(PAGE 959)

Malamang na isa sa mga guro ng Batas ang sumulat ng aklat ni Daniel. Siya ang nagpasiglasa espirituwal na oposisyon ng kanyang bayan sa mga araw ng matinding pag-uusig sa panahonng mga Macabeo. At tiyak na ibinilang niya ang kanyang sarili sa mga gabay sa pananam-palataya ng gagantimpalaan ng Diyos sa espesyal na paraan (Dn 11:33 at 12:3). Pinamumunuanng mga Macabeo ang sandatahang panghihimagsik sa mga maniniil. Subalit dala ng kawalang-tiwala ng mga guro ng Batas sa pulitika at armas, nilimitahan naman ng mga ito ang kanilangsarili sa pagbibigay-halimbawa sa katapatan sa Tipan ng Diyos at sa kanyang mga batas.

Nasa mga kabanata 7-12 ang pinakasentro ng kanyang mensahe, at mabubuod ito sa mgasumusunod:

– bahagi ng planong pagliligtas ng Diyos ang matinding pag-uusig sa sambayanang Judio;– hindi magtatagumpay sa pagwasak sa bayang sumasampalataya ang mga haring nag-uusig

lalo na si Antioko Epifanes na madalas na ginigunita sa malarawang paraan.Ngunit iniayon din ng may-akda sa kanyang mensahe ang mga kuwentong nasa mga

kabanata 1-6. Itinuturo ng mga kuwentong ito sa mga Judiong nakatira sa ibang bansa, at kungminsa’y naglilingkod sa mga hari doon, na sa anumang kundisyo’y hindi nila makokompormisoang mga hinihingi ng pananampalataya at ang mga kaugalian ng Batas maging tungkol man sapagkain (1:8) o sa pagtatakwil sa pagsamba sa mga diyus-diyusan (2 of 6).

Totoo ba si Daniel?

Nang tipunin ng pamayanang Judio ang mga aklat ng Biblia, inilagay nila ang Aklat niDaniel sa mga libro ng ikalawang dantaon bago kay Kristo at hindi sa mga propeta ng ikaanimna dantaon (ang panahon ni Daniel). Hindi isinama sa mga propeta ang libro kundi sa mga akdao sinulat tungkol sa aral panrelihiyon. Ganito ang ginawa nila dahil alam nila ang “kuwento”ni Daniel at ng kanyang mga pangitain ay hindi pagsasalaysay ng naganap na pangyayari kundikathang pampanitikan.

Dapat nating malaman na sa dalawang dantaon bago kay Kristo, usung-uso ang paraang itong pagsasalita tungkol sa kasalukuyang mga pangyayari na para bang ibinunyag ng Diyos angmga ito sa ilang kilalang tao ng lumipas na panahon. Kayat isasalaysay nila ang mga pangitainng taong ito, ihuhula ang mga pangyayaring nagaganap na sa kasalukuyan, at sasabihin kungpaano tinanggap ng nakakita ng pangitain mula sa Diyos ang panrelihiyong pagbibigay-kahulugan ng mga pangyayaring ito: nagkakaroong-katarungan ang planingpagliligtas ngDiyos.

Nang panahong iyon, mayroon silang sining ng paggamit ng mga bilang (tatlo at kalahati,

DANIEL

DANIEL 1 960anim, pito, sampu) at mga kulay (ang puti ay tanda ng tagumpay), na may kahulugan at ngpagtulong ng mga anghel. Tinatawag na apokalipsis o pagbubunyag ang klaseng ito ng mgalibro. May dalawa nito sa Biblia: ang apokalipsis ni Daniel at ni Juan.

Sa mga akdang Silanganin, ang Daniel ay pangalan ng isang matandang pantas (Ez 14:14).Mula rito’y nabuo ang katauhan ni Daniel na propeta at pantas at nabuhay kasama ng mgaipinatapon sa Babilonia. Layunin ng kanyang mga salita at halimbawa na magbigay-liwanag samga Judiong nakikisalamuha sa mga pagano.

May tatlong tanyag na bahagi sa aklat na ito. Nasa 7:9-14 ang tekstong tumutukoy sa Anakng Tao. Ang tekstong ito ang tinutukoy ni Jesus nang ipakilala niyang siya ang Anak ng Tao (Mc13:26 at 14:62). Sa isa pang teksto, Dn 12:13, inilalahad naman ang pagbabalita sa pagkabuhayna muli ng mga patay. At pati na ang propesiya sa 9:21-27 na ginagamit sa maramingkomentaryo tungkol sa katapusan ng mundo. Pero makikita natin na tumutukoy ito sa maramingbagay liban sa katapusan ng daigdig.

1 Sa ikatlong taon ng paghahari ni Yoakimsa Juda, pumunta sa Jerusalem si Haring

Nabucodonosor ng Babilonia at nilupig ito.2 Ibinigay ng Panginoon sa kanyang kamay siHaring Yoakim, pati na ang malaking bahagi samga kagamitan sa templo ng Diyos. Dinala niyaang mga ito sa lupain ng Senaar at inilagay sakabang-yaman ng kanyang diyos.

3 Inatasan ni Haring Nabucodonosor angkanyang punong eunukong si Aspenaz na pu-mili ng ilang Israelita mula sa angkan ng mgahari at mga maharlika: 4 mga kabataang lala-king walang kapansanan, maliksi ang pag-iisipat mahusay magpasya, sagana sa kaalaman atmay pinag-aralan. Titigil sila sa palasyo ng hariat tuturuan ng wika at panitikan ng mga Kaldeo.5 Bibigyan sila ng pagkain at alak araw-arawmula sa hapag ng hari. Tatlong taon silangsasanayin at saka tatanggaping maglingkod sahari.

6 Kabilang sa mga kabataang ito ng Juda sinaDaniel, Ananias, Misael, at Azarias. 7 Pinalitanng punong eunuko ang kanilang mga pangalan– naging Beltesazar si Daniel, Shadrak siAnanias, Mesak si Misael, at Abednego siAzarias.

Umayaw si Daniel sa maruming pagkain• 8 Upang di maging marumi dahil sa

pagkain, ipinakiusap ni Daniel sa punong

eunuko na huwag silang bigyan ng pagkainat alak ng hari. 9 Niloob ng Diyos na kalug-dan ng punong eunuko si Daniel, 10 ngunittakot ito sa hari kaya nagsabing: “Ang hariang nagtakda ng inyong pagkain at inumin,at kapag nakita niyang mas payat kayokaysa iba pang kaedad ninyo, baka pag-isipan niya ako ng masama dahil sa iyo.

11 Kaya, nilapitan ni Daniel ang bantayna pinagkatiwalaan ng punong eunuko namangalaga sa kanilang apat na magka-kasama. 12 “Subukin mo kami sa loob ngsampung araw,” pakiusap ni Daniel.Bigyan mo kami ng gulay at tubig lamangbilang pagkain at inumin, 13 at saka moiparis ang ayos namin sa iba pang mgakabataang lalaki na kumakain sa hapagng hari. Batay sa makikita mo, saka mogawin sa amin ang sa palagay mo’y na-rarapat.”

14 Pumayag ang bantay at sinubok ngasila sa loob ng sampung araw. 15 Sapagtatapos niyon, mukha pang mas ma-lusog at busog sina Daniel kaysa sinumansa iba pang mga kabataang nagsikain ng

1

• 1.8 May mga pagkakataong parang nagigingmahirap sa mga sumasampalataya ang pagtupad sabatas, lalo na kung nabubuhay sila sa piling ng mga dinila kapanalig. Mas hindi ba sila malaya kaysa kanilangmga kasamahan? Ipinahahayag ng tekstong ito na angmga utos ng Diyos ay bukal ng buhay at lakas para samga sumusunod sa mga ito.

Dahil sa kanyang katapatan, makakamit ni Danielang kaalaman ng mga bagay na makalangit tuladng ipamamalas niya, na lampas at higit sa kanyangkultura bilang tao. Nakakamit lamang ang regalongito mula sa Diyos sa pamamagitan ng katapatan atsakripisyo.

961 DANIEL 2

ng taga at sisirain ang inyong mga bahay.6 Pero kung masasabi ninyo sa akin angpanaginip ko at ang kahulugan niyon, bi-bigyan ko kayo ng mga regalo at gagan-timpalaan ng malaking karangalan.”

7 Nagpumilit sila: “Kailangang sabihinsa amin ng hari ang kanyang panaginip atsaka namin sasabihin ang kahulugannito.”

8 Sabi ng hari: “Gusto lamang ninyongpahabain ang panahon, pagkat alam naninyo ang gagawin ko sa inyo. 9 Kapaghindi ninyo nasabi ang panaginip ko, alamna ninyo ang parusa sa inyo. Nagkakaisakayo sa pagnanais na dayain ako. Mag-bibigay kayo ng maling interpretasyon sapag-asang magbabago ang panahon.Pero kung mahuhulaan ninyo ang akingpanaginip, makatitiyak akong may kaka-yahan din kayong makaalam sa kahu-lugan niyon.”

10 “Wala pong tao sa lupa na maka-gagawa ng hinihiling ng inyong kamaha-lan,” wika ng mga Kaldeo. “Wala panghari, gaano man kadakila, ang humilingng ganyang bagay sa sinumang mahiko,mangkukulam o manghuhula. 11Napaka-hirap ng hinihiling ng hari. Walang ma-kapagsasabi niyon sa kanya liban sa mgadiyos na hindi naman nabubuhay sa pilingng mga tao.”

12 Labis itong ikinagalit ng hari kayainiutos niyang pagpapatayin ang lahat ngpantas sa Babilonia. 13 Matapos niyangilagda ang kautusan sa pagpapatay samga pantas, hinanap din si Daniel at angkanyang mga kasama upang patayin.14 Ngunit maingat na kinausap ni Daniel siAriok, ang pinuno ng mga bantay na inu-tusang pumatay sa mga pantas. 15 “Bakitkaya nagbigay ng gayong marahas nakautusan ang hari?” tanong ni Daniel. At

pagkain ng hari. 16 Dahil dito, ipinagpatu-loy ng bantay ang pagbibigay sa kanila nggulay at tubig lamang sa halip ng pilingpagkain at alak.

17 Pinagkalooban ng Diyos ng karunu-ngan at kakayahan sa literatura ang apatna kabataang ito. Pinagkalooban rin siDaniel ng kakayahang magbigay-kahulu-gan sa mga pangitain at pangarap.

18 Pagkatapos ng panahong itinakda ng haripara sa pagsasanay ng mga kabataan, iniharapsila ng punong eunuko kay Nabucodonosor.19 Kinausap sila ng hari, at natagpuan nitongnakahihigit sila kaysa iba. Naging miyembro ngkorte ng hari sina Daniel, Ananias, Misael atAzarias. 20 Tungkol sa karunungan at pag-unawa sa mga bagay na isinasangguni ng hari,napatunayan niyang higit na mahusay ang apatkaysa lahat ng mangkukulam at manghuhula sakanyang buong kaharian. 21 Namalagi roon siDaniel hanggang sa unang taon ni Haring Ciro.

Ang panaginip ni Nabucodonosor• 1 Nang ikalawang taon ng pagha-hari ni Nabucodonosor, nagkaroon

siya ng isang panaginip na labis na na-kabagabag sa kanya kaya hindi siya na-kakatulog. 2 Nagpatawag ang hari ng mgamahiko, mangkukulam, astrologo atmanghuhulang Kaldeo upang bigyang-kahulugan ang kanyang panaginip. Nangmagsirating sila at humarap sa kanya 3 si-nabi ng hari: “Nagkaroon ako ng kakila-kilabot na panaginip at gusto kong mala-man ang kahulugan niyon.”

4 Sumagot ang mga Kaldeo: “Mabuhaymagpakailanman ang hari! Sabihin saiyong mga lingkod ang panaginip, at ibi-bigay namin ang kahulugan nito.”

5 Ngunit sinabi ng hari: “Kailangang sa-bihin ninyo sa akin kung ano ang akingnapanaginipan at bigyan din ninyo ito ngkahulugan. Iyan ang aking pasya. Kapaghindi nagawa iyan, ipatatadtad ko kayo

• 2.1 Pinaghahalo ng mga pantas na Kaldeo angsiyensya at mahika para tumanyag sa paningin ng kanilangmga kababayang napakamapamahiin. Ang tawaging Kal-deo ang sinuman ay nangangahulugang siya ay isangpantas, mahikero o salamangkero. Bawal sa mga Judio ang

gayong mga gawain, ayon sa Batas ni Moises (Dt 18:9).Tinutuya rito ang mga mahikerong Kaldeo. Sinasabi

nilang nakikita nila ang hinaharap, pero hindi namannila masabi kung ano ang panaginip ng hari habanghindi pa niya ito isinasalaysay.

2

DANIEL 2 962

nagpaliwanag si Ariok. 16 Nagpunta na-man si Daniel sa hari at humiling na big-yan muna siya ng panahong mapag-aralan ang panaginip ng hari.

17 Umuwi si Daniel at binalitaan sinaAnanias, Misael, at Azarias. 18 Hinilingniya sa mga itong manalangin sa Diyostungkol sa hiwagang ito upang huwag si-lang malipol na kasama ng mga pantasng Babilonia. 19 Isang gabi, nagkaroon ngpangitain si Daniel at nahayag sa kanyaang hiwaga ng panaginip. Nagpuri siya saDiyos:

20 Purihin ang pangalan ng Diyos magpa-kailanman,

sapagkat kanya ang karunungan at kapang-yarihan.

21 Binabago niya ang mga panahon,Itinatayo niya’t ibinabagsak ang mga hari,binibigyan ng karunungan ang matalinoat ng kaalaman ang may pang-unawa.22 Inihahayag niya ang malalim at nakatago;alam niya ang nasa kadiliman,pagkat taglay niya ang liwanag.23 Pinasasalamatan kita’t pinupuri, Diyos ng

aking mga ninuno.Pinagkalooban mo ako ng karunungan at

kapangyarihan;ipinakita mo sa akin ang aming hiniling –ipinabatid mo sa amin ang panaginip ng hari.24 Nagtungo pagkatapos si Daniel kay Ariok,

ang punong-bantay na pinamahala ng hari sapagpapapatay sa mga pantas ng Babilonia.Sabi ni Daniel: “Huwag mo munang ipapatayang mga pantas. Dalhin mo ako sa hari atsasabihin ko sa kanya ang kahulugan. 25 Nag-mamadaling sinamahan ni Ariok si Daniel sahari, at sinabi niya: “Narito ang isang lalakingkabilang sa mga bihag mula sa Juda. Maipa-pahayag raw niya ang kahulugan sa hari.”

26 Tinanong ng hari si Daniel, na pinangala-nang Beltesazar: “Masasabi mo ba kung ano angnapanaginip ko at ang kahulugan niyon?”

Ang interpretasyon ni Daniel sapanaginip

• 27 Sumagot si Daniel: “Walang pantas,mangkukulam, mahiko o manghuhulangmakapagpapahayag ng misteryo ng hari.28 Ngunit may isang Diyos sa langit nanaghahayag ng mga hiwaga, at ipina-kita niya sa Haring Nabucodonosor angmangyayari sa hinaharap. Sasabihin koang panaginip at mga pangitaing duma-law sa iyo.

29 “Sa pagkakahiga mo, mahal na hari,natuon ang kaisipan mo sa hinaharap, atipinakita sa iyo ng naghahayag ng mgahiwaga kung ano ang mangyayari. 30 Ini-hayag sa akin ang misteryong ito hindidahil sa higit akong matalino kaysa iba,kundi upang malaman mo ang kahuluganniyon at maunawaan ang gumugulo saiyong isipan.

31 Nakakita ka ng isang rebulto sa iyongpangitain, napakalaki, napakaningning, atnakapangingilabot pagmasdan. 32 Lantayna ginto ang ulo niyon, pilak ang dibdib atmga bisig, tanso ang tiyan at mga hita,33 bakal ang mga binti, may bahaging bakalat may bahaging luwad ang mga paa. 34 Sa-mantalang nakatingin ka, isang malakingbatong natibag sa bundok – hindi ng kamayng tao – ang bumagsak sa bakal at luwad napaa ng rebulto. 35 Biglang nadurog ang mgabahaging bakal, luwad, tanso, pilak at ginto– simpino ng ipa sa lugasan kung tag-araw.Tinangay ito ng hangin, at walang natira.Ngunit ang batong bumagsak sa rebulto aynaging isang malaking bundok na pumunosa buong lupa.

36 Iyan ang panaginip. Ngayon, angkahulugan. 37 Ikaw, O hari, ang hari ng mga

• 27. Maraming manunulat ng panahong iyonang nag-iisip na magaganap sa kasaysayan ang pagka-kasunud-sunod ng apat na imperyo. Dahil madilim angtingin nila sa hinaharap, inisip nilang mula pa man sasimula ng paglikha, ang mga bagay-bagay ay papa-sama na at pasama pa nang pasama. Ipahahayag nilaito sa pamamagitan ng paglalagay ng ginintuang pa-nahon sa pinakasimula, at ang panahon ng bakal – angpanahon ng mga sandata – sa pinakahuli.

