218
ciala ardaSelia modinaxes mecixovneni

ciala ardaSelia - dspace.nplg.gov.gedspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/11081/1/Modinaxes_Mecixovneni.pdf · isev locvebi da... cremlebi Sveloda. cremlebi, axlac daukiTxavad, TavisTavad

  • Upload
    volien

  • View
    234

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

ciala ardaSelia

m o d i n a x e s m e c i x o v n e n i

ciala ardaSelia

modinaxes mecixovneni

(proza)

redaqtori

rusudan mosiZe

mxatvari

elene gamgoniZe

ISBN 978-9941-426-17-9

© gamomcemloba _ bakmi

© ciala ardaSelia _ modinaxes mecixovneni _ (moTxrobebi)

© mxatvari _ elene gamgoniZe

CFMFHSDTKJ^ S<BKBCB 2012 O&

bakmi

avtori madlobas uxdis gamomcemloba - ,,bakms”

wignis (sruliad uangarod) gamocemisaTvis..

`modi-naxes~ mecixovneni

namdvili ambavi

sqeli, ZvelisZveli folianti nela daxura. mere saT-vale auCqareblad moixsna da wignze frTxilad dado. gairinda.„dideba Senda ufalo!.. Tu vcodav... Tu vdrtvinav...

momiteve, Semindven... magram amdeni? amdenjer? aseTi?ra usaSvelo, ra usasrulo da... unugeSo gza gol-

goTisa gvergo wilad am mxolod damxvdurad mebrZol xalxs!dro-Jamis am sisxlian srbolaSi aqa-iq Tua xanmokle

gamonaTebebi – saswaulebrivi, TvalismomWreli sikaS-kaSe – myisve rom qreba da... mere isev ise dgeba ukuni. bneli. ara da aRar uCans dasasruli tanjva-vaebas, ur-vas, sulTqmas, sisxlis wvimebs...

4modinaxes mecixovneni

„qarTlis cxovrebis“ yovel wakiTxvaze emarTeboda ase – sasowarkveTils, gulgasenils wamierad TiTqos eTiSeboda goneba da wkvaramsa da RurRemelSi CaZiruls - mRvrie, uJmuri azrebi ipyrobda, tvins uburRavda, dau-rideblad, ulmoblad ufleTda gul-RviZls.am SaveTidan gamosvla ki uWirda, erTob uWirda.

isev locvebi da... cremlebi Sveloda. cremlebi, axlac daukiTxavad, TavisTavad rom moedineboda mis damWknar-daRarul loyebze da wkapa-wkupiT rom ecemoda bebru-lad daforajebul da daZarRvul xelis mtevnebze.wamoikrifa. welis da muxlebis tkivilma uneburad

saxe dauRmiWa. erTxans idga ase gaSeSebuli. mere wel-Si mokakvuli, sarkmlisken wafratunda. ezoSi gadaixeda daTalxuli TvalebiT.gviani Semodgomis uRimRamo, nacrisferi dRe iyo.

nisliT daZenZili, Camoqufruli cidan nemsebiviT wvri-li wvima iribad crida. TiTqosda ConCxebad qceuli, uSnod gafarCxuli xexilis xeebi, damWknari, Sempali foTlebi jerac rom SerCenodaT – wverwamaxul kvip-arosebTan erTad baRis garSemo Carigebuliyo da sev-dian ganwyobilebas kidev ufro amZafrebda.marTlac mkvdruli mdumareba dasadgurebuliyo ir-

gvliv, TiTqos sicocxlis niSan-wyali marTla samu-damod gamqraliyo am cisqveSeTidan.„zamTari modis... daiwyeba awi gauTavebeli wvimebi,

civi qarebi, wunwkliani amindebi, notio da nesti... meramdenea es zamTari, neta?.. egeb... ukanasknelia?..

egeba... dareka ukve mwuxris Jamma?..vin icis, vin icis...yvelaferi uflis nebaa!.. ise ki – droa, droa ukve!..“iRumeniam uecrad Tavis sarkmelTan axlos, SiSveli

5 ciala ardaSelia

vaSlis totze Camomjdar, abuzul beRuras hkida Tvali – Citi yvinTavda da... umowyalod ilumpeboda.hoi, Se sabralo Citunav, ratom iwuwebi agre? rad ar

gafrindebi sadme? TavSesafars risTvis ar eZeb?erTi bewo, frTebSi TavCarguli, umweo frinveli

Seurxevlad ijda da... saguldagulod sveldeboda!Cito, Cito Ciorao!..„gadia, rato ugdebda Ciora Tavis bartyebs im borot,

saZagel melakudas?“„eSinoda, Svilo, da... imitom!“„rato eSinoda, gadia?“„culs movitan cunculasa... xesac movWri, xis Zirsa ca,

Senc SegWam da Sen Svilsacao... ra unda eqna, apa, sawy al Cioras? iZulebuli Seiqna... sxva gza ar hqonda...“„rato ar hqonda sxva gza?.. im wuwkma da oxerma

meliam xom samive Svili gadausansla?.. rato ver uSve-la?.. rato?“„rato... rato... ra Semiwvrile, boSo, guli?.. rato

da... imitom! sxva gamosavali ar hqonda-Tqva geubnebi da... geigone!“„rato ar hqonda sxva gamosavali-Tqva, gadia?“... culs movitan, cunculasa...Cito, Ciorav, gafrindi... pawawunav!.. Tavs uSvele, nu

axaneb! Tore... gaiToSebi, Se sacodavo!“beRura uwindeburad daskupebuliyo gaCxinkul, tit-

likana rtoze da... adgils ar icvlida!iRumenias SeaJrJola. TiTqos mis sxeulSi idga es

usiamovno amindi...ufro mWidrod moixvia TavSali beWebze da kvlav

miaSterda CaJamebul sivrces.... oh!.. ram gaanaTa netavi erTbaSad es nisliT Camo-

6modinaxes mecixovneni

burusebuli irgvliveTi?.. es gadaxunebul-gaburZgnuli sveli mindori?vin, vin moagelvebs, neta, TeTr raSs am myisierad am-

wvanebul-abibinebul mdeloze? mzis barCxala sxivebiT anazdeulad gabrdRvialebul ezo-yureSi?mxedari sarkmels moawyda.acimcimebuli, sxivosani, budeSura Tvalebi... kriala,

naTeli Rimili...`RmerTo Cemo, RmerTo Cemo!..~– risTvis moxvedi?.. vin gixmo?..– nuTu... es Sena xar, qeTevan Cemo?.. ras damsgavseb-

ulxar, beCa? nuTu... dro-Jamma dagamaxinja da... dagaCiava ase?– hoo... wlebis simravlem damiZabuna xorci!.. – ki mara, ra unda am daCaCanakebul, dauZlurebul

sxeulSi... suls?.. rad ar tovebs am ugvan WurWels?.. rad ar miaSurebs zecis laJvardebs? ra darCenia am binZur, codvilian saaqaoSi?mxedarma moulodnelad xmamaRla, gulianad gadai-

kiskisa. xorblisferi, xSiri Tma yabalaxidan uecrad mxrebze gadmoeRvara talRebiviT. mere unagirze ai-wvarTa da: – Semomxede! kargad Semomxede!.. me... ar Sevcvlil-

var! me – ar vsdev JamTa cvlas!.. me – igive var, rac viyav!.. da... agre davrCebi maradJams! – Tqva Tu ara, Tavi ukan gadaigdo, kvlav gadaitkarcala xalisianad, cota ar iyos, niSnis mogebiTac, mere yalyze Semdgari cxeni Seatriala da... wamiswamSi gaqra Tvalsawieridan, TiTqos msubuq nislSi ganimqra erTbaSad.iRumeniam Tvalebi moifSvnita.nuTu?

7 ciala ardaSelia

nuTu Tavisi ymawvilqaloba moelanda?mereda, ase cxadliv? ase aSkarad?RmerTo Cemo, RmerTo Cemo!..uferuli tuCebi mware Rimilma daugrixa...isev ise miaCerda daJinebiT monastris ezo-baRs, mere

beRuraze gadaitana kvlav mzera. Tavfexianad galumpuli, aZagZagebuli Citi kvlav

gaunZrevlad ijda. TiTqos dakosebuliyo SiSvel to-tze da medgrad umklavdeboda avdars!rtoebze mZiviviT asxmuli wvimis momsxo wveTebi ki

dro da dro Zirs cvioda da haerSi ukvalod ifante-boda... wkap-wkup, wkap-wkup!saocaria! ratom miuSveria Tavi Cioras abezari wvi-

misTvis? rad ar gaecleba am qaraSots da sicives, Zval-rbilSi rom atans?ras elodeba neta es beCavi? vis an ras ujiutdeba

Tu eurCeba ase TavgametebiT?... iRumeniam Tavis daleul mkerdqveS daRlil-daqa-

nculi Citis gulisfeTqva mkafiod SeigrZno anazdeu-lad. amqveyniuri, ulmobeli, bedisweriseuli sisastikiT amao arsebobis wuTebs Tu iTvlida igi?uecrad...beRura Setokda. erTi SeifrTxiala, TiTqos wvimis

wveTebs iSorebso, da... Zirs wamovida qvasaviT.„auh!.. RmerTo Cemo!“iq SigniT, sulis siRrmeSi TiTqos viRacam Tu raRa-

cam wamoikivla uneblieT.oh, Se sabralo Cito Ciorav! nuTu, nuTu guli ga-

giskda? veRar gauZel, beCavo?..movida gana Seni aRsasrulis Jami?

8modinaxes mecixovneni

movida da damTavrda, damTavrda SenTvis yvelaferi?Cito, Cito, Ciorao...culs movitan, cunculasa...... karze frTxili kakuni moesma. axalgazrda mona-

zonma Semoixeda da mokrZalebiT moaxsena, TqvenTan stumaria mosulio.– stumari?!„vin unda iyos?“– vinaoba xom ar uTqvams, Svilo?– ara, dedao. moxuci vaJbatoni brZandeba...– Semovides, sTxove...magidasTan mibruneba daapira, magram gadaifiqra da

sarkmelTan SeCerebulma, Semosasvlels miapyro dan-isluli mzera.vin unda yofiliyo? vin unda swveoda monasterSi

aseT dros iRumenias, TiTqmis gawyvetili rom hqonda kavSiri gare-samyarosTan?mcire xnis Semdeg kari gaiRo da mxcovani Tavadi

qudmoxdili senakSi Semovida. jer miixed-moixeda da sarkmelTan mdgari iRumenia rom dainaxa, TiTqos Seyovn-da wamiT, mere... pirdapir misken gamoswia mZime nabijebiT, gulSi qudCaxutebulma.iRumenias wamiT TiTqos reti daesxa. quTuToebi

daumZimda, sunTqva Seekra.moulodnelad... berikacs axovani, TmaxuWuWa, pirmSven-

ieri Wabuki aefara – igi farTo RimiliT, dinjad, nel-nela uaxlovdeboda Semcbar, sulTqmaSekrul iRumenias.RmerTo Cemo!.. RmerTo Cemo!..nuTu?!oh, es... TeTri, TeTri kbilebi... da...

9 ciala ardaSelia

„Savi guli?!“uceb axalgazrda kaci muxlebze daeca da...iRumenias Tvalwin elvisuswrafesad gairbina warsu-

lis suraTebma, wamierad gacocxlda TiTqos minavlul-miCqmaluli aCrdilebi gardasuli droisa.

* * *

inaTa Tu ara, uxmaurod, swrafad Caicva, mZinare moaxleebs fexakrefiT auara gverdi da galavnis qon-gurs miaSura.mTeli Rame ar uZinia. wina dRis gamarjvebis sixa-

ruls SerTvoda raRacnairi, gaucnobierebeli SfoTi da wuxili. wrialebda. ver isvenebda da ai, dgas axla Wogritmomarjvebuli da yuradRebiT aTvalierebs mowi-naaRmdegis adgil-samyofels: patara, dangreuli cixe-si-magridan moSorebiT velze gaSlili banaki arsad Canda.– etyoba, magrad arian Sefucxunebuli, qalbatono

qeTevan!.. dila mSvidobis! – miesalma zurgsukan mdgari mamakaci odnav CaxleCili xmiT.„aha, amasac ar sZinebia!“ar mouxedavs, arc gakvirveba gamouxatavs misi aseTi

moulodneli gamocxadebiT, ise gaepasuxa: – mSvidoba mogces ufalma!.. saeWvod meCveneba me ase-

Ti gauCinareba. Sen ras ityvi, Cemo basilika?– jer kidev albaT gonsmosulebi ver arian guSin-

deli damarcxebis gamo, qalbatono qeTevan! Wrilobebs Tu iSuSeben axlo-maxlo xev-xuvSi, – dacinva gaisma ma-makacis xmaSi. mere ramdenjerme Caaxvela, xma Caiwminda.– rusebi ar vici, mara Cemi mazliswuli ara mgonia

10modinaxes mecixovneni

ase advilad Seeguos am marcxs... raime xriks moisaz-rebdnen uTuod. – qali TiTqos fiqrSiao, xmadabla, Ta-visTvis butbutebda da Tan Wogrits ar iSorebda Tva-lebidan, isev ise daJinebiT gaangrZobda garemos zvervas: – sakvirvelia, sad unda gamqraliyvnen? cam uyo piri Tu... miwam Caylapa?– grigol batoni, rasakvirvelia, iolad ver moinelebs

guSindel simwares. apa, Tqven TviTon gansajeT: maTma nasrolma verc erTma yumbaram mizans ver miaRwia, yvela haerSi gaskta. erTi-ori qe moxvda TiTqos galavans, mara ra mere? douSavda amiT cixes raime? eg xom „modi naxea“, Cemo batono!.. hoda, weviden axla baton tormaso-vTan da saca Tavisi deikvexon, iq Cvenica Tqvan!– egeni wamsvlelebs ara hgvanan, Cemo basilika! – qali

kvlav ganagrZobda gulisyuriT aremaris Tvalierebas.– ar wavlen da... Tav-beds vawyevlinebT! arc iseTi

yaraman yanTelebi brZandebian, qe ro hgoniaT Tavisi Tavi. aqana, am Cvens miwa-wyalze ar unda gaWaWandes ru-sis jari da... verc veravisi, Cemo batono! magens isic eyofaT, rac qarTl-kaxeTs damarTes. CvenSi, imereTSi egeni kinCxs da kisers meitexaven, solomon mefe da qa-ixosro batoni gvicocxlos oRond RmerTma!– Sens pirs Saqari, Cemo basilika, Sens pirs Saqari!

mara... xom ici, muxam ra Tqva: culi me ras damaklebda, Cemi jiSis rom ar erios Sigo...„eh, uricxvi mteri marTlac veras gvizamda, isev Cveni

jilagisani rom ar mouZRvebodnen win!“qalma wamiT iyuCa, mere sevdanarevi xmiT ganagrZo:

– CvenSi cixe yovelTvis Signidan tydeboda, Cemo basi-lika! magi Senc ici, yoliferi Seni TvaliT gaqvs nanaxi da gadatanili...

11 ciala ardaSelia

– eh, Cemo, qeTevan batono, netai ar menaxa!.. ro gamax-sendeba, guli mikvteba... rafer gmirulaT ibrZoda im sulkurTxeuli erekles jari!.. ra saswauli moaxTines daviT batoniSvilis mezarbazneebma!.. ra vefxvebiviT bi-Webi iyvnen da... ra axlos iyo gamarjveba urjuloebze, mara... Savma Ralatma Savi dRe gagviTena... wyalSi Cei-yara yolisferi... pirvelaT maSin vnaxe cremli qaix-osro batonis TvalebSi... „maSin mefesTan da qaixosrosTan erTad, erT banakSi

ibrZoda zurab wereTelic!“– brmav, ras Civio da... orTav Tvalis Cinsao. mec

amas vCivi, Cemo basilika! sxvas, ucxo tomels - viTom mokeTes - sinamdvileSi ki uborotes mters - ra unda mohkiTxo, roca xSirad sakuTari Svilebis gautanlobac da muxanaTobac aranakleb aqcevs xolme qveyanas. – mara Wkua xom unda viswavloT odesme, qalbatono

qeTevan?.. me ase mgonia, ar gouvaT awi Cvens mtrebs - rjulianebs Tu urjuloebs - uwindeli xrikebi. ase miTqvams me guli, ase mjera... – RmerTma gisminos, Cemo basilika, RmerTma gisminos! –

amooxvriT Tqva qeTevanma, mere Wogriti moiSora Tvale-bidan da gverdulad gamoxeda misgan sapatio manZilze mdgar mecixovnes, mowiwebiT, TavdaxriT rom esityveboda qals.„eh, vis sad uganebs wuTisofeli, RmerTma Tu uwyis!“basilikam isev wamoiwyo:– exla vnatrob, maSindeli jani da Rone momca-Tqva.

guli qe merCis isev ZveleburaT, kido SemiZlia gavum-klavde mtrebs, kido SemiZlia Cveni mefis, batoni qaix-osros da Tqveni samsaxuri-Tqva... mara...– RmerTma SegaZlebinos, Cemo basilika!..

12modinaxes mecixovneni

„da, RmerTma umravlos Cvens bedkrul samSoblos SenisTana erTguli Svilebi!“– ise, – yoymanis Semdeg ganagrZo qalbatonma qeTe-

vanma: – ise, sibere marTla cudi rame yofila, basilika Cemo!.. marTlac, yvela Wirze ufro didi Wiria Turme es oxer-tiali. mec ager 46 wlisa vxdebi, davberdi ukve, Tumca Seni ar iyos, guls mainc ar vitex, ar gavaxareb Cvens mtrebs siZabuniT-Tqva, mara...– apa, apa, apa! ra dros Tqveni siberea, qalbatono qeTe-

van. magi ar TqvaT, Tqveni Wirime! rasac me guSin vuy-ure!.. Tqveni nasroli yumbarebi... saswauli iyo pirda-pir, saswauli - Tqvens mzes vficavar!mecixovnis xmaSi iseTi gulwrfeli aRtaceba ismoda,

rom qeTevans uneburad gaeRima: – me mgoni, arc Sen Se-gircxvenia Tavi, Cemo basilika!.. simarTle Tu ginda, Senma simarjvem gamabedina mec...– apa, pa, pa! ras brZanebT, qalbatono qeTevan, Tqveni

cxenze jiriTi, Tqveni Tof-iaraRis xmareba mTel saaba-SiZeosa da sawereTloSia ganTqmuli, Tqvens nadiroba-sac Sevswrebivar, mara... zarbazani?..– ho, basilika, cxenze gamaxsenda, – Seawyvetina qalma

Sinaymas xotba-dideba: – cxenebi Tua mixedili kargaT?– apa ara!.. javri nu gaqvT, qalbatono qeTevan! erTi

Tvis samyofi Tiva movimarageT. puri, Rvino, – blomad gvaqvs. Tqven arxeinad iyaviT. wyalic sakmarisze meti davagroveT! ase rom...– kaia! biWebi ar unda daimSen. axalgazrdebi arian,

xo ici! hoda, jani sWirdebaT. omi saxumaro saqme araa! „Cemi papuna, vin icis, rafer aris axla iq!.. moukvdes deda!“

13 ciala ardaSelia

– rasakvirvelia, qalbatono, rasakvirvelia. Tqven nu SiSobT. yoliferi ise iqneba, raferadac Tqven gagixarde-baT da baton qaixosros!.. mag durbinds Tu maTxovebT patara xans? gedvixedav mec erTi... marTla mousav-leTSi xom ar gadeikarqen Cveni „Zvirfasi stumrebi“? egebada, Cveni daxmareba sWirdebaT? vin icis... – Caiqirq-ila mecixovnem da xelebi moifSvnita. qalbatonma ise miawoda Wogriti basilikas, rom Tavad cixe-simagris galavnidan gadaSlili sivrcisTvis mzera ar mouci-lebia.seqtembris mSvenieri dila Tendeboda. odnav qar-

visferSeparebuli gorakebi da vel-mindvrebi jerac mwvaned xasxasebdnen. Sors, xelmarcxniv moCanda lil-isfer nislSi amovlebuli lixis mTebi, xelmarjvniv ki kavkasionis goliaTi, lurji mTagrexilebi zviadad gawoliliyvnen da TiTqos Tvlemdnen. haeri sufTa da gamWvirvale iyo.iseTi simSvide da myudroeba sufevda garSemo, TiTqos

Zexorciels arasodes daerRvios aq es RvTiuri garinde-ba.mze oqros jiRad morgeboda mTis Txems da mis sx-

ivebSi curavda TiTqos mTeli are-mare. am warmtaci suraTis xilva adamianis Tvals atkbobda da guls siamiT avsebda.oriveni – qali da kaci – erTi, didi qalbatoni, imere-

Tis ukanaskneli mefis solomon II-is sardlis qaixos-ro wereTlis meuRle qeTevan abaSiZe da „modi-naxes“ mecixovne basilika RonRaZe monusxulni Sescqerodnen kavkasionis lilo-Wrelos da ise CanTqmuliyvnen Tavi-anT gancdebSi, rom xmaurma, uceb rom gaisma, wamiT orive

14modinaxes mecixovneni

daabnia. mere gaocebiT da SeSfoTebiT gadaxedes erTma-neTs. yumbaris baTqa-buTqis xma isev ganmeorda.gonsmosulebma saCqarod Cairbines kibis safexurebi.cixe-simagris ezoSi rig-rigobiT Cacvenili yumbarebi

xmauriT skdeboda.mecixovneni ezoSi gamocveniliyvnen yviriliT da

uTavbolod darbodnen aqeT-iqiT.qeTevanma da basilikam swrafad iazres, rac moxda.

Canda, simonoviCis da grigol wereTlis jars mTeli Rame evlo, „modi-naxes“ cixes aRmosavleTidan mosdgo-moda da axla mopirdapire, TiTqmis Tanaswor simaRleze mdgar „TodaZis cixidan“ uSenda yumbarebs.– basilika! swrafad Seabrune zarbaznebi „TodaZis

cixisken!“ – dauyvira qeTevanma mezarbazneTa meTaurs. – guji sad aris? guji momgvareT!.. buxutia?.. xom ar daSavebula vinme?– aqa varT, Seni Wirime!.. aravin daSavebula. yvelani

cocxlebi varT!qeTevanma ubrZana Tavis ZiZiSvils, wyalsacavebidan

saswrafod gamoeSvaT wyali da ezoSi daegubebinaT, nax-evar arSinze mainc: – nabdebi, nabdebi daasveleT!razmelebi uxmaurod, swrafad asrulebdnen TavianTi

meTauris gankargulebebs, Tumca bevri maTgani azrze ver modioda, Tu ras niSnavda es yovelive, an ra xde-boda saerTod.– sveli nabadi mec momitaneT saCqarod!uceb qeTevanma Tvali hkida patara saydris win locvad

xelapyrobil mRvdels. erTi razmelis piriT SeuTvala, Sig Sesuliyo, Tan qeTevanis ori moaxle gogoc Seeyvana da iqidan fexi ar moecvalaT, sanam yvelaferi ar dawy-nardeboda.

15 ciala ardaSelia

galavnis Soriaxlos mdgari qeTevani gafacicebiT Tvalyurs adevnebda ramdenime auzidan ezoSi Camomdin-are wyals, xanac galavnis qongurebze gadahqonda mzera, sadac basilika da misi mezarbazneebi adgils unacv-lebdnen zarbaznebs.is iyo gujis biWma sveli nabadi mourbenina qeTevans,

rom ucbad maT maxloblad yumbara daeca zuzuniT. Si-Satanili, dazafruli ymawvili sanam raimes moisazrebda, qeTevanma uyvira, daweqi, daweqio, Tavad nabdiT xelSi yumbarasTan miiWra, jer rom ar afeTqebuliyo, da af-uebul Clas nabadi gadaafara saswrafod. cotac da... yumbaris gaskdomis xma yrud gaisma.SeSfoTebuli razmelebi qalbaton qeTevans mivardnen,

magram qeTevanma saqmiani ieriT da mSvidi xmiT ubrZana, yvela Tav-Tavis adgils dabruneboda da mzad yofili-yvnen yovelgvari moulodnelobisTvis.amasobaSi wyali ezoSi TiTqmis naxevar arSinze idga.

yumbarebi drodadro Sig cvioda da SiSiniT skdeboda. xolo basilikas da mis xelqveiTebs ukve moexerxebinaT zarbaznebis gadaadgileba.– basilika! aba Sen ici! Seneburad dascxe mag mama-

oxriSvilebs!mere TviTonac qongurze avarda, ganze gaswia erTi

mezarbazne, gulmodgined daumizna lula qvemoT, TiTq-mis „modi-naxes“ gaswvriv „TodaZis cixis“ ezoSi mdgar zarbazans da...– vaSaa! moxvda, moxvda! – yiJina dasces aRtacebulma

mezarbazneebma.Semdeg basilikamac mSvidad, auCqareblad mizanSi

amoiRo mowinaaRmdegis zarbazani, da yumbara Sig tuCSi SeaZvrina. zarbazani Suaze gaskda. meore gasroliT wam-

16modinaxes mecixovneni

lis yuTebi abrialda ,,TodaZis“ cixis ezoSi. mas mo-hyva meore, mesame...– agre, agre mouxdebaT, mag ZaRliSvilebs! moilxinon

axla kargaT da irikaon, ramdenic undaT!TandaTan, rigrigobiT, „modi-naxes“ mecixovneTa kargi

poziciis gamo da Tavad mezarbazneebis, gansakuTrebiT ki basilikas da qeTevanis ostatobis da simarjvis wya-lobiT, rusis jaris zarbaznebi mTlianad ganadgurda.... Sinaganad aRgznebuli, magram garegnulad mSvidi

ieriT, qalbatoni qeTevani galavanze gadmodga da iqidan gadaxeda Zleul banaks. mters mTavari iaraRi – zarba-znebi xelidan gamoecala, da maSasadame, aw naklebad saSiSi da saxifaTo iyo!..aqamde Cumad mdgarma qalbatonma qeTevanma uceb wy-

ali moiTxova. myisve miurbenines. TiTqmis naxevramde dacala doqi, mere gaxurebul saxeze Seisxa civi wyali, yabalaxi moiZro, sveli xelebi nela gadaisva Tavze, mere yabalaxi, ase rom Svenoda, isev waikra da wamiT ga-yuCda. savse, lamaz tuCebs wynari, kmayofilebis Rimili utokebda.„esec ase!“garSemomyofni, gaunZrevlad mdgarni, mdumared, dau-

faravi aRtacebiT Sescqerodnen Tvaltanad, momxiblav, didebul mandilosans, ase vaJkacurad rom eWira Tavi, ase mamacurad, ase TavganwirviT rom ibrZoda mefis, meuRlis da TiToeuli maTganis Rirsebis dasacavad.„mefev batono, Cemo Zvirfaso qaixosrov! SegiZliaT

mSvidad iyoT: sircxvils ar gaWmevT abaSiZis qali!“ – gaurbina TavSi anazdad qeTevans da galavnidan daR-lili, magram kmayofili saxiT, Zirs, ezoSi daeSva. gezi

17 ciala ardaSelia

eklesiisken aiRo, raTa uflisTvis madloba Seewira im gamarjvebisTvis, rac dRes moipoves „modi-naxes“ dam-cvelebma.

* * *

cixe-koSkis ezoSi gaSlil grZel sefas ocdaaTamde axalgazrda meomari – qeTevanis razmelebi da mecix-ovneni Semosxdomodnen – basilikas TamadobiT.qalbatonma qeTevanma Tavadac isurva, rom mis razme-

lebs, raki swaddaT, SeZlebisdagvarad, moelxinaT, aReniS-naT dilandeli gamarjveba. TviTonac, mama zosimes Tanx-lebiT, pativi dasdo axalgazrdebs da lxinze ewvia.mze Cawurvaze iyo, grili niavi saamod uberavda. haeri

dayursuliyo adreuli Semodgomis surneliT, rac ufro sasiamovnos xdida isedac gaxarebul mecixovnee-bis guneba-ganwyobilebas.Rvinos patar-patara Tixis jamebiT svamdnen. basi-

likas mokle sadRegrZeloebis Tema, cxadia iyo di-landeli orTabrZola mezarbazneebisa da is gamarjveba, rac rusebze moipoves „modinaxelebma“ – qalbaton qeTevanis winamZRolobiT.qeifis eSxSi Sesulebma TandaTan xmaurs da oxun-

jobasac umates, Tumca mandilosnis da mama zosimes ridiT zRvars aravin gadasula. mcire xnis Semdeg mama zosimem bodiSi moixada, xelmeored akurTxa sufra da eklesiisken gaemarTa.qalbatoni qeTevanic ar apirebda didxans darCenas,

Tumca miaCnda, rom Tavis razmelebTan erTad unda gae-ziarebina saerTo sixaruli. amasTan, qalbatonma qeTe-

18modinaxes mecixovneni

vanma mSvenivrad uwyoda, ra gulwrfeli da ganuzom-eli siyvaruliT sargeblobda igi Tavis qveSevrdomebSi, ra mowiwebiT, krZalviT iyo mis mimarT gamsWvaluli yoveli maTgani. vinaidan yvelafris garda, qalbatoni qeTevanic, Tavis mxriv, dedobriv mzrunvelobas ar ak-lebda razmelebs – amitomac, Tumca daRlil-daqancu-li gaxldaT yovelive imiT, rac Tavs gadaxda am dRes, qeTevani mainc ijda saxemomRimari da cdilobda mxned moeCvenebina Tavi monadimeebisTvis, am erTimeoreze uke-Tesi, darCeuli ymawvilebisaTvis, ZiriTadad glexobis wridan rom iyvnen, magram siCauqiT, mamacobiT Tu gareg-nuli silamaziT tols rom ar udebdnen warCinebulTa gvaris Svilebs.qeTevani Tavis gunebaSi esiyvaruleboda TiToeul maT-

gans, rogorc sakuTar Svilebs. siyvaruli da Tanadgoma moyvasis mimarT – abaSiZis asulisaTvis Tandayolili, bunebrivi Tviseba gaxldaT... xSirad igonebda xolme Tavisi aRmzrdeli bicolas,

valida afaqiZis qalis sityvebs: adamians pativi unda miago misi Rirsebis mixedviT da ara warmomavlobis gamoo, es ki im droisTvis arc Tu Cveulebrivi ambavi gaxldaT. aki, axloblebi mas, solomon I-is meuRles mariams – otia dadianis asuls – tyveTa syidvis sas-tik mowinaaRmdeges – amsgavsebdnen, Tumca qeTevani ar Seswreboda mis dedoflobas, Tavad ki mamis Zmis colis, odiSidan zemo imereTSi gamoTxovili valida afaqiZis Svilobilad miiCnevda Tavs.qeTevans mxarmarcxniv, usayvarlesi ZiZiSvili guji

ejda, xolo misi biWi, 19 wlis buxutia, Tavis or Tana-tolTan erTad, marjved emsaxureboda sufras.

19 ciala ardaSelia

buxutia gamorCeuli grZnobiT uyvarda qeTevans. Ta-vis ufros vaJs, papunas amgvanebda. masaviT pirbadri iyo, masaviT didroni, Taflisferi, mocinare Tvalebi da miamiti, kriala Rimili hqonda, masaviT mardi, mkvircxli da uSiSari gaxldaT.gujis igi Tavad buxutias Txovna-mudariT moeyvana

qeTevanis razmSi. am Znelbedobis Jams, roca samefo awewil-dawewili iyo, mefe ki – gandevnili, roca Zma Zmas ar indobda, roca didebulTa ojaxebi erTmaneTi-sadmi mtrulad ganwyobil banakebad iyo gayofili – zogi solomon II-s emxroboda, zogi – rusT xelmwifes – TiToeuli erTguli mebrZoli Seufasebeli, Zvirfasi ganZi iyo qeTevanisTvis, romelsac meuRlis, qaixosro sardlis TxovniT – axalcixeSi rom axlda mefes – maT dabrunebamde meTauris mZime tvirTi unda ekisra.miuxedavad imisa, rom imereTis mosaxleoba – gaRatake-

buli, gaZvaltyavebuli gaxldaT gamudmebuli omianobis gamo – kvlavac mzad iyo mxari daeWira devnili me-fisTvis da ebrZola rogorc rusis jaris, aseve, os-malebis winaaRmdeg, radgan miaCndaT, rom erTi babri iyo, meore ki – focxveri. ra mgels SevuWamivarT da ra mg-lisfer ZaRlso, iZaxda xalxi da orives, rogorc dampy-robels, ise uyurebda. miT ufro, rom cocxal magali-Tad hyavdaT TavianTi moZme qarTl-kaxelebi, SeTanxmebis miuxedavad, veragulad rom waarTves damoukidebloba, mouspes bagrationTa mefoba da monobis uReli daadges mTel xalxs da qveyanas.imerTa umetesoba ar apirebda Segueboda rusebis

mmarTvelobas, misTvis egzom ucxos da sastiks. ami-tomac solomon meoris momxreTa ricxvi dRiTidRe

20modinaxes mecixovneni

izrdeboda, xalxis didi, sayovelTao ajanyeba ukve Sors aRar iyo!..... qeTevani dro da dro cotas ki svamda Rvinos, ma-

gram TavisTavs atyobda, gaxalisebis nacvlad, naRveli TandaTan emateboda, guli uneburad ukvnesoda, Tumca cdilobda, uguneboba ar datyoboda, magram misdaunebu-rad ver iSorebda fiqrs Tavis meuRleze, ufros bi-Wze, papunaze, mamas rom axlda axalcixeSi, da Tavis mcirewlovan qal-vaJze, raWaSi, deduleTSi rom hyavda gaxiznuli. vera da ver moeSorebina dardi solomon mefesa da rusebis mier muxuris cixeSi gamomwyvdeul mariam dedofalzec.qeTevanis azri erTi sagnidan meoreze xteboda, meori-

dan – mesameze, mere isev ireoda erTmaneTSi yvelaferi: azrovneba da fiqri xom mouxelTebeli, uswrafesi ra-maa. arc ici, ra wuTas sad gautevs, ras gaixsenebs, ras warmoaCens gonebaSi, ras warmosaxavs... da mainc... fiqriT kvlav Tavisianebs ubrundeboda.vin icis, ra dReSi arian axla? iqneb isinic daboRmil-

gamwarebulni masaviT Cumad ylapaven uilajobis, umweo-bis, uimedobis cremlebs? ki, dRes gaimarjva qeTevanma da misma razmma, magram... xval? ra iqneba xval? ras moitans uTanasworo Widili gadamTielTa uricxv jarTan? ki, es guladi biWebi mzad arian Tavi Seswiron mefes, qveyanas, Tavisuflebas, magram... mere? ra moxdeba mere?nuTu samarTlianobam odesme mainc ar unda gaimarj-

vos?uceb, moulodnelad mama zosimes dacarielebul adg-

ilze damjdar mandilosans mohkra Tvali. qeTevani Sec-ba, mere farulad miixed-moixeda.

21 ciala ardaSelia

sxvebi Tu xedaveno qals? egeba, me mezmaneba rameo?ara. xilva ki ara, TiTqos cocxali arseba ejda gver-

diT. didi xnis gardacvlili valida bicola, tanT Talxi kaba rom emosa, Talxi ferisve leCaqiT Tavdax-uruli - ucnauri RimiliTa da daJinebuli mzeriT Sescqeroda saxeSi qeTevans anu Tavis sulier Svils, rogorc eZaxda igi pataraobidanve mazliswuls.– ratom xar ase daRonebuli, Semogevle?– nuTu?! Sena xar bicola?– ho. me var, qeTino Svilo: nu krTebi. aq axla me da

Sen varT mxolod. ras dardob, bicola genacvalos, ase? ra mizezia?– metyoba rame, bicola? – Zlivs amoiRo xma qeTevanma.– me gatyob!qeTevanma kvlav malulad gaapara Tvali Tavis garSe-

mo msxdomebisken. ukve SezarxoSebuli menadimeni xmat-kbilad mRerodnen da gujic Tavisi Cinebuli xmiT bans aZlevda maT. TiTqos aravis arafris dardi ar hqonda (nadimoba da molxena – Tundac mcire mizezis gamo, xom dedis muclidan gamoyolili, sisxlismieri Tviseba gaxldaT yoveli qarTvelisaTvis – lixTimeri iqneboda is Tu lixTameri). da, rac mTavaria, veravin amCnevda, qeTevanis gverdiT micvalebuli qalis lands.– gana... ara maqvs sadardebeli, bicola? gamosavals

ver vxedav. gaxsovs, Sen maswavlidi, Cveni saqarTvelo – iberia erTiani, mTliani da Zlieri iyoo erT dros. Sen bevr rameze amixile Tvali... bavSvobidanve. Sen mikiTx-avdi da makiTxebdi Cvens uZveles wignebsa da xel-nawerebs. sadRaa erTiani saqarTvelo, bicola batono? erTmane-

22modinaxes mecixovneni

Tis mtrobiT, qiSpobiT aqceven qveyanas. axla imereTiRa ibrZvis, ibrZvis Cveni uflebaayrili solomon mefe da misi momxreni, cdiloben gaumklavdnen moZalebul mters, far-xmals ar yrian, mara sxvebi?.. Cveni mTavrebi – sa-marcxvinod Seekrnen ukve rusis imperators...ki, veomebiT momxvdurebs, Cven, vinc davrCiT mefis

erTgulebi, ar vTmobT Cvens miwa-wyals, mara... rodemde, bicola batono? rodemde gavZlebT? yvelas pirvelo-ba surs... ager, Cemi mazliswuli, qaixosros biZaSvili, grigol wereTeli, saxlTuxucesis, zurabis vaJi - orive gauorgulda solomon mefes... mama-Svilma bevri gadai-bira Tavis mxareze, oRond egaa – meore vaJs, simons ve-raferi mouxerxa zurabma – igi mefis erTguli darCa!.. osmalebi viTom gvimegobrdebian axla, sinamdvileSi ki Casafrebuli arian, da elian Jams, raTa erTxel kidev mogvasworon miwasTan.amasobaSi gaivso urjuloebis bazrebi Cveni darCeu-

li gogo-biWebiT. bevri Cveni xarbi, wuwki, gaumaZRari Tavadi, akrZalvis miuxedavad, mainc arRvevs kanons, mainc axerxebs sakuTari ymebis gayidvas ara mxolod Turqe-bze, yvela juris gadamTielze!xonTqarsa da begebs vinRa Civa? rigiTebic gamaca-

dinebulebi arian, TavianTi haramxanebi gaavson Cveni mze-TunaxavebiT!.. xo unda gaakeTilSobilon Tavisi ujiSo modgma da jilagi! irgvliv mxolod mzakvroba, mxolod mzakvroba da cbierebaa!amdeni xania ager jojoxeTis almurSi viwviT da uan-

garod Semxidebeli aravin gamoCnda.rusT xelmwife xom viTom erTmorwmunea, mara xo

yvelam davinaxeT, rogor ar daindo qarTl-kaxeTis

23 ciala ardaSelia

samefo!.. ra veragulad moiqca!.. Cvenc xo imaves gvip-irebs?ra vqnaT?.. rafer moviqceT?sul vekiTxebi Cems Tavs, rato ar gvanebeben Tavs es

didroni samefoebi? ras erCian am patara qveyanas? vis ra davuSaveT? vis ra wavarTviT-Tqva? ratom ar gvay-eneben? Cven xom mxolod damxvdurad mebrZolebi varT? – albaT TavisTvis ufro azrobda yovelive amas qeTe-vani, magram grZnobda, afaqiZis qals yvelaferi esmoda da amis niSnad, Tavs mwuxarebiT uqnevda.– Cveni ukeTurobisTvis RvTis sasjels vimsaxurebT,

Svilo. gafrTxildi! roca Tavs zeviT Zala araa, unda moiTmino, daelodo ukeTes dros. xom naTqvamia, droni mefobeno...– mara, egeba amgvar yofas marTla sikvtili sjobia?

saxeliani sikvdili? egeba sjobia yvelani erT dRes gavwydeT, erTbaSad davixocoT brZolaSi? ra azri aqvs monur sicocxles, bicola batono, saZrax arsebobas? sul viSviSsa da vaebas?..Sen maswavlidi, gaxsovs, cxenze jdomas da jiriTs,

Tof-iaraRis tarebas, sanadirodac dagyavdi, Cveni qalebi uZvelesi droidan uSiSari meomrebi iyvneno. maqeze-bdi, asi aTassa ajobebs Tu gamorCeviT mqneliao - ma-gulianebdi! kargad ro vici Tof-iaraRis triali da zarbaznidanac viswavle ager srola, ra mere? minda gamovadge Cems samSoblos, Cems qveyanas, Cvens mefes-Tqva. da aviRe Tavze xeli... da adamianebs vxocav ager! mara... risTvis – azri aqvs rames? an kacma rom Tqvas, ra qalis saqmea Tof-iaraRi? sisx-

lis Rvra – Tundac nadir-frinvelis?

24modinaxes mecixovneni

ratom, ratom unda gaisastiko guli adamianma, miT umetes qalma, dedam?.. mara, ro ar gayenebs mteri moZa-lade da gaiZvera?an egeba...sisastike, sikeTesTan erTad, sulac Tandayolilia ad-

amis modgmisaTvis imTaviTve, dasabamidan?.. da saerTod, amdeni „ratom“ risTvis ibadeba am cisqveSeTSi?miusafarni, uTvistomoni, unaTesaoni - galiaSi mom-

wyvdeuli arwiviviT vaskdebiT aqeT-iqiT yru kedlebs!.. xsna ki – ara da ar Cans arsaidan-Tqva! mxolod xan-mokle gamarjvebebi da Semdgom, isev ise ganuwyveteli sisxlis Rvra, cremli, godeba, tanjva-wvaleba, simware da... uZlurebisgan neka TiTze kbenani!amdeni dacema, Ralati! wamieri amaRleba, feniqsisebri

wamieri aRdgoma da merme isev... ukuneTi, sibnele!rodemde, rodemde?!– saca ara sjobs, gacla sjobso, naTqvamia, Jams unda

davelodoT, sayvarelo! amas gaswavlidi mec!– rusT xelmwife oqroTi, Cin-medlebiT yidulobs

Cvens Tavad-aznaurobas, Cvens mTavrebs, ra unda gavawyoT?– oqro jojoxeTsac anaTebso, naTqvamia. odiTgan yve-

la moRalate oqroTi iyo mosyiduli, Semogevle! didi cTunebaa oqro da Zalaufleba! asea es, Cemo sayvare-lo, ase iyo miwyiv – dasabamidan - dRemde! feSqaSebiT, sulTnis Tu Sahis xalaTebiT xdeboda mosyidva adre da... axlac igive grZeldeba... oRond sxva saxiT...fxizlad iyavi, Svilo, eride uzneo adamianebs, oqroTi

mosyidulebs!.. sixarbe, pativmoyvareoba, mediduroba, am-partavneba, Suri – oqros mokavSireebia, icode! siRaribe ki – maTi sarbielia.– Cven Raribebi varT, bicola, maSasadame...

25 ciala ardaSelia

– odesRac mdidari qveyana viyaviT, Semogevle! – Sea-wyvetina afaqiZis qalma TiTis aweviT: – Cvengan gahqon-daT oqroc da bevri sxva, Zvirfasi rameebi!.. mara... axla sxva simdidreebi gaaqvT! rameTu Cven TviTon viqeciT avazakebad, Cveni didi winaprebis aCrdilebiRa varT! fx-izlad iyavi-Tqva, Cemo sayvarelo, Tavs gaufrTxildi, Svilo!– risTvis? ra TavSi vixli aseT sicocxles, bicola?

Tuki uzneoba imarjvebs zneobaze, usamarTloba – samar-Talze, boroteba – sikeTeze, urjuloeba – sjuliano-baze!.. ... culs movitan cunculasao, hm! erTi bartyi aki mec gadavugde melias – viTom sxvebis gadasarCenad!gadarCebian ki? Tuki gadarCebian... sad, sad unda

icxovron?.. ra qveyanaSi?Talxkabiani qali iseve uecrad gaqra, rogorc ga-

moCnda. qeTevanis ukanaskneli kiTxva ki – upasuxod darCa, igi haerSi ukvalod ganqarda!... gaognebuli qalbatoni qeTevani karga xans misCere-

boda im adgils, saidanac sxvisTvis uxilavi mesityve gauCinarda.mcire xans ijda mzeradaxrili, TiTqos gaTiSuli.

mere uceb wamoiWra da guldamZimebuli, aforiaqebuli usityvod, uxmod, aCqarebuli nabijebiT Tavis senakisken gaeSura.

* * *

sarkmlidan Semoparuli mzis sxivebi saxeze das-cigligebda, da saocrad mounda kidev cota xans gafo-finebuliyo, kidev cota xans ebanava am Tbil CqeralSi. kidev cota xani Tvali moetyuebina, magram... Tavs Zala

26modinaxes mecixovneni

daatana, nabadi gadaiZro, swrafad wamodga taxtidan, romelzec qveSageblad nabadive hqonda dagebuli.vidre Tavs moiwesrigebda, vidre isauzmebda – wuxan-

del zmanebaze fiqri isev moeZala.ratom gamoecxada misi sayvareli bicola aq, cixe-

simagreSi, am gasaWiris Jams? ras niSnavda es? wlebis ganmavlobaSi sizmarSic arasodes unaxavs. Tumca ki xSirad igonebda udidesi sinaziTa da gulistkiviliT. Tvalwin warmoudgeboda xolme cxenze amxedrebuli, – marjvena xelze mimino rom esva! sanadirod gamzadebuls, gorozi, Seuvali ieri hqonda da garSemomyofTa uneblie rids da aRtacebas iwvevda. arada, garegnuli simkacris miuxedavad, gulCvili, usaTnoesi adamiani iyo valida bi-cola, romelsac amave dros SeeZlo, Tu isurvebda, Tavis nebisTvis daemorCilebina nebismieri sulieri.dediT oboli qeTevani bavSvobidanve aRmerTebda Ta-

vis ulamazes bicolas, mSobliur mzrunvelobas rom ar aklebda mazliswuls. valida afaqiZes ganswavlulobiT, znekeTilobiT da garegnuladac mariam dedofals, sol-omon I-is meuRles - otia dadianis qals adarebdnen imerlebi...Tumca ki didi xnis gardacvlili iyo valida bicola,

qeTevani dRemde ver egueboda mis aryofnas. xSirad, Zalian xSirad Tavis gonebaSi eTaTbireboda kidec da TiTqos rCevasac Txovda, magram... ase xelSesaxebi sicxa-diT, ase TvalnaTliv arasodes Cvenebia sxva dros!..... buxutiam moridebiT, nebarTvis miRebis Semdeg, Se-

moaRo kari da moaxsena – Sikriki geaxlaT da Tqvens naxvas Txoulobso.Sikriki? visgan? saidan?

