478

H66B5152

RULES

1. Books may be kept two weeks and may be

renewed once for the same period, exrat 7 day

books and magazines.

ged on

>rding to the

issued to any per-

until it has been paid.

to books beyond reasonable

I losses shall be made good to the sat-

f the librarian.

Each borrower is held responsible for ail

>oks drawn on his card and for all fines accruing

on the same.

DECSM leABTL&E HERelS PVELLel

FAME, WALTER LIONEL.

478/P166I>

DEOEM FABVLAEPVERIS PVELLISQVE AGEXDAE

W. L. PAINEC. L. MAINWARING

MISS E. RYLB

OXFORDAT THE CI^RENDON PRESSLONDON, EDINBURGH, NEW YORK

TORONTO AND MELBOURNEHENRY FROWDE

1912

LINGUA LATINAJEDITORS

HOUSE, PKH.SE SCHOOL.,

. O. ANDKEW, WHITGIFT GRAMMAS

PEEFACEIT is fortunately no longer needful to defend the Direct

Method of teaching languages : no one whose opinion is

based onknowledge now attacks it, so long as the languagesto be taught are modern. But there was a time, not so

long ago, when the method was derided as foolish or

slovenly by those who had not tried it;and this is the

case now with the Direct Method of teaching Latin andGreek. Those who have tried it, so far as my knowledgegoes, are quite at ease in their minds : they have foundnot only that it is quicker and more attractive, but thatit does really what the exercise-book method pretends to

do, that is, it holds the attention in detail, disciplines themental faculties, and enables the scholars to understandand to appreciate the best qualities in the best literature.

Of course, the Direct Method is not all talking ; the

system includes reading, writing, and even the conscious

learning of grammar ; although in different order anddifferent proportion to that of the exercise books. Butspeech does take in it the first place ; and one applicationof speech is seen in these little plays. By applying it to a

story, we can bring into use groups of ideas which cannotcome into the boy's ordinary life. But the effect on himis just as vivid : in youth, especially, make-believe is asreal as what we call real. For the time being theactor is Theseus or Ulysses, Thersites, or a fox, and the

imagination, which as things are hardly survives the

nursery, can easily be kept alive until the pupil growsup. Perhaps it is more than a scholastic convenience

;

may it not be that pupils thus trained will keep in thesordid struggles of life something of the child's simplicityand light-heartedness ?

However that may be and I am quite serious in

believing that this spirit is worth much wealth there is

A2

4 PREFACE

no doubt as to the scholastic convenience. Those whohave only three or four hours a week, as is often found in

girls' schools, may be reluctant to spare part for what

seems to be a frivolous amusement. They need fear

nothing: experience will show that Latin plays amply

repay for the time spent on them, in greater readiness,

clearer speech, wider range of words and constructions,

not to mention the pupils' enjoyment, without which

nothing is worth learning. The gusto of acting gives all

the stimulus that Is needed to make learning no drudgery.What we know of Latin is what we have in our memoryand ready for instant use, not what we can puzzle out

with a grammar and dictionary ;the physical reaction

helps us to learn, to remember, and to use. Thus to

learn the actor's part may take the place of rep*in the

early stages, and may prepare the memory for the moredifficult task of learning poetry by heart in the later

stages.These plays may be read, or they may be learnt for act-

ing, or both, and they help to supply reading material for

a stage where Latin authors are of little use. The principleonce learnt, any teacher may make his own plays : andthis is the best thing educationally. He may read or tell

a story from Roman history or legend, and call uponcertain persons to take its parts : then and there he andhis class together may make up the parts, which may be

improved or added to in the study. In the end he will

have a home-made play, which will need no learning, for

it will have been evolved from his class;and with care

and judgement he may teach a great deal in this way.Thus also we get from the beginning that which is the

supreme end of language-teaching, an opportunity for self-

expression.Meanwhile words, syntax, and accidence are absorbed

unconsciously ;and after a little systematic arrangement,

the master may, ifhe pleases, set a grammar paper without

doing any harm.

W. EL D. BOUSE.

AUTHORS 3 NOTE

The plays are intended for the use of boys and girls in

their first year of learning Latin on the Direct Method.The grammar and syntax have therefore been confined to

constructions which do not require the subjunctive moodor oratio obliqua. They are graduated in difficulty, so that

they may be taken at convenient intervals from the begin-

ning of the course, and can thus provide a means of

revision and a storehouse of vocabulary and grammar.They may be treated simply as reading matter or, as

originally intended, for the purpose of acting, either in

class or more formally. For acting in the class-room, the

arrangement of the caste must depend upon the numbers;

for instance, when the characters are few, two or even

three complete castes may be arranged, and while one

performs, the others listen, correct, and prompt, or, again,a long character may be divided into several parts.

With regard to the more formal production of the plays,it will be found that very few stage properties or sceneryare required and, in fact, it is probably much better for

those taking part to perform without any effects except,

perhaps, costumes. We shall be glad, however, to give

any detailed suggestions that we have found useful in

producing them ourselves.

We wish to express our thanks to Professor E. V. Arnold

for permission to print Pyramus et Thisbe. The idea and

composition were largely his, and it was performed last

year under his supervision by boys and girls who had

been learning Latin for a fortnight at the Summer School

of Latin, Bangor,W. L. P.

C. L. M.

E.B.May 1912.

INDEX

PAG-INAPYRAHUS ET THISBE ..... vn

LUDUS ... xvii

MEDICUS , . xxii

HOKATIUS ...... . XXVII

CIRCE ........ xxxiv

POLYPHEMUS . . XLIII

EEDITUS ULIXIS LI

TJROIA CAPTA ...... LX

THESEUS LXIX

VERKES * LXXVIII

PYEAMUS ET THISBE

PERSONA E.

Pyramus.Pater Pyraml.Thisbs.

Mater Thislbae.

Sol.

(Scaena L)Domus Pyraml I-XILDomus Thlsbae IX-XX.Aedlficator.

(Scaena II.)

Luna.Leo.

Ninus.Statuae I-V.Statuae VI-X.PIoratore"s.

Prlnceps Ploratorum.

SCAEHA PBIMA. 113* MEDIO OPPIDO.

A tergo caelum caentleum; per tabulatum angustum sol dluna trans caelum eunt. Ante tabulatum slant scllae.

Praeterea niMl nisi laium sjpatium.

Intrant omnes et in seltts consldunt. Aedificator

surgit et spectdtoribits dlcit :

AED. Haec fabula vocatur Pyramus et Thisb6. In

inedlo oppido sumus.

[Aedificator se adpueros velpuellas vertit.]

ABD, Surge !

I. Surgo. BOM. PYB. Surgis. BOM, THI. Surgit.

AEB. Surgite!II et III. Surgimus. BOM, PYB. Surgitis.

BOM. THI. Surgunt.AEB. Ambula!

8 PYBAMUS ET THISBE

I. Ambulo. BOIL PYB. AmbulSs.

BOM. THI. Ambulat.

AEJ>. Ambulate!

II et III. Ambulainus. DOM. PYB. Ambulatis.

DOM. THI. Ambulant.

AED. Sistite!

I, II, III. SIstlmus. Nos sumus murus primus.

DOM. PYB. Yos estis murus primus.

DOM. THI. Illi (vel illae) sunt murus primus.

IU. [se vertit et weatJ] Yeni !

IV. Venio. DOM. PYK. Yenis. DOM. THI. Venit.

III. Yenlte !

V et VI. Yenfmus. DOM. PYB. Venjtis.

DOM. THI. Yeniunt.

AED. Sistite!

IV, V, VI. Sistimus. I?IY

5 V, VI. Nos sumus marus

seeundus,

DOM. PYB. Yos estis murus seeundus.

DOM. THI. HIl (vel illae) sunt niurus seeundus.

AED. Te" admovS !

VH. Ms admoveo. DOM, PYB. Te admovss.

DOM. THI, Se" admovet,

AED. Y5s admov^fce I

VII et VIII. Nos admov^mus. DOM. PYB. Vos admo-

vetis. DOM. THI. Se" adniovent.

AED. Sistite!

VII et VIII. Sistimus.

VI, VII, VIII. Nos sumus mtirus tertius.

DOM. PYB. Y5s estis mtirus tertius.

DOM. THI. Illi (vel illae) sunt murus tertius.

AED. Surge !

XIII. Surgd. DOM, THI. Surgis. DOM. PYB. Surgifc.

AED. Surgite!

PYEAMUS ET THISBE 9

XIV et XV. Surgimus. BOM. THI. Surgitis.

BOM. PYB. SurgunlAEB. Ambula!XIII. Ambul5. BOM. THI. Ambulas.

BOM. PYB, Ambulat.

AEB. Ambulate!

XIV et XV. Ambulamus. BOM. THI. Ambulatis.

BOM. PYB. Ambulant.

AEB. Sistite!

XIII, XIV, XV. Sistimus. Nos sumus mnrus primus.

BOM. THI. Yds estis mUrus primus.

BOM. PYB. IIll (vel illae) sunt murus primus.

XV. [$& vertit et vocat~\ Veni !

XVI. Yenio. BOM. THI. VenTs. BOM. PYB. Venit.

XV. Venite !

XVII et XVIII. Venlmus. BOM. THI. Venltis.

BOM. PYB. Veniunt.

AEB. Sistite!

XVI, XVII, XVIII. Sistirnus.

XIII, XVI, XVII, XVIII. Nos sumus murus secundus.

BOM. THI. Vos estis murus secundus.

BOM. PYB. Illi (vel illae) sunt murus secundus.

AEB. Ts admovs !

XIX. Me admoveO. BOM. THI. T admovgs.

BOM. PYB. Ss adrnovet.

AEB. Vos admovste !

XIX et XX. NQS adniovSmus. BOM. THI. Vss admo-

v^tis. BOM. PYB. S admovent.

AEB. Sistite!

XIX et XX. Sistimus.

XVIII, XIX, XX. N5s sumus mtinis tertius.

BOM. THI. VOs estis mtrus tertius.

BOM. PYB. Illi (vel illae) sunt mUrus tertius.

10 PYBAMUS ET THISEE

AED. Surgite !

[X portat et in media domo Pyyawft ponit. XIsettam secum pot-tat el in media domo TJiisbae ponit.]

IX, X5XI

5XII. Surgimus. BOM. PYB. Surgitis.

BOM, THI. Surgunt.

EK, X, XI, XII. Ambulamus. BOM. PYB. Ambulatis.

BOM. THI. Ambulant.

IX, X?XI

?XII. Venlmus. BOM. PYB. Venltis.

BOM. TSL Veniunt.

IX, X, XI, XII. Sistimus. BOM. PYE. Sistitis.

BOM. THI. Sistunt.

IX, X7XI? XII. E"os sumus murus raedius.

BOM. PYB. Yos estis murus medius.

BOM. THI. Illl (vel like) sunt murus medius.

BOM. PYR. Hie habitat Pyramus.

[Aedificator ad domum Pjrawfi carfam affiglt ; in

carta scnptum est : Hie habitat Pyramus.]

BOM. THI. Hie habitat Thisbe.

[Aedificator ad domum Tliisbae cartam affigii ; in

carta scnptum est : Hie habitat Thisbs.]

SOIi. [in tabulate exstat.] Ego, Sol, surge.

BOM. PYB. Ta, Sol, surgis.

BOM. THI. Ille? Sol, stirgifc.

SOIi. Quis illlc habitat, mtiri ?

BOM. PYB. Pyramus hie habitat, Sol.

SOL. Quis illic habitat, O man ?

BOM. THI. Thisbe hie habitat, O Sol.

[Sol trans caelum Icnte it.]

PAT. [ad domum prod-it.] Ego sum pater.

BOM. PYB. Ille est pater.

PAT. Ubi est ianua ?

IV et V. Nos sumus ianua.

PAT. lanuam aperio. [IF et V se vertunt.]

PYKAMUS ET THISBE 11

PYB. [vocat.] Quid facis, pater !

PAT. lanuam aperid", O Pyrame.DOM. PYB. lanuam aperit pater.

PAT. Ad me venT, Pyrame !

PYB. Ad ts venid, pater.

DOM. PYB. Ad ilium venit Pyramus.PAT. Quid babe's, Pyrame ?

PYB. Gladium habe5.

DOM. PYB. Gladium liabet Pyranms.PAT. Qualis est gladius ?

PYB. Acutus esfe gladius.

DOM. PYB. Acutuin gladium habet Pyramus.PAT. COnslde I

PYB. ConsrdS.

DOM. PYB. Consldit Pyramus.PAT. Librum sume !

PYB. Librum sums.

DOM. PYB. Librum sGmit Pyramus.PAT. Librum lege !

PYB. Librum Ieg5.

DOM. PYB. Librum legit Pyramus.PAT. Ego exe5.

PYB. Tti exls.

DOM. PYB. Exit pater.

[Exit pat&r; Pyramus sedet et libmm legit]

MAT. [ad domum prodit'] Ego sum tnatar.

DOM. THI. Ilia est mater.

MAT. Ubi est ianua?

XVI et XVIII. Nos sumus ianua.

MAT. lanuanx aperio. [XVI et XVII se vertmt.*}

THI. [vocat.] Quid facis, mater?

MAT. lanuam aperiD, Thisbs.

DOM. THI. lanuam apelit mater.

12 PYBAMUS BT THISBE

MAT. Ad rn veni?Thisbe !

THI. Ad te venld, mater.

DOM. THL Ad illam venit Thisb.

MAT. Quid babes, Thisbe?

THI. Pallam habe5.

DOM. THI. Pallam liabet Thisbe.

MAT. Qualis est palla ?

THI. Alba est palla.

DOM. THI. Albam pallam habet ThisbS.

MAT. Conslde!

THI. Csnsldo.

DOM. THI. Consldit Thisbe".

MAT. Librum sume I

THI. Librum sumo.

DOM. THI. Librum sumifc Thisbe.

MAT. Librum lege !

THI. Librum lego.

DOM. THI. Librum legit Thisbs.

MAT. Ego exeo.

THI. Tu ezis.

DOM. THI. Exit mater.

[Exit mater; TMsbe sedet et libmm legit.']

FPyramus et TJiisbe ad murum medium appropinquanL]L i/

PYB. Ubi es, Thisbg ?

THI. Ubi es, Pyranie?PYB. Hrc sum, Thisbe.

THI. Hie sum; Pyrame.

PYB. Mel meum !

THI. Corcuium meum !

[Pyramus et Thisbepermumm sitsurrant et comiliumfaciunt."]

P1TB. Ad sepulchrum Mm.THI. Ad sepulchrum Mnl.

[Ad sellas redeunt ; Tliisbe legit ; Pjramus dormit.]

PYBAMUS ET THISBE 13

SOL. Ego, Sol, dsseendo.

DOM. P3TB. Ttt, Sol, descendls.

DOM. THI, Hie, Sol, deseendlt.

THI. \_siibito e sella surgit et solem spectaf.] Quid tu,

Sol, facis ?

SOL. Ego, Sol, descends. Quid tn, TMsbe, facis ?

THI. Ego, Thisbg, exeo.

DOM. THI. Exit TMsbe. [JB& TJmU.~\SOL. Quid tn, Pyrame, facis?

DOM. PYR. Dormit Pyramus.SOL. Ego, Sol, occido.

DOM. P1TB. Tu, Sol, occidis.

DOM. THI. Ille, Sol, occidit.

AED. Ablte, muri.

[Domus Tyrawm et domus TMsbae ad sellas redeunt*

Pyramus in media scaena dormit.']

ABD. Finis est prlmae seaenae.

VI ) (VII J (Vlli XII XX) XIX XVIII

14 PYEAMUS ET THISBE

SOAB5TA SECUTTOA. UT MEDIA SILVA.

Scaena eadem est. Qmnes intrant et in sellls consvdunt

Prlnceps Ploratorum surgit et spectdtoribus dldt :

FBI. Seeunda scaena est. In media silva sumus.

[Se recipit.~]

JXIN. Iprodit.] Ego sum NInus. [d sinistra recumUt.j

Mortuus sum.

[Ploratdres prodeunt et drcum Ninum stank]

FBI. Lacrimate, qnia NInus morfcuus est.

FLO. Lacrimajniis? quia Ninus mortuus est.

FBI. Sepulchnim facite.

FLO. Ise^ukkrum super Ninum ponunt.] Sepulchrum

facimus.

Statuae I-Vprodeunt et lacrimant.

FLO. Quiestis?

STA. Nos sumus statuae.

FLO. Cur lacrimatis ?

STA. Quia Mnus mortuus est, lacrimamus.

[Statuae se tireum sepulcJirum disponunt; Pnnccps

Ploratorum cartam ad sepulchrum affigit ; in carta

smptum est : Hie iacet Ninus,]

[Exeunt Ploratdres.']

STA, Hie iacet Mnus.

LUN". [in tabulate exstat.} Ego, Luna, surge.

STA. Tu, LGna, surgis.

LUK". Quid video ?

STA. Sepulchrum Tide's. Hie iacet Mmis.

LEO. [prodit et rugif] Ego sum led.

LUH. Tu es lea

STA. Ille est leo".

[Led post s&pulchrum manet. iMna lente trans

eaelum it.]

PYBAMUS ET THISBE 15

THI. [grodit et circumspectat.] Ubi est sepulchrum ?

STA. Hie est sepulchrum. Hie iacet Ninus.

THI. Ubi est Pyramus? [Led rugit.~\

THI. Heu! hen! [Thisbe fugit; palla Iwwm caditJ]

LEO. [pallam sumitJ] Alba est palla.

STA. Alba est palla.

LEO, [lingua lamUf] Nunc rubra est palla.

STA. Nunc rubra est palla. [Exit fed.]

PYR. \prodit et drcumspectat.J Ubi est sepulchrum ?

STA, Hie est sepulclirnm. Hie iacet Mnus.PTB. Ubi est Thisbe ?

LUK". Ubi est Thisbe?

PYB. Quid video ?

LU^. Pallam vidss.

PYB. Eubra est palla.