Ang apat na magkakasunod na kaharian sa librong

ito: ang kay Nabucodonosor, ang sa mga Medo, samga taga-Persia, at ang kay Alejandro ng Macedonia,ang manlulupig (kaharian ng bakal). Manggagalingmula rito ang paghaharing Persia-Siria na wawasakinng ekstra-ordinaryong pakikialam ng Diyos.

Ito ang aral mula sa panaginip: Hindi maitutuwid ngtao lamang ang kasaysayan ng bayan na laging pasamanang pasama. Ngunit makikialam ang Diyos at itatayoniya ang kanyang kaharian sa sanlibutan.

963 DANIEL 3

hari. Pinagkalooban ka ng Diyos sa langitng kaharian, lakas, kapangyarihan atkaluwalhatian. 38 Ibinigay niya sa iyongkamay ang sangkatauhan, ang mga hayopsa parang at mga ibon sa himpapawidupang pamahalaan mong lahat. Ikaw angulong ginto.

39 Susunod sa kaharian mo ang isangkahariang mas mahina kaysa iyo. Pag-katapos, isang ikatlong kahariang tansoang sasakop sa buong daigdig. 40 Susu-nod ang ikapat na kahariang sintigas ngbakal – at katulad ng bakal na dumudu-rog, dudurugin din ng kahariang iyon anglahat ng iba. 41 Ang mga paa at mga dalirinito na luwad ang isang bahagi at bakalang isa pang bahagi’y 42 nangangahulganng pagkakahati ng kaharian; gayunman,makikibahagi iyon sa tibay ng bakal, at sahina ng luwad. 43 Magiging haluan din anglahi ng mga pinuno ngunit hindi manana-tiling nagkakaisa, tulad ng bakal at luwadna di maaaring pag-isahin.

44 Sa panahon ng mga haring ito, mag-tatayo ang Diyos ng isang kahariang hindikailanman mawawasak ni masasakop ngibang bayan. Dudurugin niyon at wawa-kasan ang lahat ng kaharian. At manana-tili iyon magpakailanman. 45 Ito ang kahu-lugan ng iyong pangitain tungkol sa isangbatong tinibag sa bundok, hindi ng kamayng tao, na dumurog sa rebulto at sa mgabahagi niyong yari sa bakal, tanso, luwad,pilak at ginto. Ipinakita ng dakilang Diyossa hari kung ano ang mangyayari sa hina-harap. Totoo ang panaginip at maaasa-han ang kahulugan niyon.”

46 Nagpatirapa si Haring Nabucodonosor saharapan ni Daniel at iniutos na alayan siya ngregalo at insenso. 47 Sinabi ng hari kay Daniel:“Tunay na Diyos ng mga diyos ang Diyos mo.Panginoon ng mga panginoon at tagapaghayagng mga hiwaga. Iyan ang dahilan kaya nabigyanmo ng kahulugan ang hiwagang ito.”

48 Binigyan ng hari si Daniel ng isang mataas

na tungkulin at pinagkalooban din ng mgaregalo. Hinirang siyang gobernador ng buonglalawigan ng Babilonia at tagapamahala nglahat ng pantas doon. 49 Ngunit hiniling niDaniel, na hirangin sina Shadrak, Mesak atAbednego na mga administrador ng lalawigangBabilonia, samantalang namalagi naman sakorte ng hari si Daniel.

Ang ginintuang rebulto1 Nagpatayo si Haring Nabucodono-sor ng isang ginintuang rebulto, na

may taas na tatlumpung metro at luwangna tatlong metro, sa kapatagan ng Dura salalawigan ng Babilonia. 2 Pagkatapos,ipinatawag niya ang kanyang mga kina-tawan, prepekto, gobernador, tagapayo,ingat-yaman, hukom, mahistrado at lahatng iba pang pinuno ng lalawigan upangdumalo sa pagpapasinaya sa rebulto.3 Kaya nagtipon ang mga kinatawan,prepekto, gobernador, tagapayo, ingat-yaman, hukom, mahistrado, at lahat ng ibapang pinuno ng lalawigan para sa konsa-grasyon ng rebultong ipinatayo ng HaringNabucodonosor. 4 Doon ipinahayag ngisang tagapagbalita: “Pakinggan ninyongmga taga iba’t ibang bansa, bayan at wikaang ipinag-uutos sa inyo 5 na magpatirapaat sumamba sa ginintuang rebulto sasandaling marinig ninyo ang tugtog ngtrumpeta, plawta, sitara, lira, arpa, kara-milyo, at ng iba pang instrumentong pang-musika. 6 Ang sinumang hindi gumawanito ay kaagad ihahagis sa isang nagliliyabna pugon.” 7 Sa ganitong kautusan, nagpa-tirapa at sumamba sa rebultong ipinatayoni Haring Nabucodonosor ang lahat ngmamamayan ng iba’t ibang bansa, bayanat wika na nakarinig sa tugtog ng trumpeta,plawta, sitara, lira, arpa, karamilyo, at ibapang mga instrumento.

Paratang at pagbibigay-sala sa mga Judio• 8 Noon nakipagkita sa hari ang mga

manghuhulang Kaldeo at nagharap ng

• 3.8. Ang paglilingkod sa paganong hari ay na-ngangahulugan ng ilang pakikipagsapalaran para saisang Judiong sumasampalataya. Pagkaminsa’y sobra

sa kapangyarihan at ayon sa sariling kapritso kungkumilos ang mga haring ito at gusto nilang ipataw angmga saloobing ipinagbabawal ng Batas ng Diyos. Sa

3

DANIEL 3 964

paratang laban sa mga Judio. 9 At sabinila kay Haring Nabucodonosor: “Mabu-hay magpakailanman ang hari! 10 Ipinag-utos ng mahal na hari na sa sandalingmarinig ang tugtog ng trumpeta, plawta,sitara, lira, arpa, karamilyo at iba pangmga instrumento, magpapatirapa at sa-samba ang lahat sa ginintuang rebulto,11 at ihahagis sa isang nagliliyab na pugonang sinumang hindi gumawa nito. 12 Mayilang Judio na nagpapawalang-kabulu-han sa iyong utos. Sila ang mga hinirangmong administrador ng Babilonia: sinaShadrak, Mesak at Abednego. Ayaw ni-lang maglingkod at sumamba sa ginin-tuang rebultong ipinatayo mo.”

13 Galit na galit si Nabucodonosor atipinatawag niya sina Shadrak, Mesak atAbednego, na madaling iniharap sa hari.14 Tinanong sila ni Haring Nabucodonosor:“Shadrak, Mesak at Abednego, totoo banghindi ninyo pinaglilingkuran ang akingmga diyos at hindi sinasamba ang ginintu-ang rebultong ipinatayo ko? 15 Kung ma-ririnig ninyo ngayon ang tunog ng trum-peta, plawta, sitara, lira, arpa, karamilyo atiba pang mga instrumento, magpapati-rapa ba kayo at sasamba sa rebultongipinagawa ko? Kung hindi, alam na ninyoang parusa: kaagad kayong ihahagis sanagbabagang pugon. At sinong diyos angmakapagliligtas sa inyo sa aking mgakamay?”

16 Tumugon sina Shadrak, Mesak atAbednego: “Hindi po namin kailangangsagutin ang hari tungkol sa bagay na ito.17 Kapag iniutos ninyong ihagis kami sa

pugon, maililigtas kami ng Diyos na amingpinaglilingkuran. 18 Ngunit kahit hindi niyagawin iyon, malaman mo nawa, mahal nahari, na hindi kami maglilingkod sa iyongmga diyos, ni sasamba sa ginintuang rebul-tong ipinatayo mo.”

19 Namula sa galit ang mukha ni Nabu-codonosor habang nakatingin siya kinaShadrak, Mesak at Abednego. Iniutos ni-yang painitin nang makapitong ibayo angpugon. 20 Inatasan niya ang pinakamalakasniyang bantay na igapos sina Shadrak,Mesak at Abednego at ihagis sa nagba-bagang pugon. 21 Kaagad silang ginapos atinihagis sa pugon nang hindi na hinubdanng gora, sandalyas at damit, yamang na-pakahigpit ng utos ng hari. 22 Lubhangmalagablab ang apoy sa pugon kayanasunog ang mga lalaking nagsipaghagiskina Shadrak, Mesak at Abednego. 23 Atbumagsak sa naglalagablab na apoy angtatlong mahigpit na nagagapos. 24 Luma-kad sila sa gitna ng apoy, umaawit sa Diyosat nagpupuri sa Panginoon. 25 Tumayo siAzarias sa gitna ng apoy at malakas nananalangin:

26 Pinagpala ka at marapat purihin,Panginoong Diyos ng aming mga ninuno!Luwalhatiin magpakailanman ang pangalan

mo!27 Makatarungan ang lahat ng ginawa mo,walang pagkakamali ang pagkilos momatuwid ang mga daan mo;at makatotohanan ang mga hatol mo.

• 28 Tunay na makatwiran ang inihatol mongparusa sa amin at sa Jerusalem, ang Banal naLunsod ng aming mga ninuno. Gumawa ka nang

ganitong pangyayari, kakailanganing isakripisyo ngisang sumasampalataya – kahit na mataas ang kan-yang posisyon – ang kanyang tungkulin at maging angbuhay niya, para manatiling tapat sa kanyang Diyos.

Sa 3:7-18, sinasabi ni Daniel ang dapat na magingsaloobin ng sumasampalataya: umasa sa tulong ngDiyos na makagagawa ng lahat. Ngunit alam din niyana hindi obligado ang Diyos na iligtas siya sa mahima-lang paraan.

Binibigyang-diin ang mga pagkakamali ng mga hindinakakakilala sa tunay na Diyos: sumasamba sila sa mgapatay na bagay. Ginto ang nagsisilbing diyos nila (mag-kakahalaga ng limpak-limpak ang isang 30 metrong

estatwa, pero lubos itong walang buhay). Pipi ang mgadiyos na ito at walang buhay, pero niluluhuran pa rin ngmga taong may-isip ang mga ito. Kaiba sa Diyos nabuhay na nakikinig at nagliligtas sa mga tapat sa kanya,hindi alam ng mga diyus-diyusan ang mga sumasamba sakanila ni hindi sila matutulungan ng mga ito (pinatay nglagablab ng apoy ang mga sundalong Kaldeo).

• 28. Itinuturo ng panalangin ni Daniel sa mgaJudiong inuusig ang dapat nilang sabihin sa Diyos:“Panginoon, alalahanin mo ang iyong mga pangako athindi ang aming mga kasalanan. Kahabagan mo angiyong bayang aba, at halina’t iligtas kami.”

965 DANIEL 3ayon sa katotohanan at katarungan bilangparusa sa aming mga kasalanan.

29 Sapagkat nagkasala kami sa pagtalikod saiyo. Labis kaming nagkasala sa lahat ng bagayat hindi kami nakinig sa mga utos mo. 30 Si-nuway namin ang mga iyon at hindi tinupad anglahat ng iniutos mo para sa aming ikabubuti.31 Sang-ayon sa iyong makatwirang hatol anglahat ng kapahamakang ipinadala mo sa amin.

32 Ibinigay mo kami sa aming mga kaaway natampalasan at pinakapusakal sa lahat ng ma-sama, sa isang haring walang katwiran at pi-nakamasama sa buong daigdig. 33 At ngayo’y nihindi kami makapagbuka ng bibig; kahihiya’tkadustaan ang tinamo ng mga naglilingkod atsumasamba sa iyo.

34 Huwag mo kaming pabayaan magpakai-lanman. Huwag mong itakwil ang iyong tipanalang-alang sa iyong Pangalan. 35 Huwag mongilayo sa amin ang iyong habag, alang-alang kayAbraham na iyong kaibigan, kay Isaac na iyonglingkod, kay Israel na iyong banal, 36 na pina-ngakuan mong pararamihin ang kanilang lipi nagaya ng mga bituin sa langit at buhangin sadalampasigan.

37 Masdan mo, Panginoon, kung paano kaminaging pinakamaliit sa lahat ng bansa sa daigdigat naaba dahil sa aming mga pagkakasala. 38 Saoras na ito, wala na kaming hari, propeta, opinuno man. Hindi na kami makapag-aalay saiyo ng susunuging handog, sakripisyo, hain, oinsenso. Wala na kaming lugar na pag-aalayansa iyo ng mga unang-bunga ng aming mgapananim upang magtamo kami ng iyong pag-papala. 39 Gayunman, kapag iniharap namin saiyo ang aming sariling taglay ang nagsisisingkaluluwa at mapagpakumbabang espiritu, ma-ging karapat-dapat nawa kami sa iyo, higitkaysa pag-aalay ng mga lalaking tupa at bakabilang susunuging handog at libu-libong pinata-bang tupa.

40 Sa aming sakripisyong ito ngayon, mag-tamo nawa kami ng iyong pagpapala yamangbatid naming hindi nabibigo kailanman angnananalig sa iyo. 41 Buong puso ka naming pi-naglilingkuran, pinagpipitaganan ka namin, athinahanap namin ang iyong mukha. 42 Huwagmo kaming pabayaan sa pagkaalipusta; tangki-likin sa iyong awa at kabutihan. 43 Palayain mo

kami ayon sa iyong kababalaghan at bigyan ngluwalhati ng iyong Pangalan, Panginoon.

44 Malito nawa ang lumalapastangan sa iyongmga lingkod, mapahiya nawa sila at mawalanng kapangyarihan. Durugin mo ang kanilanglakas, 45 at nang malaman nilang tanging ikawang Diyos at Panginoong maluwalhati sa sang-kalupaan.”

46 Walang humpay sa paggagatong ng langis,alkitran, estopa at mga sanga ng kahoy ang mgaalipin ng hari na naghagis sa kanila sa pugon,47 kaya naging malagablab ang apoy na lumam-pas pa ng dalawampu’t limang metro, 48 at natu-pok tuloy ang mga Kaldeong nakatayo sa pali-gid ng pugon.

49 Ngunit lumusong sa pugon ang anghel ngPanginoon sa tabi nina Azarias; itinaboy niyaang apoy palabas sa pugon 50 at humihip sagitna ng pugon ang isang malamig na simoytulad ng sa hangin at hamog, kayat hindi manlamang sila nalapitan ng apoy ni nasaktan onagambala nito. 51 Dahil dito’y sabay-sabay si-lang nagsiawit ng papuri at pagpapala sa Diyossa loob ng pugon at nagsabing:

52 “Pinagpala ka Panginoong Diyos ng amingmga ninuno, purihin ka at parangalan magpa-kailanman.

Pinagpala ang iyong banal at maluwalhatingPangalan, inaawitan at pinararangalan magpa-kailanman.

53 Pinagpala ka sa templo ng iyong banal naKaluwalhatian, inaawitan at pinupuri magpaka-ilanman.

54 Pinagpala ka sa trono ng iyong kaharian,inaawitan at niluluwalhati magpakailanman.

55 Pinagpala ka na nakatatarok sa mga kala-liman, at nakaluklok sa piling ng mga kerubin,pinupuri at pinararangalan magpakailanman.

56 Pinagpala ka sa kalawakan ng langit, pinu-puri at niluluwalhati magpakailanman.

57 Lahat ng ginawa ng Panginoon, pagpalainninyo siya, purihin at parangalan magpa-kailanman.

58 Mga anghel ng Panginoon, pagpalain siya,purihin at luwalhatiin magpakailanman.

59 Sangkalangitan, pagpalain ang Pangi-noon, purihin at parangalan magpakailanman.

60 Lahat ng tubig na nasa itaas, pagpalain angPanginoon, purihin at parangalan magpakai-lanman.

Gayong gumagawa ng milagro ang Diyos sa is-toryang ito, batid ng mga may-alam sa kasaysayan namaraming martir ang hindi naligtas sa kamatayan.Ayon sa sinasabi sa Sulat sa Mga Hebreo 11:39, hindinakita ng mga matir na iyon ang pagtupad ng Diyos sakanyang mga pangako: mas mabuting kapalaran ang

inilaan sa kanila ng Diyos pagkamatay nila. Kayasi Daniel ang parang modelo ng mga sumasam-palataya na pagkaminsa’y natatagpuan ang sarilingnag-iisa sa harap ng maraming kaaway o mapaniil nakapangyarihan. Ayaw gawin ni Daniel ang ayaw ngDiyos.

DANIEL 3 96661 Lahat ng kapangyarihan ng Panginoon,

pagpalain ang Panginoon, purihin at parangalanmagpakailanman.

62 Araw at buwan, purihin at parangalan siyamagpakailanman. 63 Mga bituin sa langit, puri-hin at parangalan siya magpakailanman.

64 Ulan at hamog, purihin at parangalan siyamagpakailanman. 65 Lahat ng hangin, purihin atparangalan siya magpakailanman.

66 Apoy at init, purihin at parangalan siyamagpakailanman. 67 Lamig at init, purihin atparangalan siya magpakailanman.

68 Hamog at yelo, purihin at parangalan siyamagpakailanman. 69 Yelo at lamig, purihin atparangalan siya magpakailanman.

70 Yelo at niyebe, purihin at parangalan siyamagpakailanman. 71 Mga araw at mga gabi,purihin at parangalan siya magpakailanman.

72 Liwanag at dilim, purihin at parangalansiya magpakailanman. 73 Kidlat at ulap, purihinat parangalan siya magpakailanman.