27 ciala ardaSelia

swrafad, zezeurad daasrula sauzme da buxutias Si-krikis Semoyvana ubrZana.axalgazrda kaci TavdaxriT, mowiwebiT miesalma qeTe-

vans da baton grigol wereTlis werili gadasca.wamiT guli Seuqanda qals. grigoli?! gigo wereTeli

baraTs ugzavnis mas? qeTevans?!roca Sikriki pasuxis molodinSi gareT gavida, Tavis

moaxle gogoebs wamuyo, rom isini mociquls ukan mi-hyolodnen, Tavad ki gulaCqrolebulma, swrafad gaxsna baraTi, swrafadve CaikiTxa bolomde, mere xangrZlivi mzeriT daacqerda xelmoweras. mere weriliT xelSi bolTiscemas mohyva oTaxSi. TavSi mravalma, erTimeoris gamomricxavma azrma gaurbina, mere rogorc Cveoda, xe-lad miiRo gadawyvetileba, buxutias mouxmo TavisTan da daavala – mama zosime, guji da basilika moeyvana saCqarod.... roca wveulebi Semovidnen oTaxSi, qeTevanma mou-

bodiSa mRvdels, ar mindoda Sikriks gareT gasuli ve-naxe da amitom SegawuxeTo, mamao, – da baraTi gadasca gadarajebuli ieriT.mama zosimem auCqareblad, dinjad waikiTxa werili,

mere qeTevans axeda uzakveli, wyliani, cisferi Tvale-biT: – maS, grigol batoni iTxovs TqvenTan Sexvedras Serigebis mizniT da erTgulebas geficebaT?– diax, mamao, ase gamodis. – mere basilikas da gujis

gadaxeda qeTevanma: – meo, Seni erTguli da mosiyvarule mazliswuli varo. neba miboZe movide da gaRiaroo. Zu-Zuebze kbili damadgmevine, rom ufro damerwmunoo. didi mosalaparakebeli maqvs SenTano. Sen SegiZlia solomon mefe isev imereTSi daabruno Seni meuRliTurT. qveyana

28modinaxes mecixovneni

daamSvidoo, Cvenzec mefis wyaloba gadmoavlinoo, xelm-wife imperatoris nebac es ariso, rom mxolod mfarv-elobdes solomon mefeso, meti ara unda rao.– raferac mefe erekles da mis STamomavlebs um-

farvela, – Caiduduna mama zosimem da grZel, WaRara wverze xelisguli Camoisva ramdenjerme Tvalebmowku-rulma.basilikas da gujis, orives gverdulad CaeRimaT.– ranairad moviqce, mamao?.. ras mirCev?– raferac guli da goneba gikarnaxebs, Svilo! – yoy-

maniT wamoiwyo mRvdelma: – raki... Serigebas gTavazobs, albaT uari ar egebis. sisxlisRvras da oms yovelTvis mSvidobianoba sjobia. miT ufro, Cven qristianebi varT. oRondac...– oRond ra? raze gaCumdiT, mamao?– oRond... me mgoni, mainc ajobebs, jer TviTon marto

mobrZandes grigoli.– rasakvirvelia, mamao. mec mase mimaCnia, – swrafad

daeTanxma qeTevani, mere ganagrZo - ise, ara mgonia, raime siave edos gulSi, miT umetes, xatze Tu daificavs da Seasrulebs Svilobilad mokidebis wes-Cveulebas...– asjer gazome da erTxel gaWerio, esec uTqvams

Cvens xalxs, Svilo! kargad moiazre yovelisferi, kar-gad awon-dawone da... ise gaeci pasuxi!.. – mere ise, TiTqos fiqrSiao, gaagrZela: – ara mgonia mec, saxlTuxucesis vaJma, didi gvarisS-

vilma, raime muxTloba Caidinos, miT umetes, rom ase daimdabla Tavi, Serigebaze yabulsaa da Tqven gTxovT Suamavlobas mefesTan!ise, mogexsenebaT albaT, qali, mandilosani, yovelTvis

29 ciala ardaSelia

iyo CvenSi Tavmdebi, mosisxle mtrebis Semarigebeli... da Suamdgomeli! baton grigols, etyoba, Zalian gauWir-da. amdenma marcxmac, SesaZloa, gons moiyvana da ufalma misca saSualeba, gamoasworos Tavisi Secodebani. vin icis, Seucnobia gzani uflisani!..basilikam, roca masac mimarTa rCeviT qalbatonma

qeTevanma, Cveulebisamebr, pirdapir, miukib-moukibavad ga-nacxada:– ar mjera me rusis oficris da guSindeli mtris

sityvebis, qeTevan batono! rusebi osmalebze aranakleb gaiZverebi, cbierebi da mzakvrebi arian! da es maT mra-valjer daadastures... ise, me Tu mkiTxavT, veravis vapatieb verc erekles Ra-

lats da verc Cveni mefis mimarT Cadenil veragobas, viTom mosalaparakeblad rom miiwvies da... mere daatyveves! ara, ar mjera-Tqva, grigol wereTlis – rusis oficris da solomon mefis dauZinebeli mtris – uceb... pavled qceva! danarCeni Tqveni nebaa!– ho, mara Tu xatze apirebs daficebas da xalxuri

wmida, uZvelesi wes-Cveulebis Sesrulebas?– me Cemi vTqvi, awi Tqven iciT, qalbatono!gujim ki mxrebi aiCeCa da dinjad, bubuna xmiT war-

moTqva:– raki, Cemo batono, batoni grigoli xatze daficebas

da xalxuri wes-Cveulebis aRsrulebas apirebs, Tanac Tu mniSvnelovani rameebi aqvs saTqmeli - aseT Sem-TxvevaSi molaparakebaze uaris Tqma, mgoni, ar ivar-gebs. didi zurab wereTlis vaJia batoni grigoli, didi ojaxis Svili da ver davijereb, upiro aRmoCndes!..Sen, Cemo qalbatono qeTevan, movalec xar, mousmino mas

30modinaxes mecixovneni

da Tu WkuaSi dagijda misi nalaparakebi, ise gadawyv i to, raferadac mouxdeba im saqmes, risTvisac vibrZviT da rasac vemsaxurebiT, RvTis wyalobiT da Tqveni xelmZ-RvanelobiT!azrTa gacvla-gamocvlis Semdeg, erTgvari yoymanis

miuxedavad, qeTevanma Sexvedraze dasturi SeuTvala grigol wereTels, Tavis mazliswuls da mtris jaris erT-erT meTaurs!

* * *

qalbatoni qeTevani xis patara samfexze ijda da xisve savarcxliT nel-nela ivarcxnida axaldabanil sqel, oqrosfer Tmas, mxrebze rom gadmoSloda, Tan dro da dro sarkeSi ixedeboda, xeliT rom eWira gogos. meore moaxlec iqve trialebda da Tval-warbSi Sesc-qeroda qeTevans.– oh, ra mSvenieri Tma gaqvT, qalbatono, rafer bzinavs,

ra fafukia, ra fumfula!.. – aRtacebuli tiktikebdnen cqriala, moxdenili gogoebi da ise frTxilad, saTu-Tad ubwnavdnen Tmas sayvarel qalbatons, TiTqos Cvili sWerodaT xelSi.– eh, TmaSi WaRara gamomeria, raRa dros Cemi simSve-

nierea!.. davberdi ukve, Cemo Citunebo!– uime, RmerTo ki momkali! – Seicxada orivem erT-

droulad: – ra dros Tqveni siberea, qalbatono! erTi naoWic ara gaqvT saxeze, da iseTi gadatkecili kani gaqvT... da iseTi TeTri, ravarc umtvero Tovlia! – erT-maneTs ar aclidnen laparaks. sagulisxmo is iyo, rom amas gulwrfelad, siyvaruliT ambobdnen, rasac qeba-

31 ciala ardaSelia

didebaSi yurgaxednili qalbatoni qeTevani utyuarad grZnobda da aRiqvamda.– TovliviT umtvero da lamazi Tqven unda naxoT

vincaa sinamdvileSi – Cveni tanjuli da bedkruli mariam dedofali! ai, visze iTqmis amomavali mzea da Camavali mTvareao! – qeTevanma Rrmad amoioxra da saxe moeRrubla.– diax, amboben qalbatono, mara... Tqvenze mSvenieri da

lamazi am cisqveSeTSi mainc aravinaa!– oh, oh, ramdens tlikinebT, Tqve kudianebo! – Ri-

miliT daucacxana qeTevanma gogoebs: „eh, siturfe da mSveniereba ar aklia Cvens jiSsa da jilags, mara ra sikeTe mere?“ – gaivlo gunebaSi.– aba, kudraWebo, datrialdiT axla, mialag-moalageT

aqauroba. xom iciT, dRes vin unda gvewvios? o, rusT xelmwifis did qalaqSi, peterburRsa Sina xuT wels namyofi, iq didebul sra-sasaxleebSi cxovrebas SeCveu-li... Wabuki! marTla... didi kaci! aqaurobas rom naxavs, am Cvens ubadruk gomurs, SeiZleba guli Seuwuxdes kidec!– qalbatono, am „ubadrukma gomurma“, Tqven rom br-

ZaneT, am „modi naxem“ xom kudiT qva asrolina rusis jars? xo dainaxes, raferi daxvedra ician Cveneburebma!– sworedac! „modi naxes“ momrevi Ze-xorcieli aravi-

naa qveynierebaze – RvTis madliT da Tqveni wyalobiT!– amaT uyure erTi? ra ambavSi arian? rafer gaule-

siaT ena? – uneburad gaecina qeTevans.– apa ara? Tqven Tu iaraRiT spobT gadamTielebs, Cven

enac ar gavilesoT, qalbatono?„oh, oh! rafer etyobaT, qeTevan abaSiZis ubeSi ro ari-

32modinaxes mecixovneni

an gamozrdilebio, ityoda axla albaT Cemi cxonebuli dedamTili!..didi xania ar minaxavs Cemi mazliswuli. wereTluri

mediduroba da ampartavnoba rom ara, aqamdisac unda mixvedriliyo, ro... TanamoZmeTa sisxlis daRvriT ver moipovebs im didebas da saxels, ase ro eZebs da swy-uria! mara... ymawvilia da!..“mere isev Tavis mofusfuse moaxleebze gadaitana

fiqri: „ra gogoebi arian! ra lamazebi, mkvircxlebi! vin ityvis amaTze, ubralo glexis Svilebiao!..“erTi maTgani, saxemwyazari TaTa Tavis saxlikacs

gamostaca aki xelidan, gayidvas rom upirebda! cxens moaxta gagulisebuli, gaedevna gamtaceblebs, kakas xi-damde miuswro da gadaarCina gogona.„eh, isev Cvenianebis xeliT xdeba es siave da borote-

ba! arc didi solomonis kanons dagideven, arc qristes sjuls...RmerTo didebulo! ram dagvibnela ase goneba: siRatakem,

sixarbem, wuwkobam Tu... uRmerTobam? arada, qristianebi varT TiTqos da urjuloebs, TaTrebs vkicxavT da... vebrZviT! sinamdvileSi ki – zereled, mxolod garegnu-lad vyofilvarT morwmune qristianebi. ase gamodis! da he, ra unda qna?~– TaTula, gaiqeci axla da buxutia momiyvane aq!..

saqme maqvs masTan... ise, Tu ggonia, ver vamCnev, rafer uJuJuneb xolme Tvalebs buxutias, Zalian Semcdarxar! – iRimeboda qeTevani.– ime! ras brZanebT, qalbatono? – yurebamde gawiTl-

da TaTa da darcxveniT daxara Tavi.– kai, kai. Tqven me ras gamomaparebT, Tqve makvarancxe-

33 ciala ardaSelia

bo? an Sen, an makunia, an is boCola-Tvaleba buxutia, ise ro axamxamebs wamwamebs, viTom mama abramis batkani iyos! kai qveS-qveSa vinme brZandeba magic! – qalbatoni qeTevani kvlav keTilad iRimeboda da sadRac gonebaSi tkbeboda am saxealanZuli, darcxvenili da dabneuli gogoebis, gansakuTrebiT ki TaTulias mzeriT, patara bavSviviT saiT waeRo xelebi rom ar icoda.qeTevanma axla xmamaRla gaicina:– wadi axla, boSo da, aq momgvare is aylayuda! apa,

he, gaiqeci! – ubrZana moaxles da gulSi ki gaivlo, am bovSebis bednierebas omis Semdeg win araferi daudge-bao.roca ukve gamowyobil qeTevans moaxleebma feru-

marili moutanes, qalbatonma xeli aukra orives – ar aris saWiroo. gaukvirda kidec gunebaSi, saidana aqvT am eSmakunebs ferumarilio. Tavad TiTqmis arasodes xmarobda mas. sxvebis zomaze metad daTiTxnili pir-saxec ar moswonda. miT umetes, dRes undoda bunebrivad, ubralod gamoCeniliyo stumris TvalSi – meuRlis bi-ZaSvilTan, ager ramdeni weli rom ar enaxa da mosisxle mtrad qceuli, axla mociqulis rolSi unda movlenoda Tavisianebs!erTmaneTs dapirispirebuli, erTmaneTs samkvdro-

sasicocxlod gadakidebuli uaxloesi naTesavebi – erTmorwmune rusis jaris erT-erTi meTauri grigol wereTeli da solomon II-is sardlis, qaixosro wereT-lis meuRle qeTevan abaSiZe, Tavis mcire razmiT rom gamagrebuliyo „modi-naxes“ cixe-koSkSi da ager ukve oTxi dRe iyo, warmatebiT igeriebda mters – unda Sex-vedrodnen erTmaneTs da molaparakeba gaemarTaT.

34modinaxes mecixovneni

... warmosadegi, brge, Coxa-axaluxSi gamowyobili Wa-buki saxegabadruli rom gamoemarTa qeTevanisken, qali wamierad daibna, – TiTqos guSin zarbaznebs ar vuSen-diTo erTmaneTs, – gauelva TavSi uneburad.Tavdaxrili grigol wereTeli mowiwebiT mieaxla

qeTevans, dauCoqa da, Zveli wesisamebr mis kabis kalTas emTxvia. qeTevanma TavSekavebiT daubruna salami da Tan gaocebiT gaifiqra: rafer davaJkacebula mas Semdeg, rac ar minaxavso.– Cemo Zvirfaso rZalo, qeTevan batono, Sen isev ise

mSvenieri da didebuli brZandebi, raferic maxsovxar Cems bavSvobaSi! – yurebamde pirCaxeuli axalgazrda kaci, Tvalebgabrwyinebuli, aRtacebuli Sescqeroda sax-eSi qalbaton qeTevans, misdauneburad gaorebuli grZno-ba rom daufleboda, aseTi, cota ar iyos, moulodneli gulTbili SexvedriT gamowveuli.qeTevanma Tavazianad miipatiJa stumari tablasTan,

Tavad ki – mopirdapire mxares, samfexze Camojda.Tavidan zogadi saubari gaiba – im mTisa, am barisa

– amasTan, grigol wereTeli gzadagza qaTinaurebs ar iSurebda qalis mimarT, sxvaTa Soris, isic uTxra, rom mis „lagerSi“ Turme imyofeba erTi ganswavluli „nem-eci“ eqimi, sakuTari surviliT wamosuli rusis jarSi samsaxurad da rodesac gaigo, rom „modi-naxes“ cixis garnizons qalbatoni qeTevani sardlobda, aRtacebul-ma gaixsena Zveli kolxeTi, misi mebrZoli qalebi anu Cveneburad – amorZalebio.qeTevans myisve moagonda, valida afaqiZis qalic rom

axsenebda xolme amorZalebs, kolxeTs, WaneTs da lazebs, rogorc Tvistomelebs da imasac eubneboda, abaSiZeTa

35 ciala ardaSelia

gvari WaneTidan anu lazeTidan aris gadmosuli imer-eTSio.magram axla istoriuli eqskursebis dro ar iyo,

Tumca batonma grigolma isic gaixsena, Tu ra STabeW-dileba moaxdina masze, patara biWze, qeTevanis pirvelma danaxvam, roca is jvardawerili, qaixosrosTan erTad gamovida eklesiidan.– Sen maSin sul patara iyavi, gigo. ase rafer gaxsovs

es yoliferi? – cota ar iyos, uxerxuli RimiliT da gaocebuli saxiT CaurTo qeTevanma.– ki, ki. sami wlis viyavi, mara guSindel dResa-

viT maxsovs yoliferi da is suraTi arc arasodes amoiSleba Cemi mexsierebidan, vinaidan da radganac... – enamzeobda stumari, uzomod aRfrTovanebuli rom Canda qeTevanis gmiruli saqcieliT, misi vaJkacuri bunebiT da roca amowura xotba-Sesxmis maragi, grigol wereTe-li, rogorc iqna, mTavar saTqmels miadga, anu... iwyo saubari imereTis mefis, solomon II-is da misi same-fos gadarCenis gegmaze, romelic Turme SeumuSavebia rusT xelmwifes. yovelive amaze ufro dawvrilebiT da dalagebulad moaxsenebs qalbaton qeTevans rusebis jarebis sardali polkovniki simonoviCi, Tuki inebebs qeTevani mis naxvaso.Tavad simonoviCi mzadaa, Tundac xvalve eaxlos qeTe-

vans da piradad moaxsenos saTqmeli. manamde ki qeTe-vanma, rom irwmunos rusTa jaris sardlis simonoviCis ganzraxvis siwrfele, gigo mzadaa axlave, dResve xatze daificos eklesiaSi da amave dros Seasrulos uZve-lesi, xalxSi damkvidrebuli wes-Cveuleba – dedobil-Svilobilobisa, anu Svilad mokidebisa.

36modinaxes mecixovneni

diax, qeTevanma unda daijeros, rom grigol wereTelic mamuliSvilia, rom zurab wereTlis vaJsac aravisze naklebad ar Sestkiva guli Tavis mravaltanjul qvey-anaze, aseT umZimes dReSi rom Cavarda, rom yvelaferi is, rac xdeba, gaugebrobisa da undoblobis nayofia da ara rusTa xelmwifis winaswarganzraxuli boroteba.– ki, mara qarTl-kaxeTis magaliTi xom win gviZevs,

Tavado, – Seepasuxa qeTevani frTxili xmiT – da isic, Tu rafer moeqcnen Cvens mefes - solomons.– Cemo Zvirfaso rZalo, modi yolifers sxvebs nu

davabralebT... Cvenc Zaan gvexerxeba erTmaneTis waxdena!– rusTa xelmwifis veragoba rom ara, SeiZleba ase

ar damTavrebuliyo Cveni saqme! – ar Seepua qeTevani grigols. da gaagrZela:– gana Cvenma mefem ar miswera rusT xelmwifes, Tu

damijerebT, me TviTon Semoval TqvenTan da ucxo jar-ebs – osmaloebs aRar daveZeb, rom RvTis da Tqveni Semawuxebeli saqme ara moxdes rao.– solomon mefe osmalebTan brZandeba axla!– manamde? manamde ra moxda-Tqva? glexi ivanika

saraliZe rom ara, Cveni mefe axlac satusaRoSi iqne-boda gamoketili, esec ar ikmares – mariam dedofals daesxnen Tavs moulodnelad da daatyveves! es ekadreba esoden did, erTmorwmune, Zlier saxelmwifos da mis xelmwifes?.. gana swored solomon mefe ar iyo, da-JinebiT rom moiTxovda 1804 wels dadebuli xelSek-rulebis muxlebis Sesrulebas?ese igi Sinaur saqmeSi Caurevlobas, bagratovanTa

taxtis xelSeuvalobas rom gulisxmobda?gana isev rusebma ar daarRvies imerTa samefosTan

37 ciala ardaSelia

dadebuli xelSekruleba? solomon mefes xom rusTa mfarvelobaze uari arasdros uTqvams?grigol wereTeli mzeradaxrili ismenda qeTevanis

sabuTian, azrian msjelobas im cnobil movlenebze, rac maSin yvelasaTvis aSkara da TvalsaCino iyo.– gana mTavarmarTebelma tormasovma mosalaparake-

blad misuli mefe ar daatusaRa? sxva ra gza hqonda gaqcevis da osmalebTan TavSesafris Zebnis meti solo-mon mefes?grigoli, mcireodeni dumilis Semdeg, Semparavi xmiT

Seepasuxa Tvalakvesebul qeTevans, romelic cdilobda grZnobebi moeToka da aRelveba ar gamoemJRavnebina mo-ciqulis winaSe, Tumca Tavs atyobda, rom mTlad kargad ver axerxebda ganzraxulis Sesrulebas.– rusT xelmwifes bevr ambavs arasworad awvdis zogi

misi qveSevrdomi, mara... axla sxvanairadaa saqme, qeTe-van batono! rusTa imperatori xedavs, rom miuxedavad imisa, imereTis orive samTavro – guria da odiSi mis mfarvelobaSia ukve, Tuki solomon mefe ar moindomebs mfarvelobas, mdgomareoba Zaan aireva amierkavkasiaSi, isev iparpaSeben osmaloebi da iranelebi, sisxlisRvra gagrZeldeba da isedac gatanjuli Cveni xalxi, uaresad gaitanjeba. mTavarmarTebels rusT xelmwifisgan axa-li gankargulebani mouvida da simonoviCis piriT unda axla TqvenTan molaparakeba.– jer... zarbaznebis meSveobiT, ara?grigol wereTelma isev ganagrZo sityva iseTi saxiT,

TiTqos ar gaugonia es gesliani SeniSvna: – ho, Cemo ba-tono, axla sxvanairadaa saqme-Tqva. orive mxarem uwyis Tqveni goniereba, sidarbaisle, erTguleba imerTa me-

38modinaxes mecixovneni

fisadmi da imerTa mefis didi ndoba da pativiscema Tqvens mimarT. rusebis mxare imedovnebs, ro swored Tqven SegiZliaT zegavlena iqonioT mefeze, Tqvens meuRlezec da moxdes didi Serigeba, wyenis daviwyeba, ndobis aRdgena, ro orive mxares Soris Camovardes mS-vidobianoba.Cvenc – me da mamaCemi zurabi – kvlav, raferc winaT,

dResac mzad varT erTad viyoT, erTad vizrunoT Cvens gapartaxebul-gaveranebul samSobloze. Tu imereTi ga-darCeba, qarTl-kaxeTsac eSveleba uTuod! aki adrec, liximerTa TaosnobiT, gaerTianebula sruliad saqarT-velo bagratovanTa skiptris qveS!Cven _ me da mamaCemi da kidev bevri sxva, vinc axla,

solomon mefis mowinaaRmdegeTa banakSi varT, kvlav davdgebiT mis gverdiT!Cven yvelas gvjera da gvwams, rom Tqven SegiZliaT

SearigoT orive mxare, raTa Cveni qveyana kvlav fexze wamodges, welSi gaimarTos rusTa mfarvelobis qveS da rogorc odesRac – daviTisa da Tamaris dros – ga-brwyindes nikofsiiT darubandamdis!maSin verc osmaloebi dagvakleben rames da verc

iranelebi – miwyiT-dasabamidan Cveni da qristianobis mosisxle mtrebi rom arian! danarCens Tavad batoni si-monoviCi mogaxsenebT, Tuki isurvebT masTan Sexvedraso, – daamTavra gigo wereTelma Tavisi sityva.qeTevani simonoviCTan Sexvedras daTanxmda. oRond

manamde ki gigo Seasrulebda yvela im pirobas, rac aRuTqva qalbaton qeTevans, anu xatze daficebas da Svilobilad mokidebis wes-Cveulebas, rac jerac wminda adaTad iTvleboda mTel dasavleT saqarTveloSi.

39 ciala ardaSelia

* * *

cixe-koSkis erT-erT mozrdil darbazSi stumris CaTvliT, aTiode kaci usxda sufras, ufro sworad, Tav-Tavisi tabla edga yovel maTgans. vaxSmobamde grigol wereTelma eklesiaSi, samebis xatze daifica, rom sikv-dilamde solomon II-s, qeTevanisa da qaixosros erT-guli iqneboda da mefis Ralats gulSi ar gaivlebda.Semdeg grigols unda Seesrulebina Tavisi meore pi-

roba: roca SekrebilTa winaSe qeTevani mkerds moiSiS-vlebda, gigo wereTels, Svilad mokidebis niSnad – Zu-Zuebze kbili unda daedga da samjer warmoeTqva: Sen – deda da me – Svilio.es iyo Jruantelismomgvreli, amaRlebuli sanaxaoba.

TiTqmis yvelas cremli moreoda TvalebSi. sagulisxmo iyo is ambavic, rom am Zvelebur, xalxur wess asrulebda Tumca warmoSobiT qarTveli, magram mainc rusT xelm-wifis maRalCinosani – rusTa erT-erTi batalionis meTauri.aRelvebulma qeTevanma Sublze akoca Tavis Svilo-

bils da Tvalcremliani RimiliT gverdze moisva.daiwyo puroba, rogoric Seefereboda mdgomareobas

– zomieri Wama-smiT, zmebiT, xumroba-oxunjobiT da ra Tqma unda, simReriT.grigolis yuradReba anazdeulad miipyro mwdem, igi

TvalgaSterebuli misCereboda erT xans buxutias, mere qeTevanisken daixara da xmadabla hkiTxa – vin aris es biWio!qeTevanma TvalebiT gauRima Svilobils – mogewona, ara?– aseTi silamaze didi xania ar minaxavs. vin aris,

sada uria?

40modinaxes mecixovneni

– Cemi ZiZiSvilis guji beraZis biWia. Cems SvilebSi ver varCev, ise miyvars.– glexis Svili da... aseTi? – wamiT gaCumda da mere

daamata: – nebismier evropul sasaxles daamSvenebda es ymawvili.qeTevans eama Tavisi gazrdilis qeba da grigols Ri-

miliT mimarTa: – mamamisi, guji naklebia? Sexede erTi, ra vaJkacia, ra

warmosadegi, ra zrdili, namdvili raindia!grigolma dakvirvebuli mzeriT SeaTvaliera moSore-

biT mjdari lurjTvaleba goliaTi, metwilad mdumared rom ijda da mdumareTve svamda Rvinos.– mis gverdiT rom zis... is viRaa?– o, es Cveni mecixovne basilikaa, RonRaZe, krwanisis

omis monawile... Cems qaixosros axlda maSin brZolaSi... SemTxveviT gadaurCa sikvtils... didi vaJkaci da Tavisi saqmis ubadlo ostati gaxlavT.– anu...– mezarbaznea! mefe erekles gardacvalebis Semdeg

erTxanad TbilisSi iyo. rusebis Semosvlis mere dab-runda CvenSi.lxini gamravalkecda. uceb, moulodnelad grigolma

mravalJamieri wamoiwyo. stumari kmayofili Canda dRevan-deli dRiT, qeTevanTan miRweuli SeTanxmebiT, igi xom xval diliT cixe-simagreSi unda SemosZRoloda polkovnik si-monoviCs Semdgomi molaparakebis gasamarTavad.rakiRa stumari adrianad unda amdgariyo, lxini didx-

ans ar gagrZelebula, Tumca Rvino mainc bevri dailia.grigols pirvel sarTulze, gujisTan unda moesvena

RamiT, amitomac guji da buxutia stumars Tavisi sena-

41 ciala ardaSelia

kisken wauZRvnen, danarCenebic, sakmaod SezarxoSebulni, TavianT samyofels daubrundnen.

* * *

... qeTevani iwva Tavis viwro sawolze da Tvals ruli ar ekareboda: xvalindel dReze da simonoviC-Tan Sexvedraze fiqrobda, gonebaSi meramdened aRad-genda dRis movlenebs, yovel wvrilmans. gansakuTrebiT Cakirkitebda gigos yovel sityva-pasuxs, mis yovel moZ-raobas, gamoxedvas – TiTqos verafers poulobda saeW-vos. piriqiT. ra gulianad moilxina, rogor imRera yelmoRerebulma, gujic rom aiyolia?..ra laRad icinoda!.. gulwrfeli da alali Canda igi

maSinac, roca gulistkiviliT warmoTqva – Cven, samwux-arod, ufro erTmaneTis waxdena gvexerxeba, vidre erTad dgomao. etyoboda, rom friad mosurne iyo mSvidobianad saqmis mogvarebisa.Zil-RviZilSi Tavisdauneburad gonebis dafaze el-

visuswrafesad enacvlebodnen erTmaneTs warsulis su-raTebi, xsovnis fskeridan amotivtivebas iwyebdnen aw TiTqos gadaviwyebuli epizodebi da nawyvet-nawyvetad cocxldebodnen misi Sinagani mzeris winaSe....niaRvariviT momskdar mogonebebSi gansakuTrebiT da-

JinebiT qaixosrosTan pirveli Sexvedris suraTi war-moudgeboda Tvalwin. qaixosros stumroba biZamisTan – rostom abaSiZesTan. mere, rogorc Semdgom gairkva – es stumroba momxdara Turme bicola validas TaosnobiT da garkveul mizans isaxavda, anu Semdgom Sexvedras ax-algazrdebisa – qaixosrosi da qeTevanis...

42modinaxes mecixovneni

is pirveli elda... qaixosros anTebuli Tvalebi da am maRmerTebeli mzerisgan mogvrili TrTolva! mere erTad nadiroba...ra daaviwyebs im wamebs qeTevans!.. ra saamuri Canda

cxovreba 16 wlis gogonasaTvis, rogori imediT da rw-meniT xvdeboda yovel gaTenebas – roca egona, rom mo-mavali mxolod warmatebas, siames da sixaruls uqadda. rogor exaliseboda agreTve valida bicolasTan erTad Ramis texva Zveli wignebis kiTxvaSi, saqarTvelos moma-valze bWobasa da fiqrSi ramdenjer SeumCnevlad das-TenebiaT! rogori aRfrTovanebuli iyvnen saxleuloba da gansakuTrebiT valida bicola solomon I-is meuRl-is mariam dedoflis, otia dadianis asulis – SemarTe-biT, gonierebiT: swored mariam dedoflis TaosnobiT miiRo solomon I-ma tyveTa syidvis akrZalvis kanoni... patara gogonasTvis mariam dedofali da valida bi-cola swored rom samagaliTod iyvnen qceuli.qaixosros gamoCenam erTgvarad saswori momavali

saqmrosken gadaxara, Tumca solomon I-is meuRle - mar-iam dedofali da valida afaqiZis qali, samudamod dar-Ca mis mexsierebaSi, rogorc bavSvobis yvelaze naTeli mogoneba... dRemde rom mohyveboda, da agreTve is Rrma tkivili, gamzrdeli bicolas sikvdilma rom miayena...dro gadioda. ymawviluri aRmafrenac TandaTan qre-

boda, radgan realuri cxovreba bevrad ufro sastiki da daundobeli aRmoCnda, vidre amas odesme warmoid-genda.gamudmebuli omianoba, sasaxlis karis areulobani,

gauTavebeli usiamovnebani, SiSi, wuxili, SfoTva, crem-li da mwuxareba – erTmaneTs enacvlebodnen, sixarul-

43 ciala ardaSelia

Tan erTad – movaleobasTan, dedobasTan, meuRleobasTan gadajaWvul-gadaxlarTuli rom iyo.mere mamakacurma saqmianobam, ukana mxares gadawia qa-

lis pirvandeli mowodeba-daniSnuleba. aki gadaukra kidec grigolma qeTevans, Sennair mandilosnebs mamak-acebi xelis gulze atareben ucxoeTSi, sra-sasaxleebSi acxovreben da fufunebasa da gancxromaSi hyavTo: ,,da ara iseT pirobebSi, Sen rom xaro“. – Sen ki, aq giwevs yofna... – gigom ar daasrula azri, magram igulisxme-boda is pirobebi, romelSic imyofeboda mandilosani, didi gvaris Svili, didi ojaxidan... isic SeniSna gigos maxvilma Tvalma, Tavadis qali aseT gulTbilobas da siyvaruls rom iCenda garSemomyofTa mimarT – didgva-rovani iqneboda igi Tu dabali wodebisa...qeTevanma friad Tavaziani, magram mtkice kiloTi

uTxra: ieso qristes, Cveni RvTis winaSe - yvela adamiani Tanabaria, Cemo gigo, xolo rac Seexeba Cveni mandilos-nebis mZime mdgomareobas, sayvarelo, Cven, qarTvel qalebs sxva, gamorCeuli xvedri gvarguna ufalma – Cven xSirad xmliT gviwevs davicvaT Cveni miwa-wyali, Cveni ojaxi da sarwmunoebao.... mxolod gamTeniisken CaeZina qeTevans fiqrebi sgan,

ganc debisgan, STabeWdilebaTa nakadisgan gasavaTebuls. ramdenjerme Rrmad ZilSi wasuli Tavisi moaxleebisa SeSurda kidec! Tumca, arc amaT yofas eTqmoda uz-runveli arseboba. diax, am patara gogoebsac, mis frTebs qveS rom iyvnen SeyuJuli da misi imediT rom suldg-mulobdnen mxolod – erTob uWirdaT.... uceb verc gaigo, ra xdeboda?TaTas da makunas SeSlilma saxeebma da xmamaRalma

44modinaxes mecixovneni

tirilma myisve moiyvana gons Zilidan axlad gamofxi-zlebuli. zeaiWra:– ra, ra iyo, bovSvebo?!– qalbatono... qalbatono... deviRupeT... rusis jari...

rusis saldaTebi...rusis jario?!Tofebis xaTqa-xuTqi, veluri yiJina garkveviT Semoi-

Wra cixe-koSkis meore sarTulis oTaxSi. wamic da... ramdenime rusis saldaTi xmauriT, braguniT Semocvivda qeTevanis samyofelSi.dambladacemuliviT gaSeSebuliyo Tvalebadqceuli

qeTevani. vera da ver garkveuliyo, ra xdeboda? ra mexi daecaT Tavze ase ucbad, ase moulodnelad?erTi axalgazrda qarTveli oficeri qeTevans mieWra

da ukmexi kiloTi uTxra, qvemoT wamobrZandiT, qalba-tonoo.qeTevani TiTqos buranidan gamoerkva.– SiSveli?.. – da Tvali TvalSi gauyara moZalades.– CaicviT, qalbatono, CaicviT! – Tvalebi daxara momx-

durma da aniSna rusis saldaTebs – gareT daicadeTo. Tavadac Ria, viwro karSi Cadga zurgSeqceviT.aqviTinebuli moaxleebi micvivdnen qalbatons da xe-

lebis caxcaxiT, cremlebis frqveviT CacmaSi eSvele-bodnen.qeTevani icvamda da Tan gamalebuli gonebiT cdi-

lobda gaeazrebina, rogor da ranairad datrialda maT Tavze es ubedureba.nuTu?!magram...viT SeZlo?

45 ciala ardaSelia

ranairad moaxerxa?an ki...egeb... es, rac xdeba axla, sizmaria, an eCveneba qeTevans

ise, rogorc ezmana valida bicola wina saRamos?srolis xma isev ise garkveviT moismoda ezodan.... guji, buxutia?.. sad arian?..sad iyvnen guSagebi? aki maT evalebodaT koSkis dac-

va? ra daemarTaT?.. basilika? basilika sadRaa?“ – el-vis siswrafiT enacvlebodnen erTmaneTs kiTxvebi da, pasuxgaucemelni, aseve swrafad qrebodnen.saldaTebi isev SemoiWrnen oTaxSi.... - Fye7 cerf7 ,scnhj888 ,scnhj888

mere, roca ramdenime saldaTma azluqunebul moaxlee-bs Widaoba dauwyo da Tan ZaliT gareT miaTrevdnen – mexdacemulma, gondakargulma qeTevanma, saxeze mitklis-feri rom dasdeboda, gogonebisaken gaiwia:– xeli... xeli ar axloT amaT, Tqve oxriSvilebo!qarTvelma oficerma qeTevans gasasvlelisken ubiZga: –

dros nu vkargavT, qalbatono! mibrZandiT, mibrZandiTo!qeTevanma, risxvisgan TvalanTebulma, kvlav scada

miSveleboda akivlebul gogonebs, saldaTebi xorxociT, WixviniT rom Semortymodnen garSemo, magram ramdenime jariskacma mklavebSi CasWida xelebi da jikav-jikaviT Caiyvanes igi pirvel sarTulze.... qeTevanma uangariSod, TvaliT Zebna dauwyo mama-

Svils, qveda sarTulis oTaxSi rom eguleboda. magram iq, rusis saldaTebi daSliginobdnen axla uwmawuri ginebiTa da RrialiT.„vaime Svilo!.. vaime, Zmao guji!“ – uxmod, gulis siR-

rmeSi ikivla erTbaSad qeTevanma.

46modinaxes mecixovneni

mere, muxlmokveTilma, saSineli ZalisxmeviT SeZlo ar Cakeciliyo, rikulebian moajirs orive xeliT daeyrdno da usaSvelo tkivilisgan gaganierebuli Tvalebi irgv-liv mimoatara.ezo savse iyo mogniase rusis saldaTebiT. aqa-iq qa-

rTulad Cacmuli moxalisec Sereoda maT. ukve aRar ismoda srolis xma. Canda, rom saqme momTavrebuliyo. Tumca xmauri da Rrianceli ar wydeboda. ezoSi aqa-iq daxocilTa gvamebi eyara.qeTevanisTvis daaxloebiT naTeli Seiqna, ra moxda am

dilauTenia. rogorc Canda, grigol wereTelma viTom-da mxolod simonoviCis Semosayvanad, qalbatonTan mo-laparakebis mizniT – kari gaaRebina darajebs. am dros gareT, cixis garSemo Casafrebuli rusis rota SemoiWra da Rrma ZilSi wasul mecixovneebs moulodnelad Tavs daesxa, nawili gawyvites, nawili ki – tyved aiyvanes.„guSagebi?.. sad iyvnen guSagebi?“qali Tavzardacemuli, azrSeryeuli idga da uazrod

acecebda librgadakrul Tvalebs, tuCebze ki – mkvdris Rimili SerCenoda.qeTevanma uceb... misken Cqari nabijiT momavali grigol

wereTeli SeniSna.„culs movitan, cunculasa...“qeTevanma angariSmiucemlad marjvena xeli ise magrad

moiWira mkerdze, rom sunTqva Seekra. muxlebi ki – isev ise uTaxTaxebda – am kankals vera da ver moreoda.grigolma kibis ramdenime safexuri swrafad amoir-

bina da dedobils win aesveta. SeZrwunebuli, saxegamt-knarebuli qeTevani Tvaldauxamxameblad miStereboda Svilobils.

47 ciala ardaSelia

nuTu es gamxecebuli, TvalebCasisxlianebuli, tuC-pirmongreuli axalgazrda kaci iyo wuxandeli dar-baiseli, Tavaziani, sandomiani vaJkaci, enadaTafluli, aRtacebuli mzeriT Tval-warbSi rom Sescicinebda Ta-vis RvTivmSvenier dedobils?RmerTo didebulo!nuTu SesaZloa aseTi feriscvaleba Ze-xorcielisa?

da...nuTu... SesaZloa dedis naSobma Caidinos aseTi saza-

reli Ralati? fexiT gaTelos, Seaginos da Cawixlos yovelisferi, rac ki wmindaTa wmindad miaCnia qarTvel adamians?ratom? ris safasurad esodeni boroteba?– damTavrda ese ambavi Tqveni gmiruli Tavdadebisa,

qalbatono qeTevan! axla Tqven, „Cemo Zvirfaso dedob-ilo“, rusis jaris da piradad Cemi tyve brZandebiT! – tyviasaviT miaxala gigom qalbaton qeTevans es sityvebi da tuCebze geslianma Rimilma gadaurbina. Semdeg cota ganze gadga da xelis moZraobiT aniSna, ezoSi Camosu-liyo.„visi tyve var me? Se monav! monav! monav!“ – gaurbina

TavSi qeTevans da zaratanilma, nebisyofis araadami-anuri daZabviT, SeZlo welSi gamarTuliyo, sxeulis kankali daeokebina. xolo mis morRveul TvalebSi uceb mrisxanebis koconi aenTo:– maS, erTmaneTis waxdena kargad SegvZlebia Cven,

grigol batono, ara? – sityvebis damarcvliT war-moTqva qeTevanma da Tvali TvalSi gauyara mazliswuls:– fui, Segircxves ulvaSi, Se arakaco!SemafurTxeso?

48modinaxes mecixovneni

gamZvinvarebuli gigo anazdad nawnavebSi wvda Tavis dedobils, mas myisve ori jariskaci mieSvela da qalba-toni qeTevani Treva-TreviT Caiyvanes gvamebiT mofenil ezoSi. uceb, eklesiidan gamovardnili mama zosimes xma Caesma gonebadabindul qals:– iuda iskariotelo, iuda iskariotelo! iuda is-

kariotelo! krul iyos Seni saxeli ukuniTi ukunisamde!qeTevanma nislCamdgari TvaliT dainaxa, rogor mis-

cvivdnen saldaTebi mRvdels, rogor Caavles wverSi xelebi da ra uSveri lanZRva-ginebiT dauwyes jajguri, mere Zirs daagdes da zed Sedgnen.„erTmorwmune“ rusis saldaTebi, „erTmorwmune“ qa-

rTvel moRalateebTan erTad – daundoblad angariSs usworebdnen „urjulo basurmans!“...uecrad kokispirulma wvimam dauSva. wamiswamSi

gailum pnen suyvelani – momxdurnic da tyvedqmnilnic. erTbaSad Camowolil nislSi TiTqmis SeuZlebeli gax-da erTmaneTis garCeva.qalbatoni qeTevanisTvis ki ukve sulerTi iyo: ca

Camoiqceoda Tu... miwa gairRveoda... rameTu misTvis dro-Jams dineba Seewyvita!