LUN. Eubram pallam vidss,

PYB. TJaisbg mortua est. [Luna sttet.~\

PYB. Nonne gladium habeo ? [Se oc&dit.]

Mortuus sum.

LUH, Mortuus es.

STA. Mortuus est Pyramus.THI. [redit.~\ Ubi est Pyramus ?

LU3ST. Ubi est Pyramus ?

THI, Quid video ?

LTTN". Pyrarnum vidss.

THI, Pyramus mortuus est.

LU3M". Pyramus mortuus est.

THI. NDnne gladium video ? [SB occldit.']

Mortua sum.

LTTN". Mortua es.

STA. Mortua est Thisbe.

LTOT. Ego, Luna, occido.

STA, TQ, Luna, occidis.

16 PYKAMUS ET THISBE

SOL, [in tabulato exstat.} Ego, Sol, surgo.PAT. et MAT. [intrant.] Tu, Sol, surgis.

STA. lUe, Sol, surgit

[Pater et Mater drcum sepulchrum ambulant et inter $

loquimtur ; subito mortuos mdentj\FAT et MAT. Quid YidSmus ?

PAT. Pyramus raortuus est.

MAT. TMsbg mortua est.

PAT. et MAT. LacrimSmus.

SOL. Pater et mater lacrimant.

PIiO. [jprodeunt et mortuos spectanL] Pyramus et Tliisbe

mortal sunt. Lacrimamus.

FBI. Sepulchrum facite.

FLO. [segulchwrn super mortuos ponunt.'] Sepulchrumfacimus.

SOL. Sepulchrum facitis.

FAT. et MAT. Sepulchrum faciunt.

FAT. (gladiumins&pulchropdnit.) Hie est gladius Pyraml.MAT. (jpallam in sepulchre ponit.) Haec est palla Thisbae,

[Intrant Statuae FJ-X]FLO. Qul estis ?

STA. Nss sumus statuae.

FliO. Cur lacrimatis ?

STA. Quia Pyramus et Thisbs mortuT sunt, lacrimEmus.

[Statuae se circum sepulchrum disponunt ; Prmceps Plora-

tomm cartam ad sepulchrum affigit ; in carta scnjptum

est: Hie iacent Pyramus et Thisbs. Ploratores

exeunt. Pater et mater in media scaena lacrimant.']

STA. Hrc iacent Pyramus et Thisbe.

FINIS FABTTLAB.

LUDUS

PERSCXNAE,

Orbilius magister lucfa est.

Discipull.

Quintus ) impudentesSextus J pueri stmLManius semper deoctram

tollit, sed niMl dlcit.

Marcus semper interrogaLGaius maximus puer est.

Servlus sero venit.

Alii dlsclpull.

SOAE3STA. I3ST BUBO OSBILI.

Or~bilms discipulos manet ; dextra ferulam tenet, librum

sinistra. Intrant discipull.

BIS. SalvS, magister I

OUB. Salvete, puerl ! OmnSsne adestis ? Quis abest ?

[Manius dextram tollit.~\

Qm. Nos omn^s adsumus. Titus autem. abest.

ORB. Cur Titus abest ? Nonne lieri aderat ?

SEX, Ita Te"ro, sed vesperl ad c^nam apud Qulntum erat.

Multa edsbat, multa bibsbat ; itaq^ue laodis aeger est.

ORB. En puerum stultum ! Merits aegrotat.

MAR. CQr merits aegrstat ? [Manius dextram tollit.~]

ORB. Sile*, Marce !

Q,TJI. Tune, O magister, apud amlcumlierT esnabas?

[Manius dextram tollit.~\

ORB. Minim ; sslus csnabain.

18 LUDUS

SEX. Sempeme solus cenas? [Manius deoctram tollit.']

OBB, Ita.

QTTI. miseraoi magistrum !

SEX, N5nne imquani nimis edis ?

[Manius dextram tolliL"]

OBB. Nunquam nimis ed5.

QTJI. O miserum magistrum !

MAB, Cur nunquam nimis edis? [Manius dextram tollit."]

OBB. SilS, Marce !

SEX. Servius etiam abest, magister.

Q-AI. Servius quoque, ut credo, apud Qulntum cSnEbat.

QUI, Ecce ! Yide5 Servium. Quam serQ venit !

DIS. Cottldie Servius serO venit.

MAR. Cur semper se"ro venit ? [Manius dextram tollit.]

GAI. Quia, cum gallus cantat, n5n surgit.

SEX. Semperne tu?cum gallus cantat, surgis, magister r

1

[Servius lente intrat.']

OBB. Ita.

MAB. Car, cum gallus [Manius dextram tollU.^

OBB. SileyMarce! SalvS, Servl!

SEB. Salve, magister !

OBB. Cur tarn ssro venis ? [Manius dextram tollit.']

SEB. Quia neque loculds meos neque tabellEs reperlre

poteram.OBB. Molestus puer es. Hodis te" paniam. Venl ad m6.

DIS. Castlgabit eum magister.

OBB. GraT, tolle eum in umeros tu5s. [Gaius Jioc faeit.]

Sexte et Quinte, pedss sius retinste. [Seactus et

Qmntus hoc faciunt.] Ferula eum feriam,

[Orbilius Servium ferit. DiscipuU surgtmt, ndentf

clamant.']

SEB. O ! ! Eheu ! m stultum ! Impiger posthEc

ero, neque unquam tibi molestus.

LUDUS 19

MAR. Cur Servium castfgas, O magister?

[M&nius dextram tollit,~j

ORB. Te etiam castxgabo, nisi silebis. Consldite oinnss,et stilos tabellasque parate ! [Puefl consfidunt et

lobelias parant.J Quis paratus est? [Maniusdextram tollit.]

AIiII. Ego paratus sum.ALII. Nondum ego paratus sum.OBB. Nunc ego recitabo

;vos in tabellls scrlbite ! [Reci-

tat."]'

Titus, filius agricolae Komani, tredecim

annos natus est.'

MATt. Cur tredecim annos natus est ?

[Manius dextram tollit.']

OBB. Sils, Marce !

QUI. Quot annos tti natus es, O magister?

[Manius dextram tolliL']

OBB. Nescio.

MAR. Cur nescls, O magister ? \JManius dextram tollit]

OBB. Sile", Marce! Silste, omnes! [Eccitat.'\ 'Agricolailium Rsmam mane ducit/

MAB. Cur Romani ducit ? [Hanius dextram tollitJ]

OBB. Nescio ; sed man et mox fortasse ipse intellegss.

Q-AI. Nosterne Titus est in hue fibula, O magister ?

OBB. . Minims ; non noster Titus est. [Recitat.]l Roma

ab agris eDrum procul abest.'

SEX. Quam procul abest, O magister ?

[Maniits dextram tollit.]

OBB. Multss passas abest.

QT7I. Quot passtls abest ? [Manius dextram tollit.']

OBB. Nescio.

MAR. Cur nescls, O magister ? [Manius dextram tollit.,]

OBB. Sile", Marce! Nunc pergam. [RecitatJ\

B2

20 LUDUS

non ambulare possunt, sed equi eOs vehimt*

SEX. Quot equi e5s vehunt, O maglster ?

[Ifcmms dextram tollitJ]

ORB. [G?fen*fer redW.] 'Cum ad portam Latinam

veniunt*

DIS. Lentius recita", side's, O magister; tot vocabula

scrlbere nOn possuimis.

OBB. Si silebitis, lentius recltabQ. Accurate scrlbite,

puerl [Redtat lentiusJ\ *Cum ad portamLatinam veniunt, ab equis dsscendunt, quia

viae intri, murum iniquae sunt et angustae.'

MAB. Cur inlquae et angustae sunt ?

[Manius dextram tolliL ]

OBB. Yeni ad me" post ludum et tibi dlcam. [filarcus

lacrimat. OrUlius recitat] 'Sex boras aedificia

speetant. Deinde amicuni visunt et apud ilium

prandent.*

GAI. ISTonne apud Quintum prandent ?

[_Mdnms dextram tollitJ\

OBB. Minims, non noster Titus est.

QTJL Quod amlcO Titl nomen est ?

[Manius dextram tollit]

OBB. Nescio; nSmD scit. [Eecitat.']* Tandem equos pe-

tunt efc domum redeunt/

SEX. Quorum equo"s, magister?

[Mmius dextram tollit]

OBB. Suc^s equOs, stulte! Nonne eds extra portamLatinam reliquerunt ? [Manius dextram tottit.]

Satis est. Nunc Mam, surge! [Mdnius surgit]Et recita tuum pensum. Csterl, audite ! [Maniusrecifare temptat ; nihil tamen dtcerepotest ; tandem

con&dit et lacrimat. Ceten ndent et clamant ;]

BIS. Ego possum.

LUDUS 21

ORB. To, G-at, reeita ! [G&ius recital] Bene recitas, Gai.

Hodls qtium, agstis ; discsdite omnss et yalste !

[Dtetipu'ti surgunt et stllos tabellasque sumunt.]

BIS. care magister ! Gratlas tibi agimus. Val !

[Ceterl exeunt; Marcus prope Orbflium stat et

lacrimal]

OBB. Abl!*

[Exit Marcus.]

JPIHIS PABITLAE,

MEDICUS

PERSONAE.

Titus : puer Bonianus, duo-

detim annos natus.

Octavia : Titi mater.

Lucius } Titlfratre$,gemini,Publius ) septem annos natL

Medicus.

SOAEISTA. 123" CTTBICTJI.O FTTEBOBTJM.

A sinistra stat latus ttctulus ; iU dormiunt tres puen, Titus

et Lucius et PuUius. A dextra est fenestra, a tergo

ianua. G-aUus extra cantat et&ueros e somno excitat.

TIT, Quota hra est ?

LUC. [adfenestram currit.] Prlma fere hora est. Sdlmox

surget.

TIT. O m miserum! Psnsum meum n5n fscl. QuidOrbilius drcet ?

PUB. Immo vr<5> quid faciet Orbilius?

TIT. lam ferulam sentis. Ad ladum Ire nOn audeS,

liUC. Gaudeo quia nSndum ad Ifldum Tmus, ego et

Publius.

TIT. Qualss fratrSs estis ! Quia yapulab5, gaudstis.LUC. et PUB. [saltant et cantant.] Titus vapulabit;

Titus Tapulabit.

TIT. \lratus.~] Vos etiam vapulabitis.

[Fr&tres locullsfentJ]LUC, et PUB. [lacrimant.~\ Lacrimamus, quia Titus

vapulabit. Lacrimamus, quia Titus vapulabit.

MEDICUS 23

TIT. Quia v<5s vapulavistis, laerimatis. Iterum autem

lacrlmabitis, nisi bonum consiliura mihi in-

venigtis ; nam ego vapulare hodie" nolo.

PUB. Consilium habeo".

TIT. et IiUC. Die nsbis.

PUB* Manste ; cogito".

TIT. Festlna, Publx ; O me miserum, vapulabd".

LUC. Forfcasse inalum Publius habet cSnsilium;tum

vapulabis, Tite.

TIT. Nisi statim cSnsilium narrabis, iterum idem acclplss.

[Loculos sUmif]PUB, CsgitavT. Audite cOnsilium. Vespen apud QuTn-

tum cenabas.

TIT. Illud iam sclmus.

PUB. Bene, Ibi nimis sdistT.

TIT. Quid dlcere vis ? Semper nimis edQ ; tn quoqueet Ltlcius.

PUB, Sane, at ta hodis aegrotas, quia nimis vesper!

TIT. At nt5n aegroto, ml frater !

LUC. O stulte, n5nne intellegis ? Hodis aegrum simulabis.

TIT. Intellego. Euge, Publl ! bonum cDnsilium in-

vsnistl ! Tu, Ltlcl, I ad matrem ; illr ds morbo

meo aliquid narra! [Exit Lucius.] Publl, in

aquam hune pannum merge ! Festlna ! nammatrem audio ; pannO me5s oculos preme !

Heu ! heu ! quantum doled !

[Octama intrat cum Lucid.']

OCT. Hercle! Quam. aeger es! Quid habss, mi fill?

TIT. Multum doleO. Nunc calidus sum, nunc frlgidus.

OCT. O care fill, medicum arcessam. Quis medicumvenire iubebit?

LUC. Ego medicum arcessam, mea mater.

24 MEDIOUS

PUB. Et ego cum Lucid ib5.

OCT. lie, parvull, et niedlcamentum ferre medicuin.

iubste.

LUC. Aeerbum medieamentum secum feret medicus.

PUB. Aeerbum medicamentum. [Exeunt geniim.]

TIT. Ut sitio, mater carissima!

OCT. Miselle puer! Aquam frlgidam tibi dal>0. Bibe!

[Titus liMf]

TIT. Mater, nunc frTgidus sum. Ecce! membra mea

tremnnt.

OCT. En, vestiraentxs t tegarn.

TIT. Mater, nimis calidus sum.

OCT. Ekeu! Qui morbus t tenet? Quando medicus

veniet ?

TIT. Aliquis ianuam pulsat.

[Medicus cumpuefis intraf]

MED. Salve, domlnal Quis aeger est?

OCT. Salve", mediee ! Frlius meus hie aegrotat.

MED. Salve, puer I Ve*ni spectatum te. Aegerne es ?

[Titus annuit.l

iUC. et PUB, Ita, mediee, vald aeger est.

MED. Num edere potes? [Titus annuit.]

IiTIC. et PUB. Minims ;nihil edere potest.

MED. Ostende mihi linguam tuam. Hem ! Quid herl

SdistT?

TIT. ]^"esci5, mediee.

IiUC. Scio equidem,PUB. Et ego.

LUC. Apud Qulntum vesper!

PUB. $imis edit porcum.IiUC. Et lusciniam.

PUB. Et turdos.

LUC. Et p5ma.

UEDICUS 25

PUB. Et iiba.

LUC. Et alia multa.

OCT. Minims mTrum, si hodie" aegrotas.

MED. Minims mlrum est. Medicamentum tibi parabo.

[Medicus medicamentum parat.]LUC. Quale medicamentum paras ?

PUB. Acerbumne est annon ?

MED. Aeerbum est.

LUC, et PUB. Aeerbum est medicamentum. Aeerbumest medieamentum.

MED. Da mihi poculum, domina! [FunditJ] Nunc bibe,

puer ! [Titus medicamentum gustat."]

TIT. N5lD bibere. Tale pSculuni nunqnam bibara,

OCT. Ohe; puer improbe! QuOmodo aegrotare dBsin^s,

nisi medicamentum bibes ?

LUC. et PUB. Titus bibere nSnvult. Titus bibere nDnvult.

MEB. Necesse est bibere.

LUC. et PUB. Aeerbum est. Gaudsmus, quia acerbum

est medicamentum.

TIT. Aliquis mox vapulabit. \G-eminl audiunt et silent."\

OCT. Statim bibe;sin minus, patrern vocEbo.

TIT. Nolo. [Exit Octavia.']

PATBIS VOX. Tite, audlsiie m ?

TIT. Ita, ml pater.

PATBIS "VOX. Nonne medicamentum bibere vis ?

TIT. S&ne", ml pater, bibere void. [Dum UUt, Octavia

intrat.]

OCT. Medicamentum bibit Titus.

MED. Bene;

deinde tranquille" dormies. Mox validus

iterum eris et robustus, Vale, domina; valste,

puerl.

OMNES. ValS, medice. [Exit Medicus.^

TIT. lam validior sum. Licetne mihi surgere, mater ?

26 MEBICUS

OCT. E"on licet, stulte. Tdtum diem in lectuld" iaeebis.

Et ego prope te manebo.

TIT. Ifon, necesse est tibi, carissima mater, prope rn

manure.

OCT. Hens es filing. Prope t@ mangbo, dum aegrotas.

IjUC* et PUB. Licetne nd~bls in horto Itidere ?

OCT. Ablte, geminl, et in horto" ladite.

. et PUB. Titus in lectulo" mangbit, totum diem in

Igctuls mansbit. [Ex&mt Lucius et Publius.

Titusgugnum agitat*}

FTN-IS PABUIiAB,

HORATIUS

PEKSONAE,

Scaena II.

Valerius )

Pulvillus J

HorEtius CodesSpurius Lartius

Titus Herminius

Vigil Primus )

Vigil Secundus J

Civ6s : Homanl.Mllitss:

consules Eomanl*

senatores

Edmam

Edmanl.

Porsenna : rex jEJtruscorwm.

Sextus Tarquinius : filmsTarguinl Superbi.

Mamilius : rex Tuscufo, socius

Porsennae,

Scaena J.

Tarquinius Superbus: rex

Romandmm, exsul.

Vigiles: Etrusci.

Daces Mllitum : H]trus<%,

SOAEHA PBIMA. I3ST CASTBIS ETBTJSCOBIIM.

Vesperi. Porsenna ante tabernaculum suum stat ; a dextra

Hamilius; asinistra Targidnius Superbus ; atergo Sextus

Tarquinius. Ante eos duces mllitum iniyerata manenL

Longe a dextra slant mgiles ; 111 Homam prospectant.

POK, Bene piignavistis hodis, O ducss, v5s et milites

Etrusci.

DUG. Gratias tibi agimus, rx maxime ; pro patria et protQ pugnavimus.

FOR. Qusmodo, Mamill, hunc montem ce"pistl?ubi iam

castra posuimus ?

SEX. laniculum vocatur hie mDns.

SUP. laniculum habsmus;facile erit Bomam capere.

POB, QuOmodo laniculum cspistl, Mamill ? N&rr& ncbls !

BUG. Bene n5s duxit Mamilius, O r6x maxime !

28 HOBATIUS

POB. Hoc seis ; attendite anlmum et audxte !

MAM. res mlixime, lanieulum tenebat Pulvillus con-

sul cum centum militibus ; iuvenis est et maius

dux; male Imperat neque Eomam illl pSrere

volunt. At dia ndbxs resistebant ; neque facile

erat illud parvum Egmen ds monte pellere.

Tandem centum milites circum montem misi ;

III s tergo KomanDs subito oppagnani Pul-

villus pavidustergum vertit ;cum qulnquaginta

hominibiis eifugere potest ;csteros oecldimus.