74 Purihin at parangalan ng lupa ang Pangi-noon magpakailanman. 75 Mga bundok at burol,purihin at parangalan siya magpakailanman.76 Lahat ng sumisibol sa lupa, purihin at para-ngalan siya magpakailanman.

77 Mga bukal ng tubig, purihin at parangalansiya magpakailanman. 78 Mga dagat at ilog, pu-rihin at parangalan siya magpakailanman.

79 Mga balyena at isda, purihin at parangalansiya magpakailanman. 80 Lahat ng ibon sa him-papawid, purihin at parangalan siya magpa-kailanman. 81 Mga hayop na mailap at maamo,purihin at parangalan siya magpakailanman.

82 Mga anak ng tao, purihin at parangalansiya magpakailanman. 83 Israel, purihin at pa-rangalan siya magpakailanman.

84 Mga pari ng Panginoon, purihin at para-ngalan siya magpakailanman. 85 Mga lingkod ngPanginoon, purihin at parangalan siya magpa-kailanman.

86 Mga espiritu at kaluluwa ng matuwid, puri-hin at parangalan siya magpakailanman. 87 Mgataong banal at may pusong mapagpakumbaba,purihin at parangalan siya magpakailanman.

88 Ananias, Azarias, Misael, pagpalain angPanginoon, purihin at parangalan siya magpa-kailanman. 89 Pagkat hinango niya tayo sa libi-ngan, iniligtas sa kamatayan, sinagip sa nag-liliyab na pugon at ipinag-adya sa apoy.

90 Pasalamatan ang Panginoon, sapagkatsiya’y mabuti at walang hanggan ang kanyanghabag.

90 Lahat ng nagsisisamba sa Panginoon, pag-palain ang Diyos ng mga diyos, purihin at kilan-

lin siya pagkat walang hanggan ang kanyangawa.”

91 Sa laki ng pagkamangha, biglang napa-tindig si Haring Nabucodonosor at nagtanong sakanyang mga tagapayo: “Hindi ba’t tatlong la-laking nakagapos ang inihagis natin sa apoy?”Tumugon sila: “Totoo nga po.” 92 Sinabi ng hari:“Pero apat ang nakikita kong malayang nag-lalakad sa gitna ng apoy at hindi sila naaano. Atmukhang anak ng mga diyos ang ikaapat.”

93 Lumapit si Nabucodonosor sa bungangang nagbabagang pugon at nagsalita: “Shadrak,Mesak at Abednego, mga lingkod ng Kataas-taasang Diyos, halikayo.” Lumabas ang tatlomula sa apoy.

94 Nagsilapit ang mga pinuno, prepekto, go-bernador at tagapayo ng hari. Nakita nilangwalang nalikhang pinsala ang apoy sa katawanng tatlo. Hindi man lamang nasunog ang ka-nilang buhok, walang sunog na bahagi ng pan-talon, at walang amoy ng usok.

95 Napabulalas si Nabucodonosor: “Pagpalainang Diyos nina Shadrak, Mesak at Abednego.Nagpadala siya ng isang anghel upang iligtasang kanyang mga lingkod na sumuway sa utosng hari dahil sa pagtitiwala sa kanya at nagnaisna isugba sa apoy ang kanilang katawan sahalip na sumamba sa ibang diyos liban sa kani-lang Diyos. 96 Dahil dito, iniuutos ko na tadtarinng taga at wasakin ang bahay ng sinuman sa lahatng lipi at bansa na lumapastangan sa Diyos ninaShadrak, Mesak at Abednego sapagkat walanang iba pang diyos na makapagliligtas na tuladnito.”

97 At itinaas ng hari sa tungkulin sina Shad-rak, Mesak at Abednego sa lalawigan ng Babi-lonia.

Ang panaginip at ang pagkabaliwni Nabucodonosor

98 Si Haring Nabucodonosor sa lahat ng tagasaanmang bayan, bansa at wika sa lupa! Ka-payapaan. 99 Ikinalulugod kong ipabatid sa inyoang lahat ng tanda at kababalaghang ginawa saakin ng Kataas-taasang Diyos.

100 Kaydakila ng kanyang mga tanda,lubhang makapangyarihan ang kanyang

mga himala!Walang hanggan ang kanyang kaharian.Sa lahat ng salinlahi ang kanyang kapang-

yarihan.

1 Panatag ako, si Nabucodonosor, sa akingbahay, at nananahimik sa aking palasyo

nang dalawin ng isang panaginip na nakata-takot. 2 Labis akong nabagabag sa mga pangi-

4

967 DANIEL 4taing nagdaan sa aking isip, 3 kaya ipinatawagko ang lahat ng pantas ng Babilonia upangipaliwanag nila ang kahulugan ng aking pana-ginip.

4 Dumating ang mga mangkukulam, astro-logo at manghuhulang Kaldeo at isinalaysay kosa kanila ang aking panaginip ngunit hindi silanakapagbigay-kahulugan nito. 5 Dumating dinsi Daniel, na pinangalanang panibago ng Belte-sazar alinsunod sa pangalan ng aking diyos,yamang nananahan sa kanya ang espiritu ngDiyos na Banal. Isinalaysay ko sa kanya angaking panaginip nang ganito: 6 Beltesazar, punong mga pantas, alam kong taglay mo ang es-piritu ng Diyos na Banal at walang lihim namahirap sa iyo. Ito ang aking panaginip at ikawnaman ang magbibigay ng kahulugan.

7 Habang ako’y nasa kama, nanaginip ako ngganito. May isang punungkahoy sa gitna ngmundo, at napakataas niyon. 8 Lumaki iyonnang lumaki at nakaabot sa langit at ang mgasanga niyon ay makikita sa mga dulo ng lupa.9 Magaganda ang dahon, namumunga nang ma-sagana at pinagkukunan ng pagkain ng lahat.Sa lilim niyon nanganganlong ang mga hayopsa parang, sa mga sanga niyon nagpupugad angmga ibon, at doon kumukuha ng pagkain anglahat ng nilalang.

10 Habang pinagmamasdan ko ang pangi-tain, isang Banal na Tagapagbantay ang nanaogmula sa langit. 11 Sumigaw siya nang malakas:Putulin ang puno at ang mga sanga nito; alisinang mga dahon at itapon ang mga bunga.Magsilayas sa lilim nito ang mga hayop gayun-din ang mga ibon. 12 Ngunit iwan sa lupa angtuod at ang mga ugat na nagagapos ng mgabakal at tanso sa mga damo sa parang. Matig-mak nawa ito ng hamog ng langit at manginainng damo kasama ng mga hayop. 13 Mapalitannawa ng puso ng hayop ang kanyang pusongtao sa loob ng pitong panahon.

14 Ito ang hatol na ibinigay ng mga Tagapag-bantay, ang pasya ng mga Banal, upang ma-batid ng lahat ng nabubuhay na naghahari angKataas-taasan sa kaharian ng tao at humirangng nais niyang pamahalain sa mga iyon; nagta-taas nga siya sa pinakamapagpakumbabangtao.

15 Ito ang napanaginip ko, akong HaringNabucodonosor. Ikaw, Beltesazar, ipaliwanagmo ito sa akin, yamang wala isa man sa mgapantas ng aking kaharian ang makapagsabi ngkahulugan nito. Ngunit kaya mo ito pagkat nasaiyo ang espiritu ng Diyos na Banal.”

16 Sandaling natigilan si Daniel, na tinagu-riang Beltesazar. “Bakit mukha kang nabaga-

bag?” tanong ng hari. “Ano ba ang kahuluganng aking panaginip?” Tumugon si Beltesazar,“Panginoon, nawa’y sa mga kaaway mo angpanaginip na ito at ukol sa mga kalaban mo!”

17 “Ang nakita mong punungkahoy na na-kaabot sa langit sa taas at laki at namasdan sabuong lupa, 18 may magagandang dahon atmasaganang bunga na naging pagkain ng ma-rami, ginawang silungan ng mga hayop at pi-nagpugaran ng mga ibon – 19 ikaw ang punung-kahoy na iyon, mahal na hari, pagkat lumagoang kapangyarihan mo at nakaabot sa langit,nakarating ang kaharian mo sa mga dulo nglupa.

20 Tungkol naman sa nakita ng hari: isangBanal na Tagapagbantay na nanaog mula salangit at nagsabing putulin ang puno ngunit iwanang tuod at mga ugat na nagagapos ng mgabakal at tanso sa mga damo sa parang, nanatigmakan ng hamog at nagdanas ng kala-gayan ng hayop sa loob ng pitong panahon –21 iyan ang ipaliliwanag ko ngayon.

Nangangahulugan iyan ng pasya ng Kataas-taasan tungkol sa haring aking panginoon. 22 Ihi-hiwalay ka sa mga tao at maninirahang kapilingng mga hayop sa parang. Kakain ka ng damo nagaya ng baka at babasain ng hamog ng langit.Pitong panahon ang lilipas sa iyo hanggang sakilanlin mong naghahari ang Kataas-taasan sakaharian ng mga tao at humirang ng nais niyangpamahalain sa mga iyon.

23 Ang utos na iwan ang tuod at mga ugat aynangangahulugang mababawi mo ang iyongkaharian sa sandaling kilanling nagbubuhat salangit ang lahat mong kapangyarihan. 24 Tang-gapin nawa ng hari ang aking payo: pawiin moang iyong mga pagkakasala sa paggawa ngmabuti at ang iyong mga pagkakamali sa pag-papakita ng awa sa dukha. Baka lumawig angiyong kasaganaan sa ganitong paraan.”

25 Naganap sa Haring Nabucodonosor anglahat ng ito. 26 Makaraan ang labindalawangbuwan, samantalang naglalakad ang hari sataluktok ng kanyang palasyo sa Babilonia,27 sinabi niya: “Hindi ba’t ito ang dakilang Ba-bilonia na itinayo ko sa aking kapangyarihanpara sa aking luwalhati at upang dito ako ma-nirahan?”

28 Kasasalita lamang ng hari nang marinigang isang tinig mula sa langit: “Haring Nabu-codonosor, sinasabi ko sa iyo: tapos na angiyong paghahari. 29 Ihihiwalay ka sa mga tao atmaninirahang kasama ng mga hayop sa pa-rang. Kakain ka ng damo na gaya ng baka saloob ng pitong panahon hanggang sa kilanlinmo na ang Kataas-taasan ang nagkakaloob ng

DANIEL 4 968kapangyarihan sa taong kanyang minamara-pat.”

30 Natupad kaagad ang mga salitang ito. Ini-hiwalay sa mga tao si Nabucodonosor, kumainsiya ng damo na gaya ng baka, nabasa nghamog ang kanyang katawan, hanggang sahumaba ang kanyang buhok na tulad ng bala-hibo ng agila at ang kanyang mga kuko na gayang sa ibon.

31 Sa pagtatapos ng panahong ito, tumingalasa langit akong si Nabucodonosor at nanum-balik ang aking bait. Nagpuri ako sa Kataas-taasan: Pagpalain at luwalhatiin ang nabubuhaymagpakailanman. Walang hanggan ang kan-yang kapangyarihan, at mananatili ang kan-yang kaharian sa lahat ng salinlahi. 32 Sa harapniya, lumilitaw na walang kabuluhan ang lahatng naninirahan sa lupa. Ginagawa niya anggusto niya sa hukbo ng langit at sa mga na-ninirahan sa lupa. Walang makapipigil sa kanyao makahihingi ng pagsusulit ng kanyang gi-nawa.

33 Nanauli nga ang aking bait. Nabawi ko angaking trono, at muli akong namahala para saikaluluwalhati ng aking kaharian. Tinanggapako ng aking mga tagapayo at mga maharlika,ibinalik sa aking trono at pinagkalooban ng higitpang kapangyarihan.

34 Kaya ngayon, nagpupuri at lumuluwalhatiakong si Nabucodonosor sa Hari ng Langit.Sapagkat totoo ang kanyang mga gawa, matu-wid ang kanyang mga daan, at alam niya kungpaano aabahin ang nagsisilakad sa kapalaluan.

Ang piging ni Belsasar• 1 Naghandog ng piging si HaringBelsasar para sa kanyang mga ma-

harlika. Sanlibo sa mga iyon ang nagsi-dalo, at uminom siya ng alak sa pilingnila. 2 Dahil sa pagkalango, ipinakuhaniya ang mga kagamitang ginto at pilakna sinamsam ng kanyang amang siNabucodonosor sa templo ng Jerusalem

at ginawang inuman ng mga maharlika atng kanyang mga asawa at babaengmang-aawit. 3 Dinala nga ang mga ka-gamitang ginto at pilak na sinamsam satemplo ng Diyos; doon nagsiinom ng alakang mga maharlika, ang hari at ang kan-yang mga asawa at babaeng mang-aawit.4 Habang naglalasingan sila, pinupuri na-man nila ang mga diyus-diyusang yari saginto at pilak, tanso at bakal, kahoy atbato.

5 Biglang may lumitaw na mga daliri ngtao sa tapat ng patungan ng lampara atsumulat sa pader. At tumingin ang hari.6 Namutla siya at nangatog ang kanyangtuhod sa laki ng takot.

7 Pasigaw niyang tinawag ang kanyangmga mangkukulam at mga manghuhu-lang Kaldeo. Sabi niya sa mga pantas ngBabilonia: “Daramtan ng purpura, pagsu-suutin ng gintong kuwintas, at magigingpangatlong pinakamataas na tagapama-hala ng aking kaharian ang sinumang ma-kababasa ng sulat na ito at makapagsa-sabi ng kahulugan nito.”

8 Dumating ang lahat ng pantas, ngunitwalang nakabasa ng sulat sa pader o na-kapagsabi ng kahulugan niyon. 9 Takot natakot si Haring Belsasar at lalo siyangnamutla. Natakot din at nalito ang kan-yang mga maharlika.

10 Pagkarinig sa nababagabag na tinig ng hariat mga maharlika, pumasok ang reyna sabulwagan ng piging at nagsabi: “Mabuhay anghari magpakailanman! Huwag kang matakot atmamutla. 11 May isang taong may espiritu ngBanal na Diyos sa iyong kaharian. Kilala siya namay kakayahang manghula at sa pagkakaroonng makadiyos na karunungan noong nabu-

• 5.1 Ang istoryang ito ay matatawag na: Parusasa mga paglapastangan sa mga sagradong bagay.

Tatlong salita ang tumutukoy sa kapalaran ng mgalumoloko sa Diyos:

– dumarating ang wakas na hindi nila mapipigilan;– mahahayag na wala silang ginawang kapaki-

pakinabang sa buong buhay nila;– maglalaho sila kasama ng kanilang mga gawa.Alam ng Biblia na ipinakikilala ng Diyos ang kan-

yang sarili hindi lamang sa mga pangyayaring nag-

papakita ng kanyang kabutihan kundi pati sa iba pangmga pangyayari na maliwanag na tanda na may Diyosna naggagawad ng katarungan. Maraming beses naang mga lumilibak sa Diyos ay inaabot ng malas nadumarating bilang sagot sa kanilang kawalang-hiyaan.

Hindi gaanong binibigyang-pansin ng sumulat ngmga kabanatang ito ang tunay na naganap nangpanahong iyon na siyang ginagalawan ng kanyangmga tauhan: sa katunaya’y si Ciro ang sumakop saBabilonia, namatay si Belsasar at sumunod naman sakanya si Dario.

5

969 DANIEL 6buhay pa ang iyong ama. Kaya hinirang siya ngiyong amang Haring Nabucodonosor bilangpuno ng mga mahiko, mangkukulam at mang-huhula. 12 Ito’y si Daniel na pinangalanan ng harina Beltesazar. Napatunayan siyang marunongat may talino’t kakayahan para magbigay-kahulugan sa panaginip, makapagpaliwanag ngmga bugtong at makalutas ng mahihirap naproblema. Kaya ipatawag mo siya at sasabihinniya ang kahulugan ng sulat na iyan.”

13 Ipinatawag nga si Daniel at sinabi ng hari:“Ikaw ba si Daniel, isa sa mga bihag na dinala ngaking ama mula sa Juda? 14 Nabalitaan kongtaglay mo ang espiritu ng mga diyos at mayroonkang pambihirang pang-unawa at karunungan.15 May mga pantas at mang-kukulam na dinalarito, pero hindi sila nakabasa at nakapagsabi ngkahulugan ng sulat na ito. 16 Marunong ka rawmagbigay-kahulugan sa panaginip at nakalu-lutas ka ng mga problema. Kung mababasa moang sulat na ito at masasabi ang kahulugan,daramtan ka ng purpura, pagsusuutin ng gin-tong kuwintas, at hihiranging pangatlo saranggo sa aking kaharian.”