* * *

mogonebaTa buranSi wamierad CaZiruli iRumenia... gamoerkva. mis win daCoqili moxuci Tavadi, gulSi orive xeliT qudi rom Caexutebina – yru, Caxrinwuli xmiT luRluRebda:– veRar micani xo, dedao?.. gigo var, Seni Svilobili,

Seni mazliswuli, RvTisgan da Sengan Serisxuli, Sendo-bis mvedrebeli da maxvewari... – xnier kacze, Sekavebuli

49 ciala ardaSelia

tirilisgan, mxrebi uTaxTaxebda. igi iRumenias kalTaSi malavda saxes.gaognebuli, Semcbari iRumenia gamoerkva, daixara da

Tavze xeli daado berikacs:– RmerTma Segindos, Svilo!.. abrZandi, Seni Wirime...

rafer ver gicani?.. didi xania ar minaxixar, mara... abrZandi, batono, ager aq, am skamze dabrZandi... RmerTma giSvelos!.. ufali iyos Seni mwyalobeli, Svilo!.. dawy-nardi, genacvale!– ara, ar var RmerTis da Seni wyalobis Rirsi, dedao,

mara... ar mindoda, WeSmaritad ar mindoda ise wavsuli-yavi am qveynidan, rom... Sen... Sen ar menaxe!.. vici, ukve gvianaa yoliferi, mara... Sendoba da patieba ro ar meTxova SenTvis... ar SemeZlo! – nawyvet-nawyvet amoTq-vamda sityvebs gigo wereTeli da adgomas ar apirebda.– RmerTma mogitevos da Segindos, Svilo gigo! axla

abrZandi, Seni Wirime, Zalian gTxov!.. Cveni ufali ieso qriste sulgrZeli da mimtevebelia... igi xom monanul-Ta RmerTia, Svilo!.. ucodveli ki, samwuxarod, aravinaa am wuTisofelSi!gigo nel-nela, gaWirvebiT wamoimarTa, iRumenia mieSve-

la da igi magidasTan, miTiTebul adgilze mZimed daeSva. iRumeniam ki magidas Semouara, doqidan wyali dausxa WiqaSi da miawoda, Tavad mopirdapire mxares, sakar-cxulSi Cajda.gigom Wiqidan wyali mosva acaxcaxebuli xeliT, mere

magidas daaSterda. mcire xnis Semdeg yrud warmoTqva: – codva codvas gaaCnia, dedao, codva codvas gaaCnia! – gaimeora da isev gaCumda, TiTqos codvaTa simZimes woniso. mere Cumi, Zlivs gasagoni xmiT gaagrZela:– me... RvTisagan da kacisagan miutevebeli Ralati

50modinaxes mecixovneni

Cavidine maSvin, dedao... Senc... warmoudgeneli, gaugonari Seuracxyofa mogayene, mara... saubedurod Cemda, Semdgom-Sic mTeli Cemi cxovreba codvebSi gavatare, dedao!.. hoda, miwia kidec RvTis risxvam... – gigo isev dadumda, iRumeniac mdumarebda erT xans, mere wynari xmiT da naRvliani, mkrTali RimiliT warmoTqva:– ise... Senc daberebulxar, gigo Svilo... Tma mTlad

gagTeTrebia!– eh, dro ulmobelia, dedao!.. 66 wlisa gavxdi ukve,

mara... mxolod wlebma rodi gamtexa asTe... – wamiT Seyovnda: – didi xania mindoda menaxe, Senma sicocxlem! mara... veRar vbedavdi-Tqva SenTan mosvlas, rafer unda Sevxedo-Tqva... ra piriT!.. axla ki, axla ukve sikvdilis pirze misulma berikacma, gadavwyvite, rac iqneba iqneba, unda Sevxvde aucileblad-Tqva! hoda, gamovswie ager, aqeTken... am mxareSi!– hoo, sulkurTxeuli bicola validas samSobloSi,

am wminda samyofelSi varCie gametarebina darCenili sicocxlis dReebi. aqana mimebarebina uflisTvis Cemi codvili suli!– codvilio?! dedao, Sen da... codva?! maSvin me raRa

unda vTqva, me RvTis gareganma da SeCvenebulma? marTla iuda iskariotelma, raferadac miZaxoda maSvin mama zo-sime!– yvelas Tav-Tavisi codva amZimebs, gigo Svilo! –

iRumeniam isev iyuCa wamiT, mere Cumi xmiT gaagrZela: – am xelebs imdeni codva aqvT Cadenili!.. ramdeni sisxli scxia ara marto frinvel-nadirisa, adamianebisac – Tun-dac mtrebis iyos is!.. rac mTavaria – ramdeni axal-gazrdis sicocxle Seiwira maSin Cemma ugunurebam da

51 ciala ardaSelia

windauxedaobam... ramdeni sayvareli adamiani daiRupa Cemi gamoisobiT, Cems gamo. rac mTavaria, xo laxvari Caeca maSvin gadarCenis Tundac mcireoden imeds!– ara... ara... magi ar Tqva, dedao qeTevan! ugunurobiT

ar mogsvlia magi Sen! ugunureba ar eTqmis ndobas... piriani adamiani ver warmoidgens sxvis pirSaobas. o, ara, magas nu ityvi, dedao!..– SeiZleba asec iyos, mara... me Cems Tavs ar vpatiobdi

im danaSauls... sikvdils vnatrobdi... mara... ver movi-kali Tavi!.. uaresi codvis Cadenis SemeSinda uflis winaSe!.. Cemi qaixosros da ojaxis winaSe movaleobamac Semabrkola... albaT! – kvlav siCume Camovarda, mZime, damuxtuli siCume. pirveli gigo alaparakda:– Sen arafer SuaSi iyavi, dedao... Sen ki ara – me

madevs is umZimesi codva... Cemda saubedurod, amas gvian mivxvdi oRond, Zaan gvian! sanam Weri ar Camomengra Tavze, sanam ar daviqeci da ar gavnadgurdi, manam gons ver movege!.. eSmakma mZlia da warwymida Cemi suli da xorci da... imitom!..awi raRa drosia TiTze kbenani? ramdenic ar unda

viviSviSo da ramdenic ar unda waviSino TavSi xelebi, ramdenjerac ar unda amoviferTxo guli Cems moZRvar-Tan – nugeSs da saSvels vera da ver vpoulob! – wamiT dadumda – Seni ar iyos, dedao, mec sikvdils vnatrobdi dRemudam, mara... glaxaki aRmovCndi. ver moviswrafe si-cocxle, Tumca... ra azri aqvs Cems arsebobas? anda, ra azri aqvs sinanuls uzneo, sulwawymedili kacisa?– monanieba arasdros araa gvian, Svilo gigo...– axla rom vfiqrob da vigoneb, ram Cagvadenina-meTqi

maSin me da mamaCems – RmerTma uSvelos mis suls –

52modinaxes mecixovneni

is saSineli Ralati da gaugonari uzneoba? ram da - siZulvilma, sixarbem da... Surma, Cemo batono! Tqveni gamarjveba xom Cemi da mamaCemis damarcxeba iqneboda, e.i. Cveni keTildReobis dasasruls niSnavda magi!Tqveni gamarjveba me da mamaCems, Cvens ojaxs saerTod,

gariyavda im sikeTisgan, im... saSovarisgan, rusT xelm-wife rom gvpirdeboda: ise, rusT xelmwife iqneboda mwyalobeli, xonTqari Tu Sahi – amas etyoba mniSvn-eloba ar hqonda CvenTvis!.. mTavari iyo – wyaloba ar mogvkleboda, ar mogvkleboda... simonoviCis skivrSi Calagebuli oqros monetebi!..mere... Tqveni saxelianobac xom gvSurda da gvSurda!..

ki, ki, masTe iyo! mamaCemi da me ver gpatiobdiT, rom zne-maRali iyaviT da... xalxs ro uyvardiT – mdabios Tu warCinebuls – eg sulerTi iyo!..cxonebulma mamaCemma verafriT ver moinela is, bolos

lioniZe rom gaagzavna elCad solomonma rusT xelm-wifesTan.rafer?.. TviTon xom saxlTuxucesi iyo, rusT xelm-

wifis karze orjer namyofi elCad... lioniZe vinRa iyo? mere ra, rom erekle II-is mrCeveli gaxldaT? imer-ameris gaerTianebis erT-erT mTavar moTaved xom Tavis Tavs miiCnevda zurab wereTeli?hoda, medidurobam, ampartavnobam – solomon mefis

mtrad aqcia adre mis samsaxurSi Camdgari saxlTuxu-cesi! oqros wyalobiT, uSurvelad rom agzavnida rusT xelmwife, zurabma bevri Tavadi da aznauri gadaibira Tavis mxareze... es Senc kargad mogexseneba, dedao. bevri gauorgulda sakuTar mefes... Cveneburebi xom oqros gulisTvis suls mihyidian eSmaks!.. oqroa is sacTuri,

53 ciala ardaSelia

ris gamoc ar eridebian-Tqva sulis wawymedas da ris gamoc mefesac da qveyanasac uyoymanod gawiraven!..rusT xelmwifisgan gamogzavnilma oqros simravlem

da Cveneburma zviadobam aki Cemi gamefebac afiqrebina mamaCems!..ki, ki, egre iyo! riTi varT bagrationebze naklebio!

miT umetes, roca didi imperatori wyalobas da mfarv-elobas ar mogvaklebs... oqrosTan erTado!ratom ar unda isargeblo qveynis gaWirvebuli md-

gomareobiT? ratom ar unda gamoiyeno is areuloba, rac CvenSi sufevs?.. aki naTqvamia, lukma gavardes, jamSi Cavardeso. ki, ki, asTe iyo, dedao! amas pirvelad SenTan vambob...„modi-naxes“ aRebis is mzakvruli gegmac xom mamaCem-

ma moisazra! apa, vin warmoidgenda, ro im siSoridan wamevidoda rusis jari, Cveni megzurebisgan gezmimar-Tuli, mTeli Rame ivlida muxlCauxrelad da uCumrad Semoertymoda cixe-simagres... ro Tqvens rigebSi Segza-vnili Cveni ramdenime momxre moaxerxebda qongurebze RamenaTevi guSagebis Canacvlebas – sxvaTa Soris, Cemi gamoCena – TqvenTan viTom mosalaparakeblad – maTTvis xom niSani iyo moqmedebisa!.. da mere: zurabi ratomRac darwmunebuli iyo, rom... Sen wamoegebodi mis ankesze... erTxel, maxsovs – Tqva, Cveni modgma miamiti, malemrwme-niao, advilad ijerebs lamaz tyuilebso!..Senma ZiZiSvilma da misma biWma mimaciles maSvin WiSk-

ramde da gaaRebines karebi darajebs, rom simonoviCs SemovZRolodi... viTom mosalaparakeblad!..pirveli msxverplnic swored is ubedurebi Seiqnen –

ucabedad SemoWrili rusi saldaTebisa – mTeli Rame

54modinaxes mecixovneni

buCqebSi rom iyvnen Camalul-Casafrebuli – Sesaferisi Jamis molodinSi!.. anu... elodebodnen karis gaRebas!gigom isev Seisvena da Semdeg mZafri, aRgznebuli xmiT

kvlav ganagrZo:– am muxTlobis sazRaurad, me ymawvilma kacma, maior-

is Cini, oqros xmali, wminda anas ordeni meore da mesame xarisxis – miviRe maSvin. mamaCems ki ergo general-maioris wodeba, 1200 maneTi daeniSna pensia, jamagiri – Cinisamebr, amas garda zurabs miarTves wminda anas pirveli xarisxis ordeni, sxva jildoebze rom araferi vTqva!..Cvenze mdidari, galaRebuli, mTavrobisgan pativdebu-

li sxva imxanad aravin iyo mTels imereTSi – es Senc xom kargad gexsomeba, dedao?.. uCvenod TiTqos Citi ver gadafrindeboda caze da miwaze WianWvela ver gaivli-da! rac momeprianeboda – yoliferi unda mqonoda da... mqonda kidec!.. gadabmul qeifebSi rusis oficrebTan da maRalCinosnebTan drostarebaSi, gancxromasa da siamt-kbilobaSi vaTen-vaRamebdi! qalebs xom, ukacrauli pa-suxia da... cxvirsaxociviT vicvlidi...SeZeniliT vera da veRar vZRebodi... sul ufro da

ufro meti mindoda!.. marTlac kruli yofila kacis guli, dedao, xarbi da gauZRomeli. veRar movpire igi ve-rasdidebiT! – grigoli SeCerda wamiT da ise amoixvneSa, TiTqos gul-RviZli Tan amoayolao: – Cemi cxovrebis miznad iqca mxolod moxveWa, moxveWa qonebis, simdid-ris da, rac aranakleb mniSvnelovania, moxveWa saxelis – aleqsandre makedoneliviT, mTel duniaSi Tu ara, im ubadruk sabosleTSi, saca giwevs yofna, anu... pirveloba yovelgan, yoliferSi! arc erTi keTili saqme ar mo-

55 ciala ardaSelia

agondeba Cemi aravis. arc erTi! me mxolod – rogorc weRanac vTqvi – CemTvis miviTlidi mxolod yovelifers, CemTvis, marto saCemod da Cemi... saxlobisTvis! me rom lxinsa da SeqcevaSi gaxldi, sxvebi – tirodnen! ramdeni adamiani gamimwarebia, ramdeni ojaxi amiklia da gamiube-durebia! me – aravin menaRvleboda! aravis vindobdi!Cemi Zma simonic ar gavikare axlos, Tumca mTavro-

bisgan ukve Sewyalebuli iyo. arc ZmisSvilebis dan-axva mindoda TvaliT!.. Tan... niSns vugebdi Cems garSemo suyvelas: ai, SemomxedeT, vina varT! ra SegviZlia mama-Svils-Tqva!.. – grigols xma Cauwyda kvlav. mere isev ganagrZo mRelvarebiT.– ... mama ro gardaicvala, TiTqos ufro gavdidgul-

di kidec. ufro gavmedidurdi, gavampartavndi! xo ar ggoniaT, raime damaklo zurabis sikvdilma-Tqva – vedav-ebodi viRaceebs gunebaSi! Tqven ikiTxeT, Tqve udReurno, sacodavebo, misdRemCi ro Ratakni da mSier-mwyurvaleni xarT!.. Tqven xo mxolod imisTvis gaCndiT, ro me da CemisTanebs emsaxuroT, eymoT, daemorCiloT, raTa... Cven – rCeulebma bednierad, kmayofilad vicxovroT, rom lx-inSi, gancxromasa da fufunebaSi davlioT dReni Cvenni, xolo Tqven ki ubadrukno, Tqveni wuTisofeli dReda-Ram unda RvaroT ofli lukmapurisTvis! aseTia Tqveni xvedri-Tqva! aseTia Tqveni bedis ganCineba! – isev Cau-wyda xma grigols:– aTasSi erTxel Tu Semaxsenebda Tavs „modi-naxe“

da isic maSvin, roca kvlav niSni unda momego vin-mesTvis... – TiTqmis CurCuliT marcvlavda sityvebs: – ramca sada gaumarjvdes kacsa ficTa gamtexelsao. hm, rafer SeiZleboda rusTavels ar scodnoda-Tqva, Tun-

56modinaxes mecixovneni

dac giorgi mesamisa da misi karis muxTlobani! ki, mcire gamonaklisebic aris istoriaSi, vTqvaT, Tamaris da daviT aRmaSeneblis saxiT, mara ra mere, kacobriobis matianeebSi xom umeteswilad marula gaumarTavs da zeobs boroteba, Zalmomreoba, siave, Suri, siZulvili, Ra-lati da aTasi sxva ukeTuroba!.. es moSaireTa survilia, maTi ocnebaa-Tqva – sikeTem gaimarjvos borotebaze! meti araferi!.. sinamdvileSi piriqiTaa yoliferi-Tqva! swored piriqiT!gigo isev dadumda. mere misi bage-piridan kvlav gad-

moskda sityvebis niaRvari: – me sikvtilsac arafrad vagdebdi, oRond – sxvisas!

qaixosros, manamde ki solomon mefes – trapezundSi rom gardaicvala upatronod – vaqilikebdi gunebaSi: xo dageyaraT Savi miwa, xo dagibneldaT mze? ai, me ki – cocxali var, jansaRi, mxne, mdidari, rusT xelmwifisgan da mTavrobisgan galaRebuli, aRzevebuli, imperatoris karze miRebuli... me da Cemi STamomavloba – uzrun-velyofili varT da viqnebiT... samidRemCiod!.. – gigom iyuCa da mere isev ganagrZo mRelvarebiT:... maxsovs, simonoviCma pirvelad rom maCvena oqros

monetebiT savse skivri – eso xelmwife-imperatorma gamogzavna, raTa rusis mTavrobis erTgulebi dava-jildovoTo... amdeni oqros danaxvaze sunTqva Semekra, gamovSterdi.mamaCemi zurabi yovelTvis moiTxovda imperatori-

sagan bevr fuls didebul TavadTa mosasyidad da aki eweoda kidec sawadels!..im oqroTi, simonoviCis skivridan rom mergo, im Cin-

medlebiT, im oqros xmliT – Ralatis safasurad rusT

57 ciala ardaSelia

xelmwifem rom miboZa – Tavi mogvqonda da vamayobdiT. gvesaxeleboda!.. ki, ki, gvesaxeleboda Cveni monuri sam-saxuri! da... gana marto me da mamaCemi viyaviT aseTi sulmokleni?rusT xelmwife ro Camevida CvenSi, erTmaneTs veji-

brebodiT imieris Tu amieris warCinebulebi, vin ukeT gaugordeboda fex-qveS gadamTiel imperators!.. Cven xo, oRond Cvens mefes ar davemorCiloT da – vis ar da-vudgebiT ymebad!zogma ra ar Caidina, ra ar ikadra! nemsis yunwSi Zvre-

boda, oRondac... Cini mieRo – polkovnikoba iqneboda es Tu generloba. oRond ramefrad dawinaurebuliyo samsaxurSi da mzad iyo sakuTari coli Caewvina xelm-wifisTvis, an – asuli gaebaxebina! ki, iqamdisin mivediT!.. iqamdisin daveciT!..zog-zogi namusgaqnili Semorigebuli - tols ar

udebda erTmaneTs mTavrobis winaSe bezRobasa da qles-aobaSi! 20 wlis ajanyebaSic swored SemorigebulTagan bevrma „gamoiCina Tavi“ da moZmeTa sisxlSi gaisvara xeli!..romeli erTi vTqva – saqmeni Cveni „sagmironi“? Cve-

ni eSmakze sulmiyiduloba? Cveni mucelRmerToba? aki RmrTisa mimarT vilocoTo – Seicvala Cinis Tu... fu-lis mimarT vilocoTo!.. mere, didi xnis mere, sibereSi, simware rom vnaxe mra-

valgzis, mere mivxvdi, mere gaviazre, me regvenma, ras CavdiodiT da... CavdivarT dResac!.. Tumca, eg Cveni si-glaxeebi xom Senc ukeT uwyi... dedao!– Cemo gigo... zneobriobas yovelTvis uWirda, yovel

droSi... miTumetes, CvenisTana damonebul, gapartaxebul

58modinaxes mecixovneni

qveyanaSi, sadac... didi xania mkvidrobs biwieri, monuri suli da saerTod, erovnulobis, saxelmwifoebriobis SegrZnebis dakargva iwvevs xolme xalxis, sazogadoebis didi nawilis - naxirad qcevas, mxolod sakuTari kuWis amoyorvisTvis zrunvas! satana aki amiT sargeblobda yovelTvis da... sargeblobs dRemdin!– ki. ki. asea, samwuxarod, dedao! gigo wamiT dadumda. mere kvlav wamoiwyo:– marTlacda, risi samSoblo?.. ra sazogado saqme da

azri?.. mxolod piradi gamorCena, piradi keTildReoba, piradi dideba – ai, Tavi da Tavi yovelisferis... swore-dac rom mxolod kerZoobiTi sikeTe amoZravebs didze did umravlesobas, Cemo batono!.. Tumca... RvTis winaSe, es yvelaze naklebad Sen da SenisTanebze iTqmis, mara... saerTo wess ver cvlis calkeuli magaliTebi!.. vera!..amitomac iyo albaT, rom aRar mwamda es sastiki, ul-

mobeli, uZRomeli, binZuri cxoveli - adamiani ro hqvia – RvTis xatiao!.. RvTis xati raferaa es borotebis sadguri, kaco?..mitomac iyo, Cumad, gulSi masxrad vigdebdi xolme

qristianul zneobas... sulgrZelobas, mimteveblobas, moyvasisadmi siyvaruls – yoliferi es ususuri, uZlu-ri adamianebis mogonil zRaprad mimaCnda... – gigom wamiT iyuCa da mere isev ganagrZo dabali xmiT:– Sen weRan monoba axsene, dedao... ki, xangrZlivi

monoba aTa xsirebs, ryvnis adamianebs, da saerTod, eris suls, mara... sakiTxavia, Cven TviTon... adamianebi ratom viryvnebiT -Tq va? ratom poulobs satana Cvens sulSi sayrdens-Tqva?.. e.i. imTaviTve, dabadebidanve zis es bi-wiereba adamianebSi da imitom!..

59 ciala ardaSelia

...tyiurebSi, adamianTa sakrebulo ro hqvia, amaod mimaCnda-Tqva kacTmoyvareobis qadageba, moyvasis, miT umetes – mtris siyvarulisken mowodeba! yovelive es wylis nayvaa-Tqva! mglis Tavze saxarebis kiTxvaa-Tqva! ager qarTulad wirva-locvasac gviSlian ukve... da vin amoiRo xma? xo gavuCumdiT moZalades? xo SevegueT? xo movixareT kidev erTxel qedi?Zala aRmarTsa xnavso? tyuilia magi. beCavi, uZluri

da mSiSara kacis mogonilia es andaza... Cemo batono! Tavis siglaxis gamarTlebaa eg da... sxva araferi!..– yovelive es Cveni samefoebad dayofas da Semdeg

gaTiTokacebas mohyva, Cemo gigo! urwmunoebam, uRvToobam dagvria xeli. ki marTalia - uricxvi mteri gveseoda! ki marTalia, damxvdurad mebrZolni viyaviT metwilad, mara... vera da ver gaverTiandiT, ver SevikariT erT muStad... ver gamovnaxeT saerTo ena... daviqsaqseT. davqucmacdiT da... zneobac wagvixda amis gamo! gadavgvardiT, gadavjiS-diT... sxvaTa, ucxo TeslTa mimarT Semwynarebelni – uwyaloni, daundobelni gavxdiT erTi meorisadmi!.. hoda, mteric yovelTvis sargeblobda-Tqva amiT da... amJamadac amitom mogveria ase! anu... RmerTi Semogvwyra, rogorc Cans, Cveni uzneobis, avxorcobis gamo... Cemo gigo!– hoda, mec maqa var, dedao. mec amas vambob! Cvens

garSemo raki TiTqmis yvela mtacebeli da avazaki aR-moCnda, raki saSvelic aRar gamoCnda arsaidan, Cvenc, Cvenc wavxdiT da... davWameT-Tqva erTmaneTi – oqros gulisT-vis anu „kai cxovrebisTvis“ gulmodgineT vasxiT mtris wisqvilze wyali... da... dResac grZeldeba-Tqva es an-gareba, siglaxe. uzneoba da ukeTureba da ara mxolod – CvenSi! – mTel dedamiwaze masTea es! ki, ki!.. mTel

60modinaxes mecixovneni

cisqveSeTSi gaixrwna adamis modgma... mTel qveyniereba-Sia aRzevebuli vercxlismoyvareoba, CarCul-mevaxSuri suli-Tqva anu mamona, oqro gaxda salocavi xati-Tqva, oqro iqca kerpaT!.. „va, oqro misTa moyvasTa arodes micems lxenasa, dRed sikvdilamdis sixarbe Seaqnevs kbilTa RrWenasao“ rusTvelis es sibrZne saqilikod iqca aki!.. hoda, oqrosadmi gaumaZRari siyvarulis wya-lobiT, siZulvilis da Suris gamoisobiT – dedamiwis zurgze momavalSi yvelgan daiCagreba-Tqva simarTle da patiosneba. adamis modgma moimkis imas, rac daTesa – uwinaresad ki: es ganaCeni me, me mekuTvnis da Cemnairebs – ase rom gvemarjveba xolme drois morgeba! mara... Tqvennairebma, rCeulebma - udanaSaulo, wminda, marTalma adamianebma, msxverplad Sewirulebma - ra daaSaves-Tqva? ai, esaa gaugebari... ai, esaa azrmiuwvdomeli CemTvis!..– me, erTi ubralo, Cveulebrivi mokvdavi var, ra sax-

senebeli var rCeulebSi, Cemo gigo, magram... ufali Tavis rCeulebs umzadebs swored gansacdels, igi xom - gul-Tamxilavia!gigom myisve Seawyvetina:– WeSmaritad, dedao, WeSmaritad! drois da Jamis

mixedviT miuzRavs yvelas.... TiTqos vis an ras unda waeqcia grigol wereTeli – cxovrebis mwvervalze ro iyo moqceuli? mara... am siberis Jams damtirebelic aRaravin damrCa... xuTive Svili rigrigobiT, udrood mivabare miwas, im miwas, romlis Svilebi varT suyvelani, ...xolo mavanTa da mavanTa sikvdilis gamo, farisevlu-rad, gareSTa dasanaxad da mosaCveneblad aki – crem-lebsac vRvridi... piradad me msaxiobobis didi niWi aRmomaCnda, Cemda gasakvirad, dedao...

61 ciala ardaSelia

xo, imas vambobdi... raT unda gamxareboda-Tqva me ugunurs, sawyalobels, moZmis sikvdili? roca... mec droebiT, mxolod droebiTi mdgmuri var am wuTi-soflis, am saaqaosi?.. viTom Cven, sul yvelani, saTiTaod sasaflaosken mimaval gzaze, rigSi ar vidgeT!.. viTom saTiTaod, yvelas gulze ar dagveyreba Savi miwa da Wia-Rua ar SeWams Cvens ubadruk gvams, mZorad qceuls! anda, raT, risTvis unda mZulebodiT Tqven da TqvenisTanebi – ocnebis gmirebi, samarTlianobisa da WeSmaritebis erTgulni ro iyaviT? an Tundac... Ze-SecTomili yo-filiyaviT?.. mara... Suri, weRanac vTqvi - boRma, siZul-vili - saTavea-Tqva yovelive borotebisa...ityvian, mtris sikvtili unda gixarodeso, mara... rom-

eli mtris? gareSesi, momxduris, moZaladis, mtaceblis?.. ki, batono, gasagebia... mara, Tvisis, TanamoZmis, moyvasis?.. Tanac rCeulis! – kvlav xangrZlivi pauza Camovarda da mere: – me xo... sicocxle bevr adamians gavumware... da yvelaze ufro ki – Sen Segcode, dedao, Sen... gimuxTle!.. ai, ra miklavs guls yvelaze metad, ai, ra miSxamavs si-cocxles! ai, ras ver vpatiob Cem Tavs, ufalma Tundac rom Semindos!ki icoda iRumeniam, rogor ara, mis smenamdec aRwevda

– Tumc kantikuntad – mSobliuri kuTxis da kerZod, yovlisSemZle wereTlis Tavs gadaxdenili ambebi...ukve asakovanma, ormocdaerTi wlisam, Tavisaze ocdax-

uTi wliT umcrosi nestor niJaraZis ulamazesi asuli SeirTo colad. bednieri ar aRmoCnda es qorwineba. zedized oTxjer, daudgeneli mizeziT – daeRupaT Cvi-li bavSvebi. mexuTe bavSvze mSobiarobas Tavad meuRle gadahyva, axaldabadebuli biWi ki cocxali gadarCa, ma-

62modinaxes mecixovneni

gram... Teqvsmeti wlisa ubedurma SemTxvevam moulod-nelad imsxverpla: gimnaziis Senobis meore sarTulis kibeze fexi daucda, Zirs gadmovarda – qvis safexuris Zgides Tavi daartya... da suli ganuteva.– xo, imas vambobdi dedao, Cems ampartavnobas sazR-

vari ro ar hqonda, iqidan Cans, sanam bolo nugeSi, Cemi zura ar gamomecala xelidan, manamde yinCad meWira Tavi! TiTqos damnaSave Cemi sacodavi meuRle iyo, bavSvebi ro gvexoceboden, TiTqos is, is iyo bednavsi! mas, naTos mo-hyva STamomavlobiTi ubedoba!.. ar mindoda, jiutad ar mindoda Tvali gamesworebina simarTlisTvis... iRumenia ana, igive qeTevani, mzeradaxrili, gulSekum-

Suli usmenda Tavisi Zveli moqiSpis da dauZinebeli mosisxle mtris mxurvale aRsarebas, mis TviTgvemas Tu TviTgansjas. TiTqos udrtvinveli simSvidiT unda aReqva gardasuli, Soreuli wlebisgan mogvrili tki-vilis gancda, TiTqos gulgriladac ki... TiTqos su-lis siRrmeSi ver unda SemoeRwia uSoresi warsulis gaxsenebiT mogvril simwares - gigos mZafri sityve-biT gacxadebuls, TiTqos wlebs mainc Tavisi unda eqna, wlebs unda gaexunebina, gaeqarvebina uzomo tanjvisa da uneblie danaSaulis SegrZneba, anu is iara, misi daW-rili guli rom atarebda didi xnis ganmavlobaSi, da rasac axla gigo wereTeli aseTi mRelvarebiT, aseTi siwrfeliT, Sinagani wuxiliTa da SfoTiT igonebda da... inaniebda! magram... iyo ki ase?ho, wasuliyo... drois mdinarebas unda gahyoloda

TiTqos yvelaferi is, rac maSin egzom sasicocxlo, mniSvnelovani Canda TanamedroveebisTvis. da marTlac: vis axsovda axla solomon meore, imereTis anu daquc-

63 ciala ardaSelia

macebuli saqarTvelos erTi kuTxis ukanaskneli mefe? an qaixosro wereTeli? – mTavarsardali? zurab Tu grigol wereTlebi, qeTevan abaSiZe da sxvani da sxvani? dro-Jamma, misma ulmobelma srbolam STanTqa, daviwyebis morevSi CaZira maTi saxelebi, landebad da moCvenebebad aqcia erT dros TiTqos esoden gamorCeuli pirovnebebi, romlebic sakmaod mniSvnelovan rols TamaSobdnen Ta-vis droze cxovrebis anu wuTisoflis oromtrialSi...axla... axla sxva zriali ismoda, axla sxvebis jeri

damdgariyo, axla sxvebs unda gaekvliaT gza – marTali Tu mrudi xerxebiT! axla amaT marTebdaT brZola Tavis Tavis dasamkvidreblad ama qveyanasa zeda – marTebuli Tu umarTebulo saSualebebiT da wesebiT, amaT mere ki – movidodnen sxvebi da... ase iqneba dausrulebliv, qveynierebis aRsasrulamde – Jamis srbola! erTaderTi, mudmivi, waruvali realoba ki isaa, rom, Sen pirovnu-lad unda waxvide am sawuTrodan – ufalTan Sesaxve-drad! ai, esaa albaT yvelaze arsebiTi, yvelaze ufro mniSvnelovani safiqrali da sagonebeli, yvelaze ufro didi Tavsatexi da sadardebeli am samzeoSi.diax, wlebs TiTqos unda waeSalaT warsulis sisx-

liani nakvalevi, magram sinamdvileSi... moxucebuli iRumenias gulSi kvlav azavTebuliyo gardasulis mex-Tatexa...gigo wereTeli ki kvlav ganagrZobda aRsarebas Tu

TviTgvemas dabeJili, bebruli xmiT, nawyvet-nawyvet, daum-cxrali RelviTa da sinanuliT. da Tvalebidan momdi-nare sisveles wamiswam farTo cxvirsaxociT iwmendda.iRumenia adga, bodiSi moixada da senakidan gavida.

cota xnis Semdeg Semobrunda. gigo isev ise ijda Tav-

64modinaxes mecixovneni

CaRunuli, moRvenTili da magidaze dawyobil Tavis dam-Wknar xelis mtevnebs dasCereboda gaunZrevlad.iRumeniam sTxova, satrapezoSi wamobrZanebuliyo –

namgzavri xarT, amxela manZili gamogivliaT, cota waix-emseT, gaTbiT da daisveneTo.gigom Tavi aswia, usicocxlo TvalebiT axeda iRu-

menias:– daRlili ara var, dedao... wuxel senakSi faRavebTan

gavaTie Rame... manamde quTaisSi Sevisvene niJaraZeebTan... senakidan aqamde ki – araa didi manZili... – SeCerda.iRumeniam Tavisi gaitana. ... satrapezoSi rom usxdnen tablas, gigos arafrisT-

vis piri ar daukarebia, mxolod cota Rvino mosva ram-denjerme. mere isev ise ijda daRvremili, Rrma fiqrebSi wasuli. orives Sua, maTdauneburad, Savi RrubeliviT gawoliliyo ormoci wlis winandeli seqtembris is saSineli, sabediswero dRis aCrdili.– aseTia ulmobeli sinamdvile, dedao qeTevan... – wamoi-

wyo isev gigom xmadabla, TiTqmis CurCuliT: – SeZenis da moxveWis JiniT aRtyinebuls, amasobaSi TvaldaxelsSua gamepara wlebi, viTarca sizmari Ramisa... Turme Tvalis erTi daxamxameba da wamiswami yofila marTlac es mux-Tali, warmavali wuTisofeli!.. amaoeba amaoebaTao... – amoigmina gigom, mere, Zlivs gasagonad, ufro TavisTvis ganagrZo: – dRes ara, xvale movkvdebiTo, sofeli asre mqneliao, aki sulmnaTma rusTavelma gvaswavla! hoda, sad wauxval am gardauvalobas? sad gaeqcevi am WeSmarite-bas?! mara... Sevismine ki rame Tavis droze?damtirebeli aravin myavs-Tqva, weRan giTxari, dedao!

– WeSmaritad asea! erTi mduRare cremli ar daecema

65 ciala ardaSelia

Cems gvams, aravis guls ar dawvavs sulwawymedili gigo wereTlis sikvtili... ra gamevida? risTvin vicxovre? risTvin viwvale? raT mindoda amdeni qonebis moxveWa, oxraT ro mrCeba axla? vis vejibrebodi? ratom? risT-vis? imisTvis, ro bolos gamwarebuli sibere mqonoda da davrdomili da sasowarkveTilsi bedisgan anu Cemi uRvToobisgan ganwiruli, sikvtilsac movZulebodi?– eh, Cemo sayvarelo, „ukeTumca ufalma ara aRaSenos

saxli, cudad Svrebian maSenebelni misni!“ – uneburad mowyda iRumenias bage-pirs.gigo SekrTa. xma gaikminda da gafarToebuli Tvale-

biT SeaCerda iRumenias.visgan, ukanasknelad visgan moismina es saxarebiseuli

sibrZne gigom? vin uTxra igi cxovrebis mwvervalze moqceuls?... an Seismina ki es Segoneba Tu gafrTx-ileba? da saerTod:Seismens ki odesme am sibrZnes adamis modgma? xom ar

darCeba igi mudam xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina?erTma RmerTma uwyis!..mosaRamovda.gigo wereTeli iRumeniam monasterSi datova – SeR-

amebulze ar egeboda sadme wasvla, miTumetes quTaisSi, im siSoreze.arc gigos gamoudvia maincdamainc Tavi – etyoba, am-

denma gancdam, amdenma mRelvarebam isedac dauZlure-buli moxuci saSinlad moRala.keliaSi moasvenes monazvnebma ise, rogorc ekadreboda

sapatio stumars.iRumeniam ki mTeli Rame locvebSi gaatara. igi Tavis

da gigos codvil suls avedrebda ufals da RvTismSo-

66modinaxes mecixovneni

bels, motevebas da Sendobas sTxovda uneblie Tu nebsiTi SecodebisTvis, aki adrec loculobda xolme gigosTvis, iseve, rogorc yvela imaTTvis, „romelnic mZlavroben da myvedrian me, nu dasji codvaTa da usjuloebaTa Sina maTTa CemTvis, aramed moaqcien igini borotisagan, romel aqun Cemda momarT da Seiwyalen didiTa wyalobiTa SeniTa“-o, magram „modi-naxeSi“ daRupul sulTa gamo Sewyalebis Txovnas TavisTavisTvis – dRemde veRar be-davda!locvasTan erTad mTeli Rame iRumenias, misdaunebu-

rad, kvlav mTeli sicxadiT da mkafiod dautrialda Tvalwin im tragikuli warsulis suraTebi – yoveli wvrilmaniTurT, romelTac TiTqos mtveri unda way-roda wlebis simravlis gamo, magram Turme aqamomde cocxlobda yovelive – nirucvlelad!

* * *

... nagvemi qeTevani idga Tvalgadmokarkluli polkovnik simonoviCis mrisxane da mZulvare mzeris qveS, simonovi-Cis, dorblebs rom yrida piridan, idga Tavaweuli, amayi ieriT da... mdumarebda!qeTevani dumda maSinac, roca bolos da bolos Sin-

dabrunebuls da axloblebiT garSemoxveuls – SeeZlo odnavi SvebiT amoesunTqa.qeTevani... damunjda!raWidan Svilebi – ori 13-14 wlis gogona – Teona

da daria, da 10 wlis daTuna rom Camouyvanes _ uxmod, usityvod Caikra isini gulSi da... xmagakmendils, wveTi cremli ar gadmougdia TvalTagan.

67 ciala ardaSelia

gadioda wlebi... qeTevani qaixosros da ufrosi Svi-lis molodinSi yovel cismare diliT da RamiT, Ziliswin, RvTismSoblis xatTan daCoqili uxmod, sasoebiT gulSi loculobda saxegamtknarebuli - TvalgamSrali da... mere – Rrma fiqrebSi wasuli, TiTqos gare samyarodan mowyvetili – sasaxlis baRSi an aivanze scemda xolme bolTas...da roca xuTi wlis Semdeg, erT mSvenier dRes oda-

saxlis kibeze amomavali meuRle da ufrosi vaJi dainaxa, jer wamiT gaxevda, mere: – xosia! papuna!-o, – ikivla da adgils mowyda, aqviTinebuli Caekra qmar-Svils mkerdSi. didma sixarulma xma amoadgmevina enaCavardnil, damun-jebul qeTevans da... cremlebic mxolod maSin waskda Rvarad...mere... waewyvnen erTmaneTs dReebi, Tveebi, wlebi, qeTe-

vans Talxi kaba ar gauxdia, arc samkaulebi utarebia, arc sazeimo wveulebebsa Tu lxins daswrebia, maSin rom ase moduri iyo qarTvel TavadaznaurobaSi. roca xalxi damonebulia da gaRatakebuli, roca amdeni sicocxle Seewira qveynis Tavisuflebas, ra dros lxiniao –gul-Si amoWril am Segonebas emateboda „modi-naxes“ cixes-Tan momxdarSi sakuTari, Tundac uneblie braleulobis SegrZnebac, misi mudmivi mgloviarobis sababi rom gamx-dariyo. Svilebis qorwilebmac, aseve naTloba-Zeobebmac _ yovelgvari zar-zeimis gareSe Caiara...dro duned, uRimRamod miedineboda yoveldRiuri

ojaxuri sazrunaviT datvirTuli. magram erT mSvenier dRes col-qmris Caketili cxovreba moulodnelad aaf-oriaqa joxze dabjenili, daxeibrebuli basilika Ron-RaZis gamoCenam.

68modinaxes mecixovneni

im sabediswero dilas, roca anazdeuli Tavdasxma moxda „modi-naxeze“, daWrilma basilikam mainc moax-erxa Turme galavanis Tavze gaWra, ori saldaTi gadai-yola Tan da qonguridan gadaeSva: tyveobas sikvdili amjobina. magram, amjeradac, rogorc krwanisis omSi – saswaulebrivad gadarCa. glexebma SemTxveviT ipovnes Turme igi saSinlad dalewil-dasaxiCrebuli, gadamales, xalxuri saSualebebiT umkurnales da Tumca xeibrad darCa, sicocxle mainc SeunarCunes. mxolod mas Semdeg, rac trapezundSi solomon II aResrula, xolo rusTa mTavrobisgan Semorigebuli qaixosro wereTeli ojaxs daubrunda, basilikam gadawyvita, moenaxulebina Tavisi yofili batonebi...es Sexvedrac umZimesi tkivilebis momtani aRmoCnda

qeTevanisaTvis, Tumca... basilika cocxali gadarCa, ma-gram... vai aseT sicocxleso, mwared ganicdida „modi-naxes“ mecixovne da... qeTevanic... Tavis gunebaSi!mas mere da manamdec... qeTevani da qaixosro, erTmaneT-

Tanac ki gaurbodnen im avbediTi dReebis gaxsenebas...... solomon meoris gardacvalebis Semdeg qaixosro

vaJiTurT – ukve mTavrobisgan Sewyalebuli – Tumca ki daubrunda Tavis samSoblos, saxleulobas, magram gulCaTxrobili, dadardianebuli qaixosro. qeTevaniviT, Tavis saxl-karis gareT fexs arsad adgamda, sakuTar sa-saxleSi gamoiketa da ramdenime weliwadSi uceb, gulis SeteviT gardaicvala kidec: Cumma dardma, gacruebuli imedebiT gamowveulma unugeSobam da usasoobam – Ta-visi qna: da es jer kidev Warmagi – mTakaci udrood gamoesalma wuTisofels... daqvrivebulma qeTevanma mci-re xnis Semdeg ki monasters miaSura.

69 ciala ardaSelia

* * *

... ganTiadisas, deda elpitem amcno Zilgatexil qeTe-vans, batoni grigoli cudad Seiqna wuxel da mobrZane-bas gTxovTo.... senakSi gigo wereTeli sikvdils ebrZoda.iRumeniam monazvnebs mama nikolozis saswrafod

moyvana daavala, Tavad ki gigosken daixara da Wiris ofliT dacvarul Sublze xeli daado. TvalamRvreulma gigom uceb xeli dauWira iRumenias

da bagesTan miitana. raRacis Tqmas cdilobda, magram piridan daunawevrebeli, gaurkveveli bgerebi amosdioda mxolod, romelic TandaTan xrialSi gadavida...iRumeniam saswrafod pirjvari gadasaxa ramdenjerme,

Tan ganuwyvetliv locvebs CurCulebda, Tvalebidan Rvarad wamosuli cremlis nakadi ki momakvdavs gul-mkerds usvelebda.– Seni... cremlebi... dedao... iq... iq... gamyveba... – uceb

garkveviT amoTqva momakvdavma da... naTqvams sulic amoayola!iRumeniam Tvalebi dauxuWa micvalebuls.gigos saxeze simSvidis ieri gadakvroda, tuCebs ki –

netari Rimili Seyinvoda.„mec male mogyvebi, gigo, Svilo!..“... sasTumalTan mjdari iRumenia ana Seurxevlad

dasCereboda cxedars da iseTi SegrZneba daufleboda, TiTqos im patara biWs dastiroda axla, Svidi wlisa rom Causves kalTaSi qorwilis dRes – Zveli wesisame-br, da... TvalebgafarToebuli aqeT-iqiT rom atrialebda Tavs da verafriT gaerkvia, ra xdeboda mis irgvliv!

70modinaxes mecixovneni

maSin vin warmoidgenda am angelozissaxian, Tmaqo-Cora, umanko biWunas ra sastik xvedrs umzadebda Turme gangeba! rom aTeuli wlebis Semdeg daZabunebul-daleu-li, yvelasagan gankicxuli da daviwyebuli, uWirisu-flod darCenili – swored im adamianis xelSi dalevda suls, vinc ase ulmoblad, ase umowyalod gawira da gaimeta Tavis droze, rom swored misgan naRalatevi qalis cxeli cremli da locva gauadvilebda maradiul samyofelSi gadasvlas.marTlac rom: „Seucnobelni arian gzani uflisani!“... gigos gardacvalebidan ramdenime TveSi qeTevanmac

ufals miabara Tavisi suli.

71 ciala ardaSelia

surogati

(`sxva saukunis mgzavri gviani!~)

kargad moilxines, rac marTalia marTalia. Tumca... umamakacebod ki.saqme is gaxlavT, rom cocxali Tanamecxedreebi Seg-

nebulad datoves TamaSgareT, xolo mkvdrebi _ Ta-visTavad aRmoCndnen am mdgomareobaSi.sxva mxriv... es wveuleba winandelTagan TiTqos di-

dad ar gansxvavdeboda am bebruxanebisTvis, rogorc uwodebdnen xolme TavianT Tavs asakovani qalbatonebi.ase iyo Tu ise, sakmaod Seryeuli janmrTelobis

miuxedavad, jerjerobiT cocxlebi iyvnen. ise ki, Zalian Seecadnen _ Zveleburad emxiarulaT, emReraT, ecekvaT, eoxunjaT, ufro sworad, ebuqnavaT _ rasakvirvelia, sa-kuTari Zalebis Sesatyvisad, anu maTive TqmiT, etingicaT.

72modinaxes mecixovneni

didebuli `xvanWkara~ da didebuli kerZebic miirTves, xolo namcxvrebs rac Seexeba _ erTxmad aRiares isini saucxood da mainc _ mTavari is iyo, am e.w. xuTeuls kvlav rom uyvardaT erTmaneTi da kvlav rom uxarodaT erTad yofna. Tumca...Tumca iyo mainc am SexvedraSi raRac faruli, gaumx-

eleli sevdis Tu kaeSnis niSati, rac, SesaZloa zedapir-ze ar Canda, magram sulis siRrmeSi imaleboda uTuod TiToeul maTganSi._ gogoebo, winadadeba Semomaqvs _ CavaqroT Suqi da

sanTlebis sinaTleze viTamaSoT... bavSvobana!.. anu..._ moica, moica, Cemo sayvarelo ekuna! aqamde, aba, ras

vSvrebodiT es ZonZroxa bebrucanebi? Tu... Seni azriT, lavuazies Teoremaze viWyletdiT tvins?saerTo sicils ekas ganmarteba mohyva:_ ara, ara... macaleT, Tqve oxrebo! sxva ramis Tqma

mindoda... modiT gulwrfelad, gulaxdilaT movigonoT-meTqi Cveni bavSvuri ocnebebi da natvra-survili da... alal-marTlad vaRiaroT _ ra agvixda da _ ra ara!me mgoni, saintereso iqneba am eqsperimentis Catareba

Cvens asakSi..._ ar aris urigo azri, xom ici Sen!... yoCaR ekaterine!_ mec momwons eg idea._ mec._ mec Tanaxma var._ maS, SevTanxmdiT?_ SevTanxmdiT. SevTanxmdiT ekas venacvale._ raki winadadeba erTxmadaa miRebuli... anu moxda

saswauli da xuTi qarTveli SeTanxmda..._ amasTan, sagulisxmo isicaa, rom... Tavi aravis Seu-

kavebia...

73 ciala ardaSelia

_ miT umetes... miT umetes, Cemo natali. maS, SevudgeT saqmes. pirveli vin daiwyebs?_ Sen iseTi makvarancxi iyavi da xar dResac, Cemo

ekuS, esec winaswar geqneba mofiqrebuli._ ara, ara, RmerTmani. spontanurad momivida es azri.

magram, rakiRa Cemi wamowyebulia es ambavi, vfiqrob, ajo-bebs... pirveli sityva mivceT Cvens usayvarles megobars, Cvens saxelovan, mTeli Cveni erisTvis saamayo momRe-rals, Cvens Zvirfas miqelaZes... Cvens ninucas!_ bravo, bravo. SesaniSnavia. Tanaxma varT! _ aRta-

cebul SeZaxilebsa da taSis cemaSi uceb gaisma q-on natalis skeptikuri xma:_ ratom... ninucas? ver gavige?..uceb Camovardnil siCumeSi qalbatonma nataliam ga-

nagrZo:_ Cemo Zvirfasebo, Cemo sayvarlebo, ninucas isic eyo-

fa, rom... saqveynod cnobili pirovnebaa. marTalia, axla nikuSa cocxali ara hyavs, magram... xom iyo bednieri meuRle?.. (ise, Cvens asakSi an nikuSa unda wasuliyo pirveli, an _ ninuSa _ RmerTma asi weli acocxlos Cveni niniko), mara... ras vizamT? aseTia gardauvaloba. anu... yvelani sikvdilis Svilebi varT: ra dRes, ra xval _ yvelani saTiTaod saiqioSi unda wavcuxcuxdeT _ diax, mogvwons es, Tu ara!Cveni ninuca agreTve bednieri dedacaa _ CvenTvis,

yvelasTvis sayvareli vasiko amerikidanac ar aklebs yuradRebas da mzrunvelobas. asevea _ SviliSvilebic! mokled, Cveni niniko bednieri qali iyo da aris dResac _ miuxedavad imisa, rom am bolo dros cota sibere Seepara, rac mogexsenebaT, gansakuTrebiT lamazi qal-isTvis, yvela Wirze ufro didi Wiria, magram... esec

74modinaxes mecixovneni

bunebis kanon-zomiereba gaxlavT da rasac, sikvdilis ar iyos, samwuxarod, versad gaeqcevi!.. cota gulsac uCiva xandaxan, rogorc Cven yvelani, magram... egec araferia _ mTavaria, mas yvela survili ausrulda cxovrebaSi da bednieri qalbatoni brZandeba!ase da amgvarad, upriania, pirvelma ilaparakos iman,

vinc, vTqvaT, CemsaviT, didi veraferiSvili cxovrebiT icxovra, anu bevri natvra-survilis asruleba ki ara, saerTod, cariel-tarieli darCa amqveynad. xom var mar-Tali, Cemo Zvirfasebo?_ Sen ukve imdeni ilaparake, Cemo natali, marTlac

azri ara aqvs raime dava-kamaTs. Sen naTqvamSi, aris logikis marcvali, magram..._ Tu logikuria Cemi msjeloba, maSin ratom ar me Ta-

nxmebi, Cemo sayvarelo ekuna?_ ici ratom?.. niniko jer-erTi, dRes Cveni stu ma-

ria, ufro swored, misi gulisTvis ufro SevikribeT aq dRes yvelani, anu es saRamo misi dReobaa, anu... nino o ba bolosdabolos. meorec!.. Zlivs xuTi qarTveli SeTa-nxmda..._ oTxi!_ kai, jandabas, iyos oTxi da am dros..._ am dros _ Seawyvetina nataliam: _ Tu demokra-

tiulobanas vTamaSobT, xom sjobia Tavad pretendents vkiTxoT: Cveno sayvarelo niniko, ginda iyo pirveli... Tu mexuTe?.. ra gacinebT, Tqve SeCvenebulebo? ra vTqvi sasacilo? rogorc yvela qarTvels, ninikosac, rasak-virvelia, unda iyos pirveli!.. Tumca... vatyob, Cems pro-tests azri ara aqvs! cxadze ucxadesia!... niniko, Sen ras ityvi? Tanaxma xar daiwyo pirvelma, Tu... ginda mexuTe iyo?..

