Univerzitet "Sv. Kliment Ohridski"-Bitola Eakultet za turizam i ugostitelstvo-Ohrid Nasoka:------- Rredmet:--------- Diplomska rabotana tema: Dano~na Evazija Mentor:Izrabotil: Rrof. D-r---------Sa{ka----- Br. Indeks:----- Ohrid, 2010g. Sodr`ina: Voved . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr. 2 Roim za ano~na Evazi_a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr.4 Za'ons'a vs. neza'ons'aevazi_a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr.6 Krimina1ie vo ob1asa na raz1i~nievidovi dano' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .sr.8 Evazi_a 'a_ ano'o na dodadena vrednos (V) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr.9 Evazi_a 'a_ persona1nio dano' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..sr.11 Evazi_a 'a_ finansis'ie _avni rashodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. sr.13 zbegnuvawe na dano'o-pri~ini i pos1edici . . . . . . . . . sr.15 Odde1ni 'rimina1ni odnesuvawa nadano~noo zaa_uvawe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . sr.17 Osranuvawe i 'aznuvawe na dano~naa evazi_a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr.19 Kaznuvawe na dano~oo zaa_uvawe i pereweo pari. . . . . . . . . . . . . . . . sr.20 Me|unarodna evazi_a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr.21 Za'1u~o' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sr.22 Korisena 1ieraura . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .sr.23 'oved Voe'onoms'irazvieniezem_i,uspe{nosanaraboeweona prepri_ai_aaseocenuvasporedup1aeniodano'spremadravaa.Ovaaeori_aneseodnesuvana pazarnaa e'onomi_a nase'ade vo zem_ie vo sveo. Sproivno na ova,odredenifirmiporadie1baazabrzazarabouva~'a,gi odbegnuvaasvoieza'ons'iobvrs'i'ondravaaiimaa endenci_anazaa_uvawedano',nap1a}awenaobvrs'iesmprema dravaa i1i sprema doverie1ie i rabonicie.Krimina1o 'o_ se po_avuva vo ob1asa na dano~naa sfera e vo sode_svo so 'rimina1nie odnesuvawa povrzani so danocie vo nad1enosnadravnieorganiiinsiucii'oivr{a_avni ov1asuvawa, odnosno po1ici_aa i finansis'aa po1ici_a. Edna od obvrs'ienafinansis'ieinspe'oriedavr{aifinansis'a 'onro1ao'o1unap1a}aweonadava~'ie'ondravaana ne_ziniedano~niobvrznici,'ade{ozase'oeuvrdeno odbegnuvawenaza'ons'aadano~naobvrs'arebadasebara rasve1uvawenas1u~a_o,'a'oipodnesuvawenasoodvena 'rivi~na pri_ava do nad1enoo osnovno _avno obvinie1svo.Rri odbegnuvaweo na p1a}awe dano' se 'orisa dva ermina: dano~naevazia(odbegnuvawenap1a}awedano')idano~na defraudacia (dano~no zaa_uvawe i1i zaa_uvawe na dano').ano~nata evazia (za 'o_a podea1no vo prodo1enie }e sane zborvoovo_rud),presavuvasvesnoinamerno'orisewena siuaci_aa {o za'ons'ie pripisi ne _a predvide1e, so ce1 da se odbegne i1i nama1i p1a}aweo na dano'o.Krimina1nieodnesuvawa voob1asanadano~naaevazi_a se po_avuvaa i sre}avaa 'a_ pove}eo vidovi dano' vo sopansvoo, voob1asanapersona1niodano',dano'onadodadenavrednos (V),finansis'ie_avnirashodiis1i~no.Zaa_uvaweona dano'ospremadravaasevr{iipre'u1anopodnesuvawena pred1og za se~a_, se so ce1 da se izbegne p1a{aweo na danocie i da se pri'ae de'a pravnoo 1ice nema imo od 'o_ moe da se nap1a}aa danoci. Masovna e i

2. po_avaana zaa_uvawedano' iperewena parii z1ouporebana s1ubenaa po1oba.Op{oprifaenaeide_aazadano~noobrazovaniena obvrzni'o,so ce1prevenivnospre~uvawe nadano~naa evazi_a. o'o1'uve}esanuvazborza'rivi~node1oproivs1ubenaa do1nos, 'rivi~naa 'azna na dano~nio de1i' podrazbira primena napari~ni'aznii'aznazavor.Sporednovoodano~no za'onodavsvonaRepub1i'aMa'edoni_a,predvideniseposebni in'riminacii na dano~ni pre'r{oci na dano~nie obvrznici, pravnii fizi~'i 1ica.