17 Tumugon si Daniel: “Sa iyo na angiyong mga handog, o ibigay mo iyon saiba. Gayunma’y babasahin ko at sasabi-hin ang kahulugan ng nakasulat na iyan.18 Pinagkalooban ng Kataas-taasang Di-yos ang iyong amang si Nabucodonosorng kaharian, kapangyarihan, kaluwal-hatian at kadakilaan. 19 Dahil diya’y kina-takutan siya ng lahat ng bansa ng iba’tibang wika. Hawak niya ang buhay atkamatayan ng sinuman. Naitataas niya atnaibabagsak ang sinumang kanyang ma-gustuhan. 20 Ngunit nang maging palalosiya at matigas ang ulo, inalisan siya ngkapangyarihan at kaluwalhatian. 21 Inihi-walay siya sa mga tao at nawalan ng baitna tulad ng isang hayop. Namuhay siyangkasama ng maiilap na asno at kumain ngdamo na gaya ng baka, at ang kanyangkatawa’y nabasa ng hamog ng langit,hanggang sa kilanlin niya ang Kataas-taasang Diyos na naghahari sa kaharianng mga tao at humihirang ng nais niyangpamahalain sa mga iyon. 22 Ngunit ikaw nakanyang anak, Belsasar, bagamat alammo ang lahat ng ito, ay hindi nagpakum-

baba. 23 Nilapastangan mo ang Panginoonng langit. Ipinakuha mo ang mga kagami-tan sa kanyang templo at nilagyan ng alakna ininuman mo kasama ng iyong mgamaharlika at mga asawa at babae. Pinurimo ang mga diyus-diyusang yari sa pilakat ginto, tanso at bakal at bato, na hindinakaririnig ni nakakakita o nakauunawa;ngunit hindi mo niluwalhati ang Diyos nasiyang may hawak sa buhay mo at sa lahatng iyong kayamanan. 24 Kaya ipinadalaniya ang kamay na sumulat. 25 Ganito angnakasulat: MENE MENE, TEKEL,PARSIN. At ito naman ang kahulugan:26 MENE, bilang na ng Diyos ang mgaaraw ng paghahari mo at tinapos niya ito;27 TEKEL, tinimbang ka ngunit kulang;28 PARSIN, hinati ang kaharian mo at ibi-nigay sa mga Medo at Persa.”

29 Sa utos ni Belsasar, dinamtan ng pur-pura si Daniel, binigyan ng kuwintas naginto, at ipinahayag na pangatlong pina-kamataas na tagapamahala ng kaharian.30 Ngunit nang gabing iyon, ang haringKaldeo na si Belsasar ay pinatay.

1 At naging hari si Dario na Medo sagulang na animnapu’t dalawa.

Inihagis si Daniel sa kulungan ng mga leon2 Humirang si Dario ng sandaan at dalawam-

pung kinatawan para sa lahat ng mga probinsyang kanyang kaharian. Ipinailalim sila sa tatlongadministrador, na ang isa ay si Daniel. Ito ayupang matiyak na walang kapinsalaang sasapitsa hari. 3 Dahil sa pambihirang espiritung nana-nahan sa kanya, nahigtan ni Daniel ang lahat ngiba pang mga administrador at kinatawan, kungkaya binalak ng hari na pagkalooban siya ngkapangyarihan sa buong kaharian. 4 Ikinainggitito ng mga administrador at kinatawan, at pi-nagsikapan nilang makahanap ng isang dahilanupang maipahamak si Daniel kaugnay ng pag-tupad niya sa kanyang mga gawaing opisyal.Ngunit dahil sa matapat at hindi pabaya sagawain si Daniel, wala silang makitang pagka-kasala na maipaparatang sa kanya. 5 Sa wakas,ipinasya ng kanyang mga kaaway: “Wala ta-yong maipaparatang kay Daniel liban sa isangbagay na may kinalaman sa batas ng kanyangDiyos.”

6

DANIEL 6 9706 Kaya nga magkakasamang nakipagkita sa

hari ang mga administrador at kinatawan atsinabi: “Mabuhay ka magpakailanman, HaringDario. 7 Ang mga administrador ng kaharian,mga prepekto, kinatawan, tagapayo at gober-nador ay nagkaisang humiling na magkaroonng isang kautusang nagbabawal sa sinumangmanalangin o humiling sa alinmang diyos o taosa loob ng tatlumpung araw, liban sa iyo, mahalna hari, at ihahagis ang susuway rito sa kulu-ngan ng mga leon. 8 Ipasulat mo ang kautusangito at lagdaan kaagad, upang huwag nangmabago o mapawalang-bisa pa, alinsunod samga batas ng mga Medo at Persa.” 9 Ipinasulatni Haring Dario ang pagbabawal at nilagdaanupang maging batas.

10 Nang mabalitaan ni Daniel na napahayagna ang bagong batas, umuwi siya ng bahay. Sakanyang kuwarto sa itaas, may mga bintanangnakabukas nang paharap sa Jerusalem, at tat-long beses na nagdasal isang araw, nagpasala-mat sa kanyang Diyos. Ito ang lagi na niyangginagawa. 11 Nakita ng nagmamanmang mgatao ang pananalangin at paghingi ng tulong niDaniel sa Diyos. 12 Kaya nagtungo sila sa hari atipinaaalaala rito ang tungkol sa bagong batas.“Mahal na hari, hindi po ba’t may bagong ka-utusang nagbabawal sa sinumang dumalanginat humiling sa alinmang diyos o tao liban sa iyo,at ihahagis sa kulungan ng mga leon ang sumu-way rito?”

Tumugon ang hari: “Totoo, at dapat ipatupadang kautusan nang walang pagbabago alin-sunod sa mga batas na Medo-Persa.” 13 At sinabinila: “Hindi nakikinig sa iyo at sa kautusan moang Judiong si Daniel. Dumadalangin siya saibang diyos liban sa iyo tatlong beses isangaraw.”

14 Labis na nalungkot ang hari sa narinig atipinasya niyang iligtas si Daniel. Ginawa niyaang lahat ng paraan hanggang sa paglubog ngaraw upang mailigtas si Daniel.

15 Ngunit nagpatuloy ang mga tao ng paglapitsa kanya at nagpumilit: “Alalahanin mo, mahalna hari, na sa ilalim ng mga batas na Medo-Persa, hindi mababago ang alinmang kautusano pagbabawal na nilagdaan ng hari.”

16 Walang nagawa ang hari kundi ipasundo siDaniel at ipatapon sa kulungan ng mga leon.Sinabi ng hari kay Daniel: “Nawa’y iligtas ka ngDiyos na matapat mong pinaglilingkuran.”

17 Nilagyan ng panarang bato ang kulungan,at tinatakan iyon ng hari sa pamamagitan ngkanyang pantatak na sinsing, at gayundin ngkanyang mga maharlika, upang manatiling wa-lang pagbabago ang katayuan ni Daniel. 18 Pag-

katapos, nagbalik sa palasyo ang hari. Magda-mag siyang hindi natulog, tumangging kumain atayaw paaliw. 19 Maagang-maaga siyang nagba-ngon kinaumagahan at nagmamadaling nagtu-ngo sa kulungan ng mga leon. 20 Nang malapitna siya, buong pagkabahala siyang tumawag:“Daniel, lingkod ng Diyos na buhay, iniligtas kaba ng Diyos na matapat mong pinaglilingkuran?”

21 Tumugon si Daniel: “Mabuhay ka magpa-kailanman, mahal na hari! 22 Nagpadala ngkanyang anghel ang aking Diyos na nagtikomsa bibig ng mga leon kaya hindi nila ako si-naktan. Ginawa iyon ng Diyos pagkat alamniyang wala akong kasalanan. Wala rin akongpagkakasala sa iyo, mahal na hari.”

23 Tuwang-tuwa ang hari at iniutos niyangalisin si Daniel sa kulungan ng mga leon. Wa-lang sugat na nakita kay Daniel pagkat nanaligsiya sa kanyang Diyos. 24 Sa utos ng hari, ini-hagis sa kulungan ng mga leon ang mga taongnagparatang kay Daniel, kasama ng kanilangasawa’t mga anak. Kaagad silang sinugod ngmga leon at pinaggutay-gutay.

25 Sumulat si Haring Darius sa mga nasakopniyang bansa, bayan at wika: “Kapayapaan angsumainyo! 26 Ipinag-uutos ko sa mga tao nglahat ng mga kahariang nasasakop ko na sam-bahin nila at katakutan ang Diyos ni Daniel.

“Siya nga ang Diyos na buhay at nananatilimagpakailanman.

Hindi mawawasak ang kanyang kaharian;hindi magwawakas ang kanyang paghahari.27 Nagliligtas siya, gumagawa ng mga kaba-

balaghansa langit at lupa.At iniligtas niya si Daniel sa mga leon.”28 Nagtamasa ng kasaganaan si Daniel

noong naghari si Dario at ang Persang si Ciro.

Pangitain tungkol sa apat na kaharian1 Sa unang taon ng paghahari ni Belsasarng Babilonia, nagkaroon ng panaginip at

mga pangitain si Daniel sa kanyang pagtulog.Pagkagising, isinulat niya ang panaginip, naganito ang pagkakasalaysay:

2 Sinabi ni Daniel: Nakita ko sa pangitain angisang malaking dagat na binabayo ng apat nahangin ng langit. 3 Apat na magkakaiba at ma-lalaking halimaw ang umahon mula sa dagat.

4 Ang una ay tulad ng leon na may pakpak ngagila. Habang nakatingin ako, tinanggal angpakpak niyon. Iniangat iyon sa lupa, parangtaong tumayo sa dalawang paa, at pinagka-looban ng puso ng tao. 5 Ang ikalawang hayopay tulad ng oso; nakatayo iyon sa dalawanghulihang paa at may tangay na tatlong tadyang.

7

971 DANIEL 7Pinagsabihan iyon: “Humayo ka at lumamon ngmaraming karne.” 6 Nakita ko ang isa panghalimaw na parang leopardo at may apat napakpak sa likod; may apat na ulo iyon at pinag-kalooban ng kapangyarihan.

7 Nagpatuloy ang aking mga pangitain, atnakita ko ang ikapat na halimaw. Nakatatakotito at napakalakas. Lahat ng sakmalin nito’yniluluray ng malalaking bakal na ngipin, at dinu-durog ng paa ang anumang malabi. Naiiba ito sanangaunang halimaw; mayroon itong sampungsungay. 8 Nakita kong nabunot ang tatlo sa mgasungay nang sumibol ang isa pang muntingsungay. Tulad ng sa tao ang mga mata nito atbibig na nagsasalita ng mga kapalaluan.

Ang anak ng tao• 9 Habang ako’y nagmamasid, may

mga luklukang inilagay, at naupo angIsang Matandang-matanda. Simputi ngniyebe ang kanyang damit, simbusilak ngmaputing lana ang kanyang buhok. Mgaliyab ng apoy ang kanyang luklukangmay mga gulong na naglalagablab.10 Isang ilog na apoy ang bumukal atumagos sa kanyang harapan. Libu-liboang naglilingkod sa kanya at di-mabilangang nangakatayo sa kanyang harapan.

Nagsiupo ang mga kabilang sa huku-man at binuksan ang mga aklat. 11 Athabang ginugunita ko ang mapalalongpananalita ng Sungay na may mata atbibig na parang sa tao, pinatay ang hayopna ito sa harap ko at inihagis sa apoy angbangkay. 12 Inalisan ng kapangyarihanang iba pang mga halimaw, bagamat pi-nahintulutan pa silang mabuhay nangkaunting panahon hanggang sa takdangoras.

13 Nagpatuloy ang pangitain. Isang tuladng anak ng tao ang nakita kong sakayng ulap. Lumapit siya sa Matandang-ma-tanda, 14 at siya’y pinagkalooban ng ka-pangyarihan, karangalan at kaharian. Pi-naglingkuran siya ng lahat ng tao sa bawatbayan, bansa at wika. Walang hanggan angkanyang kapangyarihan at hindi kailan-man lilipas; hindi kailanman mawawasakang kanyang kaharian.

15 Lubhang naligalig akong si Daniel dahil samalaking takot sa mga pangitain. 16 Nilapitan koang isa sa mga nakatayo roon at hiniling nasabihin sa akin ang kahulugan ng lahat. Pinag-

• 7.9 Pareho ang nilalaman at kahulugan ngsumusunod na detalyadong pangitain gaya ngpangitain tungkol sa estatuwa ni Nabucodonosor (kab.2).

Ipinapakitang isinasagisag ng mga hayop ang apatna imperyong nakapangyari sa bansang Judio hang-gang sa panahon ng matinding pag-uusig. Tinitiyak ngmga berso 23-25 na ang imperyo ng Siria ang ikapatna hayop, at si Haring Antioko Epifanes ang sungayna umiinsulto sa Diyos. At tulad ng nasa 2:34 at 44,ibinabalita rin ang pakikialam ng Diyos para igupo anglakas ng maniniil at itatag ang kaharian ng Diyos. Ditosa 7:11 at 7:26, ipinahahayag ang hatol sa mang-uusig. Sa 2:34 naman, kailangang maintindihan angbato bilang kapangyarihan ng Diyos. Dito sa 7:13,kumakatawan ang anak ng tao sa bayang Israel, nalingkod ng Diyos, na nasa mga plano na ng Diyos mulapa sa simula ng daigdig at sa takdang panaho’ytinatanggap niya ang kapangyarihang pamunuan anglahat ng bansa: 7:27.

Mali kung hahanapin sa talatang ito ang pagtukoy samga mangyayari sa panahon ni Jesus, gaya ng gina-gawa ng ilan. Lalo namang hindi natin ito dapatgamitin para tukuyin ang ating panahon na para bangtayo na ang pinakasentro ng lahat. Sa pinakama-samang sandali ng pag-uusig sa panahon ng mgaMacabeo nagsusulat ang awtor at ibinabalita niya angwakas ng pag-uusig ni Antioko (1 Mac 5:55-60) at ang

pagdating ng Kaharian ng Diyos. Talagang likas samga librong propetiko ang paraang ito ng pagsasamasa iisang paglalarawan ang nalalapit na pangyayarigaya ng isang malaking pagpapalaya, at ang ganap napagpapalaya na siyang magiging wakas ng ating kasay-sayan. Ganito rin ang ginawa ni Jesus nang magsalitasiya tungkol sa wakas ng Jerusalem (Mc 13).

Sa mga ulap ng langit: tanda ng presensya ng Diyosang ulap.

Ang Matanda: ito ang Diyos, at tanda naman ngkadakilaan ang kanyang puting buhok. Alalahaninnatin na sa totoo’y walang edad ang Diyos kundi buhaysiya sa bukod-tanging sandali, sa isang kasalukuyanglaging ngayon.

Isang anak ng tao, o isang tao (13): nalalarawan samahiwagang tauhang ito ang buong bayan ng Diyos (b.27). Pero kung ginustong ibigay ng Diyos ang kanyangKaharian sa mga tao, ibibigay nga niya ito sa isangpersonal na paraan sa kanya na siyang modelo, taga-pagligtas at ulo ng lahat ng tao at ng sangkatauhan. SiJesus ang Tao (Jn 19:5), o ayon sa pagsasalita ng mgaJudio, ang anak ng tao.

Dumarating ang anak ng tao galing sa mga ulap nglangit. Kayat ginamit ni Jesus ang propesiyang ito parapalitawin na siya’y mula sa Diyos samantalang angkahinaan naman ng kanyang kalagayan bilang tao angnakikita sa kanya ng mga umaakusa sa kanya. Mt26:64

DANIEL 7 972ang kanyang kaharian. Maglilingkod at ma-papailalim sa kanya ang lahat ng kaharian.

28 Dito magwawakas ang salaysay. Labis nanabagabag, namutla akong si Daniel at kinim-kim ko sa aking puso ang mga bagay na ito.

Isa pang pangitain tungkol kay Haring Antioko• 1 Sa ikatlong taon ng paghahari niBelsasar, nagkaroon akong si Daniel ng

isa pang pangitain. 2 Nakita ko ang aking sarilisa Susa, nakukutaang lunsod sa probinsya ngElam; nakatayo ako sa pampang ng ilog Ulai.

3 Tumingala ako at nakita ko ang isang lala-king tupa na nakaharap sa ilog. Mayroon itongdalawang mahahabang sungay ngunit mas ma-haba ang ikalawang sungay kaysa una. 4 Nakitako ang lalaking tupa na nanunuwag pakanluran,pahilaga at patimog, at walang hayop na ma-kalaban ni makatakas dito. Ginawa nito anglahat ng maibigan, at ito’y naging makapang-yarihan.

5 Habang nag-iisip ako, isang lalaking kam-bing ang dumating mula sa kanluran; para itonglumilipad at hindi sumasayad sa lupa. Ito ay mayisang malaking sungay sa pagitan ng mga mata.6 Buong bagsik na tumakbo ito palapit sa lala-king tupang may dalawang sungay. 7 Nakita kokung paano nito sinalakay ang lalaking tupa atbinali ang dalawang sungay. Walang nagawaang tupa; nabuwal ito at hindi nasaklolohan ngsinuman.

8 Naging napakamakapangyarihan ang la-laking kambing ngunit nabali ang malakingsungay nito at sumibol sa kinaroroonan niyonang apat na malalaking sungay na nakaharap saapat na hangin ng langit, 9 Nagsupling mula saisa sa mga ito ang isang munting sungay nalumaki nang lumaki pagawi sa timog at silanganat sa Magandang Lupain.

10 Lumaki rin iyong pagawi sa hukbo ng la-ngit, at inihagis niyon sa lupa ang isang bahagi

bigyan niya ako. Aniya: 17 “Ang apat na hayopay apat na haring sisipot sa lupa. 18 Ngunit angmga banal ng Kataas-taasan ang tatanggap ngkaharian at mag-aangkin niyon magpakailan-man.”