75 ciala ardaSelia

_ gogoebo, sanam Tqven erTmaneTSi paeqrobdiT - ga-davwyvite, gTxovoT, iqneb marTla me malaparakoT pirve-li? da ara imitom, rom Cveni Zvirfasi natalias TqmiT, rogorc yvela qarTvels - ueWvelad pirveloba msurs maincdamainc! _ SeCerda. mcire xnis Semdeg ki ganagrZo:_ iciT Tqven, rogori oratoric var da mainc... TviT

CemTvisac moulodnelad, saocrad mominda, rom... swored axla, am saRamos, Cems sayvarel megobrebs gadavuSalo guli... ar vici, ra SemiCnda ase uceb... SeiZleba Rvi-nomac gamaTamama..._ase `vicis Rvinoma~!.. midi, sayvarelo! Sen... dauka! ha

burTi da ha, moedani!_ ara, xumrobagaSvebiT, gogoebo, iciT imitom mominda

usaTuod CemiT daviwyoT: jer erTi, bednier adamianad rom migaCnivarT Turme da meorec..._ moica, moica... axla marTla ar gadamrioT! qalo,

ara xar Tu? ras hqvia _ Turme? CemTan WidilSi emand RmerTs ar Sescodo! modi, maSin seriozulad ganvsa-joT: Cvens TaobaSi, pirad Tu SemoqmedebiT cxovrebaSi Tu vinmem raime warmatebas miaRwia _ es Sen xar, Cemo ninuc! riTac, sxvaTa Soris, didad mogvaqvs Tavi Sens Zvel megobrebs, riTac vamayobT kidec!..marTalia, bednierebis aRqma zogjer pirobiTia da

saerTod, bednierebis sazomad sxvadasxva kriteriumi miiCneva, anu metnaklebad, individualuria igi, da mainc... Tu saerTo mosazrebidan gamovalT..._ vici, vici, Cemo nata, es yvelaferi! am zogad WeSma-

ritebaSi ar gedavebi... isic vici, rogor giyvarv arT, ma-gram... iqneb jer me damiTmoT asparezi-Tqo... marTlac,… raRac ar masvenebs amaRam, oRond... _ ra _ me TviTonac ar vici! ar vici, ram amawriala ase!

76modinaxes mecixovneni

_ midi, Sen Semogevle, niniko, ilaparake! О чем речь!.. rogor gekadreba! _ natalias sxvebic ahyvnen:_ gmadlobT, Cemo Zvirfasebo... amasobaSi davibeni

kidec cota... mgoni, cota SevSindi kidec: vai Tu ver gamigon, anda bodvad CamiTvalon monayoli, anda fanta-ziis nayofad miiCnion-Tqo!.. erT rameSi ki var darw-munebuli _ vici, ar damcinebT... masxrad ar amigdebT!_ e, e... Sen xom ar aurie, qalo?.. ras hqvia dam-

cinebTo?.. Cven aq raRacas vmaimunobT, Tavs viqcevT ta-kimasxaraobaSi, Sen kidev... _ kvlav azrialdnen qalebi._ gaCumdiT. ra dReSi xarT, diacebo? Cvens parlamen-

tSi xom ar ggoniaT Tqveni Tavi? aba, siCume iyos da gagoneba! midi, niniko, Cveni Tavi genacvalos. Seni xmali _ Cveni kiseri. `davai~, Saubere, qabato-jan!.. CamoasxiT, erTic unda davliooo... aba, he!_ Cemo nata, Sen mkvdarsac gaaqnevineb fexs, magram...

ise, `mofiqrebisTvis~ Tu maZlevT cota dros?_ ma ra! Sen ki ara, sikvdilmisjilebsac aZleven

dros _ mosafiqreblad _ mokvdes, Tu... ara!_ gmadlobT, Cemo sayvarelo natali! vici Seni

gulkeTilobis ambavi, magram... es oxeri, marTla avReldi, azrebi damefanta... Tumca es atmosfero... Tqveni gu-liTadoba da siyvaruli jer kidev pirvel klasidan rom iRebs saTaves _ au, ise, ra didi droa gasuli, TiTqmis saukune _ mibiZgebs saimisod, rom... mokled, minda gagimxiloT Cemi gulis saidumlo, gagimJRavnoT dafaruli xvaSiadi... SeiZleba marTlac Rvinom Semagu-liana cota kidec... SeiZleba imanac, samaris kars rom vukakuneb ukve... mokled, asea Tu isea, minda giamboT im ymawvilqaluri ocnebebze Tu natvra-survilebze, rac... ar amsrulebia! /pauza/

77 ciala ardaSelia

_ ise, Cven TiTqos yvelaferi viciT erTmaneTze, yove-li wvrilmani, yoveli niuansi da mainc... adamianis suli xSirad bolomde Seucnobeli labirinTia, Turme... Turme Zalian axlobeli adamianisTvisac ki... diax, igi zogjer inkognitod rCeba xolme, anda gauSifrav ieroglifad!

* * *

...pirveli SegrZneba... uceb, erTbaSad movardnili lur-ji feris niaRvari iyo, wamsve rom waleka mTeli misi cnobiereba. erTbaSad daabursalava da daaretiana. mere... cisferi, lurji, mwvane, narinjisferi erTmaneTSi airia, aiTqvifa da Tavisdauneburad Sig, am ferebis RvarTqafSi curva iwyo _ TiTqos mCate nafotad qceulma, ususurma, patara arsebam. es iyo _ warmoudgenlad, saswaulebrivad saamo ronini Tbil, molivlive talRebSi, anu...es iyo zRva! anu... usazRvro sivrce!..pirveli sasaimovno elda. pirveli gaucnobierebeli

aRqma usasrulobisa, maradisobasTan ziarebis pirveli netareba-ferebis simfoniaSi ganzavebuli. diax. es gax-ldaT eniT uTqmeli, auxsneli jado-Tilisma, cxadliv aRbeWdili gogonas sulsa da gulSi, romelmac myisi-erad moicva mTeli misi arseba, sxeulis yoveli ujredi, daimona da daimorCila igi samaradJamod._ ar vici, gogoebo, es genebis yivili Tu iyo... Cemi

uZvelesi winaprebis sisxlis Zaxili Tu gaxldaT... Tqven iciT, rom dedis mxridan Zveli kolxebis _ la-zebis STamomavali var. babua _ bakur baRvaSi _ dedaCe-mis mama _ trapizonidan gadmoxvewili lazebis modgma gaxldaT, bebia ki _ curu soselia _ dedis deda _ varCeleli megreli qali. mamis mxridan Cemi winaprebi

78modinaxes mecixovneni

didi xnis Tbiliselebi iyvnen, jer-kidev me-19 saukunis Sua wlebidan, quTaisidan wamosulebi, aqedan gamomdin-are sofeli rom ar hqondaT arsad. amitomac iyo al-baT yoveli zafxulis ardadegebs, dedaCemTan erTad, mis sofelSi, babuSaraSi vatarebdi, im babuSaraSi, dRes rom samwuxarod, dakargulia CvenTvis. adre ki _ trapizoni dakarges Cemi babuis winaprebma. ho, es ise!...axalgazrdobaSi Cemi babua bakuri _ meTevze yofila

da rogorc sisxliT yoveli lazi _ isic zRvas iyo mi-jaWvuli mTeli arsebiT... sibereSic gaixsenebda xolme Tavis xelobas, da... ikargeboda zRvis sivrceSi.Cems balRobaSi, maxsovs, kolmeurneobis wevri iyo

TiTqos, magram rogorRac axerxebda Tavi aeridebina koleqtiuri garjisTvis da Tavis kar-midamoSi etria-la. arada, iseTi oda-saxli edga da iseTi ezo hqonda, ukeTess ver inatrebdi. es oTxTvaliani wablis oda-saxli CuqurTmiani boZebiT da rikulebiT damSvenebuli, Tvalwarmtac sasaxled mesaxeboda ara mxolod maSin Cems bavSvobaSi...axlac Tvalwin midgas igi... axlac, rogorc zRapru-

li `doxore~, Tavisi koindriani, farTo ezo-yureTi. da saerTod, igi Cemi warmosaxvis erT-erTi umTavresi kom-ponenti iyo yovelTvis... mere - gvian gavige, dasavleT saqarTveloSi oda-saxlebis umetesoba Turme lazi os-tatebis naxelavi yofila...maxsovs, sofelSi rom CavdiodiT, dedaCemTan ki ara,

Cems biZaSvilebTan vwvebodi xolme Rame, patara oTaxSi, wiTeli xis sawolSi. bumbulis leibisa da baliSis si-fafuke axlac sasiamovno gancdas iwvevs CemSi, iseve, ro-gorc wablis xis suni, mTel oTaxebSi rom trialebda.dedaCemis ufrosi Zma titiko omSi iyo daRupuli.

79 ciala ardaSelia

18 wlis biWi wauyvaniaT jarSi da... aRar dabrunebula. mere da mere sul mawuxebda da axlac drodadro guli mekumSeba udrood wasul im pirtitvela biWebze, jerac dedis rZe SeumSral ymawvilebze, cxovrebis gariJraJze rom daemsxvraT yovelgvari ocnebebi, qalis siyvarulic rom ar ugemiaT da ise gaSordnen am muxTal wuTi-sofels. arada, ramxela usamarTlobaa, umanko, meocnebe ymawvils xeli daavlo, da sadRac, SoreTSi, yinulian mxares ukra Tavi da... aomo!bebia sul Talxkabiani maxsovs. vera da ver gamoiglo-

va pirmSo. omi didi xnis damTavrebuli iyo, magram bebia da babuasTvis, iseve rogorc dedaCemisTvis, romelic patara gogo iyo Zma rom SoreTSi gadaukarges _ omi ar damTavrebuliyo. ara da ar undodaT Seguebodnen am sicocxliT savse, ulamazesi, uniWieresi, gamorCeuli bi-Wis daRupvas, kacis kvla ki ara _ qaTami rom ar dauk-lavs Tavis dReSi, sikeTis meti rom araferi unaxavs Tavis xanmokle cxovrebis manZilze da romelic erTba-Sad jojoxeTur sisxlisRvraSi aRmoCnda, sadac ar iyo garCeva sikeTis Tu borotebis, sadac zeimobda mxolod sikvdili, sadac yoveli maTgani sazarbazne xorcad iyo qceuli am soflis mTavrebisTvis.im saSineli omis eqom ramednime aTeuli wlebis Sem-

deg sabediswerod gaiJRera babuSaraSic da... mravali axalgazrdis sicocxlec Seiwira. iqneb ar iyo es Sem-TxveviTi?im e.w. didi omis nakvalevi uCumrad, farulad, ma-

gram mudmivad igrZnoboda bebia da babuas ojaxSi, iseve, rogorc TiTqmis yoveli qarTvelis fuZe-keraSi, rasac, cxadia, patara bavSvi ise ver aRviqvamdi maSin. mxolod kai xnis Semdeg gasagebi Seiqmna CemTvis am didi trage-

80modinaxes mecixovneni

diis mniSvneloba, kerZod, baRabSebisTvis, ras niSnavda maTTvis titikos naqoni qamari, ase saTuTad rom inax-avda bebia, an titikos xeliT gakeTebuli xis kovzi da ase Semdeg... es Wriloba arada ar SuSdeboda, iseve, rogorc dedaCemisTvis sicocxlis bolomde saficrad darCa sayvareli, ufrosi Zmis saxeli...ar vici, rogor, ranairad, magram TiTqos titiko biZ-

ias sulis SfoTva da wriali SevigrZeni im ubedurebis Jams, rac afxazeTSi da babuSaraSi datrialda... TiTqos titikos daRvrili umanko sisxli Svelas iTxovda!..umcrosi Zma Ruda, babuas ZmasaviT, atasaviT _ xuro

gaxldaT da me mgoni, maTi agebulia im mxareSi yvela gamorCeuli saxli rogorc xis, ise briketis, sxvaTa Soris xis saxlebs TandaTan cvlida rkina-betonisa, rogorc ufro iafi da xelmisawvdomi.Ruda biZia da cacuna bicola Tavis sam SvilSi ar

marCevdnen, eso, Cveni meoTxe baRanaao, iZaxodnen da... es marTlac ase iyo. mec ase vgrZnobdi Tavs baRabSebTan.Rame, Zilis win ki _ aucileblad Cavuwvebodi xolme

bebia da babuas SuaSi da Cems sityvaZvir bakur babuas zRaprebis skivrs vaxsnevinebdi. isic iSviaTad mitexav-da xaTrs da... iwyeboda saocari mogzauroba jadosnur samyaroSi. babua Tavisi mSvidi, dinji, uCveulo xaver-dovani tembris mqone xmiT miyveboda ambebs upiratesad _ zRvaosnebze, laz mekobreebze da saerTod, zRvasTan dakavSirebul saocar Tavgadasavlebs _ odnavi aqcen-tiT, lazuri Zalian hgavs megruls, magram mainc aqvs Taviseburi, ganumeorebeli kilo _ megrulis sxarti Tqmisgan gansxvavebuli da megrulisTvis damaxasiaTe-beli rbili l-s gareSe. mec, Tavfexianad viZirebodi im saocar samyaroSi, babua ase cocxlad rom mixatavda...

81 ciala ardaSelia

saerTod, babuas bevri laparaki, anu rogorc TviTon ityoda, ybedoba ar uyvarda, magram kacis naTqvami sityva beWeddasmuli rom unda yofiliyo - es wyalgauvali WeSmariteba gaxldaT misTvis, axla, Cvens parlamentSi amdeni molaqlaqe mamakaci rom enaxa, eseni ra kacebiao gaikvirvebda usaTuod. babua bakuri pirovneba iyo _ Ta-vis garSemo, Tavis wreSi gamorCeuli da asec miaCndaT, igi mis Tanasoflelebs...axlac Tvalwin midgas babuaCemi samzadis `abarwaze~

jorkoze, xanac odis aivanze merxze mjdomi, rogori mS-vidi saxiT, uSfoTveli ieriT abolebda xolme yalions _ fexifexze gadadebuli, raRacnairi bavSvuri gumaniT vgrZnobdi, rom is aq, CvenTan ar iyo Tavis am mdu-marebaSi. misi mzerac raRacnairad, araamqveyniuri iyo TiTqos. axla vazrob, Tavis winaprebis samSoblos _ trapezundis zRva da ca Tu ezmaneboda-meTqi, vin icis! iqneb rogor natrobda mis monaxulebas, rac im dros, rasakvirvelia, SeuZlebeli iyo...bebia ki, bebia sruliad sxva tipis adamiani gaxldaT.

angeloziseburi saxis mqone, angelozebisgan gansxvave-biT, _ saocrad cocxali, moZravi da gamrje iyo. me is dasvenebuli arasodes minaxavs. gvian Ramemde sul mudam fusfusebda, sul raRacas saqmianobda, garboda, gamor-boda. au, ra gemriel kerZebs amzadebda! axlac pirSi vgrZnob TiTqos maT gemos an... ra tkbili mofereba icoda xolme: saidan, ra leqsikonidan amohqonda amdeni saalerso sityvebi? cota bevri laparaki ki uyvarda cxonebuls, ufro sworad, rCeva-darigebis micema icoda _ didi iqneboda dasamoZRvravi Tu patara _ amas ar daeZebda. kargad maxsovs, yvelani gaurbodnen mis qad-agebas, arada, axla rom vixseneb, gonivrul darigebebs

82modinaxes mecixovneni

iZleoda bebia, magram ratomRac aravis hqonda survili moesmina misTvis, albaT imitom, rom... yvelas, maT Soris Cvenc, bavSvebs aranakleb Wkvianad migvaCnda Cveni Tavi...cacuna bicola ki hyavda gamoWerili bebias _ aseTi

morCili, Tvinieri rZali arasodes Semxvedria mere Cems cxovrebaSi. usityvod, yovelgvari Sepasuxebis gareSe asrulebda mis yovelgvar survils Tu gankargulebas, albaT imitom, rom Tavad iyo saocrad gulTbili, mosi-yvarule da mSvidi adamiani.biZaCemis Rudas _ soflis am didi arSiyis da dardi-

mandis, xangamoSvebiT awyvetili saqcielebi rom ara _ baRafSebis faniaSi (e.i. ojaxSi) SesaSuri siamtkbiloba da Tanxmoba sufevda. biZaCemi ki... es calke Temaa... igi imdenad momxiblavi pirovneba iyo, imdenad efeqturi garegnobis da moswrebuli sityva-pasuxis, rom... ro-gorc ityvian, pirvel danaxvisTanave ipyrobda adamianis guls, gansakuTrebiT ki _ qalbatonebis. ufros Zmas, titikos amsgavsebdnen garegnobiT da me mgoni, amitom patiobdnen xolme saxleulni zog rames _ kerZod, mu-susobas, TviT babuac ki _ saocrad Semwynarebeli da lmobieri iyo mis mimarT......CemTvis umTavresi saswauli babuSaraSi mainc zRva

iyo. zRvas yovelTvis vgrZnobdi CemSi. igi ganuwyvetliv livlivebda Cems sulSi... SemeZlo dilidan saRamomde gaunZrevlad vmjdariyavi napirze da memzira misi nair-ferad mbzinavi talRebisTvis, Cumi alersiT rom ela-munebodnen napirs, da maSinac mizidavda, roca gamZvinva-rebul-ganrisxebuli, amTagorebul, CaSavebul talRebs brazianad fSvnida da lewavda napirze... vera da ver vZRebodi yurebiT, sul mudam ukmarisobis grZnobas gan-

83 ciala ardaSelia

vicdidi mis mimarT. es raRac fataluri, auxsneli sur-vili Tu ltolva dRemde ar masvenebs...Cems biZaSvilebs, maxsovs, siqas vaclidi naviT seirno-

bis dros, niCbebi, cxadia, maT unda sWerodaT da me ki - navis kideze nebivrad - gadawolili, vtkbebodi zRvis da moliclice cis... usasrulobiT!saerTod ki, marto yofna merCia zRvasTan. dRemde ver

vitan xalxmraval plaJebs... mozimzime damsveneblebis ria-rias... siSiSvlis sagangebo demonstrirebas!..cismare diliT vdgebodi da fexSiSveli gavrbodi

zRvisken, xelis gawvdenaze rom iyo Cveni saxlidan. jer gril silaSi viwyebdi kotrials, ase TovlSi miyvarda xolme goraoba, mere rbil, moSariSure talRebs Cavex-utebodi xolme, xanac... Sors mivcuravdi, Tumca... amas xSirad ver vbedavdi... sanam ar wamovizarde!..zRvaSi monebivre vegebebodi kavkasionis Txemidan mzis

amobarbalebas. au, ra eniT auwereli sanaxaoba iyo, ra silamaze!.. da ra siamovnebas mgvrida misi yureba! iseve, rogorc mzis Casvla iyo CemTvis saocreba _ Seferili raRacnairi sevdiT, melanqoliiT.maxsovs, gamarjvebulis kiskisiT vegebebodi xolme

Cems biZaSvilebs geras da akas da Cems kbila gvancas, romelTac Zalian xSirad vaswrebdi xolme diliT ad-gomas, rac yvelas ukvirda. ukvirdaT isic, rom qalaqe-li bavSvi fexsacmlis tarebas gavurbodi. sxvaTa Soris, fexSiSveli mivsdevdi xolme babuas yanaSic da CemTvis sagangebod gamoTlili patara ToxiT vcdilobdi, mxari ameba misTvis ToxnaSi.babuas Cems gulmodginebaze Cum-Cumad eRimeboda Ta-

vis koxtad SekreWil, WaRara ulvaSSi. bebia ki Tavs

84modinaxes mecixovneni

iklavda _ am SeCvenebulma yazaxma baRana gadamiriao. dedaCemsac daucacxanebda xolme, ver xedav, bavSvi ra dReSiao. deda mxolod uwyinrad gaiRimebda da... amiT mTavrdeboda misi mxridan sapasuxo reaqcia. samagierod, bebia ar cxreboda, qoTqoTebda da aucileblad morig rCeva-darigebas mohyveboda imis Taobaze, rom fexSiSve-la tantali ar SeiZleba ezoSi, miT umetes, dauSvebelia es yanaSi! xom SeiZleba raime SeerWos bavSvs fexSi da ase Semdeg. bebiis Segonebani rCeboda xmad mRaRadeb-lisa udabnosa Sina...yvelaferTan erTad msiamovnebda miwis CiCqna, miwis

suni... vard-yvavilze aranakleb surnelovani meCvene-boda igi... sxvaTa Soris, mamaCemis dedas, maka bebias, mx-eiZis qals Tavi mohqonda imiT, rom buneba ar uyvarda. am mxriv igi wmindawylis qalaqeli iyo. misTvis, iseve, rogorc mamaCemisTvis, _ mamis mamas ar movswrebivar) baRi, parki da saerTod, xeebi dekoracia ufro gaxldaT _ aseve zRvac. da saerTod zRva mxolod zafxulSi dasasvenebeli adgili, `zagaris~ miRebis saSualeba iyo _ xolo gagraSi, qobuleTsa Tu biWvinTaSi dasveneba _ prestiJuli saqme!mamaCemisTvisac-meTqi, TxemiT-terfamde inteligen-

tisTvis, sofeli _ egzotika gaxldaT _ droebiT TavSesaqcevi alagi. rogor da ratom moxda am imereli Tavadebis naSierebis egzom `gaurbanizeba~ _ ver gety-viT, eg sxva Temaa. axla amaze ar SevCerdebi. TbilisSi _ mec qalaqeli viyavi, oRond _ garegnulad. sinamdvileSi ki _ Cemi `me~, anu Cemi suli umTavresad _ iq, babuSar-aSi rCeboda. iq viyavi me is, rac CemSi ZiriTadad mkvi-drobda. iq, zRvasTan, iqaur casTan anu bunebis wiaRSi,

85 ciala ardaSelia

me, albaT Cemi warmomavlobis wyalobiT, Tavs vgrZnobdi maT ganuyofel nawilad _ qvecnobierad, cxadia. Tum-ca... Tbilisis saocari monatrebac meufleboda Zalze xSirad... da mainc... sawyisi da ZiriTadi dvrita Cemi sulisa _ zRva gaxldaT, romelic yovelTvis maklda aq, TbilisSi da romlis ndomac, masTan ganmartoebis sur-vili, rogorc weRanac giTxariT, uboloo, dausrulebeli iyo. da saerTod, sazRvari ar uCanda swrafvas bunebis simSvenierisken, SesaZloa, amitomac, CemTvis vaJa iyo da aris gamorCeulad sayvareli poeti... is yovelTvis Cemi sulis Tanaziarad mimaCnda... da mimaCnia dResac!..bevri rom ar gavagrZelo, erTxel... kargad maxsovs,

agvistos papanaqeba iyo, Tumca zRvauri sasiamovnod gviqiqinebda Txmelis CeroSi mokalaTebul bavSvebs da mzis mxurvalebas gvinelebda. banqos TamaSiT gar-Tulebma gvian SevniSneT, rogor moadga napirs meTe-vzeTa katarRa. wamoviSaleT da katarRisken gaveSureT, saidanac ukve clidnen babuSarelebi Tevzs. swrafad ivseboda kasrebi da saTlebi mosxmartale TevzebiT.mze ukve gadawveriliyo da ise aRar cxeloda. me

bavSvebisgan cota moSorebiT videqi da uneburad in-teresiT Sevcqerodi meTevzeebis saqmianobas.anazdeulad Cemi yuradReba miipyro erTma axalgaz-

rda, tanmaRalma meTevzem, romelic danarCenebze ufrosi Canda. Camoqandakebuli tani da lariviT swori, grZeli fexebi hqonda, tilos Sarvali muxlebamde aekapiwebina, fexze sandlebi ecva, xolo welzeviT SiSveli sxeuli brinjaosfrad ulaplapebda. mokled SekreWili xorb-lisferi Tma Sublze Camoyroda.monusxuliviT videqi da Tvali ver momeSorebina bi-

86modinaxes mecixovneni

Wis sxarti, moqnili sxeulis moZraobisaTvis. igi dro-dadro mokle gankargulebebs iZleoda gamokveTili me-gruli kiloTi. erTi-orjer xmamaRla, laRad gaicina kidec raRacaze da TeTrma, qaTqaTa kbilebma Tvalismom-Wrelad gaielves mzisgan garujul, mogrZo saxeze.Semdeg... raRac wamiswamSi Sublisqvemodan gamoixe-

da Sejgufebul gogo-biWebisken. rogorc giTxariT, me cota ganze videqi Cemi amxanagebisgan. uceb momeCvena, rom mzera Cemze SeaCera.wamieri Tvalis Sevleba iyo albaT, magram... megona, us-

asrulod didxans ucqerodnen erTmaneTs Cveni Tvalebi.biWma uceb CaiCoqa cal muxlze da... sandals dauwyo

sworeba, Tan elvisuswrafesi mzeriT kvlav damcxrila TaviT fexebamde, mere... ucebve aizezeura da... TiTqos nabijis gadmodgma daapira Cemsken, magram... am dros ga-isma: _ guja, guja... gelodebiT-o. kvlav gamsxltari mzera, Cumi RimiliT anaperwklebuli zRvisferi Tva-lebidan nasroli isrebi da igi mswrafl gatrialda. mezRvaurisTvis damaxasiaTebeli tanis odnavi rxeviT katarRisken gaemarTa. wavida da... im dRidan Tavis Tva-lebis tyved maqcia... aqamomde! ara, ar vaWarbeb mego-brebo _ samudamod damimona da damimorCila-meTqi am zRvis talRasaviT mobibine lurjma Tvalebma. ase iyo es. me maSin 13 wlis wamoCituli gogona gaxldiT.xangrZlivi pauza...

* * *

`didxans idga adgilze garindebuli _ verafers amCnevda _ arc garSemo aJivlebuli gogo-biWebis xmauri Caesmoda _ sakuTar mdumarebaSi CaZiruliyo mxolod.

87 ciala ardaSelia

idga ase gaunZrevlad da Tvali ver moeSorebina katarRisTvis, zRvis talRebs xmauriT rom miapobda da romelic... TiTqos iseve uceb gauCinarda horizonts iqiT, rogorc gamoCnda...uangariSod daiZra adgilidan da... mTvareuliviT gae-

marTa im mimarTulebiT, saiTac katarRa miefara Tvals. vinmes rom ekiTxa axla misTvis _ saiTken gagiweviao, albaT verafers upasuxebda.ra iyo es? ram dazafra ase erTbaSad, ase moulod-

nelad? ratom dauara am mzerisgan tanSi Jruantelma? iseTi gancda hqonda, TiTqos... zRvis lurji talRa erTbaSad gadmoiRvara am ucnobi biWis Tvalebidan da erTbaSadve raRacnairad ucnaur, ucxo jadoSi gaaxvia, an... iqneb marTlac xamanwkasaviT moaqcia gogo Tavis Tilismian badeSi?es daaxloebiT iseTive SegrZneba iyo, zRvis pirvel

danaxvaze rom ganicada...mzeriT gaxednili, miabijebda qviSian sanapiroze da

TvalgaSterebiT misCereboda zRvis usazRvro sivrces da Camaval mzes _ narinjisfer kvals rom tovebda Ta-vis gza-savalze...roca gons moego da miixed-moixeda, karga gvarianad

daSoreboda im alagas, katarRa rom moadga.TeTrmaqmaniani talRebi Cumi, Zlivs gasagoni SrialiT

nazad, rbilad da vnebianad lokavdnen da esaTuTebod-nen napirs. mze nel-nela, TandaTan, magram gardauvalad iZireboda dasalierSi ha da ha, wuTi wuTze xelSi unda Semokvdomoda... TiTqos!da uceb... mounda, gazafxulze atmis totiviT erT-

baSad afeTqebuli sxeuli am moSariSure, nebier tal-RebSi CaenTqa, ewiladebina maTTvis Tavisi gulis mRel-

88modinaxes mecixovneni

vareba da aRtkineba, ewiladebina locvasaviT aRvlenili uxmo vedreba da usasrulobasTan Serwymis, ukidegano, dausabamo samyarosTan Tanaziarobis wadili Tu... Jini.zRvis moxasxase silurjeSi, mzis oqrosfer aTinaTSi,

viT Wiakokonas koconze _ TiTqos iwvoda da ixruke-boda aforiaqebuli patara gogos suli _ aqamde ar-gancdili mRelvarebiT...mere... moTenTili, gasavaTebuli gawva zRvis zeda-

pirze da farTod gaxelili TvalebiT Seacqerda gu-liswamRebad lamaz, varskvlamsxmoiare cis ubes, zR-vis unazesi, ufaqizesi alersiT da gaucnobierebeli mwuxris sevdiT guldanisluli _ ver Semcnobeli imisa, Tu ra xundebs ugebda samomavlod bediswera mis bavS-vur, umanko gulisTqmas Tu... wadils!_ am dRidan... Cems cxovrebas SeiZleba ewodos _ us-

asrulo lodini, am dRidan daiwyo is, rasac Sexvedris gamudmebuli natvra hqvia.erTaderTi, rac vicodi mis Sesaxeb iyo is, rom mez-

Rvauri Tu... meTevze gaxldaT, da vicodi agreTve misi saxeli. meti _ araferi.amieridan yovel zafxuls babuSaraSi Casvlis sixa-

ruls emateboda ucabedi Sexvedris molodinic da survilic.vin iyo? sadauri?..romc mekiTxa, vin gamcemda pasuxs, an... visTvis unda

mekiTxa?ucabedi Sexvedris natvra ki _ ara da ar masvenebda,

magram... cam Caylapa Tu miwam... babuSaraSi misi gza-kvali daikarga. yovelSemTxvevaSi, Cemi iq yofnis dros, ase iyo. mas Semdeg, rogorc etyoba, igi babuSaraSi arc gamoCenila.

89 ciala ardaSelia

nuTu molandeba iyo? nuTu marTla momeCvena da moCvenebasaviT gaqra... samudamod?maS, is Tvalebi... is Tvalebi _ raRa iyo? ratom ar

masvenebdnen isini? ratom veZebdi maT ganuwyvetliv? ratom momdevda sul refrenad: `zRvisferi gaqvs Tva-lebi da Tavad hgavxar zRvas~, anda: `Seni Tvalebis daRlili eSxi, Tan gamyva rogorc lurji RiRilo!~ RiRilosferi Tvalebi...nuTu esec poeturi warmosaxva iyo mxolod, anu aRmafrenis nayofi?didi xnis Semdeg, ukve qmarSvilianma gavbede mekiTxa

biZaCemisTvis _ aseTi saxelis mqone mezRvaurs Tu me-Tevzes icnobdi-meTqi. arao. ver gaixsena... Ruda biZiam.... q-oni nino gaCumda isev. igi gafarToebuli Tvale-

biT sadRac sivrceSi iyureboda. xma gaekmindaT mego-brebsac. aravin cdila Sesityveboda.q-nma ninom uceb Tavi gaaqnia, TiTqos raRac zmanebas

Tu Cvenebas iSorebso da ganagrZo Sewyvetili Txroba odnav yru, dabeJili xmiT da wynari RimiliT:_ bebiaCemis da, aneta gexsomebaT albaT suyvelas

_ uaRresad ganaTlebuli da energiuli aneta bebo _ SesaniSnavi pedagogic iyo, konservatoriaSi aswav-lida. hoda, erTxel aneta bebom kategoriuli toniT ganucxada Cems mSoblebs _ ninikom fortepianos ki ara, vokalis klasSi unda iaroso _ musikalurSi swored fortepianos klasSi davdiodi, mogexsenebaT _ radgano, ninikos saocari meco-soprano aqvs da misgan ueWvelad didi momRerali dadgebao. gaxsovT albaT fortepi-anodan vokalurSi rogor amovyavi Tavi. arada, mom-Rerlis profesiaze arasodes miocnebia, Tumca simRera da saerTod, musika, rogorc klasikuri, ise xalxuri _

90modinaxes mecixovneni

Zalian miyvarda. da vmRerodi kidec, roca... memRereboda, roca... amis survili mqonda! sxvaTa Soris sofelSi viswavle fandursa da gitarazec dakvrac, monawileobac ki miviRe erTxel soflis klubTan arsebuli simRerisa da cekvis gundis mier gamarTul koncertSi, babuSaraSi.biZaCemi Rudac kargi momRerali iyo da am ansamb-

lis wevri gaxldaT. dedac mReroda, bakur babua ki _ Cinebuli mobane iyo, magram am tradiciis miuxedavad, gulSi ratomRac eqimoba mqonda amoWrili uCumrad. ar vici, ratom. gvarSi arc dedis da arc mamis mxridan eqimi aravin gvyavda. etyoba, bavSvobaSi erTxel eqimebze nanaxma suraTma iqonia Zlieri gavlena, oRon eg iyo, aravisTan vamxeldi Cems ganzraxvas, Tqvenc baiburSi ar iyaviT amis Taobaze...hoda, uceb aRmoCnda, rom me... momRerlis karieraze

unda gadavrTuliyavi...mokled, ase iyo Tu ise, mindoda Tu ara, vokalisti

gavxdi, anu morCilad davyevi ufrosebis nebas.gexsomebaT albaT, isic, rogori moridebuli bavSvi

viyavi. morcxvi da ueno, Tan iseTi uemocio vCandi, rom... flegmac ki SemarqviT, Tumca... Sinaganad sulac ar vi-yavi aseTi flegmaturi.iq, babuSaraSi zRvis siaxlovis da mraval sxva gare-

moebaTa gamoc frTebs Slida Cemi suli, iq bevrad ufro laRad da Tavisuflad vgrZnobdi Tavs, vidre aq, TbilisSi. es erTi im gamocanaTagania Cems xasiaTSi, romelic verc maSin da verc dRes amovxseni. maxsovs, zogjer vkinklaobdiT kidec bavSvebi, vebutebodiT erT-maneTs, magram maleve vrigdebodiT...unda genaxaT Wiakokonas danTebis dros ra ambavSi

91 ciala ardaSelia

viyaviT!.. rogor vejibrebodiT erTmaneTs, aba, vin ufro maRla da Sors gadaaxteboda kocons. ra sicil-kiskisi gvqonda, rogori kiJiniT viklebdiT iqaurobas...maxsovs, Cems Tbilisel naTesavebs ukvirdaT da Sei-

Zleba gulis siRrmeSi swyindaT kidec, rom deduleTSi yofna yvelafers merCia, rom arafrad dagidevdiT e.w. prestiJul sanatoriumebs, iq dasvenebas...maTTvis gaugebari iyo es da... miuRebelic, iseve

rogorc dedaCemi _ Tavisi mSvenierebisa da saTnoebis miuxedavad, mainc yovelTvis rCeboda, komunistebis mier ganadgurebuli, damcirebuli da mainc e.w. elitaruli, aristokratuli wrisTvis _ viRac gadmoxvewili la-zis qaliSvilad, iqneb... farulad musulmanic ki iyo _ TiTqos Tavad didad morwmune qristianebi yofili-yvnen komunistebis xelSi! Tumca... amaSi maincdamainc ar vadanaSaulebdi maT _ mogexsenebaT, dro iyo iseTi!.. da mainc-Tqo, dedaCemi, cicino baRvaSi _ specialobiT biologi, Tbilisis saxelmwifo universitetdamTavre-buli, pedagogi _ mamaCemis mravalricxovani, uaRresad ganaTlebuli, kulturuli naTesaobisTvis, ase vTqvaT, Tbilisuri snobisturi elitisTvis, Tu klanisTvis _ bolomde ucxod darCa.me amas qveSecneulad vgrZnobdi, cxadia, da SeiZleba

amitomac iyo, Cems farul protests xazgasmuli babu-SarelobiT gamovxatavdi.ase iyo Tu ise, Signidan TiTqos gaxleCiliviT viyavi,

gaorebuli, Tumca... es mdgomareoba mogvianebiT gavac-nobiere, maSin ki... maSin ukmarisobis gancda, zRvis mona-trebiT, bebia da babuasTan, Cems biZaSvilebTan da saer-Tod, babuSarelebTan yofnis surviliT cnaurdeboda

92modinaxes mecixovneni

da agreTve im simRerebis mosmenis wyurviliT, esoden didi sevdiT Tu melanqoliiT rom iyvnen Seferilni, da romelnic saTaves uSores warsulSi iRebdnen da... moe-dineboda da moedineba dro-JamTan erTad, rogorc mud-mivi Sexseneba Cveni tomebis bedukuRmarTi istoriisa...kvlav pauza._ mokled, aneta bebos rCeviT, konservatoriaSi, voka-

lurze ganvagrZe swavla. diax, momRerali unda gamov-suliyavi da Tanac... didi! saxeliani! ki, batono. raki mase gsurT _ iyos egre! morCilad, Tvinierad vasruleb-di ufrosebis neba-survils. skolaSic warCinebulad unda meswavla da... mogexsenebaT, vswavlobdi kidec. aki oqros medalze davamTavre skola. konservatoriaSi xom, miT umetes, gamorCeuli unda vyofiliyavi da... davdiodi kidec didi momavlis mqone studentis statusiT. ase da amgvarad, morCilad mivuyvebodi-meTqi saxelis mop-ovebis im gzas, rac Cemma naTesaobam damisaxa, didi enTuziazmiT-Tqo, rom giTxraT, marTali ar viqnebi, ma-gram... arc Tu mTlad uwadinod, anu raki ase iyo saWiro Cemi momavlisTvis, mec keTilsindisierad vakeTebdi imas, rasac saWirod miiCnevdnen ufrosebi, rasac savalde-bulod misaxavdnen Cemi axloblebi. erTi kia: mere da mere, rolebSi ukve Zaldautaneblad Sevdiodi, anu mra-valsaxeoba adamianis bunebisa, raRacnairad mizidavda da interess iwvevda kidec CemSi. sadRac msimovnebda, rom CemSi Turme Semofarebulni sxvadasxvanairi personaJebi asparezs iTxovdnen Tavis gamosaCenad... oRond... Cemi meobis umTavresi roli _ Seusrulebeli damrCa, magram amaze, Semdeg...da kidev _ erTi, ram: nikuSac savaldebulo da aucile-

93 ciala ardaSelia

beli, ase vTqvaT, atributi iyo Cemi warmatebuli kari-erisaTvis...lamazi, warmosadegi axalgazrda, inteligenti, Wkviani,

ganaTlebuli, niWieri, SesaniSnavi ojaxis Svili, rac mTavaria agreTve _ Cemi uzomo Tayvanismcemeli im dRi-dan, rac scenaze fexi Sevdgi _ meti ra unda mdo-moda? rogor SeiZleboda aseT partiaze uaris Tqma? TbilisSi xom im dros, Cemebis, gansakuTrebiT ki maka da aneta bebiebis azriT, ukeTesi sasiZo ar moiZebneboda!.. hoda, mec, rasakvirvelia, aneta da maka bebiebis, mamidebis, babudebis TvaliT unda memzira nikuSasaTvis da... asec moxda! Cemi namdvili me _ ar CarTula am arCevanSi!vasiko rom SemeZina _ pawias movlis procedurebisgan,

cxadia gamaTavisufles _ mTavari CemTvis scena unda yofiliyo, anu is saxeli, pativiscema, is ovaciebi, rac ase axalgazrda qals mergo...repeticiidan repeticiamde Tu mqonda mcireodeni

dro, rom damexeda CvilisaTvis da raki rZec gamiSra _ ufro sworad, yvelaferi iRones Cemebma, rom gamS-roboda _ ZuZuc ver vawove Cems pataras. samagierod, icocxleT _ Cemebis gulis gasaxarad, operis Teatri zanzarebda taSiscemisgan, yovel Cems gamosvlaze... da saerTod, iyo didi qeba-dideba gazeTebsa Tu radioSi, Semdgom _ televiziaSic. iyo jildoebi, wodebebi da a.S. iyo mosiyvarule qmari, misi yuradReba da mzrunveloba, TayvanismcemelTa jgro garSemo. mokled, iyo pativi da dideba da mec, rogorc adidebul mdinareSi Cagdebu-li nafoti, Tvinierad mivyvebodi dinebas, saidanac didi survilis miuxedavad, ver amoxvidodi, Tavs veranairad daaRwevdi! es iyo TiTqos winaswar daprogramirebuli

94modinaxes mecixovneni

svla-gezi, romlis SeCereba SeuZlebeli Canda. yovelive amaSi iyo, rasakvirvelia, raRac sixarulic, kmayofilebac, siamovnebac, zogjer _ pativmoyvruli gancdebic _ mo-gexsenebaT, frTiani angelozi aravin varT, magram... ara-sodes, es SemiZlia xmamaRla da gulwrfelad ganvacxa-do _ arasodes mqonia sruli Tavdaviwyebis grZnoba, ar mqonia sruli eqstazi... arasdros, grZnobaTa qariSxals, Tu qarborbalas Seuryevia Cemi suli da guli...hoo... erTi ram kidev: yovelTvis vcdilobdi ar

gavreuliyavi aranair intrigebsa Tu qiSpobaSi, samwux-arod, Teatris cxovrebas rom mudam Tan axlavs xolme. RvTis winaSe, arc Suri mqonia vinmesi, arc miT umetes mtroba-siZulvili. Tumca... rogorc weRanac giTxariT, frTian angelozad sulac ar mimaCnia Cemi Tavi...mokled rom vTqva, is Sinagani, sulieri, idumali arsi

Cemi bunebisa _ xorcSeusxmuli darCa. da mainc... ra iyo is, faruli gulisnadebi Tu ocneba-survili, rac Cems arsebaSi ido da rac Tan mdevda uCumrad, ganuSoreblad mTeli Cemi cxovrebis manZilze, Cemi arsebobis yovel etapze? da rac mxolod warmosaxvaSi Tu iCenda Tavs?warmosaxvaSi ki _ scenaze iqneboda es Tu yoveldRi-

urobaSi... Tvalwin warmomidgeboda xolme _ lazur-megruli oda-saxli, koindriani, farTo ezoTi da is _ Cemi kaci!.. zRvidan daRlil-daqanculi rom brundeboda da me momqonda... Tbili wyali fexebis dasabanad, vucvl-idi tansacmels, moRuRune buxarTan tablaze gawyobil sadils Tu vaxSams mivarTmevdi. mere mec iqve, mis max-loblad vjdebodi samfexa skamze, anda moCuqurTmebul sakarcxlulSi. da ... misi mobibine, lurji Tvalebis sx-ivebSi viZirebodi, ufro sworad _ vikargebodi xolme Tavfexianad.

95 ciala ardaSelia

garSemo ki mexvia rva bavSvi _ oTxi biWi da oTxi gogo, rvave TeTrebi da oqrosqoCrianebi. ratom mainc-damainc rva? da ara cxra, an Svidi _ es sakraluri cifrebi? (Tumca, Semdeg aRmovaCine, rom rvac sakraluri yofila Turme, _ ar vici, ver getyviT, dRemde amouxsne-lia CemTvis es gamocanac. gogoebi, cxadia, mamas hgavd-nen, biWebi _ me. saerTod ki _ yvelani Tvalxatulebi iyvnen, jiSianebi iseve, rogorc me gaxldiT tanlerwama, mxrebze gadmoRvrili Taflisferi TmiTa da didroni, JuJuna TvalebiT. saxemwyazari, nazi da rbili _ zRvis moalerse talRebiviT.mere... mere me da Cemi zRvisferTvala kaci vsxde-

bodiT navSi da... mTvaris TiTbrisferi sxivebiT mo-Tilismebul zRvaSi davseirnobdiT manam, sanam var-skvlavebiT moWiqul cas mtredisferi ar dahkravda... anda... gaSlil, vrcel WalaSi mivaqrolebdiT wablis-fer raSebs Tu TeTronebs da vejibrebodiT erTmaneTs rbolaSi. zogjer me vuswrebdi Cems kacs da igi ukan momdevda gamalebuli, bolos mainc meweoda, mklavebs mxvevda Zlierad da Tavis meranze gadamsvamda da axla... oriveni mivfrinavdiT usazRvro sivrceSi, tramalebze _ bednierni, yelTamde savseni sixaruliT, siamiT, kmayo-filebiT...am Tavawyvetil qrolvaSi iyo gacxadebuli Cveni

sulebis swrafva zenarisken, usasrulobisken, iseve, ro-gorc usasruloa da uboloo zRvis talRebis ltolva napirisken...mere daRlilebi, magram bednierebi, vwvebodiT sawol-

Si, vkocnidiT erTmaneTs TavdaviwyebiT, vnebianad da... vici, raze geRimebaT axla. diax. vkocnidiT erTmaneTs mxurvaled, ndomiT da... es iyo da es.