3. Roim za Dano~na Evazija Ka'o{obe{epredhodnospomnao,vofis'a1naaeori_ai pra'i'azaozna~uvawenap1a}awedano',deerminiranisedva ermina:evazi_aidano~nozaa_uvawei1idefraudaci_a.Roimo evaziaepo{iro'poimodzaa_uvawe,zaoa{ozaa_uvaweona dano'o presavuva samo edna posebna forma na dano~naa evazi_a.a'o eores'i e poizvod1ivo, pra'i~no ne e o1'u ednosavno da se oprede1i poimo dano~na evazia. Terminoevazi_a poe'nuvaod1ains'io govor,poo~no od 1ains'io zbor evadere 1 .Ka'oizvedenzborod1ains'io_azi',seuporebuvatax evasion 2vo ang1is'aa ermino1ogi_a. ano~naaevazi_araz1i~niavoriraz1i~no_adefinira1e. Spored edni e'speri, evazi_aa se definira 'a'o svesno i namerno 'orisewe na siuaci_aa {o za'ons'ie propisi ne _a predvide1e, soce1daseodbegnei1inama1ip1a}aweonadano'o.Spored drugi,pa'dano~naevazi_apresavuvade_svienaobvrzni'o ~i_a ce1 e pod na_povo1ni us1ovi da se is'orisi dano~nio za'on (SporedN.Tupan~evs'i:"Eio1ogi_aifenomeno1ogi_ana 'rivi~noo de1o dano~no zaa_uvawe")3 . ___ 1 Eimo1o{'io 'oren na na ermino e vo 1ains'io zbor evadere, evasio, {o zna~i "se os1oboduva, odbegnuva, bega". Spored s1oboden prevod, odnosno vo na_{iro'a smis1a moe da se formu1ira zna~eweo na ermino "evazi_a" 'a'o se ona {o e povrzano so a'ivnosi 'oivoda 'on odbegnuvawe i1i nama1uvawe na dano~naa obvrs'a. 2 Webster's Dictionary:Tax evasion is general term for efforts to not pay taxes by illegal means. 3 -r Goce Xu'1es'i i M-r Sve1ana Ni'o1os'a : onomsa rimina1istia(rimina1isti~a metodia za borba protiv eonomsiot rimina1itet), voro dopo1neo izdanie, S'op_e, 2008, sr. 195 4.ano~naaevazi_apresavuvapo_avanaprezemawena a'ivnosi od srana na dano~nio obvrzni' zaradi izbegnuvawe na p1a}awe na dano'. Evazi_aa na dano'o e pos1edica na naporo na dano~nioobvrzni'dagonama1idano~nioovar.ano~nio obvrzni'edo1endap1a}adano',ado'o1'uoanegoizvr{i, nap1aaa na dani'o se vr{i po prisi1en pa. Vo va'vi siuacii obi~nodano~nioobvrzni'ocenuva_}ide'anegoviodano'e previso',sere{avanadefraudaci_a.ano~noozaa_uvawei1i defraci_aa se sosoi vo odbegnuvawe nap1a}awe dano', pred se so 1ano pri'auvawe na fa'i~'aa soso_ba.ano~naa evazi_a vo g1avno se odnesuva na a'ivnosie na poedinci,firmi,zdrueni_aidrugisran'i,pre'u'oigi izbegnuvaadanocienai1ega1enna~in.ano~naaevazi_aim na1ouvanaobvrznicienamernodanegopri'aace1osnoi1i ce1osnodagozaa_area1niopri'aznanivnioimopred nad1enie dravni organi za da im go nama1a dano'o. Vsu{nos, dano~nieobvrznicises1uasone~esnopri_avuvawe,'a'ona primerpri_avuvaapoma1'uodfa'i~'ioprihod,profii1i dobiv'aodona{orea1nogozaraboi1e.Raz1i'aapome|u apsra'naasuma nadano' 'o_bise sobra1i rea1naasobrana suma od danocie se nare'uva "praznina pri dano'".predhodnobe{espomnaode'aposoiraz1i'apome|u minimiziraweiodbegnuvawenadano'oidano~naaevazi_a. Evazi_aa se raz1i'uva i od prenesuvaweo na dano'o, zaoa {o vo ne_zinio s1u~a_ voop{o ne doa|a do p1a}awe na dano'. Se'o_ gra|anin ima pravo da _a nama1i sumaa na dano'o, se dode'a oa e vrz 1ega1na osnova. Nasproi oa, dano~na evazi_a e 'oga ne'o_ namerno1anogipri'auvasvoiea'ivnosi'oigonosado osvaruvawenaprofi,soce1dap1aipoma1dano'i1idane p1aivoop{oidaseos1obodiodaasvo_aobvrs'a.Vone'oi s1u~ai moe da sanuva zbor za i1ega1ni finansis'i ransa'cii, no sepa''on'renodaneseodnesuvaanadano~naevazi_a.Se'o_ drug vid na ne1ega1ni finansis'i ransa'cii 'oi ne se vo domeno na dano~naa evazi_a, se regu1iraa od srana na druginad1eni dravniorganiiinsiucii'oivr{a_avniov1asuvawa.Vo zavisnos,pa'odprirodaana'rivi~niede1apovrzaniso evazi_aa, porebno e da se sobera porebnie informacii za da se zapo~ne so isragaa. 4 ___ 4 zvor: nvestopedia

5. ZAKONSKAVS.NEZAKONSKAEVAZA ano~naa evazi_a moe da se po_avi vo ob1i' na : ^ aonsa i1idozvo1enaevazia i^ ezaonsai1inedozvo1enaevazia aonsataevaziamoedasepo_avivodvaob1i'a:so 'orisewe na za'ons'i propi{ani dano~ni poi'nuvawa(o1esnuvawa ios1oboduvawa)i1inana~inna'orisewenanedore~enosi, nepreciznosii'onradi'ornosinanormienadano~noo za'onodavsvo.Za'ons'aaevazi_agiopfa}asiepravnii fa'i~'iraboinadano~niodo1ni'so'oiseodbegnuva p1a}aweonadano'ovoce1osi1ide1umno,bezpovredana za'ons'ie propisi. Lega1noo izbegnuvawe nap1a}awe na dano' go opfa}a ona odnesuvawe na obvrzni'o 'oe e naso~eno 'on nama1uvawe nadano~naasposobnos,'orise_}igisieza'ons'imonosi. Su{inaanaovo_mehanizame.n.dano~enmehanizam.Vo pra'saamoadasesrenapove}ena~inina1ega1naevazi_a, 'a'onaprimerpronao|awedup'ivoza'ono,vozdruvaweod ro{ewe, supsiuci_a, rabona preorienaci_a, promena na mesoo naiveewe,promenanadrav_ansvo,promenanarabonomeso, veri'a1na 'oncenraci_a, osnovawe na offshore 'ompani_a i drugo. Ta'vooodnesuvawenaobvrzi'osesmeazaprifa1ivo izbegnuvawe na dano'o.Lini_aanaragrani~uvaweme|uza'ons'aaineza'ons'aa evazi_ae{'o moeda seprona_d,zaoa {ovo odredenis1u~ai e{'ode'amoedaseraz1i'uvave{oovodewenaraboiei z1ouporebaanapravaavodano~niosisem.Nere'ose s1u~uva, ne'oi od obvrznicie o'a'o }e izvr{a ne1ega1na dano~na evazi_a, 'a'o 'amuf1aa da se pos1ua so poso~uvawe na ne'o_ od na~inie na 1ega1na evazi_a.ezaonsataevaziase_avuvavoob1i'nadano~na defraudaci_a(dano~nozaa_uvawe)i1i'rium~arewe. efraudaci_aae'ara'erisi~nazaneposredniodano'ise osvaruvapre'uvodewenadvo_no'nigovodsvovo'oenese pri'auvaanasanaie de1ovnipromenii osvarenie prihodi, odnosnosevoidzasopsvenaporeba.ode'a'rium~areweoi1i 'onrabandae'ara'erisi~nozacarinie,a'cizieidrugie dava~'i i se _avuva vo s1u~ai na vnesuvawe so'a vo zem_aa bez p1a}awenaspomnaiedava~'i.Vona{iopravensisem nepo~iuvaweonadano~niepropisipravnose'va1ifi'uva'a'o dano~en pre'r{o', raboen

6. presapvo ob1asana danociei'rivi~no de1ona zaa_uvawei 'onrabanda.ano~naa evazi_a se osvaruva pre'u propu{awe na dano~nio obvrzni' da go pri_avi na dano~nie organi vr{eweo na de_nosa za 'o_a e predvideno so za'on p1a}awe na dano', 1ano pri'auvawe na odbioci od dano~naa osnova, neup1a}awe na dnevnio pazar i1i negovoneredovnoup1a}awenairosme'a,so{oseodbegnuva evidenirawena osvarenioprihod,pooa'orisewena za'ons'i re{eni_a povrzani so dano~ni o1esnuvawa i os1oboduvawa so 1ano pri'auvawe na ispo1nuvawe na odredeni propi{ani us1ovi od srana na dano~nio obvrzni' i s1i~no.