19 Ninais kong mabatid ang kahulugan ngikapat na halimaw, na naiiba sa nangauna,lubhang nakatatakot, may bakal na ngipinat tansong kuko, nananakmal at lumuluray,dumudurog sa anumang nalabi. 20 Ninais ko ringmabatid ang tungkol sa sampung sungay na angtatlo’y nabunot nang sumibol ang isa pang su-ngay, gayundin ang tungkol sa munting sungayna itong may mga mata at bibig na nagsasalitang kapalaluan at waring higit pa kaysa iba pangmga sungay.

21 Nakita ko nga ang sungay na ito na nakiki-digma sa mga banal at nagwawagi, 22 hanggangsa pagdating ng Matandang-matanda na binig-yang-katarungan ang mga banal ng Kataas-taasan, at sumapit ang panahon na tinanggapng mga banal ang kaharian.

23 At ipinaliwanag sa akin:

• “Ang ikapat na hayop ay ang lilitaw naikapat na kaharian sa lupa, naiiba kaysa lahat ngnangaunang kaharian. Sasakmalin niyon anglupa, dudurugin at wawasakin. 24 Ang sampungsungay naman ay sampung hari na lilitaw mulasa kahariang ito. Isa pa ang lilitaw na kasunodnila at tatlong hari ang itutumba nito. 25 Lala-pastanganin ng haring ito ang Kataas-taasan atuusigin ang mga banal. Sisikapin niyang ba-guhin ang mga kapistahan at batas. Ibibigay sakanyang kapangyarihan ang mga banal saisang panahon, dalawang panahon at kalaha-ting panahon.

26 Ngunit darating ang paghuhukom, aalisinsa kanya ang paghahari at siya’y lilipuling lubos.27 At ibibigay sa mga banal ng Kataas-taasanang paghahari, pamamahala at pamumuno salahat ng kaharian sa daigdig. Walang hanggan

• 23. Ang mga Judio ng taong 170-160 ay hindipuwedeng magkamali sa lihim na pagpapahiwatig naito kay Haring Antioko, ang haring wawasak satatlong hari, iinsulto sa Kataas-taasan at uusig samga banal.

Isang panahon, dalawang panahon at kalahatingpanahon: tatlo’t kalahati ang ibig sabihin nito. Nangpanahong iyon, isa itong matalinghagang paraan ngpagtukoy sa panahon ng kasamaan (tatlo’t kalahatiang kalahati ng pito na bilang ng kaganapan at kabu-uan).

Ang mga banal ang mga ibinukod ng Diyos mula samga tao para maging kanya. Mula pa kay Moises, maykamalayan na ang bayang Judio sa pagiging isangbayang banal dahil sila’y para sa Diyos na Banal.

Pero mula sa panahon ni Daniel, ginamit na “angmga banal” para sa bagong bayan ng Diyos na mag-sisimula sa paghahari ng Mesiyas. Alam din ng mgaunang Kristiyano ang pagiging bagong bayang ito ngDiyos, kayat tinawag nila ang kanilang sarili bilang“mga banal” (tingnan ang Mga Gawa 9:32).

• 8.1 Parehong mensahe ang inuulit sa mga sumu-sunod na kabanata. Darating ang Diyos sa pinaka-peligrosong panahon ng pag-uusig. Marami pangdetalye ang ibinibigay para bigyang-katiyakan ang mgaJudio na ang lahat ng pangyayaring nasasaksihan nilaay alam na ng Diyos antemano: habang nagaganap palamang ang mga pangyayari, naitakda na ng Diyos angpanahon ng kanyang pagdating para magligtas.

8

973 DANIEL 9

• 9.1 Pinagninilayan ni Daniel ang propesiya niJeremias (25:11) tungkol sa pitumpung taon ngpagkatapon ng mga Judio sa Babilonia. Binibigyan siya

ng mga bituin at dinurog ng mga paa. 11 Nagpa-lalo iyon sa harap ng Pinuno ng hukbo, inalis angpang-araw-araw na handog, winasak ang tem-plo 12 at ang hukbo. Sa lugar ng pang-araw-arawna handog inilagay niya ang Kasuklam-suklamat inihagis sa lupa ang Katotohanan. Anumangginagawa niya ay nagtatagumpay.

13 Narinig kong may dalawang banal na nag-uusap, at nagtanong ang isa: “Kailan magaga-nap ang pangitain? Papaano ang pang-araw-araw na paghahandog, ang Kasuklam-suklamna mangwawasak, ang niyurakang santuwaryoat hukbo?” 14 Ang sagot: “Hanggang sa maka-raan ang dalawang libo at tatlong daang gabi atumaga, at saka muling itatayo ang templo.”

15 Habang nakatingin akong si Daniel sapangitain at sinisikap unawain iyon, bigla kongnakita sa aking harapan ang isang kamukha ngtao, 16 at narinig kong sumigaw sa kanya angisang tinig mula sa ilog Ulai: “Gabriel, ipali-wanag mo sa taong ito ang pangitain.”

17 Lumapit siya sa akin. Natakot ako at nag-patirapa. Sabi niya: “Anak ng tao, unawain moito: ang pangitai’y tungkol sa wakas ng pana-hon.” 18 Samantalang nagsasalita siya, nawalanako ng malay at nalugmok na padapa. Itinayoniya ako 19 at sinabi: “Ihahayag ko sa iyo angmangyayari kapag ibinuhos na ang poot, pag-kat nakatakda na ang wakas.

20 Ang nakita mong lalaking tupa, na maydalawang sungay ay ang mga hari ng Media atPersia. 21 Ang mabalahibong lalaking kambingay ang hari ng Gresya; ang malaking sungay sapagitan ng mga mata niyon ay ang una sakanilang mga hari; nabali ang sungay; 22 at angapat na sungay na sumibol sa kinaroroonanniyon ay ang apat na kahariang babangon mulasa bansang ito, gayunma’y hindi ito mapapan-tayan ng mga iyon.

23 Sa pagwawakas ng kanilang pamamahala,kapag naganap na ang bilang ng kanilang mgakasalanan, isang hari ang lilitaw, palalo at tuso.24 Lalago ang kanyang kapangyarihan, kungkaya magbabalak siya ng mga bagay na di panaririnig ng una. Magtatagumpay ang anumangisagawa niya. Lilipulin niya ang malalakas atwawasakin maging ang bayan ng mga banal.25 Magsasagawa siya ng mga pandaraya at pani-niwalaan ng marami. Marami siyang pupuksainhabang matiwasay sila. Lalabanan niya kahitang Prinsipe ng mga prinsipe, ngunit malulupig

siya nang hindi mamamagitan ang kamay ngtao.

26 Totoo nga ang sinasalaysay ng pangitaintungkol sa mga umaga at gabi ngunit ingatanmo ang lihim na ito, pagkat sa malayong hina-harap lang ito matutupad.”

27 Nawalan ng malay akong si Daniel at ilangaraw na naratay. Gumaling ako at nagbalik sagawain sa palasyo. Ngunit iningatan ko anglihim tungkol sa pangitaing hindi ko nauna-waan.

Ang dalangin ni Daniel• 1 Nang unang taon ng pagha-hari ni Dario, na anak ni Ahasuerus

ng liping Medo, na naging hari ng Kaldea,naganap ang sumusunod:

2 Nag-iisip akong si Daniel tungkol sabilang ng mga taon na alinsunod sa kasu-latan ay mananatiling wasak ang Jerusa-lem. May binanggit si Yawe na pitumpungtaon kay propeta Jeremias. 3 Dumulogako sa Panginoon, nagsumamo sa pama-magitan ng panalangin at pag-aayuno.Nagpenitensya ako, nagdamit ng sako atnaupo sa abo.

4 Dumalangin ako kay Yawe, ang akingDiyos, at nagsagawa ng ganitong pangungum-pisal: “Panginoong Diyos na dakila at dapatkatakutan, iniingatan mo ang iyong Tipan atpag-ibig para sa mga umiibig sa iyo at tumu-tupad sa iyong kautusan. 5 Nagkasala kami,hindi naging makatarungan, naghimagsik attumalikod sa iyong mga kautusan. 6 Hindi naminpinakinggan ang iyong mga lingkod, ang mgapropetang nagsalita sa pangalan mo sa amingmga hari, pinuno, ninuno at lahat ng tao salupain.

7 Ikaw ang makatarungan, Panginoon, ngunitkami ang dapat mahiya gaya ng sa araw na ito,kaming mga taga-Juda, mga mamamayan ngJerusalem – sa buong Israel, malapit o malayoman, sa lahat ng lupaing pinagtapunan mo saamin dahil sa pagtataksil namin sa iyo. 8 Aminang kahihiyan, Panginoon, yamang nagkasalakami sa iyo, pati ang aming mga hari, mgaprinsipe, at mga magulang.

9 At nasa Panginoon naman ang pagpapa-tawad at pagkahabag ng aming pinaghimag-

ni Anghel Gabriel ng iba pang mensahe tungkol sapitumpung sanlinggo ng mga taon. Isa sa pinakatanyagna mga propesiya sa libro ni Daniel ang mensaheng ito.

9

DANIEL 9 974

• 20. Mga salitang mahirap intindihin ang sinasabimuna ni Gabiel (b. 24), at saka niya ipaliliwanag.

Wakasan ang kawalang-katarungan, pawiin angpaglabag, ihatid ang katarungan. Kaya’t maliwanagna ibinabalita ang pagdating ng paghahari ng Diyos.Papahiran ang Kabanal-banalan: tumutukoy ito saKabanal-banalang lugar, ibig sabihi’y ang Templo.Matapos lapastanganin ng mga paganong manlulupig,babaguhin ito para maging pangwalang-hanggangtirahan ng Diyos sa gitna ng kanyang bayan.

Narito ngayon ang paliwanag na bigay mismo niGabriel na sinisiguro na agad na magaganap ang lahatng ito. Ang pitumpung sanlinggo ay matalinhagangbilang ng mga sanlinggo ng mga taon, at hindi puwe-deng intindihin nang literal liban sa unang pitongsanlinggo: ito ang panahong nasa pagitan ng taong587 sa pagkawasak ng Templo ng Jerusalem at ngtaong 538 sa dekreto ng pagpapalaya ni Ciro, natinatawag na Pinahiran ng Diyos sa Is 45.

Pagkatapos ay sumasapit naman ang isang pana-hong di eksakto, na kinakatawan ng animnapu’t dala-wang sanlinggo ng mga taon at naghahatid sa simulang pag-uusig ni Antioko sa taong 171. Sa taong itopinaslang ang Punong-paring si Onias: isang pina-hiran ang mamamatay. At kasunod nito’y ipinatigil ngmang-uusig ang pagsamba sa Templo ng Jerusalem atnagtayo pa siya ng ibang altar para kay Baal Samen saibabaw ng altar ng mga sinunog na handog: ito angKasuklam-suklam na Diyus-diyusan ng tagapag-wasak. Ito ang sanlinggo ng pag-uusig kung kailanisinulat ang propesiyang ito; at isang matagumpay napakikialam naman ng Diyos ang ibinabalita para sakatapusan ng sanlinggo.

Nahahayag ang pakikialam ng Diyos sa kapaya-paang di inaasahan na makakamit ng mga Judio sa

sikan. 10 Hindi namin pinakinggan ang tinig niYawe na aming Diyos; hindi namin tinupad angbatas na ibinigay niya sa amin sa pamamagitanng kanyang mga lingkod na propeta.

11 Sa halip na pakinggan ang tinig mo, tina-likdan ng buong Israel ang iyong kautusan.Kaya nga sumapit sa amin ang sumpa at mgababalang nakasulat sa Batas ni Moises, anglingkod ng Diyos sapagkat nagkasala kami sakanya. 12 Tinupad niya ang mga babala laban saamin at sa aming mga tagapamahala: pinadal-han niya kami ng sakuna na wala pang nakaka-tulad sa mga sumapit na sa Jerusalem.

13 Sumapit sa amin ang lahat ng kapaha-makang ito, gaya ng nasusulat sa Batas niMoises, ngunit hindi namin sinikap na payapainang poot ni Yawe na aming Diyos. Hindi kamitumalikod sa pagkakasala, hindi nakinig saiyong katotohanan. 14 Isinagawa ni Yawe angkanyang babala at pinadalhan kami ng saku-nang ito, sapagkat makatarungan siya sa lahatniyang gawa at kami nama’y hindi nakinig sakanyang tinig.

15 Panginoong aming Diyos na humango saamin sa pagkaalipin sa Ehipto at natanyag

hanggang sa araw na ito, kinikilala namin angaming pagkakasala sa iyo. 16 Alang-alang saiyong awa, ilayo mo ang iyong poot sa Jerusa-lem na iyong lunsod at banal na bundok. Dahilsa pagkakasala namin at ng aming mga ninuno,inaalipusta ang Jerusalem at ang bayan mo nglahat ng nakapaligid sa amin.

17 Kaya nga, aming Diyos, dinggin mo angdalangin at hiling ng iyong lingkod. Pagliwa-nagin mo ang iyong mukha sa iyong nagdilim nasantuwaryo. 18 Diyos ko, pakinggan at masdanmo kung paano gumuguho ang lunsod na pi-nagpahayagan ng iyong pangalan. Hindi kaminananalig sa aming mabubuting gawa, kayadumadalangin kami sa iyo at nananalig sa iyongwalang hanggang awa.

19 Patawarin mo kami, Panginoon! Dingginmo kami, Panginoon! Kumilos ka agad, amingDiyos, alang-alang sa iyo, yayamang taglay nglunsod at ng iyong bayan ang Pangalan mo.”

Ang hula tungkol sa pitumpung linggo• 20 Sa oras ng pag-aalay sa gabi, nag-

sasalita pa ako, nagpapahayag ng mga

panahong iyon (1 Mac 6:55). Pero hindi pa ito angpagdating ng Kaharian ng Diyos kundi paunang tandalamang. Tanging kay Kristo lamang magkakaroong-katuparan ang ibinalita tungkol sa walang-hanggangKatarungan.

Gayunman, ang mga bilang na inilalahad ng awtoray tumutukoy sa panahon ng mga Macabeo. Kunghindi nagkatotoo ang wakas ng kasaysayan noon,walang saysay na gamitin ang mga bilang na ito parakalkulahin kung kailan ito magaganap: ayaw itongipaalam ng Diyos (Mc 13:32).

Sa katapusan ng lumipas na dantaon, sa propesi-yang ito ni Daniel ibinatay ng nagtatag ng mga Saksini Jehova ang lahat ng kanyang interpretasyon saBiblia. Hangad patunayan ng mahaba niyang mgakalkulasyon na pagkatapos ng paghahari ng Diyos saIsrael kina David at Solomon, na nagtapos sa panahonni Daniel ay nagsimula naman ang bagong Kaharianng Diyos na magtatapos sa taong 1914 sa wakas ngdaigdig. At nang hindi ito naganap, inayos nila angkanilang mga kalkulasyon.

Hindi ito ang lugar para pagtalunan ang kanilangmga pala-palagay. Sapat ang pansinin na para sakanila, ang dalawang pinakaimportanteng petsa ngKaligtasan ay ang pagkawasak ng Jerusalem sa ika-6na dantaon bago kay Kristo at ang taong 1914. Atwalang anumang halaga para sa pagdating ng Kaha-rian ng Diyos ang pagdating ni Jesus, ang kanyangkamatayan at ang kanyang muling pagkabuhay. Pina-tutunayan nito ang pagkakamali ng mga taong angmahihirap na teksto ng Biblia ang pinagbabatayanpara kuwestiyunin ang tiyak na tiyak na mga katoto-hanan, sa halip na magsimula sa pinakamatatag namga pundasyon ng pananampalataya para sikapingpalinawin ang nakalilitong mga teksto.

975 DANIEL 10

pagkakasala ko at ng aking bayang Israel,nagsusumamo kay Yawe alang-alang sakanyang Banal na Bundok.

21 Noon dumating na lumilipad si Gab-riel, ang anghel na nakita ko sa pagsisi-mula ng pangitain. 22 Sabi niya: “Daniel,naparito ako upang magturo sa iyo. 23 No-ong nananalangin ka, may salitang na-banggit, at naparito ako upang ituro iyonsa iyo sapagkat minamahal ka ng Diyos.Pakinggan mo ang salitang ito at unawainang pangitain:

24 Pitumpung linggo ang itinakda parasa iyong bayan at banal na lunsod hang-gang sa pagtatapos sa karahasan at pag-wawakas sa pagkakasala at pagbayaranang kasamaan, itatag ang walang hang-gang katarungan, upang matupad angmga pangitain at hula at mapapahiranang Banal ng mga Banal.

25 Unawain mo ito: Mula sa panahongiutos ang muling pagtatayo ng Jerusalemhanggang sa pagdating ng isang punongpinahiran, lilipas ang pitung linggo. Saloob ng animnapu’t dalawang linggo,muling itatayo ang mga liwasan at muog,ngunit sa isang panahon ng kaguluhan.

26 Pagkaraan ng animnapu’t dalawanglinggo, papatayin ang isang pinahiran nawalang sala, wawasakin ang lunsod attemplo ng mga tauhan ng isang haringdarating. Tulad ng pagwawasak ng bahaang mangyayari. Hanggang sa wakas,magkakaroon ng mga digmaan at kapa-hamakang itinakda ng Diyos. 27 Sa loob ngisang linggo, ipatutupad ng manlulupig samarami ang kanyang batas. Sa kalagitnaanng linggo, ipahihinto niya ang mga pag-hahandog at ilalagay sa templo ang ka-suklam-suklam na diyus-diyusan hang-

gang sa sumapit sa manlulupig ang pagka-wasak na itinakda ng Diyos.”

