คำ�นำ�

เอกสารประกอบการเรยน เลมท 1 ระบบประสาท เปนสวนหนงของเอกสารประกอบการเรยน เรอง รางกายของเรา ชนมธยมศกษาปท 1 สรางขนเพอใชประกอบการจดการเรยนร ตามหลกสตร โรงเรยนทงโพธทะเลพทยา พทธศกราช 2551 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนมธยมศกษาปท 1 เอกสารประกอบการเรยน เรอง รางกายของเรา ประกอบดวยเอกสารประกอบการเรยน จำานวน 4 เลม โดยใหนกเรยนศกษาไปทละชดตามลำาดบ ซงจะเรมจากงายไปหายาก

เอกสารประกอบการเรยนเลมนเปน เลมท 1 ระบบประสาท ผจดทำาไดจดทำารปเลม ใหมสสนทสวยงาม ออกแบบการเรยนรใหนาสนใจเหมาะสมกบวยของผเรยน เพอใหผเรยนไดเรยนรอยางมความสข สรางเจตคตทดตอวชาสขศกษาและพลศกษา มงใหผเรยนไดคนพบหรอสรางความรดวยตนเอง

ผจดทำาหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการเรยน เลมท 1 ระบบประสาท จะชวยใหการจดการเรยนรสขศกษาและพลศกษา มประสทธภาพยงขน

นางนสรา สกระ

คร วทยฐานะครชำานาญการ โรงเรยนทงโพธทะเลพทยา

ส�รบญ

เรอง หนา

คำาแนะนำาการใช.................................................................................................1มาตรฐานการเรยนร

............................................................................................2ตวชวด................................................................................................................2จดประสงคการเรยนร.........................................................................................3สาระการเรยนร..................................................................................................3แบบทดสอบกอนเรยน.......................................................................................4ใบความรท 1 เรอง ระบบประสาท.....................................................................7

แบบฝกหดท 1..................................................................................................11ใบความรท 2 เรอง ระบบประสาทสวนปลาย...................................................12แบฝกหดท 2.....................................................................................................15ใบความรท 3 เรอง ความสำาคญของระบบประสาท..........................................17ใบความรท 4 เรอง การดแลรกษาระบบประสาทใหทำางานตามปกต................20แบบฝกหดท 3...................................................................................................22แบบทดสอบหลงเรยน......................................................................................23บรรณานกรม....................................................................................................26

ส�รบญ (ตอ)

เรอง หนา

ภ�คผนวกเฉลยแบบทดสอบกอนเรยน.............................................................................28เฉลยแบบฝกหดท 1.........................................................................................29เฉลยแบบฝกหดท 2.........................................................................................30เฉลยแบบฝกหดท 3.........................................................................................32เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน.............................................................................33

เอกส�รประกอบก�รเรยน เลมท 1 ระบบประส�ท ใชเวลาในการศกษา 3 ชวโมง นกเรยนตองปฏบตตามขนตอนในการศกษาเอกสารประกอบการเรยน ดงน 1. ศกษามาตรฐานการเรยนร ตวชวด จดประสงคการเรยนร สาระสำาคญ

2. ทำาแบบทดสอบกอนเรยนแลวตรวจคำาตอบจากเฉลยทายเลม

1

3. ศกษาเนอหาสาระการเรยนรในเอกสารประกอบการเรยน

4. ทำาแบบฝกหดแลวตรวจคำาตอบจากเฉลยทายเลม 5. ทำาแบบทดสอบหลงเรยนแลวตรวจคำาตอบจากเฉลยทายเลม

6. สงแบบฝกหดใหครตรวจสอบความถกตองอกครง 7. หากมขอสงสยใหขอคำาแนะนำาจากครผสอน

ส�ระท 1 สงมชวตกบกระบวนก�รดำ�รงชวตม�ตรฐ�น พ 1.1 เขาใจธรรมชาตของการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย

2

ตวชวดพ 1.1 ม.1/1 อธบายความสำาคญของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ ทมผลตอ

สขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการของวยรน

พ 1.1 ม.1/2 อธบายวธดแลรกษาระบบประสาทและระบบตอมไรทอใหทำางาน

ตามปกต

พ 1.1 ม.1/1 อธบายความสำาคญของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ ทมผลตอ

สขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการของวยรน

พ 1.1 ม.1/2 อธบายวธดแลรกษาระบบประสาทและระบบตอมไรทอใหทำางาน

ตามปกต

1. อธบายความสำาคญของระบบประสาทได2. อธบายวธดแลรกษาระบบประสาทได

1. ความสำาคญของระบบประสาท2. วธดแลรกษาระบบประสาท

แบบทดสอบกอนเรยนเอกส�รประกอบก�รเรยน เลม 1 ระบบ

ประส�ท

3

4

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเครองหมาย X ทบอกษร ก ข ค และ ง ทเปนคำาตอบทถกทสด เพยงคำาตอบเดยวลงในกระดาษคำาตอบ

1. พฤตกรรมใดไมใชการทำางานของสมองก. สะดงเมอถกของรอนข. เหงอออกเมอรสกรอนค. จามเมอรางกายไดรบเชอโรคง. หวเมอไมไดรบประทานอาหาร

