Cando, na primavera de 1814, as tropas aliadas esta-ban xa nas portas de París, François–René de Chateau-briand remataba, aínda con medo á policía bonapartis-ta, o manuscrito do seu panfleto De Buonaparte e dos Borbóns. A proclama, da que se editaron millares de exemplares e que, segundo Luís VIII, “sert ce prince au-tant qu´une armée”, vén de ser traducida agora entre nós por J.R. Monreal (Acantilado). Como todo panfleto, estamos diante dun texto virulento e contra os desastres de Napoleón e favorable á restauración da lexitimidade borbónica. Se hai dúas ideas que aparecen arreo ao lon-go das liñas, esas son a condición case plebea e es-tranxeira de Bonaparte (dunha corsidade que para Chateaubriand era africana) e a obrigatoriedade do ser-vizo de armas.

Chateaubriand, que participara nas tropas realistas en 1792, aceptara o poder do Consulado na medida en que era un goberno de orde para Francia e colaborou coma diplomático. Non obstante, o asasinato a sangue frío do duque de Enghien provocou a súa dimisión e mais a hostilidade contra Bonaparte. Desde entón tivo unha existencia afastada do poder imperial, ás veces con certa prevención pola súa posible represión. Foi a súa fina intuición, xa que logo, a que fixo que debuxase, para alén do exabrupto político, todos os ricos do que sería o arquetipo do tirano cesarista do século XX: ar-bitrariedade, histrionismo, delirio megalómano e parafernalia. E niso temos a Franco, Trujillo, Gaddafi, Bokassa ou Idi Amin Dada: todos eles uns césares de mascarada nas antípodas de militares nacionalistas e reformistas como Atatürk, Torrijos ou Velasco Alvarado.

Moito antes de Bonaparte, Alexandre o Grande creara o modelo do guerrei-ro brillante que non ten outra saída que se proclamar emperador para manter a integridade das súas con-quistas. Xulio César, porén, repre-sentou a hexemonía da vía cas-trense por riba da vía civil cando esta cae na corrup-ción e no interese partidis-ta. Se ben que na historia occidental houbo ante-cedentes de tiranía ci-vil, como foi o caso de Cromwell, aín-da que non era militar de pro-fesión –con-trar ia me n-te, o líder da Revo-lu c ió n A m e -rica-

na, George Washington, exerceu coma presidente civil e democrático malia a súa condición de militar– non foi ata a chegada de Napoleón Bonaparte que este mo-delo colleu unha dimensión moderna. O autoprocla-mado primeiro emperador de Francia –ninguén coma el chegou a acadar o nivel de verdadeiro mito– foi mi-litar profesional desde os dezaseis anos, como tenen-te segundo de artillería. Xeneral coa Revolución, a de-fensa da Convención en 1796 outorgoulle unha gran po-pularidade. O deterioro da clase política despois da época do terror levou á formación do Directorio, que gobernou desde o golpe de estado de 1795 ata 1799. Fronte á violencia contra os sans–culotte e os xacobi-nos que desencadearon os realistas e que ameazaba o Directorio, Bonaparte deu un novo golpe de estado o 18 de Brumario de 1799. Proclamado o Consulado, con Sieyes e Ducos, que legalmente adquiriu caràcter vitalicio, Napoleón autoproclamouse emperador en 1804.

Pero o mito de Bonaparte chegou coa eclosión defi-nitiva da burguesía: a dinastía Borbón era mediocre e, por contra, Napoleón –desde a condición de home feito

a si mesmo– soubera estruturar un Estado que seguía a ser hexemónico na Europa do século XIX. Mais, e co-

mo tamén no caso de Hitler, que atrae deles como para xustificar tanta biografía? Claramente, a mal-

dade. Ou a frialdade fronte á morte masiva allea. Así o escribía Emil Ludwig en 1939, fillo dunha

acomodada familia de xudeus alemáns, en Tres ditadores: Hitler, Mussolini e Stalin, cando

di que Hitler foi o único que fixo da amora-lidade un principio.

Estes tres tiranos estaban feitos da mesma pasta, ben distinta porén á de

Napoleón, militar ante todo. Bonapar-te tivo o seu rival noutro xeneral, We-

llington, a quen admiraba en se-creto e criticaba en público, co-

mo di Andrew Roberts nas bio-grafías comparadas de ambos

os dous. Pero para Chateau-briand, que non o conside-

rou un heroe, o empera-dor non tiña remorsos

polas baixas sufridas en ningunha das bata-

llas, ni tan xiquera na de Essling, don-

de cairon corenta mil soldados en

dous días, un cada tres se-

gundos. Ou-tra amora-

lidade.

Coordina: Xosé Ramón PenaNº 377 ■ XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011

ARTE: ANDREA COSTAS EXPÓN EN ALTERARTE / PÁX. III

ENTREVISTA CON MARGA DO VAL / PÁX. V

HOMENS DA LUTA: A MÚSICA É ALEGRÍA / PÁX. VIII

César ou nada

Desde o mito napoléonico JOAQUIM VENTURA

FOTO: ELÍ REGUEIRA

Cando, na primavera de 1814, as tropas aliadas esta-ban xa nas portas de París, François–René de Chateau-briand remataba, aínda con medo á policía bonapartis-ta, o manuscrito do seu panfleto De Buonaparte e dos Borbóns. A proclama, da que se editaron millares de exemplares e que, segundo Luís VIII, “sert ce prince au-tant qu´une armée”, vén de ser traducida agora entre nós por J.R. Monreal (Acantilado). Como todo panfleto, estamos diante dun texto virulento e contra os desastres de Napoleón e favorable á restauración da lexitimidade borbónica. Se hai dúas ideas que aparecen arreo ao lon-go das liñas, esas son a condición case plebea e es-tranxeira de Bonaparte (dunha corsidade que para Chateaubriand era africana) e a obrigatoriedade do ser-vizo de armas.

Chateaubriand, que participara nas tropas realistas en 1792, aceptara o poder do Consulado na medida en que era un goberno de orde para Francia e colaborou coma diplomático. Non obstante, o asasinato a sangue frío do duque de Enghien provocou a súa dimisión e mais a hostilidade contra Bonaparte. Desde entón tivo unha existencia afastada do poder imperial, ás veces con certa prevención pola súa posible represión. Foi a súa fina intuición, xa que logo, a que fixo que debuxase, para alén do exabrupto político, todos os ricos do que sería o arquetipo do tirano cesarista do século XX: ar-bitrariedade, histrionismo, delirio megalómano e parafernalia. E niso temos a Franco, Trujillo, Gaddafi, Bokassa ou Idi Amin Dada: todos eles uns césares de mascarada nas antípodas de militares nacionalistas e reformistas como Atatürk, Torrijos ou Velasco Alvarado.

Moito antes de Bonaparte, Alexandre o Grande creara o modelo do guerrei-ro brillante que non ten outra saída que se proclamar emperador para manter a integridade das súas con-quistas. Xulio César, porén, repre-sentou a hexemonía da vía cas-trense por riba da vía civil cando esta cae na corrup-ción e no interese partidis-ta. Se ben que na historia occidental houbo ante-cedentes de tiranía ci-vil, como foi o caso de Cromwell, aín-da que non era militar de pro-fesión –con-trar ia me n-te, o líder da Revo-lu c ió n A m e -rica-

na, George Washington, exerceu coma presidente civil e democrático malia a súa condición de militar– non foi ata a chegada de Napoleón Bonaparte que este mo-delo colleu unha dimensión moderna. O autoprocla-mado primeiro emperador de Francia –ninguén coma el chegou a acadar o nivel de verdadeiro mito– foi mi-litar profesional desde os dezaseis anos, como tenen-te segundo de artillería. Xeneral coa Revolución, a de-fensa da Convención en 1796 outorgoulle unha gran po-pularidade. O deterioro da clase política despois da época do terror levou á formación do Directorio, que gobernou desde o golpe de estado de 1795 ata 1799. Fronte á violencia contra os sans–culotte e os xacobi-nos que desencadearon os realistas e que ameazaba o Directorio, Bonaparte deu un novo golpe de estado o 18 de Brumario de 1799. Proclamado o Consulado, con Sieyes e Ducos, que legalmente adquiriu caràcter vitalicio, Napoleón autoproclamouse emperador en 1804.

Pero o mito de Bonaparte chegou coa eclosión defi-nitiva da burguesía: a dinastía Borbón era mediocre e, por contra, Napoleón –desde a condición de home feito

a si mesmo– soubera estruturar un Estado que seguía a ser hexemónico na Europa do século XIX. Mais, e co-

mo tamén no caso de Hitler, que atrae deles como para xustificar tanta biografía? Claramente, a mal-

dade. Ou a frialdade fronte á morte masiva allea. Así o escribía Emil Ludwig en 1939, fillo dunha

acomodada familia de xudeus alemáns, en Tres ditadores: Hitler, Mussolini e Stalin, cando

di que Hitler foi o único que fixo da amora-lidade un principio.

Estes tres tiranos estaban feitos da mesma pasta, ben distinta porén á de

Napoleón, militar ante todo. Bonapar-te tivo o seu rival noutro xeneral, We-

llington, a quen admiraba en se-creto e criticaba en público, co-

mo di Andrew Roberts nas bio-grafías comparadas de ambos

os dous. Pero para Chateau-briand, que non o conside-

rou un heroe, o empera-dor non tiña remorsos

polas baixas sufridas en ningunha das bata-

llas, ni tan xiquera na de Essling, don-

de cairon corenta mil soldados en

dous días, un cada tres se-

gundos. Ou-tra amora-

lidade.

Coordina: Xosé Ramón PenaNº 377 ■ XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011

ARTE: ANDREA COSTAS EXPÓN EN ALTERARTE / PÁX. III

ENTREVISTA CON MARGA DO VAL / PÁX. V

HOMENS DA LUTA: A MÚSICA É ALEGRÍA / PÁX. VIII

César ou nada

Desde o mito napoléonico JOAQUIM VENTURA

FOTO: ELÍ REGUEIRA

Desde hai algún tem-po, estamos asistindo á re-cuperación de moitas das embarcacións que antiga-mente poboaron as nosas Rías por parte de diversas asociacións e grupos cul-turais empeñados en que a nosa memoria non es-moreza no decorrer do tempo. Embarcacións de madeira, propulsadas a remo e a vento, anteceso-ras dos buques a carbón e dos barcos de ferro. Bar-cas coas que se saía a fae-nar á pesca do día, que respondían a un tipo de economía distinta á de hoxe e que, cando a in-dustrialización –da man fundamentalmente das salgadeiras catalás– co-mezou a chamar á porta, sufriron importantes mo-dificacións ata que bar-cos máis modernos as le-varon finalmente ao de-clive. Desde as modestas gamelas e chalanas, de fondo plano e duns cinco metros de eslora, ata as fa-mosas lanchas de relinga, pasando polas dornas arousás, os botes polbei-ros de Bueu, os galeóns para o transporte de mer-cadorías e pasaxe, sen es-quecernos dos faluchos

cos que ata comezos do século XX os mariñeiros boucenses saían ao pa-langre ata oito millas de Cíes na procura da pesca-da. Afortunadamente con-tamos cun excelente tra-ballo de campo, elabora-do a mediados dos anos 60 polo etnólogo escandi-navo Staffan Mörling, pu-

blicado baixo o título As embarcacións tradicionais de Galicia, e que dá conta das particularidades de todas estas embarcacións cando aínda estaban en uso ou, cando menos no caso das máis antigas, quedaba xente que traba-llara nelas, fora na pesca o na súa construcción.

A mediados do século XVIII comezaron a chegar ás nosas costas indus-triais cataláns na procura de sardiñas para as súas empresas de salga. Sería durante todo o século XIX cando estes empresarios asentaran aquí os seus negocios, dando un novo aire á pesca e transfor-

mándoa por completo. Neste transcorrer inicial, unha das embarcacións que se van amoldar me-llor polas súas particulari-dades ás novas necesida-des será a lancha de relin-ga, coñecida como lan-cha xeiteira.

A lancha de relinga –en relación á súa vela–

ou xeiteira– en relación á arte de pesca utilizada– chegou a ser, en palabras de Mörling, “a lancha por excelencia das Rías Baixas.” Embarcación de dúas proas, ou dúas ro-das, a xeiteira presentaba unha simetría de extre-mos, onde a roda de proa e o codaste son iguais, cunha sección con forma de U no centro mentres nos extremos adquire for-ma de V. As súas medidas habituais rondaban des-de os seis ata os sete me-tros e medio de eslora, de dous e medio a tres me-tros de manga e os oiten-ta centímetros ou un me-tro de puntal. Mais a pes-ca de sardiña a grande es-cala fixo que gañara en dimensións, chegando aos dez metros de eslora, o que conlevou tamén o duplicado do aparello propulsor, aparecendo así nalgúns casos un pau a popa. A súa vela– de relin-ga– ten unha orixe proba-blemente escandinaba e foi a vela máis utilizada nas embarcacións gale-gas. Iso fai que estas pre-senten a simple vista o pau caído cara á popa –coa excepción dos falu-chos boucenses, que pre-sentan unha estampa típi-ca inversa, co pau caído cara á proa, característico da outra tipoloxía de ve-la, a vela latina, triangu-lar–. De forma cadrada asimétrica, preséntase co-mo unha vela moi eficien-te á hora de navegar.

É unha lancha moi an-tiga, probablemente de fi-nais da Idade Media, e que aparece perfecta-mente documentada no século XVIII. En relación ao seu uso, se ben a dor-na aparece máis ben en portos ligados a unha economía familiar, a xei-teira desenvolverase en núcleos urbanos –xa que era unha lancha cara– e que presenten un porto de abrigo –pois é pesada para subir á terra habi-tualmente. Pola súa versa-tilidade á hora de admitir as modificacións, a lan-cha de relinga presenta varias variantes, que a le-van aos burros, boteiros, botes e bucetas, así como a derivados do tipo ga-leóns, botes polbeiros ou lanchas volanteiras. A co-mezos do século XX, unha xeiteira tiña un prezo que rondaba as setecentas cincuenta pesetas e uns vinte anos máis tarde po-día oscilar sobre as mil pesetas.

Co paso do tempo, ou-tros buques máis moder-nos e seguros, adaptados a outros tipos de pesca di-ferentes, poboarán as no-sas costas, abrindo novos vieiros neste sector. Mais estas embarcacións, as dos nosos avós e bisavós, permanecerán vivas na nosa memoria colectiva mentres haxa quen de lembralas.

Barcos con tradición Na recuperación dos buques de noso

MARUXA GESTOSO ÁLVAREZ

Bote polbeiro “Os galos” (Bueu).