Kasaysayan ng panahon ng mga Macabeo:isang simbolikong salaysay

• 1 Sa ikatlong taon ng pamamahalani Ciro, hari ng Persia, pinatalastasan ng

Diyos si Daniel na tinaguriang Beltesazar. Angpagbubunyag na ito ay tungkol sa katapatan atmatinding kapighatian. Naunawaan ito ni Danielat pinatalastasan siya sa pangitain.

2 Sa panahong iyon, tatlong linggong nag-ayuno akong si Daniel. 3 Hindi ako kumain ngpagkaing masarap, ni tumikim ng karne o alak.Hindi ako nag-ayos ni nagpabango ng katawansa loob ng tatlong linggo.

4 Sa ikadalawampu’t apat na araw ng unangbuwan, habang nakatayo ako sa pampang ngilog Tigris, 5 tumingala ako at nakakita ng isanglalaking nadaramtan ng lino at may sinturon nalantay na ginto. 6 Parang krisolito ang kanyangkatawan, singningning ng kidlat ang kanyangmukha, parang nagliliyab na sulo ang kanyangmata, tulad ng makintab na tanso ang kanyangpaa’t kamay, at dumadagundong ang kanyangmga salita na parang sa isang pulutong.

7 Akong si Daniel ang tanging nakakita sapangitaing ito. Hindi ito nakita ng mga lalakingkasama ko; sinakmal nga sila ng malaking takotkung kaya tumakbo sila at nagtago. 8 Naiwanakong mag-isang nakatingin sa dakilang pa-ngitaing ito. Natulala ako at nawalan ng lakas.9 Nang marinig ko ang kanyang tinig, walang-malay akong napasubsob sa lupa. 10 May huma-wak sa akin at itinindig akong pinanginginiganng kamay at tuhod.

11 Sabi niya sa akin: “Daniel, taong minama-hal ng Diyos, sinugo ako sa iyo ngayon kayapakinggan mo ang aking sasabihin.” Nang ma-rinig ko ito, nangiginig akong tumayo. 12 Atsinabi pa niya: “huwag kang matakot. Mula saunang araw na ipasya mong magtamo ng pang-unawa at magpakumbaba sa Diyos, narinig angiyong mga hinaing, at iyan ang dahilan kayanarito ako.

13 Dalawampu’t isang araw na nilabanan akong prinsipe ng Persia, ngunit tinulungan ako niMiguel, isa sa mga punong-anghel. Iniwan ko

• 10.1 Ang lahat ng pangyayaring binabanggit samga kabanata 10-11 ay pawang pangnagdaan na parasa awtor: ang mga ito rin ang isinasalaysay sa atin saikalawang aklat ng mga Macabeo. Pero isinasalaysayrito ang mga ito na parang matalinhagang ipinapa-hayag ng isang taong nagngangalang Daniel, mga apatna dantaon pa bago mangyari. Estilo lamang ito ng

pagsulat. Sa katunaya’y ang wakas ng istorya angbinibigyang-halaga ng sumulat, na ipinaliliwanag natinsa 12:1-3. Gusto niyang ituro sa kanyang mga kasa-mahang pinag-uusig na katatapos lamang danasin angmga pangyayaring ito na ang kanilang mga paghihirapay patungo sa nalalapit na pagdating ng Kaharian ngDiyos at sa Araw ng Muling Pagkabuhay.

10

DANIEL 10 976siya roon sa mga hari ng Persia, 14 at naparitoako upang sabihin sa iyo ang mangyayari saiyong bayan sa mga araw na darating. Sapagkattungkol sa mga araw na iyon ang bagong pangi-taing ito.”

15 Matapos niyang sabihin ito, nagpatirapaako at nanahimik, ngunit may isang tulad ng taona humipo sa aking mga labi. 16 Nagbuka ako ngbibig upang magsalita: “Panginoon, lubhaakong binagabag ng pangitain at wala akongkalakas-lakas. 17 Paano ako makapagsasalitakung wala akong lakas at pinangangapusan nghininga?”

18 Muli akong hinipo ng kaharap kong muk-hang tao upang bigyan ng lakas. 19 “Taong hini-rang ng Diyos,” sabi niya, “huwag kang mata-kot. Sumaiyo ang kapayapaan. Maging ma-tapang ka at malakas.” Habang nagsasalitasiya, nakadama ako ng lakas, at sinabi ko:“Magsalita ka, panginoon ko, malakas na akongayon.”

20 Sabi niya sa akin: “Alam mo ba kung bakitako naparito sa iyo? 21 Ipapahayag ko sa iyo angnakasulat sa Aklat ng Katotohanan. Pagka-tapos, babalik ako upang labanan ang anghel ngPersia. Susunod ang anghel ng Gresya. Walangtumutulong sa akin sa lahat ng ito maliban kayMiguel, ang inyong puno.

1 Tinutulungan niya ako at pinalalakasgaya ng pagtulong ko sa kanya sa unang

taon ni Dario, ang Medo. 2 Ngunit sasabihin ko saiyo ngayon ang katotohanan.

Magkakaroon ng tatlo pang hari sa Persia.Higit pang magiging mayaman kaysa kanilaang ikapat. At kapag lumakas na siya dahil sakanyang kayamanan, hahamunin niya ang ka-harian ng Gresya.

3 Isang makapangyarihang hari ang titindig atmamamahala sa isang malaking kaharian atgagawa ng lahat niyang magustuhan. 4 Ngunitkapag matatag na ang kanyang paghahari, sakanaman mahahati sa apat ang kanyang kaharian.Wala ritong mauuwi sa kanyang mga kaanak, atmababago ang paghahari; aalisin nga ang kan-yang paghahari at malilipat sa iba ang kaharian.

5 Magiging makapangyarihan ang hari ngTimog, ngunit isa sa kanyang mga pinuno angmagiging higit pang makapangyarihan at higitpang lalawak ang kaharian nito. 6 Makaraan angilang taon, magiging magkakampi sila, at ma-kikipagkita sa hari ng Hilaga ang babaeng anakng hari sa Timog upang bigyang-kaganapanang kasunduan. Ngunit hindi siya magtatagal,pagkat papatayin siya kasama ng mga naghatidsa kanya at ng kanyang anak na lalaki at asawa.

7 Pagkatapos, isang supling buhat sa kanyangmga ugat ang sisibol. Lulusubin nito ang kuta nghari sa Hilaga at lilipulin sila. 8 At aagawin niyaang mga diyus-diyusan, mga rebulto, mga pilakat ginto ng mga kalaban. Dadalhin niya saEhipto ang lahat ng ito at mananatili siyangmalayo sa hari ng Hilaga sa loob ng ilang taon.

9 Pupunta pa-Timog ang hari sa Hilaga atsaka magbabalik sa kanyang sariling bansa.10 Maghahanda sa pakikidigma ang kanyangmga anak at magtitipon sila ng malaking hukbo.Kaya pupunta siya na parang bumabahang ilog:daragsa at saka uurong pabalik sa sariling kutamakaraang makapanlusob. 11 Magagalit anghari sa Timog at makikipagdigma sa kanya atbagamat maghahanda siya ng malaking hukbo,lulupigin niya ang mga ito. 12 Pagkalipol ng harisa Timog sa mga ito magiging palalo siya. Libu-libong kawal ang kanyang lilipulin, ngunit hindimagtatagal ang kanyang pananagumpay.

13 Magtitipon ang hari sa Hilaga ng hukbonghigit na malaki kaysa dati. Maghahanda siya ngmaraming kagamitan at armas, at makaraanang ilang taon, lulusubin niya ang hari sa Timog.14 Marami pang babangon laban sa hari saTimog. Mag-aalsa ang mararahas mong kaba-bayan upang tuparin ang pangitain, ngunitmabibigo sila. 15 Darating ang hari sa Hilaga atmagtatayo ng isang muog para sakupin angisang kuta, at walang magagawa ang mga taga-Timog, at ang kanilang mga piling kawal.

16 Gagawa ng sariling kagustuhan ang lumu-lusob at walang makapipigil sa kanya. At mani-nirahan siya sa kaaya-ayang Lupain habangnangwawasak. 17 Upang madaling masakopang buong kaharian, makikipagkasundo siya atiaalok na maging asawa ng hari roon ang isa sakanyang mga anak na babae. Ngunit hindimagtatagal ito at mabibigo.

18 Babalingan niya ang mga pulo at lulupiginang marami sa mga iyon, ngunit isang pinunoang susugpo sa kanya at hindi siya makapag-hihiganti. 19 Babalingan naman niya ang mgakuta ng kanyang sariling lupain, ngunit mabu-buwal siya at mawawala na. 20 Hahalili sa kanyaang isang hari, na magpapadala ng maniningil ngbuwis upang samsaman ang Kaluwalhatian ngKaharian. Ngunit sa loob ng ilang araw babagsakito, nang hindi lantaran ni sa pakikidigma.

21 May isa pang hahalili – isang hamak na taona walang karapatang maging hari, ngunitmapapasakanya ang kaharian sa pamamagitanng lihim na pakana. 22 Lilipulin niya ang mgakalaban at pati ang puno ng isang Tipan. 23 Sakatusuhan at kataksilan siya lalakas nang mayilang tauhan lamang.

11

977 DANIEL 1224 Lulusubin niya ang pinakamayayamang

probinsya at gagawin ang hindi pa nagawa ngkanyang mga magulang at ninuno. Paghahati-hatiin nga niya sa kanyang mga kaibigan angmga kayamanang nasamsam. Mag-iisip siya ngmga pakana laban sa mga tanggulan, ngunitpara sa maikling panahon lamang.

25 Buong lakas at tapang na lulusubin niyaang hari ng Timog nang may malakas na hukbo.Hindi nito matatagalan ang kanyang panana-lakay, pagkat papanghihinain ito ng mga lihimna pakana. 26 Mga kasalo sa pagkain ang mag-papahamak sa hari ng Timog. Malalansag angkanyang hukbo, at marami ang mapapatay.

27 Walang iisipin ang dalawang hari kundi angpamiminsala at panlilinlang sa isa’t isa habangmagkasalo silang kumakain. Ngunit wala silangmagagawa sapagkat hindi pa dumarating angtakdang panahon.

28 Babalik ang hari ng Hilaga sa kanyanglupain, taglay ang malaking kayamanan, ngunitpuno ng masamang pakana ang kanyang pusolaban sa Banal na Tipan. Isasagawa niya angmasamang balak bago siya umuwi sa sarilingbayan. 29 Sa takdang panahon siya magbabaliksa Timog ngunit maiiba na ang pangyayari saikalawang pagkakataong ito.

30 Sasalakayin siya ng hukbong-dagat ngKitim, kaya manghihina ang loob niya. Pagbalikniya, magmamalupit siya sa Banal na Tipan atmuling tutulungan ang mga tumatalikod sa Ba-nal na Tipan. 31 May ipadadala siyang mgakawal upang lapastanganin ang santuwaryong kuta. Ipatitigil nila ang pang-araw-araw napaghahandog, at itatayo ang Kasuklam-suklamna Diyus-diyusan ng manlulupig. 32 Ibubuyoniya sa kasamaan ang nagsitalikod sa Tipan,ngunit tatatag at makakagawa ang nakakikilalasa kanilang Diyos.

33 Marami ang tuturuan ng pinakamatatalinosa bayan, ngunit papatayin sila sa tabak osusunugin, o aagawan ng kanilang ari-arian oitatapon nang ilang panahon. 34 Tatanggap silang katiting lamang na tulong sa kanilang pagka-buwal at mandaraya ang maraming nakikisamasa kanila. 35 Ilan sa marurunong ang babagsakupang sila’y subukin, dalisayin at linisin hang-gang sa wakas. Darating pa nga ang takdangpanahon.

36 Gagawin ng hari ang kanyang magus-

tuhan. Buong kapalaluang itatanghal niya angsarili nang higit kaysa lahat ng diyos. Lalapas-tanganin niya ang Diyos ng mga diyos. Mana-nagumpay siya hanggang sa mag-umapaw angpoot ng Diyos, pagkat kailangang maganap angitinakda. 37 Hindi niya papansinin ang diyos ngkanyang mga ninuno, ni ang paboritong diyosng kababaihan o ang iba pang diyos, kundi siyamismo ang ipapalagay niya na higit kaysa lahat.38 Sa halip ng mga iyon, sasambahin niya angdiyos ng mga kuta, isang diyos na hindi kilala ngkanyang mga ninuno, at aalayan niya ito ngginto, pilak at mamahaling bato at hiyas. 39 Tag-lay ang tiwala sa banyagang diyos, sasalakayinniya ang mga kuta. Bibigyan niya ang mgadumadakila sa kanya ng kapangyarihan sa mgabansa at sa lupain nila para pagtubuan ito.

40 Sa panahon ng wakas niya haharapin anghari ng Timog. Sasalakayin ito ng hari ng Hilagang mga karo, kabalyera at hukbong dagat. Sa-sakupin niya ang mga lupain at babagtas napalampas doon. 41 Makararating sa kaaya-ayang Lupain, at maraming mamamatay roonsa labanan. Ang tanging makaliligtas ay angEdom, Moab at ang mga nalabi ng Amon.42 Marami pang bansa ang kanyang sasakupin,kabilang na ang Ehipto. 43 Sasamsamin niya angmga ginto, pilak at lahat ng maiinam na bagaysa Ehipto. Makikisama sa kanya ang mga taga-Libya at Ehipto.

44 Ngunit babagabagin siya ng mga balitabuhat sa Silangan at sa Hilaga, at aalis siyanggalit na galit upang patayin at lipulin ang mara-ming tao. 45 Magtatayo siya ng kampo militar sapagitan ng dagat at ng Banal na Bundok ngkaaya-ayang Lupain. Ngunit darating ang kan-yang wakas, at walang tutulong sa kanya.

Ang nangatutulog ay magigising sa buhayna walang hanggan

• 1 Sa panahong iyon ay titindig siMiguel, ang dakilang Pinunong

Tagapagtanggol ng mga anak ng iyongbayan. Magiging isang panahon iyon ngkapighatiang wala pang nakakatuladbuhat nang matayo ang mga bansahanggang sa araw na ito. Sa panahongiyon maliligtas ang mga may pangalang

• 12.1 Napakaimportante ng tekstong ito: ditounang binabanggit ang Muling Pagkabuhay.

Naniniwala ang mga Judio na pagkamatay nila,bawas na buhay lamang magkakaroon sila sa ilalim nglupa. Hindi sila umaasa sa muling pagkabuhay o sa

gantimpala para sa bawat isa kundi para lamang sakanilang bansa. Kung magpapakabuti sila, pagpapa-lain o muling bubuhayin ng Diyos ang kanilang bansa(tingnan ang Ez 37).

Ang mga pag-uusig sa panahon ng mga Macabeo at

12

DANIEL 12 978

nakasulat sa Aklat. 2 Marami sa nanga-kahimlay sa Alabok ang magigising sabuhay na walang hanggan at ang iba’y sakadustaan at walang katapusang kilabot.3 Magliliwanag na tulad ng ningning nglangit ang mga nagtamo ng karunungan;magpakailanma’y magliliwanag na tuladng mga bituin ang mga nagturo ng daanng katarungan sa mga tao.

4 At ikaw, Daniel, ipaglihim mo angmga salitang ito at sarhan ang Aklat

pagdating ng Diyos at ng kanyang Paghahari sasanlibutan. Pero higit pa sa sandaang taon ang lumipasbago dumating si Kristo. Magagamit natin dito angsinabi hinggil sa pagbabalita ng mga propeta (tingnanang Isaias 9).

Kung may malayong lakad ang isang ama kasama ngkanyang anak, at kapag pagod na ang anak, hindisinasabi sa kanya ng kanyang ama kung gaano pakalayo ang dapat niyang lakarin. Ang susunod napupuntahan o dadaanan lamang ang kanyang itinu-turo: tayo na sa punong iyon na natatanaw natin sabanda roon. At pagkatapos ay sasabihin naman niya:tayo na hanggang sa bahay na iyon, hanggang satuktok ng bundok na iyon… kayat napasisigla niya angpag-asa ng kanyang anak sa sunud-sunod na mgabaytang.

At sa banal na kasaysayan, sa tuwing iimbitahan ngDiyos ang kanyang bayan na humakbang, pinag-niningning niya ang masayang kinabukasang inilaanniya para sa sangkatauhan, na para bang abot-kamaylamang ito. Lagi namang may anumang nakakamit,pero nasa dako pa roon ang pinakamainam, at hang-gang sa pinakahuling araw, mabubuhay pa rin angmga tao sa pag-asa.

Nangungusap ang Diyos hindi para bigyang-kasiyahan ang ating pag-uusisa, kundi para tawagintayong kumilos. Sa taong 165 bago kay Kristo, isinulatng isang guro ng Batas ang librong ito para palakasinang loob ng kanyang mga kababayang inuusig, at paraibalita ang nalalapit na pagpapalaya na magigingpinakaganap ayon sa kanyang paniwala. Subalit hindiipinahayag sa kanya ng Diyos ang petsa ng wakas ngmundo. Para sa mga Judio ng kanyang panahon, angdi inaasahang wakas ng pag-uusig ni Antioko at angnakamit na kapayapaan ay malinaw na tanda na ngpaghahari ng Diyos sa kasaysayan.