2. พฤตกรรมใดทแสดงใหเหนถงการทำางานของระบบประสาททมผลตอพฒนาการ

ก. การแสดงออกของอารมณตาง ๆ ข. การดแลสขภาพของตนเองใหแขงแรงสมบรณค. การพกผอนทไมเพยงพอทำาใหรางกายออนเพลยง. การเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบความ

ตองการของรางกาย3. ระบบประสาทมความสำาคญตอการดำารงชวตของเราอยางไร

ก. ทำาใหรางกายแขงแรงข. ควบคมการทำางานและรกษาสมดลของรางกายค. เกยวของกบความรสกง. ควบคมระบบไหลเวยนโลหต

4. ระบบประสาทสวนใด ทำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะทอยนอกเหนอ อำานาจของจตใจ

ก. ระบบประสาทสวนกลางข. ระบบประสาทสวนหนาค. ระบบประสาทอตโนมตง. ถกทกขอ

5. ขอใดกลาวถงหนาทของระบบประสาทไดถกตองก. ควบคมอารมณและความรสกของมนษยข. ทำาใหอวยวะในรางกายเกดการเคลอนไหวค. ควบคมการเตนของหวใจและอตราการหายใจง. ควบคมและประสานการทำางานของระบบตาง ๆ ใน

รางกาย6. ถาเกดอบตเหตทเปนอนตรายตอไขสนหลงจะสงผลตอรางกายอยางไร

ก. กลามเนอออนแรงข. ชาตามมอและขาค. เปนอมพาตง. หมดสต

7. ขอใดไมใชสวนประกอบของสมองก. เซรบรมข. ทาลามส

5

ค. ไฮโพทาลามสง. ตอมคาวเปอร

8. สมองสวนใดททำาหนาทเกยวกบการควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอ

ก. เซรบรมข. เซรเบลลมค. ทาลามสง. ไฮโพทาลามส

9. ขอใดเปนลกษณะการทำางานของรางกายโดยการควบคมของระบบพาราซมพาเทตก

ก. รมานตาขยายข. หวใจเตนเรวขนค. หลอดเลอดคลายตวง. ความดนโลหตสงขน

10. สวนประกอบใดของสมองททำาหนาทเกยวกบการมองเหน การไดยนและการสมผส

ก. พอนสข. เซรบรมค. เซรเบลลมง. สมองสวนกลาง

6

วยรน คอ ชวงชวตของมนษยทมการเปลยนแปลงดานตางๆ มากมาย โดยเฉพาะในเรองการเจรญเตบโตและพฒนาการ ซงระบบประสาทถอไดวาเปนปจจยสำาคญทมผลอยางมากตอการเจรญเตบโตและพฒนาการทางดานตางๆ ของวยรน

1.1 โครงสรางและหนาทของระบบประสาทระบบประสาทเปนระบบทควบคมการทำางานของ

อวยวะสวนตางๆ ทกระบบในรางกายใหประสานสมพนธกน เพอใหรางกายสามารถปรบตวตอสงแวดลอม และสามารถ

7

ดำารงชวตอยไดอยางมประสทธภาพ โดยแบงออกเปน 2 สวน คอ ระบบประสาทสวนกลาง และระบบประสาทสวนปลาย

โครงสรางของระบบประสาทประกอบไปดวย สมอง ไขสนหลง และเสนประสาท

ทมา : http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/le

sson/lesson5.php

1. ระบบประส�ทสวนกล�ง (Central Nervous System) ประกอบไปดวยสมองและไขสนหลง ซงเปนศนยกลางในการประสานงานทำางานของอวยวะตางๆ ของรางกายใหระบบอวยวะตางๆ สามารถทำางานไดอยางมประสทธภาพ

8

1.1 สมอง (Brain) เปนอวยวะทสำาคญและสลบซบซอนมาก มรปรางเปนกอนไข ประกอบดวยกลมของเนอเยอทมความออนนมบรรจอยในกะโหลกศรษะ สมองจะเรมเจรญเตบโตตงแตเปนตวออนในครรภมารดา พอชวงอายประมาณ 1 - 9 ป สมองจะเจรญเตบโตอยางรวดเรว และเจรญเตบโตเตมทเมออาย 18-20 ป โดยสมองแบงออกเปน 3 สวน ไดแก สมองสวนหนา สมองสวนกลาง และสมองสวนทาย ซงแตละสวนมสวนประกอบและหนาทแตกตางกน

สมองสวนหนา ประกอบดวย1. เซรบรม (Cerebrum) เปนสวนทใหญ

ทสดของสมอง ทำาหนาท ควบคมการทำางานและกจกรรมตาง ๆ ของรางกาย เชน การพด การมองเหน การเรยนร ดานสตปญญา ความคด ความจำา การไดยน เปนตน

2. ทาลามส (Thalamus) อยดานลางของสมอง ซงเปนทรวมของเซลลประสาทและเนอเยอเกยวพน ทำาหนาทในการถายทอดสญญาณไปยงสมองสวนตาง ๆ ทเกยวของกบกระแสประสาท