A arte de pesca por excelencia nas lanchas de relinga foi o xeito, rede que, se ben nun principio tivo grandes enfrontamentos cos defensores da xá-vega, rematou por triunfar sen lugar a dúbidas na pesca da sardiña a grande escala para a industria salgadeira. Segundo a Orde-nanza de Pontevedra de 1768, a arte do xeito consistía nunha rede de liño de “cento e cin-cuenta mallas de de longo de doce a trece brazas”, sendo o tamaño de cada malla o su-ficiente para introducir “o dedo polgar dun home.” Os materiais e as dimensións foron variando ao longo do tempo, e a partir do 1916 comezaron a introducirse as fibras de algodón e a modificarse e flexibilizarse as

súas dimensións. Xa sería non anos 60 can-do se introduciría o náilon. A rede de algo-dón debía pasar un proceso para convertela nun tecido resistente, proceso este que con-sistía nunha serie de tinguidos realizados nos encascadores, para posteriormente pa-sar ao mareo –momento no que se introdu-cía no mar e logo se tendía a secar–, e así fi-nalmente quedar preparada para o seu ar-mado.

O xeito é unha arte de forma rectangular

que se lanza ao mar desde o barco e se cala á profundidade axeitada, sem-pre sen tocar o fondo. Co lance feito, barco e redes van á deriva ata que se realiza a manobra de virado. Desen-

mállase a pesca, quedando listo para o se-guinte lance.

A propiedade do xeito podía ser dos fa-bricantes das conserveiras –e neste caso os mariñeiros soían traballar a soldo– ou ben dun patrón –que podía ir ou non no barco– ou mesmo dos propios mariñeiros. Nestes dous casos traballábase habitualmente ás partes, é dicir, logo de deducir os gastos do montemaior, procedíase ao reparto dos car-tos segundo as partes establecidas.

A pesca ao xeito

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ETNOGRAFÍAII

Á esquerda: lancha de relinga ou xeiteira. Á dereit a, carpintería de ribeira de Francisco Fra (San Cib rao).

Desde hai algún tem-po, estamos asistindo á re-cuperación de moitas das embarcacións que antiga-mente poboaron as nosas Rías por parte de diversas asociacións e grupos cul-turais empeñados en que a nosa memoria non es-moreza no decorrer do tempo. Embarcacións de madeira, propulsadas a remo e a vento, anteceso-ras dos buques a carbón e dos barcos de ferro. Bar-cas coas que se saía a fae-nar á pesca do día, que respondían a un tipo de economía distinta á de hoxe e que, cando a in-dustrialización –da man fundamentalmente das salgadeiras catalás– co-mezou a chamar á porta, sufriron importantes mo-dificacións ata que bar-cos máis modernos as le-varon finalmente ao de-clive. Desde as modestas gamelas e chalanas, de fondo plano e duns cinco metros de eslora, ata as fa-mosas lanchas de relinga, pasando polas dornas arousás, os botes polbei-ros de Bueu, os galeóns para o transporte de mer-cadorías e pasaxe, sen es-quecernos dos faluchos

cos que ata comezos do século XX os mariñeiros boucenses saían ao pa-langre ata oito millas de Cíes na procura da pesca-da. Afortunadamente con-tamos cun excelente tra-ballo de campo, elabora-do a mediados dos anos 60 polo etnólogo escandi-navo Staffan Mörling, pu-

blicado baixo o título As embarcacións tradicionais de Galicia, e que dá conta das particularidades de todas estas embarcacións cando aínda estaban en uso ou, cando menos no caso das máis antigas, quedaba xente que traba-llara nelas, fora na pesca o na súa construcción.

A mediados do século XVIII comezaron a chegar ás nosas costas indus-triais cataláns na procura de sardiñas para as súas empresas de salga. Sería durante todo o século XIX cando estes empresarios asentaran aquí os seus negocios, dando un novo aire á pesca e transfor-

mándoa por completo. Neste transcorrer inicial, unha das embarcacións que se van amoldar me-llor polas súas particulari-dades ás novas necesida-des será a lancha de relin-ga, coñecida como lan-cha xeiteira.

A lancha de relinga –en relación á súa vela–

ou xeiteira– en relación á arte de pesca utilizada– chegou a ser, en palabras de Mörling, “a lancha por excelencia das Rías Baixas.” Embarcación de dúas proas, ou dúas ro-das, a xeiteira presentaba unha simetría de extre-mos, onde a roda de proa e o codaste son iguais, cunha sección con forma de U no centro mentres nos extremos adquire for-ma de V. As súas medidas habituais rondaban des-de os seis ata os sete me-tros e medio de eslora, de dous e medio a tres me-tros de manga e os oiten-ta centímetros ou un me-tro de puntal. Mais a pes-ca de sardiña a grande es-cala fixo que gañara en dimensións, chegando aos dez metros de eslora, o que conlevou tamén o duplicado do aparello propulsor, aparecendo así nalgúns casos un pau a popa. A súa vela– de relin-ga– ten unha orixe proba-blemente escandinaba e foi a vela máis utilizada nas embarcacións gale-gas. Iso fai que estas pre-senten a simple vista o pau caído cara á popa –coa excepción dos falu-chos boucenses, que pre-sentan unha estampa típi-ca inversa, co pau caído cara á proa, característico da outra tipoloxía de ve-la, a vela latina, triangu-lar–. De forma cadrada asimétrica, preséntase co-mo unha vela moi eficien-te á hora de navegar.

É unha lancha moi an-tiga, probablemente de fi-nais da Idade Media, e que aparece perfecta-mente documentada no século XVIII. En relación ao seu uso, se ben a dor-na aparece máis ben en portos ligados a unha economía familiar, a xei-teira desenvolverase en núcleos urbanos –xa que era unha lancha cara– e que presenten un porto de abrigo –pois é pesada para subir á terra habi-tualmente. Pola súa versa-tilidade á hora de admitir as modificacións, a lan-cha de relinga presenta varias variantes, que a le-van aos burros, boteiros, botes e bucetas, así como a derivados do tipo ga-leóns, botes polbeiros ou lanchas volanteiras. A co-mezos do século XX, unha xeiteira tiña un prezo que rondaba as setecentas cincuenta pesetas e uns vinte anos máis tarde po-día oscilar sobre as mil pesetas.

Co paso do tempo, ou-tros buques máis moder-nos e seguros, adaptados a outros tipos de pesca di-ferentes, poboarán as no-sas costas, abrindo novos vieiros neste sector. Mais estas embarcacións, as dos nosos avós e bisavós, permanecerán vivas na nosa memoria colectiva mentres haxa quen de lembralas.

Barcos con tradición Na recuperación dos buques de noso

MARUXA GESTOSO ÁLVAREZ

Bote polbeiro “Os galos” (Bueu).

A arte de pesca por excelencia nas lanchas de relinga foi o xeito, rede que, se ben nun principio tivo grandes enfrontamentos cos defensores da xá-vega, rematou por triunfar sen lugar a dúbidas na pesca da sardiña a grande escala para a industria salgadeira. Segundo a Orde-nanza de Pontevedra de 1768, a arte do xeito consistía nunha rede de liño de “cento e cin-cuenta mallas de de longo de doce a trece brazas”, sendo o tamaño de cada malla o su-ficiente para introducir “o dedo polgar dun home.” Os materiais e as dimensións foron variando ao longo do tempo, e a partir do 1916 comezaron a introducirse as fibras de algodón e a modificarse e flexibilizarse as

súas dimensións. Xa sería non anos 60 can-do se introduciría o náilon. A rede de algo-dón debía pasar un proceso para convertela nun tecido resistente, proceso este que con-sistía nunha serie de tinguidos realizados nos encascadores, para posteriormente pa-sar ao mareo –momento no que se introdu-cía no mar e logo se tendía a secar–, e así fi-nalmente quedar preparada para o seu ar-mado.

O xeito é unha arte de forma rectangular

que se lanza ao mar desde o barco e se cala á profundidade axeitada, sem-pre sen tocar o fondo. Co lance feito, barco e redes van á deriva ata que se realiza a manobra de virado. Desen-

mállase a pesca, quedando listo para o se-guinte lance.

A propiedade do xeito podía ser dos fa-bricantes das conserveiras –e neste caso os mariñeiros soían traballar a soldo– ou ben dun patrón –que podía ir ou non no barco– ou mesmo dos propios mariñeiros. Nestes dous casos traballábase habitualmente ás partes, é dicir, logo de deducir os gastos do montemaior, procedíase ao reparto dos car-tos segundo as partes establecidas.

A pesca ao xeito

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ETNOGRAFÍAII

Á esquerda: lancha de relinga ou xeiteira. Á dereit a, carpintería de ribeira de Francisco Fra (San Cib rao).

Até o 17 de xullo pre-séntase na sala Alterarte do campus de Ourense unha nova entrega de Es-tado crítico: 10 comisa-rios–10 artistas, un proxec-to deseñado por Xosé M. Buxán Bran para a Vice-rreitoría do Campus de Ourense da Universidade de Vigo. A proposta xenéri-ca incide no papel da crí-tica e do comisariado na arte actual, por medio de dez críticos que desenvol-ven unha parte do seu la-bor en medios de comuni-cación galegos. Nesta oca-sión trátase do traballo da artista Andrea Costas e da comisaria Chus Martínez.

Cando o espectador entra na sala Alterarte é recibido por un texto que di: “Pasar o dó pola perda –todo se acaba perden-do– e reconciliarte co que é, co que es, non re-sulta doado, pero nin fuxir nin aferrarse axuda. Cele-brar para aceptar. Eféme-ros e conscientes pero ilu-sionados”. A seguir, pode-mos contemplar un man-to de flores naturais no que permanece a pegada dunha persoa e uns mu-ros onde plasmar en pala-bras, as lembranzas, convi-dándonos á reflexión so-bre o dó necesario e mais a memoria. Con este pro-xecto Andrea Costas enla-za con traballos fotográfi-cos anteriores, e penso na serie de fotografías agru-padas so o título de Identi-dades nas que empregaba o corpo para reflexións sobre a vida e o seu deva-lar, desde a mocidade á vellez.

A mostra Alivio articú-lase en dúas partes. Ten unha parte efémera, for-mada por un manto de flores naturais que cobre todo o piso da Sala Alte-rarte, excepto unha zona central en que as flores deixan en baleiro a silue-ta dunha persoa. Esta par-te efémera é a que vai evolucionando ao longo do proxecto coas pisadas dos visitantes e murchan-do co paso do tempo, me-tamorfoseándose visual e olfactivamente. Unha se-gunda parte é de interac-ción, pois as paredes es-tán empapelada para que os visitantes poidan elixir un recordo que os marca-ra e honralo escribindo unha frase breve.

Esta idea, como a pro-pia artista explicou, xur-diu cando “acababa de fa-lecer a miña avoa e esta-ba reflexionando sobre a perda e a ausencia e a súa superación”. Ante estes sentimentos a artista propúxose enfrontarse ao dó, entendendo este “co-mo unha transición, un período que vale a pena pasar porque probabel-mente despois se renace-rá”. Para plasmar esa má-goa nunha obra artística

creou “unha peza melan-cólica” “na que se é cons-ciente pero non se perde a alegría”. Crea para iso un territorio para a refle-xión, no que está implícito tamén a tradición e o pre-sente. A artista amosa que, desde o punto de vista conceptual, ten unha forte vontade de discurso, de carga semántica, que par-te da estrita intimidade do eu e actúa entrelazando temas e vivencias. Mani-festa a preocupación pola

captación de valores co-mo a intimidade ou as for-mas de exterioridade na sociedade contemporá-nea e a vontade de con-verter a experiencia indi-vidual en materia de refle-xión colectiva Título: Alivio Artista: Andrea Costas Comisaria: Chus Martínez Datas: Até o 17 de xullo Local: Sala Alterarte, Campus As Lagoas, Ourense, Universidade de Vigo Ourense

Alivio: Memoria e tempo Arredor dunha mostra de Andrea Costas

CARLOS L. BERNÁRDEZ

Varios momentos da mostra “Alivio” na sala Alterart e (campus de Ourense).

O traballo de Andrea Costas persegue, case obsesivamente, a vida, os sinais do seu proceso de perpetua mudanza, do que Ali-vio sería un novo estadio, e tenta deixar, co-mo se pode observar co manto de flores da mostra actual, a impresión da existencia. In-terésalle sobre todo o proceso, a transfor-mación e a propia presenza da vida.

A arte tórnase, xa que logo, unha especie de certificación. Neste caso, unha certifica-ción da memoria, mais tamén, xenerica-mente da vida, no que esta ten de realidade e continuidade.

Enténdese o feito creativo como un in-tento de dar solución a un reto plástico e te-

mático no que os contidos de intenso cala-do vivencial, lonxe de coartaren a liberdade formal, funcionan como liberadores e enri-quecedores, como pulo para indagar na

comprensión e mais na interpretación do mundo.

A postura da artista adquire aínda un va-lor maior nun presente conflitivo como o actual no que o futuro está desvalorizado e o pasado resulta superfluo, en canto os me-dios de comunicación rodean a xente dun-ha manchea de imaxes sen precedentes, presentándonos imaxes que non nos piden nada, que confirman, evitan a imperfección ou a inevitábel temporalidade. Fronte a iso, a artista, desde a intimidade do eu, é quen de aformar a forma artística con vontade de comunicación e ligada,ao tempo, á nosa realidade vital.

Arte e experiencia

vital

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ARTE:EXPOSICIÓNS III

Até o 17 de xullo pre-séntase na sala Alterarte do campus de Ourense unha nova entrega de Es-tado crítico: 10 comisa-rios–10 artistas, un proxec-to deseñado por Xosé M. Buxán Bran para a Vice-rreitoría do Campus de Ourense da Universidade de Vigo. A proposta xenéri-ca incide no papel da crí-tica e do comisariado na arte actual, por medio de dez críticos que desenvol-ven unha parte do seu la-bor en medios de comuni-cación galegos. Nesta oca-sión trátase do traballo da artista Andrea Costas e da comisaria Chus Martínez.

Cando o espectador entra na sala Alterarte é recibido por un texto que di: “Pasar o dó pola perda –todo se acaba perden-do– e reconciliarte co que é, co que es, non re-sulta doado, pero nin fuxir nin aferrarse axuda. Cele-brar para aceptar. Eféme-ros e conscientes pero ilu-sionados”. A seguir, pode-mos contemplar un man-to de flores naturais no que permanece a pegada dunha persoa e uns mu-ros onde plasmar en pala-bras, as lembranzas, convi-dándonos á reflexión so-bre o dó necesario e mais a memoria. Con este pro-xecto Andrea Costas enla-za con traballos fotográfi-cos anteriores, e penso na serie de fotografías agru-padas so o título de Identi-dades nas que empregaba o corpo para reflexións sobre a vida e o seu deva-lar, desde a mocidade á vellez.