96modinaxes mecixovneni

bavSvebi rogorRa Cndebodneno, mkiTxavT uTuod da Tanac... amdeni?.. Cndebodnen da... he!.. asakTan erTad... koreqtivebic Semqonda am TiTqosda

stereotipul, gamogonil scenarSi: ukana planze xan dedaCemis saxe gamokrTeboda, xan mamis da rasakvirve-lia, babuaCemis bebiasTan erTad. magram es ase vTqvaT, kulisebs miRma iyo, umTavresi mizanscena, Tavis dekora-ciebiT da anturaJiTurT _ ucvleli rCeboda: me da is _ Cemi kaci! da... bavSvebi, romelTa asaki 5-dan 10 wels Sua meryeobda. sxvaTa Soris, patriotuli movaleobad mimaCnda, bevri Svili myoloda. ki, mase iyo, WeSmaritad! Cemo natali, Sen warmoidgine!diax. me _ metwilad buxarTan axlos, daTvis ty-

avze vijeqi, (ratom maincdamainc daTvis _ ar vici!). garSemo rvave bavSviT gars Semoxveuli, Cemi kaci ki _ iqve, buxarTan, fexi-fexze gadadebuli ijda da yalions eweoda. me wigns vukiTxavdi gogo-biWebs, an vuyvebodi zRaprebs cxraTavian devebze, oqrosTmian mzeTunaxavebsa da mzeWabukebze. ratomRac sxva sferoebSi ar gadav-diodi _ swored am kuTxiT iyo Semofargluli Cemi pedagogiuri moRvaweoba. profesiiT ki _ cxadia, eqimi gaxldiT anu uzenaesisagan boZebuli niWis da unaris wyalobiT, sikvdilis brWyalebidan unda gamomexsna ada-mianebi! diax es gaxldaT keTilSobiluri zrunva ada-mianTa modgmaze saerTod da, kerZod, Cems saxleulobaze, uwinaresad ki _ Cems kacze!mTeli amxnis ganmavlobaSi gamudmebiT vgrZnobdi Cemi

kacis unapiro mzeras, Tavis Tilismian badeSi rom mx-vevda...diax, amnairad da ara sxvagvarad mqonda aRbeWdili

97 ciala ardaSelia

gonebis dafaze es idiliuri suraTi, romlis umTavresi komponenti mainc zRva iyo _ zRva, navi, me da is! rasac xandaxan emateboda, rogorc weRanac giTxariT, cxenebze qrolva... aseT dros am cisqveSeTSi viyaviT mxolod me da _ Cemi lurjTvaleba kaci!..wamierad Camovardnil siCumeSi isev gaisma qalbaton

ninos minavlebuli xma:_ erTxel, maxsovs, moskovSi, quCaSi Tvali vkide ma-

makacs, imasaviT rom miarxevda tans da profilSic mas hgavda TiTqos. guli Semiqanda. ver moviTmine, gavuswari da movuxede. usicocxlo, Tevzis Tvalebma TiTqos civi wyali gadamasxa... erTxel kidev erTi mRvdeli mivams-gavse mas, aRsarebas rom iRebda. axlos mivedi. Cumad Se-vaTvaliere. lamazi Tvalebi hqonda, cisferi, oRond ara _ imisi! msgavsi halucinaciebi araerTxel dammarTnia, magram... vera, mis msgavs Tvalebs verasodes gadavawydi... xSirad mifiqria; vin iyo is bolosdabolos, romelsac

ase gamudmebiT, gafacicebiT veZebdi? Tuki Cemi sulis mewyvile iyo, ratom verasdros Sevxvdi-meTqi? ratom damekarga ase ugzo-ukvlod? sad gauCinarda?ratom avcdiT erTmaneTs? an iqneb... maSin rom Semxvedroda, SesaZloa, am Sexvedras sulac ganvexible, sulac gaeqa-rwylebina is pirveli STabeWdileba da sruliad Cveu-lebrivad aRmeqva yvelaferi, magram rakiRa ar Sedga Cveni paemani, is pirveli gancda, is romantikuli aRma-frena samudamod aRibeWda Cems gulSi!ise, ras warmoidgenda is zRvisferTvaleba biWi, rom...

sadRac arsebobda qali, dRemudam masTan rom iyo Tavis gamogonil samyaroSi? rom... misi metrfe iyo? misi nand-auri? is `Colkiani~ biWi gana ifiqrebda odesme, rom

98modinaxes mecixovneni

ase, erTi Tvalis SevlebiT, samudamod daudaRa guli erT patara, cqnafa gogos? an... iqneb TviTonac meZebda... Tavis gulSi-Tqo? vin icis!..da ai, erTxelac..._ niniko, ar gadamrio axla, nuTu Sexvdi? _ megobris

mouTmenlobaze qalbaton ninos naRvlianad CaeRima da: _ ho, Sevxvdi, nata, warmoidgine... aTeuli wlebis Sem-

deg... sruliad moulodnelad..._ sad? TbilisSi, Tu?_ baTumSi. 88 wlis seqtemberi iyo, raRac didi sazei-

mo koncerti imarTeboda, sadac mec viyavi miwveuli. gaxsovT albaT im droisTvis me TiTqmis ar gamovdio-di scenaze. magram baTumelebma gamixsenes _ es qalaqi yovelTvis gansakuTrebulad miyvarda zRvis da Tavisi Tbili adamianebis gamo...koncertis Semdeg erTi-ori dRe davrCi baTumSi, rom

zRvis yurebiT davmtkbariyavi. CemTan erTad darCa Cveni grimiori qalbatoni aniko zambaxiZe, Tqvenc icnobdiT mas. SesaniSnavi adamiani iyo. areulobis wlebSi garda-icvala...hoda, erT mSvenier saRamos sanapiros erT-erT feSene-

belur kafeSi SevediT, vaxSmis Semdeg is iyo yavis smas SevudeqiT, rom... kafeSi ramdenime maRalCinosani mez-Rvauri Semovida, Tan erTi mandilosani axldaT, mgoni, ucxoeli qalbatoni.uceb... gulma reCxi miyo, erTi maTgani kapitnis for-

maSi gamowyobili, WaRara, saocrad simpaTiuri, tanma-Rali mamakaci imas _ Cems kacs mivamsgavse! adrindeli Cemi molandebebi, rogorc giTxariT, yovelTvis fias-koTi mTavrdeboda. axla ki...yavis finjani xelSi gamiSeSda. gavqvavdi. isini Cven-

99 ciala ardaSelia

gan moSorebiT miusxdnen magidas xmamaRali laparakiTa da sicil-xorxociT.is iyo, namdvilad _ is! Cemi naocnebari, esoden nani-

nanatri kaci! misi Rimili, misi Tvalebi! ara, amjerad gumani ar matyuebda! RmerTo, Sen miSvele!gaxevebuls, gulSi mudariT aRmomxda: `moixede!

moixede!~TiTqos Caesmao Cemi mowodeba-vedreba, naxevrad zurg-

SeqceviT mjdarma kapitanma, anazdeulad Tavi moabruna Cvensken, Cveni magidisken.uceb... Rimili Seacivda bageze. saxeze gaoceba gamo-

exata. mere... mardad wamoiWra da Cvensken gamoemarTa. TvalmouSorebliv Sevcqerodi saxeSi _ saxtad darCe-nili.movida Cvens magidasTan, Tavazianad Tavi dagvikra:_ qalbatono nino?.. rogori siurprizia! _ mere

daixara, Cems marcxena xels dawvda, uRonod rom mesvena magidaze, tuCebTan miitana, Tan saxeSi micqeroda ucn-aurad daJinebuli, maxvili mzeriT: _ me... Tqveni didi xnis Tayvanismcemeli gaxlavarT!.. Tqveni... arc erTi koncerti Tu speqtakli ar gamomitovebia leningradSi, roca iq viyavi... erTxel... bedma gamiRima da... moskovSic daveswari Tqvens gamosvlas... _ SeCerda. TiTqos suls iTqvamso._ nuTu?.. didad sasiamovnoa... _ rogorc iqna, Zlivs

amovRerRe nawvalebi RimiliT.`RmerTo Cemo!.. RmerTo Cemo. isaa!.. is Tvalebi, isev

iseTi mzera!.. gacxadebuli, xiluli... moCveneba!~_ TqvenTan mosvla verasodes gavbede... da ai, gangebam

sad Semaxvedra Tqveni Tavi!_ Tqven... guja brZandebiT, ara? _ dacda uneburad

100modinaxes mecixovneni

Cems bage-pirs da... Sevcbundi _ rogor gavTqvi Cemi Tavi ase-Tqo.axla misi jeri iyo gancvifrebis. Tvalebi lamis Sub-

lze aucvivda. ena Cauvarda.ar vici, ramden xans gagrZelda Cveni metyveli du-

mili._ Tqven... Tqven saidan iciT Cemi saxeli? _ bolos

Zlivs amoTqva Camwydari xmiT da... anazdad carieli skami gamoswia, axlos momijda, ise axlos, rom TiTqmis erTmaneTs exebodnen Cveni muxlebi.uzarmazari ZalisxmeviT Tavi xelSi aviyvane da Seve-

cade Cemi RimilisTvis idumaleba mimeniWebina._ vici... _ mravalmniSvnelovnad warmovTqvi da SeS-

foTeba da sulis wriali rom damemala, yavis finjans davwvdi isev.`RmerTo Cemo... azrze ar aris!~..._ nuTu... SevxvedrivarT erTmaneTs?!._ diax._ sad, rodis?!vcdilobdi SemenarCunebina bolomde orWofuli Ri-

mili da damemala librgadakruli Tvalebi. oRond... ar vici, vaxerxebdi ki amas?_ diax. SevxvedrivarT. oRond... didi xnis win._ sad? rodis?!zvaviviT viyavi walekili am moulodneli, ucabe-

di SexvedriT, romelsac... ase vnatrobdi jer kidev ymawvilqalobidan da romelzec aTasgvar ocnebis ko-Skebs vagebdi!...da ai, amdeni xnis Semdeg bedis ironiiT ukve asakovani

qali vxvdebi . am naocnebar Tvalebs! qvecnobierad mTrgunavda is azric, Tu ra daberebulad gamoviyure-

101 ciala ardaSelia

bodi axla am saocrad Senaxuli, moxdenili mamakacis TvalSi... Tumca... is aRtacebac da daufaravi sixaru-liT akiafebuli misi Tvalebi, Cemi danaxviT gamowveuli _ sadRac malamosaviT medeboda gulze...yovelive amis miuxedavad, vcdilobdi gamewela dro

da ar damesaxelebina Cveni Sexvedris adgili, radgan uneburad, qveSecneulad mwyinda, rom man ver gamixsena, ufro sworad ver icno is patara gogona, zRvis napir-ze Tvalis wamieri SevlebiT rom samudamod daatyveva. Tumca... RmerTo Cemo! ratom unda ecno am asakovan dedakacSi is kafandara gogo, da is wamieri SefeTeba monusxuli Tvalebisa?_ Cemo ninuca, Sen yovelTvis Sen asakze ufro pata-

rad gamoiyurebodi, axlac wiwkviviT xar, merwmune...qalbatnma ninom am alalad naTqvam megobris kompli-

mentze ironiulad CaiRima da araferi upasuxia, etyoba, Tavis sulis idumal xmas ufro miugdebda axla yurs. mere Tvalminabulma ganagrZo:_ me Cumad viyavi da qveS-qveSad gavcqerodi awri-

alebul mamakacs, romelic arc malavda Tavis mouTmen-lobas. roca kvlav gamimeora SekiTxva, me xazgasmuli udardeli kiloTi davmarcvle:_ babuSara Tu... gagigiaT?_ babuSara? _ ratomRac xma Cauwyda gujas da mTeli

am xnis ganmavlobaSi pirvelad daxara Tvalebi, mzera ganze gausxlta._ babuSara? _ gaimeora isev fiqrianad, mere... gayuCda._ es didi xnis win iyo... _ gavicine viTom uzrunveli

siciliT da... uceb Cavumegrule: _ o, Zalian didi xnis win, me maSin Zalian patara gogo viyavi...

102modinaxes mecixovneni

myisve kiseri aaRera. kvlav momacqerda mRuara mzeriT:_ megruli? Tqven? saidan, qalbatono nino?isev gavicine moCvenebiTi udardeli siciliT, cota

ironiuladac ki._ me naxevrad babuSareli var. deda iqauri myavda.anazdeulad wamovimarTe: _ aniko, Cveni wasvlis droa!

_ vTqvi da TvaliT Zebna davuwye mimtans. igi mswrafl amesveta. gujam mas wamuyo da mimtanic iseve uceb gaqra.. rogorc gamoCnda, me madlobis TqmaRa damrCenoda: _ kargad iyaviT, _ guja batono! sasiamovno iyo Tqven-Tan Sexvedra!_ CemTvisac... qalbatono nino, CemTvisac didad sa-

siamovno iyo! _ wamieri yoymani da mere moridebuli, Tavaziani kiloTi mommarTa: _ qalbatono nino, iqneb gad-mobrZandeT Tqven da Tqveni megobari CvenTan... Cvens magi-dasTan. es didi pativi iqneba CemTvis da Cemi stumrebi-sTvisac... qalbatono nino, iqneb, dagvdoT pativi... da...`dagvdoT pativi!~ hm... gavutrizave uneburad gune-

baSi Cumi RimiliT: `saidan... aseTi qarTuli?.. mTeli cxovreba ruseTSi aqvs gatarebuli!~me Tavazianad ganvucxade uari da gasasvlelisken

gavemarTe. mivdiodi da Cemi meore me uangariSod aR-nusxavda situacias, romelSic aRmovCndi: Tvalebdayv-lepili aniko, erTi mxriv, meore mxriv: magidasTan msx-dari adamianebis cnobismoyvare, gakvirvebuli Tvalebi, romlebic azrze ver mosuliyvnen, ra xdeboda. da... Cemi kapitnis dabneuli saxe da awrialebuli mzera....gareT, kibesTan uceb mkiTxa: romel sastumroSi vi-

yaviT gaCerebuli. me davusaxele. mere ceremoniulad davemSvidobeT erTmaneTs... da... luqsSi rom Sevedi, sa-

103 ciala ardaSelia

varZelSi egreve mowyvetiT CaveSvi. daZabul-daWimuli ZarRvebi TiTqos momidunda.vijeqi moSvebuli, dacarielebuli da azris nafleT-

ic ki ar trialebda TavSi.sruli sicariele. sruli mdumareba.anikos xmis amoReba ver gaebeda. mcire xnis siCumis

Semdeg moRlili xmiT vTxove, dawoliliyo da marto davetovebine...ar vici, ramden xans vijeqi ase gaunZrevlad. ufiqrod

da uazro TvalebiT mivCerebodi mkrTal Suqs, aivnidan rom Semodioda.telefonis zaris xmam gamomafxizla, gamomiyvana

garindebidan: maSinve mivxvdi _ is iqneboda._ xom ar gagaRviZeTo, qalbatono nino?.. _ bodiSebi

mixada, _ Cemi stumrebis gadamkide, ufro adre ver SegexmianeTo. raRacnairi, sxvanairi meCvena misi xma. raRac iyo masSi iseTi, rac Cems dadarajebul sme-nas gulisxmaSi agdebda. da am iwilo-biwilos, TiTqos arafris mTqmel frazebs _ qveteqstebiT avsebda. da uceb: _ Tqven im dRes... babuSaraSi... TeTrkoplebiani lurji kaba gecvaT da... fexSiSveli iyaviT. ori grZeli nawnavi geyaraT mxrebze.tanSi damzrina. gavogndi. gavSterdi. im dRes marT-

lac TeTrkoplebiani lurji kaba mecva. marTla fex-SiSvela viyavi. maS xsomebia?!RmerTo Cemo, xsomebia!warmoudgenelia, SeuZlebelia. Tumca..._ mere... ar SevxvedrivarT erTmaneTs, radgan..._ radgan?_ romc SevxvedrodiT... Tqven sxva samyarodan iyaviT...

104modinaxes mecixovneni

me erTi ubralo mezRvauri gaxldiT, axal jargamov-lili, romelic... sezonur samuSaoze moewyo... raTa... leningradis sazRvaosno akademiaSi Caebarebina...siCume Camovarda xangrZlivi, damuxtuli siCume. es

iseTi siCumea, roca dumili ufro mets metyvelebs, vi-dre _ sityvebi..._ hoo... mec xom erTi metiCara, cota kudabzika, cota

didgula Tbiliseli gogo viyavi... xom marTalia?man usityvod Caicina._ aseTi warmodgena hqondaT iqaurebs Tbiliselebze,..

vici!_ Tqveni koncertebis Semdeg, didi survilis miuxeda-

vad, verasodes movedi TqvenTan... Cemi aRtacebis gamosax-atavad!. Tundac... avtografisTvis... _ isev siCume._ xval dilauTenia ki _ Cemi gemi gadis portidan

da... `xval mec mivdivar aqedan. da isev ise iyreba Cveni gzebi, rogorc maSin, axla ukve samudamod!~ _ gamielva TavSi._ TbilisSi Tu movxvdi SeiZleba... dagirekoT?_ rasakvirvelia. Cven xom... Zveli nacnobebi varT,

guja! _ sakmaod xelovnurad gavicine. mere... telefo-nis nomeri miveci da... gvari vkiTxe. daraselia aRmoCnda, foqveSidan._ TbilisSi Tu im dros aRmoCndiT, Cemi biWis qor-

wili rom iqneba... aucileblad dagpatiJebT... (ise, viTom sasxvaTaSorisod, vTqvi)._ didi madloba... qalbatono nino. mec ukve sak-

maod mozrdili ori SviliSvili myavs. Cemi gogo adre gaTxovda da... `SesaZloa Cveni SviliSvilebi mainc Sex-vdnen erTmaneTs~.

105 ciala ardaSelia

mere... marTlac damireka TbilisSi, magram... ukve is-eTi areuli dro iyo, wesierad verc velaparake, Tavadac aRelvebuli Canda maqauri ambebiT... mere gavige, `bo-evikebi~ SevardniaT saxlSi da... daucxrilavT yvelani!..nino isev ise dadumda._ diax... ase tragikulad daamTavra sicocxle guja

daraseliam!..isev xangrZlivi pauza:_ ase dasrulda, gogoebo, Cemi maradiuli trfobis

istoriac... SeiZleba bevrs sentimentaluri moeCvenos igi, _saSineli dasasrulis miuxedavad... zogs melo-dramatulic... ar gamikvirdeba. Cvens pragmatul, teq-nokratul saukuneSi mogexsenebaT, romantizmi miuRe-beli, dauSvebeli ramaa!..da iciT, megobrebo, kidev raa saintereso?.. dRemde,

diax dRemde ver gamirkvevia, romeli iyo namdvili, is, rasac gamogonili Tu warmosaxviTi samyaro hqvia, Tu... is, rac gamoviare realobaSi? axla, amJamad xom orive warsulSia? da orive mxolod Cemi xsovnis dafazea, ase vTqvaT, SemorCenili! WeSmariti romeli iyo-meTqi? _ vekiTxebi Cems Tavs drodadro an... ratom viqeci am maradiuli trfobis mZevlad?ar vici da saerTod _ raa namdviloba bolos da

bolos? da... ras malavs Cveni sulis enigma? _ isev dumili da Semdeg:_ axla xom realobaa CemTvis, siduxWireSi rom

vcxovrobT suyvelani da... Cemi `damsaxurebis~ miuxe-davad, 14 lariani pensiiT unda viarsebo Turme da rom ara vasikos daxmareba, SimSiliT amomxdeboda albaT suli!.. zogjer pirSi lukma ar gadamdis, radgan vici

106modinaxes mecixovneni

_ Cems gverdiT cxovrobs ojaxi, romelsac Tavisi xuTi SvilisTvis puris fuli ar gaaCnia...xom realobaa isic, rom sikvdilis karibWes nel-nela,

magram gardauvlad vuaxlovdebi?.. ai, davyureb Cemi xe-lis mtevnebs da... cxadad vxedav, rogor Wkneba igi TandaTan, dRiTi-dRe...dadgeba Jami da... miwa daeyreba, miwa SeWams am xelebs

da... ganqardeba yvelaferi _ gamogonilic Tu realuric _ Tavis awmyoian-warsulianad, magram... saocari isaa, rom am xrwnad, beber sxeulSi da moRlil sulSi isev _ isev zis is cicqna gogocuna, erTob amaRlebul, zesTazenur siyvarulze rom ocnebobda, ocnebobda araCveulebriv, mziur, xilul Tu araxilul samyaroze... sinamdvileSi ki mgoni surogati ergo. _ surogati cxovrebisa, WeS-mariti grZnobisa, gancdisa... da... darCa mouxelTebeli, warmtac ocnebaTa laJvardebi, ocneba da... usieri, suli-eri martooba!..da rac yvelaze mware da autanelia _ saTayvane-

beli samSoblos sanacvlod _ ase vTqvaT _ xelSi SemrCa mtrebisgan Semofcqvnil-SemoZarculi, agreTve daZabunebul-dabeCavebuli, gayvlefil-gaRatakebuli, gayidul-gasxvisebuli sakuTari uZRebi Svilebisgan _ gadedlebuli mamrebiT Tu gamamlebuli mdedrebiT savse _ erTmaneTis uzomo moZuleobiT dasaxlebuli, rCeul moymeTa sasaklaod qceuli _ samyofeli! diax. samyofeli da ara _ mamuli! _ isev grZeli pauza da: _ Tqven iciT, am areulobis dawyebamde nikuSam Cemi

rCeviT, gulrifSSi patara agaraki rom SeiZina, sadac... ar dagvcalda cxovreba _ igi iseve daikarga, rogorc mTeli is mxare. rogorc Cemi babuSara da principSi _

107 ciala ardaSelia

bevri sxva ramec. babua bakuris winaprebic Tavis droze iZulebuli gaxdnen gamoqceuliyvnen TavianTi mSobli-uri adgilebidan. maTi STamomavalnic devnili Seiqnen sakuTar qveyanaSi da aravin uwyis _ sadaa Cveni bolo poligoni? _ ninom swrafad gadaiwera pirjvari da dadumda. mcire xnis Semdeg isev wamoiwyo minavlebuli xmiT:_ rad gvergo aseTi bedi? an iqneb is warsulic mx-

olod gamogonili samyaroa _ Cemi zmanebis ar iyos da... sinamdvileSi arc arsebula odesme?Zalian xSirad, am bolo dros vesaubrebi xolme ni-

kuSas aCrdils, saxlSi rom uCumrad daborialobs, ves-aubrebi rogorc cocxals _ aTas rameze, aTas saWir-boroto problemaze... nikuSam xom sinamdvileSi ver gadaitana afxazeTis tragedia... Turme gulSi rogor ganicdida es uTqmeli kaci, rogor itanjeboda? xSirad velaparakebi-meTqi martod darCenili, gansakuTrebiT am bolo dros...gana ar miyvarda? magram...is, is vin iyo _ is uc-

nobi lurjTvaleba biWi, Zveli freskebidan gadmosul rainds rom magonebda? zmaneba Tu sinamdvile? amouc-nobi, amouxsneli, bedisweriseuli _ Cemi maradisad mwy-urvali, maradisad metrfe sulis idumali Zaxili? is, visTanac gamudmebiT vRalatobdi nikuSas, Tu... rasak-virvelia, Ralati eTqmis imas, rasac vgrZnobdi, rasac ganvicdidi `Cemi~ kacis mimarT?.. _ qalbatoni nino isev gaCumda. dumdnen misi megobrebic, TavCaqindrulni, fiqrebdanislulni, guldamZimebulni.ninoc nagvemi saxiT da morRveuli TvalebiT gal-

ursuliyo. mere etyoba isev aiZula sakuTari Tavi da

108modinaxes mecixovneni

ganagrZo: _ xSirad vesaubrebi agreTve udrood wasul Cems megobrebs, bebia-babuas, Cems mSoblebs, afxazeTSi daRupul Cems axloblebs da saerTod yvelas, miRmier samyaroSi gadasulebs _ yvelas, vinc miyvarda, visac vuyvardi!sad wavidnen? sad gaqrnen? risTvis Seviyvare, Tuki

davkargavdi samudamod? ratom damitoves monatrebis mZafri survili?..nuTu marto Cems guls Tu xsovnas SemorCa maTi

xateba? arada, xom zides maTac cxovrebis Wapani?an... iyvnen ki sinamdvileSi, Tu... isinic Cemi fantaziis nayo-fia? anda... Cemi naTamaSevi rolebia? nuTu... moCvenebi-Tia da sizmaria irgvliveTi an yovelive is, rac vnaxe, rac maxsovs? da rac dRemde gaunelebeli grZnobiT miforiaqebs suls? `auxdenel fiqrs vin ar igonebs?.. Zvel ocnebebze romeli ar swuxs?.. vwuxvar, veZaxi Cems siymawviles, magram... aravin iZleva pasuxs!.. jvars ecvi Tu ginda, saSveli ar aris! ar aris! ar aris! _ isev grZeli pauza. _ar vici. araferi ar vici-meTqi...iqneb marTla patri-

arqaluri sulis, Tu arqauli cnobierebis matarebeli aRmoCnda Cemi buneba? iqneb... raRac miTosuri samyaros nasxleti var... am CarC-mevaxSur msoflioSi? suli, ro-melic vera da ver egueba dRevandel yofierebas _ egreT wodebuli warmatebuli karieris miuxedavad!magram xom realobaa isic, rom am siberis Jams ar

meRirsa cxovreba iq, Cems zRvispireTSi, Cems babuSar-aSi... rom... ver davimarxebi Cemi winaprebis gverdiT, sanapiros borcvze, zRvis siaxloves... rom ar dameyreba iqauri miwa... rom axla, am wuTas miusafari var suliT, xorciT? umweo da ususuri da sawyalobeli?

109 ciala ardaSelia

xangrZlivi pauzis Semdeg uceb gaisma qalbaton na-talias naRvliani, yru xmiT naTqvami sityvebi: _ eh, Cemo niniko sayvarelo, ra mniSvneloba aqvs, sad davimarxe-biT? sad SegvWams miwa?.. es ceremoniebi, es yvelaferi raRac pirobiToba mgonia... radgan 30 wlis Semdeg Cemi saflavic ise gaqreba, rogorc... Cemi Soreuli wina-prebis. miwa Seiwovs yovelives. ase rom, miwa varT da miwad miviqceviT... fuWi da amaoebaa cxovreba! wilado-bilas TamaSia igi! iwilo-biwilo, SroSano, gvritino... Cven wavalT da sxva darCeba!_ eh, asea es! sad gaeqcevi sinamdviles?_ magram igive galaktionma ar Tqva gana, sasowarkve-

Tas ar misce Tavio... esec ar iyos, Cveni qristianuli rwmenis mixedviT..._ iqneb... marTlac yvelaze naRdia, Tavadis qali maiasa-

viT, zRvis talRebSi gauCinarde, vidre... miwa dageyaros? _ ar aclidnen laparaks erTmaneTs qalebi._ an iqneb... kremaciac ar iyos urigo?_ ah, ara. oRond... dawva _ ara!.._ ise, ra mniSvneloba aqvs-dagwvaven Tu... miwaSi Cag-

flaven? _ kargi erTi, natali! Cven xom qristianebi varT _

bolos da bolos!mobiluri telfonis xmam dava Seawyvetina metisme-

tad aRgznebul qalebs._ ho, Svilo. me var, Semogevle!.. madlobeli var,

Cemo sayvarelo. ki. telefoni gamorTuli mqonda mTe-li dRe. axlaxan CavrTe... ki. Cems gogoebTan var, deda genacvalos. vqeifobT am ugazobaSi, uSuqobaSi... Zvele-burad _ yovelSemTxvevaSi _ vcdilobT! (Cemi vasikoa, mokiTxvas giTvliT suyvelas) _ Cemi gogoebic mo-

110modinaxes mecixovneni

gikiTxaven siyvaruliT. gecineba xom, gogoebs rom vam-bob? ras Svrebi Svilo? rogora xar, deda Semogevlos! rao, rao, Cveneburi kerZebi mogenatra, Cemi gakeTebuli sacivi? Romic? Sebolili yveliT? xaWapuric? ha, ha, ha... Sen Semogevlos dedaSeni: xvanWkarac mogenatra, Svi-lo, qinZmaraulic _ qalbatoni nino wamdauwum icinoda gabrwyinebuli saxiT: _ mereda, ver aswavli, Svilo, lu-sis kerZebis Cveneburad momzadebas? ar gamosdis, ara Cemnairad? Sen Semogevlos dedaSeni. lusi? Tenkiu veri maC,mai darling... iez,iez... aCi? niniko?... iez, iez...gatrunuli isxdnen qalebi da TvalmouSoreblad Se-

hyurebdnen megobars, wamdauwum rom ecvleboda saxis gamometyveleba _ da bolos, saubris damTavrebis Semdeg gulCawyvetili xmiT naTqvami: _ Cemma SviliSvilebma qarTuli ar ician... arc rZalma! vasikom ver aswavla (pauza). ver moicala etyoba saamisod (pauza). fulis keTebas Tu... Sovnas bevri dro sWirdeba, etyoba... /pauza/...iciT, vasikoc ver migebs, ratom ar gadavdivar masTan

sacxovreblad!.. iseve, rogorc Cem amerikel mZaxlebs ukvirT, ratom mepatiJeba ase daJinebiT Cemi Svili!.. ra-tom ar vrCebi iq, aseve daJinebuli Txovnis miuxedavad!xom sainteresoa, ara? iq miRebuli araa mSoblebTan

erTad cxovreba... ukvirT, rom Cveneburebs ded-mama, da-Zma da saerTod, naTesaoba rom CahyavT amerikaSi... ver auxsniaT es fenomeni!.. iseve, rogorc mSoblebis sadRe-grZelo ucxoa maTTvis... magram rogor uxariaT xolme, roca am sadRegrZelos ismenen._ ise, Sens adgilze, me wavidodi... da iq davrCebodi

kidec saerTod.!.. nu gaikvirveb... normalur adamians am

111 ciala ardaSelia

daqceul qveyanaSi rom ar ecxovreba, xom cxadze ucxa-desia... maSa sadame..._ mec gaviqceodi aqedan, am giJebis samyofelodan,

cota saSualeba rom mqondes da cota axalgazrda rom viyo..._ aki, axalgazrdebi masobriv garbian kidec, Cemo ekuS!

CaTvale rom, didi umetesoba ar dabrundeba saqarT-veloSi, anu isini dakargulebi arian Cveni qveynisaTvis!`Cemi vasikoc, maT Soris~.marTlac, male albaT sul dacarieldeba saqarTvelo

qarTvelebisagan. amas odesme warmovidgendiT?_ me ki _ arsadac ar vapireb aqedan wasvlas, romc

Semexvewon!_ Segexvewebian ara, kalTebs dagaglejen, xom ici!..

jer erTi, vis rad unda SenisTana gadaRrjuebuli deda-beri da... isic maTxovari?.. Tavisic hyofniT!_ icineT, icineT... magram... avia Tu kargia, es Cemi

samSobloa mainc... rogorc dedas ver gamoicvli, ise samSoblos!.._ maS, `ar gavcvli me Cems samSoblos sxva qveynis

samoTxezedao~, ara, Cemo sayvarelo ekuna?_ diaxac!.. sxvaTa Soris, aq unda ibrZolo imisTvis,

rom qveyana ukeTesi gaxdes!_ auh, amas uyureT... ra magari vinmea!.. ki mara... risi

mebrZoli xar, Sen, Se kuana bebruxanav,? _ natalim saer-To sicil-xarxarSi, sxva ucenzuro seityvac moayola Tavis naTqvams._ asea Tu isea, me versad gavZleb sxvagan-meTqi _

Tbilisis garda! da saerTod, _ usaqarTvelod! morCa da gaTavda! momkaliT axla Tu gindaT!

112modinaxes mecixovneni

_ mec. mec... Tbilisis da saerTod, saqarTvelos gar-eSe ar SemiZlia sxvagan cxovreba!! mimifurTxebia maTi maZRari cxovrebisaTvis! sulierebisagan daclili yo-fierebisaTvis!am CarCul-mevaxSur garemocvaSi _ Zaladobis, mru-

Sobis da siZvis moZalebis Jams _ menatreba rainduli keTilSobileba! diax, am sanCo-pansebis da seqsualuri maniakebis epoqaSi menatreba, Cemi don-kixoti _ es uke-TilSobilesi arseba! diax, diax, menatreba don-kixoti da ara vTqvaT, fulis tomara anu e.w. axali qarTveli _ Tavis kapitalianad!_ anu: viva romantizms, Zirs _ pragmatizmi, ara?_ diaxac. Tqveni ironiis miuxedavad _ gaumarjos

WeSmarit siyvaruls da raindobas am qveynierebaze da mis medroSes _ idalgo _ don-kixot lamanCelis saxiT _ Cvens ninikos!.nino Cumad, gaunZrevlad ijda da TiTqos ganrineboda

Tavis megobrebs, romelTa xmebic axla Soreul zuzunad Tu Caesmoda._ qalebo, uol-stitze, am Tanamedrove babilonSi, caT-

ambjenebis xeivanSi rom aRmovCndi pirvelad, ase megona _ qinZisTaviviT Cavikarge Tivis zvinSi-Tqo._ marTali xar, eTo! es caTambjeni ki ar gamaRlebs

sulierad, rogorc vTqvaT, piramidebi, an Cveni kavkasio-nis mwvervalebi, aramed, piriqiT... gTrgunavs. pirovnebad ki ar grZnob Tavs, rogori regaliebic unda gamSvenebdes, TiTqos marTla Wia-Rua xar, raRac molaslase landi Tu aCrdili mozimzime jgroSi, yovlad gamousadegari sulieri arseba xar, umweo da ususuri..._ is caTambjenebi e.w. ubralo, mdabio xalxisTvisaa

113 ciala ardaSelia

gankuTvnili, maTi TavSesafaria! Tavad Zlierni ki ama qveynisani _ magnatebi anu fuliani tomrebi kotejebs, ranCoebs irCeven Turme sacxovreblad, rasakvirvelia, sra-sasaxleebTan erTad. Zveli romis msgavsad, Taname-drove plebeebi da patriciebi Tanasworobis TamaSs TamaSoben. sinamdvileSi ki _ sazRvari ara aqvs momx-veWelobas, ltolvas Sovnisaken, SeZenisaken, anu vinc met dovlaTs da fuls daisakuTrebs _ isaa qveynierebis gamgebeli!eh, ras izam. aseTi yofila adamianis buneba, ,,guli

krulia kacisa, xarbi da gauZRomelio...~ _ sxvaTa Soris, rusTavelis STamomavalmac Tavis wi-

naprebze aranaklebad icoda es WeSmariteba. `vin aris igi vis Tvis gul erTxel aRevsos da rac mieRos erTxel natvriT, isi ekmaros?..~_ magram igive baraTaSvilma esec xom Tqva: `magram

radganac kacni gvqviano...~_ kargiT erTi. adamians marTla mxolod miwa aZRobs,

sxva danarCeni _ zizil-pipiloa!qalebi TandaTan ufro da ufro cxarobdnen. maTi

xmamaRali dava-kamaTi ukve dasaSveb zRvars scildeboda, Tumca nino kvlav gatrunuliyo, TiTqos araferi esmoda, verafers xedavda. aqaurobas daSorebuli misi fiqri da goneba warmoudgeneli siswrafiT daqroda warmosaxviT samyaroSi da aseTive siswrafiT icxrileboda da qre-boda misi Sinagani mzeris qveS. `risTvis movel? ra rCeba Cemgan? ras vtoveb? prin-

cipSi Svilic davkarge... vtoveb efemerul saxels, ro-melic ukve dRes aravis axsovs.. aravis Wirdeba! nuTu marTla fuWia adamianis mTeli cxovreba?~buranSi CaZiruli misi goneba uTavbolod, areul-

114modinaxes mecixovneni

dareulad, fragmentulad aRiqvamda gardasul dro-Jams, Cavlil wlebs, TvaliswamSi balaxiviT gaTibuls _ uxi-lavi mTibavis mier, wlebs, ase miraJiviT rom gamqraliyo Tvalsa da xels Sua, nislsa da qarSi rom CanTqmuliyo drois koriantelSi, cxovrebis morevSi...nuTu marTla iluzoruli molandeba aRmoCnda yove-

live, rac Tavs gadaxda? magram... maSin es usaSvelo tkivili raRaa, guls rom ase kumSavs da wuravs?.. xom realobaa dawylulebul sulSi CaRvrili uCinari cremlebis nakadulic?..sainteresoa, ratom ar ZaluZs masac erTi trivial-

uri, ucxouri serialis kinogmiriviT Tqvas: me mivaR-wie cxovrebaSi yvelafers, rasac vnatrobdi da amitom SemiZlia sikvdils mSvidad Sevegeboo!..nino uceb Setokda, gverdze gadaixara da natalias

miubrunda:_ maS, Cemo natali, Seni azriT, sulerTia, sad daimarxe-

bi? sad dagayrian gulze miwas? xom? _ wamiT isev gailursa da mere: _ iqneb marTlac yvelafers sjobia, zRvis talRebma Cagixvios? iciT, me mifiqria amaze... am bolo xans mainc, gansakuTrebiT... _ uceb swrafad ga-daisaxa pirjvari: `RmerTo, Semindven!..~ mere karga xans ijda Seurxevlad, xmagakmendili.uceb Tavi maRla aswia, welSi gaimarTa da... mogudu-

li xmiT simRera wamoiwyo...yvelani gainabnen. TiTqos sunTqvac ki Sewyvites.`herio biWebo, herio, ar gavaxaroT mterio...~ _ nino

TandaTan xmas uwevda... saxe STagonebuli gauxda. Tva-lebi Zveleburad aubzinvarda.cremlomreulni, aRtacebuli saxeebiT usmendnen qale-

bi am gulSiCamwvdom, sevdian melodias, aseTi STagonebi-

115 ciala ardaSelia

Ta da gznebiT rom mReroda axla maTi megobari, adrin-deli silaRe, moxdeniloba rom dabruneboda TiTqos da amayad yelmoRerebuls _ mzera sadRac, usazRvroebisaT-vis mieSterebina, iqiT, horizonts iqiTken, sadac cisfer blondSi gaxveuli livliva zRva ilandeboda.mReroda Tu... godebda?`rogorc ufali, samSoblo, erTia qveyanazeda!~ _ ga-

isma bolo akordad samarisebul siCumeSi, oTaxSi rom dasadgurebuliyo.Seurxevlad msxdari qalebi jerac gons ver mosu-

liyvnen gancdisagan, Tumca simRera ukve kai xnis dam-Tavrebuli iyo. gayuCebulni, TavianT fiqrebs miscemodnen _ TiTqos

marTla Camoiarao siCumis angelozma.nino anazdad magidaze daemxo da... yrud aqviTinda.

slukunis SualedebSi igi erTsa da imaves imeorebda: _ me... bednieri qali var, gogoebo, bednieri qali var! Cemo Zvirfasebo! Cemo sayvarlebo!mere... erTbaSad dadumda. Sewyda misi mxrebis Tax-

Taxic.enaCavardnili, Secbunebuli, gaognebuli qalebi ms-

wrafl gamofxizldnen.qalbaton ninos gverdiT mjdomma ekaterinem morideb-

iT Seaxo beWze xeli. raRac undoda eTqva, raRac sanu-geSo... magram... xma ar amosdioda yelidan..._ nino!nino dumda._ ninuca!.. niniko!_ axla yvelani wamocvivdnen adg-

ilebidan, SeSfoTebulni mivardnen megobars, mklavze rom Camoedo Tavi da... ar iZvroda.nino aRar sunTqavda.

116modinaxes mecixovneni

sikvdilis zvavi

tanjvis Rimili gayinula tuCebze.tanjvisa da wuxilis nakvalevia SeWmuxnul Sublzec,

mTel saxeze.saxeze?.. sadRaa saxe?.. dalewil-dasaxiCrebuli saxe

ar Cans! _ igi sudaris qveSaa moqceuli.da mainc... hgonia _ is ki arada darwmunebulia, rom

micvalebulis yovel nakvTze ueWvelad, usaTuod tanj-va-wvaleba iqneba aRbeWdili!xalxi ki... modis da midis. uxmaurod. fexakrebiT.

mzeradaxrilni. erTob cotani arian. arcTu mraval-ricxovani Wirisufalnic mdumared Camorigebulan ska-mebze da... TiTqos tirian da... arc tirian...mxolod saxegamtknarebuli deda Cumad zuzunebs Ta-

visTvis: deda, Svilo, deda Sviloo. mxolod es orad ori sityva amosdis gamSrali yelidan. danarCenebi ki iq, SigniT, xorxSi ikargebian. gareT veRar gamouRweviaT.

117 ciala ardaSelia

kalTaSi Cayrili, erTmaneTSi Cawnul-Cagrexili TiTebi ufro mets metyveleben, vidre bage-piri.ara yvavilebis zRva. ara xalxis uwyveti nakadi

_ aramed gaSiSvlebuli, SeuniRbavi da amdenad ufro Semzaravi siRatake da siduxWire, qvecnobier SiSTan erTad Sav CarCosaviT Semovlebia aqaurobas da haers amZimebs, sunTqvas uxSobs adamians.swrafad adga. karSi gavida.kuTxeSi autuzuli, nacrisfersaxiani wowola, mxrebSi

moxrili mamakaci gafacicebul mzeras TiTqos aridebs mosamZimreebs, romelTac aseve gaurbiT Tvali ganze.gverdiT, pawia samzareuloSi Saosani qalebi da bavS-

vebi SekunWulan da xmadabla, damfrTxali ieriT raRa-cas tutuneben erTmaneTSi.... xmaurian quCas aCqarebuli nabijiT dauyva. vera.

veRar gauZlo bolomde. TiTqos viRacas Tu raRacas gamoeqca, uCinrad da daJinebiT rom eZaleboda mTeli am xnis ganmavlobaSi da saSvels ar aZlevda...taqsma svla Seanela.`hm!.. ipova raRa klienti!~safuleSi mxolod aTkapikiani udevs.daZrul troleibuss Seaxta. `demosis transporti~,

rogorc Tavad uwodebs ironiulad, Cveulebrisamebr nela miCaqCaqebs, xalxiT sakmaod datenili.baqanze miyuJuli, saxelurze orive xeliT Cafreni-

li, amre zili saxiT ratomRac troleibusis marSruts zomavs gunebaSi.vaJa-fSavelas bolos igi Semotrialdeba da kvlav

centrisken gaswevs neba-neba, mere moedanze wres daar-tams da isev saburTalosken ibrunebs pirs da ase

118modinaxes mecixovneni

grZeldeba yovel dRe. aseTia misi grafiki. aseTia cxovrebis yovldRiuri ganrigic _ erTi da igive, erTi da igive, araferi arRvevs erTferovnebis, am TiTqosda erTxel da samudamod dadgenil wess, xandaxan amovar-deba xolme kalapotidan `raRaca~, erTbaSad, moulodne-lad rom amRvrevs mdore, zant mdinarebas.mere... kvlav Zveleburadaa yvelaferi...mgzavrebi ki Cadian da amodian facifuciT, xmauriT.`arc ise mcirea qalaqSi xuTkapikianTa ricxvi!~ _

eRimeba sarkastulad, Tumca...stop!ubileTo mgzavro! rogor ara grcxveniaT?.. ekadreba

ga na es Tqvens WaRaras, pativcemulo? an Sen.. `naSim-Silaro~ studento, buRasaviT rom atrialeb Tvalebs?.. da saSvebia gana aseTi umsgavsoeba sabWoTa moqalaqi-saTvis?troleibusi ratomRac siCqares umatebs, gzis sifar-

Tovis Tu sxva ram piraduli mosazrebis gamo, mZRoli gamalebiT miaqrolebs manqanas.`biWos! ra gautia!.. neta ra moelanda?.. magram... eyo-

fa ki bolomde hofsila?aaaraa! bolomde veRar SeZlo!.. asea! bolomde yov-

elTvis Wirs lelos gatana!..RmerTo Cemo! ra absurduli azrebi momdis TavSi!.. ra

dros egeTebia!..Tumca... ratom absurduli?.. absurduli iqneba gana,

ai, axla rom Sevvarde Sig, troleibusis SuagulSi da xmamaRla daviZaxo:_ xalxno! vinc aq brZandebiT da vinc aq ar aris,

xom varT yvelani sikvdilis Svilebi? _ jer gaoceba. saxtad darCenili saxeebi, mere CoCqoli.

119 ciala ardaSelia

_ vinaa, kaco, es suleli gogo?_ sawyali... etyoba, auria..._ sacodavi! vai, ubedur dedamiss!.._ sityvas banze nu migdebT! xom yvelani movkvdebiT-

meTqi, dRes iqneba Tu xval Tu mazeg, an oci, ocdaaTi, anda ormocdaaTi wlis Semdeg? eg sulerTia bolos-dabolos! mTavaria, rom yvelani davixocebiT, marTalia, Tu ara?isev gniasi. ria-ria. lanZRva-gineba._ kai, batono! viyo me SeSlili! magram kiTxvaze

gameciT pasuxi! varT Tu ara suyvelani, saTiTaod, ugam-onaklisod _ sikvdilis Svilebi-meTqi? ho, Tu ara?ai, Sen! Tvalebbriala gogov, weRan rom ase gulianad

kiskisebdi. roca iqneba, xom matlebi SegiWams mag lamaz Tvalebs, saxes, mTel sxeuls da gamoxruli ZvlebiRa darCebi miwaSi!..Senc, `Cveni qveynis raindo~, ase medidurad da amayad

rom iWimebi, Senganac xom bundRa ar darCeba am dedami-waze?..Senc, `filosofiurad~ momziralo, mxcovano berikaco,

arc Sengan darCeba araferi, matlisa da Wiisgan SeW-muli ConCxis garda!.. da Senc, gakapasebulo da gafueb-ulo qalbatono, ratomRac troleibusiT rom mgzavrob _ rogorc Cans, maneTiani dagenana taqsisaTvis _ ase kapuetiviT rom qaCav Tvalebs _ Tu ggonia, giSvelis dagrovebuli ganZi da sikvdils gadaurCebi?_ gaaCereT! vin uSvebs, kaco amisTanebs gareT!_ asaTianze adgili ar ariso. ase amboben!_ milicias dauZaxeT! daiWiros es gadareuli gogo!_ ha, ha, ha, batonebo, ver daiWiravs sikvdilsao, ase

brZana rusTavelma!.. verc Tqveni milicia-policia, verc

120modinaxes mecixovneni

mTel `politbiuros sastavs~ rom gamouZaxoT axla, ve-rafers gaxdeba. tyuilia!.. yvelani gavfSekT fexebs, ra dRes, ra xval! morCa da gaTavda! gardauvalia eg ambavi!_ kiseri gitexia da kinCxic! Tu ginda, axlave gagicx-

ia suli!.. ras gverCi, Se SeCvenebulo?_ boRmaa, gvelis wiwilia, vera xedavT!_ ha, ha, ha, gulze mogxvdaT gana? kuWi mogewvaT?

sul tyuila gegonaT, aba, dedamiwis RerZi Tu ara, misi Wipi mainc brZandebodeT! ver mogarTves! aarao, mela matyuaarao!.. sinamdvileSi mxolod moRoRiale landebi da aCrdilebi varT, saimqveyniod gaxazirebulni! meti araferio! sruliad araferi!.....hoda, raki masea, ras vedidgulebiT erTmaneTs, Tqve

codvisSvilebo, Tqvena! Tqve uRmerToebo! maS, raTa vWamT erTmaneTis xorcs, romelsac miwa SegviWams?.. ras ver viyofT erTmaneTSi, salafavs Tu... samares? im samares xom ara, saca rigirigobiT Cagvtenian suyvelas, erT mSvenier Tu ubedur dRes, WiaRuis gasaxarad?.. maS, rad vistumrebT-meTqi erTmaneTs udrood iqiTken, saiTac uklebliv yvelani wavkuskusdebiT? ha, mipasuxe, Se jiSiano, Sena!_ am gaqanebuli troleibusidan unda moisrolo eg

garewari, eg nabiWvari ega! amis... ra gacinebs, kaco, ra aris sasacilo?_ giJia, vera xedavT!_ aba, he, daqiCmaCdiT da moisroleT aqedan es giJi!..

ras ucdiT? ras elodebiT?.. magram aara! saqme saqmeze rom midgeba, mSiSrebi xarT, mxdalebi, laCrebi! pirdapir ver gabedavT!.. zurgSi Casafreba ufro gexerxebaT!milicia-policiao, vai, Tqvens patrons!_ hei, mZRolo! gaaCere manqana!.. Cavdivar! ar msurs am

121 ciala ardaSelia

naxirSi yofna _ Tundac droebiT! gaaCere-meTqi, geub-nebian!Tqven ki, Tqve bRenZia, ampartavano, kudabzika aCrdil-

ebo, ubadruko sulebo, ifiqreT imaze, rac weRan giTx-ariT!.. geyurebaT Tu ara? diax, Tqven gasagonad vam-bob, ukvdavobanas rom TamaSobT am takimasxrul scenaze, cxovrebas rom eZaxiT...momento mori!gaxsovdeT sikvdili, batonebo! Tumca... meti araa Cemi

mteri, Tqven raime SeignoT, raime SeisminoT!aba, maS naxvamdis _ saiqioSi Sexvedramde!.. `paka~,

`Cao~!... didxans eZeba gasaRebi, mere moTminebadakargulma,

zaris Rilaks daaWira TiTi gametebiT, mere isev CanTa amoqeqa. ipova, rogorc iqna. swrafad SeaRo kari. did oTaxSi Suqi ar enTo, magram, iqedan televizoris xma gamodioda.`nata, albaT Tavis daqalebTan zis da~... _ azri

gauwyda.abazanis sarkesTan axlos miitana saxe: `marTla SeS-

lils vgavar~, gaifiqra da moulodnelad tuCebi dae-brica, cremlebi waskda. am xnis ganmavlobaSi ar utiria. cremli TiTqos gauSra da ai, axla... gulamoskvnili aqviTinda.tiriliT guli rom moijera, saxeze peSviT Seisxa

wyali. dawiTlebuli Tvalebi saguldagulod amoibana.moSlili onkanidan isev ise Seuwyvetlad moedineba

wyali, metlaxacvenil iatakze dafenili Cvari svelia. irgvliv mimoavlo mzera mingreul-mongreul saabazanos, arafrismxedveli Tvali Seavlo samzareuloSi karCamo-frialebul karadasac.