3. ไฮโพทาลามส (Hypothalamus) ทำาหนาทควบคมกระบวนการและพฤตกรรมบางอยาง อารมณ และความรสกตาง ๆ ของรางกาย เชน ความดนโลหต ความ

หว ความอม การนอนหลบ การเตนของหวใจ ควบคมอณหภมของรางกาย เปนตน

สมองสวนกลาง อยถดจากสมองสวนหนามขนาดเลก ทำาหนาทเกยวกบการมองเหน การไดยน และการสมผส

สมองสวนทาย ประกอบดวย1. พอนส (Pons) ทำาหนาทควบคมการทำางาน

ของกลามเนอบรเวณใบหนา เกยวกบการหลบตา การยม การยกคว การเคยว และการหลงนำาลาย

2. เมดลลา ออบลองกาตา (Medulla Oblongata) ทำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะภายใน เชน การไอ การจาม การไหลเวยนโลหต การลำาเลยงอาหารของลำาไส การหายใจ การอาเจยน เปนตน

3. เซรเบลลม (Cerebellum) หรอสมองนอย ทำาหนาทควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอใหทำางานประสานกน

9

สมองสวนหนา สมองสวนกลาง และสมองสวนทายทมา : http://www.vcharkarn.com/lesson/1274

1.2 ไขสนหลง (Spinal Cord) อยภายในชองกระดกสนหลงทเชอมตอกนตลอดความยาวของลำาตวทำาหนาทเปนศนยกลางการเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย เปนตวเชอมระหวางอวยวะความรสกไปยงสมอง และสงความรสกจากสมองไปยงสวนตางๆ ของรางกาย รวมไปถงควบคมการเจรญเตบโตของอวยวะและสวนตางๆ ทมเสนประสาทไขสนหลงตอกบสมอง

10

ไขสนหลงทมา :

http://www.il.mahidol.ac.th/e-media/nervous/ch2/chapter2/part_1_2.html

แบบฝกหดท 1

11

คำ�ชแจง ใหนกเรยนจบคความสมพนธโดยนำาอกษรชองขวามอมาใสในชองซายมอ

ใหถกตอง (10 คะแนน)ชอระบบประสาท หนาท

1. พอนส

มรปรางเปนกอนรปไข ประกอบดวยเซลล ประสาทจำานวนมาก

2. เมดลลา ออบลองกาตา

ทำาหนาทเปนศนยกลางการเคลอนไหว สวนตาง ๆ ของรางกาย

3. เซรเบลลม

ควบคมอณหภมของรางกาย ความดนโลหต ความหว ความอม การนอนหลบ

4. ไฮโพทาลามส

การถายทอดสญญาณไปยงสมองตาง ๆ ทเกยวกบกระแสประสาท

5. เซรบรม

ควบคมเกยวกบการมองเหน การไดยน และการสมผส

6. ทา ศนยกลางในการ

ก

ข

ค

ง

จ

ฉ

ลามส ประสานงานทำางานของ อวยวะตาง ๆ ของรางกาย

7. สมองสวนกลาง

ควบคมการทำางานและกจกรรมตาง ๆ ของ รางกาย เชนการพด การมองเหน การเรยนร

8. สมอง

ควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอให ทำางานประสานกน

9. ไขสนหลง

ควบคมการทำางานของอวยวะภายใน เชน การหายใจ การหมนเวยนโลหต การไอ

10. ระบบประสาท สวนกลาง

ควบคมการทำางานของกลามเนอบรเวณ ใบหนาเกยวกบการหลบตา การยม การยกคว

2. ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System) เปนระบบประสาททเชอมตอจากสวนตางๆ ของ

12

ช

ซ

ฌ

ญ

สมองและไขสนหลง ไปยงสวนตางๆ ของรางกาย ซงประกอบดวย 2 สวนคอ

2.1 ระบบประสาทสมองและไขสนหลง ประกอบดวยเสนประสาทสมองและเสนประสาทไขสนหลง ดงน

1. เสนประสาทสมอง ม 12 ค ทอดออกจากพนลางของสมอง ผานไปยงรตางๆ ทพนของกะโหลกศรษะ โดยเสนประสาทสมองในบางคจะทำาหนาทรบความรสก บางคทำาหนาทเกยวกบการเคลอนไหว และบางคทำาหนาทรวม คอ ทงรบความรสกและทำาการเคลอนไหว

2. เสนประสาทไขสนหลง ม 31 ค เปนเสนประสาททออกจากเสนหลงทกคจะทำาหนาทรวม คอ ทงรบความรสกและทำาการเคลอนไหว

สมองสวนหนา สมองสวนกลาง และสมองสวนทายทมา : http://www.vcharkarn.com/lesson/1274

2.2 ระบบประสาทอตโนมต (Autonomic Nervous System) นบวาเปนระบบประสาทททำางานอยนอกเหนออำานาจการบงคบและควบคมของจตใจ ซงทำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะในรางกายใหเปนปกต เชน ควบคมการไหลเวยนของโลหต การยอยอาหาร การหายใจ การกำาจดของเสยออกจากรางกาย