A mostra Alivio articú-lase en dúas partes. Ten unha parte efémera, for-mada por un manto de flores naturais que cobre todo o piso da Sala Alte-rarte, excepto unha zona central en que as flores deixan en baleiro a silue-ta dunha persoa. Esta par-te efémera é a que vai evolucionando ao longo do proxecto coas pisadas dos visitantes e murchan-do co paso do tempo, me-tamorfoseándose visual e olfactivamente. Unha se-gunda parte é de interac-ción, pois as paredes es-tán empapelada para que os visitantes poidan elixir un recordo que os marca-ra e honralo escribindo unha frase breve.

Esta idea, como a pro-pia artista explicou, xur-diu cando “acababa de fa-lecer a miña avoa e esta-ba reflexionando sobre a perda e a ausencia e a súa superación”. Ante estes sentimentos a artista propúxose enfrontarse ao dó, entendendo este “co-mo unha transición, un período que vale a pena pasar porque probabel-mente despois se renace-rá”. Para plasmar esa má-goa nunha obra artística

creou “unha peza melan-cólica” “na que se é cons-ciente pero non se perde a alegría”. Crea para iso un territorio para a refle-xión, no que está implícito tamén a tradición e o pre-sente. A artista amosa que, desde o punto de vista conceptual, ten unha forte vontade de discurso, de carga semántica, que par-te da estrita intimidade do eu e actúa entrelazando temas e vivencias. Mani-festa a preocupación pola

captación de valores co-mo a intimidade ou as for-mas de exterioridade na sociedade contemporá-nea e a vontade de con-verter a experiencia indi-vidual en materia de refle-xión colectiva Título: Alivio Artista: Andrea Costas Comisaria: Chus Martínez Datas: Até o 17 de xullo Local: Sala Alterarte, Campus As Lagoas, Ourense, Universidade de Vigo Ourense

Alivio: Memoria e tempo Arredor dunha mostra de Andrea Costas

CARLOS L. BERNÁRDEZ

Varios momentos da mostra “Alivio” na sala Alterart e (campus de Ourense).

O traballo de Andrea Costas persegue, case obsesivamente, a vida, os sinais do seu proceso de perpetua mudanza, do que Ali-vio sería un novo estadio, e tenta deixar, co-mo se pode observar co manto de flores da mostra actual, a impresión da existencia. In-terésalle sobre todo o proceso, a transfor-mación e a propia presenza da vida.

A arte tórnase, xa que logo, unha especie de certificación. Neste caso, unha certifica-ción da memoria, mais tamén, xenerica-mente da vida, no que esta ten de realidade e continuidade.

Enténdese o feito creativo como un in-tento de dar solución a un reto plástico e te-

mático no que os contidos de intenso cala-do vivencial, lonxe de coartaren a liberdade formal, funcionan como liberadores e enri-quecedores, como pulo para indagar na

comprensión e mais na interpretación do mundo.

A postura da artista adquire aínda un va-lor maior nun presente conflitivo como o actual no que o futuro está desvalorizado e o pasado resulta superfluo, en canto os me-dios de comunicación rodean a xente dun-ha manchea de imaxes sen precedentes, presentándonos imaxes que non nos piden nada, que confirman, evitan a imperfección ou a inevitábel temporalidade. Fronte a iso, a artista, desde a intimidade do eu, é quen de aformar a forma artística con vontade de comunicación e ligada,ao tempo, á nosa realidade vital.

Arte e experiencia

vital

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ARTE:EXPOSICIÓNS III

Cuatro minutos son da-bondo para percibir as cua-lidades dunha dor, pero, pa-ra ollar un cadro de Leo-nardo da Vinci, catro minu-tos semellan ser só catro minutos. Esta é a medida do tempo establecida para que os nosos ollos agari-men A dama con armiño. Segundo as declaracións do técnico que acompaña a obra dende o museo de Czartoryski de Cracovia, en Polonia, ten que ser así. A exposición da que é parte este retrato chámase Polo-nia, tesouros e coleccións ar-tísticas e chegou para que-darse no Palacio Real, en Madrid, deica o próximo 4 de setembro.

Só catro minutos para que os ollos percorran a su-perficie elaborada ao óleo e queden atrapados no ca-miño de espiral da estrutu-ra compositiva que soubo construír Leonardo nesta e noutras obras, para mergu-llarmos na contemplación. O retrato, pintado entre 1488 e 1490, corresponde a un cadro sobre táboa de pequenas dimensións: 54,8 centímetros de alto por por 40,3 centrímetros de ancho e este mínimo universo é responsábel de moitas es-peculacións: non só acerca da autoría, senón de todo o conxunto da execución. Hoxe os expertos manifes-tan que a persoa retratada é Cecilia Gallerani, unha moza de 17 anos da corte de Milán que se cre a xove amante de Ludovico Sfor-za. Din que foi merecedora

de semellante privilexio po-la súa intelixencia, as súas cualidades para a música e a literatura e, naturalmente, pola súa visíbel beleza

O certo é que a historia non tratou con moito res-peto a obra de Leonardo e, como en moitos outros ca-sos, foi manipulada. Chama a atención o fondo som-brio do que emerxe a fer-

mosa figura. Hai datos, apoiados en probas radio-lóxicas, que describen un-ha paisaxe suxerente de perspectiva atmosférica, propia de Leonardo, que foi agochada debaixo da ac-tual escuridade, pechando tamén unha xanela sobre a esquerda que se sospeita parte da composición ori-xinal. Os expertos falan aín-

da de retoques alleos nas mans e no peinado. A pesar de todos estas intromisións indesexábeis, non necesita-mos moita documentación para percibir a mesma per-soa que pintou á Gioconda. O retrato posúe a mesma virtuosidade no debuxo e nos esfumados, na expresi-vidade e na emoción do corpo, na elegancia do

conxunto e nas sutilezas da expresión. Na boca ábrese unha fonte de sensacións, co sensual sonriso, e na mi-rada tamén, a manter no ai-re palabras recentes e os contidos da observación da moza. As suaves grada-cións da luz, imperceptí-beis no momento dos cam-bios son outra proba. Ta-mén podemos percibir a

Leonardo na naturalidade do xesto para suxeitar o ar-miño. Ou furón, as interpre-tacións sobre o animal son fonte de interesantes con-troversias. O armiño vencé-llase coa aristocrasia e po-de ser representativo do vínculo íntimo de Cecilia. Nos bestiarios medievais, este animal asóciase co equilibrio e a templanza, a acharen identidade a tra-vés do xesto corporal que comparten dama e animal. Pero tamén pode represen-tar a Ludovico, xa que no seu emblema está presente “L´Ermellino”. Outros profe-sionais, como os etólogos, manifestan que o animal se parece mais a un furón branco que a un armiño. Ademais, na campiña lom-barda da época, o furón, que non o armiño, era moi doado de atopar, sendo lo-go domesticábel.

As interpretacións sobre a obra de Leonardo ali-mentan tentacións e nece-sidades de transcendencia. Renovan a confianza na ex-celencia da nosa condi-ción e tamén permiten pro-xectar a ansia de atopar un-ha vida extraordinaria. No pasado febreiro, o Comité Nacional para a valoriza-ción de bens histórico–cul-turais de Italia anunciaba que o retrato da Gioconda está inspirado no seu su-posto amante, Gian Giaco-mo Caprotti, posición que atopou moitas desacordos cos expertos franceses. Ta-mén hai especulacións con esta mesma corresponden-cia sobre o cadro de Xoán o Bautista e, sen dúbida, percíbense similitudes nos xestos, sen máis tecnoloxía que a da nosa observación. Aínda que os retratos che-guen a compartir un mode-lo–amante que pousa con apaixonada xenerosidade, as similitudes poden ser froito da unidade percep-tual do artista ou dun ideal de beleza: de feito, é un as-pecto moi fácil de observar na obra de moitos pintores, mais acontece que poucos despertan en vida, e tamén despois de mortos, tantas paixóns coma Leonardo.

Paixóns con armiño Catro minutos canda Leonardo

MARCELA SANTORUN

Resulta claramente inxusto competir cunha obra de Leonar-do, porque é un atrevrmento con-denado ao fracaso. Pero o certo é que a exposición da que é parte esta dama fermosa conta con ou-tras obras magníficas. Son cento noventa e cinco obras da ar-te, non só da pintura. De cer-to, estes obxetos estarían mellor observados se pres-cindiran da compañía da dama italiana. Entre as obras que compoñen este conxunto, atopamos cadros de artistas representativos como Lucas Cranach, Rembrandt, Marcin Kober, Szymon Bo-guszowicz, Hans von Aachen, Da-vid Bailly, Broder Matthinsen, Fran-ciszek Sniadecki, Louis de Silves-tre e Jacob Wessel. Pero tamén hai unha ampla exposición de

obxectos de extraordinaria bele-za que proceden de diferentes museos polacos e que abarcan unha ampla porción da historia, dende a Idade Media deica finais do século XVIII. Hai tapices de Bruxelas, armaduras alemás e ita-

lianas, moedas, artes decorativas e esculturas policromadas

Aínda que non ten as mesmas medidas de seguridade, garantiza-das por un exercito de coidado-res de diversas profesións, a Nena nun marco de Rembrandt é outra

estrela da exposición. A composi-ción é verdadeiramente novedo-sa xa que o pintor coloca a mode-lo coas mans no marco do cadro, atrevéndose a asomarse e invadir o espazo do expectador. Claro que este cadro non ten para via-

xar unha caixa con senso-res de temperatura que ase-guren un clima estábel, nin está exposto detrás dunha vitrina microclimática acti-va autorregulábel a 20 graos de temperatura e 50 % de humidade, nin é translada-do baixo medidas de seguri-

dade coordinadas polo exército polaco, pero, considerando a súa xuventude, comparada con esou-tra idade da dama co armiño, po-de que dentro duns anos consiga acadar todos estes privilexios que agora se lle negan!

Á sombra da dama

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ARTE/HISTORIAIV

Lucas Cranach, o Novo: “O estanque da mocidade” (15 46)

“A dama con armiño” (ca. 1448-1490) Leonardo da Vinci (1542-1519): “Autorretrato”.

Cuatro minutos son da-bondo para percibir as cua-lidades dunha dor, pero, pa-ra ollar un cadro de Leo-nardo da Vinci, catro minu-tos semellan ser só catro minutos. Esta é a medida do tempo establecida para que os nosos ollos agari-men A dama con armiño. Segundo as declaracións do técnico que acompaña a obra dende o museo de Czartoryski de Cracovia, en Polonia, ten que ser así. A exposición da que é parte este retrato chámase Polo-nia, tesouros e coleccións ar-tísticas e chegou para que-darse no Palacio Real, en Madrid, deica o próximo 4 de setembro.

Só catro minutos para que os ollos percorran a su-perficie elaborada ao óleo e queden atrapados no ca-miño de espiral da estrutu-ra compositiva que soubo construír Leonardo nesta e noutras obras, para mergu-llarmos na contemplación. O retrato, pintado entre 1488 e 1490, corresponde a un cadro sobre táboa de pequenas dimensións: 54,8 centímetros de alto por por 40,3 centrímetros de ancho e este mínimo universo é responsábel de moitas es-peculacións: non só acerca da autoría, senón de todo o conxunto da execución. Hoxe os expertos manifes-tan que a persoa retratada é Cecilia Gallerani, unha moza de 17 anos da corte de Milán que se cre a xove amante de Ludovico Sfor-za. Din que foi merecedora

de semellante privilexio po-la súa intelixencia, as súas cualidades para a música e a literatura e, naturalmente, pola súa visíbel beleza

O certo é que a historia non tratou con moito res-peto a obra de Leonardo e, como en moitos outros ca-sos, foi manipulada. Chama a atención o fondo som-brio do que emerxe a fer-

mosa figura. Hai datos, apoiados en probas radio-lóxicas, que describen un-ha paisaxe suxerente de perspectiva atmosférica, propia de Leonardo, que foi agochada debaixo da ac-tual escuridade, pechando tamén unha xanela sobre a esquerda que se sospeita parte da composición ori-xinal. Os expertos falan aín-

da de retoques alleos nas mans e no peinado. A pesar de todos estas intromisións indesexábeis, non necesita-mos moita documentación para percibir a mesma per-soa que pintou á Gioconda. O retrato posúe a mesma virtuosidade no debuxo e nos esfumados, na expresi-vidade e na emoción do corpo, na elegancia do

conxunto e nas sutilezas da expresión. Na boca ábrese unha fonte de sensacións, co sensual sonriso, e na mi-rada tamén, a manter no ai-re palabras recentes e os contidos da observación da moza. As suaves grada-cións da luz, imperceptí-beis no momento dos cam-bios son outra proba. Ta-mén podemos percibir a

Leonardo na naturalidade do xesto para suxeitar o ar-miño. Ou furón, as interpre-tacións sobre o animal son fonte de interesantes con-troversias. O armiño vencé-llase coa aristocrasia e po-de ser representativo do vínculo íntimo de Cecilia. Nos bestiarios medievais, este animal asóciase co equilibrio e a templanza, a acharen identidade a tra-vés do xesto corporal que comparten dama e animal. Pero tamén pode represen-tar a Ludovico, xa que no seu emblema está presente “L´Ermellino”. Outros profe-sionais, como os etólogos, manifestan que o animal se parece mais a un furón branco que a un armiño. Ademais, na campiña lom-barda da época, o furón, que non o armiño, era moi doado de atopar, sendo lo-go domesticábel.

As interpretacións sobre a obra de Leonardo ali-mentan tentacións e nece-sidades de transcendencia. Renovan a confianza na ex-celencia da nosa condi-ción e tamén permiten pro-xectar a ansia de atopar un-ha vida extraordinaria. No pasado febreiro, o Comité Nacional para a valoriza-ción de bens histórico–cul-turais de Italia anunciaba que o retrato da Gioconda está inspirado no seu su-posto amante, Gian Giaco-mo Caprotti, posición que atopou moitas desacordos cos expertos franceses. Ta-mén hai especulacións con esta mesma corresponden-cia sobre o cadro de Xoán o Bautista e, sen dúbida, percíbense similitudes nos xestos, sen máis tecnoloxía que a da nosa observación. Aínda que os retratos che-guen a compartir un mode-lo–amante que pousa con apaixonada xenerosidade, as similitudes poden ser froito da unidade percep-tual do artista ou dun ideal de beleza: de feito, é un as-pecto moi fácil de observar na obra de moitos pintores, mais acontece que poucos despertan en vida, e tamén despois de mortos, tantas paixóns coma Leonardo.