Ille, tertius in ordine ducum [Ducem guendam

indicaf], primus in summum montem pervSnit.

Host^s ilium vulneraverant et slgniferuni occl-

derant. Statim ille slgnum e dextra mortul

trExit et in summo monte posuit.

POB. Bene fecistr, Mamill; bene fec^runt tul milites.

Tu, dux vulnerEte, hue venl ! [Dux tertius

ajppropinguat."] Accipe hoc praemium! [Ar-

millam IraccMo circumdat. Turn dux se in ordinem

recipit.] Cifs Eomam oppugnabinius.

BTJC. \laetls ctamdribus.] Cras EQmam capiemus.

BUP. Cras rex iterum ero E5man5rum,

SEX. Cras omne"s inimlc^s occldam.

STTP, Cras omn^s nobiles in vincula coniciam.

SEX. Vae victls ! n5s enim Eoma expulsrunt.

SUP. IgnSvi homines regem habre nolebant; poenas

eras dabunt.

BITC. [murmurant.] Forte's, nDn ignavT, sunt EonianL

Portss hostes amamus ; Tgnavos odimus amlcDs.

POB. Quando et qu^modo Eomam opptlgnabimus ?

SEX. Statim hoc facismus; sT enim EsmEnT pontemSublicium frangent, neque Tiberim tr^nsire

neque urbem intrare poterimus.

HOEATIUS 29

DUG. Nos quidem hodie" din pugnavimus ; sine somnoindites n5n bene pugnabunt.

SUP. Vigil! Vigil!

Via. Quid vis, i-sx ?

SUP, Quid nunc BomSnl faciunt ?

VK3-. Ornnss intra moenia se" rece"pelrunt. Vigile"s tarnen

6 moenibus prdspectant.

FOB,. FrsgSruntne pontem?VIG-. Minimg, rex maxime ! Stat pdns.POU. Qualis erit nox?VIG. Obsctira ; nubilEre enim coepit, neque Ittna

fulgebit. Etiani nunc vigil^s JKomanos videre

non possumus ; n5n lam p5ns in cSnspectu est ;

hac nocte caeci erunt vigilss.

FOE. Bene dixistis, vigilss. Hoc igitur cOnsilium omnesaudlte ! Quarts vigilia, duna Komanl adlitic

dormiunt, ad pontem silentis appropinquabimus.

Antequam illuc pervenerimuSj nOs neque vidsre

neque audlre vigiles poterunt. Nulla mora

pontem translbinius et portam facile rumpsmus7

dum Bomam armapetunt ettota urbe trepidant.

BUG. Bonum consilium cepistr, O rex maxime ! Vince-

mus.

FOB, Hoc consilium, ducSs, mllitibus nuntiate ! Deinde

usque ad quartam. vigiliam dormlte !

DUG. Audlmus et pare"bimus.

FOB.. Vigilss, cum quarta vigilia erit, 6 somno nos crane's

excitate !

VIG-. Audlmus et parsbimus.

80 HOEATIUS

SCAENA SECTTITDA. HOMAE.

A stnistra apparent moenia urUs ; Tiberis praeter moenia

fluit; ripam ulteriorem ad portam urbis iungit

pans SuNidus. Tigttes e summzs moenibus prospectant.

In rlpa ulteriore agmen Etruscorum ad Pontem Sub-

licium silentio apprqpinguat, sed adMc procul abest,

cum sol s&rgere incipit. Pnma luce vigiles hostes vident.

VIG-. I. Audisne aliquid?

VIG-. II. Quam timidus es ! Ventus aquam agitat.

"VIGK I. Pedos hominum audio.

VIG-. II. N01i lioc credere. Sol mox surget ;turn videre

poterimus.

VIG-. I. Aliquid video. Aliquid ss movet.

Via, II. Agmen est. Host^s sunt.

Via. I. Surgite, E0mEni. Hostss adsuni

ViarDES. Surgite, EomanT. HostSs adsunt.

[Olves armatlporfam apemmt et prospectant. Valerius

et Pulmllus inpontem currunt.~]

VAIi. Frangite pontem, civss.

FTJL. Tempus non dabunt hostes. Eheu, nos primOsOccident. Quid faciam ? Quo fugiam ?

VAL. Sile, Tgnave ! Cur her! frangere pontem ncm iussistl ?

Tu enim imperator eras. Hodis ego Komanis

impero. [PuMllus m urbem redit. Multl elms

in porta apparent.] Audite, clvss ! Si duo vel

tr6s hostibus breve temporis spatium resistere

poterunt, csteri pontem frangent. Ita urbem

servEre poterimus.

HOB, [inter ewes apparet.] Quid dicebat consul ?

HOBATIUS si

CIV. Si quis hostibus resistet, nss pontem frangere

poterimus.

HOB. Ego, consul, pontem defendant Quis mgcumhoc pro* patria faciet?

SFTJ. [ex clvilws prodit.~\ Ego tibi socius ero, fortis

Horatl.

HOB. Tu bonus eris socius. Te"eum bene pugnabo.Tamen si tre"s erimus, tstum hostium agmen facile

repel!e"mus.

TIT. [ex ambus jprodit] Ecce tertium ! Pro Eoma et

Romanls cum 3ais comifcibus pugnEbo.VAIi. VobTs ago gratias.

CIV. Vsbls gratias agimus.

[Etrtiscl appropinquant."]FOB. Currite, milites ! Pontem occupate !

VAIJ. Properate vos ! currant enim host^s.

[Tres pontem transeunt.']

HOB. Ego medius stabs ; tu, Spun, a dextra sta, Her-

niinl, tu a sinistra !

\Etruscl ad pontem advenmnt~\POE. Oppngnate, militss ! Istos trgs occidite et urbem

intrate !

VAL. Secures sumite, clvs! sumite gladios ! frangite

pontem !

FOB. Mamili, niscum mans ! Herl satis pugnabas.Sextus contra suam urbem homines ducet.

"VAIi. Da mihi secarem, tu! Ita, ita, llgnim frangite.

[Ipse pontem ferit, dum milites Etrusci pontem

oppugnant.]SFTJ. CavS, Herniinl ! a sinlstrS oppugnabunt.TIT. Paratus sum

; ecce, undique veniunt.

HOB. Dura verbera date! Kon multi e5dem temporenss oppugnare possunt.

32 IIOBATIUS

PHI,, [in moembus apparet] Yenite, vos, ad moenia!

[Multl elves in moenia veniunt.] Sagittas mittite !

lacula c5nieite !

SEX. Mecum Yenite, mllltSs I Ego Horatium oecldani.

Mihi quidem n5n resistet.

CUT". Cams vo"cem audimus ?

Via. I. Sextus Tarquinius host^s dueit

CIV. Apage, perfide Sextel Num audgs Esmamrevenire ?

SEX. Mox alia clEmabltis, cum. TOS in vincula cDniciam

et in crucem mittam.

CIV. I in malam crucem to. ! Occlde Sextum, HoratI !

Etiam si hostss n5s vicerint, gaudgbimus quod

perfidus Sextus mortuus erit.

[Sestftis Horatium oppugnat ; Spurius et Titus contra

PtTL. Cavste, sagittaril! Nolite nostrOs oecldere ! CavSte,

iaculator^s! Supra capita nostrSrum iacula

c5nieite !

VIG-. II. liter yincet? Ecce, noster ilium ferit !

CIV. Is triumphe ! Mortuus est Sextus.

PUL. Minima, surgit- Horatr^ iterum fert!

[Alter Horaiium ogpugnat, dum MamiUus Sextum

epeficulo traliitJ]

CIV. Quis auxilium fert?

PUI*. Mamilius.

CIV. Eeee, Sextum S perlculs trahit.

VIG. I. Nunc redit ; ipse Horatium opptlgnabit.

CIV. Eheu, nOn morfcuus est Sextus.

VAIi. Operam date, civss ; ecce, paene fractus est pons.

CIV, Is, Spurius hostem occldit;nunc alterum ferit.

VIG. II. Eheu ! Horatium vulneravit Mamilius*

CIV. Eheu ! Spun, auxiliuin da, 1

HOEATIUS 15

VIGL I. Ecce I Mannlium repellunt.

VA3D. \jnagna wee.'] Eedlte, Eomanl I paene fractus est

pons. Iam, iam redl, Horatl !

CIV. Eedlte, Eomanl! paene fractus est pons! NQs

servavistis ;iam vos servate !

HOB. Eedlte, comites ! dum tempus manet, redite !

SPIT, } . i .

mTm f^" e^iain noblscum. red! ! Sine te* non redlbimus.

CIV. Eedlte, fortes virl ! Iam iam cadit p5ns.

HOB. Eedlte, comitss! Vobls hoc impero. Consilium

habeo bonum ; me" host^s ndn Occident.

S]E>"jPargmus. Vale! \Ad portam redeunt.l

TIT, j

J

CIV. Nollte Horatium relinquere !

SPIT. Ipse imperavit. Parsmus.

[Spurius et Titus urlem intrant.]

CIV. Se"ro redibis, Horatl. Cadit pons.

HOB. [Scutim ad ewes conicit."] Excipite, elves, scutum!

Non honestum est scatum relinquere. [G-ladiuwi

in mtdids Jiostes conidt.] Vos, hosted, gladium

excipite! Tibi me" committo, Tiberis. [Dumpons cadit, Horatius inftumen desilit.]

PUIi. Quid facit ? Vulneratus est ; nGn potest natare.

CIV. Ita ;flfimen transit ; ad portam natat,

VAL. Demittite fanes ! {Givesfunem demittunt.']

CIV. Punem prehendit. Trahite ! trahite !

OMKES. Trahite ! trahite 1 [Owes Horatium e& agua in

portam \

VAIi.

PTJL.

CIV. PopulusqueOM3STES. Eomam servavistl.

PliNttS FABTTIiAE.

J'l Senatus ) __ ,. ,. .,

a. J \ EDmanus tibi gratias agit.

Pomilusque )

CIBCE

PEBSOUAE.

1111x88, qul domum iter/acit.

Eurylochus, quern IJllxes

nautls praefecit.

Scaena J.

Aegyptius \

PMlippusMenexenus L nautae.

AlexanderCre"sius J

Ceterl nautae.

Scaena II.

jSTaupactous]Proxenus

]rnautae

Bhodius}

Circs: maga.Ancillae quattuor.Minister.

Coquus.Servus alius.

SCAENA PBIMA. I3ST LITORE I3STSULAE.

In saxo stat Euryloclius ; circum cum wgintl nautae,

alii Jiuml sedent, alii slant ; omnes munnurant.

EUB. Nollte dud nostro maledlcere !

AEG5-, At quis n5s in insulam desertam duxit ?

GET. Eesponde, 6 Euryloche ! Nonne UllxSs ?

EUB. Sane, magnus Ulixes vos hue duxit;

sed nollte

ilium culpare!

PHI. Cur non oportet ilium culpare ?

CET. Kesponds, Euryloche. Cur nQn oportet ilium

culpare ?

EUB. Quia di imrnortale"s [palmas tollit] no's et ilium in

haec perlcula addiixeTunt.

3MDBK". Si di Ullxem lion amant, non iam noster erifc dux.

CIECE 35

GET. Ksete dlcis ; non lam noster erit dux.

ALE. \yentrem tangit.] Esurlo ; da mihi cibum, Eury-loche !

OMISTES. Esuiimus;da nobis cibum, Euryloche !

ETJK. Nonne mEgnanimus Ulixe"s in raedias silvas lit,

quia cibum nobis petere vole"bat.

CBE. ISfum hoc credis ? Nos quidem hoc non crsdixnus.

OMINTES. Non crsdimus. InimO v6rQ n5s dgseruifc.

AEGr. Si feras arcu occldet, ipse eas edet.

OMIOJS. Ipse carnem edet avium et bestiarum.

PHI. Mhil ndbls referet. Hoc pro certo habeo.

OMIOIS. Nihil nobis referet. Hoc pro certo" habsmus.

EtTB. stultl ; fidelis est noster dux ; crSdite illl !

MEN. \yl circum se iamdudum spectat^j Hominem qul

advenit, video.

GET. Hostisne an amlcus venit ?

MEK". Nescio*;adhue procul abest.

[Alii nautae nunc stant."]

ALE. Ecce, d summd colle descendit.

GET. Quo" habitu est? . Quae vestlmenta, quae arma

portat ?

CUE. Arcum sagittasque fert ; recta ad nos venit.

OM35TES, UllxSs est.

AEQ-. Quid umerls portat ?

PHI, Carnem n5bls affert.

OM3S"ES. O magnanimum Ullxem ! optimum ducem !

VOX. Cervum sagitta occidl. Cibum vobia

afiferD. Carnem edemus omngs.

Is, lo ! O magnanimum Ullxem ! O optimumducem !

EUB, Llgna petite, nautae ! Properate v5s !

[jDum Ullxes a^propin^uat, nautae llgna per Ittus

petunt et in media cumulant.1

36 CIEOE

BEEN. B@muxu fractum inrsni, qul in Iltore iacsbat.

AXiE. Siccos rain5s affero, qul d arbore ceciderunt.

CUE. 1 Grave est id quod portamus ; gubenxaculum feri-

AEG, I BIUS navis nostrae, quod mare in lltus iecit.

PHI. Eostrum navis repperl; ecce, Minervae imaginem

undae perdid^runt ;earn vlx possum agno-

scere.

[ Vllxes qpparet et cervum Jimil deponit.]

EUB, SalvS, Ulix^s! Nautae, ignem accendite !

CET* JTon possumus Tgnem accendere. callidissime

omnium hominum [Ullxl Jioo dicunt], hoc pro

n&bls fac? quia ^surlmus et quam prrmum cS-

nare volumus.

EUB, [Bum Ullxes llgna cdnfricat et ignem accendiL]

Nunc callidus et magnanimus est is qul nuper

pessimus ducum erat et infldissimus.

[Ul&ces in saxo constdit; nautae in summo igne cervum

totttm pomnt. Turn drcum Utixem et ignem se di$-

ponunt.]

UIiI. Per silvam errabam, cum hunc cervum hand pro-

cul vidi

MEH, Bulcis esfc fflmus.

Me post arborem cslavl

[sonitum labmfadt.] Dulcem carnem iam gusto.

Ventus adversus flabat; non igitur me olfacere

cervus poterat.

CBE. Carnem equidem olfacis dulcissimam.

"CXI. Sagittam arcumqize pard,

AEG-, Nds quidem conviviuni paramus.

ULI, Sagitta prlma cervl frontem transftxl, Nonne

magna et pulehra sunt coruua, Euryloche ?

PHI. Magna et pulchra erit c^na.

CIRCE 37

lam certs tostus est cervus. Licetne mihi statim

edere ?

OM1SFES. Statim edere voluraus.

UIiI. Edite, comitss ! Gauded" quod n5n km Ssurfetis.

ETTK. VorEte, vos qul suibus estis similes;nil nisi ce"na

eibusque vobls in mentem venit,

\Nautae cervum (favidunt et carnem vorantj

interea UHxes narratJ]

UIiI. Postquam cervum occldi, circum m spectEre

incepl. Hand procul inter arborgs appirsbat

tctum domus. Ftimus inde ascendsbat.

AIiE. Sine dubio torrsbant carnem.

GET. dulcem carnem I Libenter iterum carnem

gustamus.

CBE. Nonne usque ad domum ivistl, dux ?

UIiI. Minime*;coniitum mihi in mentem TSnit fames.

Ad YOS igitur quam prtmum praedani meam

rettulT.

AEQ-. Cras ad illam domum ibinius, Quid censetis,

comitSs ?

GET. Placet ;illuc ibimus.

MEK. Fortasse ibi multam camera et bene tostam

inyenismus.

EUIl. Glandss saltern in silva invenistis.

SCAENA SECmroA. IN ATKIO OIEOAE.

Nemo m ah~w adest; sedyer ianuam guae a dextra est nuno

fiwmas guae nd&nt, nunc sues gul edunt auditis. Asinistrfi, intrant Ulixes et Eurylochus et trBs nautae,

Naupactous, Proxenus, Rhodius.

JNTATT. Ubi sunt comitss nostri?

PB.O. Eos quQS perdidimus, neque video neque audio.

33 CIRCE

BHO. At voces

EUB. Sane", feminas quae rldent audls.

ETAtr. Nonne sues audit-is, comites, qul edunt? -

PBO. Silete, femina nunc cantat.

triil. Circs, niaga, pessima feminarum, cantat quia

nostrDs comitss perdidit.

BHO. Qu5modo n5s etiam ilia n5n perdet ?

UI*I. Prisrss oppagnabimus.

lOiir. At si baculum istud agitabit, n5nne raortul n5s

omngs cadsmus?

Ulil. Si miki parSbitis et omnia quae nunc vdbis im-

peisbo facistis, istam vincsmus.

ETJB. Tibi parsbimus, dux noster, vir callide ! Quid

imperSs ?

Tibi parebimus nOs omnss.

Apud hanc fsminam nsllte edere, n5llte bibere.

Nihil hie edsnuis, nihil bibmus.

Etiam si ego cibum et poculum accipiam, YDS nOlite

idem facere.

BHO. Ctir lioe tibi licet quod no's facere vetSs ?

TTIiI. Hunc quem teneD floreni Mercurius mihi dedit.

PBO. Quomodo te dsfendere hie flos potest ?

Ulil. Bum flsrem Lunc olfacio, Circs mS laedere non

poterit.

EUB. Silete omnSs; aliquem enim audis quT iEnuam

aperit.

tJIiI. MementOte id quod imperavl et pSrste !

[Intrat Circe ewm ancUMs quattuor.']

cm. Salvs, Ulixes.

ANC. "L Salve, Euryloche.

II. SalyS, ISTaupactDe.

, III, Salvs, O Proxene.

A3STC. IV. SalvS, O KhodL

CIECE 39

TTliI. Salve", O rSglna. Ts quae meum nomen scls, qu5-modo voeabo ?