122modinaxes mecixovneni

uangariSod, ufro instiqturad gazqurasTan mivi-da da qvabs saxuravi axada. ufros das ajafsandali gaekeTebina. ugulod, meqanikurad gadmoiRo sainze kerZi da ugulodve gadaylapa oriode lukma.vera. veRar SeZlebs axla Wamas.kvlav civi wyali Seisxa saxeze, savse Wiqa bolomde,

sulmouTqmelad gamocala da saZinebeli oTaxisken gae-marTa.wamiT SesasvlelTan SeCerda. mere mkveTrad motri-

alda da... did oTaxSi Seabija.televizors marTlac misxdomian nata da misi

megobari qalebi da xmamaRali komentarebiT, sicil-kiskisiT uyureben gadacemas. patara magidaze yavisa da koniakis Wiqebia daxvavebuli. oTaxi gabolili._ va, lika?.. rodis moxvedi?.. privet!.. verc SegamC-

nieT!.._ yava xom ar ginda!.. ici, Zalian saintereso gadacemaa..._ Suqi aanTe,_ ara. ar minda, ase iyos!_ raTa xan uxasiaTod, genacvale? rame xom ar moxda?_ xo, marTla, gogoebo!.. likas TanamSromelma qalma

Tavi moikla am ori dRis win... merve sarTulidan gad-moxta!.._ ras ambob?!_ ra saSinelebaa, RmerTo Cemo!.._ sacodavi!.. ratom?.. ra moxda?_ a... aaa! vici... vici! mec gavige! raRac sasiyvarulo

ambavia, `sluJebni~ romaniviTaa. ra! qals romani hqonia Tavis ufrosTan, cols Seuswria stambaSi Tu... raRac amdagvari...

123 ciala ardaSelia

_ ra romani?.. ris romani?... ras ambob, nini?.. morige-obis dros ganyofilebis gamge cudad gamxdara. hoda, is sacodavi rusiko, abebs rom asmevda savarZelSi gulSe-Ronebul kacs, maSin SemoiWra Turme misi coli. etyoba, manamdec eWvianobda maTze. hoda, daudarajda, da... Cax-veulebs mivuswario, qveyana Seuyria! uSveri sityvebiT gaulanZRavs is ubeduri. erTi sityviT..._ gaCumdi, nata!.. raebs laparakob? _ wamiT iyuCa: _ us-

amarTlod Seuracxyves, gesmiT?.. daamcires, miwasTan gaas-wores. sulSi CaafurTxes. ver aitana, gesmiT? yvela ver urigdeba Rirsebis Selaxvas. ase iyo, morCa da gaTavda.xangrZlivad Camovardnil siCumes mxolod televi-

zoris xma arRvevs. enaCavardnili qalebi erTxans us-ityvod, uazrod Sescqerian ekrans.nata gavida da cota xanSi das yava moutana. likam

usityvod CamoarTva Wiqa da nela Seudga smas._ ara, erTi SexedeT, gogoebo, amaT _ ra kabebi acviaT,

ra samkaulebi ukeTiaT! _ daarRvia uxerxuli dumili ninim, albaT imisTvis, rom raRac eTqva. ayvnen._ ho... aba, romel amaTgans mouva TavSi azrad TviTm-

kvleloba?_ Sen ega Tqvi da!_ ratom? TavTaviseburi problemebi yvelasa aqvs.

albaT amaTac eqnebaT!_ problemebs gaaCnia!_ gaxsovT, kenedis nacolaris, Jaklinas kabebis Rire-

buleba rom ewera gazeTSi? mefis STamomavali ar br-Zandeboda, magram ramodena simdidris mflobeli yofila Turme is qalbatoni!_ onasisis wyalobiT!

124modinaxes mecixovneni

_ visi wyalobiTac iyo, xom hqonda?_ me mgoni, arc manamde uWirda maincdamainc..._ ise, me rom mkiTxos kacma, milionobiT Cveulebrivi

adamianisTvis, Zlivs rom gaaqvs Tavi, sadRac Seuracx-myofelia qonebis aseTi afiSireba! vinc unda iyos is!_ SeiZleba marTali xar, marika. marTlac aris amaSi

raRac... plebeuri, mdabiuri Tavmowoneba, ai, SemxedeT, ra mdidari vinme varo._ Seni da CemisTanebis azri sul fexebze ar hkidiaT

am gaqsuebul miliarderebs, mTeli msoflio xelSi rom uWiravT fulis wyalobiT. Sen vis dakargvixar!_ ise, ra male daiviwya mag qalbatonma Tavisi sax-

elovani qmari!_ aba, axla qarTveli qaliviT dajdeboda da wlobiT

iglovebda. netai Sen! egeni mxolod dRevandeli dRiT cxovroben..._ hoda, sworadac iqcevian. am qveynad erTxel modixar

da Tuki SegiZlia, sworedac ise unda icxovro, rogorc ginda, rogorc gsiamovnebs..._ nu geSinia Sen, arc Cveni, komunisturi nomenkla-

tura Tu partokratia amaTze naklebad ar grialebs Sin Tu gareT! maT Zvirfas Tanamecxedreebsac aranak-lebi Rirebulebis kabebi acviaT da maT samkaulebsac Jaklinac wuns ver dasdebs!_ gaCumdi, Tu qali xar!.. onasisis saganZurTan Tagvis

curclis xela Tu gamoCndeba Cveneburebis avla-dideba _ erTad aRebuli! Tqva amanac ra!.._ icineT, icineT Tqven! Cveni xelfasis patronebs sa-

sacilod gvaqvs swored saqme!_ SexedeT erTi marTla, ra brwyinvalebaa!.. ra fu-

funebaa!..

125 ciala ardaSelia

`uyvarda Cumad, TavisTvis. manamde aravin hyvarebia! arc igi hyvarebia vinmes! iyo TavisTvis. Tavis ocnebebsa da zmanebebSi!~_ nefe-dedoflis korteJi naxeT!.. amas xom axla

TiTqmis mTeli msoflio uyurebs albaT!_ ise, princi ufro warmosadegi da ufro simpaTiuria,

vidre princesa!_ ratom, ratom? patarZalic kai gogo Cans! ras erCi?

jiSi mainc etyoba..._ jiSi ara!.. amisTana gogoebs yovel fexis nabijze

Sexvdebi CvenSi!.. erTi amaTi dedofalia kidev jiSiani!.. kolmeurneobis mwvelavsa hgavs!_ oh, ra mware ena gaqvs Sen, nini!.. yvelaferi unda

gaabiabruo!.. amaT rom aristokratia hyavT da amaT dedofals rom simdidre aqvs..._ koloniebidan naZarcvi!.. erTi Cvens dReSi yofili-

yvnen, saukuneebis ganmavlobaSi sisxlSi rom vcuravdiT, maSin vnaxavdi, ra Tval-margalitebs daagrovebdnen!_ marikam cxadia, momenti ar gauSva da patriotuli

`reCi~ daurtya!.. axla Tamaris xana ar moinatro, Tu da xar!_ da Tamaris Tavmdabloba! marTlac zRapruli simdi-

dre rom hqonda da Tavi ki ise eWira, TiTqos arafris mqonebeli iyo! SiSveli gamoved dedis muclidan da SiSvels meguvlebis warsvlado!_ dawynardiT, gogoebo, daSoSmindiT! am qveynad

yvelaferi amaoa mainc! yvelaferi danacrdeba da mtvrad iqceva, paikian-dedoflianad!.. yvelani mxolod Tavs vi-tyuebT Cvenive mogonili TamaSiT. esaa da es!.. amaoeba amaoebaTa da yovelive amao ars!`platonuri siyvaruli! hm! vin warmoidgens amas am

126modinaxes mecixovneni

Cvens gaTaxsirebul droSi! roca aq farulad, xolo iq aSkarad mxolod seqsi batonobs _ SiSveli, urcxvi seqsi!RmerTo Cemo! misi saxelis xsenebaze rogor gaebadre-

boda xolme saxe, Tvalebi rogor aucimcimdeboda!.. ra mSvenieri iyo maSinac, gitaraze rom ukravda!.. RmerTo Cemo! sul sxva qali xdeboda _ momxibvleli, sandomi-ani...~_ Cemma mzem, princi marTlac ufro mimzidveli jeelia!_ RmerTo! ra bednierebi arian marTlac!uceb WiqaSi CarCenili yavis naleqi televizoris

ekrans Seasxa._ wavidnen amaTi... _ kbilebSi gamoscra gineba da

zeze aiWra, wamic da... karis jaxunma TiTqos mTeli oTaxi Seazanzara.nirwamxdar, saxtad darCenil qalebs ganZreva ver mo-

exerxebinaT. pirveli nata gamoerkva:_ Cemi sikvdili! nervebma umtyuna... Zalian ganicdis...

oTxi weli erT oTaxSi isxdnen, megobrobdnen... Zalian ganicada... bebiis sikvdilsac vera da ver Seguebia jer-ac... Tumca... garegnulad ar imCnevs..._ rasakvirvelia... cxadia..._ Znelia Seeguo aseT Tavzardamcem ambavs..._ saSinelebaa pirdapir!.._ sacodavi qali! rogor unda gamwarebuliyo, rom

aseTi nabiji gadaedga, aseT codvaSi Caedga fexi..._ aris am saqcielSi raRacnairi gabedulebac... vaJka-

cobac, Tu gnebavT!_ ara, ar SeiZleba! dauSvebelia! TviTmkvleloba _

didi codvaa!.. upatiebeli ramaa!mere... stumrebi erTimeoris miyolebiT gaikrifnen.

127 ciala ardaSelia

...saZinebel oTaxSi, sawolze pirqve damxobili, orive xeliT Cafrenoda baliSs. ̀ Semova axla. damadgeba Tavze da... daiwyeba! ase rogor SeiZleba! es ra hqeni stum-rebTan?~_ lika, es ra hqeni?.. ra mogivida... ase rogor Sei-

Zleba? erTbaSad wamovarda sawolidan da das saxeSi Sea-

frinda xelis parWyviT:_ Sen mekiTxebi, ra mogividao? Sen? Sen?.. ki magram,

Sen TviTon ra mogdis?.. ho, Sen! ras miyureb gaStere-biT?.. amxela qali, ormoc wels mitanebuli, mijdomixar televizors Sen umaqnis, Sinabera daqalebTan erTad da... yavis smaSi, marCielobasa da WoraobaSi atarebT dros!..Sen, Sen ra gemarTeba-meTqi, Cemo Zvirfaso dao?.. imis

nacvlad, erTi xuTi Svili mainc gexvios garSemo, ojaxs dagurgurebde, meuRles Tavs evlebode, raRac sisule-leebSi kargav dros!..ki, batono, kviraSi ramdenime saaTs utareb gakveTi-

lebs `gepeis~ gamoyeyeCebul studentebs da... kidev raRac-raRaceebs Targmni TiTqos... esaa da es! sxvas ras akeTeb-meTqi? raSi xarjav energias?uwyvetad moedineboda, sityvebis nakadi, TiTqos Tvi-

Tonve iwvevda Signidan mrisxanebas da TviTonve ixr-Coboda Tavis sibrazeSi _ acaxcaxebuli, Tvalebgad-mokarkluli, saxegafiTrebuli, da rakiRa Secbunebuli ufrosi da ar epasuxeboda, ufro da ufro mZvinvar-deboda da mware, geslian sityvebs tyviasaviT ayrida. Tanac, qvecnobierad swadda, wyobidan gamoeyvana da, rom mere ufro moekla misTvis guli, ufro gaewbilebina._ ras gaCumdi? gemwvava xom?.. ar moelodi Seni `pa-

tara~ daikosgan amgvar reaqcias? aki, Seni gazrdili

128modinaxes mecixovneni

var! xolo, ai, me Turme rogori umaduri da gulboroti aRmovCndi, xom marTalia? xo mamas fiqrob axla?_ dawynardi, genacvale... damSviddi. axlave mogitan

valerianis wveTebs..._ ar mWirdeba Seni valerianis wveTebi!.. rac Tavi

maxsovs, gadayolili xar sxvebs... jer loginad Cavard-nil bebias uvlidi, mere mamas, me _ udedurs _ dedobas miwevdi. pataraobidanve ucxo enaze, musikaze dagyavdi. ra mere? ra miiRe sanacvlod?.. kargad maxsovs, ra tana-Soltili, lurjTvaleba, lamazi gogo iyavi! ra mere? darCi ase gauTxovari. gauTxovari xar, aba ra? cvedani da narkomani qmari Segxvda da eqvs TveSi gaeyare. ufro didxans upirebdi namusis Senaxvas im naZiralas, aRar gamogivida oRond!.. axlac TvalSi mosaxvedri dedakaci brZandebi. ra mere? ra-meTqi? zed vin giyurebs? Tuki Tavad loginSi ar Caugordi vinmes, romelic SeiZleba Seni fexis frCxiladac ar Rirdes!_ kargi, gaCumdi, geyofa!_ ara, ar meyofa, ar gavCumdebi!.. viRac princisa da

princesas qorwils SescicinebT Sen da Seni Wkuis-kolofa daqalebi... rao, ram gagakvirvaT? riTi gjobia Sen is princesa? riTi?.. erTi Cveulebrivi gombioa... an ra damsaxureba miuZRviT kacobriobis winaSe, aseTi pativiTa da zarzeimiT rom ixdian maT qorwils da lamis mTel msoflios ayurebineb am ceremonials? ra?.. mari kiuria erTi da mocartia meore, Tu ra? vin ari-an bolosdabolos, gekiTxebi? mxolod is, rom samefo saxlSi daibadnen _ ager, guSin gamoCekili dinastiis naSierebad! esaa da es!..ar miTxra axla, usamarTlo xaro, Suri galaparakebso,

129 ciala ardaSelia

qorwilebs yvela qveyanaSi, yvelgan da yvela wreSi, miT umetes sasaxleebSi, pompezurad aRniSnaveno. ki. asea. asea! magram me ra SuaSi var? me ratom unda mixarodes gansakuTrebulad? ratom unda davtkbe maTi bednierebis xilviT? ratom unda vzeimobde, roca vici, rom xval an zeg an erTi gaiCens sayvarels, an meore, an erTdroulad imruSeben da mere skandalurad ganqorwindebian, holi-vudis e.w. varskvlavebiviT. _ maTi garyvnili da uzneo cxovrebis, ufro swored, jambazobis da matrabazobis wvrilman da pikantur detalebs rom lamis buk-naRa-riT amcnoben mTel qveynierebas!..kerpTayvanismcemlebi gana marto politikur moR-

vaweebs hyavT?.. hoda, fanatikuri masa siamovnebiT da xarbad kenkavs sibinZureSi azelil Worsa da marTals!.. am dros ki _ bevrs lukma-puri enatreba, gesmis? lukma-puri... dedamiwis nebismier kontinentze!..filantropobaze ar vdeb Tavs, batono, ara! magram Sen,

Sen ra gixaria, mxeiZis qalo?.. brbos fanatizmiT iwoneb Tavs, ara? arada, Cveni gvari xom jer kidev merve sauku-neSi brwyinavda!.. saxelovani mamuliSvilebisa da rain-debis STamomavali xar!.. yovel SemTxvevaSi, ase gvauwye-ben Cveni istoriuli qronikebi..._ Cveni gvari ra SuaSia, lika genacvale?.. eseni evro-

pis uwarCinebulesi samefo dinastiis warmomadgenlebi arian, esec ar iyos..._ mimifurTxebia magaTi uwarCinebulesi dinastiisT-

vis _ ager jer kidev guSin maTi winaprebi, farTals rom hyiddnen... sarfianad!ar miTxra axla vaWroba gana saZraxisiao. ara, batono,

ara! oRond _ roca yvelam Tav-Tavisi adgili icis!

130modinaxes mecixovneni

dRevandeli magnatebis winaprebi xom yvelani Tavis droze mejRanuaSvilebi da gobsekebi iyvnen. hoda, yvela amaTTvis erTaderTi salocavi da saTayvanebeli kerpi _ fulia, anu yviTeli eSmaki, romelzec gvarsac iyidian, dinasitiasac, monarqiasac, qveynebsac da xalxebsac, da saerTod, suyvelafers am cisqveSeTSi da... yiduloben da yidian kidec!.. mezizRebian, mezizRebian, Tavis fulis tomrebianad, suyvelani!areuli saxiT darboda aqeT-iqiT, wamiT sawolze

wamojdeboda TvalanTebuli, saxe gakerpebuli, mere isev zeaiWreboda da iwyebda uTavbolo monologs da sir-bils, TiTqos Tavis Tavs ufro epaeqreboda da edaveboda:_ mamaCemis moZRvrebis Tanaxmad, gexsomeba albaT, mx-

olod patiosani SromiT da codniT miiRweva Turme warmateba da yoveli sikeTe am qveynad! ha, ha, ha... _ si-cili auvarda erTbaSad, mere ucebve Sewyvita da doin-jSemoyrili win daudga adgilze gaSeSebul das:_ ki, batono! patiosnad vicxovre aqamde: ocdarva

wlamde!.. ar momiparavs. ar misiZvia. RmerTi. xati. rju-li!.. aravin momityuebia... cili aravisTvis damiwamebia _ ufro CemTvis dauSavebiaT, CemTvis utkeninebiaT guli...ra mere?.. ras mivaRwie? 80 maneTi TveSi da koreq-

toroba `prestiJul~ gazeTSi _ isic nacnobobiT! ai, ras mivaRwie am eqvsi wlis ganmavlobaSi!.. Tu zurgs ar gimagrebs gavleniani biZa an fuli-nuli xar! maTx-ovari! asea es Cvens `diad, socialistur samSobloSic~ _ Tanasworobisa da samarTlianobis etalonad rom mi-iCnevs Tavis Tavs mTels msoflioSi da _ asea yvelgan! yvelgan! arada, aravisze naklebi ar gaxlavar arc niWiT, arc ganaTlebiT, arc Tu gnebavs _ garegnobiT. weriTac

131 ciala ardaSelia

sxvebze naklebad ar vwer. kargi eqimis Svilebic viya-viT, Zveli, tradiciuli ojaxidan, Tumca eqimis, romelic principulad ar iRebda pacientebisgan fuls, principu-ladve ar Sevida satanebis partiaSi da rigiTi eqimis saxels da jamagirs dasjerda!..hoda, roca mokvda, sul ociode maneTi aRmoaCnda `da-

nagrovebi~ Tanxa.es iyo da es!.. da megobrebma da naTesaobam lamis

samowyalod damarxes!..RmerTo Cemo, ro gamaxsendeba!..vici, vici axla rasac ityvi, samagierod patiosani

kacis saxeli datovao... romelic aravis sWirdeba dRes, gesmis? aravis! da arc arasodes sWirdeboda vinmes... mx-olod mosaCveneblad da farisevlurad Tu aqeb-adide-ben `Rirsebebs~, romelic... arc Sen da arc me purs ar gvaWmevs, Cemo Zvirfaso daiko!..mozrdilebi varT da Cvens Tavs Cven TviTon mivxedo-

To, metyvi albaT.ki, batono, magram rom ar gamodis araferi? xelfasi-

dan xelfasamde rom Zlivs gagvaqvs Tavi?.. arada, mom-bezrda, gesmis? ukve mombezrda aseTi yofa!..ermitaJs vinRa Civis, sazRvargareTze xom laparakic

zedmetia _ moskovSi ver Cavsulvar, ise, saeqskursiod! roca ZaRli da kata, vin ar darbis aqeT-iqiT, aRma-daRma!isev gaCumda erT xans, mere Tavi gaiqnia da xmamaRla,

TiTqmis CurCuliT ganagrZo: _ axla uceb sikvdili rom mewvios, ra unda movigono sulis amosvlisas, rom-eli sasiamovno, tkbili wamebi, romeli axdenili ocneba gavixseno?isev wamovarda sawolidan:

132modinaxes mecixovneni

_ ara. morCa. gaTavda. aRar minda ase gagrZeldes! ukve yelSi amovida suyvelaferi!.. sxvaTa Soris, aqamde vakeTebdi imas, rac mamaCems undo-

da, rac Sen gindoda, bebias, babuas... dReis amas iqiT mov-iqcevi rogorc... me minda! rogorc me mimaCnia saWirod. morCa da gaTavda!alewil-gavarvarebul saxeze wamiT Tvalebi gaeyi n a,

mere Zlivs gasagoni xmiT abutbudta: _ imasac... et-yo ba imasac mobezrda, gesmis? mobezrda uazro, umiz -no, ufunqcio arseboba... uRimRamo, uferuli, usixaru lo cxovreba!..mere isev xmas auwia, SeimarTa, Tvalebidan kvlav na-

perwklebi dayara:_ karieraze arasodes ufiqria _ romc ndomoda, vin

miaSavebda karg adgils! vin daawinaurebda! ubralo, Cveulebriv qalad yofna moenatra, gesmis? romelic uyvarT da romelsac uyvars! alersi da siTbo moena-tra... erTxel gamomityda, arasodes Tavyvanismcemeli ar myolia, arasodes aravis CemTvis yvavili ar mourTme-viao. gesmis? Raribi Zmis ojaxSi Tavisi kunWulic ar gaaCnda... TiTqmis erTi kabiT dadioda wlebis ganmav-lobaSi, gesmis?.. erTi kabiT! mxolod ocnebebi da il-uziebi hqonda Tavze sayrelad! da... ase gavida wlebi... ocdaTeqvsmetisa gaxda amasobaSi, ocdaTeqvsmetisa! ges-mis? ukan darCa axalgazrdoba _ usiyvarulod, uxali-sod, usaxurad gavlili wlebi!hoda, iq, sulis siRrmeSi grovdeboda albaT protes-

tis grZnoba. ratom, risTvis aseTi sasjeli? da ramde-nia aseTi Cvens garSemo? ramdeni?.....marTalia, garegnulad arafers imCnevda, arafers.

133 ciala ardaSelia

TiTqos asec unda yofiliyo. iyo TavisTvis kvlavin-deburad mSvidi, wynari, momTmeni da yvelas mimarT sao-crad keTilganwyobili!.. magram mis gulSi, vin icis, ra cecxli trialebda!..hoda, TavisTvis Seqmna... araraobisgan Seqmna ideali!

arakacisgan, biTurisgan gamoigona didi vaJkaci! gesmis? gesmis, ra saSinelebaa es? ramxela tragediaa!.. RmerTo Cemo, RmerTo Cemo!isev gaCumda. cota xnis Semdeg kvlav aCurCulda:_ magram... ocnebac ar apaties... CvenSi xom xSir-

ad is gvikiTxavs morals, vinc Tavad amoraluria!.. znedacemulia!iman ki, iman, misma gulis rCeulma erTi sityviTac ar daicva, gesmis? saerTod, xma ar amouRia Turme! arada, am xvadagis win TaTxavdnen marTal, sufTa, wrfel adamians!.. gesmis? ver gabeda enis daZvra imitom, rom... laCaria, mxdalia, axvaria!..darwmunebuli var, aman, am sulmdablobam yvelaze me-

tad atkina guli albaT, aman, am arakacobam mospo da ara aSaraSka, na-ri dedakacis quCurma lanZRva-ginebam da ukeTurma saqcielma!.. asea Cemo daia, es! asea!._ gasagebia, yvelaferi gasagebia, magram... Sen... ras

uSveli Sen... Seni gancdebiT?_ maS, rogor mibrZaneb ganvicado?.. sxvaTa Soris,

mec aseTi perspeqtiva melodeba!.. diax! zustad aseTi! ar miTxra axla... gigas ratom ar miyvebio, skolidan rom uyvarxaro! me ar miyvars da imitom! gasagebia? ar miyvars! morCa da gaTavda! danarCeni... nagavi aRmoCnda yvela, vinc Semxvda. Cems irgvliv Rirseuli, sacolo biWs rom eZaxian, ar gaWaWanebula... gasagebia? da es Sen Cemze ukeTesad ici... ar viZaxi, me-frTiani angelozi

134modinaxes mecixovneni

var-meTqi, magram... ar minda kompromisuli garigeba, anu usiyvarulo colqmroba da saerTod... kacis da qalis seqsualuri urTierToba rom hqvia, didi siyvarulis gareSe _ Cveulebriv makintlobad mimaCnia _ meti araferi! gesmis? meti araferi. hoda, ar msurs pirutyvi viyo, gesmis? minda pirovnebad davrCe. Rirseba Sevinar-Cuno, yovel SemTxvevaSi... ase vfiqrobdi aqamde!.. daarqvi Tu ginda amas ampartavnoba, rac ginda is daarqvi! sul fexebze mkidia, ukve! da kdev: gaboroteba ar malapara-kebs amas _ ara! Sen kargad ici: bavSobidan ver vitandi usamarTlobas! arc Cems Tavs vpatiob xolme simrudes!..baliSSi Caemxo kvlav da mxrebi konvulsiurad au-

TaxTaxda._ iqneb... iloco?.. mogeSveba..._ viloco?! _ isev wamoiWra sawolidan da Tvalebi

avad daakvesa: _ viloco raze? xom RvTis gaCenili var? maS, RmerTma ukeT ar uwyis Cemi gasaWiri?.. Cemi survili, natvra, Tu ocneba?.. ra minda da ra ara?.. ra vTxovo muxlmodrekiT?.. ras vevedro? anda, ver xedavs _ sxvisi yurmoWrili monebi rom varT? aTeistur naxi-rad rom gadagvaqcies wiTelma satanebma?_ maS ra vqnaT?.. ar vicocxloT marTla?_ me ar minda aseTi sicocxle, gasagebia? ar msurs!..

daica... rogor... rogor ambobs antigone? RmerTo, gamax-sene!.. hoo... `me minda yvelaferi... da axlave, am wuTas. dae, Cemi bedniereba iyos sruli. arada, sul ar minda igi. ara. me sulac ar msurs viyo mokrZalebuli da davkmayofilde raRac mowyalebiT, romelic momigdes me morCilebis aRsaniSnavad... me minda Cemi bedniereba iyos iseTive mSvenieri, rogoradac me igi mesaxeboda

135 ciala ardaSelia

Cems bavSvur ocnebaSi Tu arada, dae, movkvde, nuRar vi-cocxleb!~ _ Jan anui. antigone! _ uceb Teatraluri JestiTa da xmiT daasrula citata, Tavi daukra pir-Riad darCenil, TvalebgafarToebul das, Setrialda da cibrutiviT gavarda oTaxidan....ramdenjerme auqrol-Camouqrola wignebis uzarma-

zar karadas mtruli, almaceri mzeriT.mere SeCerda. xelebi gaSala:_ oh, Cemo Zvelo megobrebo!.. Tqven ras metyviT ne-

tai?.. riT manugeSebT?.. egebis ar meTanxmebiT `raRac-raRaceebSi~ ha?.. sisuleleebs vroSav gana?.. ha, ha, ha...darbazSi Tavi Semohyo natam._ gamomdie, xom?.. nu SiSob. jer ar SevSlilvar!..

ise, CemTvis vicini... _ pauza da mere: _ amaT Sexede erTi, ramdenia?.. maxsovs, patara rom viyavi, lamis ZaliT makiTxebdi, Tan ganrigs midgendi, ra _ rodis wamekiTxa!.. a, batono! es `saunje~ _ mamapapeuli _ sul gadabul-bulebuli maqvs. ra mere?.. ra momca? raSi gamomadga?isev isev grZeldeba sikeTis dausrulebeli Widili

borotebasTan, viT wminda giorgis moqneuli boZali, ro-melic vera d aver klavs gveleSaps!.. ar kvdeba is gve-leSapi da he, iZaxe: borotsa sZlia keTilmano...poetis natvrad da ocnebad rCeba albaT es Segoneba,

anu viTarca udabnosa Sina RaRadi, gesmis?.. am qveynad boroteba mZlavrobs yvelgan. borotebi galaRebulan... CemSic, Cems gulSic xandaxan boroti sZlevs xolme keTils: ki. ki. asea es! bebo loginad rom iyo Cavard-nili, erTi-orjer gavifiqre kidec, netai, male mokvdes-meTqi, radgan... Cemi azriT, tyuilubralod wvalobda da sxvebsac, ufro sworad, Sen gawvalebda! TiTqos

136modinaxes mecixovneni

bebos sikvdiliT yvelani movisvenebdiT!.. diax, diax, ase gavwire Cveni gamzrdeli bebia!..mamaCemzec augi azrebi ar masvenebda dro da dro!..

marTalia, dedinacvali ar mouyvania CvenTvis, saxlSi, magram sayvareli ro hyavda _ gunebaSi ar vpatiobdi! ar vpatiobdi dedaCemis xsovnis Ralats _ ase vnaT-lavdi mis saqciels!.. ar vpatiobdi imasac, rom marto es bina da wignebi da bebiis namziTevi, adamisroindeli roiali rom dagvitova mxolod! rom SeeZlo da ar in-doma uzrunvelyofili cxovreba ̀ avazaki~ komunistebis xelSi! da erT Cveulebriv, ubralo eqimad mokvda. _ isev gaCumda wamiT, mere kvlav aCurCulda:_ Cems gulSi rusikosac ar vpatiobdi da CemTvis...

uCumrad vkilavdi kidec, ram Seayvara es araraoba-meTqi. mxolod... SexedulebiT rom brWyvialebs da... meti araferi! meti araferi!anazdeulad sityva bageze mieyina. Tvalebi Sublze

aucvivda _ oTaxSi aravin iyo! sanam raimes moisazrebda, nata isev gamoCnda... wyliT savse WiqiT xelSi.isteriuli sicili autyda kvlav._ vaime, deda!.. ra SeSinebuli saxe gaqvs, gogo!.. Rmer-

To Cemo.. RmerTo Cemo! _ nata kvlav sargadaylapuli-viT idga xmis da amoRebas ver bedavda. mere sustma, mokrZalebulma Rimilma Seurxia tuC-piri. mere... Ta-vadac gaecina rogorrac xmadabla, xaTrianad._ ho, kai, kai, momeci Wiqa!.. nu geSinia, Sen ar Segasxam!

_ isev gaecina, oRond rogorRac ugemurad, naZaladevad da erTbaSad gamocala Wiqa. mere Rrmad moiTqva suli da savarZelSi CaeSva. orive mklavi mowyvetiT daucviv-da saxelurebze. Tavi Cahkida.cota xnis Semdeg isev alaparakda:

137 ciala ardaSelia

_ princs da princesas yava ro Sevasxi ekranze, wamiT Seni mzera daviWire... oh! ra sifaTi gqondaT Sen da Sens daqalebs! ha, ha, ha... _ kvlav Teatralurad gaicina. mere uceb saxeze xelis gulebi aifara da... gailursa.dumili didxans gagrZelda.moulodnelad mxrebze dis mklavebi igrZno. nata

exveoda da Cumad, saTuTad hkocnida Tmaze, loyebze, kiserze, Tan cremli RapaRupiT Camosdioda Tvalebidan._ nuTu... nuTu marTla araferi gaxsovs kargi,

genacvale?.. nuTu mxolod cudi ginda moigono?.. bed-nieri, sasiamovno wuTebic xom gvqonda?.. guli mikvdeba aseT dReSi rom gxedav... nuTu Tundac Cveni siyvaruli _ Cemi da Seni siyvaruli _ arafers niSnavs, sul arafers? Sen Semogevlos Seni nata, Cemo patara daiko...SeiSmuSna. saxe daeRrija da xmadabla Cailaparaka:_ ho, kargi. kargi. es sentimentaluroba maklda axla...

wadi, Sens oTaxSi, daisvene!.. nu geSinia, mets aRar `vi-buineb~... _ wamierad iyuCa da: _ cota xans davrCebi aq. marto minda yofna!..nata, mcire yoymanis Semdeg usityvod, fexis TreviT gavi-

da oTaxidan _ TiTqos ukan raRac uxilavi Zala eqaCebao....erTxans ijda garinduli. TvalebdaxuWuli, vnebaCam-

crali. guli moRlilad ucemda.Ramis myudroebas da siCumes Cqamic ar arRvevda. Za-

lagamoleuli guli ukve yelSi ar awveboda. gamocari-elebul TavSi ki moulodnelad isev ise axmianda anti-gones sityvebi: `dae, movkvde, nuRar vicocxleb!~swrafad wamodga. Tavi gaiqnia. TiTqos moSoreba sur-

da am akviatebuli azris Tu frazis.roialTan mivida. ramdenime akordi aiRo....,,mamas uyvarda es melodia. da saerTod Sopens aR-

138modinaxes mecixovneni

merTebda. iSviaTad Tu miujdeboda instruments, magram roca moegunebeboda, TavdaviwebiT icoda xolme dakvra. musikis hangSi iZireboda suliT-xorcamde. albaT aseT dros guls ioxebda, uamur fiqrebsa da uJmur azrebs gaurboda~...cremli moawva Tvalze uneburad. TiTqos guSin iyo

es yvelaferi, TiTqos guSin ukravda mama am sonatas... arada, sami weli gavida ukve, rac aRaraa...RmerTo didebulo! gazeTs kiTxulobda kaci _ savar-

ZelSi mjdari da uceb... gaTavda. cxedrad iqca. usulo, gaqvavebul lodad. gayinuli, civi qvis natexad! naiarev-ma gulma umtyuna, Tavis Tavis mimarT uyuradRebobam da daudevrobamac!...dakvra erTbaSad Sewyvita. fanjarasTan mivida. kv-

lav moeZala wamiT miyuCebuli dardi. kvlav dadga fiqrebis korianteli. kvlav tan-iogSi SeuZvra mous-venroba da wriali.kvlav SfoTva, Widili da paeqroba viRacasTan Tu...

sakuTar TavTan!`neta, ras metiCrob?.. ras mistiri?.. marTalia, baleri-

noba ocnebad darCa _ mamas balerinobas ver uxsenebdi... Tumca, eg ambavi saocari ki iyo: musikismoyvaruli ka-cisTvis!..magram Tundac, didi mocekvave gamosuliyavi, ra mere?..

ra Seicvleboda amiT?..ki. geqneboda saxeli,. pativi. iqneb didebac. ar mogak-

ldeboda, vTqvaT, xalxis aRtaceba da ovaciebi (Tavis gamoCenis survili vis ara aqvs! TviTdamkvidrebas vin ar eswrafvis!) geqneboda SemoqmedebiTi sixaruli da Tundac piraduli bedniereba _ geyoleboda Rirseuli, mosiyvarule meuRle!..

139 ciala ardaSelia

ra mere?.. aqvs ki raimes mniSvneloba, an azri, am uaz-ro wuTisofelSi, saca vibadebiT Tu ara... iqve safla-vic mza aris!`ai, xom xedav?.. ra marTuli xarT miwisSvilebi

dedamiwaze? _ arc mosvlas gekiTxebian da arc wasv-las!.. aseTia Tqveni xvedri saaqaoSi!~ `a, a, Sen moxvedi!.. gamomecxade!.. sxva drosac meCiTe-

bodi xolme xandaxan!.. mesmis, gana ar mesmis, risi Tqmac gsurs!.. diax, unda gamovtyde: ver veguebi Cems xvedrs verasdidebiT!.. minda Cavwvde Cemi arsebobis, yofierebis saidumlos.risTvis movedi, ratom mivdivar, sad mivdivar? da...

minda viyo Tavisufali da... vimoqmedo mxolod Cemi gonis karnaxiT, magram...~ `vera. ver SeZleb amas!.. tyuilia!.. viT egebis Seqm-

nili iyos Tavisufali Semqmnelisgan?.. gana Tavis mier gakeTebul Tojinas, xelosani kisers ar mougrexs maS-inve, roca ki amas moiwadinebs? miT ufro xelewifeba es yovelive arsTa gamriges!..~...hoda, ramdenic unda ixvancalo, ver gaeqcevi Seni

Semqmnelis neba-survils... Sen amas xvdebi gumaniT, grZnob da ginda gaTavisuflde kirTebisagan, magram... veRar bedav!.. geSinia!.. akeTeb imas, rac Semqmnels unda da ara imas, rac Sen gwadia... anu unda dReniadag ewamo da ijaxiro. esec ara kmara: Tan unda zido gamudmebiT martooden Seni ki ara _ winaparTa codo-bralic! moi-nanio da mainc maradis codvili iyo.rodemde?.. rodemde ginda aseTi utyvi morCileba?..

droa. aumxedrde imas, vinc ase gCagravs!.. aumxedrde Sens bedisweras! droa Seni gaitano da _ ara misi!~

140modinaxes mecixovneni

`ho, diax, diax Sen marTali xar. sxva Tu ara, wasvlas mainc aravis vkiTxav, rakiRa mosvlas marTlac aravin mekiTxeba!~`hoda, midi! eurCe-meTqi imas, vinc winaswar dagisaz-

Rvra Seni sve-bedi!~`diaxac rom ase vizam!.. rac gadavwyvite, imas arafriT

aRar Sevcvli! _ dae movkvde. nuRar vicocxleb!`mec swored amas mogiwodeb! nuRar ayovneb!~...saabazanoSi cxeli wyali mouSva onkanidan. mere

mofamfalebuli kari saguldagulod gadaraza. sanam saabazanoSi Sevidoda, karga xans ayuradebda saZinebel oTaxs, kars akruli. CamiCumi ar ismoda iqidan. emo-ciebisgan daRlil natas, albaT ukve CaeZinao, daaskvna gunebaSi da...abazana wyliT gaivso Tu ara, mSvidad, auCqareblad

gaixada, Tumca guls mainc baga-bugi gaudioda. cotaTi Seamcivna kidec.eama amitomac TiTqmis cxeli wyali _ odnav ganele-

buli. fexebi gaWima. mcire xans iwva ase Tvalmilu-luli. galursuli. mere samarTebels gadawvda, piri mousinja. sakmaod mWreli Canda.`maS, arseboba arsebobisTvis?..o, nuras ukacravad!.. an yvelaferi, an _ araferi!diax, rakiRa yvelaferi _ iluziaa, arafris amarad

swored rom aRar msurs aq darCena! dae, movkvde, nuRar vicocxleb!~Tvalebi magrad, magrad daxuWa. piri mokuma da uceb...

moulodnelad iq aRmoCnda... Tvalwarmtac kunZulze, sa-dac... sxva drosac araerTxel yofila ocnebiT Tu... warmosaxviT, iqneb realuradac? vin icis?`es Sena xar, Cemo asulo?.. didi xania ar mwvevixar!~

141 ciala ardaSelia

`o, diax, dedofalo!.. isev movedi, radgan... uzomod momenatra Seni walkoti da is simSvide, am sanaxebSi mudam rom sufevs!~`rao, Cemo, veRar gauZel iqaurobas?~`vera. verc erTi sawadeli ver Sevisrule, dedo-

falo!.. momavalSiac saSvels ver vxedav!..yvelgan siyalbe da sicrue gamefebula, yvelgan, fexis

yovel nabijze masxrad igdeben da iCagreba patiosneba!.. didi usaTuod Cagravs pataras, Zlieri _ uZlurs, ricx-vmravali, vrceli qveyana _ mcirericxovans. adamianebs, xalxebs, rasebs sZulT erTmaneTi. boRmis WaobSi Ca-flulni da Camyayebulni _ dro da dro RvarZlsa da balRams anTxeven gareSemo _ omebis saxiT!mowamlulia haeri SxamiT da samsalaTi. saTayvanebel

kerpad qceula mxolod oqro. mas ewireba msxverplad mTeli kacobrioba _ CarC-mevaxSeebad gadaqceuli!..~`samwuxarod, Sen marTali xar. samyaros, kosmoss abi-

nZurebs kacTa modgmis sibilwe da uxamsoba. magram valia Seni _ pirovnulad unda sZlio am siborotes, uzneobas. Sens irgvliv Sen unda Seqmna siyvarulis didi veli _ siZulvilis sapirispirod! Sen amisTvis gmarTebs brZola...~`o, o, mapatie, dedofalo! Segawyvetineb... oRond br-

Zolas nu mixseneb!.. ar gamagonoT Zalian gTxovT, ara-nairi brZola-rkineba! radgan... mombezrda yovelgvari brZolobana!ras veWidao? amaoebas?risTvis? ratom? bolos mainc xom unda movkvde?aRar vficav, mec mindoda miwieri bedniereba, mec mi-

veltvodi amqveyniur siamovnebas, magram rakiRa amaoa

142modinaxes mecixovneni

es wadili... rakiRa uiRbloba marguna Cemma gamCenma... esec ar iyos, rakiRa verasdidebiT ver veguebi, rom ase saTiTaod, rigrigobiT vkargav CemTvis Zvirfas adamian-ebs, rakiRa am siyvarulis da monatrebis grZnobas ukve veRar verevi, raki ar vici, iq, miRmieTSi vnaxav Tu ara maT odesme _ da raki Turme garduvalia ganSoreba _ aq raRa damrCenia?..amitomac, saboloo gasastikebas da sulier gaborote-

bas _ sjobs gavecalo am wuTisofels.kmara! morCa! amas iqiT ver movityueb Cems Tavs fuWi

ocnebiT da imedebiT. metis moTmena aRara msurs!`magram... arsebobs gza RvTaebis Sesacnobad _ uaz-

robas cxovrebisas rom gagiqarwylebs da dagibrunebs aRtkinebas, aRmafrenas, wvas, STagonebas, did sixaruls da netarebas rom gaziarebs!~`is gza davkarge! ver vpoulob! veRar vagneb!.. simar-

Tle rom vTqva, didad aRarc miZebnia!.. albaT Zala aRar Semwevs da arc survili maqvs mis misaRwevad!.. Cans, damtova Cemma mfarvelma angelozma!.. Sors gafrinda, da damekarga dedaCemiviT!..hoda, masaviT mec mwadia am muxTali sawuTros dav-

emSvidobo samudamod! samaradisod!~`magram Sen ZalgiZs gaiaro gankacebis safexurebi, su-

lierebis is grZeli gza, rCeulebma rom gaiares tanjvis quraSi, gardasaxvis wrToba rom hqvia da... gamoiwvrTnen. mec xom bevri imaTTagani gavaronine am gzawvrilze!.. anda Tu gnebavs, gandegilad SegiZlia daeyudo wminda taZarSi!~`o, ara-meTqi! aRara msurs aranairi Wapan-wyveta, br-

Zola-Widili da arc gandgoma am qveynidan locva-marx-viT!..

143 ciala ardaSelia

...oh, es Rorebis kolti uricxvi _ egzom nacnobi warsulidan!.. au, Turme, ramdeni gyavs amJamadac!~`diax. es veli kacTa modgmis mankierebis TavSe-

sayreli adgilia, Cemo keTilo!.. gankacebis safexurebis gavla vinc ver SeZlo dedamiwaze _ aq pirutyvebad vaqcie yvela. Tu gsurs, Sens Tvalwin erT-erT amaTgans, yvelaze ufro TavaSvebuls da gaumaZRars _ uwindel sxeuls davubruneb, rom Sexedo da gulianad ixarxaro!~`oh, ara, dedofalo!.. meyofa, raic me vixile Cems

garSemo lafSi mgoravi da moWyvitine!~`nuTu aseTi axalgazrda, amden siglaxes gadaeyare?~`o, diax! sakmaod... sul damemsxvra ymawviluri war-

modgenebi da ocnebebi. aki giTxari _ ukve sikeTes da silamazes aRar verZeb dedamiwaze, karga xania!.. oh, es gedebis tba sakvirveli! ra mSvenieri sanaxavia!

dedamiwaze mcxovrebTaTvis eseni neta vinRa arian?~`siyvarulisTvis TavSewirulni!.. maT mxolod siyvar-

uli miaCndaT saTayvanod!.. hoda, aqac, am savaneSi uyvarT mxolod erTi meore!~`ai, ai, es tba mizidavs sulimwared!.. odesRac igi Cems

bavSvur wminda STagonebas kvebavda friad!oh, egebis gedad maqcioT, dedofalo! gardavisaxo Cems

sayvarel frTosan arsebad, erTxel rom uyvars Turme sicoxleSi da msolod erTxel rom amRerdeba sikvdi-lis win!~`nuTu ar ici, Cemo keTilo, rom sikvdili sulac

ar niSnavs aryofnas qveynad?.. igi xom gadasvlaa sxva samyaroSi, sxva sivrceSi, mzis saufloSi, mzis naTel gulSi, maradisobas rom eZaxian!!!magram... rakiRa ase Zalumad miiswrafi iqaurobis

144modinaxes mecixovneni

ganSorebisken _ ki, batono! TeTr frinvelad gadagaqcev axlav, am wuTas!~`oh, ra kargia, dedofalo!.. Tilismiani Seni joxis

wyalobiT vigrZen, rom gavdivar Cemi garsidan!.. vtoveb Cems sxeuls, viT naxmar samoss!.. frTebi mesxmeba!..RmerTo Cemo! ra saamoa es gafrena!ra Svebasa da netarebas vgrZnob... mziT da sinaTliT

mevseba suli!Cemi bavSvobis feradovani sizmrebi isev mibrunde-

bian!..Cu!.. laJvard caze raRac uceb gaiklakna elvasaviT!vaime!jadosnuri joxi gadatyda!da kunapeti Rame Camowva. Savi sibnele gars Se-

momertya. sunTqva mexSoba!..ara, ar minda es wyvdiadi, sulis mxuTavi Savi jur-

Rmuli!...oh, sinaTlis TeTrma sxivma isev ise gaikvesa, gamo-

anaTa.TeTri aCrdili miaxlovdeba!..nuTu?.. nuTu es Sen xar, Cemo dediko?! aq rogor

gaCndi?.....viRac kars amtvrevs, viRac kivis ganwiruli xmiT..._ lika! lika! lika!_ nata?_ ho, me var... me var! nata var! rad Caikete?.. es, es...

ras niSnavs?_ nata, aq axla CemTan deda iyo!.. gesmis?! deda gamo-

mecxada!.._ nuTu... SenTanac?!_ RmerTo, gviSvele! RmerTo... SeniT!