Paixóns con armiño Catro minutos canda Leonardo

MARCELA SANTORUN

Resulta claramente inxusto competir cunha obra de Leonar-do, porque é un atrevrmento con-denado ao fracaso. Pero o certo é que a exposición da que é parte esta dama fermosa conta con ou-tras obras magníficas. Son cento noventa e cinco obras da ar-te, non só da pintura. De cer-to, estes obxetos estarían mellor observados se pres-cindiran da compañía da dama italiana. Entre as obras que compoñen este conxunto, atopamos cadros de artistas representativos como Lucas Cranach, Rembrandt, Marcin Kober, Szymon Bo-guszowicz, Hans von Aachen, Da-vid Bailly, Broder Matthinsen, Fran-ciszek Sniadecki, Louis de Silves-tre e Jacob Wessel. Pero tamén hai unha ampla exposición de

obxectos de extraordinaria bele-za que proceden de diferentes museos polacos e que abarcan unha ampla porción da historia, dende a Idade Media deica finais do século XVIII. Hai tapices de Bruxelas, armaduras alemás e ita-

lianas, moedas, artes decorativas e esculturas policromadas

Aínda que non ten as mesmas medidas de seguridade, garantiza-das por un exercito de coidado-res de diversas profesións, a Nena nun marco de Rembrandt é outra

estrela da exposición. A composi-ción é verdadeiramente novedo-sa xa que o pintor coloca a mode-lo coas mans no marco do cadro, atrevéndose a asomarse e invadir o espazo do expectador. Claro que este cadro non ten para via-

xar unha caixa con senso-res de temperatura que ase-guren un clima estábel, nin está exposto detrás dunha vitrina microclimática acti-va autorregulábel a 20 graos de temperatura e 50 % de humidade, nin é translada-do baixo medidas de seguri-

dade coordinadas polo exército polaco, pero, considerando a súa xuventude, comparada con esou-tra idade da dama co armiño, po-de que dentro duns anos consiga acadar todos estes privilexios que agora se lle negan!

Á sombra da dama

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ARTE/HISTORIAIV

Lucas Cranach, o Novo: “O estanque da mocidade” (15 46)

“A dama con armiño” (ca. 1448-1490) Leonardo da Vinci (1542-1519): “Autorretrato”.

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ENTREVISTA V

–Arte Livre é unha compañía moi pecu-–Arte Livre é unha compañía moi pecu-–Arte Livre é unha compañía moi pecu-–Arte Livre é unha compañía moi pecu-liar na súa concepción do teatro. Que lle liar na súa concepción do teatro. Que lle liar na súa concepción do teatro. Que lle liar na súa concepción do teatro. Que lle dixeron cando lle propuxeron levar á esce-dixeron cando lle propuxeron levar á esce-dixeron cando lle propuxeron levar á esce-dixeron cando lle propuxeron levar á esce-na unha obra sobre Lorca? na unha obra sobre Lorca? na unha obra sobre Lorca? na unha obra sobre Lorca?

-Eu xa levo colaborando con eles desde o ano 2000. Primeiro, coñecín a Roberto Cordovani, que leva en Galicia vinte e cin-co anos, e despois a Eisenhower Moreno. A primeira obra que escribín para eles foi Bel-le Otero. O corpo que fala; a segunda, Aurora Rodríguez e a súa filla Hildegar. Ademais destas obras, colaborei con eles de asesora lingüística nalgunhas das pezas que repre-sentaron. Tempo despois, fixemos a monta-xe de Lolas, no que traballamos os tres, e onde eu debutei como actriz. Así chega-mos ao momento actual, no que Ei-senhower Moreno me pediu que lle escribi-se un texto sobre Lorca. Investiguei moitísi-mo porque o texto era moi complicado: vi-sualicei documentais, lin libros sobre Lorca e relín toda a súa obra. Ao final, penso que conseguín acadar unha imaxe de Lorca fó-ra dos estereotipos.

–Pero, escribir –Pero, escribir –Pero, escribir –Pero, escribir sobre García Lor-sobre García Lor-sobre García Lor-sobre García Lor-ca e dicir algo no-ca e dicir algo no-ca e dicir algo no-ca e dicir algo no-vo, non é doado. vo, non é doado. vo, non é doado. vo, non é doado. Cal vén ser o Lorca Cal vén ser o Lorca Cal vén ser o Lorca Cal vén ser o Lorca que quería Vde. que quería Vde. que quería Vde. que quería Vde. reflectir na súa reflectir na súa reflectir na súa reflectir na súa obra? obra? obra? obra?

-A obra enmár-case nos derradei-ros días da vida do escritor. Comeza no momento da detención e rema-ta co fusilamento. Polo medio hai un-ha introspección sobre a crise da es-crita de Lorca, o motivo polo que cambiou a música pola escrita, a crise do teatro… pero realmente a pre-gunta era “Por que mataron a Lorca?” Todos somos Lor-ca ou herdamos algo de Lorca. Na obra dicimos que a Lorca o mataron por ser republica-no, homosexual e poeta. Así mos-trámolo nas tres di-mensións: o home republicano com-prometido co tea-tro popular, cunha tradición e ao mesmo tempo coa vangarda e co discurso creador daquel mo-mento. Tamén está o Lorca homosexual, que sofre moito pola súa condición, aínda que a partir da súa estadía Nova York cam-bia a visión de como mostrar esa homose-xualidade, como vivila...A pena é que lle quedou pouco tempo para facelo. Aquí es-tá o drama epéntico (homes que crean, pe-ro non procrean), unha terminoloxía que empregaban os homosexuais no círculo lorquiano e que tamén coñece e emprega Blanco Amor. E, por último, como poeta, es-cribía defendendo o pobo e a liberdade. Polo tanto, este é un Lorca vivo, que sofre, que ten preocupacións, medos, e que ta-mén pode ser alegre ( dentro do que cabe, por mor das circunstancias), moi amante da música, da canción e do baile.

–Interviu Vde. na posta en escena da –Interviu Vde. na posta en escena da –Interviu Vde. na posta en escena da –Interviu Vde. na posta en escena da obra ou prefiriu manterse á marxe? obra ou prefiriu manterse á marxe? obra ou prefiriu manterse á marxe? obra ou prefiriu manterse á marxe?

–Eu intervín no texto e en adaptar o tex-to ás escenas. Fixen cancións, ás que maxis-tralmente lles puxo a música María Graña, pero é a primeira vez que non vin ningún ensaio xeral. Para min, a posta en escena foi igual de sorprendente que para calquera persoa do público. Iso si, participei no final, que é a maneira de dicir que Lorca somos todos e todas.

- E agora, coa obra xa estreada, síntese - E agora, coa obra xa estreada, síntese - E agora, coa obra xa estreada, síntese - E agora, coa obra xa estreada, síntese satisfeita co resultado? satisfeita co resultado? satisfeita co resultado? satisfeita co resultado?

–Moi satisfeita. Aínda que a obra está xa rematada, eu seguiría mirándoa. Non me canso dela. Trátase dun texto moi poético e é unha verdadeira sorte e un luxo para cal-quera dramaturgo poder escribir para un actor como Eisenhower. É doado crear per-sonaxes para un actor que quere facer esas personaxes. Estou moi contenta porque o papel de Lorca resultou perfecto para el.

–O seu último poemario, –O seu último poemario, –O seu último poemario, –O seu último poemario, A cidade sen A cidade sen A cidade sen A cidade sen roupa ao solroupa ao solroupa ao solroupa ao sol, foi galardoado co Premio da , foi galardoado co Premio da , foi galardoado co Premio da , foi galardoado co Premio da Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-

poño, sería outro motivo de orgullo… poño, sería outro motivo de orgullo… poño, sería outro motivo de orgullo… poño, sería outro motivo de orgullo… –O premio colleume totalmente por sor-

presa. Nin sabía como era, ata pensei que ti-ña que ir recollelo a algún sitio e non foi así. O que máis me gustou foi o contenta que se puxo algunha xente, nomeadamen-te a de Tui, que o tomou como algo propio.

–É que como se trata dun poemario –É que como se trata dun poemario –É que como se trata dun poemario –É que como se trata dun poemario que, ademais de Vde., ten como protago-que, ademais de Vde., ten como protago-que, ademais de Vde., ten como protago-que, ademais de Vde., ten como protago-nista a propia cidade de Tui… nista a propia cidade de Tui… nista a propia cidade de Tui… nista a propia cidade de Tui…

–É certo que o libro está moi centrado en Tui, pero non soamente nela. Tui apare-ce como un espazo pechado que se ergue como unha metáfora do que nos queda por facer. En Galicia quedan moitas cousas por facer, unha delas é reflexionar sobre a linguaxe que nos foi imposta pola ditadura e na que aínda estamos presos. Reflexionar sobre a educación que nos impuxeron e sobre como poderiamos facer para librar-nos dela e, a pesar de todo, medrar. Ao re-mate do libro, tamén hai un retrato, que é a miña conexión coas escritoras galegas, ás que vou citando. Polo medio do libro, hai

escritores e persoas das que aprendín moi-to, como Lois Tobío, que me ensinou que son a patria e a língua, tamén están Luís Seoane, Mariví Villaverde... persoas do noso ser galegos e galegas, que nos conectaron coa universalidade do mundo. Trátase dun poemario da educación sentimental que podería ter unha rapaza criada nunha al-dea e que de vez en cando ten diante de si unha cidade monumental.

–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-tro, poesía, tradución…) En cal deles se tro, poesía, tradución…) En cal deles se tro, poesía, tradución…) En cal deles se tro, poesía, tradución…) En cal deles se sente máis a gusto? sente máis a gusto? sente máis a gusto? sente máis a gusto?

–O teatro é o xénero literario por exce-lencia, fai que as palabras cobren vida. É unha conxunción de todo, e para escribilo fai falta tranquilidade. O que máis me gusta del é a transformación, como todo pode mudar.

–Tamén ten unha faceta de crítica litera-–Tamén ten unha faceta de crítica litera-–Tamén ten unha faceta de crítica litera-–Tamén ten unha faceta de crítica litera-ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é demasiado compracente coa literatura ga-demasiado compracente coa literatura ga-demasiado compracente coa literatura ga-demasiado compracente coa literatura ga-lega actual? Non hai demasiadas “obras lega actual? Non hai demasiadas “obras lega actual? Non hai demasiadas “obras lega actual? Non hai demasiadas “obras boas”? boas”? boas”? boas”?

–Na literatura galega hai moitas obras boas, pe-ro tamén as hai malas. Fa-cer crítica nun país como Galicia é difícil; de feito, eu estou pensando en deixa-lo porque me agobia bas-tante. Cada vez hai menos espazo dedica-do ás críticas nos xornais, polo que sempre procuras escribir sobre un libro boe que che goste.

–Outra das súas facetas é a tradución: –Outra das súas facetas é a tradución: –Outra das súas facetas é a tradución: –Outra das súas facetas é a tradución: Como consegue Vde. compaxinar a Marga Como consegue Vde. compaxinar a Marga Como consegue Vde. compaxinar a Marga Como consegue Vde. compaxinar a Marga do Val creadora coa Marga do Val traduto-do Val creadora coa Marga do Val traduto-do Val creadora coa Marga do Val traduto-do Val creadora coa Marga do Val traduto-ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto do escritor orixinal? do escritor orixinal? do escritor orixinal? do escritor orixinal?

–Hai traducións que dá gusto facelas. Al-gúns dos libros que traducín, escollinos eu expresamente. Traducir á Nobel Herta Müller foi marabilloso, porque soamente o feito de buscar o galego xa era en si mesmo unha creación, e ademais estou moi identi-ficada con Müller. No caso de Nélida Piñón, confeso que eu, como grande defensora da lusofonía, sentínme un pouco traidora. Coi-do que en Galicia a xente debería ler esas obras en brasileiro e portugués directamen-te, polo que traducila xa non me gustaba tanto como no outro caso, así que o que fi-xen foi máis ben unha adaptación ortográ-fica que unha tradución propiamente dita.

“O que máis me gusta do teatro é a transformación”

A polifacética Marga do Val vén de obter o Premio da Asociación de

Críticos Literarios ao mellor poemario galego por A cidade sen roupa ao

sol. Só uns días despois, a súa tradución de Randea do alento, de Herta

Müller, foi recoñecida como a mellor do ano pola Asociación de Escritores en

Língua Galega (AELG). Agora mesmo estase a representar no Teatro Arte

Livre de Vigo a súa última obra como dramaturga: Lorca e as flores de

Venus.

A escritora viguesa, na

histórica ponte

internacional de Tui.

FOTO: ELI REGUEIRA

Marga do Val

LOURDES VARELA

“Todos somos

Lorca ou

herdamos algo

de Lorca”

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 ENTREVISTA V

–Arte Livre é unha compañía moi pecu-–Arte Livre é unha compañía moi pecu-–Arte Livre é unha compañía moi pecu-–Arte Livre é unha compañía moi pecu-liar na súa concepción do teatro. Que lle liar na súa concepción do teatro. Que lle liar na súa concepción do teatro. Que lle liar na súa concepción do teatro. Que lle dixeron cando lle propuxeron levar á esce-dixeron cando lle propuxeron levar á esce-dixeron cando lle propuxeron levar á esce-dixeron cando lle propuxeron levar á esce-na unha obra sobre Lorca? na unha obra sobre Lorca? na unha obra sobre Lorca? na unha obra sobre Lorca?

-Eu xa levo colaborando con eles desde o ano 2000. Primeiro, coñecín a Roberto Cordovani, que leva en Galicia vinte e cin-co anos, e despois a Eisenhower Moreno. A primeira obra que escribín para eles foi Bel-le Otero. O corpo que fala; a segunda, Aurora Rodríguez e a súa filla Hildegar. Ademais destas obras, colaborei con eles de asesora lingüística nalgunhas das pezas que repre-sentaron. Tempo despois, fixemos a monta-xe de Lolas, no que traballamos os tres, e onde eu debutei como actriz. Así chega-mos ao momento actual, no que Ei-senhower Moreno me pediu que lle escribi-se un texto sobre Lorca. Investiguei moitísi-mo porque o texto era moi complicado: vi-sualicei documentais, lin libros sobre Lorca e relín toda a súa obra. Ao final, penso que conseguín acadar unha imaxe de Lorca fó-ra dos estereotipos.