ETJB. \an(Mlae X] Quomodo nsmen meum scls ?

iETAU. [andllae JJ.] Quoraodo nd"men meum scls ?

PBO. [ancillae III.} Quomodo ndmen meum seis?

BHO. [ancUlae IV.] Quomodo nomen meum scls?

GIB. SalvSte, ornn^s advenae ! Nomen meum nollte

rogare, sed Ylnum meum bibite et carnss meaa

edite. [Mantibus plaudit ]

[Intrat minister gm qulnque pocula ferf]MI!N". Adsum, O rggTna.

AlTCIIjIjAEI. Da nobis pocula. [E mantbus ministffi

quatfuor pocula accipiunt. Circe manibus pltmdit,

Intrat sertms gm amphoram fertJ\

SEB. Adsum, rSglna !

GIB. Appropinqua, serve! [Dum laculum supra am-

plioram agitat, venenum in mnum demittit.] TibI,

O luppiter, vinum cDnsecrD.

TTIiI. [nautis,] Cavste vinum. [Servus mnum in pocula

funditJ\

SEB. [wee somraJ] Aurea mlrlfics complevi pocula vino.

GIB. Mihi da poculum, minister.

MIK". [voce sonora.] Te vel callidiDrem hoc vinum reddet,

TJIiI. Turn ero tarn callidus quam vulpss.

CIB. Hoc tibi prOmitt5. Accipe, rSx. BsgTna tibi

vinum offert.

AK"C. I. Accipe^O Euryloehe ;ancilla rsglnae tibi vlnum

offert.

ATTC. II. Accipe, O Naupactse ;ancilla rSginae tibi vlnum

offert.

AWC. III. Accipe, O Proxene ; ancilla reglnae tibi vlnum

offert.

40 CIRCE

AB"C. IV. Aeeipe, Bhodr ;ancilla rsginae tibi vliram

offert.

[ Yin a femlnls pocula accipiunt. EJiodius se post

columnam celaL~]

UIiI. Ocnlss mihl advertite. [Interea JSuryloclms et

Naupactous et Proxenus vlnum Jiuml effundunt,

sed Bhodius J>tt>it^\Vlnum bib5? gratus quia

nos advenSs tarn benigns excspistl, reglna.

[Florem olfacit, dum wnum UUt. Omnes Ullxem

diu spectant]

DXI. Quid spectatls? Bonum est vlnum quod hospitibus

das, O reglna ;dl tibi praemium meritum dabunt.

CIB. \laculum agitat."] Vulpgs es ! Hoc impero.

"0X1. Quid facis? Quid dlcis? [Eldet.] Eia! Nunc

intellegS ;tarn callidus sum quam vulpes.

AHC. I. Placetne tibi vlnum, Euryloche? Nonne aliquid

sentls?

ETJB. Dulce est hoc vlnum.

A2TC. II. Et tn, Naupaetoe, quid dleis?

liTAIJ. Kunquam antes tarn dulce vlnum bibl.

A3STC. III. Nonne optimum est vlnum, Proxene ?

PBO* Nectar est, dis idDneum, [sibi dicif] sed ,non

hominibus.

AHC. IV. Tibine gratum est vlnum, Ehodl ?

[EJiodius suis sonitum facit et sul smiilis ex atrio currit.

Ullxes nihil videl]

ISTATT. Yidistlne suem qul ex atrio currsbat ?

PBO. Ubi est Ehodius? Multum timeo.

ETJB. Ullxr crsdite.

UIjI. At aliquid mihi in mentem revenit, rSgTna.

Alixne hie adsunt apud te* hospites ?

CIB. Multas bestias apud nag habeo, sed homines

nullos,

CIRCE 4!

TJtl. Ante hd"s duos die's comitss mel? nautae, ad tuani

domum ySnSrunt, quia esuriebant.

CIB, Hoc meminl. Illls cibuni dedlj hominSs brevl

hinc diseessgrunt.

AK"CHiIjAB. Indent,] SuSs tamen apud nos manent.

iJSTATTTAE. Quid dlcere Tultis ? Non suss erant comitSs

qu5s perdidimus, sed virL

manibus plaudit. Intrat coquus gui carnes in

patera fert.l

COQ. Adsum, rggina.

GIB. Quid aifers ?

COQ. [wee sonoraJ] Ainbrosiam hospitibiis dulcem

felicibus offers.

CIB. BiHstis, hospitss ! Kunc edite !

"DTiI. \nautls.~\ Cayste carngs.

CIR. [baculum supra carnes agitat] Tibi, luppiter,

earned csnsecro. [Deinde TJlixl offert. Omncs

carnem manibus acdpiunt."]

DTiI. [suUto damat.] Ubi est Ehodius? [Dum omms

circumspectant, nautae carnes reiciunt.]

ANC. IV. Ex atris fugit [parva wce\ sus. [Eidcnt

ancillae]

ITLI. Carnem ed5 et tibi, reglna, gratias ago.

[Omnes diu spectant.]

CIB. [baculum agitat.] Tandem vulp^s es ! Hoc impero

ego CUT nOrnen est Circs.

triil. \magno rt$u.~]T6 novl, fsmina dis hominibusque

Tnfesta, improba maga. Mhil potes. [G-ladmm

stringit] Ts et tuas ancillas occldam, q^uia tot

homines iam perdidistis.

CIB. Ignosce mihi, optime rSx ! Non iterum hominSs

laedam, si mihi Ignoscgs.

TTIiI. Si t6 occldam, hoc pro certo habsbo.

42 CIECE

BUR. Ubi sunt nostrT comitss ? Tubs istam, OIioc dreere,

CHL Sr tibi hoc dxeam, nonne TgnOscere vis ?

Uljl, Sr Iioc faclss, YTVSS.

CHL [bacuZum agitatJ] O suSs? qnl comitss Ullxis

fuistis, este Iterom homines I

[Intrant cetert nautae, gul comites salutant~\ULI. Noll Iterum Bominem in bestiae formam mQtare !

Hoc iHrE !

GIB. Hoc illr5.

A3STCIIiIiA15 [lacrimantJ] Hoc itlrEmus? quod domina

iuravit.

Ablte, miserae.

[Feminae discedunt; nautae gaudent.~\

KDSTIS

Uiixss.

Nautae XILPolyphemus.

POLYPHEMUS

PERSOHAE.

Alii Cyclspes.Arie"s et ovSs.

SCAE2SA PBIMA. UT A3STTEO POLYPHEMX

J. dterdra (Wflia ; # sinlstra calatJil cased pleni et craterae lade

plenae ; in media antro stramentum uU Polyphemus

sedere et noctu dormlre solet ; a tergo saxum post quod

nautae se celant.

ITLixes et nautae in antrum Polyplieml qdveniunt.

TTIiI. Ecce ! in caverns ingentl sumus. Sine dubio

Cyclopis domus est quern nuper vidimus.

KATTTA I. Sine dubio eius caverna est. Tantum inOn-

strum ego nunquam vldi.

M". II. Iftm minor monte ille est.

N". III. Homini adeO dissimilis vidstur.

W, IV. ITnum modo oculum in media fronte habet.

W. V. OvSs et caprDs in agrls pSscsbai

OM3STES* Sine dubio in hoc antro habitat.

UIiI. Ita: nam hac spectate, viri; nonne vidstis

calathos illos caseD pleno^s? et ovilia in

quibus agnl sunt et haedl? et haud procul

cratSrls cOnspicis et lancSs lacte plsnas.

KT. VI. Scilicet avidior marl ipsD est, si haee omnia

edere potest !

44 POLYPHEMUS

N. "VU. Fortasse nos quoque coznedere cupiet, domlne.

H. VIII. Kedlre ad lltus quam primum optimum erit.

2ST. IX. Mihi quoque id optimum videtur. Sed cSseuni

noblseum aufersmus et Egnos paueos hae-

dosque. Clbus enim fortasse nobls doerit

antequam domum pervSnerlmus.

UI,I. Nolo iam redire, virL Melius erit hie manure

et Poljrphemum dtoa rogare.

3ST. X. Temerarius est UltsBs. Nos omnes perlbimus.

XTIiI. Cenam parate, nautae. Cum cenaverimus,

forte ille domum redlbit.

[Nautae cenamparare incipiunt.]

H. XI. Hei miM ! Quid audio ? Ipse appropinquat.

1ST, XII. Quo fugismus ? Yae miserls nobls.

TTIiI. VenTte m^cum, virL In intimam cayernam

nos penitus recipiemus.

[Yin SB post saxum celant, unde Polypliemim spectant.]

3ST. I. Adestne ille ?

!N". II. Iam iam gregem in cavernam agit.

H. III. Quid nunc facit ?

H. IV. Agnos et haedos extra ianuam rellquit : sed ovss

Intr cayernam ducit.

3S". V. Cur tarn obscura caverna fit ?

K". VI. lanua iam clausa est, nam saxum magnum ante

ianuam posuit.

H. VII. Quid Cyclops nunc agit?

3ST. VIII. Ovss et capras mulget.

"N. IX. Nonne Ignem nunc accendit ? Incendia Iftcem

dant.

N. X. Tacete amTel. Nos audiet.

POL. Hem ! Aliquid novl audio. Ecquis adest ?

(tiros mdet) Ohe* ! QuX estis, advenae ? Unde

venistis ?

POLYPHEMUS 45

N. XI et XII. Hei BiiM ! Quails ! Quid nos agere pote-

rimus ?

ULI. Nollte timere, amid. Ego pro" omnibus

responded", et fortasse benlgne" nos tractabit.

Graecl smniiSj qnl Tr5iS domnm mare trans-

Imus. Sed luppiter nsbis Iratus vent5s et

undas nOs a via prohibsre sinit. Itaque ad

tuain insulam invltl vSnimus. Sed benlg-

nus es, hospes, nam suppliers tul sumus.

Si tu auxilium nobls dederis, dl te remunera-

bunt.

POIi. Infante stultior es, ant procul ab hac terra

liabitas, si me" talem esse putas. Be5s enhii

lids Cyclopes neque veneramur neque tim-

mus. Gratissimam autem cSnam mihi prae-

stabitis, tu et nautae tul. Duos enim mane

et duds yesperl edam donee omne"s mortul

eritis.

[duos captos occfcdit et comedit.']

SCAE1OL SECFNDA. IN EODEM IiOCO.

UUxes consilium init.

Postridie mane Ulioces et octo nautae in antro sedent

et inter se loguuntur.

Polyphemus gul duos nautas hodie comedit, exiit.

WATTTAE OMNES: Vae nobls miseris ! ad patriam

nostram nunquam redibimus.

N. V. Cmdslior Cyclops est quam fera ; duos nostrum

hen, duos hodie" comedit, et mox omnes ad

tinum dsvorabii

46 POLYPHEMUS

tllil. Nil dssperandum est, viri ; dl nos etiam nunc

iuvare possunt, et ego ipse consilium inlre

inciplo.

KT. VL Tua cOnsilia n5bls non placent ;nam propter

ts amlcl nosfcrl quattuor miserrime" perierunt

OMHES. Ylsne Oyciopeni, dum noctti dorm it, occldere,

S domine ?

XTZiI, Id facere volD ; sed etiam si eum interficiam,

nos ex antro per clausam ianuam eJGt'ugere

non poterimus.

O1OTES. Quam prtldsns dominus noster est ! Sed quid

n5s facere iam possumus ?

TTIiI. Audlte me. Baculum longum quod Cyclops

huml rellquit cc>nspici5 : hercle ! longius

mal5 navis est. Id aeueTnus, et in ignl

adtire'inus. Yesperl, cum Polyphemus redi-

erlt, vinum el dabo;nam ut meministis

optimum vlnum mecum hue attull. Cumille somnO vlnoque sepultus erit

?oculum sius

baculo ardent! exstinguSmus. Quo facto, im-

potens ille et imbscillus ffet.

OM3ST33S. Sapientissimum consiiium est. Omnes te"

adiuvabimus.

ULI. Cras, ubi ianua aperta erit, cum ovibus nos

quoque exlbimus. Sic ad lltus et naves

tandem effugere poterimus.

OMUES. Omnium prudentissimus dominus noster est.

POLYPHEMUS 47

CAEHA TEBTIA. TN EODEM LOCO.

Polyplieml oculum Graeol exstingmmL

Yespen : TJllxes et octo naufae Poli/phemwn manent

"DTiI. ParEtlne estis, virl ? Mox enim redlbit Poly-

phemus.NATTTAE. Ita7 paratl sumus. Baculum acutum ardens-

que habnius.

TTIiZ. QuI vestrum In oculo Cyclopis bacuium mscum

contorqusre audgbunt ? Quattuor ad hunc

laborem sorte gllgere optimum erit.

KAUTAE. Ita v6rO : id faci^mus.

'N. VII. Hie est galea, in quam sortes cdnicere possumus.

N. VIII. Hie lapid^s nOnnulli sunfc, quos in galeam

cdnicere possumas.

3ST. IX. Ego galeam tene"bo et quatiam.

3S". X, Ego sortss numerabo.

[IF Nautae sortes

TTIiI. Et ego qulntus ero. BT sort^s optimvOs enim quatttior ipse d^ligere cupisbam.

3ST. XI. Aliquem audio qul appropinquat 1

OMHES. Sine dubio Cyclops ipse adest.

N. XII. Ita, oyium enim balatus audio.

OMNES. Post saxum reclpiemus no's, donee ille dorniiet.

[Polypliemus cavernam intrat, oves mulget, duos nautas

oaptos devorat. UMxes crateram mnoplenam el offeft.'}

UIiI. Ecce, Cyclops, vlnum tibi offero. Carnem

hominum edistl ;vlnum nunc bibe : gratis-

simum est. [Cyclops T)ibitJ\

POIi, Da mihi iterum bibere, Nectare iucundius est.

Et die mihi nomen tuum. [Iterum

UIiI. Quidnam el respondere expedit?

48 POLYPHEMUS

POIi. Iterum, advena: vlnum tuum me* multuni

delectat. [Iterum bibit.}

tTLI. Nomen meum interrogavistl : id t non celEbo.' Ne"m5 * nQmen miM est :

* Ngminem ' mater

mea paterque et socli omne*s m appellant.

POL. Ne"m5? pro beneficiis tuls te" remunerate cupio.

Postr^mtun igitur ts dsyorabs.

UXiI. l_secum~] Edepol ! Gratias tibi maximas ag5.

Postrgma tibi csna ero.

[PolypMmus se Jmml iatit ; max somnus eum qgprmiit.

IVNautae ex intima caverna exeunt*}

HAUTAB. Adestne tempus, domine? dormitne Cy-

clSps ?

ULI. Ita, graviter dormit. Nunc, dl patril, adiuvate

nos.

[Bacuhtm ardcns afferunt, et in oculo Polyglienvl veliementer

contorguent. Ilk clamores liornbiles tollit, etper antrum

furibundus ruit.

POL. Vae mihi ! Quid factum est ? Quis oculum

meum exstinxit ? Ubinam estis, viri ?

[Alii Cyclopes extra cavernam stant.}

ALII CYC. Quars tantos clamorss tollis, Polyphsme?N(5s dormlre prohibuistl ! Fum quis

pecora tua aufert, an t ipsum occldit ?

POIi. Nemo m occldit, anuci.

ALII CYC. At si ne"mo" in caverna tscum est, luppiterforfcasse t laedit. Tu autem patrl tu5

Neptune" supplica.

ULI. Ohs vin! dolus meus et nomen simulatum

eum fefelle"rant !

3ST. VII. Quid facit ille ? Potesne videre ?

K". VIII. Saxum summovit, et ipse liumi ante ianuam

sedei

POLYPHEMUS 49

JSf. IX. !N"SSj dum exlmus, rapere cupit.

OM1OJS. Quando fugere tentabimus, o clomine ?

Prlma luce, cum ov5s ad agios exlbunt, no's

quoque cum els exlbimus.

SCAEISTA QTJABTA. TN EODEM IiOOO.

In caverna omnes sedent.

TTIiI. Festmate virl! Sol mox surget; deinde n5s

fugam capere poterlmus.

3S". XI. Sed quOmodo effugismus?domine? E"0n intel-

legO.

H. XII. Cyclops enim n5s, dum esimus, capiet.

UIiI. Singull homines a terms arietibus ferentur.

Trs enim arietes colligab^, quorum medius

homlnem unum portEbit. Sic omnss ad

lltus incolumss perveniemus, Agitearietss

ad me".

3ST. VII. En callidum consilium I

[TT&xes arietes ternos colligat ; singuU homines

sul ternis arietibus Ugantur.'j

N. VIII. QuSmodo ts ipsum servabis ?

"OXI, Vidssne ducem hunc tstlus gregis? Multo

grandior et robustior est quam csterl. Eius

sub ventre vellus tensb5, et ipse postrsmusexlbs.

"N. IX. Ecce, sol surgit ! et OYSS exlre Incipiunt.

OM3STES. Brevl tempore ad lltus pervenismus. [voce

parva.~\ Yals Polyphsme !

[Omnes e caverna efferuntur. Ullxes postremus

seguitur : Polyphemus arietem detinet.']

60 POLYPHEMUS

FOZt. Quid, Crasse ? TQ postrSmus hodis exls ? Id

mlror; nam antehse primus mane exlre,

primus merldls ad rlYOs dsscendere, primus

vesperi domum redire solsbas. Tene do-

mini tul miseret, cuius oculum Ngm5 exstTn-

xit ? Ea hommem Improbum ! Sed haud

impune filium Neptam caecum effecit !

[Aries tandem olios sequifur. Polyphemus nautas et

Ulixem in caverna fmstrQ, guaerit.']

FINIS FABUIiAB.

REDIXUS ULIXIS

PEBSONAE.

Ulixe"s, qtM Trola capta do-

mum redit.

Tslemachus : fllius Ulixis.

Eumaeus ; pastor.Minerva: dea.

Scaena I.

Argus : cams Ulixis.

Scaena IL

Penelope : uxor Ulixis.

Antinous: procus.

Amphinomus : procus.Alii prod.