7. Kriminalitetvooblastana razli~nitevidovi danok ano~naa evazi_a ne gi odminuva pove}eo raz1i~ni vidovi na dano' i se sre}ava vo pogo1emio de1 od niv. Rred fa'ie 'oi se odnesuvaa 'rimina1ieo vo ob1asa na raz1i~nie vidovi dano', zna~a_noevo'ra'icridaseob_asnaprincipiena odano~uvawe,'ara'erisi'ienadano~niosisemvoRepub1i'a Ma'edoni_a i oprede1uvawe na vidovie dano'.Vopog1ednaprincipievrz'oirebadaseeme1i odano~uvaweo,voe'onoms'aa1ieraurasesre}avaaprincipo na 'orisnos(spored 'o_ 1u|eo reba da p1a}aa danoci spored 'orisa {o _a dobivaa od fun'ciie na dravaa)i principo na sposobnos(spored'o_1u|eorebadaseodano~uvaaspored e'onoms'aamo}).anocie,ina'usevidna_avenprihod'o_ proiz1eguva od obvrs'aa {o _a na1ouva dravaa na gra|anie i naprepri_ai_aasoavorieonav1asa,zado1ie1noda izdvo_uvaade1odsvo_oprihodi1iimozazadovo1uvawena _avnie, dravnie porebi.5 ano~niosisemnaRepub1i'aMa'edoni_agoso~inuvaa pove}ee1emeni:predmet,obet({oseodano~uva),dano~en obvrzni, subet (nosie1 na dano~naa obvrs'a), dano~na osnova (na 'o_ iznos i1i obem se p1a}a dano'), dano~na stapa (visinaa na dano~noo opovaruvawe). Vidovi na danoci vo dano~nio sisem na Repub1i'a Ma'edoni_a se: 1.danoci na dohod -dano na dobiva, persona1en dano od dohod; 2.danoci na potro{uva~a -dano na dodadena vrednost (V, acizi, carini; ___ 5 Vasi1 Mo_sos'i i Vera Karaxova :"Rrimenea e'onomi_a - e'onoms'isisem i e'onoms'a po1ii'a", Ohrid, 2002 8. 3.danocinaimot-danonaimot,danonanas1edstvoi podaroci i dano na promet na nedvi`nosti i prava. Krimina1ieo'a_ danociena_~esose_avuva'a_ dano'o nadodadenavrednos,persona1niodano','a'oivoob1asana finansis'ie _avni rashodi.

EVAZA KA ANOKOT NA OAENA VRENOST (V) SoZa'onozadodadenavrednos,seregu1iradano'ona so'i i us1ugi 'oi se vo doma{nio prome i1i se uvezeni. Vo 1999 godinavoMa'edoni_aedonesennovZa'onzadano'nadodadena vrednos, a zamenaa na predhodnio dano' na prome e napravena vo apri1 2000-a godina. Vo porane{nio dano~en sisem, dano'o na prome presavuva{e eden od na_zna~a_nie prihodi na buxeo, pri {o bea zafaeni re~isi sie proizvodi, no so raz1i~ni sap'i spored nivnaa poro{uva~'a i nivnio 'ara'er. Edna od osnovnie s1abosi na ovo_ vid na dano' be{e {o podedna'vo gi oppvaruva{e siegra|ani,nezavisnonanivnieprihodi.Odovaa,noiod drugipri~ini,ovo_dano'be{ezamenedodano'onadodadena vrednos (V), pozna 'a'o VAT(ValueAddedTax). 6 Spored dano'o nadodadenavrednos,dano'p1a}a,poo~nopresmeuvase'o_ u~esni',vose'o_afazanaminuvawenaproizvododo'ra_nio poro{uva~ i oa samo na vrednosa {o o_ _a ___ 6 Ovo_vidnadano'podo1govremeseprimenuvavozem_ienaEvrops'aa Uni_a, 'a_ nas e voveden od 2000-a godina. ma_}i _a predvid na{aa svrenos 'onEU,1ogi~naeoprede1baazazamenanaporane{niodano'napromeso dano'o na dodadena vrednos. Se'a'o, oprede1baa za prifa}awe na ovo_ dano' e i zaradi bro_nie prednosi. Za raz1i'a od predhodnio dano' na prome, 'o_ be{e ednofazen i se p1a}a{e samo vo 'ra_naa poro{uva~'a, V e pove}efazen dano',odnosnosep1a}avopove}efazinaproizvodsvooipromeo, v'1u~uva_}i _a i fina1naa poro{uva~'a. Rrioa , pri premino na proizvodo od edna vo druga faza, se p1a}a samo na dodadenaa vrednos vo aa faza, pri {opriprodabaa(iz1ezonaproizvodo)seodbivap1aeniodano'pri 'upuvaweo (pri v1ezo) na o_ proizvod. 9. doda1 na proizvodo. Se'o_ u~esni' se do 'ra_nio poro{uva~ ima monos da si go povrai p1aenio dano', pa duri ima ima i pravo na povrao' na pove}e p1aen dano'.Odva'viosisemnaodano~uvaweproiz1eguvaapove}e prednosi. Rred se sanuva zbor na samo'onro1aa na u~esnicie vopromeo,asooaiefi'asnosavoopfaonadano~nie obvrznici so {o se onevozmouva evazi_aa, odnosno izbegnuvaweo na p1a}awe na dano'. Ta'a, 'upuva~o e zaineresiran da znaei 'o1'uV epresmean naproizvodo{o go'upuva zanaamo{na prerabo'ai1iprome,zadagodobieodprodanaacena'a'o p1aendano'inao_na~ino_vsu{nosgo'onro1ira predhodniou~esni'vopromeo,'a'o{onarednio'upuva~go 'onro1ira nego, bide_}i i o_ e zaineresiranda1i i 'o1'u V presmea1. Rri ovo_ do'umen na me|usebna 'onro1a e izdadenaa, odnosno primenaa fa'ura, 'a'o povrda za izvr{enio prome.SporedZa'onozadano'nadodadenavrednos 7,V'a'o op{ poro{uva~'i dano' se presmeuva i se p1a}a vo sie fazi na proizvodsvoo i rgovi_aa, 'a'o i vo ce1osnio us1uen se'or.!redmet na odano~uvaweto e prometot na dobra i us1ugi {o gi vr{i so nadomeso' dano~nio obvrzni' vo ram'ie na negovaa sopans'a de_nos'a'oiuvozo.ano~niobvrznicinaVse1ica'oi ra_no i1i povremeno samoso_no vr{a sopans'a de_nos, odnosno 1icaa proizvodie1i i rgovci i 1icaa 'oi vr{a us1ugi, so ce1 daosvaraprihod.Me|uoa'ra_ninosie1inadano~noto optovaruvawesevsu{nos'ra_nieporo{uva~i,gra|anie, 'ra_nie u~esnici vo promeo. ano~na osnova na V e dodadenaa vrednos, odnosno v'upnio iznos na nadomeso'o {o e dobien i1i {o reba da se dobie za promeo vo 'o_ ne e v'1u~en dano'o na prome'o_proizvodie1opredhodnogop1ai1,priv1ezona proizvodo. To_ dano' o_ go odbiva.Zadano'oa'saivnosenabroenis1u~aienapromena dobraivr[ewenaus1ugina'oinesep1a}aV,'oise os1obodeni od p1a}awe na V, bez pravo i so pravo na odbio' na predhodniodano','a'oidano~nios1oboduvawapriizvozo. ano'onadodadenavrednossepresmeuvasoprimenana proporciona1nidano~nisap'ivrzdano~naaosnovanapromeo {o se___ 7 S1uben vesni' na RM, br.44/99