–Pero, escribir –Pero, escribir –Pero, escribir –Pero, escribir sobre García Lor-sobre García Lor-sobre García Lor-sobre García Lor-ca e dicir algo no-ca e dicir algo no-ca e dicir algo no-ca e dicir algo no-vo, non é doado. vo, non é doado. vo, non é doado. vo, non é doado. Cal vén ser o Lorca Cal vén ser o Lorca Cal vén ser o Lorca Cal vén ser o Lorca que quería Vde. que quería Vde. que quería Vde. que quería Vde. reflectir na súa reflectir na súa reflectir na súa reflectir na súa obra? obra? obra? obra?

-A obra enmár-case nos derradei-ros días da vida do escritor. Comeza no momento da detención e rema-ta co fusilamento. Polo medio hai un-ha introspección sobre a crise da es-crita de Lorca, o motivo polo que cambiou a música pola escrita, a crise do teatro… pero realmente a pre-gunta era “Por que mataron a Lorca?” Todos somos Lor-ca ou herdamos algo de Lorca. Na obra dicimos que a Lorca o mataron por ser republica-no, homosexual e poeta. Así mos-trámolo nas tres di-mensións: o home republicano com-prometido co tea-tro popular, cunha tradición e ao mesmo tempo coa vangarda e co discurso creador daquel mo-mento. Tamén está o Lorca homosexual, que sofre moito pola súa condición, aínda que a partir da súa estadía Nova York cam-bia a visión de como mostrar esa homose-xualidade, como vivila...A pena é que lle quedou pouco tempo para facelo. Aquí es-tá o drama epéntico (homes que crean, pe-ro non procrean), unha terminoloxía que empregaban os homosexuais no círculo lorquiano e que tamén coñece e emprega Blanco Amor. E, por último, como poeta, es-cribía defendendo o pobo e a liberdade. Polo tanto, este é un Lorca vivo, que sofre, que ten preocupacións, medos, e que ta-mén pode ser alegre ( dentro do que cabe, por mor das circunstancias), moi amante da música, da canción e do baile.

–Interviu Vde. na posta en escena da –Interviu Vde. na posta en escena da –Interviu Vde. na posta en escena da –Interviu Vde. na posta en escena da obra ou prefiriu manterse á marxe? obra ou prefiriu manterse á marxe? obra ou prefiriu manterse á marxe? obra ou prefiriu manterse á marxe?

–Eu intervín no texto e en adaptar o tex-to ás escenas. Fixen cancións, ás que maxis-tralmente lles puxo a música María Graña, pero é a primeira vez que non vin ningún ensaio xeral. Para min, a posta en escena foi igual de sorprendente que para calquera persoa do público. Iso si, participei no final, que é a maneira de dicir que Lorca somos todos e todas.

- E agora, coa obra xa estreada, síntese - E agora, coa obra xa estreada, síntese - E agora, coa obra xa estreada, síntese - E agora, coa obra xa estreada, síntese satisfeita co resultado? satisfeita co resultado? satisfeita co resultado? satisfeita co resultado?

–Moi satisfeita. Aínda que a obra está xa rematada, eu seguiría mirándoa. Non me canso dela. Trátase dun texto moi poético e é unha verdadeira sorte e un luxo para cal-quera dramaturgo poder escribir para un actor como Eisenhower. É doado crear per-sonaxes para un actor que quere facer esas personaxes. Estou moi contenta porque o papel de Lorca resultou perfecto para el.

–O seu último poemario, –O seu último poemario, –O seu último poemario, –O seu último poemario, A cidade sen A cidade sen A cidade sen A cidade sen roupa ao solroupa ao solroupa ao solroupa ao sol, foi galardoado co Premio da , foi galardoado co Premio da , foi galardoado co Premio da , foi galardoado co Premio da Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-Crítica Española 2011, o que, para Vde., su-

poño, sería outro motivo de orgullo… poño, sería outro motivo de orgullo… poño, sería outro motivo de orgullo… poño, sería outro motivo de orgullo… –O premio colleume totalmente por sor-

presa. Nin sabía como era, ata pensei que ti-ña que ir recollelo a algún sitio e non foi así. O que máis me gustou foi o contenta que se puxo algunha xente, nomeadamen-te a de Tui, que o tomou como algo propio.

–É que como se trata dun poemario –É que como se trata dun poemario –É que como se trata dun poemario –É que como se trata dun poemario que, ademais de Vde., ten como protago-que, ademais de Vde., ten como protago-que, ademais de Vde., ten como protago-que, ademais de Vde., ten como protago-nista a propia cidade de Tui… nista a propia cidade de Tui… nista a propia cidade de Tui… nista a propia cidade de Tui…

–É certo que o libro está moi centrado en Tui, pero non soamente nela. Tui apare-ce como un espazo pechado que se ergue como unha metáfora do que nos queda por facer. En Galicia quedan moitas cousas por facer, unha delas é reflexionar sobre a linguaxe que nos foi imposta pola ditadura e na que aínda estamos presos. Reflexionar sobre a educación que nos impuxeron e sobre como poderiamos facer para librar-nos dela e, a pesar de todo, medrar. Ao re-mate do libro, tamén hai un retrato, que é a miña conexión coas escritoras galegas, ás que vou citando. Polo medio do libro, hai

escritores e persoas das que aprendín moi-to, como Lois Tobío, que me ensinou que son a patria e a língua, tamén están Luís Seoane, Mariví Villaverde... persoas do noso ser galegos e galegas, que nos conectaron coa universalidade do mundo. Trátase dun poemario da educación sentimental que podería ter unha rapaza criada nunha al-dea e que de vez en cando ten diante de si unha cidade monumental.

–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-–É Vde. escritora en varios rexistros (tea-tro, poesía, tradución…) En cal deles se tro, poesía, tradución…) En cal deles se tro, poesía, tradución…) En cal deles se tro, poesía, tradución…) En cal deles se sente máis a gusto? sente máis a gusto? sente máis a gusto? sente máis a gusto?

–O teatro é o xénero literario por exce-lencia, fai que as palabras cobren vida. É unha conxunción de todo, e para escribilo fai falta tranquilidade. O que máis me gusta del é a transformación, como todo pode mudar.

–Tamén ten unha faceta de crítica litera-–Tamén ten unha faceta de crítica litera-–Tamén ten unha faceta de crítica litera-–Tamén ten unha faceta de crítica litera-ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é ria. Non lle parece que a crítica en Galicia é demasiado compracente coa literatura ga-demasiado compracente coa literatura ga-demasiado compracente coa literatura ga-demasiado compracente coa literatura ga-lega actual? Non hai demasiadas “obras lega actual? Non hai demasiadas “obras lega actual? Non hai demasiadas “obras lega actual? Non hai demasiadas “obras boas”? boas”? boas”? boas”?

–Na literatura galega hai moitas obras boas, pe-ro tamén as hai malas. Fa-cer crítica nun país como Galicia é difícil; de feito, eu estou pensando en deixa-lo porque me agobia bas-tante. Cada vez hai menos espazo dedica-do ás críticas nos xornais, polo que sempre procuras escribir sobre un libro boe que che goste.

–Outra das súas facetas é a tradución: –Outra das súas facetas é a tradución: –Outra das súas facetas é a tradución: –Outra das súas facetas é a tradución: Como consegue Vde. compaxinar a Marga Como consegue Vde. compaxinar a Marga Como consegue Vde. compaxinar a Marga Como consegue Vde. compaxinar a Marga do Val creadora coa Marga do Val traduto-do Val creadora coa Marga do Val traduto-do Val creadora coa Marga do Val traduto-do Val creadora coa Marga do Val traduto-ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto ra que, por forza, ten que ser fiel ao texto do escritor orixinal? do escritor orixinal? do escritor orixinal? do escritor orixinal?

–Hai traducións que dá gusto facelas. Al-gúns dos libros que traducín, escollinos eu expresamente. Traducir á Nobel Herta Müller foi marabilloso, porque soamente o feito de buscar o galego xa era en si mesmo unha creación, e ademais estou moi identi-ficada con Müller. No caso de Nélida Piñón, confeso que eu, como grande defensora da lusofonía, sentínme un pouco traidora. Coi-do que en Galicia a xente debería ler esas obras en brasileiro e portugués directamen-te, polo que traducila xa non me gustaba tanto como no outro caso, así que o que fi-xen foi máis ben unha adaptación ortográ-fica que unha tradución propiamente dita.

“O que máis me gusta do teatro é a transformación”

A polifacética Marga do Val vén de obter o Premio da Asociación de

Críticos Literarios ao mellor poemario galego por A cidade sen roupa ao

sol. Só uns días despois, a súa tradución de Randea do alento, de Herta

Müller, foi recoñecida como a mellor do ano pola Asociación de Escritores en

Língua Galega (AELG). Agora mesmo estase a representar no Teatro Arte

Livre de Vigo a súa última obra como dramaturga: Lorca e as flores de

Venus.

A escritora viguesa, na

histórica ponte

internacional de Tui.

FOTO: ELI REGUEIRA

Marga do Val

LOURDES VARELA

“Todos somos

Lorca ou

herdamos algo

de Lorca”

O bo poeta pontevedrés que é Domingo Tabuyo, de-cidiu no ano 2002 apostar tamén pola narrativa. Froito daquel desafío foi a súa novela Carmín, que sen pa-sar desapercibida, non le-vantou demasiadas paixóns lectoras. Tabuyo repite arestora con outra peza, enmarcable así mes-mo no subxénero policial detectivesco. Mais, contra-riamente ao que adoitan facer os narradores que en Galicia cultivan o xénero negro e o poli-cial, D. Tabuyo non recunca co seu primeiro detective, senón que crea un novo investigador, o comisario cambadés Sindo Romero, xefe da sección de Investigacións Espe-ciais. Como tal, vese enleado na re-solución dunha trama criminal. A investigación do caso dun asasi-nato que semella estar conectado con outros dous máis, no eixo Ma-drid –Arousa –Toledo, con esque-mas milimetricamente repetidos e con escenarios tan cuspidos que semellan fotocopias.

Despois de dar moitos paos de cego, por se soa a frauta e atopa a pista definitiva, unha repentina in-tuición de Sindo Romero, allea á esa lóxica das máquinas de pen-sar que acostuman ser os detecti-ves más modélicos, permítelle re-solver o enigma: unha conspira-ción de terrorismo biolóxico e te-rrorismo de estado, non por su-posto a nivel dos responsables políticos do Ministerio de Interior, senón, como sempre, doutros man-dos intermedios, que pensan que o fin xustifica os medios.

No haber da novela de Tabuyo re-

xistro as clá-sicas convencións do xéne-

ro detectivesco: a investigación co-mo elemento estruturador, aínda que, como acabo de dicir, o éxito da pescuda é consecuencia dunha re-

pentina intuición; o entre-temento e a lectura fácil, unha certa narratividade e unha acaída atmosfera de suspense que tira do lector. Novela pois de consumo rápido, pero pouco máis. O “ultimísimo” desenlace se-méllame precipitado. Os

personaxes son planos e sen as complexidades dun ser real, agás eses lóstregos de señardade que, de cando en vez, prenden no comisario. É o único acontece-mento que interrompe esta sorte de señorío da

acción pola acción. Innecesa-rias así mesmo para o desen-volvemento da historia e a ca-racterización dos personaxes, certas referencias gabanciosas –sería o mesmo se fosen de cen-sura– a algúns persoeiros políti-cos da mesma militancia política que a do autor. Menos prescindi-bles, porén, o ausente retrato críti-

co da sociedade e a introspección psicolóxica dos personaxes, que son os elementos que converten un relato detectivesco en novela negra. TABUYO, Domingo, Svea Kött (carne sueca), Ed. Xerais, Vigo, 2011, PVP. 16, 15 €

O antologador (curiosa creación creoula, que apa-recerá como americanismo na próxima edición do dicionario da RAE, sinónimo do enxebre antólogo, para a que a RAG non dá equivalencias, de momen-to, e que os tratudores trasladan tal cal), é José Miguel Sánchez, un dos principais representantes da Cuba dos nosos tempos no xénero que se nos achega.

Crónicas do mañá ven sér unha escolma que tenta recoller os mellores contos de ciencia ficción realizados na “Pé-rola das Antillas” desde 1959, ano do triunfo da revolución castrista. O volume divídese en tres partes: “O entusiasmo dos pionei-ros”(1960–1970), con cinco auto-res, e “Os premios David e Juven-tud Técnica, os talleres litera-rios”(1980) e “Hoxe: ciberpunk, pastiche, ironía… e moito máis”(1990), con dezaseis cada unha. A antoloxía e cada unha das súas partes aparecen precedi-das dunha pequena introdución coa que se trata “de preparar aínda que sexa minima-mente ao lector para o que lle espera”. Introducións necesarias, notables e de agradecer, que coma un gran pano de teatro nos dan acceso a un mundo dis-tinto e distante que paga a pena explorar. Tanto máis cantas máis referencias históricas e culturais coñeza-mos. Para os amantes do xénero, unha oportunidade que cómpre non deixar pasar. VV. AA., Crónicas do mañá, Ed. Urco, Santiago, 2011, PVP. 18 €

Ciencia-ficción no Caribe

Entusiasmo, ciberpunk e ironía XOSÉ FEIXÓ

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 LIBROS VI

Personaxes

planos, carentes

das complexidades

dun ser real

Tanto ten o tempo que leves en África, nin que botes alí media vida: mesmo baixo un veo, descubrirante alleo, porque tes a ollada do estranxeiro. André Ka-minski nestes nove relatos que compoñen Os xardíns de Mulai Abdalá retrátanos o encontro entre a visión da Eu-ropa occidental e a visión africana a mediados do sécu-lo XX.

O polifacético Kaminski (escritor, filósofo, guionista, reporteiro...) amósanos como o visitante, por moi inte-grador e comprensivo que se amose, remata por non ser outra cousa que o prototipo de europeo seguro da vali-dez universal dos seus valores, que como noutrora a reli-xión, é misión de rango superior ex-portar ao resto da humanidade. E o europeo non entende que o africa-no se revele contra quen quere redi-milo.

Nas diferentes historias os africa-nos camiñan a outro ritmo, como se a vida esperase por eles e aínda así ao final amósanse espertos, máis sa-bios e por veces ata chegan a conse-guir que o europeo axeonlle perante eles toda a súa ciencia e o seu saber para se entregar ao inexplicable como tan ben podemos apreciar na historia da señora Zaui.