SCAEUA PBJMA. TN IiITOBB ITKAOAB,

A sinistra stat easa Euma&i; prope casam iacet Argus,

macer, mfirmus, puticlus. A dextra UUxes humi dormit.

UIiI, [se ex somno excitatJ] Eheu ! Miserrimus hominumsum. Tot perlcula enim passus et tot per terras

et maria vagstus, Ignotam tandem in terram a

PhaeEcibus allatus sum et LJC relictus. \Intrat

Minerva speciem vestesgue iuvenis gerensJ] Ecee

autem ! luvenis adest ;ille fortasse m5 adiu-

vabit Salvs, amice ! Quae terra est haec,

qu5 advSnl ? Ali^nus enim sum, neque litus

c5gnOsco.

MITsT. Amoena est terra omnibusque arlboiibus et fructibus

praedita ;Ithacae illl est nomen.

B2

52 EEDITUS ULIXIS

UZiI. Quid audio ? Ithaca enim omnium terrarum mlhi

est c&iissima. Cuius etiam est ista casa ? N*onne

Eumael ? Quam felts sum ! Quam benlgnl

mini di immortalss sunt! Yivitne Eumaeus?

Et Lierfes pater meus ? Narra mihi de" uxre.

Eesistitne adhtic Pe"nelope" prods meumquereditum exspectat ?

[Minerva suamformam sumitpropnam."]

1&HST. Eece, O patie~ns Ulixe"s ! Bea sum et te" adiuvEbd".

Senem squalidum pannosumque ts faciam. [Insenem squalidum pannosumgue UUxem mutat^]

Haec est casa Eumael, qul semper fidglis t5 et

Psnelopam et Tslemachum amat. Hie t eurEbit,

dum ego Spartam abeo ad Telemachum reducen-

dum. Ille enim ts petendl causa ante duos

annos ab Ithaca discessit. Qul cum redierit, tti

tg revslabis : deinde, illo adiuvante, procos inter-

ficie~s. Vale.

"DTiI. O benigna Minerva! nam te" agnoscs, niuItEs tibi

gratias ago. [Exit Minerva. Ewmaeus ex casa

egreditur."] SalvS, pastor! Misersre mel,

precor; longum enim iter perfsci et multa et

dura passus iamdudum Ssurio.

EITM. Ego etiam senex sum et tul misereor; parum

tainen cibl habeo, parum opum ex e5 die quoUlfxe's Troiam discessit

;sed id quod mihi est

dabo. Veni rnecum in casam.

"CTLI. Di te" servabunt ; miser enim ipse miseros adiuvas.

[Ad casam appropinguant ; UUxes canemcdnspicit.~]

Cuius est hie canis ?

EUM. Argus vocatur, fidslis Ullxis canis ; prldem saga-

cissimus to"ta Ithaca erat et omnium canumvalidissimus qul feras sequuntur. At absentera

EEDITUS ULIXIS 58

dominum dssiderat, neque longum vltae spatiuzn,

ut ere"do"?el manet.

\_Eitmaeus casam intrat']

UXiI, Arge, Arge, nonne tuum dominum agnoscis ?

[Cante ca$uf erigit et dominum agnosdt.1

AB.G-. care domine, quot post annos rediistl ! Eheu !

Se*ro venls. Semper te" amavl, semper exspecta-

yl. E"unc tandem t redeunte gaudeo fellxq[ue

iam S vita excSdD. Yale !

TJIiI. ValSj fidelis canis?vale !

[Argus moritur. Eumaeus ex casa prodit.]

EUM. Cur moraris ?

UIiI. Canis mortuus est.

EUM. N5n rursus ergo dominum suum vidsbit.

TJLI. Nonne tu servus istlus Ullxis eras ?

EUM. Ita eram, sed nunquam iterum eum oculis videbo.

Laertss, pater sius, aetate gravis mox d vita

disc^det. Tslemachus procul abest neque un-

quam fortasse domum redibit. P^nelop in die's

miserior lacrimas semper fundit; non tamen

virum d^sperat. Prod autem improbl illam

precantur :*

Ullxis obllvlscere et alterum viruni

n5bls Slige/ Ilia tamen recusat neque culquamex els ntibere vult, qul op^s dominl nostrl edendo

MbendOque vastant; neque istos pudet dicere

audaciam impudentem*

Si Telemachus redi-

bit, eum occrde"mus/

tILI. Et mEter Ullxis vlvitne adhac ?

EUM. Ms miseruin ! Nslt d ea loqui ; mortua enini est.

UIiI. [lacrimas dissimulat.] At quid tft putEs ? Eedibitne

UIlxSs anndn ?

EUM. Nunquam : certe" mortuus est.

ULI. Non vera dicis ; ipse enim eum vidi, dum in Insula

54 KEDITUS ULIXIS

CrSta errO. Vivus mox donium redlbit. Quid

audio? Aliquis appropinquat anircus, ut vide-

tur, non enim ululant can 5s.

[Intrat TclemacJius.']

EtFM. Salvs, O Tslemache ! quam fellx sum ! Saepe

enim mecum dixl:i Telemachum reductum

nunquam yidsbo/

TEL. Et to, salvS, O fid^Iis Eumaee! Quid novl d

Ullxe mihi dices? Equidem enim nthil de eO

audlvl.

BUM. Heu ! Heu ! Neque ego. Hie senex tamen, ufc

dicit, eum in insula Greta vldit ;noil autem ol

crsdere; non enim eredibilem fabulam narrat.

Ego auteni niagns cum gaudio ad atrium curram

tuum redituni nuntiandl causa. Tu hie mane et

cxina sene cibo vlnoque virgs renova !

[Eumaeus exit. Apparet Minerva^ guam solus "Ullxes

videt et audit.]

TEL. [mortuum Argum conspicit.] Mortuus iacet Argus,

qul dominum suum iterum videndl causa tot

annDs visit. Erustra ad summarn senectutem

duravisti.

MI3ST. Nunc, O Ullxes, tempus est ! Ts fllio revsla.

Consilium capiendum est procos interficiendl.

T igitur ex sene rursus in iuyeneni mutabo".

Eortis es I Vals !

[Minerva Ultxem in iuvenem mutat et exit.]

TEIi, [$e vertit."] Eia tti, quis es, qul modo senex, modo

iuvenis fis ? Certe* Proteus vel alius deum im-

mortalium.

TJIiI. Non deus sum, rnl fill ! Nsnne patrem agnOvisti ?

TEL. Non cre"d5 ;mortuus enim est pater meus neque

iterum eum vidsbo.

KEDITUS ULIXIS 55

TTIiI. Ngquaquam mortuus, sed vlvus domum redii.

Scilicet Minerva ipsa me mutavit.

TEL. pater carissime ! [se amylectunfar.'] Quam gratesmihi redis, quam prods odiosus! At undevenls? quomodo hue venistl? cur ita morstuses ? ISTarra mihi, ts preeor.

UIiI. Mox tiTbi et omnibus pericula mea narrab5. Funcautem tempus est dsliberare ; ego et tu soli

procos interficigmus.

TBIi. At enim innumerl sunt; quid nos tarn paucl

possumus ?

Yenl m^cum ad atrium. CrSde dls;Minerva et

luppiter nobls succurrent.

[UUxes iteruni in semm mendicum mutatur et uniero

TelemacM inmxusexit.']

SOAE3STA SEGUNDA. I3ST ATRIO

A tergo sedet Penelope, qiii telam lente texit. Ab utrdgue

manu accuwibuntprod ; alii edunt, aln fiibunt* Proye

Penelopam m muroyendet arcus Ullxis, Altera ianua

a sinistra, altera a tergo. Intrat a sinistm Uumaeus.

BUM. Audlte, re*glna et prlneipgs, Tglemachus enim

ad Ithacam rediit et mox ad atrium adveniet.

PEW. Ecquid novl d TJlixe refert?

EUM. Eheu! N5n ilium vldit; nihil ds illo audlvit.

Sed noli tamen lacrimare, cara domina ; gaude"re

enim nunc potius decet, quod filius tuus salvus

rediit.

PE1ST. Haud tamen kcrimEs retine"re possum, quia nunc

56 EEDITUS ULIXIS

post reditum Tslemachl necesse est mihi uni ex

prods ntibere.

BUM. Crede autem dis? reglna ! Etiam nunc fortasse

mixes rediMt. [Exit Eumaeus a sinistra.']

ANT. Quam molestus nsbls est iste Telemachus !

PRO. Scilicet ex atrio nos fugabit

ANT. Quid censstis, amid mel? Nonne occidendus est ?

PRO. Yerum dicis7

Antinoe ;eum occldmus.

AMPH. Nolite, amid, sanguinem effimdere. Hoc enim

facere semper nefas est et nDs poenas dabimus.

PEN. Quam generosus es, O ArnpMnome ! Tu enim

solus m adiuvas.

PBO. Consilium ineundum est nobis ;interficiendus est

Telemacbus.

PEN". O crQdsles, O ingratr YDS quibus Ulix^s bene

faeiebat! N5nne estis ineinoros? Tuum enim

patrem, Antinoe, a populo S rsgno expulsum

Ulixes non solum protexit sed etiam restituit.

Nunc autem non satis est tibi illlus atrium

spoliare et nxorem contumslia afficere, sed cupis

etiam pr5 pudoreni ! filium ipsum occldere.

[Intrata sinistra Telemaclius.']

TEIi. Salv, O mater mea !

PE3ST. Salv^, care Ml 1 [s8 amplectuntur.] Narrft milii

ds errSribus tuis. Quid novl audivisti ?

TEIi. Eheu ! Quamquam multos homines de patre rogavl,

n5m5 tamen eum aut vlvuni aut mortuum vlde-

rat. Menelaus autem semper iterabat: 'Noll

metuere ;Ulix^s enim redrbit et procOs occldet/

PEN. Quam Mix ero, si hoc fiet. Nunc enim, ut pro-

misi, necesse est mihi odioss culdam ntibere.

[Intrat Ulixes spedem senis mettdlci gerens, cum

TEL. YenJ, senex, accipe panem !

REDITUS ULIXIS 57

UIiI. Maxima's tibi gratias ag5? benlgne.AMPH. Quis est iste ? Semper mendicls bene facere fas

est. Venl, mendlee, panem acclpe !

ULI. Dl te servabunt, O prlnceps, quisquis es.

A.HST. [Eumaed.] Expelle hunc impudentem ! [ZTZzoS.]Heus tu

; quars alisnum atrium inyocatus intras?

nisi exlbis, sordidlssime homo, ts feriam.

DTfl. O optime, miserere meL Ipse enim olim tarn dives

eram quam tu, et miseris homlnibus semperbenignus.

AHT. Vapulabis, impudentissime ! Apage !

ULI. Superbus es. Cav autero. ; mors enim nunquamprocul abest.

AJSTT. Accipe plagEs. [Scabello Ullxem ferit.]

AMPH. Misersre senis, O Antinoe; fortasse enim deus

est dissimulatus et nos paniet.PEK". crudslem hominem ! Quando Ullxes redibit !

TEL. I in malam reni, Antinoe ; tu mox mortuus hum!iac^bis,

AK"T. Nunc tempus est edere et bibere ;hac nocte enim,

quia Telemaclms iam rediit, PenelopS yiruni 8

nobls eliget. Quis nostrum, O cara reglna,

gratissimus tibi esse vidstur ?

PEN. AmatOris est d5na offerre, n5ii spoliare

PRO. Ecce! Do"na tibi oiferimus. Quis optimum dat?

[Dona suum quisque ante Pcnelopam offeruntJ]

Onmia pariter splendida suiit;sed superest vsbls

nunc novissimum certamen* In atrio pendetarcus Ulixis- Quis vestruni eum flectere, nervum

aptare, sagittam per circulos duodecim mittere

potest? Omnibus quidem tentare licet, nequerecQsabitis. Deinde el tandem nubam qul id

facere poterit quod vir meus haud difficulter

58 BEDITUS ULIXIS

faeiebat. Incipite ! Eumaee, dsme areum,

nervum, sagittam ! [Exit Penelope a tergo.~\

PBG. Hen I Heu! quid nobis agendum est ? Hand facile

erit nobis hoc facere, qul edendo, bibendo,

dormiendO, tarn debilgs factl sumus.

A3STT. Portss este ! Neeesse est tentare ; sin minus,

Achael ita dlcent :' Ubi est virtus eoram qul

Pgnelopam in matrimonium ducere volunt ?'

Nee frustra equidem ?ut puto7

tentabo". Heus,

Eumaee, da mihi arcum.

[Antinous conatur nervum arcul aptare ; ne flectere quidem

arcum potest.

Dumceterlprocl tentant, Ullxes Emnaemn retraMt.*]

UIiI. Noll exclamare ; sed audl id quod dicam. Ulixe"s

in hoc atrio adest ; ego enim sum Ullxss. Nonne

crsdis? Specta igitur slgnum quod in crure

semper habeS.

EUM. O care domine ! sigmini enim haud dubium ag-

noseo. Pugam pete; precor ;sin minus, procl

mox ts cognitum Occident.

ULI. Noll timsre, sed auxilium mihi da. Eefer mihi

arcum meum j ego enim solus eum fiectere

possum et sagittas per circuits mittere. Si

rnodo arcum manibus mels tenelbo, I^t5 merits

procos celeriter dabo.

EUM. [proco gul arcum iam tenetJ]Kedde mihi arcum ;

niendlcus enim tentare vult.

PBO. Pro! Quam rldiculus est iste ! Nugas aufer!

I in malam rem !

AHT. Si niendlcus poterit, Achael ita dlcent :* Senex

validior est quam Penelopae amatDr^s/

Meus est arcus ;redde mihi ; etiam mendlcO licet

virSs ostendere.

[TM%es areum acciyit et flectere incipit.']

REDITUS ULIXIS 59

PHO. Quam apte" arcum traetat ! Quam validos znOnstrat

laeertos ! Quantam virtutem praestat ! Solus

arcum flectere potest. Ecee ! nunc nervo saglt-

tam aptat. Quam perite" arcum intendit ! Kuncmlttitur sagitta. Edepol, omiies per circuits

volavit.

TJIiI. lam alls cursu sagittas mittam. Ego sum Ulixes.

Morere, Antinoe odiose ! [_Antinoum sagitta

transflgit^ Sic raorlsminl omnss proci? quitamdiu meum atrium foedavistis.

PEO. Eheu ! Mortuus est Antinous. Quo nobls fugien-dum est ? [Proclfugere conantur.~\

TJLI. Eumaee, claude ianuani ! [Eumaeus iunuam claudit.~]

AMPBC. [antepedes TTtixis se iacit.'] Mihi quidem Ignosce?

O Ullsss ! ego enlm semper te amo et odl procos.

UIJI. Cur me5 in atrio lamdudum manss ? Morere, stulte !

\_Amphinomum transfigit.~\ Telemaelie, ml fill, et

Eumaee, state prope me et operam date ! Nostr6s istos sceleratos interficismus. [Telemaclius

Emnaeusgiue arma et tela rapiunt et se TJlixl socios

iunguntJ] O dl beiiigni, renovate miM vires,

membra mea robusta reddite !

[Intrat Minerva militl similis, arma et tela gerens. PropeUtixem adstat.~\

MI1ST, Fortis es 7O Ullxe"s ! Forttina fortibus favet. Ego

pro" te" pttgnabD.

[Procossingulos occidwnt; owmes morttM humi iacent; intrat

Penelope et Ullxem agnoscitJI

FZETIS FABTJLAB.

TROIA CAPTA

PERSONAE.

- Troiani.

Scaena LAeneas.

HypanisDymasPanthtls

ThymoetssCapyslulus : fiTms AeneaePriamus : rex Troianorum.Laocoon : sacerdos.

Sinon : G-raecus.

Pasters: Troianl.

Cassandra : fllia Priami.

Scaena II.

Sinon.

MachaonThessandrusSthenelus

\> G-raeci.

AeamasThoas

Neoptolemus^

Ifenelaus : rex*

UlTxSs : rex.

Epus : fabricator equl.Cassandra.

Scaena III.

Priamus.Hecuba: uxor Priami.PoMes : fllius Priawvi.

Pyrrhus : Graecus.AenSEs.Ancillae Hecubae.

Scaena IV.Aensas.Anchises : pater Aeneae.CreQsa : uxor Aeneae.lulus.

SCAEITA. PBIMA. IW LITOBE.

Haud prociil a tergo stat urbs Troia. A sinistra stat ingens

eguus, macMna Ugnea. Troianl laetls damdrilus in

lltus descendant

AE3ST. [qul lulum dudt.~\ Hie Achilles, vir saeyus, taber-

naculum ponsbat.

TEOIA OAPTA 01

IUIi. Ubi nune sunt Graeci, ml pater ?

AEIff. Domum redisnmt, qula eos belli taedebat.

HYP. Hie Agamemnon sedebat & duclbns clnctus.

DYM. Gaudeo, quia lam MycSnas rediit.

HTXi. Olim Agamemnonem, dum Graeeos in moenla

ducit, ego Yldl.

AEH. Cum vir factus eris, contra eum ttl ipse fortasse

pugnabis.

IOTi. Hoc spsro.

PAItf. Hlc acls certare solsbamus.

HYP. Multos amlcos hie occls5s perdidl.

PA1S". Qula non iam impetum gladils strlctis facinius?

valds doleo.

AEH. ImmS v^rD gaudB, quia pacem diu optatam habe-

mus. [J^Zd.] Hie navSs iac^bant, quibus

nunc Graeci proeul avenuntur.

Mox, cum virss refscerimus, in Graeciam nos

invademus.

Hue venl, pater. Hoc monstrum special Quidest ? Unde venit ?

OMK"ES. Mlrabile est.

BYM. Graeci saltern bane macbinam fabrl fe"ce"runt.

AEK. Donum potest esse quod nostrae deae offerunt.

HYP. D5n$ opus est Minervam placandl causa.

THY. Kscts dlcitis. Certe" Minervae hoc dedsrunt.

Equus intri, mur5s dtlcendus et in arce ante

templum Minervae p^nendus est. Operam

date, comitss !