10. odano~uva na so'i i us1ugi i uvoz i oa: -spored op{tata dano~na stapa od 18% i -spored pov1astenata dano~na stapa od 5%.Krimina1niede_svi_apovrzanisodano'onadodadena vrednos,odnosnonegoviopovrao'izvesenperiodvona{aa zem_adovi_anapub1icieioana_mnoguvos1u~a_ona "dano~naapiramida".Bro_ni'rimina1niodnesuvawabeapovrzani soregisrirawenapomo{nifirminaosnovnaafirmai1i dogovarawe na us1ugi so firmi 'oi se samo regisrirani so ce1 da naprava povrao' na dano'o. Za da se povrai dano'o, porebna eisoodvenado'umenaci_a,noida"zaai"'onro1aana finansis'ieinspe'oriodUpravaaza_avniprihodi. Krimina1nieodnesuvawavode1onaevazi_aanadano'ona dodadenavrednosvona_go1emde1seodnesuvaao'muna regisriraweonagorespomenaiepomo{nifirminaosnovnaa firma. O'rivaweo na ovie 'rimina1ni de_svi_a e mo{ne s1oena raboa,'o_abarapogo1emasru~nospri'onro1anade1ovnaa do'umenaci_a'a_siefirmiu~esni~'ivo'rimina1nios1u~a_, prover'i vo Upravaa za _avni prihodi i ana1iza nace1o'upnaa do'umenaci_a,sporeduvaweido'o1'useuvrdide'aposo_a e1emenina'rivi~node1o,sepodnesuvasoodvena'rivi~na pri_ava. EVAZA KA RERSONALNOT ANOK

Rersona1niodano'i1ipersona1niodano'nadohod,za raz1i'a od dano'o na dobiv'aa , go p1a}aa samo gra|anie, a ne i prepri_ai_aa.Ka'o predme na odano~uvawe na ovo_ za'on se uvrdeni neo prihodieodsieizvori,odnosnov'upnioprihod-dohodna gra|anievoe'onaednagodina.Raz1i~nividoviprihodigo so~inuvaapredmeonaodano~uvawenapersona1niodohod. Na_~es ob1i' 'o_ go p1a}aa sie vraboeni gra|ani e danoot na 1i~niprimawa odraboten odnos.ano'ona dohodvrz osnovana prihodiosvareniodvr{ewenazem_ode1s'ade_nosi{umi,go p1a}aa