ระบบประสาทอตโนมต แบงเปน 2 สวน คอ1. ระบบประสาทซมพาเทตก (Sympathetic

Nerve System) เปนระบบประสาททมการทำางานแบบเกดขนทนททนใด เชน ในขณะตนเตน ประสบภาวะฉกเฉน หรอในระยะเจบปวย เปนตน โดยจะสงผลใหหวใจเตนเรว รมานตาขยาย เพอเปนการเตรยมความพรอมของรางกายตอสถานการณนนๆ

2. ระบบประสาทพาราซมพาเทตก (Parasympathetic Nerve System) เปนระบบประสาททมใยประสาทมาจากไขสนหลงสวนกระเบนเหนบ กนกบ และ เมดลลาออบลองกาตา (Medulla Oblongata) ทำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะภายใน หลอดเลอดและตอมตางๆ ใหอยในสภาพทพรอมจะทำางานได เชน ทำาใหหวใจเตนชาลง หลอดเลอดคลายตว เปนตน ทงนเพอไมใหรางกายทำางานมากเกนไป ระบบประสาทอตโนมตทง 2 สวน จะทำาหนาทตรงขามกนเสมอ เชน

13

ระบบประสาทซมพาเทตกจะทำาหนาทกระตนใหหวใจเตนเรว แตระบบประสาทพาราซมพาเทตกจะทำาหนาทใหหวใจเตนชาลง ทงนเพอรกษาความสมดลของรางกายใหสามารถดำารงชวตไดอยางปกต

แผนผงแสดงโครงสรางของระบบประสาทระบบประสาท(Nervous System)ระบบประสาทสวนกลาง(Central Nervous System)สมอง(Brain)ระบบประสาทสวนปลาย(Peripheral Nervous System)กระดกสนหลงยบตว

กระดกสนหลงเปนโครงสรางของรางกายทจะรองรบแรงกระแทกในแนวดง ซงถามการกระแทกอยางรนแรง กระดกสนหลงกอาจจะยบตวลงได ทงนภาวะกระดกสนหลงยบตวจะเกดในผทมภาวะกระดกพรนพบมากในผทมอาย 60 ปขนไป และผหญงชวงวยหมดประจำาเดอน รวมถงผทไดรบแคลเซยมไมเพยงพอ ซงภาวะ

เกรด

14

แบบฝกหดท 2

คำ�ชแจง ใหนกเรยนตอบคำาถามตอไปน (10 คะแนน)1. เสนประสาทสมองมกค และแตละคทำาหนาทอะไร ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

2. เสนประสาทไขสนหลงมกคและแตละคทำาหนาทอะไร ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

กระดกสนหลงยบตวกระดกสนหลงเปนโครงสรางของรางกายทจะรองรบแรง

กระแทกในแนวดง ซงถามการกระแทกอยางรนแรง กระดกสนหลงกอาจจะยบตวลงได ทงนภาวะกระดกสนหลงยบตวจะเกดในผทมภาวะกระดกพรนพบมากในผทมอาย 60 ปขนไป และผหญงชวงวยหมดประจำาเดอน รวมถงผทไดรบแคลเซยมไมเพยงพอ ซงภาวะ

15

3. ระบบประสาทมความสำาคญตอการดำาเนนชวตของเราอยางไร ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

4. เพราะเหตใดระบบประสาทซมพาเทตกและระบบประสาทพาราซมพาเทตก จงตองทำาหนาทตรงขามกนเสมอ ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

5. ระบบประสาทอตโนมตทำาหนาทคลายคลงหรอแตกตางจากระบบประสาทอนอยางไร ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

6. ถาระบบประสาททำางานผดปกตจะเกดผลกระทบตอรางกายอยางไร ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

7. การยอยอาหารผดปกต เกดจากความบกพรองของอวยวะใดในระบบประสาท ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

8. ระบบประสาทใดททำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะภายในหลอดเลอดและ ตอมตาง ๆ ใหอยในสภาพพรอมทจะทำางานได ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

16

9. ระบบประสาทใดทมการทำางานแบบเกดขนทนททนใด ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

10. การไหลเวยนโลหตบกพรองเกดจากความบกพรองของอวยวะใดในระบบประสาท ตอบ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

1.2 ความสำาคญของระบบประสาททมผลตอสขภาพ

การเจรญเตบโต และพฒนาการของวยรน

17

ระบบประสาท เปนระบบอวยวะในรางกายทสำาคญตอสขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการของวยรน ซงสามารถสรปได ดงน

1. ระบบประสาททมผลตอสขภาพ ระบบประสาทมความสำาคญและสงผลตอสขภาพของวยรน ดงน

1.1 ควบคมการทำางานของอวยวะภายในรางกาย ซงระบบประสาทจะมหนาทควบคมการทำางานระบบตางๆ ในรางกาย โดยกระตนใหระบบตอมไรทอผลตฮอรโมนแตละชนดทมความเฉพาะเจาะจงไปยงอวยวะเปาหมายใหสามารถทำางานไดอยางเตมท

เมออวยวะตางๆ ทำางานไดด กจะสงผลตอสขภาพของบคคลใหมสขภาพด โดยเฉพาะสขภาพกาย เมอบคคลมสขภาพทางกายทด กยอมทจะสงผลตอการมสขภาพจตทด ดงท John Look ไดกลาวไววา จตใจทแจมใสยอมอยใน“รางกายทสมบรณ : A sound mind is in sound body”