• 5. MGA ANGHEL

Sa naunang mga pahina, binanggit natin na mgapaglalarawan lamang sa literatura ang lahat ng pa-ngitain ang mga anghel na ito; ganito ang paraan ngpagkasulat sa mga librong apokaliptiko. Basahin dinang paliwanag sa Gen 16. Ngunit hindi natin ito dapatipagkamali na wala nang lugar ang mga anghel samensahe sa biblia at wala nang sinasabi tungkol sa mgaito ang salita ng Diyos. Ano ang puwede natingpaniwalaan tungkol sa bagay na ito?

ang pagninilay sa kapalaran ng mga martir ang nag-hatid sa kanila sa matibay na paniniwalang ang mganamatay ay makikibahagi sa kaligayahan sa Kaharianng Diyos – muli silang bubuhayin. Makikita rin natinang ganitong pag-asa sa Ikalawang Aklat ng mgaMacabeo (kab. 7:9 at 12:43). Mababasa rin natin ito samga kabanata 2-5 ng Aklat ng Karunungan. Ang mgatekstong ito ay bunga ng pananampalataya at ng mgapagsubok na tiniis ng sambayanang Judio sa hulingdalawang dantaon bago kay Jesus. At ang mga ito angnaghanda para sa ituturo niya mismo hinggil sa MulingPagkabuhay (Mc 12:18).

Si Miguel, ang anghel ninyo (ng bayang Judio)10:13 at 10:21. Puno ng mga pangitain ang libro niDaniel. Kung minsa’y masalimuot, gaya ng iba pangmga librong tinatawag na apokaliptiko na sinulat sasambayanang Judio sa pagitan ng taong 200 bago kayKristo at ng taong 100 A.D.

Ang mga librong apokaliptikong ito (o mgapagbubunyag) ay sinulat ng mga pantas ng panahongiyon para itala ang paghahari ng Diyos sa kasaysayan.At tulad sa librong ito ni Daniel, gumagamit ang lahatng ito ng mga kumplikadong pangitain, matalin-hagang mga bilang, mga mensaheng hatid ng mgaanghel. Isa lamang itong paraan para makuha angatensyon ng tagapakinig. Sa 9:1, ipinaliliwanag niAnghel Gabriel ang pangitain. May isa pang angheldito, si Miguel. Inilalarawan ang kasaysayan na parabang ang mga pangyayari ay itinadhana na antemanoat nasusulat sa libro ng Diyos. Pagkaminsa’y maylabanan ng mga anghel sa langit, na kumakatawan saiba’t ibang bansa. Kaya lumalaban si Miguel para sabayang Judio; gayundin sa 10:13, may isang anghel natinatawag na “prinsipe ng kaharian ng mga taga-Persia.”

Sa katapusan ng kabanata 12, may bagong serye ngmatalinhagang mga bilang. Walang ibang nilalamanang mga ito kundi gaya ng mga nauna: ang patuloy napag-uusig mula sa panahong naputol ang pagsambaang kailangang matapos na, at hindi magtatagal atsasapit na ang wakas.

BAKIT IBINALITA NA NARIRITO NA ANGPAGHAHARI NG DIYOS GAYONG MASMATAGAL PA BAGO ITO SUMAPIT?

Inihuhula ng iba’t ibang pahayag sa aklat ni Danielang wakas ng pag-uusig ni Antioko at ang ganap na

hanggang sa panahon ng wakas. Maramiang magpaparoo’t parito at magsa-saliksik. Lalago ang kasamaan.”

• 5 Tumingin akong si Daniel at nakita ko namay dalawa pang nakatayo, bawat isa sa mag-kabilang pampang ng ilog. 6 Sinabi ng isa sataong nakadamit ng lino at nasa pinanggaga-lingan ng agos: “Kailan magaganap ang lahat ngkahanga-hangang bagay na ito?”

7 At narinig ko ang tugon ng tinanong. Itinaasniya ang kanyang mga kamay sa langit atnanumpa sa pangalan ng Nabubuhay Magpa-

979 DANIEL 12kailanman: “Makakaraan ang isang panahon,dalawang panahon at kalahating panahon.Kapag durog na durog na ang banal na bayan,magaganap na rin ang mga bagay na ito.”

8 Narinig ko nga pero hindi ko naunawaan.Muli akong nagtanong: “Panginoon, ano angkahihinatnan ng lahat ng ito?”

9 At sinabi niya: “Humayo ka, Daniel, pagkatlihim at selyado ang mga salitang ito hanggangsa panahon ng pagwawakas. 10 Marami ang da-dalisayin, lilinisin at susubukin. Magpapatuloyang masama na gumawa ng masama; wala

silang mauunawaang anuman; ang marunonglamang ang makauunawa.

11 Mula sa panahong pigilin ang pang-araw-araw na paghahandog at itayo ng manlulupigang kasuklam-suklam na diyus-diyusan, mag-kakaroon ng sanlibo dalawang daan at siyam-napung araw. 12 Mapalad ang makapaghihintayat sasapit sa sanlibo tatlong daan at tatlumpu’tlimang araw. 13 At ikaw naman, humayo ka.Mamamahinga ka at babangon upang tumang-gap ng iyong gantimpala sa wakas ng pana-hon.”

mga anghel ng mga bansa: basahin ang Gawa 7:38;Gal 3:19; Ef 1:21 at ang kaukulang mga paliwanag.Ang papel ng mga pari sa Templo ng Jerusalem angibinibigay ng Pagbubunyag ni Juan (8:3) sa mga anghelsa pagdiriwang sa langit. Itinuturing din silang mgainstrumento ng Diyos sa kanyang paghuhukom attagapaghatid ng mga kapahamakang nagmumulat samakasalanang sangkatauhan sa mga pagkakasala nito(15:5). Pareho ang sinasabi ng ebanghelyo. Sinasabipa nito na ang mga anghel ng maliliit ang mismongmga anghel na nakikibahagi sa puspos at maningningna liwanag ng Diyos (Mt 18:10).

Nangungusap nga ang biblia tungkol sa mga anghel.Pero hindi natin agad-agad masasagot ang itinatanongng marami: Pamamaraan lang ba ang mga anghel paratukuyin ang pagkilos ng Diyos sa mundo? Mukha baito ng Diyos sa paglingap niya at malasakit sa kanyangmga minamahal? O talagang tunay na nilalang atkapangyarihang espirituwal na iba sa Diyos ang mgaanghel?

Walang malinaw at tiyak na sagot sa mga tanong naito. Sa totoo’y bahagi ng Tradisyon ang pagsam-palataya sa Diyos “na Maylalang sa nakikita at di-nakikita.” Tulad sana sa paggawa ng relo ng isangrelohero ang paglikha ng Diyos sa sanlibutan kungisang materyalistang diyos siya. Ngunit espiritu angDiyos at Diyos ang Espiritu kayat siya ang Ama ngsanlibutan kung saan lahat at bawat nilalang ay salaminat sinag ng yaman at kasaganaan ng Diyos. Walangpagkaubos ang kanyang liwanag sa una nitongpagsinag: sumasabog ito at sumisinag sa mga nasa masmababang antas. Pinili ng Salita ng Diyos na mamayansa piling natin at makibahagi sa ating laman, dahilsiguro sa nabubuhay tayo sa mas mababang baitang ngkanyang sangnilikha at hangad niyang marating angpinakaaba. Kaya naman hindi natin magagawangpanginoonin ang ating mga sarili.

Sa paglaganap ng Iglesya sa buong mundo, maymga bansang iba ang tingin sa mga kapangyarihan ngsanlibutan. Kayat nagbago rin ang lengguwahe nito,tulad ng nangyari sa mga sumulat sa mga banal naaklat. Laging bukas ang pinto sa mga bagong kara-nasan. Sa lahat ng ito, ipinaaalaala sa atin na ipina-ilalim kay Kristo sa pagkabuhay niya at pagluwalhatiang lahat ng tagapamagitang iyon. Siya lamang angmayhawak sa mga susi ng kasaysayan at hantungan ngbawat isa.

Nitong nakaraang mga dantaon, itinuro sa atin namga di-nakikitang kasama ang mga anghel. Dahil sakanilang mga pakpak na nakikita natin sa kanilangmga larawan, nabuo sa kaisipan ng mga tao na bale-wala sa kanila ang anumang distansya at nakalutanglamang sila sa ere. Turo rin sa atin na ipinagkatiwala ngDiyos ang bawat isa sa atin sa isang “anghel de laguwardiya” (anghel na tagatanod) na magsasang-galang sa atin sa panganib at tukso. Mas importanteang ilan sa kanila sa hukbo ng langit, at sila ang mgatinatawag na arkanghel. Ang iba nama’y nakatalaga sapangangasiwa sa sanlibutan: sila ang tinatawag natingmga lakas o kapangyarihan ng sanlibutan. At ang ibapa, ayon sa mga manunulat sa buhay-espirituwal, aykaniig ng Diyos at walang ibang pinagmamasdan kundisiya: sila ang mga serapin.

Marami ang nagpapalagay na pangmanang lamangng simbahan ang mga paglalarawang ito, sinauna peronakakatouch. Mas gusto naman ng iba na isiping angDiyos mismo ang maygawa kapag ipinag-adya sila sakung anong malaking sakuna o kapahamakan: ba’tnga ba naman tayo maghahanap pa ng mga tagapa-magitan?

Ngunit sa iba’t ibang teksto sa biblia na sinulat sa iba’tibang panahon, makikita nating naniniwala ang mgatao sa mga tagapamagitan. Sa totoo’y kaugnay angpaniwalang ito sa mas malalim na pagkaunawa samisteryo ng Diyos. Hindi mahirap para sa kanila angmaniwala sa mga anghel dahil hindi sila paralisado ngmateryalistang pananaw sa sanlibutan. Kaya sinasabinilang binabahaginan ng Diyos ng kanyang kapang-yarihan ang mabubuti at masasamang espiritu. Na-lalahad sa ilang mga teksto, tulad ng aklat ni Tobit, nainstrumento ng pamamalagi at paglingap ng Diyos anganghel na tagatanod. Sinasabi naman sa atin ng iba,tulad ng aklat ni Daniel, ang tungkol sa mga anghel nanagbibigay-proteksyon sa mga bansa at silang unangnagturo sa mga ito ng mga batayan ng kanilang kulturaat relihiyon. Sila ang mga tagapangasiwa sa kasay-sayan ng sangkatauhan, at malaya nila itong isina-sagawa ngunit sa dakong huli’y ang pasya pa rin ngDiyos ang dapat nilang sundin. Kaiba nga ang pana-naw na ito sa kasaysayan ng sangkatauhan para sa atinngayon, kahit na nakaugat ito sa biblia (Dt 32:8, Hkm11:24; Is 63:9; Dn 10:21).

Tinanggap ng mga sumulat ng Bagong Tipan angiba’t ibang pagtingin sa misyon ng mga anghel nangwalang pagtatangi. Alam nina Esteban at Pablo ang

DANIEL 13 980

Ang kasaysayan ni Susana• 1 Sa Babilonia ay may naninira-hang isang lalaking nagngangalang

Yoakim. 2 Mayroon siyang asawa, si Susanana anak ni Hilkias. Napakaganda niya atmay takot sa Diyos 3 dahil mga matuwid natao ang kanyang magulang at sila angnagsanay sa kanya sa batas ni Moises.4 Napakayaman ni Yoakim. May isang har-din sa paligid ng kanyang bahay at maramiang mga Judiong dumadalaw sa kanyadahil iginagalang siya ng lahat.

5 Nang taong iyon, dalawang mata-tanda sa bayan ang hinirang na hukom, atsa kanila nagkatotoo ang salitang ito ngPanginoon: “Nanggaling ang katampa-lasan sa Babilonia sa mga matatanda ngbayan at hukom na mga patnubay ngbayan sa turing.” 6 Malimit sa bahay niYoakim ang mga taong ito na nilalapitanng lahat ng mga may usapin sa hukuman.

7 Kapag nakaalis na sa tanghali angmga tao, namamasyal si Susana sa hala-manan ng kanyang asawa. 8 Nagsimulangmagkimkim ng pagnanasa ang dalawangmatandang lalaki habang pinagmamas-dan nila si Susana sa pagpasyal nito sahardin araw-araw. 9 Hindi na sila tuminginsa langit at kinalimutan nila ang mgamakatarungang utos nito. At tumindi angkanilang pagnanasa. 10 Pareho sila ngnadarama sa babae, ngunit inilihim nilaiyon sa isa’t isa. 11 “Nahihiya silang ihayagang kanilang pagnanasang sumiping sakanya. 12 Ngunit ipinagpatuloy nila ang

may pananabik na pagmamalas kaySusana sa araw-araw.

13 Isang araw, sinabi nila sa isa’t isa:“Umuwi na tayo, oras na ng panangha-lian.” Naghiwalay ang dalawa, 14 ngunitkapwa sila nagbalik agad at nang mag-pangita uli, napilitan silang aminin sa isa’tisa ang kanilang masamang layunin. Atnagkasundo silang maghintay ng pagka-kataon na mapag-isa ang babae.

15 Habang hinihintay nila ang tamangpanahon, nagpunta isang araw sa hardinsi Susana tulad ng dati na tanging dala-wang katulong ang kasama; at dahil ma-init noon, binalak niyang maligo sa har-din. 16 Walang ibang naroon liban sa dala-wang matandang nakatago at nagmamat-yag.

17 Inutusan ni Susana ang dalawangkatulong: “Ikuha ninyo ako ng langis atpabango, at isara ninyo ang mga pinto nghardin habang naliligo ako.” 18 Sumunodang dalawang katulong. Sinarhan nila angmga pinto, at sa isang pintuan sa tagiliransila nagdaan patungo sa bahay upangkunin ang ipinakukuha sa kanila ni Su-sana; wala silang kaalam-alam na nag-tatago sa hardin ang dalawang matan-dang lalaki.

19 Pagkaalis ng mga katulong, patak-bong tumindig ang dalawang matanda atlumapit kay Susana at ang sabi: 20 “Na-kasara ang mga pinto ng hardin at walangnakakakita sa atin. Gusto naming su-muko ka at sumiping sa amin. 21 Kungtatanggi ka, sasaksi kami laban sa iyo.

• 13.1 Ang mga kuwento sa mga kabanata 13-14 ay idinagdag sa aklat ni Daniel sa bibliang Gri-yego. Bahagi ang mga ito ng mga aklat na Deute-rocanonical (tingnan ang teksto sa p. 754).

Ang unang kuwento tungkol kay Susana aypara ipakita kung paano ipinagtatanggol ng Diyosang kaawa-awang walang-sala. Mabigat na tinutu-ligsa ang katiwalian ng mga hukom. Alalahanin angsalita ni Jesus sa Mateo 5:28: “Ang tumingin nangmay masamang pagnanasa sa isang babae ay naki-apid na sa kanyang puso.”

TATLONG KUWENTONG IDINAGDAG SA LIBRO NG DANIEL

Ang ikalawa, para pagtawanan ang mga pari ngmga diyus-diyusan.

Ang ikatlo, para ipakita (gaya ng nasa mgakabanata 3 at 6) ang pagtulong ng Diyos sa kanyangmga saksi.

Hindi dapat bale-walain ang mga istoryang ito sapagsasabing kuwentong pambata lamang ang mga ito.Gaya ng mga talinhaga ni Jesus, nagbibigay ang mgaito ng maraming aral sa atin at nag-aanyaya sa atin napagnilayan ang ating ugali.

13

Bakit hindi lahat ng biblia ay may pare-parehong mga aklat?

Noong panahon ni Jesus, walang Judiong nagduda na ang mga aklat ni Moises at ng MgaPropeta ay salita ng Diyos. Sa paglipas ng panahon, malugod na tinanggap ang ibang mga aklatna tinatawag na Mga Sinulat o Mga Aklat ng Karunungan at idinagdag ang mga ito sa mga unangaklat. Ngunit hindi nilinaw kung anong antas ng awtoridad ang dapat ibigay sa mga ito.

Ang ilan sa mga aklat na ito ay sinulat hindi sa wikang Hebreo kundi sa Griyego, ang wikangginagamit sa maraming bansa. Kaya mas marami ang mga aklat sa bibliang Griyego na ginamitng mga Judio sa labas ng Palestina pati na sa maraming simbahang Palestino.

Pagkatapos lamang ni Jesus – at pagkawasak sa Jerusalem ng mga Romano saka ang mgaPariseo, sa taong 95, ay nagtawag ng konseho sa Jamnia, upang muling itatag ang komunidadng mga Judio. Noon nila itinatag nang may katiyakan ang canon, na siyang pamantayan ngbibliang Judio. Bagamat tinanggap nila ang ilan sa mga mas bagong aklat, halimbawa’y iyongkay Daniel, sadya nilang di isinali ang lahat ng nasusulat sa Griyego.

Samantala, ginamit naman ng Iglesya ang bibliang Griyego tulad ng ginawa ng mga apostol,at ang inalala lamang nila ay kung ano ang dapat isama sa Bagong Tipan.