145 ciala ardaSelia

`daRaluli rto~

(afxazeTSi daRupul eTer samxaraZe-jRamaZis xsovnas!)

mtredi gafreniliyo. puris namcecebi isev ise ey-ara gisosebiani fanjris gareTa rafaze. mTeli im xnis ganmavlobaSi, rac frinveli iqaurobas SemoeCvia, dRes pirvelad datova sakenki xeluxleblad.mcirexans ijda Seurxevlad, gatrunuli. Zveleburad

ar ugogmania, ar uRuRunia, uceb frTebi SeafarTquna da... gauCinarda...ucnauria. Tumca... ra unda iyos ucnauri da gaugo-

nari am cisqveSeTSi?..CaeRima. cxaurs moSorda. da mainc...ratom gafrinda mtredi ase male? netav, ra moelanda?magidasTan mivida, simas Semotanil sadils gulgrilad

Seavlo Tvali. mere orive xeliT magidas daeyrdno... da gairinda.

146modinaxes mecixovneni

fiqrebi kvlav aiSalnen. aiwewnen. tanSi Cveuli mous-venroba Seudga. naWrilobevmac Seaxsena Tavi. magram fizikurze ufro gausaZlisi iyo sulieri iarebi.daZabuli Sinagani mzera erTi da imave suraTisTvis

mieSterebina. kivilamde mZafri iyo tkivilis SegrZne-ba... da uceb: gonebis dafaze xelmeored cxadad gamoi-kveTa is TiTqos miviwyebuli, odindeli epizodi boSa qalTan Sexvedrisa... sanapiroze mimavals, mimozis toti eWira xelSi

da, gazafxuliT da yvavilis surneliT Tavbrudaxveu-li, wynari RimiliT laRad miirweoda _ tanaSoltili, lamazi, moxdenili. sakuTari sxeulis srulyofilebis da sulis sisavsis SegrZneba erTmaneTs Serwymoda da ocnebaTa da zmanebaTa zRvardaudeb, uxilav da Soreul sivrceebSi miaqrolebda.boSa qali?uneburad SekrTa. ar esiamovna da iucxova kidec bun-

dovani, magram saocnebo xilvebidan ase moulodnelad rom gamoiyvanes...Tavaziani RimiliT Seecada, CamoeSorebina marCieli da

gza ganegrZo, magram boSa qali ar eSveboda: _ lamazo, unda gimkiTxavoo! _ farTo RimiliT daJinebiT, rogorc boSebs sCveviaT saerTod, gverdiT mosdevda.jandabaso, gaivlo gunebaSi, Tan cnobiswadilmac sZ-

l ia da...dahyva boSa qalis nebas.skverSi, merxze dasxdnen. mimozis tots xSir-xSir-

ad ynosavda da momlodine RimiliT Sescqeroda boSas. Savgvremani, lamazi qali iyo. isic axalgazrda, TiTqmis misi kbila. raRacnairi uCinari, uxilavi urTierTsimpa-Tiis Zafebi gaiba uceb am ori rasis, sxvadasxvanairad

147 ciala ardaSelia

lamaz or mdedrs Soris, garegnobiT Tavisi jiSis da jilagis saukeTeso warmomadgenlebi rom Candnen._ lamazo! momeci xeli... o, o, Sen bednieri qali xar...

bednieri ojaxi gaqvs...Sen siyvaruliT gaTxovdi... qmarsac uyvarxar, magram...

cota mZime xasiaTis kacia, xom marTalia? erTi Svili gyavs, biWi... kidev SegeZineba ori _ qal-vaJi... Sen bav-Sobidan yvela jeirans geZaxoda, xom marTalia?.. said-an vici ase kargad qarTuli?.. xaSurSi vcxovrobdiT didxans... iq davibade... qarTvelebi miyvars. kargi xalx-ia... gulkeTili... Senc kiTili xar, Zalian keTili... Sen yvela giyvars... magram, oh, lamazo, ramdeni gulistkena gaqvs! Sen boRma ara gaqvs gulSi... Sen aravis cudi ar ginda... aravis wyena... ax, lamazo... es mimoza giWiravs axla xelSi... zRvas uyureb... cas uyureb... gixaria... Sen Zalian bednieri xar,... Zalian! Zalian! magram...eqstazSi Sesuli boSa qali SeCerda. kvlav daJinebiT

daacqerda xelis guls, uceb Tavisi xelis mtevani gadausva, mere elviseburi mzera styorcna qals, Tan-daTanobiT niri rom ecvleboda: _ oi, ra didi usia-movneba gelodeba... ara, dRes ara, arc xval, didi xnis mere... wlebis Semdeg... o, o ra saSineli bolo aqvs Sens meuRles... ax, maia bedniaJka, moi angel, nuTu... nuTu Sen, Sen... ara! _ boSa qalma mkveTri moZraobiT qalis nebs xeli uSva, zeaiWra: _ yurs nu migdeb... daiviwye dRevan-deli dRe!.. daiviwye cignis qali!.. ar minda Seni fuli, araferi ar minda! me wavedi! mSvidobiT, Cemo lamazo!.. RmerTma sikeTe mogces... janmrTeloba mogces!samudamod miviwyebuli rom egona, Turme cocxlobda

is suraTi da boSa qali... misi sityvebi...

148modinaxes mecixovneni

roca meuRle _ damalva rom ar isurva da uSiS-rad Seegeba momxdurebs _ sakuTari saxlis WiSkarTan daxvrites, roca simas da daurs saxlSi damwyvdeuli hyavdaT, gareT rom ar gaWriliyo...uceb gulis uSoresi kunWulidan uneblieT amotiv-

tivda TiTqos miCumaTebul-minavlebuli sityvebi: _ oi, ra saSineli bolo eqneba Sens meuRleso! _ da wamierad boSa qalis saxem kvlav gaielva mis Tvalwin, mxolod wamierad da... myisve goneba dakarga._ saWmlisTvis isev ar dagikarebia piri, mzia! _ sima

Semosuliyo uCumrad da sayveduriani mzeriT uyurebda.Setokda. mere dabneulma scada SeumCnevlad cremlis

SemSraleba:_ rogor ara... vWame... meti ar minda... meti ar SemiZlia,

sayvarelo!_ Sen morwmune qali xar da... Tavs iklav... ase ar

SeiZleba mzia!_ nu gewyineba, sayvarelo... me isedac naxevrad mkvdari

var... yvelafers ajobebda Cems mirianTan erTad mec movekaliT... Tqven ki... tyuilubralod safrTxeSi ig-debT Tavs... es mtanjavs... mosvenebas ar maZlevs..._ nu laparakob mase!.. Cven araferi mogviva... Cven-

ze nu dardob!.. Sen ki... mzia Zvirfaso, Svilebi gyavs, SviliSvili... Sen maT sWirdebi. xom ginda naxo Seni pirveli SviliSvili, Seni patara mziako?.. sul ase xom ar iqneba?.. dawynardeba aqauroba da... Senc Caxval zugdidSi... TbilisSDic... naxav yvelas... saflavsac xom patronoba unda?_ didi madloba, sayvarelo, yvelafrisTvis... didi mad-

loba... Cvenebi Tu vera, RmerTi gadagixdiT samagieros Sen da daurs, Sens ojaxs... Sens Svilebs. magram... ar

149 ciala ardaSelia

minda, usiamovneba SegxvdeT... aqaurobis dawynarebas jer piri ar uCans... jer ar gamZRaran sisxliT... saflavebi jer ar amovsebula..._ mzia!.. winaswar ar mindoda meTqva, magram... daurma

ukve moZebna sando xalxi... kidev cota xani... da samSvi-dobos gagiyvanen... _ gulaCuyebuli sima uceb gadaexvia da kocna dauwyo. mziasac guli amoujda da Tavadac Caexuta qals.mere isxdnen gverdigverd, TiTqos gulmooxebulni,

nawvalebi RimiliT Sescqerodnen erTmaneTs da xmas ar iRebdnen.moulodnelad sardafis kari xmauriT SemoaRo saxe-

areulma mamakacma:_ sima!.. mzia!.. movidnen!da sanam Tavzardacemuli qalebi gons moegebodnen,

sardafSi bragun-braguniT, lanZRva-ginebiT avtomatmo-marjvebuli `boevikebi~ Semocvivdnen.

_ Ult uhepbycrfz gjtntccf? (sad aris qarTveli po-etesa?) _ Tvalebis brialiT daiRriala erTma da simas miaSvira xeli: _ “ns? (Sen xar?)mzia `boevikebs~ win gadaudga:_ Ytn^ yt jyf! э“nj _ Z! (is ara. me var!)_ F[^ djn^ pyfxbn э“nj ns _ gjtntccf& _ djn

jr f p s df tn cz^ ult ghzxtncz э“nf cerf!&& dblbim kb^ ;b nm pf[j nt kf э“nf cnfhfz cnthdf& vfnm ndj.&&& ( _ ah, ese igi, Sena xar?.. uyure Sen, Turme sad imaleboda es ZaR liSv i li. sicocxle mounda am beber Zuknas. Seni de da...) orive mxridan xeli Caavles da jikav-jikaviT win gaigdes, Tumca mzia winaaRmdegobas arc uwevda maT.kibeze Tavi ver Seimagra da safexurebze cali fex-

iT Caikeca. erTma `boevikma~ avtomatis kondaxi Cascxo

150modinaxes mecixovneni

zurgSi: _ Yt ghbrblsdfqcz^ cerf!&& vfnm ndj.&&&(Tavs nu imkvdaruneb, ZaRlisSvilo. Seni deda...) qalma yrud daigmina. mere kbili kbils daaWira da nela wamoimarTa.

_ Lf xnj-;t ds^ ht,znf! jyf dtlm nz;tkj ,jk-

myf! (_ biWebo, ra ambavSi xarT? is xom mZime avadmyo-fia marTla?)simam, romelic ukan dasdevneboda `boevikebs~, mziasken

gaiwia misaSveleblad, Tan afsuur enaze raRacas ux-snida maT. qmarma Cumad saxeloze daqaCa, magram simas ukan ar mouxedavs.

_ Lf^ ns^ jncnfym^ ;tyibyf!^^ c dfvb tot

gjujdf hbv^^^ Ghtlfntkmybwf! (Sen gaCumdi, qalo. SenTan mere vila parakebT. moRalatev...)`boevikebi~ Rrena-RreniT, TiTqmis xeliT miaTrevdnen

ZalRone gamoleul qals....mikroavtobusSi rom agdebdnen, simam sasowarkveTi-

li xmiT dauZaxa:_ mzia, gvapatie!qalma `boevikebis~ mxrebs zemoT gamoxeda, gaRimeba

scada, TvalebiT ki uTxra, yvelaferi mesmiso.... avtobusi kai xnis wasuli iyo, magram sima mainc

gaqvavebuliviT idga erT adgilze da verc moSorebiT SeCerebul, mxrebCamoyril qmars amCnevda da arc misi sityvebi esmoda.mezoblis WiSkarTan atuzul qals mxolod maSin mo-

hkra Tvali, roca qmarma ezoSi Seyvana daupira.qalebis mzera wamierad erTmaneTs Seawyda. gonebaSi

raRac daiklakna elvasaviT. guli Seuqanda, Semdeg wyn-ari, neli nabijiT daiZra sima mezoblisken.dauaxlovda Tu ara, erTbaSad yelSi wvda:

151 ciala ardaSelia

_ es Sen gaakeTe xom?.. Sen?.. ra dagiSava... ra da-giSava, Se gvelo, Sxamiano gvelo? sikeTis meti ra uqnia SenTvis?.. qmari gaafTrebul cols mivarda da Seecada, xelidan

gamoeglija mezobeli._ sima!.. ras Svrebi?.. gons modi!_ gamiSvi, gamiSvi-meTqi... unda mivaxrCo es Zukna, es

gvelis wiwili!kacma Zlivs gamoaTria coli da kvlav ezoSi Seyvana

moundoma._ Sen ra, SeiSale qalo?.. dagaviwyda, rom bavSvebi

gvyavs? gons modi-meTqi. geubnebi.amasobaSi gaognebuli, dazafruli mezoblis qali

gamoerkva da awiwinda. magram simas ukve aRaraferi esmoda. qmarma igi saxlis pirveli sarTulis aivanze TiTqmis ZaliT aiyvana._ Wkuidan gadaxvedi, qalo? SeiZleba Cvenc migvayo-

lon... ar uqniaT Tu?.. ar giSvelis afxazoba!.. arc Seni biZaSvilis saxeli... xom gesmoda, rogor dagvemuqrnen?.. aravin icis, riT damTavrdeba es yvelaferi... vera xedav, mkvlelebTan rom gvaqvs saqme?.._ me mrcxvenia gesmis? mrcxvenia, rom afxazi var!..

Tqven ki... mamakacebi... _ qali dausxlta qmris mklavebs, aivnis boZs Semoexvia da azluqunda. mere ucebve Sewyvi-ta tirili. saxeze mtkice gadawyvetileba gamoexata:_ me... unda wavide!.. _ Tqva damarcvliT, Seuvali

saxiT da Tmaze xeli gadaisva, kaba gaiswora._ sad... sad unda waxvide?.. xom ar SeiSale marTla?

sad midixar-meTqi?.._ ici, Sen, sadac mivdivar! _ simam ukan mouxedavad

Cairbina kibe da WiSkrisken gaeSura.

152modinaxes mecixovneni

...mikroavtobusSi msxdomi nasvami, aRgznebuli `bo-evikebi~ ar cxrebodnen. ufro da ufro Sediodnen bil-wsityvaobis eSxSi.

_ Ye^ xnj^ cerf^ cnfhfz ,&&& jgznm ,eltim gbcf nm

cn b[b ghj F,[fpb.& @vjz F,[fpbz@ @Hjlyjq vj q

rh fq&&&@ (Se ZaRlisSvilo, Se Zvelo kaxpav... kvlav da-wer le qsebs afxazeTze?.. `Cemi afxazeTi~, `Cemi mSob-liuri ku T xe~, ara?)

_ Pyftim xnj yt gjybvf.^ gjxtve f,[fpbz? Z

dt lm fgcef b vjz hjlbyf Fgcys! ghb xtv pltcm

F, [ fpbz?& (ici, ras ver vigeb, me xom afsua var da Cems sam S o b los afsni hqvia. ratom afxazeTi da ara... afsni?) _ ga k vi rvebis SeZaxils Caboxebul-Caxrinwuli xma gamoepa su xa: _ Lf dtlm uhepbys^ cerbyb ltnb^ nfr yfpsdf.n yfc! (es ZaRliSvili qarTvelebi ase gveZaxian!)

_ Ye b gecnm&&& hfp dtc vbh c nfrbv yfpdfy b-

tv ep yfk yfc _ э“nj lf;t r kexitve! (msofli-om xom am saxelwodebiT gagvicno? es ukeTesicaa!)`boevikebi~ yiamyralobdnen, gauTavebel, uazro xorxoc-

Si erTmaneTs axsenebdnen xan erT, xan meore epizods _ axaldabasa Tu galSi momxdars. gansakuTrebuli mo-wonebisa da kmayofilebis grZnobas, rogorc Cans, iwvev-da maTSi CeCeni musas, adiReli abdulas, kazaki slavikas, somexi sarqisas saxelebi: is, Tu CeCenma musam rogor gaaupatiura fexmZime qali axaldabaSi, mere rogor gau-fatra muceli, iqidan `gruzinski ubliudoki~ rogor amoiyvana da naWer-naWer aqna, mere xeze rogor Camokida abra _ iyideba qarTuli xorcio. _ am mogonebam aRta-cebis iseTi xorxoci gamoiwvia, rom mikro-avtobusis

153 ciala ardaSelia

mZRolic ki Setokda, sarkidan malulad, SeSfoTebuli mzera moavlo `boevikebs~. aranaklebi aRfrTovaneba mo-hgvara maT slavikis da sarqisas mier galSi ori gauTx-ovari, xnieri maswavlebeli debis Zmis TandaswrebiT namusis axdis da Semdeg samTaves erTad daxocvis am-bavma. aseTive kmayofilebiTa da siamovnebiT igonebdnen im auracxel nadavls, galSi rom Caigdes xelSi.

_ F pyftim^ xnj ,skj jcj,tyyj cvtiyj?^ Jcnf k-

b cm^ xnj,s rfhfekbnm lj,hj^ f gjlj[kb^ rfr cf ,f-

rb! (ici ra iyo gansakuTrebiT sasacilo? darCnen, rom eyaraulebinaT Tavis avla-didebisTvis, xolo suli ga ZvraT, rogorc ZaRlebs!)

_ F vyjub[ dtlm cdbymb cmtkb!&& gj[jhjybnm nj

yt rjve ,skj!&& [f&&& [f&&& [f&&& (bevri maTgani xom Roreb-ma Se Wames! dammarxavi xom aRaravin darCa?.. ha, ha, ha...)

_ Nfr bv yflj!&& Tot yt dct eybxnj;tys! vyjubt

dc t;-nfrb ecgtkb elhfnm!&& yj ybxtuj!&& lj,thtvcz b

lj yb[^ [jnm d N,bkbcb& (axia magaTze. jer kidev yvela araa gaJletili. bevrma gaqceva mainc moaswro. ara uSavs. imaTac mivwvdebiT, Tund Tbilisamde!) _ gine-ba, xarxari, purWyva da fexis braguni erTmaneTSi airia.

_ Ye^ ns^ cnthdf^ xnj vjkxbim^ zpsr xnj-kb

ghj u k jnbkf? F vj;tn ns yt ghjnbd xnj,^ nt,z^

pltc-;t^ ghb dct[&&& f& [f^ [f^ [f^ (Sen, ZaRliSvilo, rad gaCumebulxar? ena gadaylape, Tu ra?.. egeb Sen wi-naaRmdegi arca xar, aqve, yvelas Tvalwin... a?.. ha, ha, ha!)

_ Z hfpujdfhbdf. njkmrj c k.lmvb^ f yt c

;bd jnysvb! (me mxolod adamianebTan vlaparakob da ara pirutyvebTan!) _ TviTonac ar icis, rogor moswy-da es sityvebi mis bage-pirs.

154modinaxes mecixovneni

_ F[^ ns^ cerf^ ,&&& (ux, Seni, ZaRliSvilo...) _ bilwi, uSveri ginebiT jangara saxis `boevikma~ rac Zali da Rone hqonda cxvir-pirSi muSti Caartya. qals sisxli waskda, magram ar ganZreula, arc daukvnesia.

_ Dblbim^ rfr gjntrkf e nt,z rhjdm^ vthpfd-

rf&&& dct ds^ uhepbys^ ,eltnt djn nfr [fhrfnm b

bcntrfnm rhjdm.! (xedav rogor, wamogivida sisxli, Se salaxanav? Tqven yvelani, yvela qarTveli ase amoarw-yevT sisxls da daiclebiT sisxlisgan!) _ niSnismoge-biT, Tvalebis breciT crida sityvebs `boeviki~... Sem-deg muxlebze wixli uTavaza qals: _ djn nt,t tot^ cerf! (ai, kidev erTic, Zuknav!)

_ Ufhbr [dfnbn!&& vs ljkm;ys ljcnfdbnm э“ne ;t y obye ;bdjq&

_ ns xnj^ ;fkttim ‘э“ne uhepbycre. lhzym?&_ Z ybrjuj yt ;fkt.^ f [jxe kbim ljcnfdbnm

э“ne ;tyobye ytdhtlbvjq!_ Ytn^ tckb ns [jnm rfgtkmre ;fkttim э“ne

ce re^ nj ns yt yfcnjzobq f,[fptw!

_ Ye^ ljdjkmyj^ [dfnbn!&& rnj yfcnjzobq f,[fptw^

F rnj ytn _ yt nt,t^ Ufhbre Vrhnsxzye^ dszcy-

znm!

_ Pfvjkmxbnt ds j,f!&& ds xnj^ cdb[yekbcm^ vf-

vf vjz&&&

( _ garik, geyofa!.. Cven es qali cocxali unda mivi-yvanoT!_ Sen ra? gecodeba es qarTveli salaxana?_ me aravin mecodeba, minda es qali uvnebeli mivgvaro

ufrosebs!_ ara, Sen Tu erTi wveTiT mainc gecodeba es qali,

maSin Sen namdvili afxazi ara yofilxar.

155 ciala ardaSelia

_ geyofa, sakmarisia... vin namdvili afxazia da vin ara _ es Seni _ garik mkrtiCianis gasarkvevi ar gaxlavs._ gaCumdiT orive. Tqven ra, SeiSaleT?.. Cemi deda...)... mikroavtobusi samsarTuliani saxlis win gaCerda._ Ye^ dsktpfq^ gj’nэ“ccf! (_ aba, gadmodi poetesav!)mosacdelSi mrgval, did magidas erTi qali da ram-

denime kaci Semosxdomoda._ Pltcm gjlj;lb^ gj’tntccf^ gjrf nt,z yt dspjden!

( _ aq daicade, poetesav, sanam ar gamogiZaxeben!) _ dam-cinavi xmiTa da gesliani RimiliT uTxra erTma `bo-evikTaganma~. da kabinetSi Sealaja.qali cariel skamze mZimed daeSva, Tan TiTebs cxvirze

iWerda, rom sisxlis dena SeeCerebina. Savi kabis gu-lispiri erTianad moTxvroda sisxliT.uceb damxvduri xnieri, gamxdari, patara tanis, saxe-

aforajebuli mandilosani, vis gverdiTac aRmoCnda, misken gadmoixarad da: _ Tqven... mzia ar brZandebiT? obolaZe?.. qalma uxmod dauqnia Tavi._ RmerTo Cemo, RmerTo Cemo!.. Tqven risTvis? ratom?

siyvarulis da sikeTis meti ra gikeTebiaT?.. Tumca, ras vambob?.. ra sisulelea! am siZulvilis apoTeozSi siyvaruli ra saxsenebelia! _ Zlivs gasagoni xmiT Cur-Culebda mandilosani da Tan waramara ifarebda tuCe-bze cxvirsaxocs. mere moisazra da Tavisi cxvirsaxoci gauwoda qals._ aiReT... sisxli SeiwmindeT... vai, Cemo dReo, amas

ras moveswariT!.. _ man TiTqmis ZaliT SeaCeCa cxvir-saxoci saxegamtknarebul, mdumare qals. mziam CamoarTva da cxvirpiri moiwminda, Semdeg sisxliani naWeri xelSi

156modinaxes mecixovneni

momuWa: _ didi madloba, qalbatono... _ tuCebis uxmo moZraobiT, Zlivs waiduduna: _ rogor mecnobiT, qalba-tono... magram... mapatieT, veRar vigoneb, saidan..._ me luba var,beraia, pedagogi... _ swrafad SeeSvela

mandilosani: _ mexuTe skolaSi vaswavlidi qarTuls... erTxel Sexvedra mogiwyveT skolaSi... Tqven iseTi didebuli iyaviT..._ o, diax... diax... momagonda... brwyinvale saRamo iyo!..

sul samiode wlis win iyo es ambavi da... TiTqos sau-kune gavida mas Semdeg! _ Seisvena... _ Tqven... risTvis? Tumca... ra sakiTxavia... _ mere isev iyuCa da:_ sada varT, Tu iciT? am Senobas vera vcnob..._ es... es maTi `kagebea~... mgoni. iciT... aravis indoben,

aravis, Tuki qarTvelia, _ qalbatoni luba sxapasxupiT, magram xmadabla laparakobda:_ iciT, albaT, biZina mgalobliSvili mxecurad rom

mokles, es ukeTilSobilesi pirovneba, brwyinvale eqimi... zelimxan danelia... SoTa jRamaZe... vera yolbaia... sul eqimebi... xuta axalaia gecodinebaT, ̀ sabWoTa afxazeTis~ yofili redaqtori, pensioneri... pedagogebi xom ramdeni daxoces!.. luiza anCabaZe, gaxsovT, albaT, sajarod dax-vrites... romeli erTi CamovTvalo? Tqveni meuRlis ambavi maSinve gavige... Tqven aq ar megulebodiT... TiTq-mis mTeli qarTuli inteligencia, vinc qalaqSi darCa, amoJlites am mxecebma, nadirebma, faSistebma! axla viTom adgilze ar xvreten... aq mohyavT, viTom raRacas iZieben... ra unda gamoZion?.. ra damiSavebia? ratom unda davm-aluliyavi, viTom? _ mcire xnis dumilis Semdeg isev wamoiwyo: _ iciT... galSic saSineli ambebi momxdara... gagra da kamani monagoniao... xom iciT, kamanSi moxucebi,

157 ciala ardaSelia

qalebi da bavSvebi erTianad gaJlites. axaldabaSic... galSi, soxumis dacemis Semdeg, gamsaxurdia Casula... mitingi Cautarebia... aqedan fexi ar moicvaloT, male davbrundebi da soxums gavaTavisuflebo... mandilosani pirze xelafarebuli, cxared, SeuCere-

bliv laparakobda, Tan SiSCamdgar Tvalebs acecebda. zogjer, uneblieT xmas auwevda, magram gons mosuli, maSinve isev CurCulze gadadioda._ me axlobelTan vimalebodi... afxazebi arian... vi-

Racam damasmina!.. albaT, Tqvenc, ara?.. oh, ra ubedure-ba datrialda Cvens Tavze!.. rom Caukvirde, SeiZleba Wkuidan SeiSalo... vici, vinc gamca, mara, ra unda vqna? ras vizam?.. verafers... sruliad verafers! Cems saxlSi ukve kai xania Sesaxldnen gadamTielebi. madloba Rmer-Ts, Cemma Svilebma gaaswres... _ aRelvebuli, arabune-brivad saxealewili da TvalanTebuli moxuci qali, Canda laparakiT cdilobda gulis mooxebas da moZa-lebuli SiSis daZlevas.mosacdelSi myofi xalxi, upiratesad, asakovani ma-

makacebi, pirSi wyalCagubebuliviT, dumdnen _ Tavia nT safiqrals micemulni. yvelas cxvir-piri Camostir o da, TiTqos uJmurma Camoiara da yvelani saTiTaod daam u-njao.garkveuli intervalis Semdeg kabinetis kari iReboda,

wvermoSvebuli, TmaaburZgnuli, rusul samxedro for-maSi gamowyobili axalgazrda kaci siis mixedviT iZa-xebda iq myofT. gamoZaxebuli welmowyvetiliviT dge-boda da laslasiT Sedioda kabinetSi. iqidan gamosuls `boeviki~ gareT miuZRveboda.roca misi saxeli da gvari gaisma, wamiT Tvalebi mox-

158modinaxes mecixovneni

uWa, TiTqos axla wyalSi Casaxtomad emzadeboda. mere Zlivs SesamCnevi RimiliT gadaxeda qalbaton lubas, piri rom Riad darCenoda da Tvalebi gadmocvenaze hqonda. Semcbari da saSinlad dabneuli qalbatoni luba uceb TiTqos gamofxizlda, xelze xeli mouWira qals da: _ gamagrdiT, qalbatono mzia! gamagrdiT! _ uTxra CurCu-liT. mziam TvalebiT, usityvod madloba gadauxada da mxrebgaSlilma, Tavaweulma kabinetSi Seabija.sufTad pirgaparsuli, axalgazrda qera mamakaci grZel

magidas ujda da saqmiani ieriT qaRaldebSi iqeqeboda.karga xans idga karTan. bolos axalgazrda kacma Tavi

aswia da damarcvliT, rusulad mimarTa qals:_ Tqven mzia xarT, obolaZe, ara? ai, am qaRaldze

moawereT xeli! _ da raRac qaRaldi gadmougdo ise, rom zed ar Seuxedavs misTvis. arc sigareti gamouRia piridan. da saqmiani ieriT ganagrZo raRacis kiTxva.qali jer wamierad Seyoymanda. Semdeg rusuladve upa-

suxa: (mTeli dialogi maT Soris rusul enaze wari-marTa):_ me Tan ara maqvs saTvale... amas garda, ar msurs

raime dokuments xeli movawero!_ aq mxolod weria is, rom Tqven gamocxaddiT... e.i.

mogiyvanes dakiTxvaze! _ gaRizianebuli kiloTi miugo axalgazrdam da qalis miRma, sadRac sivrces miapyro pirquSi mzera._ dakiTxvaze?.. ki magram, raSi mdebT brals?.. me _

poeti var da arasodes aravisTvis araferi damiSavebia._ Tqven damnaSave xarT imaSi, rom... qarTveli poeti

brZandebiT, es ki _ savsebiT sakmarisia!qali warbSeuxrelad uyurebda saxeSi axalgazrdas,

159 ciala ardaSelia

romelic kvlav viTom raRacis Zebnas Seudga saqa-RaldeSi.mcire xnis Semdeg qalma wynari, mSvidi xmiT wamoiwyo:_ Tqveni saxe Zalian mecnoba, Tqven.. afxazi xarT?_ ra SekiTxvaa?.. maS, vin unda viyo? _ xmaSi foladi

gamouria kacma da Sublsqvemodan dadarajebuli mzeriT gamoxeda._ SeiZleba gavigo, ra gvaris brZandebiT?_ raSi gWirdebaT? an... ra mniSvneloba aqvs axla amas

TqvenTvis? _ moWra axalgazrdam civad da isev saqa-Raldes daaCerda mogonili gulgrilobiT._ imitom gekiTxebiT... namdvili afxazi dedistola

qals skams SesTavazebda-meTqi._ nu... CamojeqiT, Tu gnebavT... _ Caiburtyuna axal-

gazrdam, mzeradaxrilma._ gmadlobT. _ qali magidas miujda da orive xelis

mtevani zed daawyo:_ maS ase... raSi madanaSaulebT, Tu SeiZleba gamimeo-

reT, geTayva!_ me ukve vTqvi: Tqven Tqveni leqsebiT da saerTod,

mTeli Tqveni moRvaweobiT yovelTvis Cvens winaaRmdeg iyaviT, iseve rogorc Tqveni meuRle. Tqven yovelTvis gZuldaT afxazoba!_ magram... magram es xom... tyuilia! da Tqvenc kargad

iciT es! _ qali kvlav Tvals ar acilebda SublSekrul axalgazrdas, daJinebiT rom aridebda mzeras._ me ukve giTxariT... saTqmeli._ magram momismine, Sviliko..._ me Tqveni Svili ar gaxlavarT..._ dae, ase iyos, me imereli qali var, magram mTeli

160modinaxes mecixovneni

cxovreba aq, afxazeTSi gamitarebia da afxazeTi iseve miyvars, rogorc mTeli saqarTvelo saerTod. mTeli Cemi poezia ki _ siyvarulis sagalobelia._ Tqven ar gindaT gaigoT, rom afxazeTi _ saqarT-

velo ar aris! _ uceb fexze wamoiWra axalgazrda da gaavebuli saxiT magidas orive muSti dahkra:_ gaigeT, rom Cveni afsni ar saWiroebs Tqvens fari-

sevlur siyvaruls!.. sinamdvileSi Tqven yvelas, maT So-ris Tqvens qmarsac, gZuldaT da gZulT afxazebi. morCa da gaTavda!_ Cemi qmari inJiner-mSenebeli iyo, _ ar Seepua qali

da xmas aumaRla _ rogor SeiZleba mas sZuleboda Tavis aSenebuli saxlebi da is xalxi, vinc iq cxov-robda?.. miT umetes, rogor SeiZleba poets sZuldes mTeli xalxi?.. sxvaTa Soris, Cems meuRlesac da mec uamravi afxazi megobari gvyavda... me mimaCnia..._ etyoba, ar gyoliaT, vinaidan... arc erTi ar gamog-

sarClebiaT! _ axalgazrdam iqednurad CaiRimila da kvlav savarZelSi gaitylarWa, Tan auCqareblad moukida sigarets da neba-neba gaabola._ diax. es ambavi savalaloa, rasakvirvelia! sul-

mokleoba ar amSvenebs adamians, magram, ras izamT: yvelas rodi ZaluZs Rirseulad icxovros da Rirseuladve mokvdes!. Tumca... me ramdenadac vici, bevrma pativsacemma afxazma datova soxumi..._ Tqven gindaT TqvaT, rom... isini gaiqcnen aqedan?_ diax, rogoc Cans asea! _ kvlav ar Seepua qali da

Tvali TvalSi gauyara._ mdaa... gasagebia. yvelaferi gasagebia. maS ase...qalma gaawyvetina:

161 ciala ardaSelia

_ ho, marTla... gamaxsenda... me gavixsene Tqveni gvari!.. Tqven faCulia brZandebiT. givi faCulia. Cven arSbas qorwilze SevxvdiT erTmaneTs! maSin, maxovs, Tqveni maRalfardovani sadRegrZeloebiT miipyariT yuradReba. sxvaTa Soris, maxsovs, mWevrmetyvelurad xotbas asxam-diT qarTveli da afxazi xalxebis megobrobas._ me yovelTvis mejavrebodnen qarTvelebi da mimaCnia,

isini saTiTaod unda gaiJliton!qali Tvaldauxamxameblad, Zlivs SesamCnevi ironiuli

RimiliT uyurebda kacs, romelic sibrazisagan saxeze wamoWarxlebuliyo, da xelebs uazrod, uangariSod afa-Turebda qaRaldebSi. mere qalma odnav gaiqnia Tavi da: _ RmerTo Cemo, saidan aseTi mZvinvare siZulvili, aseTi boRma da RvarZli? Tqven xom faCulia brZandebiT bo-losdabolos?_ me _ afxazi var. morCa da gaTavda._ iyaviT, batono. magram... gvars ras uSvrebiT? Tqven

xom, Cemi qmariviT, afxazeTis mkvidri megreli xarT. maSasadame..._ geyofaT. Tqven aq Cemi warmomavlobis gamosarkvevad

ar mogviyvanixarT. da saerTod, ar mcalia..._ magram... amixseni, geTayva, am droul qals _ aseTi

siZulvilis mizezi?.. riTi daimsaxures qarTvelebma igi?!.. Cven xom marTla erTi Ziridan da fesvidan varT! Cven xom sinamdvileSi moZmeni varT!.. aki Zveli afxa-zebi, igive kolxebi, saqarTvelos gaerTianebisa da ga-Zlierebis moTaveni iyvnen Tavis droze... nuTu ar gi-fiqriaT, rom Tqven es siZulvili qarTvelebis mimarT garkveulma Zalebma sagangebod, avi zraxviT Cagagones?_ CvenTvis aravis araferi Caugonebia. qarTvelebi yov-

162modinaxes mecixovneni

elTvis iyvnen Cveni mtrebi, dampyroblebi... qarTvelebma Cven yvelaferi wagvarTves, yvelaferi da movrCeT axla. ar aris saWiro diskusia..._ magram me... unda giTxraT... me movale var giTxraT

_ axla qalic wamodga saxealanZuli, aRSfoTebisgan xmaakankalebuli _ ramdenadac vici Cveni istoria _ swored qarTvelebs arTmevdnen teritoriebs, enas, sar-wmunoebas... magram qarTvelebi ar gaborotebulan, rac mTavaria _ sikeTis gacemis unari ar daukargavT!.. maT Tqvenc, rogorc namdvil afxazebs, ise gaafxazebul af-suebs anu adiReur tomebs _ aq Camosaxlebulebs, _ gaCuqes klasikosi, literaturis da damwerlobis dam-fuZnebeli _ dimitri gulia! Segiqmnes Teatri, gamo-gizardes samecniero kadrebi, gagixsnes universiteti, televizia, radio. Tumca Tqven Tqvens enaze saSualo skolac ara gaqvT _ da es Cveni brali ar aris! arc erT avtonomiur respublikas mTels sabWoTa kavSirSi, ar gaaCnda is privilegiebi, rac Tqven gqondaT... Tqvenze bevrad mravalricxovan xalxebsac ki. maTi gadagvarebis da garusebis magaliTebi ager cxvirwin gaqvT, Crdilo-kavkasielebis saxiT! Tqvenma arZinbamac ki TbilisSi daicva disertacia, radgan moskovSi amis saSualeba ar misces... qarTvelebs arasodes, arasodes hqoniaT sxva xalxebis mimarT siZulvilis grZnoba. piriqiT, yov-elTvis TavSesafars aZlevdnen devnilebs, daCagrulebs, asaxlebdnen Tavis miwa-wyalze, xels uwyobdnen yovel-nairad. somxebma, Tavis droze, ar miiRes TurqeTidan devnili Tvistomni. saqarTvelom ki, farTod gauRo maT karebi... da romeli erTi CamovTvalo!.. afxazebis ro-gorc TanamoZmeebis mimarT xom yovelTvis siyvaruliT, pativiscemiT iyvnen ganmsWvalulni da saerTod...

163 ciala ardaSelia

_ diax, diax. rasakvirvelia. afxazebis mimarT si-yvarulis gamo iyo stalinma da beriam rom daxoces afxazeTis inteligencia. viciT Cven, kargad viciT am `siyvarulis~ fasi!_ magram, batono givi, stalinma da beriam igive uyo

qarTvel inteligencias, saerTod qarTvel xalxs. magram es yvelaferi xom bolSevikuri reJimis dros xdeboda!.. 37 weli iyo! Tqven ki... me-20 saukunis bolos, yovel-gvari Ziebisa da sasamarTlos gareSe, gawyviteT aTia-TasobiT mSvidobiani macxovrebeli, mxolod imis gamo, rom isini _ qarTvelebia! afxazeTis naxevarze meti mosaxleoba gandevneT mama-papaTa adgilebidan. faSiste-biviT moawyveT namdvili genocidi. romel samarTliano-baze melaparakebiT Tqven, pativcemulo faCuliav?_ marto am sityvebis gamo unda daexvriteT Tqven

adgilze!.. beslan, momaSoreT es qali! gaiyvaneT aqedan!_ Tu RmerTi gwamT, nu maSinebT sikvdiliT! me didi

xania mzada var masTan Sesaxvedrad. Tqven ki... `miuteve, ufalo, rameTu ara uwyian, rasa iqman!~ _ es bolo fraza qalma qarTul enaze warmorTqva._ me ar mesmis Tqveni ZaRluri ena da arc minda mes-

modes!_ es sityvebi saxarebidan gaxlavT, romelic, sxvaTa

Soris, Cemma winaprebma me-4, me-5 saukuneebSi Targmnes da yvela ena, romelzedac aris Targmnili es wminda wigni _ RvTiuria! xolo... Tqven... sainteresoa, Tqveni babua ra enaze laparakobda?kacma wamiT Tavi CaRuna da xelebi uxmod momuSta.

qalma acala boRmis moneleba da mere Semwynarebluri RimiliT ganagrZo: _ qarTuli ena da kultura yvela kavkasieli xalxisTvis mSobliuri da axlobeli iyo!..

164modinaxes mecixovneni

xolo siZulvili da siave bumerangiviT ubrundeba imas, vinc mas Tess._ kmara-meTqi. geyofaT. beslan _ gaiyvaneT es qali

aqedan!`boevikma~ mklavSi xeli waavlo qals: _ ar iyo

saWiro amdeni ceremoniebi... eseni yvelani adgilzeve unda miasikvdilo, viT cofiani ZaRlebi! _ `boevikma~ qals karisken ujikava. qalma mkveTri moZraobiT mklavi gainTavisufla da iseTi TvalebiT Sexeda, rom ̀ boeviks~ wamiT ena Cauvarda. gaSeSda._ nu gixaria, Svilo, sxvisi, Tundac mosisxle mtris

sikvdili! Cven yvelani mokvdavebi varT da... imitom! ra dRes, ra xval _ yvelani davixocebiT, oRond... zogi sufTa sindisiT wardgeba RmerTis winaSe, zogi kidev _ sisxlSi moTxvrili xelebiT!wamiT dabneuli ̀ boeviki~ Zveleburad SemarTuliyo _

mimifurTxebia Tqveni RmerTisTvis, Zukna!qali karebSi Sedga, mobrunda da axalgazdas dananebis

kiloTi mimarTa: _ Tqven... samwuxarod, iaraRi xarT sx-vaTa xelSi. Tqven... aRmsrulebeli xarT ucxo Zalebis boroti nebisa da amitomac... mecodebiT! yvelani Zalian mecodebiT!_ gaaTrie es qali, beslan, aqedan!moulodnelad telefonis zari awkrialda. sax-

eSeSlili, gacofebuli givi faCulia yurmils dawv-da. uceb saxe daugrZelda. TiTqos pirkata ecao, xma Caexrinwa. Tvalebi daeyvlipa. mere... Zlivs-ZlivobiT waiburdRuna raRac rusulad da kabinetSi darCenil erT-erT TanaSemwes uRriala, obolaZe ukan daabruneo.roca qali kvlav kabinetSi Semoiyvanes, givi faCuliam,

165 ciala ardaSelia

Tavi rom ar auwevia, ise, kbilebSi gamoscra: _ Tqven... Tavisufali xarT!.. SegiZliaT Sin dabrundeT!qali ar Serxeula, mxolod warbebi awkipa odnav._ Tqven ra?.. ver agigeT, rac giTxariT? _ TiTqmis

iyvira kacma._ ara, ar mesmis! _ mSvidi xmiT Tqva qalma da gamomcde-

li mzeriT miaCerda faCulias._ ra aris gaugebari?.. Tavisufali xarT da Segi-

ZliaT saxlSi dabrundeT-meTqi. _ gaimeora faCuliam daufaravi boRmiT da isev qaRaldebSi Cargo Tavi.`RmerTo Cemo!.. nuTu?.. nuTu marTla Tavisufali

var da... SemiZlia Sin davbrunde?.. SemiZlia Cemi pawia mziako vnaxo, bebo enacvalos!.. maS, Tavisufali var? da Tu sikvdilia... Cemebis xelSi movkvde _ mSvidad, wyn-arad... RmerTo!.. ki , magram... ra moxda?.. ase uecrad ra Seicvala?~ _ swrafad enacvlebodnen erTmaneTs azrebi. mere... TiTqos gaiyina, yvelaferi SeCerda. siCumes SiSini gahqonda yurebSi. mere... uceb raRac ganaTda gonebaSi. Tavidan fexebamde Jruantelma dauara. wamic da... saxeze mtkice, Seuvali gamometyveleba gamoexata._ TqvenTan aq, mosacdelSi imyofeba sruliad udana-

Saulo, moxuci pedagogi qali, luba beraia! _ warmoTqva dinji xmiT da xazgasmuli simSvidiT: _ Tu masac gaaTa-visuflebT, maSin miviReb Tqvens winadadebas._ mxolod Tqvenze iyo zari. _ kacs xma CaexliCa.

Tvalebi avad daakvesa.`ax, telefonis zari!.. ai, Turme ra! magram vin?.. vin

dareka?~_ me ukve giTxariT Cemi saTqmeli!wamieri WoWmanis Semdeg givi faCuliam kbilebis

166modinaxes mecixovneni

Cumi kraWuniT, nomeri akrifa. xanmokle saubris Semdeg, afsuur enaze rom mimdinareobda, man TiTqos SvebiT amoisunTqa. yurmili frTxilad dado da qals dau-faravi niSnisgebiT uTxra: _ mxolod Tqvenzea saubari!.. ase rom, mogiwevT airCioT...qalma wamiT Tvalebi moxuWa. sxeulSi kvlav deni-

viT dauara raRacam. mere... yeli amayad moiRera, welSi gaimarTa: _ me ukve gavakeTe arCevani... qalbaton lubasTan er-

Tad vrCebi!

* * *

...avtobusSi msxdomni, gasusuli iyvnen. yvelani erT da imave azrs Seepyro, erTi da igive sagonebels misc-emodnen: saiT mihyavdaT?.. ratom?.. ras upirebdnen?..raki erTbaSad, ayvanisTanave ar daxoces da sadRac

mihyavT. e.i. SesaZloa, sadme qalaq gareT cixeSi upire-ben gamomwyvdevas?.. aki aravis araferi dauSavebia, garda imisa, rom Tavi aarides ̀ boevikebis~ ganukiTxaobas! Tum-ca... ra danaSaulzea laparaki?.. eseni rames dagideven?moxuc pedagog mandilosans, mzias Tavgamodebaze war-

modgenac rom ar hqonda, Tavi mis mxarze Camoedo da gaCumebuliyo. Tumca dro da dro ise mwared da Rr-mad amoioxrebda, TiTqos mTeli guli amoatana am gmin-vaso. gayinul saxeze TvalebiRa SerCenoda _ farTod gaxelili, SiSiT da ZrwoliT momzirali sveli Tva-lebi. mzias misTvis welze mklavi Semoexvia da Ta-vadac gayuCebuliyo. TeTrTmiani, patara tanis, moxuci qali dedas agonebda, odesRac, uwin bavSviviT gulSi

167 ciala ardaSelia

Cakruli, saavadmyofoSi rom mihyavda _ ususuri, umweo, dauZlurebuli...ijda mdumared, Seurxevlad da meramdened cdilobda

gaeanalizebina is, rac iq, kabinetSi moxda da... erT da igive daskvnamde midioda: sxvanairad ar SeeZlo! vera, ver moiqceoda sxvanairad. faCulias gancvifrebul, Sublze acvenil Tvalebs rom warmoidgenda _ uzomo siames grZnobda. batoni givi faCulia, rogorc Cans, ar moeloda aseT gadawyvetilebas Tu miiRebda qali. misi esoden gawbilebuli da gamoyeyeCebuli saxis danaxva marto rad uRirda! hm! maS, ra egona baton faCulias?.. mowyalebas miiRebda mtarvalisgan?.. anda... am sacodav, moxuc qals marto datovebda?.. vera, pativcemulo givi! sadac sxvebi _ Tavadac iq unda iyos, morCa da gaTavda! magram... sainteresoa, vin dareka?.. vin gamoido Tavi?.. nuTu... simam Seawuxa Tavisi gavleniani naTesavi?..mTel am ambavSi kmayofilebas hgvrida isic, rom guli

amoiferTxa faCuliasTan. ar daerida arafers... sxva dros albaT ase ar moiqceoda Tavisi rbili xasiaTis gamo. magram axla?mgoni, avtobusi soxums gacda... marTlacda, ras niS-

navs amxela manZilis gavla? Tu cixeSi mihyavT, maSin... raSi sWirdebaT gzis gagrZeleba?..soxums rom gascdnen, es cxadze ucxadesia!soxumi... usayvarlesi qalaqi... misi ymawvilqalobis

momswre...ramdeni bednieri wuTebi axsovs am qalaqSi gatarebu-

li!.. saaTobiT, gaunZrevlad SeeZlo ecqira zRvisTvis, o, rogor izidavda misi usazRvro sivrce!.. usazRvroebi-sken miiltvoda yovelTvis misi suli, rac Tavi axsovs!..