11. sopsvenicie i1i 'orisnicie na zem_ode1s'oo zem_i{e i1i {uma na'aasars'ioprihod'o_seuvrduvazase'o_aedinicaod zem_i{eo'oemoedase'orisizazem_ode1s'oproizvodsvo, odnosno{umarsvo,bezog1edda1ipovr{inaase'orisiza proizvodsvoi1ine.Vopersona1niodano'nadohodv1eguvai prihodo,{oseosvaruvasovr{ewenasamoso_nade_nos,vo 'oi prihodi se v'1u~eni prihodie osvareni od sopans'a de_nos (proizvodna,us1una,rgovs'a,ugosie1s'aidr.),oddavawe profesiona1nius1ugiidrugiine1e'ua1nius1ugi(zdravsvena, veerinarna, advo'as'a, 'onsu1ans'a, revizors'a, ineners'a i drugas1i~nade_nos)ioddrugide_nosi,~i_a'ra_nace1e osvaruvawe na prihodi i pred se prihodie od zem_ode1s'a de_nos 'oi ne se opfaeni so 'aasars'io prihod. Gra|anie, fizi~'ie 1ica p1a}aa dano' i na prihodie od imo i imoni prava. Ka'o osnovasezemaaneoprihodie{oobvrzni'ogiosvaruvaod izdavawepodza'upzgradi,zem_i{e,de1ovenprocor,oprema, prevozni sredsva i drug vid imo. Obvrzni' na ovo_ dano' e se'oe fizi~'o 1ice 'oe osvaruva prihod od imo i imoni prava.Obvrzni'nadano'onadohodese'oefizi~'o1ice'oe poso_anoiveeipreso_uvanaeriori_aanaRepub1i'a Ma'edoni_a, 'a'o i 1ica 'oi ne ivea vo Repub1i'a Ma'edoni_a, a u'a osvari1e dohod. Sporedizmenienaza'onovo2001godina,obvrzni'na dano'o e fizi~'o 1ice-rgovec, rgovec-poedinec, 'a'o i fizi~'i 1ica'oisezanimavaasozem_ode1s'aizanae~is'ade_nosi 1icaa 'oi vr{a us1ugi i1i s1obodni zanimawa. 8 ___ 8 S1uben vesni' na RM br.8/2001 i vo Za'ono za persona1nio dano' na dohod. Ob_asnuvawe o'o1u izmenie: Spored izmenie vo 2001 godina, 1icaa 'oi vr{a sopans'a i druga profesiona1na de_nos, odnosno individua1nie firmi nema da p1a}aa dano' na dobiv'a, niu dano' samo na svoie p1ai 'a'o {o be{e pred izmenie, u'u }e p1a}aa dano' ns v'upnio prihod {o }e go osvara so aa de_nos. Ta'a }e se osrani i poso_anaa nesinhroniziranos me|u dano'o na dobiv'aipersona1niodano'nadohod,{ovnesuva{enezadovo1svo'a_ dano~nieobvrznici.Soovieizmenido_deidonama1uvawenamargina1nie, 'ra_nie sap'i 'a_ persona1nio dano' na dohod. Rersona1nio dano' na dohod predhodno se nap1auva{e so progresivna dano~na sap'a 'o_a vo zavisnos od visinaanaprihodiesedvie{eod23do35%odosvarenieprihodina obvrzni'o. Me|uoa so izmenie na za'ono, ovie sap'i zna~a_no se nama1eni. Za dohod do 360.000 denari se p1a}a dano' po sap'a od 15%, a za dohod nad 360.000 denari sap'aa na dano'o na dohod izneduva 18%. 12.EVAZA KA ENANSSKTE AVN RASHO Rod_avnirashodisepodrazbirauporebaanasredsvaapribraniod_avnieprihodi,odnosnorashodie{ogipravi dravaazapo'rivawena_avnieporebi,porebieza fun'cionirawe na dravaa. Eun'ciie na dravaa se mnogubro_ni i raz1i~ni,po~nuva_}iodfun'cioniraweonadravnieorgani, sudsvoo, odbranaa i bezbednosa na zem_aa, se do zna~a_naa u1oga{o_aimasovremenaadravavoregu1iraweona sopans'io ivo i vo soci_a1naa po1ii'a. ravaa goi prai, poi'nuvaipodruvasopans'iedviewa,segriiza posignuvawe na poso_an razvo_ i zgo1emuvawe na vraboenosa, za e'onoms'aaisoci_a1naasabi1nosis1i~no.Nesere'i s1u~aienapo_avana'rimina1ievoob1asanafinansis'ie _avni rashodi. Go1eminaana_avnierashodina_~esoseis'auva'a'o procenua1nou~esvovobruodoma{nioproizvod.VoRepub1i'a Ma'edoni_a_avnierashodivo90-egodininaminaiove'bea poso_ano od 40 do 45% od bruo doma{nio proizvod, {o e mo{ne viso'o opovaruvawe. Samo pre'u buxeo se ro{e{e o'o1u 30% od BR (Bruo doma{nio proizvod), a pre'u fondovie o'o1u 15%. Ve}e podo1go vreme se naso_uva _avnie rashodi na dravaa da bidan na nivo od 38 do 40% od bruo doma{nio proizvod, {o ne e 1esno daseosvarisoog1ednago1emieporebinadravaai soci_a1nie s1ubi, no i poradi go1emaa finansis'a iscrpenos na sopansvoo i nase1enieo.Raz1i'aa me|u pribranie prihodi i napravenie rashodi {o se_avuva{evobuxeood5-6procennipoeni,presavuva{e vsu{nos buxes'idefici, 'o_ se po'riva{e so srans'i zaemi, {opovornopresavuvago1emovarzaidninaa,'a'ode1vo v'upnio defici na p1anio bi1ans. Od 1994 godina, pa navamu, buxes'io defici se p1anira pri donesuvaweo na buxeo i ima endenci_ananama1uvawe,svedeneduriipod3%,'o1'u{o spored dogovoro vo Masrih priznava i Evrops'aa Uni_a za svoie ~1en'i. Vo 2000 godina, 'a'o rezu1a na voveduvaweo na V, a osobeno'a'orezu1ananerea1noop1anirawenaprihodiei rashodie,vous1ovinaviso'odano~noopovaruvawena sopansvooigra|anie,prvpaeosvarennerea1noviso' sufici vo buxeo od o'o1u 245 mi1ioni evra. Vo2001godinaporadivoeniede_svi_aiopa|aweona proizvodsvoo i 13. promeo,senama1i_aprihodievobuxeoifondovie,ase zgo1emi_a rashodie, pa vero_ano }e se zabe1ei viso' defici ne samovobuxeo,u'uivofondovie'o_}esepo'rivaso srans'izaemia'osedobi_a,nona_vero_anosopogo1ema resri'ci_a na buxes'aa poro{uva~'a.Krimina1niea'ivnosivoob1asanabuxes'aa poro{uva~'airaspo1agaweososredsvaaod_avnierashodi g1avno se sveduvaa na: ^Z1ouporebi vo raspo1agaweo so buxes'ie sredsva vo vid na nenamens'o ro{ewe na go1emi buxes'i iznosi i sredsva, ^Osusvonafinansis'adiscip1ina,manipu1iraweso sredsvaa naadvor od iro sme'ie na 'orisnicie na buxeo, ^Spori i somie1ni odnosi so osusvo na praven osnov so ban'ie, prepri_ai_aa i drugi 'ra_ni 'orisnici na sredsvaa, ^Osusvonaverodoso_nado'umenaci_azasoso_baana imoo, ^Ne vr{ewe na povra}awe na neporo{enie buxes'i sredsva i po'ra_ za'ons'aa obvrs'a, ^Nenamens'oro{ewenasredsvaavoformana'rediii poza_mici na odredeni ban'i i drugi pravni 1ica, finansirawe na poedinipo1ii~'iparii,v1ouvawavo'1ubovi,dru{va, sponzorsva i s1i~no, ^Nap1aanaprihodiodsrananabuxes'ie'orisnicii nivno 'orisewe 'a'o sopsveni prihodi za podmiruvawe na rashodi bezpredhodnoprenesuvawenabuxes'aasme'aod'adebibi1e prerasprede1eni spored buxes'io raspored, ^Zado1uvawa na dravaa pre'u Minisersvoo za finansii 'a_narodnaaban'anaRepub1i'aMa'edoni_aidrugiepoedini de1ovniban'ivodravaasodogovarawe'amaisoisovremeno odobruvawenapoza_mnicinade1ovnieban'iisopans'ie sub_e'i, ^Rrezemawe obvrs'i od srana na poedini buxes'i 'orisnici nadiznosopredvidensop1aniraniogodi{eniznosnasredsva dobieni od Buxeo, ^Nabav'a na oprema, izveduvawe na invesicis'i raboi bez ender i drugo. Krimina1ovoob1asana_avnierashodisemanifesira pre'uraz1i~niob1ici,avonegovooo'rivawerebadabida v'1u~eninad1enieinspe'cis'is1ubi,soce1rasve1uvawena 'rimina1nie odnesuvawa.