Rinoceronte continúa deste xeito coa súa colección “Contemporánea” na que nos ofrece obras singulares con traducións de calidade, como a que Ana María Abe-leira fai do alemán nesta obra do suízo Kaminski. KAMINSKI, André, Os xardíns de Mulai Abdalá (trad. Ana María Abeleira), Ed. Rinoceronte, Cangas, 2011, PVP. 16 €

Na ollada do estranxeiro Camiñando noutro ritmo

PILAR PONTE

De consumo rápido

Ausencia dun relato crítico FRANCISCO MARTÍNEZ BOUZAS

Toxosoutos recupera unha obra teatral, ata agora inédi-ta, do que fora o seu director, Xosé Agrelo Hermo (Noia, 1937–Santiago, 2006). O triángulo escaleno aparece prolo-gada por Xerardo Agrofoxo e Euloxio R. Ruibal. O historia-dor e narrador noiés destaca o papel de Agrelo á fronte do “Grupo de Teatro Candea” e a defensa do idioma nun con-texto social desfavorable. Da súa parte, Ruibal subliña a súa intensa traxectoria teatral, analizando as principais obras.

A comedia dramática en tres ac-tos amósanos o desequilibrado trián-gulo amoroso que xorde entre dúas estudantes de Psicoloxía e Farmacia e un cura ao que lle alugan un cuarto e que se debate entre a chamada de Deus e a da carne. De xeito paralelo, plantéxanse temas como os esvaídos límites entre o amor e a amizade, a manipulación nas relacións, o medo ao abandono e á soidade ou a con-cepción da sexualidade no seo da Igrexa.

A través duns diálogos sinxelos e fluídos, os personaxes vanse definindo e desprendendo das súas máscaras. A linguaxe xu-venil, espontánea e con toques de humor contrarresta o exceso de sentimentalismo.

A edición desta obra, dende a fermosa cuberta de Al-fonso Costa, é unha invitación a achegarnos á figura e á obra dun autor que destacou na historia da nosa drama-turxia polo seu intenso e comprometido labor coa lingua e coa cultura galega. AGRELO HERMO, Xosé, O triángulo escaleno, Ed. Toxosoutos, Noia, 2011, PVP. 10 €

Desequilibrios de amor

Toda unha invitación ROCÍO MOAR QUINTELA

De certo, sempre é un pracer (re)ler un clásico –nes-te caso, un clásico contemporáneo, toda vez que Le Grand Meaulnes apareceu por vez primeira en 1913. Mais o pracer conleva un sabor especial cando ese clá-sico se translada á nosa lingua: desta vez grazas á atina-da tradución da profesora Camiño Noia.

Breve foi a vida de Alain–Fournier, pero longa é a xei-ra da única obra que chegou a publi-car en vida; por méritos dabon-do, O gran Meaulnes constitúe unha das obras fundamentais da literatura francesa de sempre así como do conxunto das le-tras universais no transcurso do século XX. A delicada sensibili-dade, a elegante e agarimosa sinxeleza do estilo, a potente ca-pacidade evocadora… son ou-tros tantos elementos que tecen unha renda subtil arredor da “quête”: da procura nostálxica dun absoluto, que preside, secreta e recatada, as páxinas desta obra singular.

Así pois, compre (re)convidar aos lectores a perder-se nos roteiros da Sologne, descifrar os enigmas da bré-tema e mais das lagoas xeadas, partillar con François Seurel as horas e mais os días á beira de Agustin Meaul-nes: “Il était là, Dans son grand manteau, comme un chasseur, à demi penché…” e descubrir as mansións misteriosas, os camiños perdidos… a lembranza azul de Yvonne de Galais. FOURNIER, Alain, O gran Meaulnes (trad. Camiño Noia), Ed. Morgante, Cangas, 2011, PVP. 15, 60 €

Pracer dun clásico

Da vida e dos soños XOSÉ RAMÓN PENA

O bo poeta pontevedrés que é Domingo Tabuyo, de-cidiu no ano 2002 apostar tamén pola narrativa. Froito daquel desafío foi a súa novela Carmín, que sen pa-sar desapercibida, non le-vantou demasiadas paixóns lectoras. Tabuyo repite arestora con outra peza, enmarcable así mes-mo no subxénero policial detectivesco. Mais, contra-riamente ao que adoitan facer os narradores que en Galicia cultivan o xénero negro e o poli-cial, D. Tabuyo non recunca co seu primeiro detective, senón que crea un novo investigador, o comisario cambadés Sindo Romero, xefe da sección de Investigacións Espe-ciais. Como tal, vese enleado na re-solución dunha trama criminal. A investigación do caso dun asasi-nato que semella estar conectado con outros dous máis, no eixo Ma-drid –Arousa –Toledo, con esque-mas milimetricamente repetidos e con escenarios tan cuspidos que semellan fotocopias.

Despois de dar moitos paos de cego, por se soa a frauta e atopa a pista definitiva, unha repentina in-tuición de Sindo Romero, allea á esa lóxica das máquinas de pen-sar que acostuman ser os detecti-ves más modélicos, permítelle re-solver o enigma: unha conspira-ción de terrorismo biolóxico e te-rrorismo de estado, non por su-posto a nivel dos responsables políticos do Ministerio de Interior, senón, como sempre, doutros man-dos intermedios, que pensan que o fin xustifica os medios.

No haber da novela de Tabuyo re-

xistro as clá-sicas convencións do xéne-

ro detectivesco: a investigación co-mo elemento estruturador, aínda que, como acabo de dicir, o éxito da pescuda é consecuencia dunha re-

pentina intuición; o entre-temento e a lectura fácil, unha certa narratividade e unha acaída atmosfera de suspense que tira do lector. Novela pois de consumo rápido, pero pouco máis. O “ultimísimo” desenlace se-méllame precipitado. Os

personaxes son planos e sen as complexidades dun ser real, agás eses lóstregos de señardade que, de cando en vez, prenden no comisario. É o único acontece-mento que interrompe esta sorte de señorío da

acción pola acción. Innecesa-rias así mesmo para o desen-volvemento da historia e a ca-racterización dos personaxes, certas referencias gabanciosas –sería o mesmo se fosen de cen-sura– a algúns persoeiros políti-cos da mesma militancia política que a do autor. Menos prescindi-bles, porén, o ausente retrato críti-

co da sociedade e a introspección psicolóxica dos personaxes, que son os elementos que converten un relato detectivesco en novela negra. TABUYO, Domingo, Svea Kött (carne sueca), Ed. Xerais, Vigo, 2011, PVP. 16, 15 €

O antologador (curiosa creación creoula, que apa-recerá como americanismo na próxima edición do dicionario da RAE, sinónimo do enxebre antólogo, para a que a RAG non dá equivalencias, de momen-to, e que os tratudores trasladan tal cal), é José Miguel Sánchez, un dos principais representantes da Cuba dos nosos tempos no xénero que se nos achega.

Crónicas do mañá ven sér unha escolma que tenta recoller os mellores contos de ciencia ficción realizados na “Pé-rola das Antillas” desde 1959, ano do triunfo da revolución castrista. O volume divídese en tres partes: “O entusiasmo dos pionei-ros”(1960–1970), con cinco auto-res, e “Os premios David e Juven-tud Técnica, os talleres litera-rios”(1980) e “Hoxe: ciberpunk, pastiche, ironía… e moito máis”(1990), con dezaseis cada unha. A antoloxía e cada unha das súas partes aparecen precedi-das dunha pequena introdución coa que se trata “de preparar aínda que sexa minima-mente ao lector para o que lle espera”. Introducións necesarias, notables e de agradecer, que coma un gran pano de teatro nos dan acceso a un mundo dis-tinto e distante que paga a pena explorar. Tanto máis cantas máis referencias históricas e culturais coñeza-mos. Para os amantes do xénero, unha oportunidade que cómpre non deixar pasar. VV. AA., Crónicas do mañá, Ed. Urco, Santiago, 2011, PVP. 18 €

Ciencia-ficción no Caribe

Entusiasmo, ciberpunk e ironía XOSÉ FEIXÓ

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 LIBROS VI

Personaxes

planos, carentes

das complexidades

dun ser real

Tanto ten o tempo que leves en África, nin que botes alí media vida: mesmo baixo un veo, descubrirante alleo, porque tes a ollada do estranxeiro. André Ka-minski nestes nove relatos que compoñen Os xardíns de Mulai Abdalá retrátanos o encontro entre a visión da Eu-ropa occidental e a visión africana a mediados do sécu-lo XX.

O polifacético Kaminski (escritor, filósofo, guionista, reporteiro...) amósanos como o visitante, por moi inte-grador e comprensivo que se amose, remata por non ser outra cousa que o prototipo de europeo seguro da vali-dez universal dos seus valores, que como noutrora a reli-xión, é misión de rango superior ex-portar ao resto da humanidade. E o europeo non entende que o africa-no se revele contra quen quere redi-milo.

Nas diferentes historias os africa-nos camiñan a outro ritmo, como se a vida esperase por eles e aínda así ao final amósanse espertos, máis sa-bios e por veces ata chegan a conse-guir que o europeo axeonlle perante eles toda a súa ciencia e o seu saber para se entregar ao inexplicable como tan ben podemos apreciar na historia da señora Zaui.

Rinoceronte continúa deste xeito coa súa colección “Contemporánea” na que nos ofrece obras singulares con traducións de calidade, como a que Ana María Abe-leira fai do alemán nesta obra do suízo Kaminski. KAMINSKI, André, Os xardíns de Mulai Abdalá (trad. Ana María Abeleira), Ed. Rinoceronte, Cangas, 2011, PVP. 16 €

Na ollada do estranxeiro Camiñando noutro ritmo

PILAR PONTE

De consumo rápido

Ausencia dun relato crítico FRANCISCO MARTÍNEZ BOUZAS

Toxosoutos recupera unha obra teatral, ata agora inédi-ta, do que fora o seu director, Xosé Agrelo Hermo (Noia, 1937–Santiago, 2006). O triángulo escaleno aparece prolo-gada por Xerardo Agrofoxo e Euloxio R. Ruibal. O historia-dor e narrador noiés destaca o papel de Agrelo á fronte do “Grupo de Teatro Candea” e a defensa do idioma nun con-texto social desfavorable. Da súa parte, Ruibal subliña a súa intensa traxectoria teatral, analizando as principais obras.

A comedia dramática en tres ac-tos amósanos o desequilibrado trián-gulo amoroso que xorde entre dúas estudantes de Psicoloxía e Farmacia e un cura ao que lle alugan un cuarto e que se debate entre a chamada de Deus e a da carne. De xeito paralelo, plantéxanse temas como os esvaídos límites entre o amor e a amizade, a manipulación nas relacións, o medo ao abandono e á soidade ou a con-cepción da sexualidade no seo da Igrexa.

A través duns diálogos sinxelos e fluídos, os personaxes vanse definindo e desprendendo das súas máscaras. A linguaxe xu-venil, espontánea e con toques de humor contrarresta o exceso de sentimentalismo.

A edición desta obra, dende a fermosa cuberta de Al-fonso Costa, é unha invitación a achegarnos á figura e á obra dun autor que destacou na historia da nosa drama-turxia polo seu intenso e comprometido labor coa lingua e coa cultura galega. AGRELO HERMO, Xosé, O triángulo escaleno, Ed. Toxosoutos, Noia, 2011, PVP. 10 €

Desequilibrios de amor

Toda unha invitación ROCÍO MOAR QUINTELA

De certo, sempre é un pracer (re)ler un clásico –nes-te caso, un clásico contemporáneo, toda vez que Le Grand Meaulnes apareceu por vez primeira en 1913. Mais o pracer conleva un sabor especial cando ese clá-sico se translada á nosa lingua: desta vez grazas á atina-da tradución da profesora Camiño Noia.

Breve foi a vida de Alain–Fournier, pero longa é a xei-ra da única obra que chegou a publi-car en vida; por méritos dabon-do, O gran Meaulnes constitúe unha das obras fundamentais da literatura francesa de sempre así como do conxunto das le-tras universais no transcurso do século XX. A delicada sensibili-dade, a elegante e agarimosa sinxeleza do estilo, a potente ca-pacidade evocadora… son ou-tros tantos elementos que tecen unha renda subtil arredor da “quête”: da procura nostálxica dun absoluto, que preside, secreta e recatada, as páxinas desta obra singular.

Así pois, compre (re)convidar aos lectores a perder-se nos roteiros da Sologne, descifrar os enigmas da bré-tema e mais das lagoas xeadas, partillar con François Seurel as horas e mais os días á beira de Agustin Meaul-nes: “Il était là, Dans son grand manteau, comme un chasseur, à demi penché…” e descubrir as mansións misteriosas, os camiños perdidos… a lembranza azul de Yvonne de Galais. FOURNIER, Alain, O gran Meaulnes (trad. Camiño Noia), Ed. Morgante, Cangas, 2011, PVP. 15, 60 €

Pracer dun clásico

Da vida e dos soños XOSÉ RAMÓN PENA

A longa e importante traxectoria de María do Carme Kruckenberg, a súa intensa actividade co-mo persoeira da cultura de noso, chamaba a be-rros por un recoñece-mento en forma de mo-nografía. Pois ben, esa atención veu da man dunha das nosas máis competentes estudo-sas, Mercedes Queixas Zas, quen en Vi-vir, unha aventura irrepetíbel, acomete a tan difícil coma nece-saria tarefa de biografar a autora vi-guesa.

Polas páxi-nas deste li-bro van desfi-lando os epi-sodios máis

pura-mente

p e r -soais en

a l t e r -n a n c i a

con aque-loutros de

maior rele-vo público.

Sab e m o s , así, da infan-cia e a moci-

dade da autora, do difícil transo da

guerra e do primeiro amor, mais sobre todo

dos faladoiros comparti-dos con Pimentel, Manuel María, Iglesia Alvariño, No-voneyra, Avilés de Tara-mancos, Celso Emilio ou os Álvarez Blázquez e aín-da da súa vivencia sur-americana e o trato con Lorenzo Varela, con Pita, con Seoane.

Relacións e feitos que proxectan, en segundo plano, toda unha radio-grafía da cultura e a litera-tura galegas do pasado século, contada, merece subliñarse, con total ame-

nidade, evitando delibe-radamente a profusión de citas ou de datos técni-cos, dando a palabra á propia Kruckenberg a ca-da paso e deixándose mergullar nunha prosa fluída, estilisticamente vi-zosa, que se le con sumo agrado.