1.2 ควบคมสภาวะแวดลอมภายในรางกายใหอยในสภาวะสมดล โดยการทำางานรวมกนของระบบประสาทอตโนมตและตอมไรทอ เพอรกษาสภาวะสมดล (Homeostasis) ของสารละลายตางๆ ภายในรางกายใหคงทไดจากปจจยตางๆ เชน อณหภม ของอากาศรอบตวหรอ

อาหารทรบประทาน โดยภาวะสมดลทเกดขนจากการทำางานรวมกนของระบบทงสองระบบนเราจะรสกไดกตอเมอมสงผดปกตเกดขน เชน ถารางกายเกดการตดเชอกจะทำาใหเปนไข หรอถาพกผอนไมเพยงพอกจะออนเพลย เปนตน ซงสงผดปกตทเกดขนน เกดจากการตอบสนองของรางกายตอสงเรา (Stimuli) และหากระบบทงสองระบบน ทำางานไมประสานกน กจะสงผลใหเกดความไมสมดลในรางกาย ทำาใหอวยวะตางๆ ไมสามารถทำางานตามหนาทของตนเองไดด อนจะสงผลกระทบตอสขภาพรางกายได

1.3 ชวยใหเกดการเปลยนแปลงทางสรระรางกายทเหมาะสม โดยระบบประสาทมผลตอการเปลยนแปลงทางทางสรระรางกายของบคคล เชน เมอเวลาโกรธจด อตราการเตนของหวใจจะถขน ความดนโลหตเพมขน หลอดเลอดทไปเลยงกลามเนอลายขยายตว รมานตาขยาย และการทำางานของระบบทางเดนอาหารลดลง เปนตน

การเปลยนแปลงทางสรระรางกายดงกลาวนน เกดขนเนองมาจากการทำางานของระบบประสาทอตโนมตทควบคมระบบประสาทซมพาเทตก และระบบประสาทพาราซมพาเทตก ซงการเปลยนแปลงทเกดขนจะชวยใหบคคลตระหนกถงสงคกคามตอภาวะสขภาพของตน ทำาใหสามารถปรบเปลยนวถการดำาเนนชวตเพอลดปญหาทจะเกดขนได

18

2. ระบบประสาททมผลตอการเจรญเตบโตของรางกาย ระบบประสาทจะกอใหเกดการดำารงชวตทเออตอการเจรญเตบโตของรางกาย โดยระบบประสาทมหนาทสำาคญในการคดวเคราะห เพอหารปแบบในการดำารงชวตทเหมาะสมตอตนเอง เชน การเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบความตองการของรางกายหรอความสามารถในการดแลสขภาพของตนเองใหแขงแรงสมบรณ มการเจรญเตบโตทสมวย เปนตน

3. ระบบประสาททมตอพฒนาการ ระบบประสาทมความสำาคญและสงผลตอพฒนาการของวยรน ดงน

3.1 พฒนาการทเหมาะสมกบวย ทงระบบประสาทและระบบตอมไรทอจะรวมกนทำาใหอวยวะตางๆ นน มความพรอมในการทำาหนาทของตนเอง ทงนเพอกอใหเกดพฒนาการทถกตองตามมา เชน ในทารกทมระดบฮอรโมนปกต และมระบบประสาทสงการทเปนปกตกจะมการเจรญเตบโตและพฒนาการตางๆ ทเหมาะสมกบวย เปนตน

3.2 พฒนาการดานความคด สตปญญา และจรยธรรมทเหมาะสม ระบบประสาทและระบบตอมไรทอจะทำางานประสานสมพนธกนทำาใหอวยวะตางๆ ทำาหนาทของตนเองไดอยางเตมความสามารถ ทำาใหคนเรามศกยภาพทจะพฒนาความคดและสตปญญา ตลอดจนจรยธรรมของ

19

ตนเองไดมากขน โดยรจกคดกระทำาในสงทควรกระทำา หรอละเวนการคดกระทำาในสงทไมควรกระทำา

3.3 การควบคมพฤตกรรม พบวาพฤตกรรมตางๆ ทแสดงออกของมนษยอยภายใตการทำางานของระบบประสาททงสน เชน การนอนหลบหรอตนตว การแสดงออกของอารมณตางๆ การสอสารดวยภาษา การเรยนร และความจำา เปนตน

20

1.3 การดแลรกษาระบบประสาทใหทำางานตามปกตการดแลรกษาระบบประสาทใหสามารถทำางานไดตาม

ปกตนน มขอแนะนำาดงน1. หมนสำารวจและดแลสขภาพของตนเองอยาง

สมำาเสมอ โดยการตรวจสมรรถภาพทเกยวของกบอวยวะทรบความรสกของระบบประสาท เชน การมองเหน การไดยน การไดกลน เปนตน

