Demir Eksikliği Nedenleri Klinik Bulgular · • Kosta Rica ve Şili’de orta derece demir eksikliği anemisi olan çocuklarda IQ diğer çocuklara göre daha düşük bulunmuş

Prof. Dr. Özcan BörEskişehir Osmangazi ÜniversitesiÇocuk Hematolojisi ve Onkolojisi

Demir Eksikliği Nedenleri Klinik Bulgular

Demir eksikliğinin nedenleri• Demir depolarının yetersiz olması

– Prematürelik, çoğul gebelik• Demir gereksiniminin artması

– Hızlı büyüme (süt çocukluğu ve adölesan)• Demir alımının eksik olması

– Anne sütünün yetersiz alınması– Ek gıdaların yetersizliği– İnek sütü– Diyetteki demirin eksikliği

• Demir emiliminin bozulması• Demir kaybının fazla olması

– İnek sütü alerjisi– GİS kan kaybı– İnflamatuar barsak hastalıkları

26 Aralık 2015 2Türk Pediatrik Hematoloji Derneği Hematoloji Okulu

• Bebekler, annede bulunan demir deposundan fazla etkilenmezler. Ağır demir eksikliği anemili anneler dışında doğumda Hemoglobin normaldir.

• Ancak anemik annelerin çocuklarının prematüre ve düşük doğum ağırlıklı olma riski vardır.

• Plasental demir transportu son trimestirde (günde 4 mg’a kadar demir transportu)

• Prematüre doğan bebekler bu nedenle demir depoları eksik olarak doğmaktadırlar.

• Umblikal kordun klampe ediliş zamanı bebeğin eritrosit kitlesi açısından önemlidir.

• Doğumda çocuğun kanının üçte ikisi fötal dolaşımda iken üçte biri plazenta ve kordondadır. Umblikal kordun erken klampe edilmesi bebeğin demir deposunun % 15‐30 oranında azalmasına neden olabilir.

• Çoğul gebelik

Demir depolarının yetersiz olması


Demir ihtiyacının artması

• Hızlı büyümenin olduğu infant ve adölesan döneminde artmakta

• Bebeklerde, doğumdan sonra intrauterin döneme göre oksijenden zengin ortam nedeniyle eritropoezazalmaktadır. Mevcut demir depoları yaklaşık doğum ağırlıklarının iki katına çıktığı 5. aya kadar yeterli gelmekte

• Prematürelerde demir ihtiyacı normal doğanlara göre 2‐4 kat daha fazladır.

• Düşük doğum ağırlıklı bebekler• Her alınan kilogram, kan hacmını 80‐90 ml arttırmakta,

35‐45 mg demir ihtiyacı oluşmakta• Adölesan erkelerde kas kitlesinin artışı, kızlarda büyüme

yanında mensturasyonla kan kaybı nedeniyle demir ihtiyacı artmakta


Demir alımının eksik olması

• Anne sütünün yetersiz alınması• İnek sütü• Ek gıdaların yetersizliği• Diyetteki demirin eksikliği• Demir emilimini azaltan nedenler



• Demir ihtiyacı: – Miadında doğanlarda 1 mg/kg– Prematüre ve DDA bebeklerde 2 mg/kg– 1 yaşından sonra 10 mg/gün– Adölesanlarda 15‐20 mg/gün



• Demir alımı– Anne sütü Demirin % 50‐60’ı emiliyor– İnek sütü Demirin % 10’u emiliyor– Hem demiri Diyette %10 emilim % 20‐30– Ferrik demir Diyette %90 emilim % 5‐10



Besinlerdeki demirMiktar Demir (mg)

Dana eti 100 gr 3Karaciğer dana 100 gr 8.8Karaciğer tavuk 100 gr 7.9Balık, sardalya 100 gr 1.8Tavuk 100 gr 0.9Kuru baklagiller

Kuru fasulye 100 gr 7.8Mercimek 100 gr 6.8Nohut 100 gr 6.9

Buğday ekmeği 100 gr 0.7


• Hem demirinin emilimi yiyeceklerden fazla etkilenmez• Askorbik asit non‐hem demirin emilimini artırır• Bazı fermente besinler, diyetteki fitat miktarını azalttığı için

demir emilimini arttırır. • Mayalı ekmek demirin emilimini arttırmaktadır (Fitaz). • Mayasız ekmek olarak yufka veya lavaş ekmeği demir

emilimini azaltır• Besinde 50 mg fitat bulunması emilimi yaklaşık olarak %70

engellemektedir. Kepekli tahıllar, tahıllar, unlar, çerezler ve iyi pişirilmemiş kuru baklagiller fitat kaynaklarıdır.

Demir emiliminin etkilenmesi


• Besinlerin pişirilmesi veya fermente edilmesi, termal ve enzimatik olarak besinlerin içerisindeki fitat ve inositol fosfat miktarlarını azaltarak demirin biyoyararlanımını arttırır

• Hem içeriği zengin yiyeceklere diyette daha çok yer verilmesi demir eksikliğini önlemede çok önemlidir. Mideki proteolitiksindirim sonucu ortaya çıkan pepsinler inorganik demirin emilimini artırmaktadır. Ayrıca et mideden salgılanan gastriksalgısını da artırmaktadır.

• Biralarda bulunan laktik asit, lahana turşusu ve soya fasülyesinden yapılan fermente ürünler de demir emilimini arttırır.

• Demir‐bağlayıcı fenolik bileşikler (taninler) çay, kahve, kakao, bitkisel çaylar, meşrubatlar, çeşitli baharatlar ve bazı sebzelerde bulunur.