Non quero rematar sen salientar debidamen-te a valiosa inclusión dun número estimable de ins-tantáneas no volume, ra-zón que, sumada ás ante-riores, xustifica a pertinen-cia dunha publicación como a presente, acerto editorial e, sobre todo, ex-celente labor de Merce-des Queixas Zas que axu-da a facer xustiza á com-plexa marea de vida e obra dunha escritora refe-rencial nas nosas letras. QUEIXAS ZAS, Mercedes, Vivir, unha aventura irrepetiíbel, Ed. Galaxia, Vigo, 2011, PVP. 19 €

A aventura de vivir

Kruckenberg, complexa marea ARMANDO REQUEIXO

ANDEL DE NOVIDADES M. BLANCO RIVAS

Ela, maldita alma Manuel Rivas

Editorial Galaxia. 14,40 €

Cales son as formas da alma e cales os lugares nos que habita? Este libro de contos quere desvelar esa incógnita. O sentido das cousas de-búxase por riba do aparente e anódino, os xes-tos rematan por ser inesqueci-bles. En Ela, maldita alma, Manuel Rivas achega a súa ollada para des-

cubrir o que a realidade oculta. Cunha escritura que reclama atención pa-ra o que pasa desapercibi-do, as historias e os perso-

naxes reviven co mesmo ful-gor das expe-riencias novas, Parafraseando a Walter Benja-min, “cada con-to é a porta es-treita por onde puidese apare-cer unha alma”.

Non hai noite tan longa Agustín Fernández Paz Edicións Xerais. 17.50 €

Gabriel Lamas ten cin-cuenta anos e vive en Pa-rís desde 1970. Aos dezaoi-to anos marchou de Mon-teverde, a súa vila natal, e nunca máis vol-veu. Nin seque-ra cando mo-rreu o seu pai, inxustamente acusado dun delito polo que foi encarcelado, nun proceso que o levou á morte. Só trinta

e dous anos despois, o fa-lecemento da súa nai é o que o forza a regresar. En-tón, comprobará que nun-ca podemos fuxir do noso

pasado e que as feridas mal cu-radas non deixan de supu-rar. O encontro coa ánima do seu pai, na de-solada casa fa-miliar, cambia-ralle a vida para sempre.

Esta é a miña familia Pupi/Manuel Cráneo (ilustracións)

Everest Galicia. 7 €

As familias están for-madas por persoas e, igual que cada un de nós te-mos unhas características determinadas que nos fan únicos e espe-ciais, as familias ás que perten-cemos tamén posúen uns cos-tumes, unhas crenzas ou un-ha estrutura di-ferentes. O res-pecto, a toleran-cia e o cariño

son os elos da conviven-cia e garanten un futuro harmónico e enriquece-dor. Este relato, adicado a rapaces a partir de tres

anos, quere amosar aos máis pequenos os valores fun-tamentais para vivir en comuni-dade con ou-tros seres huma-nos de costu-mes diferentes ás nosas.

A carteira saramaganta Mau/Pin (ilustracións)

Edicións Xerais. 6.90 €

Este conto está prota-gonizado por algúns dos réptiles máis habituais na nosa fauma, presentando algúns dos máis impor-tantes escrito-res e escritoras galegos. Forma parte da colec-ción “Polo Co-rreo do Vento”, preparada por Mau e Pin, e di-rixida a escola-res de seis anos en diante, e está

concibida para inicialos no coñecemento da natu-reza galega e de temas re-lacionados coa cultura de noso, ademais de facer

moito fincapé na onomástica galega. Cada un dos volumes complétase cun epílogo, “Qué aprendiches?”, con actividades para facilitar a co m p re ns i ón do texto.

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011LIBROS VII

Con Dragal II. A meta-morfose do dragón chega a segunda entrega dun-ha triloxía –a anterior en-trega fora Dragal I. A her-danza do dragón– na que Elena Gallego Abad (Teruel, 1969), considera-da xa por algúns como a Rowling galega, continúa a historia e mais as aven-turas de Hadrián, o adolescente que, tras a morte en estrañas cir-cunstancias de seu pai e grazas a un medallón, des-cobre o seu fantás-tico destino: con-verterse no último dragón galego. Po-rén, os obstáculos son inevitables –esencialmente, nesta sorte de no-velas– e agora Ha-drián debe prote-xerse de Dragal, que quere absor-

ber a materia gris do seu cerebro. A axuda de Mó-nica e Don Xurxo será fundamental para o pro-tagonista desta historia de reminiscencias me-dievais universais onde dragóns, profecías, caba-leiros, catacumbas e se-gredos milenarios, en lu-gar de existiren en mun-dos paralelos –sen dúbi-da a opción máis doa-da–, son trasladados ao século XXI. Motivos xa re-correntes na literatura xuvenil de corte fantásti-

co, que se actualizan en Dragal ao inserilos na tra-dición galega ou ao re-vés, de maneira que a cultura de noso está pre-sente en diversos aspec-tos que van dende a es-colla de espazos tan ca-racterísticos como a Po-za da Moura até a idiosin-crasia dos protagonistas.

Aventuras de adoles-centes, que parten dun-ha potencialidade argu-mental apoiada nun rit-mo áxil, con valores e sentimentos inherentes a estas entre os que cóm-pre salientar a amizade, o amor e o compañeiris-mo, que veñen encher o interese e a demanda obxectiva de lectores sa-tisfeitos despois da pri-meira entrega desta se-rie. GALLEGO ABAD, Elena, Dragal II. A metamorfose do dragón, Ed. Xerais, Vigo, 2011, PVP. 11 €

Potencia argumental

Amizade, amor e compañeirismo PAULA FERNÁNDEZ

A protagonista de A visita dos domingos agarda ansiosamente a chegada do último/pri-meiro día da semana para experimentar esa sensación forte que o medo provoca e que pa-raliza o sangue de quen o sofre. Son emocións fortes que a manteñen expectante, ilusionada, alegre, porque sa-be quen é ese monstro que do-mingo tras domin-go a esperta pola mañá para almor-zar, pasear e xogar.

A vida mesma lle proporciona á rapaza todos os in-gredientes necesa-rios para medrar sa e coas funcións vi-tais de nutrición e relación ben afianzadas asegúrase unha vida fe-liz. A fantasía, pola súa banda, permite imaxi-

nar mundos ma-rabillosos aos que se po-de viaxar sen máis equi-

paxe ca a vontade e a creatividade e os maiores se os acom-pañan neste percorri-do poden garantir o equilibrio harmónico que todo cativo preci-sa.

Sería bo que o xogo formase parte do de-senvolvemento integral do neno e que, como grupo de movementos que serven para o mes-mo fin ou que forman parte dun mesmo conxunto, espertase a

sensibilidade daqueles que están ao redor para deste modo crear unha agradable sensación de seguridade que proba-blemente lle ha de re-portar beneficios de adulto. Por outra banda, tendo en conta que as regras tamén forman parte do xogo, semella esta unha boa maneira de establecer límites e modos de actuación que lle han de servir aos cativos para medrar su-xeitándose ás normas.

Matteo Gubellini crea e recrea a historia e achega toda a súa mes-tría na disposición de imaxes e personaxes aos que dota de profun-didade e estilo particu-lar que enriquecen a na-rración. GUBELLINI, Mateo, A visita dos domingos, OQO Ed., Pontevedra, 2011, PVP. 12, 90 €

Emocións dominicais Con equilibrio harmónico

MARÍA NAVARRO

A longa e importante traxectoria de María do Carme Kruckenberg, a súa intensa actividade co-mo persoeira da cultura de noso, chamaba a be-rros por un recoñece-mento en forma de mo-nografía. Pois ben, esa atención veu da man dunha das nosas máis competentes estudo-sas, Mercedes Queixas Zas, quen en Vi-vir, unha aventura irrepetíbel, acomete a tan difícil coma nece-saria tarefa de biografar a autora vi-guesa.

Polas páxi-nas deste li-bro van desfi-lando os epi-sodios máis

pura-mente

p e r -soais en

a l t e r -n a n c i a

con aque-loutros de

maior rele-vo público.

Sab e m o s , así, da infan-cia e a moci-

dade da autora, do difícil transo da

guerra e do primeiro amor, mais sobre todo

dos faladoiros comparti-dos con Pimentel, Manuel María, Iglesia Alvariño, No-voneyra, Avilés de Tara-mancos, Celso Emilio ou os Álvarez Blázquez e aín-da da súa vivencia sur-americana e o trato con Lorenzo Varela, con Pita, con Seoane.

Relacións e feitos que proxectan, en segundo plano, toda unha radio-grafía da cultura e a litera-tura galegas do pasado século, contada, merece subliñarse, con total ame-

nidade, evitando delibe-radamente a profusión de citas ou de datos técni-cos, dando a palabra á propia Kruckenberg a ca-da paso e deixándose mergullar nunha prosa fluída, estilisticamente vi-zosa, que se le con sumo agrado.

Non quero rematar sen salientar debidamen-te a valiosa inclusión dun número estimable de ins-tantáneas no volume, ra-zón que, sumada ás ante-riores, xustifica a pertinen-cia dunha publicación como a presente, acerto editorial e, sobre todo, ex-celente labor de Merce-des Queixas Zas que axu-da a facer xustiza á com-plexa marea de vida e obra dunha escritora refe-rencial nas nosas letras. QUEIXAS ZAS, Mercedes, Vivir, unha aventura irrepetiíbel, Ed. Galaxia, Vigo, 2011, PVP. 19 €

A aventura de vivir

Kruckenberg, complexa marea ARMANDO REQUEIXO

ANDEL DE NOVIDADES M. BLANCO RIVAS

Ela, maldita alma Manuel Rivas

Editorial Galaxia. 14,40 €

Cales son as formas da alma e cales os lugares nos que habita? Este libro de contos quere desvelar esa incógnita. O sentido das cousas de-búxase por riba do aparente e anódino, os xes-tos rematan por ser inesqueci-bles. En Ela, maldita alma, Manuel Rivas achega a súa ollada para des-

cubrir o que a realidade oculta. Cunha escritura que reclama atención pa-ra o que pasa desapercibi-do, as historias e os perso-

naxes reviven co mesmo ful-gor das expe-riencias novas, Parafraseando a Walter Benja-min, “cada con-to é a porta es-treita por onde puidese apare-cer unha alma”.

Non hai noite tan longa Agustín Fernández Paz Edicións Xerais. 17.50 €

Gabriel Lamas ten cin-cuenta anos e vive en Pa-rís desde 1970. Aos dezaoi-to anos marchou de Mon-teverde, a súa vila natal, e nunca máis vol-veu. Nin seque-ra cando mo-rreu o seu pai, inxustamente acusado dun delito polo que foi encarcelado, nun proceso que o levou á morte. Só trinta

e dous anos despois, o fa-lecemento da súa nai é o que o forza a regresar. En-tón, comprobará que nun-ca podemos fuxir do noso

pasado e que as feridas mal cu-radas non deixan de supu-rar. O encontro coa ánima do seu pai, na de-solada casa fa-miliar, cambia-ralle a vida para sempre.

Esta é a miña familia Pupi/Manuel Cráneo (ilustracións)

Everest Galicia. 7 €

As familias están for-madas por persoas e, igual que cada un de nós te-mos unhas características determinadas que nos fan únicos e espe-ciais, as familias ás que perten-cemos tamén posúen uns cos-tumes, unhas crenzas ou un-ha estrutura di-ferentes. O res-pecto, a toleran-cia e o cariño

son os elos da conviven-cia e garanten un futuro harmónico e enriquece-dor. Este relato, adicado a rapaces a partir de tres

anos, quere amosar aos máis pequenos os valores fun-tamentais para vivir en comuni-dade con ou-tros seres huma-nos de costu-mes diferentes ás nosas.

A carteira saramaganta Mau/Pin (ilustracións)

Edicións Xerais. 6.90 €

Este conto está prota-gonizado por algúns dos réptiles máis habituais na nosa fauma, presentando algúns dos máis impor-tantes escrito-res e escritoras galegos. Forma parte da colec-ción “Polo Co-rreo do Vento”, preparada por Mau e Pin, e di-rixida a escola-res de seis anos en diante, e está

concibida para inicialos no coñecemento da natu-reza galega e de temas re-lacionados coa cultura de noso, ademais de facer

moito fincapé na onomástica galega. Cada un dos volumes complétase cun epílogo, “Qué aprendiches?”, con actividades para facilitar a co m p re ns i ón do texto.

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011LIBROS VII

Con Dragal II. A meta-morfose do dragón chega a segunda entrega dun-ha triloxía –a anterior en-trega fora Dragal I. A her-danza do dragón– na que Elena Gallego Abad (Teruel, 1969), considera-da xa por algúns como a Rowling galega, continúa a historia e mais as aven-turas de Hadrián, o adolescente que, tras a morte en estrañas cir-cunstancias de seu pai e grazas a un medallón, des-cobre o seu fantás-tico destino: con-verterse no último dragón galego. Po-rén, os obstáculos son inevitables –esencialmente, nesta sorte de no-velas– e agora Ha-drián debe prote-xerse de Dragal, que quere absor-

ber a materia gris do seu cerebro. A axuda de Mó-nica e Don Xurxo será fundamental para o pro-tagonista desta historia de reminiscencias me-dievais universais onde dragóns, profecías, caba-leiros, catacumbas e se-gredos milenarios, en lu-gar de existiren en mun-dos paralelos –sen dúbi-da a opción máis doa-da–, son trasladados ao século XXI. Motivos xa re-correntes na literatura xuvenil de corte fantásti-

co, que se actualizan en Dragal ao inserilos na tra-dición galega ou ao re-vés, de maneira que a cultura de noso está pre-sente en diversos aspec-tos que van dende a es-colla de espazos tan ca-racterísticos como a Po-za da Moura até a idiosin-crasia dos protagonistas.

Aventuras de adoles-centes, que parten dun-ha potencialidade argu-mental apoiada nun rit-mo áxil, con valores e sentimentos inherentes a estas entre os que cóm-pre salientar a amizade, o amor e o compañeiris-mo, que veñen encher o interese e a demanda obxectiva de lectores sa-tisfeitos despois da pri-meira entrega desta se-rie. GALLEGO ABAD, Elena, Dragal II. A metamorfose do dragón, Ed. Xerais, Vigo, 2011, PVP. 11 €

Potencia argumental

Amizade, amor e compañeirismo PAULA FERNÁNDEZ

A protagonista de A visita dos domingos agarda ansiosamente a chegada do último/pri-meiro día da semana para experimentar esa sensación forte que o medo provoca e que pa-raliza o sangue de quen o sofre. Son emocións fortes que a manteñen expectante, ilusionada, alegre, porque sa-be quen é ese monstro que do-mingo tras domin-go a esperta pola mañá para almor-zar, pasear e xogar.