2. หลกเลยงการรบประทานอาหารประเภททมไขมนสง หรออาหารทอดตลอดจนอาหารจานดวน (Fast Food) ตางๆ เนองจากอดมไปดวยคอเลสเตอรอล (Cholesterol) ไขมนอมตว (Saturated Fat) จงอาจกอใหเกดการอดตนของไขมนใน เสนเลอด สงผลใหเกดภาวะความดนโลหตสง และอาจทำาใหเลอดไมสามารถไป หลอเลยงระบบประสาทตางๆ ไดอยางเพยงพออาจทำาใหเกดอาการอมพาตได

3. หลกเลยงเครองดมแอลกอฮอลตางๆ เนองจากจะทำาใหความสามารถใน การทำางานของระบบประสาทลดลง กอใหเกดอบตเหตไดงาย และในกรณผปวยดวย โรคความดนโลหตสง แอลกอฮอลจะไปกระตนใหหวใจสบฉดแรงขน ความดนโลหตสงขน อาจเกดภาวะหลอดเลอดฝอยในสมองแตกได

4. เลอกรบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย เชน ผก ผลไมและธญพช ทมวตามนและเกลอแรทจำาเปนตอการ

ทำางานของสารสอประสาทเพอทำาใหระบบประสาททำางานไดอยางเตมท

5. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ การเคลอนไหวกลามเนอสวนตางๆ ของรางกายเปนผลมาจากการสงงานจากสมอง ในขณะทกลามเนอทำางาน จะมการเปลยนแปลงทางประสาทและเคมยอนไป กด ศนยสงการในสมองมากขนตามลำาดบ “ ”ในทสดเมอออกกำาลงกายเหนอยถงขดหนง(ซงขนอยกบความเคยชนตอการออกกำาลงกาย) ศนยสงการในสมอง กจะถกกดจนทำาใหตองหยดทำางาน หากออกกำาลงกายสมำาเสมอ ศนยสงการจะปรบตวโดยมความอดทนตอการกดมากขนทำาใหสามารถทำางานไดนานออกไปกวาปกต นอกจากนยงพบไดวาการออกกำาลงกายยงเปนการกระตนระบบประสาทอตโนมตดวย หากออกกำาลงกายบอยๆ กจะมการกระตนบอยๆ เปนการเรงใหระบบประสาทอตโนมตปรบตวใหทำางานไดวองไวและมประสทธภาพมากยงขน

6. ถนอมและบำารงรกษาอวยวะตางๆ ทเกยวของ เชน ควรใชสายตาในททมแสงสวางเพยงพอ หลกเลยงการใชสายตากบเครองคอมพวเตอรเปนเวลานานๆ การแคะหโดยใชทแคะหทเปนโลหะ การเจาะลนใสหมดตามแฟชน การแคะห เปนตน เพราะสงเหลานอาจทำาใหเกดอนตรายหรอเกดโรคตดเชอตางๆ ได

21

7. พกผอนอยางเพยงพอ และควรหากจกรรมนนทนาการทเหมาะสมกบตนเองเพอผอนคลายความเครยดจากกจวตรประจำาวน เชน การทำางานอดเรก การเลนกฬา การฝกสมาธ การอานหนงสอ การทองเทยว การพกผอนในแหลงธรรมชาต เปนตน

8. ควรระมดระวงและปองกนการบาดเจบของสมองและไขสนหลง เชน หลกเลยงกฬาผาดโผน รนแรง ถามความจำาเปนจะตองมอปกรณปองกน เชน สนบเขา ศอก หมวก และสวมหมวกนรภยทกครงขณะขบขรถจกรยานยนต ซงควรทจะยดหลกของการปลอดภยไวกอนเปนสำาคญ

9. ควรรบไปพบแพทยเพอทำาการรกษาทนท หากมการบาดเจบหรอไดรบ การกระทบกระเทอนตออวยวะทมความเกยวของสมพนธกบระบบประสาท

แบบฝกหดท 3

คำ�ชแจง ใหนกเรยนตอบคำาถามเกยวกบความสำาคญและวธดแลรกษาระบบประสาท

22

โดยใสเครองหมาย หนาขอความทถก และใสเครองหมาย หนาขอความทผด (10 คะแนน)

1. ............. ระบบประสาทของคนทำางานประสานกนระหวางสมองและเซลลประสาท

2. ............. การทานอาหารประเภททอด หรอไขมนมากๆ จะทำาใหประสาทดมกลน

ทำางานไดดขน

3. ............. คนททำางานเกยวกบคอมพวเตอรควรรบประทานผกและผลไมในปรมาณ

มากขนทกวน

4. ............. การนอนหลบเปนการพกผอนสมองทดทสด

5. ............. การฝกสมาธบอย ๆ ทำาใหสมองทำางานไดอยางมประสทธภาพ

6. ............. เราควรตรวจสขภาพสปดาหละ 1 ครง

7. ............. เมอมอาการผดปกตในรางกายควรไปพบแพทยทนท

8. ............. ความเครยดไมมผลตอการเจรญเตบโตของรางกาย

9. ............. หลกเลยงการใชสายตากบเครองคอมพวเตอรเปนเวลานาน ๆ

10.............. การออกกำาลงกายสมำาเสมอไมสงผลตอการทำางานของระบบประสาท

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเครองหมาย X ทบอกษร ก ข ค และ ง ทเปนคำาตอบทถกทสด เพยงคำาตอบเดยวลงในกระดาษคำาตอบ