Sa taong 384, sa wakas, binigyang-katiyakan ng tinatawag na Dekreto Damasco ang canonng bibliang Kristiyano at tinanggap ang ilang aklat na nasa bibliang Griyego na tinaggihan nang mga Judio sa Jamnia, sa kabila ng opinyon ng minorya na naglagay sa mga ito sa masmababang ranggo. Ang mga aklat na ito ay tinatawag na deuterocanonica, ibig sabihi’y mgaaklat ng ikalawang pamantayan.

Nang lisanin ng mga Protestante ang Iglesya, pagkatapos ng labindalawang dantaon, hindinila naisipan pang punahin ang pamantayan ng Bagong Tipan ngunit hindi sila magkasundo samga aklat na deuterocanonical, kaya minabuti nilang huwag nang isali ang mga ito. Tinawagnila ang mga itong apocrypha, ibig sabihi’y di-tunay. Ngunit hanggang sa ikalabing-siyam nasiglo, karaniwa’y inilimbag nila ang mga ito sa kanilang biblia. Pagkatapos, lubusan nang diisinali ang mga ito.

Ang mga aklat na deuterocanonical ay:

1 at 2 Macabeo Baruc Karunungan ni SolomonKabanata 13-14 ng Daniel Tobit SiracKabanata 11-16 ng Ester Judit

Lahat ng modernong mga pag-aaral ng biblia ay nagpapakita sa kahalagahan nitong mgaaklat na deuterocanonical bilang tagapag-ugnay ng mga Hebreong aklat ng Matandang Tipanat ng nasa wikang Griyego na bumubuo ng Bagong Tipan.

Bigyang-pansin na ang tanging paraan para malaman kung alin ang mga sagradong aklat atkung alin ang hindi dapat isali sa Bibia ay komunsulta sa desisyon ng Iglesya. Ang mgatumutuligsa ngayon sa Iglesya sa ngalan ng Biblia ay hindi makakaalam kung saan matatagpuanang salita ng Diyos kung hindi ito ipinahayag ng Iglesya.

981

Sasabihin naming pinaalis mo ang iyongmga katulong dahil may katipan kanglalaki rito.”

22 Pataghoy na nasabi ni Susana: “Anu-man ang gawin ko, wala akong lulusutan.Parang kamatayan ang pagsuko sa inyo.Pag tumanggi ako, hindi ako makatatakassa inyo. 23 Nanaisin ko pang bumagsaksa inyong kamay na walang kasalanankaysa magkasala sa paningin ng Pangi-noon.”

24 Sumigaw nang malakas si Susana,ngunit sinabayan siya ng sigaw ng dala-wang matandang lalaki. 25 Tumakbo angisa sa mga ito upang buksan ang pinto nghardin. 26 Nang marinig ang kaguluhan sahardin, nagmamadaling nagtungo sa pin-tuan sa tagiliran ang mga katulong sabahay. 27 At labis silang nalito nang mag-salaysay ang dalawang matanda, dahilhinding-hindi sila nakarinig ng masamatungkol kay Susana.

28 Kinabukasan, nagdaos ng pulong sabahay ni Yoakim. Dumating ang dalawangmatanda, puno ng masamang hangarinpara ipapatay si Susana. 29 Nag-utos angdalawa sa harap ng mga tao: “Ipatawagninyo si Susana, na anak ni Hilkias atasawa ni Yoakim.” 30 Ipinatawag nga siyaat dumating si Susana na kasama ng mgamagulang, mga anak at lahat ng kamag-anak.

31 Napakaganda at napakapinong ku-milos ni Susana. 32 Nakabelo siya, ngunitiniutos ng dalawang buktot na alisin angkanyang takip sa mukha upang masiya-han sa kanyang kagandahan. 33 Nagsiiyaknaman ang kanyang pamilya at mgakaibigan at lahat ng nakakita kay Susana.

34 Tumayo ang dalawang matanda atipinatong ang kanilang kamay sa ulo niSusana. 35 Ganap na nagtitiwala sa Pangi-noon, lumuluhang tumingala sa langit siSusana.

36 Nagsimulang magsalita ang dala-wang matanda: “Naglalakad kami sahardin nang pumasok doon ang babaeng

ito na may kasamang dalawang katulong.Iniutos niyang isara ang mga pinto sahardin at saka pinaalis ang mga kasama.37 Pagkatapos, isang binata ang lumabassa pinangungublihan at sumiping sakanya. 38 Nasa dulo kami ng halamanannang makita namin ang pagkakasalangito. Tumakbo kaming palapit, 39at huling-huli sila sa akto. Hindi namin nadakip angbinata dahil mas malakas siya kaysaamin. Patakbo niyang binuksan ang pintoat tumakas. 40Nahuli namin ang babaengito at tinanong kung sino iyon, 41ngunittumanggi siyang sabihin. Saksi kami salahat ng ito.”

Pinaniwalaan ng asamblea ang sinabing dalawa, yamang matatanda sila ngbayan at mga hukom. Kaya hinatulan siSusana ng kamatayan. 42 Napaiyak siyanang malakas. “Walang hanggang Diyos,walang nalilingid sa iyo; alam mo na anglahat ng bagay bago pa iyon maganap.43 Alam mo na di totoo ang sinabi nila.Mamamatay ba akong hindi ginawa angkinatha nila sa kanilang kabuktutan?”

44 Dininig ng Diyos si Susana. 45 Nangihahatid na siya sa kamatayan, pinukawng Diyos ang banal na espiritu ng isangbinatilyong nagngangalang Daniel. 46 Ma-lakas itong sumigaw: “Ayaw kong ma-kisangkot sa pagpatay sa babaeng ito!”

47 “Ano’ng sinabi mo?” tanong sa kan-ya ng mga naroon.

48 Tumayo si Daniel sa gitna at nagsabi:“Napakahangal na ba ninyo, mga anak ngIsrael, upang kondenahin ang isang kapa-tid nang walang pagsisiyasat at malinawna ebidensya? 49 Magsibalik kayo sa hu-kuman, pagkat nagsinungaling ang mgalalaking ito sa pagsaksi laban sa kanya.”

50 Nagmamadali silang nagsibalik, atsinabi kay Daniel ng matatanda ng bayan:“Halika at maupong kasama namin, pag-kat ginawa ka ng Diyos na kapantay ngmga matatanda.”

51 Sinabi ni Daniel sa mga tao: “Pag-

DANIEL 13 982

hiwalayin ninyo ang mga ito at sisiyasatinko silang isa-isa.”

52 Nang mapaghiwalay na ang dala-wang matanda, tinawag ni Daniel ang isaat sinabi rito: “Tumanda ka sa kabuktu-tan, ngayon, pagbabayaran mo ang mgakasalanang ginawa mo sa buong buhaymo. 53 Walang katarungan ang iyong mgapaghatol, pinarusahan mo ang walang ka-salanan at pinawalang-sala ang may ka-salanan, gayong sinabi ng Panginoon:‘Huwag papatayin ang walang kasalananat matuwid.’ 54 Kung talagang nasaksihanmo ang pagkakasalang sinabi mo, saanglilim ng punungkahoy mo nakita silangmagkasama?”

Sumagot ang matanda: “Sa lilim ngpunong akasya.”

55 Sinabi ni Daniel: “Bumabagsak na saiyo ang pagsisinungaling, tatanggapin nang anghel ng Panginoon ang hatol mo saDiyos at hahatiin ka.”

56 Ipinalayo ni Daniel ang matanda atipinatawag ang isa pa: “Ikaw, anak ni Ka-naan at hindi ng Juda, nagligaw sa iyo angkagandahan at nagpaalipin sa kahalayan.57 Ito ang ginagawa mo sa kababaihan ngIsrael, na napahihinuhod mo dahil sa ta-kot. Pero narito ang isang babae ng Judana ayaw pumayag sa iyong kabuktutan.58 Sabihin mo ngayon kung saang lilim ngpunungkahoy mo nakita silang nagta-talik.” “Sa lilim ng punong encina,” angtugon nito.

59 “Ulo mo rin ang maging kabayaranng iyong pagsisinungaling,” sabi ni Da-niel. “Naghihintay ang anghel ng Diyosupang hatiin ka at lipulin kayo.”

60 Nagsigawan sa galak ang buongasamblea at nagpuri sa Diyos na tumutu-long sa umaasa sa kanya. 61 Binalingannila ang dalawang matanda na sa pagsi-sikap ni Daniel ay nabigyang-sala ngkanila na ring bibig. 62 Alinsunod sa batasni Moises, inilipat sa kanila ang hatol naninais nilang igawad sa kanilang kapwa.

Pinatay sila. Sa ganyan naligtas angbuhay ng isang walang kasalanan.

63 Nagpuri sa Diyos si Hilkias at angkanyang asawa dahil sa katarungang ipi-nagkaloob kay Susana. Gayundin angginawa ni Yoakim at ng lahat ng kamag-anak ni Susana, sapagkat walang anu-mang nakahihiya ang natagpuan sakanya. 64 Si Daniel naman ay dinakila ngkanyang mga kababayan magmula noon.

Si Daniel at ang mga pari ni Bel1 Sa pagyao ni Haring Astyages sa pilingng kanyang mga ninuno, lumuklok sa

trono ang Persang si Ciro. 2 Naging matalik nakaibigan ng hari si Daniel at higit siya nitongpinagkatiwalaan sa lahat.

3 May rebultong nagngangalang Belang mga taga-Babilonia na hinahandugannila araw-araw ng labindalawang takal ngpinong harina, apatnapung tupa, at animna takal ng alak. 4 Nakikisali sa kultong itoang hari na sumasamba sa diyus-diyusanaraw-araw. Sa kabilang dako, ang tangingsinasamba ni Daniel ay ang kanyangDiyos. 5 At itinanong sa kanya ng hari:“Bakit ayaw mong sumamba kay Bel?”

Tumugon si Daniel: “Wala akong sina-sambang diyus-diyusang ginawa ng tao.Ang buhay na Diyos na gumawa ng langitat lupa at namamahala sa buong sang-katauhan ang tanging sinasamba ko.”6 Nagtanong ang hari: “Akala mo ba, hindibuhay na diyos si Bel? Hindi mo ba na-kikita na kumakain siya at umiinom araw-araw?”

7 Nagtawa si David at sinabi niya: “Hu-wag kang padaya, mahal na hari, luwadlamang ang loob ng rebultong ito at tansoang labas. Hindi ito kumakain o umiinomng anuman.”

8 Nagalit ang hari at ipinatawag angkanyang mga pari. Aniya sa mga ito: “Paghindi ninyo ipinagtapat sa akin kung sinoang umuubos sa lahat ng handog na ito,mamamatay kayong lahat. 9 Ngunit kungmaipakikita ninyo na si Bel ang umuubos

983 DANIEL 14

14

ng lahat ng ito, si Daniel ang mamamataydahil sa kanyang kalapastanganan .”

At sinabi ni Daniel sa hari: “Matupadnawa ang sinabi mo.”

10 May pitumpung pari si Bel, bukod pasa kanilang mga asawa at anak. Kasamasi Daniel, nagtungo ang hari sa templo niBel. 11 Sinabi ng mga pari sa hari: “Lala-bas kami at iiwan ka namin dito upangmaghanda ng pagkain at alak. Kapag nai-handa iyon, iwan na ninyo rito, sarhanninyo ang pinto, at tatakan mo po, mahalna hari, ng iyong singsing. 12 Magbalik karito sa umaga, at kapag nakita mong hindikinain ni Bel ang pagkain at hindi ininomang alak, dapat kaming mamatay. Ngunitkapag kabaligtaran niyon ang nangyari,dapat mamatay si Daniel na nanirang-puri sa amin.

13 Malaki ang kanilang tiwala sapagkatgumawa sila ng lihim na daanan sa ilalimng mesa; doon sila nagdaraan sa pagpa-sok kapag kinakain nila at iniinom nangpalihim ang mga handog. 14 Nang maka-labas ang mga pari, naghanda ang hari ngalay na inilagay sa harapan ni Bel. Inu-tusan naman ni Daniel ang kanyang mgakatulong na magkalat ng abo sa lahat ngsahig ng templo. At umalis na sila mata-pos sarhan ang pinto at tatakan ng sing-sing ng hari. 15 Nang gabing iyon, puma-sok sa templo ang mga pari gaya ng datiat ang kani-kanilang asawa at mga anakat kinain nila at ininom ang mga handog.

16 Maagang-maaga kinabukasan, gu-mising ang hari pati si Daniel. 17 Nagbaliksa templo ang hari kasama si Daniel. “Siraba ang mga tatak sa pinto, Daniel?”tanong ng hari, at sumagot si Daniel:“Hindi.” 18 Binuksan ng hari ang pinto, attiningnan ang mesang kinapapatunganng mga handog na pagkain at inumin.“Tunay kang dakila, O Bel!” bulalas nghari. “Hindi ka nandaraya.”

19 Tumawa si Daniel at pinigil munaniya sa pagpasok ang hari. “Ngunit ting-

nan mo ang sahig,” aniya, “at kanino angmga bakas na ito ng paa.”

20 “Mga bakas ito ng paa ng mga lalaki,mga babae, at mga bata,” tugon ng hari.21 Sa galit niya, ipinadakip ang mga pari atang kani-kanilang asawa’t mga anak.Napilitang ipakita ng mga ito ang lihim nalagusang dinaraanan nila kapag kinakainna nila ang mga handog na nakapatongsa mesa. 22 Ipinapatay sila ng hari, atipinaubaya nito si Bel kay Daniel. Sinira niDaniel ang rebulto ng diyus-diyusan atipinagiba ang templo nito.

Si Daniel at ang dragon23 May isang malaking dragon sa Babilonia

na sinasamba rin. 24 “Masdan mo at buhay ito,”sabi ng hari kay Daniel. “Hindi ito yari sa tanso.Itatanggi mo ba na ito ay isang diyos na buhay?Sambahin mo ito.”

25 Tumugon si Daniel: “Wala akong sasam-bahing sinuman liban sa Panginoong akingDiyos, pagkat siya lamang ang Diyos na buhay.26 Kung ipahihintulot mo, mahal na hari, papa-tayin ko ang dragong ito nang wala akongginagamit na tabak o pamalo.” Tumugon anghari: “Pinahihintulutan kita.”

26 Kumuha si Daniel ng alkitran, taba at bu-hok, at magkakasamang pinakuluan ang mgaiyon. Pagkatapos, kinipil niyang parang bi-bingka at saka ipinakain sa dragon. Pagkakain,sumabog ang katawan ng dragon. 27 Sabi niDaniel sa hari: “Masdan mo ang nangyari saiyong sinasamba.”

28 Nagalit ang mga taga-Babilonia nang ma-balitaan iyon. “Naging Judio ang ating hari,”usap-usapan nila. “Winasak niya si Bel, pinatayang dragon, at hinatulan ng kamatayan angmga pari.” 29 Nagtungo sila sa hari at ang sabi:“Ibigay mo sa amin si Daniel. Kung hindi’y pa-patayin ka namin at ang iyong pamilya.” 30 Na-pilitan ang hari na ipaubaya si Daniel sa mgatao.

31 Inihagis si Daniel sa kulungan ng mga leon,at namalagi siya roon nang anim na araw. 32 Maypitong leong pinakakain araw-araw sa loob ngkulungan ng dalawang katawan ng tao at dala-wang tupa. Ngunit wala nang ibinigay sa mgaleon upang matiyak na kakanin nila si Daniel.

33 May isang propetang nagngangalangHabakuk sa Judea. Nakapaglagay na siya ngpagkain sa basket at palakad na upang dalhiniyon sa mga gumagapas sa bukid 34 nang du-

DANIEL 14 984

mating ang isang anghel ng Panginoon at sa-bihin sa kanya: “Dalhin mo ang pagkaing iyankay Daniel na nasa kulungan ng mga leon saBabilonia.”

35 Sumagot si Habakuk: “Hindi pa po akonakakapunta sa Babilonia at hindi pa rin akonakakakita ng kulungan ng leon.” 36 Kinuha siyang anghel sa ulo at hawak ang buhok na inilipadsa Babilonia na parang isang malakas na hanginat bumaba siya sa taluktok ng kulungan ng mgaleon. 37 “Daniel, Daniel,” kaagad ay sigaw niHabakuk, “kunin mo ang pagkaing padala ngDiyos sa iyo.”

38 Nagpasalamat si Daniel sa Diyos, at ang

sabi: “Inalaala mo ako, O Diyos, at hindi mopinabayaan ang nagmamahal sa iyo.” 39 Ku-main si Daniel, at ibinalik ng anghel ng Pangi-noon si Habakuk sa sariling lugar nito.

40 Nang ikapitong araw, nagtungo ang hari sakulungan ng mga leon upang iyakan si Daniel.Tumingin siya sa loob at nakita niyang nakauporoon si Daniel. 41 Sumigaw nang malakas anghari: “Kay dakila mo, O Panginoong Diyos niDaniel! Tunay na wala nang iba pang Diyos libansa iyo!” 42 Ipinakuha niya si Daniel sa loob ngkulungan at doon ipinahagis ang nagsipagha-ngad na ipahamak si Daniel. At kaagad sinag-pang ng mga leon ang mga ito sa paningin nghari.

985 DANIEL 14