14. Izbegnuvawe na danokot-pri~ini i posledici !ri~ini od izbegnuvawe na danoot- Vo1ierauraapri~iniezadano~naevazi_avoobi~aenose '1asificiraa na: -subetivni(e1emenipovrzanizasamaa1i~nosnadano~nio obvrzni':dano~nasves,dano~niomena1ie,sfa}aweoza pravi~nos na dano~nio sisem, pripadnos 'on odredena zaednica, nivoo na obrazovanie i drugo) i-obetivni(go1eminaanadano~nooopovaruvawe-visinaana sap'aa, na~ino na odano~uvawe, visinaa za 'aznie za dano~ni de1i'i,za~esenosnadano~nie'onro1i,soso_bana e'onoms'ie dviewa, promenie na dano~nie propisi i s1i~no.) Spored ana1izie na obvrznicie s'1oni 'on dano~na evazi_a, sepo'aa1ode'aod1u'aaza'r{ewenapropisieesoce1 izbegnuvawena dano'o,'adena_go1emo v1i_anieima o~e'uvanaa 'oris od dano~naa za{eda i ro{o'o na 'o_ }e bide iz1oen a'o bide o'rien i 'azne. Socio1o{'o-ei~'ie fa'ori imaa zna~a_na u1oga vo ovo_ izbor i nivnie efe'i 'oi e{'o moe da se izmera nerebadasezanemarapri'oncepirawenaanievazionaa po1ii'a. !os1edici na evazia na danoot- Ros1edicieoddano~naevazi_aseodpove}e'ranaprirodaivo prvredseis'orisuvaaniznama1eniefis'a1niprihodi. Ros1edicie moa da bida: -finansisi i -socia1ni. Einansisiteefetiodizbegnuvawenadano'omoavo go1ema mera da

15.donesabuxes'idefici,aodg1edi{enaobvrzni'oova pos1edicasesozdavanizneedna'vaarasprede1banadano~nie zado1uvawa,bide_}iv'upnaadano~namasasedisribuirana na~in poina'ov 'a'ov {o za'onodaveco predvide1 poradi poma1io bro_ na dano~ni obvrznici. Rosrednode_svosesog1eduvainap1anonaza'onodavno-pravniea'ivnosinadravaanaso~eninadonesuvawenanovi propisi so 'oi se na_o_uva da se san'cioniraa izbegnuvawaa na p1a}awaanadano'i1idasepoednosavidano~naaregu1aive zaradinegovopo1esnorazbiraweiprifa}aweodsranana dano~nie obvrznici. Rravnie efe'i od evazi_aa se sog1eduvaa vo zgo1emenio bro_ dano~ni sporovi.Roso_a i e'onoms'i negaivni efe'i od dano~naa evazi_a. Tie_aporemeuvaaedna'vosanaus1oviezaraboaniz nama1uvawenaro{ociezaproizvodsvonaonieobvrznicii se'ori'oipribegnuvaa'onzaa_uvawenadano'o.Sooase sozdavane1o_a1na'on'urenci_apome|usovesnieinesovesnie dano~ni obvrznici {o na e'onoms'i p1an se odrazuva niz cenovnio disparie na proizvodie.$ocia1nitepos1ediciodevazi_aaseodnesuvaana poremeuvawena dano~naaedna'vos'a'ona~e1o na odano~uvawe, bide_}i do'o1'u eden 'rug na obvrznici go izbegnuva p1a}aweo na dano', so oa drugie obvrzici gi doveduva vo needna'va e'onoms'a isoci_a1na po1oba.Soci_a1naadiferenci_aci_a epos1edica na dano~naizmamanadravaa'o_aproizveduvahorizona1na needna'vosvomerana'o_adano~nieobvrzicisoisadano~na sposobnos ne p1a}aa is iznos na dano', {o doveduva do raz1i'a vo nivnaa maeri_a1na po1oba.Ros1edicie od izbegnuvaweo na p 1a}awe na dano' v1i_aa na po1ii~'iosisem,bide_}iva'vooodnesuvawenadano~nie obvrznici gi po'opuva negovie osnovi a'a {o dano~naa evazi_a _a povrzuva so usavnaa obvrs'a za vra}awe na dano'. So negovoo nepo~iuvawesenaru{uvaina~e1oozapridonesna_avnie porebi, srazmerno na e'onoms'aa si1a na obvrzi'o. 16. Oddelni kriminalni odnesuvawa nadano~noto zatajuvawe ano~noo zaa_uvawe e 'rimina1no odnesuvawe 'oe se izvr{uva pre'une'o1'uforminasoruvawei1inesoruvawe.Voieformi spa|aa: -Zaa_uvawenadano'nadodadenavrednospre'ufi'ivni izvozni carins'i de'1aracii (nesoruvawe), -Koriseweodsrananadano~nieobvrznicidasimu1iraa pravni raboi, 'a'os'1u~uvawenadogovoriza'upoprodabai1ipodaro' (soruvawe), -Rri'rivawe na dano~nio predme 'a'o izvor na se'nuvawe na dohod, 'a'o{o e na primer po~eo' na vr{ewe na de_nos, 'o_a se vr{i bez pri_ava i porebna dozvo1a (nesoruvawe), -Lanopri'auvawena'nigovodsvenasoso_ba,.n. "frizirawe" nade1ovnie'nigipreddabidapodneseninauvidnadano~nie organi (soruvawe i nesoruvawe), -Raboa na "crno" (soruvawe), -Rrodababezfa'uriiizdavawenafa'uribezprodaba (soruvawe inesoruvawe).ano~notozatauvawe'a'o'rivi~node1o'oesevr{iod srananafizi~'ieipravni1ica,epropraenoisodrugi 'rimina1nide_svi_a'oisevr{a'a'opodgovie1niraboiza dano~noozaa_uvawe,'a'o{oseizmami,fa1sifi'uvawei1i uni{uvawena de1ovnado'umenaci_a.Sepo~esi se 'rimina1nie a'ivnosi so e1emeni na organiziranos na "perewe na pari". Ova obi~no se pravi so u~esvo na pove}esub_e'i vo 'rimina1ieo, noiso'orumpirawenadravnies1ubeniciso~i_apomo{ sorie1ie uspevaa vo