CAP. Festlna lente, Tbymoet^s. Nunc si imprudenter

agimus, brevl n5s paenite"bit

THY. [gladio equwm feritJ] Ligneus est equus ; lignumn6H est timendum.

CAP. Nesci5 quae msidiae bae sunt GraecOrum. lacite,

62 TEOIA CAPTA

eomites?in mare equum aut subieetls fiammls

Urite, aut latebras saltern explorate !

LAO. [ab arce decurrit. Priamus longe sequitur.']

O misert, quae tanta insaaia, civis ?

Cre*ditis ave*ct3s hoste~s ? aut ulla pntatis

Dona carere dolls Danaum ? sic notus UlixSs ?

Quidqnld id est, timeo Danass efc d5na ferent^s !

[Laocoon in lotus equl hastam contorgiietJ]

CAP. ArmSrum audio clangdrem. Fortasse . . .

[Siibitd intrant tres yastores, gui ccvptimm wnctum

ducunt Sinonem."]

PAS. G-raeeum afferimus captivum.

\_Troiam circum captivum rwmt.~\

HYP. Ubi eum cgpistis, pastores ?

DYM, Ubi latebat ?

AEK". Armatusne erat ?

FACT. ExplorEtor est.

OMTES. Occldendus est.

PACT. Ex arce eum dsicite !

OMOTES. In arcem ducite captivum !

PHI. Manste, civss ! Multa captlvus, si vult?

nobls

narraro potest.

OMCTBS. Loquere, captive. Rsx Priamus t5 iubet loquL

PHI. Unde yenis, captive ? Cur inermis es ?

SICT. Heu, quae nunc tellas, rex, quae mg aequora

possunt

Accipere? aut quid iam misers mihi de"nique

restat,

Oul neque apud Danass usquam locus, et super ipsl

Dardanidae mfsnsi poenas cum sanguine poscunt?

OMCTES. Sanguinem isttus poscimus.

PBL D^sistite, invents, Audiendus est captivus.

Loquere ! Quis es ? Quomodo hue venisti ?

TEOIA GAPTA 63

SEN". Crania tibi dlcam. O re*x, vera. Slnon vocor? qul

magnum interDanaos nomen quondamhabebam.At perfidus Ullxes . . .

OMNES. O perfidum Ullxem !

SHST, Hie perfidus UllxSSy quT mS oderat, in h$c lltore

me relinqul iusslt. Occlde me", rSs, si tibi libet ;

nolo enim iam vlvere.

FBI. Si nobls omnia dices, tibi paream. Qu5 G-raecI

ivsrunt ? Cur a nostra terra (iiscessgrunt ? Qu5consllio hoc monstrum in lltore rellqiiSrunt "?

OMTSTES. Besponds, Sinon ; nisi YSrum dlcis, membratua dilaniabimus.

BIN. Domum redierunt Graeel? qula urbem vestram

neque VT neque insidils capere potuSrunt. Atdeam vestram timent ; itaque noc donum reli-

quSrunt earn pllcandl causa. Si equ5 Ilgneo

nocebis, O rex Troianorum, magnum exitium

erit imperio tuo5

sin equum in summa arce

pongSy Troianl Graecos vincent.

LAO. Nollte, elves, Graeco crsdere.

BYM. Pav5 lingua, Laocoon, Inipia verba loqueris,

PA3ST, Nonne Graecos vineere vis ?

HYP. Visne deae iram in nos vertere ?

LAO. O rsx, prQdsns es ! Noll Graeeo ersdere.

THY. Timidus es, Laoeoon, quia sacerdos es. Quid

equus llgneus nd"bls nocSre potest ?

PHI. O Troianl, Graecum audlvistis. Utrum vobls

placet facere ? Estne ducendus in urbern equusannOn ?

OMBTES. Ducendus.

[Cassandra in medium ruit.~\

CAS. CavSte, O Trmanr, cavste! Hac nocte Troia

cadet. Sanguis uxorum llberorumque per vias

stratas fluet. Senss puerlque caedentur.

64 TEOIA CAPTA

XUXi. Pater, defende me. Quid haee dlcit ?

CAS. Quid vldes? Sanguinem, cadavera, flammEs,

cinere*s.

ITJIs. [lacrhnat.']Insana est. Me* occidere vult.

CAS. Ecce, domus nostrae flammls Qrantnr. Eegia

domus ruit, Priamus gladio" occiditur. Yae

nobls!

FBI. Insanis, Cassandra. Saepe liaec et alia dixistl,

neq[ue rss male nDbis Sv^nit. Dsmentem

remoySte.

[Troianl Gassandram e conspectu Pfiami tralmnt*~]

Equum in arcem dticite,

Io triumphe 2

SOAEFA SECITHBA. TS ABCB.

Equus llgneuB ante templum Minervae stat. Sinon

post columnam latet.

SEN", [ex latebns $rod>it.~\ Graeci ex classe flammas

nondum ostendsrunt. Slgnum nostrorum ducum

exspeeto. Sfc ! Venit aliquis. Me in umbrls

[Intrat Cassandra.']

CAS. Vae victls ! Ante oculos me5s Troia ruit; san-

guinem Priaml filiorumque sins huml effusuni

video. ExpergisciminT, Tr5is.nl; Graeei in

media urbe sunt. [Exit Cassandra.']

SIN. Gaudeo quod nsnio huTc insanae credere vult. Admare iterum prospiciam. Flamma oritur. ST-

gnum ab Agamemnone datur, Statim claustra

lignea revellam. [Portam aperit.~\ St 1

dormiunt. lam, iam dsscendite, GraecT.

TEOIA CAPTA 65

[Descendant silmtio HacMon, Tkessandrus, StJie-

nelus, Acamas, TJioas, Neogtolemus, Menelaus,

mixes, Epeus.']

MEIN". TIbI3O Ulixss, gratias agimiis, qula hoc consillum

audax excOgitavisti, et Epgo, quia equum ll-

gneum fabiicavit. Prims ad portam maritimamtendeinus ; cum vigilss occTderlmns et portain

recluserimuSjiiiTrSianos dormlentss invademus,Silentis progredioiinl 1 Ad portam maritlroam 1

BOAE3STA TEBTIA. IN ATEIO EEGIO.

Ara in media aula stat. A tergo stat Friamus sene% ;

drcum regem anciUae lacrimanL

PBI. Anna ynihi date, ancillae. [Alia loncam, alia galeam,

alia ocreas ferunt.'] Aptate lorlcam, flgite ocreas,

galeam In capite imponite. Pestlnate ! JSTdnne

hostes meam in urbem invaserunt? Nonne

meos filios et coroitss et amicos caedunt? Si

ego meos ducam, etiam nunc dl nObis victoriam

dabunt.

[Intrat Hecuba.~\

HEC. Quid facis, miserrime vir ? Cur t his armis eingis?

PBI. Esx sum ;Troiands ad victoriam ducam. Clipeum

meum mihi date et gladium.

HEC. Quo ruis? [Priamus gladium cligeumgue sumit]

E"5n tall auxiUs, nee d^fsnsoribus istls

Tempus eget.

FBI. [gladium tractare conatur.'] Senex non possum id

quod facisbam iuvenis.

63 TEOIA CAPTA

HEC, Ara auxilio" exit nobls ;Sra nos omnSs defendet,

ant ante aram siraul morlsmur.

[Intrat, Pi/rrJio msequente, Polltes, unus Priaml filiorum.

Pyrrlvus Politem Jiasta transfigit.]

FOIi. [cadit."] nieum patrem ! O Troiam devictam !

FBI. TibI, qul filium ante oculos patris occldistl, dl

merituro. praemium dabunt. Pater tuus Achilles

n5n contra senss et pueros pugnabat. [Telumin PyrrJium conwit, quod ille clipeQ repellit.~\

PYB. Ad Achillem patrem meum nuntius ibis \ ill! meatrlstla facta narrabis. Morere ! [Senem ad aramtrahit et gladio ocadit. Exit."]

HEC. Laerimate, anclllae ! Vir meus mortuus est;cecidit

re*x TroianOrum. [Feminize lacrimant."] Servae

erimus Graecls; Agamemnon nos vinctas d-ducet procul a nostra ten-a, Eheu ! Eheu !

[Intrat Aeneas."]

AEB", Haec finis Priaml fatSrum ; hie exitus ilium

Sorte tulifc, Troiam incsnsam et prolapsa videntem

Pergama, tot quondam populls terrlsque superbumBsgnatorem Asiae.

Nunc vSr5 dsvicta esfc Troia. Non iam Graecls

resistere expedit ; iam tempus est mihi et niels

ds salute co*nsulere. Senex AnchlsSs et uxormea Cretisa et Itilus doml manent trementss ;

illuc quarn pilnium redlbo. [Exit Aeneas.~\

TEOIA CAPTA 67

SCAENA QUARTA.. APUD AENEAM.

Anchlses senex in sella, capite demisso, seileL Summissa

iuxta eum Oreusa lulum ampleditur. Omnes ad

idnuam spectant.

ORE. Vlvltne adhuc Aene*as ?

AHCH. Graecl sine dubio" meum flllum oecldsrant ; moxlitic vement n5s caedendl causa.

ORE. E"5nne suam uxoreni et snum filium meminlfc

AenSas ?

A3STCH. Cum ds Trola agitur, Aensam decet suortim

obllvlscL

IITIi. Mater, sonitum audis pedum.A3STCH. Morsadvenlt. Mmis iam TTXI. [lanua pulsatur. ]

CUE. [magno clamore.~\Oh ! Mortem time5.

AEN". [audttur.~\ Ego Aene*as adsum. Relaxate claustra.

[lulus ianuam cvperiencfc causa currit]

CBE. O vir, gaudeo quod vlvus es.

lUIi. [laetus.] Pater vlvus est ; nunc nOs servabit. Noll

Iam lacrimSre, mater. IToime audis, are ? Pater

n5s omnes servabit.

AKCH. Troia ruit. Iam vlvere nol5.

AEiN". Foster rex mortuus est ; corpus inanimum sius Ills

oculls vidl. Nihil a n5bls lilc fieri potest. Nil

praeter fugam nobis restat. V5s parate, dum

tempus habsmus. Caecam viam n^Tl, qua ex

urbe effugere poterimus et usque ad dssertum

Cereris templum pervenlre,

A3S"CH. E^x mortuus est, Treianl victl, urbs dsleta ;

nSn iam superesse volo. Discsdite, vos; msrelinquite. Mortem manQ. ipse mea inyeniam,

E2

88 TEOIA CAPTA

AEKT* Dsdecet patrexn suum relinquere. Nisi tu noblscum

fugere voles, in media arina redlbo. Vale"te, ad

mortem eo.

CBE. [ad genua mro se iacit."] Noli nos relinquere. Ecce,

genua tua amplector ;ablre sine me" non potes.

Aspice filium tuum I [lulum ante Aeneam ponitJ]

Parce illr !

Si perlturus abls7et nos rape in omnia tscuni ;

Sin aliquam expertus sumptls spem ponis in armis,

Hanc prlmum tutare domuni. Cul paryus lulus ?

Cul pater, et coniunx quondam tua dicta relinquor ?

AEK". Apage? f^mina ! Yin est pro patria morl.

CBE, Aspicite caput nostrl fllil ! Flamma ex capite e"ius

orlrl vid^tur. Quid slgnificat ? Hoc signumnGn nisi regio in capite apparet. Eex erit

noster fllius. Hoc dl signO haud incerts mon-strEvSrunt. -Nf5nne nunc Itiluni vis servare ?

AWCH. ImperavSrunt dl. Nsbls faciendum est id quoddl imperave"runt.

lam iani nulla mora est; sequor et

? qua ducitis,

adsum.

Dl patril, servate domuni, servate iiepDtem !

Vestrum hoc augunum, vestroque in numiiie Troia

est.

Ceds equidem nee, nate, tibl conies Ire recusG.

ABK": Erg5 age, care pater, cervicl imponere nostrae ;

[se summittitJ]

Ipse subibo umeris [fairem in umeros suftlevat et

surgit], nee me labor iste gravabit j

Quo rss cumque cadent, anum et communeperlclum,

Una salus ambobus erit.

[Dcxtram lull sinistra prehendit et, Oreusa scquente, exit.]

PABTJIiAB.

THESEUS

PERSONAE.

Thsseus.[Msdus : films

Aegeus : rex AfMnarwmMedea : maga.

Gives, ministo, praeconss,ancillae.

I. ATHENTS.

{In regld Aegei; elves per atrium ambulant ; Msdea etfilms

eius sedent. Auribus arrectls ctvium sermonem

CIVIS I. Audrvistlne tti d advent qui Athgnas appropln-

quEre dlcitur?

CIV. II. AudlvT, nam multa ds eO cottldle narrantur.

Sed quD nomine rocatur ?

CIV, I. ITescIo ; Graecus antem iuvenis esse dlcitur.

CIV. III. Gladius magnus et splendldus ab eO semper

geritur.

CIV. IV. Et clavam ferream latrOnis illlus Periphstae

hie nune habet. Ille enim oceisus est.

OMITES. GrandeS quod ille occlsus est.

CIV. V. UsTdime alii quoque latrOnes ab illo interfecti

sunt?

CIV. VI. MultOs alios, Lominibus Tnfest5s, ille interfscit.

Sinis enim, E qu5 viatsrgs Ist5 liorribill

necabantur, ipse clavS hilius iuvenis iain

occisus est,

70 THESEUS

[Medus surgit.~\

MtEDTJS. Die mihi : quomodo viatdrss perlbant ?

CUT". VII. Tune id nescTs ? Caeumnia summa duarum

plnuum prope liumum de"trahe"bat Sinis,

quibus captivos SUDS aptabat. Deinde ca-

euimna relaxabantur, et homings miserrimS

dlveUebantur.

OICSTES. Gratiae dls agendae snnt quod ille nOn iam Ylvit.

CIV. I. Et aper quldam ferocissimus, qul ab omnibus

vlcinTs tlmsbatur, ab esdem yir5 interfectus

est.

CIV. U. Duo latrongs clarissiraT, qul a viatSribus TaldS

metusbantur, per himc perisrunt. Alter

ScTrOn vocEbatur, alter Procrustes.

CIV. III. Quid ? SclrSn mortuus est ? Ille hospitss suOs

mir5 modo tractabat. Nam pedss sius lavare

iube"bantur, dum is in summa rape sedet.

Quod dum faciunt, dg rupe in mare pedibusdeieie"bantur.

O1OOIS. GaudeO quod ille mortuus est.

CIV. IV. Procrustes quoque hospitss suos crGdsliter tra-

ctabat. $am si hospitss Isctulrs maiorss

erant, vel capita vel pedss ab ills absclde-

bantur ; sin autem breviorSs Isctulls erant,

vl extendsbantur, et sic lectulls aptabantur.

OMINTES, GaudeD quod ille ad Orcum dsmissus est.

CIV. V. QuOcumque iuvenis advenit, victor ab omnibussalutatur.

CIV, VI. AthSnTs quoque a nsbls victor saltit&bitur.

[Clangor tubanvm extra ianuam aucMur, Duo praecon8s

intrant.]

PBAECOIO3S. Ex noster in atrium mox veniet; clve"g

et ministros ad ss arcessi iubet. Venite

noblscum, civSs et ministrr.

THESEUS

OM23FES. Yenismus

[Exeunt ctve$9 deinde minisfrl."]

MEDUS, Ms luvat hie manSre ; Bam vir ille fortasse hue

adveniet, quem vid?re eupid".

MEDEA. Ms quoque manure iuvat.

[lanua pulsafur,]

MEBUS. Aliqnem qul ianuam pulsat audio.

[Vox extra ianuam audltur.']

VOX. Licetne miM intrare ?

MEDEA. Aperl ianuam, ml fill. Itnrenls ipse adest.

\Ianua a Medo agentur. Theseus, iuvcnis magnus etpulcher,

mtraL Gladio cmcttis est, et ctavamferream sinistra tenet."]

THE. Salv, domina, quisquis es. Et tti, domine?

MEDEA et MEDTJS. SalvS, advena.

MEDUS [Medeae.~\ Quam longum gladium fert !

MEDEA [Medo.'] Quantam clavam tenet !

THE. Longum iter ego fe*el. Laetus ad regiam tandem

pervSnl, nam itlnerismg taedet. Sed die mihi,

domina : quo nomine yocaris?

MEDEA. Msde"a appellor.

THE. Et adolescgns iste, n5nne fllius tibi est?

MEDEA. Ita, meus fllius est. Et tu, quis es?

MEDUS. Nonne vir ille es, a quo tot latrd"ne*s, tot ferae,

tot LostSs, OCCTST esse dlcuntur ?

THE. Theseus ego sum, fllius rSgis Aegel.

latronss interfe"cT.

MEDEA. Quid ? tune Theseus es ?

THE. Nomen meum rsgi nnntiarl nSndum

MEDEA [secum,~] Heimihil Quomodo advenam perdere

poteio? [Fheseo.'] Car nDmen tuum eum

cslarl vis ?

THES. Facta mea el prius narrarl mal5,

72 THESEUS

MEDEA [secum.] Aliquod esnsllium inox inibs ! \T7i5sed.']

Si fessus es, fortasse lavarl tibi lueundum

erit, et novls vestxmentls vestlrl.

THE. Gratias tibi ago*, nam Itinere valde" fessus sum,

et vestas meae sordidae sunt.

[Medea manfbus j?laudit.]

IffiEDEA. Aneillae ! Ohio I Lydia ! Ducite advenam ad

balneum.

[JDuae amillae qppropinquanL*]

AJS"CIL1JAE. Yen! noblscum, domine. Ad balneum iam

dticsris. [TJieseus ab ancilUs ex a fa id dudturJ]

MEDEA. O bominem mihi odioslsslmum ! Nam ts, mi

Mi, aliquando rggem crearl semper volul.

MEDTJS. Ego quoque r^x fieri vois ; at si Theseus rgisfrlius est, eum, ut credo, regem post AegeumereSrT oportet; neque ego AthsnTs rSgnEre

poterD.