1. พฤตกรรมใดทแสดงใหเหนถงการทำางานของระบบประสาททมผลตอพฒนาการ

ก. การแสดงออกของอารมณตาง ๆ ข. การดแลสขภาพของตนเองใหแขงแรงสมบรณค. การพกผอนทไมเพยงพอทำาใหรางกายออนเพลยง. การเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบความ

ตองการของรางกาย

แบบทดสอบหลงเรยนเอกส�รประกอบก�รเรยน เลม 1 ระบบ

ประส�ท

23

2. พฤตกรรมใดไมใชการทำางานของสมองก. สะดงเมอถกของรอนข. เหงอออกเมอรสกรอนค. จามเมอรางกายไดรบเชอโรคง. หวเมอไมไดรบประทานอาหาร

3. ระบบประสาทสวนใด ทำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะทอยนอกเหนอ อำานาจของจตใจ

ก. ระบบประสาทสวนกลางข. ระบบประสาทสวนหนาค. ระบบประสาทอตโนมตง. ถกทกขอ

4. ระบบประสาทมความสำาคญตอการดำารงชวตของเราอยางไร

ก. ทำาใหรางกายแขงแรงข. ควบคมการทำางานและรกษาสมดลของรางกายค. เกยวของกบความรสกง. ควบคมระบบไหลเวยนโลหต

5. ถาเกดอบตเหตทเปนอนตรายตอไขสนหลงจะสงผลตอรางกายอยางไร

ก. กลามเนอออนแรง

24

ข. ชาตามมอและขาค. เปนอมพาตง. หมดสต

6. สวนประกอบใดของสมองททำาหนาทเกยวกบการมองเหน การไดยนและการสมผส

ก. พอนสข. เซรบรมค. เซรเบลลมง. สมองสวนกลาง

7. ขอใดกลาวถงหนาทของระบบประสาทไดถกตองก. ควบคมอารมณและความรสกของมนษยข. ทำาใหอวยวะในรางกายเกดการเคลอนไหวค. ควบคมการเตนของหวใจและอตราการหายใจง. ควบคมและประสานการทำางานของระบบตาง ๆ ใน

รางกาย8. ขอใดไมใชสวนประกอบของสมอง

ก. เซรบรมข. ทาลามสค. ไฮโพทาลามสง. ตอมคาวเปอร

9. ขอใดเปนลกษณะการทำางานของรางกายโดยการควบคมของระบบพาราซมพาเทตก

25

ก. รมานตาขยายข. หวใจเตนเรวขนค. หลอดเลอดคลายตวง. ความดนโลหตสงขน

10. สมองสวนใดททำาหนาทเกยวกบการควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอ

ก. เซรบรมข. เซรเบลลมค. ทาลามสง. ไฮโพทาลามส

26

กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ. (2551) . ตวชวดและส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง

กลมส�ระก�รเรยนรสขศกษ�และพลศกษ�. กรงเทพ ฯ :

โรงพมพชมนมสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทย จำากด.พรสข หนนรนดรและคณะ. (2556). หนงสอเรยนร�ยวช�พนฐ�นสขศกษ�

ชนมธยมศกษ�ปท 1. กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน (อจท.) จำากด.พรสข หนนรนดรและคณะ. (2556). ครมอครหนงสอเรยนร�ยวช�พนฐ�น สขศกษ�ชนมธยมศกษ�ปท 1. กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน (อจท.)จำากด.ธงชย หวลถง. (2556). แบบวดและบนทกผลก�รเรยนรสขศกษ�ชนมธยม ศกษ�ปท 1. กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน(อจท.)จำากด.

“ระบบประสาท.”.[ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.med.cmu.ac.th/dept /vascular/human/lesson/lesson5.php.“สมองสวนหนา.”.[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.vcharkarn.com /lesson/1274.“ไขสนหลง.”.[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.il.mahidol.ac.th /e-media/nervous/ch2/chapter2/part_1_2.html.“เสนประสาทไขสนหลง.”.[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.vcharkarn.com /lesson/1274.