17.svo_aa 'rimina1na namera. Vaen e1emen na dano~noo zaa_uvawe e i visinaa na odbegnaaa dano~na obvrs'a.Krimina1noodnesuvawesoe1emeninadano~nozaa_uvawe dosa~esosevoe'soz1ouporebieifa1sifiuvawatai uni{tuvaweto na de1ovnite nigi.Krimina1nooodnesuvaweesoe1emeninaizmamuvawei zatauvawe, prezemawe odredeni 'rimina1ni odnesuvawa na vnesuvawe podaocivozado1ie1naado'umenaci_aso'oiedende1na dano'o se zaa_uva i1i namerno ne sevnesuvaa vo de1ovnie 'nigi podaoci,spored'oiposoine'oede_svienas'1u~uvawena dogovor,i1ius1uga,'oisepod1oninaodano~uvawe.Seoova moe da ne e vneseno vo zado1ie1nie de1ovni 'nigi na pravnio sub_e'i1ivodano~naapri_ava'o_arebaredovnodase dosavuvadoUpravaaza_avniprihodi.Ovade1osenare'uva dano~nozaa_uvawe,noposvoie'ara'erisi'i,presavuva specifi~en ob1i' na izmama. Ob_e'na'rivi~no-pravnaaza{ia'a_ovade1ose obvrs'ie'oiseodnesuvaanap1a}awenadano'o,pridonesie i1i ne'o_a druga dava~'a. ano'o e de1 od dobiv'aa i1i imooo, 'o_dravaagoodzemaodfizi~'ieipreavnie1icazaradi po'rivawenasvoierashodi,nedava_}imuprioanadano~nio obvrzni' ne'o_a neposredna proivus1uga.avaweto1a`nipodatociseodnesuvanaprihodiena dano~nio obvrzni', 'oga prihodie se pri'auvaa poma1i, odnosno rashodie pogo1emi od svarnie, i1i na predmeie 'oi pod1ea na odano~uvawe.Osnovna 'ara'erisi'a na 'rivi~nie de1a proiv s1ubenaa do1noseoa{ogivr{as1ubenii1iodgovorni1icavo vr{eweonas1ubenaado1nos,aoanee'ara'erii'ana 'rivi~noo de1o davawe potup. e_svieo na izvr{uvawe na davawe po'up se izvr{uva na ri osnovni so Za'ono predvideni na~ini: -avawepo'upzaneza'ons'oposapuvawenaprimae1ona po'upo, -avawe po'up za za'ons'o posapuvawe na primae1o na po'upo, -Rosreduvawe.

18. Otstranuvaweikaznuvawena dano~nata evazija Zanama1uvawenaevazi_aamoadase'orisari prisapi: administrativen (minimizirawe na us1ovie za razvo_ na evazi_a),eonomsi(nama1uvawenaneo'orisaodevazi_aod dano')isocio-psiho1o{i(nama1uvawenaspremnosaza zaa_uvawe,odnosnopoi'nuvawenadobrovornop1a}awena dano'o). U1ogavoprevenivnoode1uvawepripo_avanadano~na evazi_a moa da imaa i zdrueni_aa na dano~nie obvrznici vo smis1a na davawe sugesii i pred1ozi 'a'o na za'onodaveco, a'a inadano~nieorganizare{avawenadano~nieprob1emida v1i_aanaformirawena_avnoomis1ewe.Sovremeniedano~ni zdrueni_a,onamu'ade{oposo_a,sepo'aa1e'a'ozna~aen sozdava~na_avnoomis1ewe'oemoedabideodzna~eweza formirawe na vo1_aa na za'onodaveco.Sporedana1izieisaisi'aanaameri'ans'io ani'orupcis'idravenservisnternalRevenueService,na_~eso posavuvani pra{awa vo vrs'a so spravuvaweo so dano~naa evazi_a se9 :-a1iodredenfa'za'rivi~node1ovoob1asanafis'a1nie obvrs'i se odnesuva na dano~naa evazi_a? -Ko_a e na_'orisna informaci_a 'o_a moe da naso~i na ne'o_ raga na o'rivawe na dano~na evazi_a?-Ka'o da se is'orisi na_dobro ne~i_a informaci_a za posoewe na dano~na evazi_a vo odredena firma? -[omoadazna~apos1edicieodignoriraweonadano~naa evazi_a? ___ 9 D. Browning, P. Doutlerr :An Outline of American Economy, 2000