3SCBDEA. Sed nunquam ille rSx erit. Kam prius a in

oceldstur !

MEDUS. Quomodo occldetur?

MEDEA. VenSnum artibus meis parabo, quod ille in

vino bibet. Yen! mScum in hort.os. Noxiae

herbae statim carpendae sunt.

MEDTJS. Quam callida maga es, mater cEra I

78

SCAEITA H.

In regm Aegel. Panel Gives regem in afrio exspecfanL

intrant.

PRAECOl^ES. Rex noster adest, o

[Aegeus cum alils clvibus, nrinistns, mllitibus, servis, i~nfrat.~]

OM1STES. Salve", rex optima 1

REX. Salvete, elves mei. \wnnistrls*~\ Duclte me ad

sellam meam.CIV. I. Quam lents rSx hodle ambulat !

CUT". II. lam aetate prSvSctus est.

CIV. III. Sans infirmi senes plsrlque fiunt.

CIV. IV. Quis n5s reget, postquam Aegeus mortuus erit?

CIV. V. Films Medeae, ut credo, rex noster erit.

OMNT3S. Dole5 quia regl films nobill genere nuilus est.

[Servus intrat et ad regem a/jypropmguat.~\

SER.VTJS. Advena quTdani ad rSgiani hodis advenit.

Licetne el in atrium ad te duel ?

REX. Ita vsr5. Pauca ds eo mihi iam narrata sunt,

sed ipse eum multa interrogare volo. Dueeum ad m.

3ER. Nunc aut In balneS est aut novls vestibus

vestltur. Brevl tempore ad te ducstur.[JUatit.']

CIV. VT. Ecce ! MsdSam conspicio", quae hue currlt.

[Medea mtrat et ad regem festinat. Poculum tenet."]

MEDEA. O domine, curstl anhsls noli aceipere mine

advenam, nam inimieus est ; insidias tibi

parat,

OJOTES. Quid ? Num Tnsidiae rSgT parantur ?

REX. Quid ? Num insidiae mihi parantur?

74 THESEUS

MEDEA. Tibi Tnsidiae ab advena parantur. Illud pro"

certo habeO. Nisi tu eavebis, ab illo" inter-

ficiSris.

BEX. Qusmodo dsfendl possum ?

OM3STES. K"<3s te* contra ilium dfendsmus?o re"x, A ndbls

servaberls. Noll timere.

MEDUS. In vineula ilie conici^tur. PoenEs lustES

dabit.

MEDEA. Meiius cOnsilium ego inil. Nam lioc In poculovensnum mortiferam vln5 addidr. AdvenaTictor E nobls salutabitur ; amlcs a ts acci-

pistur ; deinde vlnum el dabitur, quod post-

quani biberit, mortuus buinT statim iac^bit.

OMHES. En cailidum consilium !

MEDEA [servo."] Puer, cape poculum, sed nsll vlnum

gustare. [Servo poculum datur. ]

[Alter semis mtrat.~\

SEE. Advena iam lautus est efc novis vestlmentis

vestrtus. Licetne el nunc intrare ?

BEX. Licet. luvat nig euro, benigne accipere.

[Theseus intratJ]

OMOTBS. Salv tu victor. Graud3mus quod AthSnas

tandem advSnistl,

\Re% surgit et dextram iuvenl porrigit."]

E.EX, SalvS, advena. Gaudeo quia ad r^giam meamvsnistr.

MEDEA [secumJ] Theseus mox dolsbit quia ad rSgiam

THE. Salve, rSx ! Gaude5 ego quod a te et ab omni-

bus cTvibus tarn benign acceptus sum.

BEX. Accede hue et narra mihi de factis tuis.

[Theseus ad sellam regis agpropinguat.']

CIV. VII. Quam prscsrus est ! Capite omnes superat

THESEUS 75

f BEX, Uncle vsnistl ?

I THE. TroezSne v^nlj domine, uM natus exam.

CIV*. I. Yir tarn late umerls AthenTs rare" yidstur,

CIV. TI. Quam valida et robusta braccMa el sunt !

jBEX. Ndnne longtnn iter fecistl ?

1 THE. lamdin iter facio".

CIV. III. Quam longnm gladium gerlt !

GIF. IV. Quot latrons illo gladio Intellect! sunt

BEX* LatrSnSsne tibi molesfcl fuBrunt? PlttrimT

enim latrOnes his in regionlbus habittre

dicuntur.

THE. Per deos Immortal^s omns a m^ superatl sunt.

CIV. V. Clava ferrea extra iEnnam relleta est.

OM3TO1S. GaudeS quod earn non habet,

C KEX. Konne pugnarum t5 taedet ?

( THE. Talium r6rum mS valds taedet. E"unc otium

Athsnls agere me iuvat.

MEDEA. Tul mg miseret. ISfOnne vinum tibi gratura erit?

THE. Maxima's tibi gratias agd, nam gravissime siti5.

MEDEA, [servo gul $6culum tenet."] Puer, da mihi p5-

culuna istud.

BEX. Mihi da pOculum, serre. Eegis enim manibus

vlnum advenae liulc dabitur . . . [poculum

a servo regl datwrJ] Age, advena: optimumvlnum optim5 virD bibendum est. Bibe

to. [Tlieseuspocwlum ca/pit.']

THE. Tibi, r^x?et M^dsae et clvibus omnibus de5s

salotem Sr5.

[Eex gladium TJiesel conspicit.]

BEX. Heia ! Quern gladium cDnspiciO ? Pro dl im-

mortale"s ! Meus gladius est quern sub magnOsax5 olim condidl. Capulum Sins eburneum

bibere, ml Mil \Poculum

76 THESEUS

manibus Thesel rapU et hmnum d&itit. ] Vene" -

natum est vinum.

O1QOSS, Quid? Keglsne fllius est?

THE. Ita, CTTSS, fliius Aegel sum. Pater carissime,

quam valde gaudeo? quam-Iaetus ts video!

[TMseus braccJiia collo regis circumdat.~]

MEDEA. Prustra hoe cOnsilium IniT. Tu, ml fill, nun-

quam rex eris. Sed Iram clvium metuO.

Effugfemus ego et tG, dum licet.

[Medea et films exeunt.^

OMTsTES. Kem non intellegimus.

THE. Kern v5bls explicabo. Filius Aegel sum, quern

Aethra, mEter mea, ad eum iam tandem

dsmlsit. Gladium, quern gero, sub saxO

quodam invSnT, ubi ab illD olim conditus erat.

Ego sDlus saxum dimovsre potuT, nam ego

rS v5ra AegeT filius sum. Sed quare" vinum

venSnatum erat ?

BEX. Quia Medsa sed ubinarn est ? Nuin effugit ?

CUT, VI. Cum fllio rSgia nuper excessit.

CIV. VII. En mulierem sceleratam !

BEX, [mtttiibu$.~] Prohibte earn effugere ! Eeducite

earn! [Zhio milites exeunt'] In mare coni-

cistur, nam poenas meritas dare el necesse

est.

O3MCNES. Ven^num ipsam bibere oportet !

BEX. Sed tu, ml fill, narra mihi ds latrdnibus quOsvlcistl.

CIV. I. Periph3te"s enim

CIV. II. Et Sclro"n

CIV. III. Sinis etiam

CIV. IV. ProcrGste"s qtioque

CIV. V. Et aper ferocissimus

THESEUS 77

CIV. VI. Omne"s ab eo occisi sunt !

CIV. VII. Theseus ab AthSniensibus semper laudabitur.

[Milifes redeimf]MIL. I. Nusquam Msdea reperlrl potest.

MIL. II. In caligine mlra, tit rusticus quldam dlxit,

quam Ipsa s flumine apparere iussit, cumfillo effugit.

HEX Bl effuglt, nunquam buc redibit. Kos igltur

cenara parabloius ;Theseus dominus cenae

erit, narn postquam ego mortuus ero?ab eo

urbs nostra regefcur. [Exeunt mines.]

FI3STIS FABTTLAB.

VEKBES

PEESONAE

G. CornSliusVerrSs: Sidliae

propraetor.Sthenius : TJiermitanus avis.

PMlomaelie : uxor Stheniv.

Palaestrio" : servus Sfhenii.

Agathlnus 1

Dorotheus ^

LamusJ

Pacilius %

Gaius Claudius lamldl

Quintus Caecilius[

Terns,Ausonius J

MEnlus Glabris : praetor.M. Tullius CicerS : orator.

Quintus Hortsnsius : orator,

Apparitor.Carnificss duo.ludicss.

SOAEKA PBIMA. FUBTHM.

In trlcllnio Sthenn.

Coninvae m lecils accumbunt. PhilomacJie et Palaestrio

adstant, cenam <parant, cibum prqferunt.

Mediae

Dorohheus

VBERES 79

PHI. Maxims, Verres, gaude"nius, quod rursus nos vlsendl

causa rediisti et sic apud 1103 cenando dlgnl-

tate inagna n5s augss. Aceipe eibos et Falernum.

Palaestrio, dispdne epulas et vXnum. effunde.

PAC. Meura etiam pOculum compis, Palaesfcrlo, \Palae-

strio dbwn disponit et wnum effundit.]

YKB. YeterSs amid semper sunt optiml, Ego Igitur

praecipuS gaudeo, quod tot post mensSs Iteram

apud vOs cSnd.

STH. Vacuae esse Tlierniae vldebantur, dum tu abes.

PAC. Vacuum etiam est pdeulum meum. Pacilis d-scSnsus Ealernl.

AGA. Quam trlstis Thermitanls erat vita, propraetore

absente !

BOB. Quam te~?O Verres, dsslderavimus !

LAM. NarrE nobls tamen d tuls errSribus.

O1OTES. Narra, O Verrss, te precamur.VEB. Multas per provincias erravi; multa oppida VIST,

[secum] et spoliavl; pulcherrima quaeque vldl,

[secwm\ et abstull; multos homines cdgnovl,

[sBcuni] et eondemnavl. Ex omnibus YDS tamen

plurimum ams.

STH. Nonne vidistT, dum errSsy opera antlqua Graecis

a sculptoribus facta ?

PAC. Nonne etiam vina optima bibisti ?

V13B. [Padlio soli] Tac67

stulte. Nisi cavsbis, consilia

mea perdss. Car sic nugas agis tQ cui praemiumdedl ? [Patflius dorwit. ]

CAB. Vldistine insignem illam statuam Discoboli, quamMyron fgcit?

CLA. An btlculam ex aere ab e5dem sculpture caelatam,

nunc in ford Athe"nie"nsl positam ?

AITS* An Minervae statuam a Phldia sculptam ?

80 VEEEES

AGA. An illius cetera incluta slgna in Parthenone,

Minervae templo, poslta ?

DOR, An ingentem lovis Olympil statuam ex ebore

auroque factam ?

LAM. An statuam Mercurl summa pulchritudlne, quamPraxiteles sculpsit"?

VER. Haec omnia et inspexl et admlratus sum. Nunquamautem tarn egregia signa vidlquam tua, Stheni.

Quam pulchrae sunt istae statuae !

CAB. Quam splendidae sunt tuae tabulae pictae !

CIiA. Quam elegans est tua supellsx !

3?AC. [in somnis] Quam iucundum mibi est vinum tuum I

VEB. At Jbaec cochleEria praecipue am5. Unde ea

comparavistl ?

STH. Semper ab adulsscentia studiosius omnia quae

antrqua et nObilia adipiscl potui, collegi.

PHI. Quam Mix sum, quae virum tarn studiosum habe5.

N0n soluni domum nostram adornat, sed etiam

totum oppidum.AG-A. NaiTfl Verrl do Hlmera tua.

DOB. Et d statua Stesichorl po6tae.STH. Publius Sclpld Africanus has statuas ThermitanTs

dedit Mea in domo nunc eas renovandl causa

servo. Cras tamen in publico rursus eas ponam.VER. [secum.'] Nunquam id faciet, si idem Verre"s sum

qul ante ful ! Mox meae erunt.

STH. Si autem admodum haec cochlearia admlraris, duoex els accipe. Propter arnlcitiarn nostram ts

els dono.

"VER. Quam munificus es7 StlienT; maximas tibi gratias

ago. Philomachs, gratulor tibi. Es ipsa Mixes, quia talem virum habes. At ista sTgna et

statuas Hlmeram et Stssichorum inspicere void.

VEBEES 81

STH. Surgite omnes, si satis edistls et bibistis, et slgna

statuasque inspicite. Pulchrittldinem eSramvobls Ipse ostendam.

[Omnes, Pacilid excepto, surgunt statuas tnspidendi causa.~\

PAC. Hie Stssiehorus, haec Himera, hoc vlnum. Hunc. * 3aanc . . * hoc . . . [Dormit.]

VEB. Quam splendlda sunt Ista parva slgna; nusquampulchriSra vidl. Yisne, ml care amice, propteramicitiam nostram pauca ex els miM dare ?

CAB. x

CLA. . Da Verrl slgna, O care StlienX? precamur.

ATJS.j

STH. Ignosce mihi, Verre"s. Quamquam enim ts amo",

n5l5 tamen liaec dare. Carus enim amlcus? qul

mortuus est, mihi ea Isgavit.

VEB. Si dare ndnvls, yende mihi Magnum pretiumtibi solvam.

CAB. \

CIiA. L Vende, Sthenl. Propraetor ts rogat.

AITS. )

STH. At rnhH pMiis aestimo.

VEB. Satis est; sestertium tibi dabo. Heus, met amTcl,

auferte haec srgna. Gratulor tibi, O Philomachs,

qtda talem virum babe's.

[Caecilius et Claudius et Ausonius slgna removent. ]

PHI, O Verre"s, quam ingratus es ta, quern amavimus,ad cnam invItEvimus, cochlearibus dsnavimus.

VEB. Et has statuas praecipuS admTror. Himera enim

ex nomine oppidl omnium mihi amoenissiml

appellatur, et Stssichorus post a, ut oplnor, in

hac insula, quam maxims am5, natus est. Damihi has statuas, ts precor, O carissime Sthenl,

propter amicitiam nostram.

82 YEERES

STH. Non meae tamen sunt, sed oppidl.

AGA.VerrSs, Illas auferre. Quid enlm dlcent

DOB. L

Tliermitanl?IiAM.

j

CAE. \

CLA, Y Da Illas, Sthenl ! Propraetor eas cupit.

AUS. I

PHI. O cmdslis homo qul signa nostra statuasque oppidl

auferendo gratiEs agis !

VBB. [SfhenioJ] Cur tua in domo sunt ea <^uae oppidl

sunt?

STH. Cras enim statuas in publico ponere mihi in animQ

est.

"VEB. I in malam rem, stulte ! JSTisi tacsbis, t reuni

faciam et condemnabd". Nonne publicas statuas

tua in domO retinere cDnaris? Ego sum prO-

praetor. Testss mihi adstant. Apage !

AGA. O crudelissime homo !

BOB. O flagitiosissime praetor !

IiAM. Merits Verre"s illl nSmen est.

VEB. Heus, agite, me! amici, auferte has statues et addite

quicquid supellectilis raeda nostra continsre po-

test. [Caecilius et Claudius et Ausonius statuas

et supellectilem auferunt.^

PHI. O me" miserrimam uxorum !

VEB. Gratulor tibi, Philomachs, quia talem virum habes !

Vale", O SthenT, omnium amlcOrum mihi caris-

sime ! MaximSs grStias pro hac gratissima

csna, hrs splendidissimis donls tibi uxdrlque

ago. Noli mei oblrvisci propter amxcitiam

nostram ! Vafe et tacs !

[Exeunt Verres cum comitibus. PacUius ex somno sB excitat

et lente sequitur. StJtenius, uxor, amici, lacrimas

effundunt.~\

YERRES 83

SCAEHA SECTTITDA. HTBIOItTM.

In sdla cunltt sedet praetor, Manius Glabrio. A smistra

sedent indices, a dexfra slant apparitor et duo carnifices.

Ante indices scdet Qumtus Hortensius^ omfor, cumtestibus; ante agparitorem sedet Cicero, orator, cumtestibus. Verres $ro$e Hortensium stat.

GLA. Ecce, indices, ante vos stafc reus Verres. Cicero

eum pr5se^uitur, defendit Hort<Biisius. PrimeCicerOnem audlte contra Verrem orationemhabentern,

CIO. Stupefactus sum, O itidiceSj quod iste os sunm vobls

populoque Romano ostendere ausus est. Idemtamen est Verres qul fuit semper, ut ad auden-

dum proiectus, sic paratus ad audiendum. No"n

d csteris istls impudentis hominis sceleribus,

quae vobls omnia cognita sunt, orEtionem ha-

bsbOj magis autem. iniurias patefaciam quascontraSthenium Yiram nobilissimum et innocen-

tissimum fscit. Iste, qui multDs annos avaritiae

cupldinl turpitadinl ss tradiderat, tandem pro-

praetor in Siciliam ivit Ibi quid statim facere

incepit ? Publieas pecunias rapere ; publica

monumenta auferre; fana omnia, immotDtas urbss ntidlre ; privatDs CITSS spoliare.

autem necesse est haee omnia expSnere. Quisenim ilia IgnOrat ? Attendite tamen dlligenter

et audlte ea quae apnd Sthenium fscit. Quodcum audlveritis, vix, ut putD, credere poteritis>

V^ra tamen sunt omnia. Ipse enim in Siciliam

inqulrendl causa profectus sum ; n^minl ineus

84: V.EBBES

adventus labdrl et niolestiae erat et, ut RDmams Sicilia redil, multds homines maxims illustres

mecum rettull. Qul testss mel erunt.

Sthenius, hie qul vobis adest, Thermitanus

est, antea multls propter summam virtntem

honestatemque, mine propter suam calamitatem

atque istlus insignem iniariam omnibus nOtus.

