GIỚI THIỆU SẢN XUẤT DẦU SINH HỌC TỪ CÂY DẦU MÈ (JATROPHA) Th.S Phan Thanh Bình Phòng Thí nghiệm Sinh hóa và CNSHViện KHKT NLN Tây nguyên Hiện nay trữ lượng dầu mỏ, than (là các nguồn nhiên liệu chính) đã dần cạn kiện, thế giới đang đi tìm những phương thức khai thác và sản xuất các loại nhiên liệu khác có tính chất bền vững hơn, có thể tái tạo và có trữ lượng lớn như: dầu sinh học, năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng nguyên tử, năng lượng của sức nóng lòng đất, năng lượng từ thủy triều…Trong đó dầu diezel sinh học là một trong những sản phẩm được ưu tiên bởi tính thiết thực của nó: giá thành rẻ, có thể tái tạo, thân thiện với môi trường, không gây hiệu ứng nhà kính… Trong các chiều hướng sản xuất dầu diezel sinh học như: sản xuất etanol, sản xuất dầu từ chất béo động vật, sản xuất dầu từ chất béo thực vật…thì sản xuất dầu từ chất béo thực vật là chiều hướng được ưu tiên, đặc biệt là từ cây Jatropha (dầu mè) bởi tính hiệu dụng của nó: dễ trồng, không kén đất, hàm lượng dầu cao, dễ sản xuất thành dầu diezel sinh học và các sản phẩm khác, giá thành sản xuất hạ. Đây là một trong những loại cây không mới đối với Việt nam nhưng mới khi trồng trên qui mô lớn bởi trước đây loại cây này chỉ được trồng làm bờ rào mà không thu hoạch quả. Tuy nhiên nếu được trồng theo hướng thu hoạch quả tạo hàng hóa thì đây là loài cây có ý nghĩa trong cải thiện đời sống cộng đồng các vùng nông thôn xa xôi, khó khăn đất đai nghèo kiệt hoang hóa (tạo công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo và nâng cao thu nhập cho người nông dân). Trồng 1 ha cây dầu mè (Jatropha) cho năng suất hạt 10- 12 tấn và sản xuất được 2500-3000 lít dầu Biodiesel với giá 8.000đ- 10.000đ/lít thì 1 ha có thể mang lại thu nhập ổn định cho người sản xuất từ 20 –30 triệu đồng. I. NGUỒN GỐC, Đ ẶC TÍ NH CỦ A CÂY DẦU MÈ (J ATRO PHA) Cây Jatropha curcas L, thuộc Chi Jatropha họ thầu dầu (Euphorbiaceae). Chi Jatropha có nguồn gốc tiếng Hy Lạp, ghép từ hai chữ Iatro’s (bác sĩ) và trophe’ (thức ăn), ám chỉ công dụng làm thuốc của cây này. Curcas là tên gọi của cây Phusic nut ở Malabar - Ấn độ. Tên thông dụng là Jatropha, ở việt Nam còn gọi là cây Cọc rào, Cọc dậu, cây li, Ba đậu nam, Dầu mè…. Cây Jatropha có lịch sử trên 70 triệu năm, nguồn gốc từ Mexico (nơi duy nhất có hóa thạch của cây này) và trung mỹ, được người Bồ Đào Nha đưa đến đảo Cape Verde, rồi lan truyền sang Châu Phi, Châu Á. Cây này được trồng ở nhiều vùng và trở thành cây bản địa ở hầu hết các nước nhiệt đới và cận nh iệt trên toàn thế giới. Quả cây dầu mè dạng màng hình trứng, lúc non có màu xanh, khi chín vỏ ngả màu vàng và có các đường nứt chia quả thành 3 phần (trong đó có 3 hạt màu đen nhạt), hạt nhẵn, độ dài hạt khoảng 18mm, chiều rộng khoảng 10mm, trọng lượng 0,5 – 0,7 g/hạt. Hạt sau khi phơi khô có màu đen nhạt, chứa hàm l ượng dầu cao t ừ 32 - 35%. Năng suất một ha trồng cây dầu mè (Jatropha) khoảng 9-12 tấn hạt khô/năm và ổn định trong nhiều năm.