27

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เอกส�รประกอบก�รเรยน

เลม 1 ระบบประส�ท

ขอท คำ�ตอบ1 ก2 ก3 ข

28

4 ค5 ง6 ค7 ง8 ข9 ค

10 ข

เฉลยแบบฝกหดท 1

คำ�ชแจง ใหนกเรยนจบคความสมพนธโดยนำาอกษรชองขวามอมาใสในชองซายมอ

ใหถกตอง (10 คะแนน)ชอระบบประสาท หนาท

1. พอนส

มรปรางเปนกอนรปไข ประกอบดวยเซลล ประสาทจำานวนมาก

29

ญ ก

2. เมดลลา ออบลองกาตา

ทำาหนาทเปนศนยกลางการเคลอนไหว สวนตาง ๆ ของรางกาย

3. เซรเบลลม

ควบคมอณหภมของรางกาย ความดนโลหต ความหว ความอม การนอนหลบ

4. ไฮโพทาลามส

การถายทอดสญญาณไปยงสมองตาง ๆ ทเกยวกบกระแสประสาท

5. เซรบรม

ควบคมเกยวกบการมองเหน การไดยน และการสมผส

6. ทาลามส

ศนยกลางในการประสานงานทำางานของ อวยวะตาง ๆ ของรางกาย

7. สมองสวนกลาง

ควบคมการทำางานและกจกรรมตาง ๆ ของ รางกาย เชนการพด การมองเหน การเรยนร

ฌ

ซ ค

ค ง

ช จ

ง

ฉ

จ ช

8. สมอง

ควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอให ทำางานประสานกน

9. ไขสนหลง

ควบคมการทำางานของอวยวะภายใน เชน การหายใจ การหมนเวยนโลหต การไอ

10. ระบบประสาท สวนกลาง

ควบคมการทำางานของกลามเนอบรเวณ ใบหนาเกยวกบการหลบตา การยม การยกคว

เฉลยแบบฝกหดท 2

คำ�ชแจง ใหนกเรยนตอบคำาถามตอไปน (10 คะแนน) (แนวคำาตอบ)1. เสนประสาทสมองมกค และแตละคทำาหนาทอะไร ตอบ ม 12 ค โดยบางคจะทำาหนาทรบความรสก บาง คกจะทำาหนาทเกยวกบ การเคลอนไหวและบางคจะทำาหนาทรวมคอ ทงรบความรสกและการเคลอนไหว

2. เสนประสาทไขสนหลงมกคและแตละคทำาหนาทอะไร

ก ซ

ข ฌ

ฉ ญ

30

ตอบ ม 31 ค โดยทกคจะทำาหนาทรวม คอ ทงรบความ รสกและทงการเคลอนไหว

3. ระบบประสาทมความสำาคญตอการดำาเนนชวตของเราอยางไร ตอบ เปนระบบททำางานสมพนธกบระบบตาง ๆ โดยทำาหนาทควบคมการทำางานและ

รกษาความสมดลของรางกาย โดยการตอบสนองตอสงเรา ซงเกยวของกบ

ความรสกของรางกาย

4. เพราะเหตใดระบบประสาทซมพาเทตกและระบบประสาทพาราซมพาเทตก จงตองทำาหนาทตรงขามกนเสมอ ตอบ เพอรกษาความสมดลของรางกายใหสามารถดำารงชวตไดอยางปกต

5. ระบบประสาทอตโนมตทำาหนาทคลายคลงหรอแตกตางจากระบบประสาทอนอยางไร ตอบ ทำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะทอยนอกอำานาจจตใจ เชน

การเตนของหวใจ การบบตวของเสนเลอด เปนตน

6. ถาระบบประสาททำางานผดปกตจะเกดผลกระทบตอรางกายอยางไร ตอบ สงผลตอสขภาพ การเจรญเตบโต และพฒนาการทางดานตาง ๆ

7. การยอยอาหารผดปกต เกดจากความบกพรองของอวยวะใดในระบบประสาท ตอบ ระบบประสาทอตโนมต

8. ระบบประสาทใดททำาหนาทควบคมการทำางานของอวยวะภายในหลอดเลอดและ ตอมตาง ๆ ใหอยในสภาพพรอมทจะทำางานได ตอบ ระบบประสาทพาราซมพาเทตก

9. ระบบประสาทใดทมการทำางานแบบเกดขนทนททนใด ตอบ ระบบประสาทซมพาเทตก

10. การไหลเวยนโลหตบกพรองเกดจากความบกพรองของอวยวะใดในระบบประสาท ตอบ ระบบประสาทอตโนมต

31

แบบฝกหดท 3

คำ�ชแจง ใหนกเรยนตอบคำาถามเกยวกบความสำาคญและวธดแลรกษาระบบประสาทโดยใสเครองหมาย หนาขอความทถก และใสเครองหมาย หนาขอความทผด (10 คะแนน)

1. ........ ระบบประสาทของคนทำางานประสานกนระหวางสมองและเซลลประสาท

2. ........ การทานอาหารประเภททอด หรอไขมนมากๆ จะทำาใหประสาทดมกลน

ทำางานไดดขน

3. .... ... คนททำางานเกยวกบคอมพวเตอรควรรบประทานผกและผลไมในปรมาณ

มากขนทกวน

32

4. .... ....การนอนหลบเปนการพกผอนสมองทดทสด

5. .... ....การฝกสมาธบอย ๆ ทำาใหสมองทำางานไดอยางมประสทธภาพ

6. .... .... เราควรตรวจสขภาพสปดาหละ 1 ครง

7. .... .... เมอมอาการผดปกตในรางกายควรไปพบแพทยทนท

8. .... .... ความเครยดไมมผลตอการเจรญเตบโตของรางกาย

9. .... ....หลกเลยงการใชสายตากบเครองคอมพวเตอรเปนเวลานาน ๆ

10. .... .... การออกกำาลงกายสมำาเสมอไมสงผลตอการทำางานของระบบประสาท

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เอกส�รประกอบก�รเรยน

เลม 1 ระบบประส�ท

33

ขอท คำ�ตอบ1 ก2 ก3 ค4 ข5 ค6 ค7 ง8 ง9 ค

10 ก