Haius hospitio Yerres usus erat et apud eum

Thermis saepe fuerat. Subito tamen, dum apud

eum egnat, omnia domo gins abstulit. NamSthenius ab adufescentia paulD studiosius mul-

tam compararerat supellectilem ex aere glegan-

tem efc signa splendida et tabulas plctas. Hoc

fecerat non tain suae delectationis causa quamad invltationes nostrorum honiinum efc suorum

amlcOrum atque hospitium. Duas etiam pu-

blicas statuas, Hlmeram et Ste"sichorum? quas

Pablius Scipi5 Africanus, bello confecto captaque

Carthagine, Thermitanls dederat, Sthenius turn

renovandl causa doml curabat. Omnia tamen

iste, alia rogando, alia parvi pretii emends, alia

sumendo abstulit. Quorum omnium facinorum

testes citabo. Nunc vobls, indices, hoc mon-

strum condemnare fas est. [ConslditJ]

GLA. Audlvistis, iudices, crlmina quae Cicero Verrl

intulit. Nunc Hortsnsius respondebit et pro

Verre Orationem habebit.

HOB. Nolite, indices, verbis quae iam audlvistis sine

testimonis credere. Multa crTmina Verrl intulit

Cicero. !Nolite ante tamen sententiam certam

dare aut falsis criminibus falll, quam rem vsram

etiam audlveiitis. N5n enim talis est VerrSs,

qualem CicerQ vdbrs persuadgre vult, sed vir et

VERRES 85

et itistus et innoesns, Apud amleumSthemum eSnat. K"um spollSvit cum quernamabat? "Num. illlus domum, qul omnium el

carissimus erat, ntidavit ? Nollte, ildice's, id

credere ; n5n enim. crsdibile est. B ipsa nihil

Verr^s abstulit Sthenil <3omo, nisi ea quaeSthenius aut el propter amleitiam dedit ant

iusti pretii vendldit, exceptrs illis statuis quaenon Sthenil sed urbis erant. Ant VerrSs eas non

abstulit aut, si abstulit, solum in anim5 ei erat

id, quod urbis erat, urbl reddere. Propterbrevitatem temporls hand multos testss com-

parare potuT; nonntlllos tamen cit&bo, TlrDs

summE honestate atque Integritate, qul ipsl

Sthenil ad ce*nam aderant et iureiurando mea

verba cOnfirmabunt. [Consldit.~\

Audivistis, indices, OrEtionem quam Hortsnsius

pro Verre babuit. Nunc testes iureiurando

accepts testimoniurn dabunt. Yestrum erit

inter ve"rum et falsum discernere et sententiam

dare.

CIO. Primum Stbenium testem cito.

GLA. Apparitor, Sthenium in medium adduce.

[Sihenius in medium adductus iusiurandum actipit.']

CIC, NarrE, O SthenT, iudicibus id quod apud te ab Isto

factum est.

STH. Saepe Verrsa me5 liospitio tisus erat et mihi

amlcissimus fuerat. Olini eum ad esnandum

apud me" vocEvl. AdySnit. Alii amtcl aderant

et varies sermonss d operibus, quae Verrss in

erroribus vlderat, confersbamus. Turn mem ds

cocblearibus slgnis statuls supell^ctile mS in-

terrogate incepit, quae omnia admlratus est.

86 VEEEES

Propter amieitiam nostram duo eochlearia 1st!

dedT. Deinde slgna mspicimus. Verres ea

etlam sibi dan iubet Eecuso, quia amicus

earissimus mihi ea Igaverat Turn Yerrgs ea

parvi pretil emere vult. Sestertium offert.

Eecuso-. Statim amid istius, qul etiam apud

ms cSnabant, mea srgna aufenmt. Turn iste

ms stafcuas Hlmeram Stssichorumque sibi dare

vult. Eecuso, quia non meae erant, Surdus

est. . Amid istlus statuas auferunt. Nondum

satiatT aliquid meae sapellsctilis eriplunt. Om-

nibus In raeda quam paratam extra domumhabsbat positTs?

Verrss cum amlcls suls abiit.

Nunquam iterum ante hodiernum diem eum

vldr. O me miserum, omnlnO nudata est domus

mea.

[StJienius et PMlomacJie lacrimas effundunt.]

CIC. Coliibe lacrinias, O Stheni, et responds id quod

vsrum est. Quis praeter Verrem apud te

cgnabat ?

STH. AgathTnus, Dsrotheiis, Lamus 7amid meT et

Caecilius, Claudius, Pacilius, Ausonius, amid

Yerris.

CIC. Quis etiam aderat ?

STH, Philomache uxor mea et Palaestrio servus.

CIC. Quid YerrT dedistl ?

STH, Duo coehlearia.

CIC. QuantT signa iste Smit ?

STH. Sestertio.

CIC. T6 yolente ?

STH. Minims, m inyTto.

CIC. QuantT pretil slgna stant ?

STH. Deciss ;tamen mihi quidem non pretium habent,

quia amTcus mortuus mihi ea

TEHEES 87

CIC. Dedistlne istl statuEs et supelle'etilein tuam an

vendidistl ?

STH. Itfeque dedl neque vendidl. FQrStus enim est els.

[StJienius et PhHomacJie lacnmas e/undunt.]CIC. Eece, iudiee"s, impudentiam audaclam crttdeli-

tatem istlus.

GLA. Ylsne, O Hortensl, hune testem Interrogare?HOB. [Sflienfa] Nonne Yerres semper amicissimus tibi

fuerat?

STH. Semper, donee omnia mea afostulit.

HOB. Nonne propter amicitiam vestram cochlearia duo

Yerrl dedistl ?

STH". Vrum dicis.

HOB. Ecce, O indices, quantum Yerrss ilium ingratumainabat !

[Bflienio.~\ Nonne Yerrss pecuniamtibi pro slgnls dedit ?

STH. Parvum pretium.

HOB. Scilicet, O indices, vendidit ea YerrT. [StJienio.']

Cuius erant illae statuae Himera et St^sichorus ?

STH. Oppidl erant.

HOB. Cur tua in domD ess retinsbas ?

STH. Eas renovandEs curabam.

HOB. Nonne iam turn renov&tae erant ?

STH. Sans.

HOB. Cur igitur nQn in publicD rursus eas posueras?

STH. In animo mihi erat proximo die" id facere.

HOB. Audlte, O iudicss, id quod dlcit. Is q^ul oppidl

statuas iam renovatas tinum diem doml retinet,

semper retinsre in anim5 habet. FurEtus erat

eEs Sthenius; Yerrss vir summa hbnestEte

restituere volsbat ; neque, Id quod pro certo

habeo, supellectilem abstulit, nisi aut datam aut

emptam acce"pit. Satis est.

88 VERRES

Apparitor, Sthenium remove,

[StJienius ad locum suum reducifur.]

CIC. Fune Philomacham eito testem.

G-LA. Apparitor, Philomacham In medium adduce.

[PMlomacJie in medium adducta iusiurandtwn accipit.']

CIC. Aderasne tu ad cgnam Sthenll ?

PHI. Aderam. Nonne enim "Qxor sum Sthenil ?

CIC. Yolsbatne vir tuns sTgna Verrl vendere ?

PHI. Nolsbat. Eum ea quae amieus el legEvit vendere

voJgbat?

CIC. Quantum pretium Verrgs dedit ?

PHI. Sestertium. Quantulum pretium ! Improbissimus

est

CIC. Satis est respondgra Eratne In animo Sthenio

statuas Hlmeram Stesichorumque proximo dis

in publico ponere ?

PHI. Ita erat. Bum cenant, sermonem eorum audisbam.

Vir meus i

Crls'

inquit* in publico rursus eas

ponani'. Et antea iterum iterumque idem

dixit. Bene in memoria habeo . . .

CIC. Satis respondistl. Abstulitne Verre"s supellectilern ?

[PMlomacJie lacrimas effundit ; quod cum StJienius

videt, ilk etiam lacrimat.] Cohibe, te precor,

lacrimas tuas. Interrogatum iterabo. Abstu-

litne Terra's supellectilem ?

PHI. [multo cum singultu.'] Ita, multam totam fer

supellectilem abstulit. lam omnlnd" nadata est

nostra domus. O me miseram ! Heu ! Heu !

[PMlomacJie lacrimat.]

CIC. Audite, iadicss. Sthenius 4 Cras5

inquit'in

publico rursus eas pOnam*. Car Verrss nonGnurn diem morltus est ? Quia statuas non urbl

reddere, sed ipse rapere volsbat.

VEEEES 89

Visne, O Hortensl, hanc testem interrogare ?

HOB. O iudiee"s, et mulier et Sthenil usor est Philomach.

Quomodo iUl crsdere potestis? Scilicet falsa

dlcit ylrum protegendl causa. Si ego earn inter-

rogabo, nonne mendacia iterabit ?

G-LA. Apparitor, PMlomaeham remove".

[PMlomacM ad locum mum red&citur.]

CIC. Hortsnsius Philomacham non InterrogEvIt. Veriim

audire Hortensmm non iuvat. Plaudite omnas ;

nam Hortsnslus silet. Nunc Palaestrlonem

testem cito.

HOB. NDnne servus est Palaestrlo ?

CIC. Sans, servus est Sthenii.

HOB. Testimonium ^ius non accipigmus, nisi cruciatus

erit.

GLA. Yerberibus tormentlsque quaestionem habgre

necesse est. Carnificgs, Palaestrionem cruciate.

APP. HQC yeni, Palaestrio. Ms sequere !

[Apparitor Palaestrionem e iudicio dwelt. Carnifices se*

quuntur. Audiuntur damores. Init Palaestrlo lacri*

mans.~\

CIC. Quid scis, Palaestrio, ds csna, ubi Yerres apuddominum tuum aclerat ? Tune aderas ?

PAL. [lacrimans.] Aderamet, dum cibos appond, multa

vidi, multa audivl. Post Verrem enim stEbam,

qul saepe sScum dlcgbat ea quae ego solus audivi.

CIC. Quid Yerrss dlxit ?

PAIi. Dum d erroribus suls narrat, 'Multa oppida/

inquit, 'spoliavl, pulcherrima quaeque abstull,

multos homines condemnavl.'

CIC. Animum hue advertite, iudicss! Verrss ipse

confessus est, ipse sS condemnafc. Quid etiam,

Palaestrio ?

00 YEEEES

Faeilius, amleus elus, nimis vim biberat et ebrius

nugas agsbat. Verrss el parva voce *

Taee,

stulte !*

inquit,6"Nisi eavsbis, cOnsilia mea

perdes. Cur sic nugas agis tu CUT praeiniumdedi?>

CIC. Audlvistisne, O Indices? VerrT In animo erat

furarT; Pacilio socio pecuniam dederat, quT

ebrius factus consilia perdsbat ! Ecquid aliud

audivisti, Palaestrio ?

FAIi. Sthenius d statuls suis ita locutus est :* CrSs in

publics rursus eas ponam.* Tum Verrem sscum

murmurantem andlvl. E"unquam,s

inquit, 'id

faeiet, si idem Verrss sum qul ante ful. Moxmeae erunt.*

CIC. Cert igitur, O iudicgs, statuas nOn Thermitams

restituere volsbat, sed ipse retinsre.

GIiA. Visne, HortSnsT, Palaestrionem interrogate ?

HOB. Folo. Oolite vos etiam, iudicss, ill! credere.

Servus enim est, immo vsro Sthenir seryus ; falsa

dlcit dominum protegendl causa.

GIiA. Apparitor, PalaestriSnem remove.

[Palaestrio ad locum suum reduciturJ]

HOB. Meos nunc teste"s cito, prlmum Verrem ipsum. .

GLA. Apparitor, Verrem in medium adduce.

[Verres in medium adductus iusiurandum acdpit.]

VBK-. [urbane.] Salve, Glabrio ! Valentne liberl tul et

uxor ? Salvste, iudices ! Quam calidus est asr !

Pluet, ut opinor, vesperi.

GLA. Eespond^, Verrss, ad interroga"ta.

HOB. Quid tn, Verrss?d csna ista dicis ?

VEE. Male cgnant in prOvinciis ; paucl neque varil erant

cibi. Vlnum satis bonum.

HOB. At d crlminibus quae Cicero" tibi intulit ?

YEEEES 91

VES, Animtim non attendebam. Quae etlmina mihi

Cicero" Infert ?

GIiA. Aufer ntigas, VerrSs. Besponds.VEB. Prlmo, nihil ex dome Sthenil abstuli, nisi ea quae

mihi a Sthenio data erant, ant ea quae mihi S

Sthenio vendita erant, aut ea quae non Sthenil

sed oppidl erant. Nullam ergo ioiuriam Sthenius

a m accepit. Tantum affirm5.

HOB. Audlte;

indices ! Vir tain iustus, tarn 3ionestus?

tarn innocens pauca quidem verba dixit, sed

ve"ra. N5nyulfc enim vos longa ornataque Ora-

tione fallere, sed brevitate siniplicitate veritate

vobis persuadsre. Romano" clYl crsdite potius

quam Thermitano" et uxorT et serTO.

GIiA. Vlsne, Cicero, hunc testem interrogare?

CIC. [Vcrn.] Ante istam cenani nonne tu Pacilio

pecQniam obtulistT ?

VEK-. Hoc memoriam meani fagit.

CIC. Dedistine annon ?

VBB. DedT.

CIC. Quo consilio peetiniam PaciliS dedistl ?

VBB. Nesci5?nisi quod eum amabam.

CIC. Propter vestram amlcitiam, ut oplnor. [Omnes

rldent.} Ista cochlearia, ctiius erant ? Stheniine?

an urbis ?

VEK. StheniT.

CIC. Datane sunt tibi an yendita ?

VEB. Data.

CIC. Et signa ista ?

VBB. Ea 5mT.

CIC. Quantl ?

"VER. Decies sestertii.

CIC. Et statuae istae ?

92 VEEEES

TTEB. Oppldr erant, neque in doino Sthenir mansre debs-

bant.

CIC. Qu5 consilio" tu es remOvisti ?

VEB. EES Thermitanls restituendl eausE.

CIC. Bestituistlne ?

"VBB, Bavr5. EestituT.

CIC. Andite, iudiess, hunc mendacem. Yerris enim

In dom^ Ipse invenl sfcatuas, neque unquam

Thermltsnis reddidit neqne unquam in ammo

el erat hoc facere. [Fern.] Abstulistlne supel-

Isctilem Sthenit ?

CIC. Satis audrvlmus.

GIiA. Apparitor, Verrem remove [VerrSs ad locum suum

reducitur.} Quern nunc citas, O HortsnsT ?

HOB. Gaitim Claudium testem cito.

GIiA. Apparitor, Gaium Claudium in medium adduce.

[Claudiusin medium adduotus iusiurmdum accipit.]

CIC. Abstulitne YerrSs cochlearia domo Sthenil ?

CLA. Ita, ea abstulit.

CIC. Emitne an data acc^pit ?

CIiA. Emit.

CIC. QuantT?CLA. NdnmeminT.

CIC. Et signa ?

CLA. Etiani ea mit.

CIC. Quanti?CLA. Ducsnis sestertils,

CIC. Efcstatuas?

CLA. Non eas remSTit.

CIC, Et supellsetilem ?

CLA, Sthenius earn YenT propter amieitiam suam dedit.

CIC. Audivistis, indicesyhtiius testimonium omnino

VEEEES 9S

verbls Verris contrarium. Apparitor, remove

Galum Claudium.

[Claudius ad locum suum reducitur.']

GLA. Quern nunc citas, O Hortensl ?

HOU. Quintum Caecilium.

GLA, Apparitor, Quintum Caecilium ante indices adduce.

\Caedlius in medium adductus iusiurandum actipiL~\

CIC. Abstulitne Verrss cochlearia e domo Sthenii?

CAE. Minims, non ea abstulit.

CIC. Et slgna ?

CAE. Ita, slgna nonnulla Sthenius el dedit,

CIC. Et statuas ?

CAE. Statuas Himeram Stgsichorumque Verrgs smit.

CIC. Et supellsctilem ?

CAE. Hanc etiam emit.

CIC, Pro deos immortalss ! nunquam testinioniuin

magis contrarium. quam verba lioruro. testiuni.

Nunc, indices, insolentiam istius percipere

potestis.

GLA. Apparitor, QuTntum Caecilium remove". [Oaedlius

ad locum suum reducitur.] Yisne, O Hortensi;

alios tests citare ?

HOR. Unum alium cito nDmine Pacilium*

GLA, Ego etiam Pacilium audlre void. Apparitor,

Pacilium ante indices adduce.

[Pacilws in medium adductus iusiurandum acapit.]

CIC. Aderasne ad cenam Sthenil cum Verre ?

PAC. [lalbutiens.'} Aderam.

CIC. Ebriusne eras an sobrius ?

PAC. Mehercle, ctlr id scire vis ?

CIC. Noll ms interrogEre, sed mihi interrogantl re-

sponds.

PAC. Verum dicis : sbrius eram.

04 VEKBES

CIO. Cur igitur life adesse audss et testlmoniiim dare

ds ee"na ubi ebrius eras ?

PAD. O Cicero, parce mini! scilicet pauper sum et

pecimiam a Verre pro testimonio" accepT.

[Verres e iudkio effugit. Omnes praeterHortensium sibilant.']

CIC, Eunc tandem testis vsrum testimonium dat. Ecce

enim, O Iudice"s3 effugit Verres^ nam veritatem

tnnet.

PAC. Tandem, Verre absente, vsrum dlcere audeo.

CIO. Perge, Facill, tibi crgdimus.

PAC. Pecunlam. etiam. ante ce"nam Sthenil accSpL Sem-

per enim Verrl In animo erat hominem inno-

centissimum spolisre.

GLA. Quid dlcis, O Hortgnsl ?

[Hortensius e iudicio effugit.]GLA. Satis, O iudicss, et audrvistis et vldistis. Senten-

tiam date 1

[Indicesprmcipi sententias dantJ\PE,rN"CEPS lUBICIJM. Condemnamus Verrem furtl.

GLA. Condemnatus est VerrSs.

[Omnesylaudunt. Sthenius et Philomache sibi

gratulantur* Gaudent Thermitan^J]

xo THE

114310