• Kalsiyum ve fosfor yemekle birlikte alındığında hem olmayan demirin emilimi azalmaktadır.


Demir emiliminin etkilenmesi

• Kan kaybıA. Perinatal

Plasental kanamalarUmblikal kanamalar

B. Postnatal1. Gastrointestinal sistem

– İntestinal hemoraji– İnek sütü hipersensitivitesi– Anatomik barsak lezyonları (varis, hiatal herni, ülser, ileit,– Meckel divertikülü, barsak duplikasyonları, herediter

telenjiektazi, polipler, hemoroid, intestinal lenfenjiektazi, kolit)

– Aspirin, steroid, indometazine bağlı gastrit– HSP– İntestinal parazitler

Demir kaybının fazla olması


Kan kaybına neden olan parazitler

26 Aralık 2015 Türk Pediatrik Hematoloji Derneği Hematoloji Okulu

13

• Kan kaybı2. Hepatobilier sistem: Hematobilia3. Akciğer: Pulmoner hemosiderozis, Goodpateursendromu, 4. Burun kanamaları (tekrarlayan)5. Menstruel kanamalar6. Böbrek: hematüri, nefrotik sendrom (ürinertransferrin kaybı), paroksismal noktürnal hematüri7. Hemodializ, travma

26 Aralık 2015 Türk Pediatrik Hematoloji Derneği Hematoloji Okulu 14

Demir kaybının fazla olması

Demir emiliminin bozulması• Malabsorbsiyon sendromları• Çölyak hastalığı• Uzun süreli ishaller• Gastrektomi sonrası• İnflamatuar barsak hastalıkları• Helicobacter pylori enfeksiyonuna bağlı kronik gastrit• Çinko (miktarına göre değişmekte)


Klinik

26 Aralık 201516

Türk Pediatrik Hematoloji Derneği Hematoloji Okulu

• Çocuklarda erişkinlerden farklılık göstermektedir.• Erişkinlerde anemiye bağlı belirtiler, çocuklarda ise anemi dışındaki belirtiler de ön plandadır.

• Demir eksikliği anemisi tüm sistemleri etkileyen bir bozukluktur.

• Anemi varsa Demir Eksikliği ileri derecededir.• Anemi yoksa bu Demir Eksikliği yoktur anlamına gelmez.

• Asemptomatik veya semptomatik olabilir. • Semptomlar, aneminin gelişme hızı ile ilişkili• Adaptasyon mekanizmaları sayesinde hastalar çok düşük Hb

düzeylerini (<7.0 g/dl) bile son derece az semptom vererek tolere edebilirler.

• Bu değerin altında ise deri ve mukozalarda solukluk belirginleşir

• Hemoglobin düzeyi 3‐4g/dl oluncaya kadar anemi iyi tolereedilebilir.

• Hastalığın erken fazında, halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık • Solukluk, huzursuzluk, çabuk yorulma • Kalpte üfürüm, taşikardi, kardiyomegali, dispne



Klinik• Tırnaklarda kolay kırılma, beyaz çizgilenme• Anguler stomatit, tat almada bozukluk, yutma güçlüğü • Pika, poliüri, polidipsi, aşırı uyuma, uyku bozukluğu• Dikkat eksikliği, letarji, baş ağrısı, baş dönmesi, kulakta çınlama• Davranış bozuklukları, öğrenme ve konsantrasyon güçlüğü• Mental motor gelişim testlerinde bozukluk• Kronik DEA’da hastaların %30’unda mavi sklera, dil

papillalarında atrofi, kaşık tırnak• Olguların % 10‐15’inde ise hepatosplenomegali görülebilir.• Sık hastalanma (DEA olan hastalarda menenjit, pnömoni ve

gastroenterit daha sık) lökosit işlev bozukluğu

• Demir eksikliği kognitif, motor ve sosyal gelişmeyi etkilemekte

• DEA vücutta gerginlik ve yorgunluk artışına ve aktivitede azalmaya yol açmakta

• Bazı gelişimsel bozukluklar demir tedavisi ile düzelebilir ancak bazı kognitif ve sosyal bozukluklar kalıcı olabilir.

• Endonezya ve Hindistan’da yapılan çalışmalarda DE olan çocuklarda düşük performans olduğunu, demir tedavisi sonrasında düzeldiğini göstermişler

• Guatemala’daki tarım işçileri üzerinde yapılan çalışmada treadmil performanslarına bakılmış, hemoglobin düzeyleri ile ilişkili bulunmuş, demir verilmesi ile performansları düzelmiş.


Klinik

• Tayland’ta 9‐11 yaşlarında 1358 çocuk üzerinde yapılan çalışmada anemik olanların dil ve matematikte başarı oranlarının düşük olduğunu, tedavi sonrası düzeldiğini göstermişler

• Kosta Rica ve Şili’de orta derece demir eksikliği anemisi olan çocuklarda IQ diğer çocuklara göre daha düşük bulunmuş.

• Yaptığı iş miktarına göre ücret alan işçilerde (Guatemela ve Çin) DEA’li çalışanlar tedavi sonrası %10‐30 daha fazla para kazanmışlar

• Ratlarda yapılan çalışmalarda demir eksikliği olan ratlarınvücut sıcaklığını koruyamıdıkları saptanmış


Klinik



Teşekkürler

Documents

Demir Eksikliği Nedenleri Klinik Bulgular · • Kosta Rica ve Şili’de orta derece demir eksikliği anemisi olan çocuklarda IQ diğer çocuklara göre daha düşük bulunmuş