19. Vo 'one's na ova, evazi_aa na dano'o voobi~eno moe da dovededoprerasprede1banadano~nioovarvoodnosna rasprede1baa na ovaro 'o_a _a predvide1 za'onodaveco, bide_}i p1a}aweonadano'goizbegna1oona1ice'oereba1odabide dano~enobvrzni'.A'oseprisuni~isofis'a1niece1ina odano~uvaweo, evazi_aa na danoci }e _a prinudi dano~naa v1as da gi zgo1emi drugie ob1ici na dano', i1i drugie _avni prihodi za da se obezbeda dovo1no sredsva. So izbegnuvawe na p1a}awe na dano'o, obvrznicie neza'ons'i si _a o1esnuvaa svo_aa dano~na obvrs'a.Sooadire'nov1i_aananama1uvaweona_avnie sredsva 'oi se formiraa od danocie. KAZNUVAWE NA ANO^NOTO ZATAUVAWEREREWETO RAR ano~no zatauvawe- Odbegnuvaweonace1osnoi1ide1umnop1a}awedanoci, pridonesi i1i ne'o_a druga dava~'a na 'o_a 1iceo e obvrzano so Za'on,e'aznivode1o.soa'aidavaweo1anipodaociza svoieprihodi,predmeiei1idrugiefa'iodv1i_anieza uvrduvawenaiznosonava'vieobvrs'i.soio_{oeso isa namera vo s1u~a_ na zado1ie1na pri_ava, ne pri_avi dohod, odnosnopredmei1idrugfa'odv1i_aniezauvrduvawena va'vie obvrs'i, a iznoso na obvrs'aa e od pogo1ema vrednos, spored Krivi~nio za'oni'10 }e se 'azni so zavor od {es meseci do pe godini i so pari~na 'azna. Vo Krivi~nio za'oni' se ve1i de'aa'oiznosonaobvrs'aaezna~ie1en,sorie1o}ese 'azni so zavor od edna do pe godini i so pari~na 'azna.!erewe pari i drugi prinosi od aznivo de1o11- ___ 10 S1uben vesni' na Repub1i'a Ma'edoni_a, br.19/2004, Krivi~en za'oni', ^1en279 (Krivi~ni de1a proiv _avnie finansii, p1anio prome i sopansvoo) 11So Za'ono za izmenuvawe i dopo1nuvawe na Krivi~nio za'oni', nas1ovo na ~1eno 273 i ~1eno 273 se menuvaa i g1asa "perewe pari i drugi prinosi od 'aznivo de1o" 20. Ru{aweovoope',primaweo,prezemawe,zamenai1i rasinuvawe pari od pogo1ema vrednos 'oi se pribaveni so 'aznivo de1o i1i za 'oi se znae de'a se pribaveni na a'ov na~in, i1i so 'onverzi_ai1ipre'uprenosnadrugna~insepri'rivade'a poe'nuvaaoda'ovizvor,i1isepri'rienivnaa1o'aci_a, dviewe i1i sopsvenos, de_svieo se 'aznuva so 'azna zavor od edna do dese godini.So isaa 'azna se 'aznuva i o_ {o }e prodade, podari i1i pu{i vo drug vid prome imo i1i predmei od pogo1ema vrednos pribaveni so 'aznivo de1o, i1i }e 'upi, }e primi vo za1og i1i na drug na~in }e pribavi, pri'rie i1i prouri imo i1i predmei za 'oi znae de'a se pribaveni so izvr{uvawe na 'aznivo de1o i1i so fa1sifi'uvawenaispravi,nepri_avuvawenafa'ii1inadrug na~in pri'rivawe de'a poe'nuvaa od a'ov izvor. ME\UNARONA EVAZA Mehanizmieso'oiserea1iziraaspecifi~nieob1icina me|unarodnaevazi_anadanociesevrzanizaosnovawenabazni 'ompanii,ransferniceni,z1ouporebanadano~niedogovori, na~inonafinansirawenainvesici_aa,off-shore'ompaniiei drugo.azniteompaniiseosnovaaso.n.dano~nioazi,{o ozna~uvaa zem_i so b1ag dano~en erman. ano~nie oazi nemaa s'1u~enodogovorizaizbegnuvawenadvo_nooodano~uvawei evazi_a {o ne gi obvrzuva na me|unarodna sorabo'a vo suzbivawe na me|unarodnaa evazi_a.Mehanizmonatransfernicenigo'orisamu1unaciona1nie 'ompanii so ce1 da se pri'rie visins'io prihod od me|unarodnie ransa'cii, b1agodare_}i na raz1i'ie vo dano~nie sisemi.Vome|unarodniede1ovniodnosisepove}ese'orisaoff-shore 'ompanii 'a'o mehanizam na me|unarodnoo dano~no p1anirawe. Toase 'ompanii'oi seregisriranivo zem_ieso b1agdano~en ermania'osvoiede1ovnia'ivnosigiizvr{uvaavodrugi zem_i. Ta'vi zem_i se Gibra1ar, Kipar, Lihen{a_n, Lu'semburg, Ma1a, Ranama i drugi.

21. Zaklu~ok Spored saisi~'ie podaoci, vo na{aa drava zaa_uvaweo na dano' i odbegnuvaweo na p1a}awe e ~esa po_ava i oa 'a'o od pravni 1ica a'a i od 1ica 'oi vr{a samoso_na de_nos, no ima i ~esizaa_uvawapris'1u~uvawedogovoriza'upopradabana imo,sanbenide1ovenprocor,moornivozi1ais1i~no. i_apazonona'rimina1niea'ivnosiedosaobemenibara go1emasru~nosipoznavawenaza'ons'iepropisi'oivae1e 'a'ovomomenonaizvr{uvaweo,a'aivomomenona o'rivaweo, pa se do podnesuvaweo na 'rivi~naa pri_ava.Organiziraweonadravaavodano~niosisemo'o1u pribiraweona_avniedava~'iseodrazuvanaraboaana dravnieinspe'cis'iorganivoefi'asnoovr{ewenadano~naa 'onro1a.o'o1udano~nioobvrzni'epove}eubedende'a dano~niosisemeorganizirandosepen{one}emoedago odbegne p1a}aweo na dano'o, {ansie za da ne bide o'riense mnogu ma1i i o_ }e go op1a}a dano'o.Zna~a_nau1ogavop1a}aweonadanocieimafinansis'aa inspe'ci_a,'o_arebadabidesru~na,efi'asnaiug1edna. Razniesomneni_aza'orupci_avoovaob1asimaanegaivno v1i_anie vrz ce1aa dano~na 'onro1a na dravaa, a osobeno imaa negaivnov1i_anievrzug1edonadravaavoodnosna organiziranosa na dano~naa 'onro1a. 22. Koristena literatura: --rAndrees'i,osif:"E'onomi_a",Univerzie"Sv.K1imen Ohrids'i"-Bio1a, ETU-Ohrid, Ohrid, 1998 --rArsovs'i,ragoqub,-rNenovs'i,Tome,-rSmiq'ovs'i, vica: "avni finansii", Cenar za nau~no-israuva~'a raboa pri ETU-Ohrid, Ohrid, 2009 -Browning, D., Dautlerr, P.: "An Outline of American Economy, 2000--rGogos'i,Riso:"Osnovinae'onomi_a",Cenarzanau~no-israuva~'a raboa pri ETU-Ohrid, Ohrid, 2004 -Grupaauori:"Rriru~nipos1ovni1e'si'on",Rrivreda,Zagreb, 1985 -Hood, Christopher: "What Does Tax Evasion Means, New York Post., 2000 -Mo_sos'i,Vasi1iKaraxova,Vera:"Rrimeneae'onomi_a-e'onoms'i sisem i e'onoms'a po1ii'a)", nsiu za israuvawe na urizmo pri ETU-Ohrid, Ohrid, 2002 --rNi'o1os'a,Sve1ana:"Krivi~nide1aproivs1ubenaa do1nos", S'op_e, 2008 -S1uben vesni' na RM, br.8/2001 -S1uben vesni' na RM, br19/2004 -S1uben vesni' na RM, br.44/99 --rXu'1es'i,GoceiM-rNi'o1os'a,Sve1ana:"E'onoms'a 'rimina1isi'a", S'op_e, 2008 -inerne:wikipedia, investopedia -spisani_a, nede1nici

23.