A vida mesma lle proporciona á rapaza todos os in-gredientes necesa-rios para medrar sa e coas funcións vi-tais de nutrición e relación ben afianzadas asegúrase unha vida fe-liz. A fantasía, pola súa banda, permite imaxi-

nar mundos ma-rabillosos aos que se po-de viaxar sen máis equi-

paxe ca a vontade e a creatividade e os maiores se os acom-pañan neste percorri-do poden garantir o equilibrio harmónico que todo cativo preci-sa.

Sería bo que o xogo formase parte do de-senvolvemento integral do neno e que, como grupo de movementos que serven para o mes-mo fin ou que forman parte dun mesmo conxunto, espertase a

sensibilidade daqueles que están ao redor para deste modo crear unha agradable sensación de seguridade que proba-blemente lle ha de re-portar beneficios de adulto. Por outra banda, tendo en conta que as regras tamén forman parte do xogo, semella esta unha boa maneira de establecer límites e modos de actuación que lle han de servir aos cativos para medrar su-xeitándose ás normas.

Matteo Gubellini crea e recrea a historia e achega toda a súa mes-tría na disposición de imaxes e personaxes aos que dota de profun-didade e estilo particu-lar que enriquecen a na-rración. GUBELLINI, Mateo, A visita dos domingos, OQO Ed., Pontevedra, 2011, PVP. 12, 90 €

Emocións dominicais Con equilibrio harmónico

MARÍA NAVARRO

Nos tempos en que as portagens o facían viábel, viaxar a Portugal, –concre-tamente ao Porto–, permitía ollar relampos do Vigo dos 80 que convivían coas mo-reas de lentes xigantescos e tenis All Star dunha mocida-de á que ninguén lle expli-

cara, daquela, que o so-ño do ben estar eu-

ropeu xa rema-tara. Existía

un Portugal de bemeuves, look Ronaldo, –Cristiano, of course– e chancletas, de le-dicia hippie e cervexiña no terrazo da praia que non quería saber nada. De nada. Por non saber, non querían nin saber da música do seu país e seguían masivamen-te músicas foráneas ou co-pias autóctonas que repro-ducían con esmero clixés estranxeiros, –de calquera estilo musical británico ou americano–, no seu máis que aceptábel inglés. Velaí o power pop dos Fonzie, –os que curiosamente gra-van por vez primeira no 2010 un disco en portugués despois de quince anos de andaina–, ou o rock de The Gift ou de Blind Zero, só por citar tres das bandas senllei-ras do panorama dos últi-mos vinte anos.

Para alén deses ultramar-quistas condutores de ca-rros de luxo, o resto da po-pulación era, éo aínda, a maioría silenciosa que qui-

xeron sepultar cos shopping–centers e que agora volve xurdir sabedo-ra de que nestes tempos son eles os que van turrar do carro. E con eles volve a súa musica.

Volven o Quim Barreiros, a Ruth Marlene, o visionario Nel Monteiro: volve a músi-ca pimba mais a sorpresa vén co xurdimento dos seus fillos bastardos, os Ho-mens da Luta, representan-

tes de Portugal no festival de Eurovisión de 2011, –des-pois de seren descualifica-dos no proceso clasificato-rio na edición do ano ante-rior por mor do contido po-lítico das súas letras–, e au-téntico tremor músico–so-cial que está a facer abanear o país.

Saídos dun programa de humor da TV de pago, os Homens da Luta son Vasco Duarte, Falâncio, e Nuno Duarte, Neto, dous irmáns con experiencia na televi-sión e tamén na música,

pois xa montaron hai uns anos a banda de rock duro Kalashnikov. Mais agora ar-gallaron unha banda na que parodian as cancións de intervencións do chama-do Proceso Revolucionario en Curso, o PREC, período que vai da Revolução dos Cravos á aprobación da Constitución Portuguesa no 1976. Os personaxes que o dúo representa son carica-turas dos cantores de inter-vención da altura, e de feito en Dusseldorf, onde partici-paron na edición deste ano do festival de Eurovisión, Falâncio, –guitarra–, e Neto, –voz–, fixéronse acompa-ñar por unha labrega portu-guesa, unha intelectual, un capitán da Revolución e un obreiro chegado á metró-pole dende as antigas colo-nias, que tocan bombo, frau-ta, redobrante e acordeón.

Coa mesma base sinxela da música pimba, que ten triunfado tamén en Galiza, nomeadamente da man do minhoto Quim Barreiros, e unhas pingas doutras músi-cas da lusofonía, os Ho-mens da Luta empregan a parodia musical como ar-ma para espelir as concien-cias dos que adormecen diante da pequena panta-lla. O seu único disco publi-cado non deixa dúbidas ao respecto, A cantiga é uma ar-ma, (Autoeditado, 2010), e temas como “E o povo, pá?” ou a propia “A Luta é Ale-gria”, coa que foron a Euro-visión, son auténticos éxitos en Portugal. Acollidos co-mo emblema pola geração á rasca, movemento no que se inspirou o 15–m español, os Homens da Luta déron-se un auténtico baño de multitudes na manifesta-ción que reuniu centos de

miles de per-

soas en Lisboa en marzo e prometen seguir a cantarlle á realidade portuguesa coa mesma alegría e rotundida-de por moito tempo.

Porén, unha olladela á realidade musical lusa non pode deixar de se referir a outros estilos musicais co-mo o hip–hop ou a música tradicional, onde bandas de carreira consolidada levan tempo amosando que é po-sible facer música en portu-gués de calidade e exporta-ble. Así, os Mind da Gap ou os Da Weasel, –oficialmen-te desaparecidos o pasado decembro despois de deza-sete anos de andaina–, ca-pitanearon a escena hip–hop na última década, e mesmo chegaron a ten-der pontes co hip–hop ga-lego, conexión Vigo–Porto, feito musical que non acon-tecía, –fóra Ponte nas On-das! e o universo folc–, den-de a época en que Despe e Siga, alter ego dos Pes-te&Sida, ou Kussundulola

participaban nos dis-cos do Xabarín

Club.

Malia seren os Homens da Luta un referente senlleiro da geração á rasca, existe unha banda menos me-diática, pero profundamente máis musical, que compuxo a canción que se converteu no himno deste movemento de pro-testa portugués. Eles son os Deolinda. Despois do éxito do seu magnífico disco de estrea, Canção ao lado, (iPlay, 2008) onde xa con “Movimento Perpétuo Associativo” facían un retrato retran-queiro da sociedade portuguesa, e de apresentaren o ano pasado Dois selos e um carimbo, veñen de crear

unha canción que, grazas aos con-certos, ao boca a boca e á rede, xa é o himno desta xeración que está a ver como se esfarela o seu futuro. “Parva que eu sou”, aínda non grava-

da en estudio, pero dispoñible nun-ha gravación ao vivo na páxina da banda, expresa maxistralmente a sensación de engano, –presente nos alicerces dos movementos de pro-testa que se esparexen por Europa–,

da xeración casinha dos pais, da que se di que xa o ten todo e xa non quer máis, a das persoas que adían o seu proxecto vital eternamente, mentres comproban estupefactas que, parvas

que son, non se decataran aínda de que viven nun mundo onde para ser escravo é preciso estudar.

Ademais os Deolinda van paseni-ño gañando adeptos fóra de Portu-gal, nomeadamente aquí en Galiza, e

proba diso foron os tres concertos que deron nos últimos meses en Pontevedra, Ferrol e Ourense, con moi boa resposta por parte dun pú-blico heteroxéneo que demostrou

coñecer os temas desta banda, renovadora do fado e axitodora de conscien-cias, liña mestra que xa marcou na estrea de hai

tres anos e que non variou no novo traballo, que para alén da presenza en terras galegas, tamén chegou xa a Barcelona e percorreu todo Portugal e nos próximos meses vai levalos in-cluso aos EEUU e a Sudáfrica.

Novo disco de Deolinda

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 MÚSICAVIII

A música é alegria

Homens da Luta: en portugués DANIEL LAVESEDO

Nos tempos en que as portagens o facían viábel, viaxar a Portugal, –concre-tamente ao Porto–, permitía ollar relampos do Vigo dos 80 que convivían coas mo-reas de lentes xigantescos e tenis All Star dunha mocida-de á que ninguén lle expli-

cara, daquela, que o so-ño do ben estar eu-

ropeu xa rema-tara. Existía

un Portugal de bemeuves, look Ronaldo, –Cristiano, of course– e chancletas, de le-dicia hippie e cervexiña no terrazo da praia que non quería saber nada. De nada. Por non saber, non querían nin saber da música do seu país e seguían masivamen-te músicas foráneas ou co-pias autóctonas que repro-ducían con esmero clixés estranxeiros, –de calquera estilo musical británico ou americano–, no seu máis que aceptábel inglés. Velaí o power pop dos Fonzie, –os que curiosamente gra-van por vez primeira no 2010 un disco en portugués despois de quince anos de andaina–, ou o rock de The Gift ou de Blind Zero, só por citar tres das bandas senllei-ras do panorama dos últi-mos vinte anos.

Para alén deses ultramar-quistas condutores de ca-rros de luxo, o resto da po-pulación era, éo aínda, a maioría silenciosa que qui-

xeron sepultar cos shopping–centers e que agora volve xurdir sabedo-ra de que nestes tempos son eles os que van turrar do carro. E con eles volve a súa musica.

Volven o Quim Barreiros, a Ruth Marlene, o visionario Nel Monteiro: volve a músi-ca pimba mais a sorpresa vén co xurdimento dos seus fillos bastardos, os Ho-mens da Luta, representan-

tes de Portugal no festival de Eurovisión de 2011, –des-pois de seren descualifica-dos no proceso clasificato-rio na edición do ano ante-rior por mor do contido po-lítico das súas letras–, e au-téntico tremor músico–so-cial que está a facer abanear o país.

Saídos dun programa de humor da TV de pago, os Homens da Luta son Vasco Duarte, Falâncio, e Nuno Duarte, Neto, dous irmáns con experiencia na televi-sión e tamén na música,

pois xa montaron hai uns anos a banda de rock duro Kalashnikov. Mais agora ar-gallaron unha banda na que parodian as cancións de intervencións do chama-do Proceso Revolucionario en Curso, o PREC, período que vai da Revolução dos Cravos á aprobación da Constitución Portuguesa no 1976. Os personaxes que o dúo representa son carica-turas dos cantores de inter-vención da altura, e de feito en Dusseldorf, onde partici-paron na edición deste ano do festival de Eurovisión, Falâncio, –guitarra–, e Neto, –voz–, fixéronse acompa-ñar por unha labrega portu-guesa, unha intelectual, un capitán da Revolución e un obreiro chegado á metró-pole dende as antigas colo-nias, que tocan bombo, frau-ta, redobrante e acordeón.

Coa mesma base sinxela da música pimba, que ten triunfado tamén en Galiza, nomeadamente da man do minhoto Quim Barreiros, e unhas pingas doutras músi-cas da lusofonía, os Ho-mens da Luta empregan a parodia musical como ar-ma para espelir as concien-cias dos que adormecen diante da pequena panta-lla. O seu único disco publi-cado non deixa dúbidas ao respecto, A cantiga é uma ar-ma, (Autoeditado, 2010), e temas como “E o povo, pá?” ou a propia “A Luta é Ale-gria”, coa que foron a Euro-visión, son auténticos éxitos en Portugal. Acollidos co-mo emblema pola geração á rasca, movemento no que se inspirou o 15–m español, os Homens da Luta déron-se un auténtico baño de multitudes na manifesta-ción que reuniu centos de

miles de per-

soas en Lisboa en marzo e prometen seguir a cantarlle á realidade portuguesa coa mesma alegría e rotundida-de por moito tempo.

Porén, unha olladela á realidade musical lusa non pode deixar de se referir a outros estilos musicais co-mo o hip–hop ou a música tradicional, onde bandas de carreira consolidada levan tempo amosando que é po-sible facer música en portu-gués de calidade e exporta-ble. Así, os Mind da Gap ou os Da Weasel, –oficialmen-te desaparecidos o pasado decembro despois de deza-sete anos de andaina–, ca-pitanearon a escena hip–hop na última década, e mesmo chegaron a ten-der pontes co hip–hop ga-lego, conexión Vigo–Porto, feito musical que non acon-tecía, –fóra Ponte nas On-das! e o universo folc–, den-de a época en que Despe e Siga, alter ego dos Pes-te&Sida, ou Kussundulola

participaban nos dis-cos do Xabarín

Club.

Malia seren os Homens da Luta un referente senlleiro da geração á rasca, existe unha banda menos me-diática, pero profundamente máis musical, que compuxo a canción que se converteu no himno deste movemento de pro-testa portugués. Eles son os Deolinda. Despois do éxito do seu magnífico disco de estrea, Canção ao lado, (iPlay, 2008) onde xa con “Movimento Perpétuo Associativo” facían un retrato retran-queiro da sociedade portuguesa, e de apresentaren o ano pasado Dois selos e um carimbo, veñen de crear

unha canción que, grazas aos con-certos, ao boca a boca e á rede, xa é o himno desta xeración que está a ver como se esfarela o seu futuro. “Parva que eu sou”, aínda non grava-

da en estudio, pero dispoñible nun-ha gravación ao vivo na páxina da banda, expresa maxistralmente a sensación de engano, –presente nos alicerces dos movementos de pro-testa que se esparexen por Europa–,

da xeración casinha dos pais, da que se di que xa o ten todo e xa non quer máis, a das persoas que adían o seu proxecto vital eternamente, mentres comproban estupefactas que, parvas

que son, non se decataran aínda de que viven nun mundo onde para ser escravo é preciso estudar.

Ademais os Deolinda van paseni-ño gañando adeptos fóra de Portu-gal, nomeadamente aquí en Galiza, e

proba diso foron os tres concertos que deron nos últimos meses en Pontevedra, Ferrol e Ourense, con moi boa resposta por parte dun pú-blico heteroxéneo que demostrou

coñecer os temas desta banda, renovadora do fado e axitodora de conscien-cias, liña mestra que xa marcou na estrea de hai

tres anos e que non variou no novo traballo, que para alén da presenza en terras galegas, tamén chegou xa a Barcelona e percorreu todo Portugal e nos próximos meses vai levalos in-cluso aos EEUU e a Sudáfrica.

Novo disco de Deolinda

FARO DE VIGO XOVES, 16 DE XUÑO DE 2011 MÚSICAVIII

A música é alegria

Homens da Luta: en portugués DANIEL LAVESEDO