168modinaxes mecixovneni

cis usasrulo silaJvardeSi navardi inatra maSinac, soflis wyarosTan, kldeze rom acocda patara, anci gogona da Tvalwin gadaSlil sivrces gadmoxeda maR-lidan. o, rogor mounda, frTebi gamosxmoda da im mimi-nosaviT efrina, caSi iraos rom akeTebda, _ laRi, amayi, Tavisufali!iqneb maSin daibada leqsis pirveli strofic. _

balRurad umwifari, ususuri da... mainc frenis, frTa-gaSlili frenis wyurviliT damuxtuli!da marTlac, aki gaSala mklavebi _ mziuri, aqoCrili

mTa _ gorakebis da zurmuxtovani vel-mindvrebis si-lamaziT retdasxmulma da... misda uneburad, leqsad gad-moskda bage-piridan is gancda _ yelTamde rom avsebda!..maSindeli STagoneba da aRtkineba samudamod CarCa

gulSi iseve, rogorc zRvis pirvelad xilvis Tavbru-damxvevi STabeWdileba!RmerTo!.. ra mSvenieri, ra lamazi da momxiblavi iyo

cxovrebis gariJraJi!.. ramdeni sixarulis da bednierebis wami mogitana man: pirveli siyvaruli... pirveli kocniT mogvrili gancdis simZafre da... pirveli leqsi!.. qor-wili da pirveli bavSvis gaCena!rogoc leqsi ibadeba iq, Sens arsebaSi, Sens wiaRSi,

ise iSva Seni pirmSo, Seni badri! _ pirveli siyvarulis nayofi!.. vera. ver daCrdila is wamebi veranairma gulis gatexvam, Tu sulierma tkivilebma, bedma rom garguna...da ai, axla midixar sadRac, ucnobi mimarTulebiT,

midixar iqeT, saidanac ar ici, dabrundebi Tu ara odesme da... mTeli Seni cxovreba kino-firiviT iSleba Sens Tvalwin _ Senda ukiTxavad, Senda uneburad geZalebian gardasuli, TiTqos sizmareuli suraTebi warsulisa,

169 ciala ardaSelia

ganvlili droisa da... azvirTebul talRasaviT ga-burTaveben TavianT morevSi, giTreven im oromtrial-Si, xsovnas rom SemorCenia!.. isini elvis uswrafesad, fragmentulad enacvlebian erTi meores da mTels Sens cxovrebas moicaven, TiTqos yovel mniSvnelovan epizods Tu detals iteven...mogonebaTa am niaRvarSi xan bavSvobis suraTebi lag-

debian wina planze, xanac axalgazrdobis, xan ki-ukanaskne-li periodis, anda: piruku trialdeba yvelaferi da bolodroindeli movlenebi gadaefarebina winas...uceb... kadri SeCerda! dro-Jami TiTqos gaqvavda. da

ai, nel-nela... bolodan, uxilavma xelma firis gadaxveva daiwyo... im momentidan, ukanasknelad rom iyavi mwer-alTa kavSirSi.... dangreul-dacarielebuli soxumis quCebSi midiodi

mxrebCamoyrili, uzarmazar simZimes, gulze rom gawva, lamis gaeWylite. da uceb, moulodnelad yviTlad abri-alebuli nekerCxali SemogefeTa. oh, ise lamazi da mS-venieri iyo seqtembris mziT SeJRaluli, kelaptariviT anTebuli nekerCxlis xe, rom sulma wagZlia da... ori toti moatexe.mweralTa kavSirSi aravin dagixvda, mdivani gogonas

garda. kabinetSi Sexvedi da erTi toti larnakSi Ca-devi.kari rom gamoixure, guli mogewura _ mtkivani, daW-

ril-dafleTili guli, TiTqos igrZno, rom ukanaskne-lad Camodiodi am kibeze...…Tumca…_ mTavari win gedo, tragediis kulminacia Turme jer kidev win iyo!RmerTo! iqneb jobda am ramdenime wlis win, saopera-

cio magidaze dagelia suli?

170modinaxes mecixovneni

sjobda! namdvilad sjobda. risTvis gadarCi? rom am-deni simware da tanjva-wvaleba gamogecada?.. golgoTis gza gamogevlo?rogor warmoidgendi, Tundac am oriode wlis win, im

ubedur ambebs, rac axla xdeba?risTvis, ratom xocaven erTmaneTs TanamoZmeni? `da

aRiZvrian imav miwisTvis, rac dRes Tu xval Tvinve arian~… ra… ra asazrdoebs, ra kvebavs am bakqanalias, am gaugonar sisastikes?Tavisuflebis idea? visgan, risgan _ Tavisufali? _

kacobisgan? sindisisgan?.. mere da mere, ra unda mohyves yovelive amas?.. am sisxlis zRvas da cremlebs?rogor daijeros uwindeburad, rogorc 9 aprils

sjeroda, rom viTom araferi momxdara, rom ̀ es ubralod cis cvaria, gana cremlia. es ubralo movlenaa, aRmafre-nis,… araferi ar momxdara, araferi~. nuTu?!`ase male rad gamogaqvs ganaCeni, es aprilis cTunebaa,

gana Cveni, es ubralod cis cvaria, gana cremli, araferi ar momxdara, araferi~.rogor, rogor unda icxovron Svilebma, SviliS-

vilebma _ orive mxaris STamomavlobam im jojoxeTur yofierebaSi, ufrosma Taobam rom ganumzada maT? rac daatriala satanurma sulma?dardiT da mwuxarebiT gulgasenils, moulodnelad

didi xnis unaxavi poeti Semogxvda gzaze._ mzia?! Sena xar?.. Zlivs gicani... gamarjoba!_ me var rezo, me! gagimarjos, Cemo Zmao! _ gadaexvieT

da gadakocneT erTmaneTi, Tvalebze cremlmomdgarma, gu-laCuyebulebma._ aq ar megulebodi, mzia!..

171 ciala ardaSelia

_ miriani ar midis da mec ar minda davtovo aqau-roba!.._ Svilebi?_ wasulebi arian... SviliSvili SemeZina, ici!.. jer

ar minaxavs... patara mziako... zugdidSi arian, Sen, Sen ras Svrebi?.. didi xania SenTvis Tvali ar momikravs... wasuli megone._ sofelSi var. deda myavs mZime avad, ori dRea, rac

Camovedi._ xedav, ra xdeba, rezo?.. ra tragedia datrialda?

vifiqrebdiT gana amas, warmovidgendiT odesme? meore msoflio oms gadaurCa soxumi, da ai, axla... ibombeba! ibombeba ase uwyalod, ase barbarosulad! sakuTar qa-laqs bombaven, biWo, gesmis?.. sakuTar qalaqs bombaven, es codvisSvilebi!_ rusebi bombaven..._ ho, magram amaTi xeliT!.. amaT iyeneben... ai, ra aris

gulsaklavi. ase rogor dabrmavdnen?.. ase rogor dae-xSoT goneba?_ etyoba, ar miaCniaT sakuTar qalaqad. aq xom

yvelaferi qarTvelebis mieraa aSenebuli... ho, marTla, gaige gamsaxurdia rom Camosula zugdidSi?_ gavige._ yvelas hgonia, rom soxumisken gamoswevs saSvelad!

_ ar vici... ar vici..._ ratom?.. nuTu piradi wyena maRla dadgeba saqarT-

velos interesebze?_ ara erTxel damdgara! Cveni istoria amas metyve-

lebs... _ davijero, axlac sulmdabloba Zlevs sulgrZelo-

172modinaxes mecixovneni

bas?.. qveynis siyvaruls _ Zalauflebis siyvaruli?.. ara mgonia!dumili._ Sen arasodes minaxixar sxva dros aseTi... gulga-

texili! yovelTvis optimisti iyavi. axla..._ imdeni ram vnaxe, Cemo rezo, am bolo xanebSi... imdeni

ganvicade... erTni zvarakad ewirebian samSoblos, sxvebs ki _ da mgoni, umravlesobas, samwuxarod, samSoblos SegrZneba saerTod dakarguli aqvs. bevri saZarcvavad, dovlaTis SesaZenad Camodis aq... am gagania omSi! Zneli aris amis atana... Zalian Zneli!.._ marTali xar, Cemo mzia!.. saukeTeso, darCeuli biWebi,

saqarTvelos TiTqmis yoveli kuTxidan, gansakuTrebiT ki _ Tbilisidan, Tavs swiraven, ixocebian, maSin rodesac zog-zogni restornebSi grialeben, anda dubaiSi Cadian drois satareblad, sxva danarCeni yvelaferi fexebze hkidiaT!_ rogorc Cans, ver gavicnobiereT jer kidev, ra

xdeba Cvens Tavze!.. afxazeTi _ mainc Soreul tkivilad aRiqmeba albaT da... imitom!.._ asea, Seni Tqmis ar iyos, samSoblos SegrZnebis un-

ari davkargeT etyoba, sakuTari jibis gasqelebis ki _ ara!.. magram... Sengan, simarTle rom giTxra, mikvirs mainc aseTi pesimizmi... Sen yovelTvis, rac maxsovxar, imedi-ani iyavi...yvelaferi kargad rogor eCveneba-meTqi, adre ramdenjerme gamifiqria Senze _ cota gaRizianebiT. ase yvelas rogor uRimis... ase yvelas mimarT rogor aris keTilganwyobili-meTqi, da... mapatie, magram... zogjer arabunebrivadac meCveneboda kidec Seni saqcieli!.. axla giyureb da... TiTqos raRacas vxvdebi... TiTqos Tvali amexila...

173 ciala ardaSelia

_ eh, cxovreba wigniviTaa, Cemo Zamia! rac met fur-cels gadaSli da CauRrmavdebi, miT ufro gexsneba goni, da miT ufro uaxlovdebi Turme dasasruls, romelic... yovelTvis moulodnelia!.. mec bevr rameze amexila Tvali... am siberis Jams bevri rame TiTqos axleburad gaviazre da mainc... borotebis da sikeTis WidilSi sikeTis Zleeas ver vxedav!.. piriqiT, satanuri suli zeimobs dResdReobiT, Cemo rezo! da ara mxolod Cven-Si!.. saSvelic arsaidan Cans, aravisgan velodebi sikeTes, samwuxarod! _ magram... Sen mainc lamazi toti giWiravs xelSi..._ xo, Semodgomis rto... _ `am grigalSi dro ar aris sxvisi, daRaluli yvavi-

li var susti!~_ `exla zRvaa, exla sisxlis droa, Tu gadarCi, xom

gadarCi, kargi~._ galaktioni geniosia. yvela drois geniosi! mx-

olod mas SeeZlo eTqva es. da kidev: `oh, es foTlebi fenili qariT, es mwuxare da nazi zmaneba, es yvavilebi, es ca, miTxariT, aravis Tqvengans ar enaneba?~

* * *

...avtobusi gaCerda. Sig msxdomT gadmosvla ubrZanes `boevikebma~.zRvis qviSian-RorRiani sanapiro. lurji, siSavemde

lurji talRebis Sriali. Toliebis gauTavebeli, gu-liswamRebi Wyivili.zRva! _ uceb gaqra yvelaferi. arc moxuci pedago-

gis krusuni esmis axla da arc `boevikebis~ Rriali.

174modinaxes mecixovneni

TiTqos transSi Cavardnili, Rrmad isunTqavs odnav mom-laSo, gril haers. sicive igrZno, Tumca saRamos bindi jer ar damdgariyo. iqneb... sxva sicive Seudga tanSi?mze nel-nela iRvenTeba dasalierSi: `mze miicvala

Ria TvalebiT, mas gaxelili darCa Tvalebi... oh, gax-elili darCa Tvalebi~...RmerTo! vis SeuZlia Ze-xorciels gamoxatos eniT,

Camavali mzis mgloviareba, Ronemileuli mnaTobis da-Ralva? Tu... wamebis wynari warmavloba?..albaT, poets Tu ZaluZs es saswauli. mxolod poets

_ sxvas aravis!Camavali mze da...zRva!daica... zRva xom ukve aRar aris uwindeburad say-

vareli? zRva xom SeilanZRa adamianTa sisxliT!.. TanamoZmeTa sisxliT!.. jer gagraSi daiwyo...zRvis sanapiroze, Tu mis axlo-maxlo, aki qarTvelTa

moWrili TavebiT burTi iTamaSes kidec...maSin ar daijera es ambavi. ar SeeZlo dajereba. es

mis ZalRones aRemateboda da... imitom.da mainc... Turme sad gaeqcevi mware sinamdviles?..

zRva, Seni sayvareli zRva iqca gvamebis kaiutad!..sad, sad gaeqcevi-meTqi am usaSvelo, autanel tkivils?

sad daemalebi gaugonar, warmoudgenel mxecobas kacTa modgmisa _ ,,are-midamos rom Sxamavs, Rrma mwuxarebis SxamiT?~Sen xom bevri ramis dajereba ar gindoda... radgan,

vera da ver warmogedgina esodeni mtarvaloba gonieri arsebisa, adamiani rom hqvia da... imitom!Sah-abasis Tu Temur-lengis mier Cadenil barbaro-

soba koSmarad migaCnda, magram didi xnis win, warsulSi

175 ciala ardaSelia

momxdar koSmarad. germanel faSistTa jalaTobas meore msoflio omSi da bolSevikur konclagerebSi _ saSinel, magram mainc kacobriobis ganvlil etapad gesaxeboda.magram axla... Sens Tvalwin, dRevandelobaSi Cadeni-

li sisastike _ im Savbneli warsulis anarekli rom gamodga?.. sad, sad gaeqcevi am mtanjvel, suliT xor-camde Semaryevel realobas? am mwuxarebis Sxams?..ai, axlac...saTiTaod gahyavT adamianebi: axalgazrda da xnieri,

sicil-xarxariT gahyavT patara, mwvane mdeloze da… mijriT cxrilaven!.. da rac mTavaria, erTmaneTs ayure-bineben sikvdilis zeims!RmerTo didebulo!.. Zveli drois barbarosebis

wvrilman `formalobebs~ _ Tvalis axvevas, Tavze Tun-dac tomris Camocmevas _ vinRa dagidevT! piriqiT, meti sisastike. meti velurobaa saWiro! aki faCuliam ar iwyina, ar iTakila, faSisti rom uwodes! rogorc Cans, mavanT da mavanT eamayebaT kidec, rom nadiris msgavsni arian. eamayebaT _ daundobloba, sisastike, araadamianoba!...magram rad aris TviTon ase mSvidad?.. guli ra-

tom ar ukankalebs? (Tumc, xel-fexs ver imorCilebs mainc!) nuTu imitom, rom... didi xania Seegua sakuTar sikvdils? an egeb maSin mokvda, miriani rom daxvrites TiTqmis mis Tvalwin? da veRar mieSvela? verc xma-maRla, moTqmiT itira? verc maSin itire, naCumaTevad, hai, harad rom miabares mezoblebma miwas _ sakuTar karmidamoSi!...damwyvdeuli hyavdiT sardafSi _ patimariviT, rom...

ar genaxa saSineli suraTi kacTa modgmis gadagvarebis. aki mxolod gulSi Rmuodi da godebdi mwared?an egeb maSin SeeTvise sikvdils, saoperacio magidaze

176modinaxes mecixovneni

rom iweqi, saSineli seniT daRdasmuli?.. magram... nuTu? nuTu Seegue: sxvaTa sikvdils?.. o, ara! namdvilad ara...an am sacodav, beber eqims raRas erCian? vis ra dauSa-

va eqimma kacma _ orive mxares Tanabrad rom aqimobda?!. Tumca, aki SoTa jRamaZe saoperaciodan gamoiyvanes da saavadmyofos kibeze dacxriles Turme!..am patara, moxucebul pedagog-qals ra brali miuZ-

Rvis vinmes winaSe, TiTqmis gonwasuls rom miaTreven `saCvenebel arenaze~ da... ratomo? _ imeorebs waramara erT da igive sityvas da... aravin uxsnis, aravin eubneba _ risTvis klaven? ra mizeziT? ra danaSaulisTvis?erTbaSad... gaaTaveT, Tqve uRmerToebo! nuRar ayovnebT.

male morCiT. male dauSineT tyviebi am galeul, sabralo moxucs qals, romelic Turme damnaSavea mxolod imitom, rom... qarTvelia!.. magram... RmerTo Cemo, es xom iyo, ukve iyo, batonebo?.. sisxlian saukuneTa grZel gza-savalze!dacxrileT-meTqi Cqara da... mere dastkbiT, gaix-

areT Tqveni namoqmedariT! midiT. gulianad ixarxareT, radgan... esoden did siamovnebas ganiWebT Turme yureba adamianis sadisturi tanjva-wvalebisa, misi aqna-naWer-naWer, dasaxiCreba da mere... masxrad agdeba!aferum, meoce saukunis civilizaciis naSierno, gamoqv-

abulis mcxovrebTa qurqSi rom gamowyobilxarT!...avtomatis gabmul kakans bilwsityvaobis koriante-

li exmianeba!RmerTo!mtredi!.. saidan? saidan gaCnda aq `Cemi mtredi?~ras damtrialebs Tavze? ra unda? ras meRuRuneba,

ras CurCulebs?`Cemo mSveniero, Cemo Zvirfaso, sayvarelo, gTxov _

177 ciala ardaSelia

gamagrdi!.. am jalaTebs Tvali TvalSi gauyare medidu-rad, gamomwvevad, ma Tar ZaluZT mokvdineba Seni sulisa... radgan pawia SviliSvili, jer unaxavi SviliSvili _ Seni TvalebiT giRimis da... gealerseba! igi gamxnevebs, Zalas gmatebs, sulis simebs sinaziT da siyvaruliT girxevs da gaTbobs. igi xom Seni sisxlis da xorcis nawilia _ masSi icocxleb, Sens SviliSvilebSic, Sens ubralo, magram gulisnaJur, wrfel leqsebSic _ marad icocxleb, icocxleb am qveyanaze, viT am zRvisa da cis monaTali...~...morCa, gaTavda. ar meSinia, aRarafris ar meSinia! me

gadavlaxe, ukeTurebo, gesmiT Tu ara? _ me gadavlaxe sikvdil-sicocxlis kacobrivi SiSisa da Zrwolis sa-manebi!..me mzada var vzido Cemi wili jvari golgoTis! Tqven

ki _ RvTis risxvas ver gaeqceviT verasdidebiT, vera! ver gaeqceviT!...rac mTavaria, Sen xom CemTan xar, Cemo TeTro megoba-

ro!.. Sen ar damtove! Sen mierTgule bolo wuTamde _ gansxvavebiT zog-zogisgan... magram RmerTma miutevos yovel maTgans, RmerTma Seundos!..xolo me... Camavali mzis silamaze meyofa saimqveynio

sagzlad!...srolis xmaze mtredma erTi SeifrTxiala, adamianTa

gvamebiT mofenil sasaklaos wamiswamSi gadaufrina da... Semdeg ukabadono cis silurjeSi daikarga.an... egeb sulac ar gamoCenila?.. egeb... mxolod gan-

wirulis warmosaxvas eCvena igi?bindi Camowva. TiTqos erTbaSad Savi mandili gadae-

farao are-mares, raTa borotebis sisxliani nakvalevi daemala ucxo mzerisTvis.

178modinaxes mecixovneni

qvakaci

vuZRvni Cemi Zmis, avTandilis (alikos) xsovnas

astamurma gverdze Camocurebuli yabalaxi gaiswora da sadave miuSva cxens.`si soul bata, ma domtalenqo~... _ kesarias mibnedi-

li saxe da JuJuna Tvalebi daudga win.aRar uSvebda kesaria. kidev ori dRe Seagviandeba Cems

qmarso, arwmunebda, magram astamurma qva aagdo da Tavi SeuSvi ra.dacdili hqonda, yovelTvis imis sawinaaRmdego unda

gaekeTebina, rasac diaci urCevda.

179 ciala ardaSelia

hoda, daemSvidoba danaRvlianebul mijnurs, moaxta Tavis Ramisfer `yoranas~ da...modis axla mTvariT ganaTebul Saragzaze. calke

RviniT da calke qalis eSxiT SemTvrali da gulsev-dianad RiRinebs sayvarel simReras: `gurs genia monte-bulsu, vaSembralenqo, vaSembralenqo~.1

da ase eCvena:CaxCaxa varskvlavebi RimiliT upaWunebdnen Tvalebs

da mTvare eSmakurad qirqilebda muWSi.ai, gascdeba mosaxvevs da gamoCndeba loluebis

`doxore~.2

Cu... ra xmauria?uceb ̀ yoranam~ yurebi cqvita, kiseri aaRera. astamur-

ma saswrafod cxeni ganze gaaxtuna da muxis Crdils Seefara.qariviT Cauqroles nabdianma mxedrebma. qariviT Cau-

qroles da mainc Tvali Seaswro astamurma TeTri ya-balaxiT Tavwakruli cxenosnis saxes.Tvali Seaswro da wamiT gaqvavda, ena Cauvarda, mere...

Tavze itaca xeli._ axavaia, Cemi codvao, _ dazafruli xmiT ibRavla

da cxens maTraxi wyvita. maTraxi makadreso, gadairia `yorana~.cxenis Wixvinma da vaJkacis kiJinam SeZra mZinare

sofeli...

1 ,,sad midixar bata, me mtoveb, guls cecxl(genia) mokidebuls, ar Semi-

braleb, ar Semibraleb?~2 sasaxle

180modinaxes mecixovneni

* * *

_ xalxo, ra ambavia, ra moxda?_ ra ubedureba trialebs Cvens Tavze?_ Turqebi xom ar dagvesxnen?_ xalxno, omar loluas qali gautacniaT!_ omaris qali gautacniaTo?_ vin gabeda?_ vai, imis ubedur dedas!_ loluebs viT gadaurCeba!_ cocxali TaviT rogor gaaswrebs?_ bondo malias gautacnia._ bondo malia?!. bondo malia?! bondo malia?!_ o, o, didi vaJkacia bondo!_ pirveli monadirea._ pirveli momRerali!_ pirveli mocekvave!_ da mainc... glexia._ mamamisi omaris mamis naymevia._ wavida is dro!_ magram omari dros ar dagidevT._ sisxli daiRvreba._ eh, faTulias gulisaTvis Rirs, Zmao, Tavis gawirva._ mag afTrebs ara hgavs._ didi xania, erTmaneTi hyvarebiaT._ RmerTo, Sen uSvele! mamazeciero, Sen daifare! wmin-

da giorgi, Seni saxelis Wirime, Sen Seewie orTaves!_ tyuilia, araferi uSveliT. loluebis mTeli xro-

va dasdevnebiaT._ daewevian. moimwyvdeven._ loluebis raSebs sad gaeqcevian!

181 ciala ardaSelia

_ omarma Tavisi RviZli Svilebi gawira da bondos daindobs axla?_ sisxli daiRvreba uTuod!_ RmerTo! rogor gaTendeba es ubaRo Rame?

* * *

cxenebis Tqara-Tquri, Tofebis xaTqa-xuTqi, yuriswam-Rebi yiJini ireva erTmaneTSi.mihqrian loluebis ganTqmuli raSebi. cecxls akvese-

ben Tvalebidan, gaavebulni frutuneben.omari win miuZRvis mdevrebs. xandaxan mexiviT dai-

quxebs misi xma:_ hait, gafrindi, Cemo Sevardeno. mivewioT abragebs!

bagrat, beglar, otia, koCia!_ aqa varT, mama batono, mogyvebiT._ sakuTar sisxlSi vabanavebT yaCaRebs!_ Savad gauTendebaT dila!_ hait, momyeviT!swrafad mokldeba manZili. ikvreba wre, gamtaceblebi

Sedgnen. gza aRar aris. alyaSi moeqcnen.wamieri CoCqoli, yayani, gawev-gamoweva, mere TeTry-

abalaxianma iZala, cxenidan Camosrialda da mdevrebis Sesaxvedrad gamoqanda._ faTulia?!magram TeTryabalaxians ukan ar mouxedavs, mdevarTa

mewinavesTan miiWra da erTbaSad cxens fexebSi Cau-varda. yabalaxi gadaZvra da oqrosferi, grZeli Tma talRasaviT dacurda nabadze.

182modinaxes mecixovneni

cxeni dafrTxa, yalyze Sedga, magram rkinis xelebma haerSive gaaqvaves, mere nela, frTxilad daeSvnen Zirs wina fexebi._ mamav batono, damnaSave me var! _ SesZaxa qaliSvilma

omars da miwaze daemxo._ hait, Se kaxpav! _ gaiwia misken samma Zmam da sat-

evarze gaikres xeli. meoTxem, yvelaze umcrosma, Tavi Caxara da tuCi moikvnita._ faTulia!vaJkacis Zlierma xelma wamoayena qaliSvili:_ Tavs nu imcireb!bondosac satevarze udevs marjvena. meore xeli ki

aTaxTaxebuli faTuliasaTvis Semouxvevia da uSiS-rad Sehyurebs omars, uSiSrad da gamomwvevad. gars ki daqveiTebuli Zmakacebi Semortymian._ mamav batono, ras velodebiT?_ gvibrZane!_ omar batono?omari ki dums, Tavi CauRunavs da xmas ar iRebs gax-

evebuli.Zmebi da biZaSvilebi, mamidaSvilebi da ZiZiSvilebi,

loluebis TiTqmis mTel sagvareulos aq mouyria Tavi.elodebian. elodebian omaris sityvas. mis ganaCens.ratom ayovnebs omari? ratom ar ubrZanebs _ amoxo-

con gvelis wiwilebi? rom sisxliT Camoirecxon Seuracxyofa? magram... vin iqneba is mamaci, vinc gabedavs da sayvedurs Sehkadrebs omars?boRmamoreulni duman da elodebian loluebi.elodebian omaris ganaCens.bolos Seirxa moxuci. Tavi aswia, maTraxis tariT

183 ciala ardaSelia

yabalaxi gaiswora, mere maTraxiani marjvena gaiSvira bondo maliasken da xmadabla, magram mkafiod uTxra:_ vaJo, momwons Seni gambedaoba. _ wamiT iyuCa: _ pa-

tivs vcem gulad adamianebs!loluebi daiZabnen, daisxipnen. xom ar moesmaT? yure-

bma xom ar moatyues?omari ki ganagrZobs:_ hoda, gaZlev qals. kviras, saRamo Jams modi da

waiyvane Cemi qaliSvili.wamiT yvelani gaSeSdnen _ mdevrebic da gamtaceble-

bic. TiTqos erTbaSad siCumis angelozma Camoiarao.Tavzardacemulni dganan loluebi, TvalebgafarToeb-

ulni Sescqerian omars._ mamav batono! _ gabeda bolos ufrosma vaJma._ ha? ra gindoda, bagrat? _ avad daikveses omaris

Tvalebma._ araferi, batono! _ saswrafod Caiduduna Semcbarma

bagratma da xma gakminda, morCilad daxara Tavi._ wamoiyvaneT! _ TvaliT aniSna omarma faTuliasken.sami Zma usityvod, enis Seubruneblad Camoxta cxeni-

dan, dasTan miiWrnen da xeli daavles.omarma cxeni miagdo adgilze gaxevebul, amxanagebis

rkalSi moqceul maliasTan._ maSD ase, vaJo, daixsome: kvira saRamos, mzis Casvlis

Jams moxval da waiyvan qals! _ damarcvliT warmoTqva da cxens sadave moswia.

* * *

nabijiT mihyavs cxeni Tavdaxril omars da dums. mdu-maredve mihyvebian ukan loluebi, romelTac SuaSi Cauy-enebiaT saxegamSrali faTulia.

184modinaxes mecixovneni

veravin bedavs xmis amoRebas.veravin bedavs daarRvios damuxtuli siCume.`...didxans ar daeZina omars am Rames. loginSi mous-

venrad wrialebda. dResaviT naTeli Rame Tu ufrTxob-da Zils. siCume TiTqos yurebSi SiSinebda.da uceb elvasaviT gahkra TavSi: ratom ar ismis Tun-

Tias da gerias xma? Cveulebisamebr, ratom ar darbian ezoSi, da ar uyefen raRac arCdilebs, gaavebulT wara-mara rom elandebaT?ZaRlebi ar hyefen _ ai, ratomaa Turme aseTi uCveu-

lo siCume;wamodga. flostebSi fexebi gahyo. sacvlebisamara

gamovida aivanze._ TunTia, geria! _ gasZaxa ZaRlebs mWaxe xmiT da mere

daayurada. Cami-Cumi ar ismis arsaidan. dumils mxolod WriWinoblebis monotonuri gauTavebeli WriWini Tu arRvevs. avma winagrZnobam gulze gahkra omars, oTaxSi Se-

brunda, Coxa Semoicva, mere ezoSi Cavida. savse mTvare gabadrula caze da qarvis ferebSi curavs irgvliv yvelaferi. odis da xeTa Crdilebi mkafiod, garkveviT gawolil-

an am TiTbrisfer sxivebze._ TunTia, geria! _ axla ufro xmamaRla uyivla omar-

ma ZaRlebs.da uecrad odis gverdiTi kedlis Ria sarkmels hki-

da Tvali. wamiT adgilze gaxevda.`Ria darCenia fanjara faTulias!~ _ uTxra dasamS-

videblad guls, uceb baga-bugi rom atexa mkerdqveS.swrafad aaTava kibis safexurebi da faTulias oTax-

185 ciala ardaSelia

is karebi SeaRo. mere fexakrefiT, Cumad miuaxlovda sawols._ gZinavs, faTulia? _ Cumadve ikiTxa da xeli moafa-

Tura sawolze. jer kidev Tbili iyo logini..._ momikvdi, Svilo? _ Caiduduna xmaCamwydarma da sa-

wolze muxlmokveTili daeSva. Tavi Cahkida.mere...mere erTbaSad ixuvla sisxlma, azvavda, ayalyda da

Ramis myudroeba Searyia daWrili nadiris bRavilma:_ bagrat, beglar, otia, koCia! cxenebi!mere is iyo, is Citirekia astamurac SemoiWra ezoSi

RrialiT.

* * *

eqvsi dRe-Ramea sofeli duRs da qoTqoTebs. eqvsi dRe-Ramea xalxma Zili dakarga da mosveneba. eqvsi dRe-Ramea uTvalTvaleben omaris `doxores~ magram iqedan Cqamic ar ismis. saxedaZmarebulni midi-modian loluebi.omar loluas saxli emzadeba. omari emzadeba...magram risTvis?nuTu marTalia, apatia bondo maliaso?warmoudgenelia, SeuZlebelia.maS, ratom CamostiriT cxvir-piri loluebs? dana

pirs ar uxsnis arc erT maTgans, TiTqos ena Cauylapav-To, xmas ar iReben da mdumared, Cumad midi-modian. emza-debian. magram risTvis? risTvis emzadebian ase saidum-lod?da axla TiToeuli maTgani xelaxla igonebs im dRes,

roca omar loluam ori ufrosi vaJi sasikvdilod gaimeta. xelaxla cocxldeba miviwyebuli ambavi:

186modinaxes mecixovneni

* * *

`...omaris abragad gavardnili ori ufrosi vaJi mar-Ranias nasaxlarTan moimwyvdies kazakebma. magram lol-uebi ar nebdebian. wisqvilSi Casafrebulni, tyvias tyviaze ugzavnian kazakebs. razmis ufrosi, oficeri Tengiz danelia eaxla omars. tyuil-ubralod rad unda daiRvaros sisxli? Tqvens vaJebs gasaqcevi gza moW-rili aqvT, erTaderTi gamosavali darCeniaT _ danebdnen rusebs. rusis xelmwife mowyalea, iqneba apation, an mcire sasjeli akmarono._ ras moiTxovT Cemgan, poruCiko? _ gaawyvetina

omarma danelias enamzeoba da Tavisi basri, gamWolavi mzeriT TaviT fexebamde gazoma stumari. danelia wamiT Secba. airia. mere mswrafl moego gons da pirdapir dasmul kiTxvas pirdapirive pasuxi arCia:_ omar batono, Tqveni Svilebi Tqven dagijereben.

Tqven Tu etyviT, rom iaraRi dayaron... _ TvalebSi ver uyurebda danelia omars. ramdenjerme scada, magram vera da ver SesZlo mzera gaesworebina loluasTvis: _ tyuilad sisxlis Rvras avcdebiT, batono omar.brazi mosdioda sakuTar Tavze, rom umweo da usu-

suri Canda am zviadi, ampartavani Tavadis winaSe. da gagulisebulma, bolo sityvebi mkveTrad, mkafiod dam-arcvla.omarma Zlivs SesamCnevad, Cumad CaiRima.mere uxmod, usityvod gamoyva danelias.wisqvils rom miuaxlovdnen, omarma cxeni yalyze

Seayena, TviTonac uzangebze wamoimarTa da daiWeqa:_ hei, turu, gela!_ aqa varT, mama batono, aqa!

187 ciala ardaSelia

_ Cemi xma xom kargad gesmiT?_ gvesmis, mamav batono, kargad gvesmis!_ maS, gaigoneT: mokvdiT, magram am ZaRliSvilebs ar

CabardeT. xom gaigoneT, biWebo?_ gavigoneT, mamav batono, gavigoneT! _ erTxmad ibRav-

la orive vaJma: _ mag ZaRliSvilebs cocxali TaviT ar davnebdebiT._ es ra hqeniT? _ mivarda omars gacofebuli danelia.omarma kvlav TaviT fexamde gazoma wonasworobidan

gamosuli, gaanCxlebuli danelia. omaris mzeras veravin uZlebda. qvis gamxvreti Tvalebi aqvso, amobdnen masze da aki qvakacas eZaxdnen kidec zurgs ukan.daneliam amjeradac veRar gauZlo am mzeras, unebu-

rad Tvalebi daxara._ eg xma Seni kazakebisaTvis Semoinaxe, daneliav!_ me... ar miyviria TqvenTvis, omar batono... me mindoda

meTqva..._ sxvas ras moelodiT Cemgan, batono danelia? _

geslianad hkiTxa omarma da Tvalebi mowkura; mere zurgi Seaqcia Semcbar oficers da gaecala.saxtad darCenili danelia gamoerkva. Tavis xelqveiT-

ebs mivarda:_ ras dagiRiaT piri, Tqveni... esroleT, amoxoceT, ar

daindoT magaTi... omar lolua, gananeb, Tu kaci vyofil-var!im dRes marRanias nasaxlarTan Cawva omaris ori vaJi.omars ar uglovia Svilebi, arc Savebi Caucvams. erTi

Tvis Semdeg danelia Tavis oTaxSi ipoves Sublgax-vretili. xalxSi ambobdnen, Zveli naabragalis, omaris xeli urevia am saqmeSio. ar SearCina danelias Svilebis

188modinaxes mecixovneni

sisxli, Suri iZiao. magram vin gabedavda da xmamaRla ityoda amas?omari mainc daibares policiaSi. magram ra? verafe ri

daumtkices da SewuxebisaTvis bodiSebiT gamoistum r es Sin.

* * *

kviras, gamTeniisas sazarelma wivil-kivilma Jruante-lad dauara sofels da mere cas Seaskda. dafeTebuli xalxi loluas `doxores~ miawyda. saSineli suraTi gadaiSala maT winaSe:vrceli ezos SuagulSi, fanCaturSi, dabal taxtze

oqrosferi, SuSis saxuraviani kubo idga, romelSic iwva TeTr kabaSi gamowyobili, gulxeldakrefili omaris erTaderTi qaliSvili marTa, saalersod da sasiyvaru-lod faTulias rom eZaxdnen Sinaurebi da gareSeni. kubos naxevarrkalad ZaZebSi Semosili TmagaSlili, pirdaxokili qalebi Semortymodnen da civi, gamyinavi xmiT gahkiodnen _ mamakacebi ufros-umcrosobis mixed-viT kuTxeSi idgnen, mklavze Savi arSia hqondaT Semov-lebuli, Tavic Savi TavsafriT waekraT da saxegamS-ralni, mdumared Cascqerodnen miwas....gamrigeebi marjved trialebdnen da zRvasaviT mom-

skdar xalxSi Tadarigs iWerdnen. xalxi ki marTlac zRvasaviT dausrulebliv miiswrafoda kubosken, mere ukuqceulni, ezosa Tu mis SemogarenSi, axlo-maxlo gze-bsa Tu SukebSi jguf-jgufad iyridnen Tavs, mere iSle-bodnen, isev ikribebodnen da iyo erTi vai uSvelebeli, zuzuni da tirili, cremlebis frqveva da gulisSemZ-vreli moTqma-godeba.

189 ciala ardaSelia

magram ai, pirvelma eldam gaiara da... xalxSi Cur-Culi gaisma, atyda miTqma-moTqma:_ vai, ubeduro faTulia, vai, Seni codva, es ra Savi

dRe gagiTenda!_ SexedeT, ra cocxaliviT wevs kuboSi, TiTqos es-

esaa miiZinao._ kuboSi? ginaxavT odesme aseTi kubo? SuSis sax-

uraviani kubo sad naxula CvenSi, sad Tqmula?_ ras ar moigoneben es RvTis piridan gadavard-

nilebi..._ marTla guli gauskda mag ubedurs Tu..._ guli gauskda ki ara. Senc daijere zRapari!_ aba..._ mag sulwawymedili qvakaci mouswrafebda sicocxles._ faTulias sasikvdilod gaimetebs adamis naSieri,

dedis naSobi kaci?_ kaci ara, magram omari _ ki. vaJebi ar daindo da

faTulias apatiebda Sercxvenas?_ Tu magrea, jer bondo malias gausworebda angariSs

jer mas mouRebda bolos._ acaleT. bondosac miswvdeba, ra iciT ra aqvs gune-

baSi? omaris azrebs TviT eSmakic ver miuxvdeba._ naxeT, ra saxe aqvs omars? TiTqos Svili ki ara,

knuti mohkvdomodes!_ vin aris es marTla sulkatiani? kacia Tu marTla

qvakaci? lodia Tu yinulis natexi?_ nadirsac ki uyvars Svili._ Citi raa, Citic ki Tavs evleba Tavis bartyebs._ mereda, ra Svili usvenia kuboSi._ es eqvsi dRis samzadisi raRa iyo, xalxno?_ faTulias Tu imave Rames guli gauskda, eqvsi dRe-

190modinaxes mecixovneni

Rame Cumad iyvnen? ratom maSinve ar Seicxades? ras elodebodnen?_ SexedeT, ra saxe aqvs omaris ufros das? erTi

wveTi cremli ar Camougdia. gamSralia qali, gayinuli._ yvelani raRac ucnaurad iqcevian._ TiTqos tirian da verc tirian mag sacodavs._ Zmebs uyureT, Zmebs, yinCad rom dganan, afTrebiviT

rom abrialeben Tvalebs._ afTris Svilebi afTrebi iqnebian, aba ra!_ axavaia, am mxecebis bunagSi angelosi gamoeria da

masac mouswrafes sicocxle._ koCia rom ara Cans, qvakacis umcrosi vaJi? sad aris

netavi? magic TeTri yoraniviTaa am wyeulTa jilagSi..._ axavaia, Seni codva faTulia. ra mzeTunaxavi unda

SeWamos miwam._ eh, ra aris adamianis cxovreba? risTvis viklavT

xolme Tavs, risTvis vWamT erTmaneTs? rom miwam SegvWa-mos bolos?.._ ubeduri. ubeduri, gegoneba, ai _ esaa wamodgeba da

dagelaparakebao._ RmerTo, Sen miSvele, fui eSmaks, momeCvena TiTqos..._ mec, mec momeCvena, rom..._ dalaxvros wminda giorgim mzakvari da avi suli.

fui, daswyevlos RmerTma!_ yovlad wmidao RvTismSobelo mariam, Sen damifare!_ xalxno, es ra ambavia? ra xdeba?CoCqoli matulobs. xalxi kubos awydeba. magram gam-

rigeebi fxizloben. kubosTan aRar uSveben zedmetad cnobismoyvareebs.omari sad aris? omari ras Svreba?omari xandaxan gamoCndeba xolme ezoSi da ise gaivl-

191 ciala ardaSelia

gamoivlis, TiTqos TiTiswverze Semdgari epareba vi-

Racas Tu raRacaso. Sav Coxa-axaluxSia gamowyobili,

fexebzec Savi aziurebi acvia, Savtariani satevari hkid-

ia qamarze. TavSiSvelaa _ danarCenebiviT Savi Tavsa-

fariT ara aqvs wakruli Subli. orive xeli satevris

tarze dauwyvia da odnav Tavdaxrili, gayinuli saxiT

mcire xans dadgeba fanCaturis axlos. wamierad Sav,

basr Tvalebs gamoanaTebs warbqveSidan da mere isev

ezoSi iwyebs uTavbolo borials, TiTqos TiTiswverebze

Semdgari epareba viRacas Tu raRacaso.

saxeSi ar uyurebs samZimarze misuls, odnav Tav ga da-

xrils, Tvalebi sadRac, sivrcisTvis miuSterebia, da Cu-

mad, uxmod usmens mosamZimres. mere marjvena xels damu-

Stavs, mkerdSi Cairtyams da `axavaio~, Caidudunebs...

da isev ise iwyebs bolTis cemas.

* * *

`...SuaRame gadasuli iyo, roca omarma erTxel kidev

Tvali gadaavlo xvalisTvis samzadiss.

uxmaurod saqmianobdnen qalebi, siCume idga, moJamu-

li, civi siCume. omaris danaxvaze ufro Caxares Tavebi,

ufro swrafad amoZravdnen xelebi.

omarma saWiro gankarguleba gasca mSvidi, wynari xmiT

da gareT gavida. mere dinji, msubuqi nabijiT Seuyva

odis ukana kibes. uceb guli Seuqanda; wamiT TvalT

daubnelda da moajirs daeyrdno marjvena xeliT, mcire

xans ase idga Tavdaxrili da TiTqmis usunTqveli. mere

Rrmad amoioxra, `tiali sibere!~ _ gaifiqra dananebiT

da ufro nela, frTxili nabijiT aaTava safexurebi.

192modinaxes mecixovneni

darbazSi Tavi mouyria loluebs: omaris vaJebs, aq aris omaris ufrosi dac _ qvrivi da uSvilo maka _ mamiseul saxls dabrunebuli da ZmisSvilebis gamzrde-li. omaris Zmiswulebi, biZaSvilebi, axloblebi, sisxliT naTesavebi. sxedan da raRac uCveulo, saSinelis molo-dinSi xma gaukmendiaT, garindulan.am miCumebul-miyuCebuli xalxis danaxvaze omars kv-

lav iribma Rimilma Seurxia tuCebi, mere saxedasxepili, moqufruli, taxtisken gaemarTa. SiSiT da ridiT gaay-oles Tvali am morCili tanis, welwvril, Txel mox-ucs, romelsac WabukiviT msubuqad, mkvircxlad mihqonda CoxaSi koxtad gamokvalTuli sxeuli.omari taxtze Camojda da Tavisi ganuyreli qarvis

krialosnis marcvlas Seudga nel-nela. igi aravis ar uyurebda pirdapir da mainc yvelas egona, rom swo red misTvis mieCerebina moxucs Tavisi gamxvreti mzera da uneburad iSmuSnebodnen, Tvalebs Zirs, iatakisken xri-dnen._ maS ase, Cemo keTilno, _ daiwyo omarma mSvidi, wyn-

ari xmiT: _ rogorc xedavT, jer gaugonari, arnaxuli Seuracxyofa mogvayenes Cven: loluebs, guSindeli Cveni ymebis Svilebma, _ omari Tavis krialosaniviT marcv-lavda sityvebs da ase egonaT darbazSi myofT, sityvebi ki ara _ yinulis natexebi cvioda mis wvril, Txel tuCebs: _ rogorc mogexsenebaT, es marto Cemi, piradi Seuracxyofa araa, _ omarma damcinavad moWuta Tvali, _ Cveni Zveli, dauwereli kanonebiT Sina gamcemi, moRalate ormagad ufro Rirsia sasjelis, vinme gareSe mteri. me sxvas ras verCi, vaJo? mteri imis mteria, rom mtroba giyos, magram, vaglax, rom Cems ubeSi gamizrdia gve-

193 ciala ardaSelia

lis wiwila, gvarisa da ojaxis Semarcxveneli da Tav-lafisdamsxmeli. hoda, omar lolua, cxadia, ar apirebs Seundos danaSauli vinc ar unda iyos igi, miT ufro Sinaurs ar apatiebs Ralats da Surs iZiebs, ise iZiebs Surs, rom aq, Cvens kuTxeSi didxans ar daaviwydeT, didxans daamaxsovrdeT es ambavi.omari gaCumda. axla mxolod krialosnis marcvlis

xma Tu arRvevda samarisebur siCumes, darbazSi rom dasadgurebuliyo.omari warbebsqvemodan uyurebda enaCavardnil da

saxedaZabul sakrebulos.bolos dumili daarRvia omaris ufrosma dam, _

maRalma, xmelma diacma. Sekavebuli mRelvarebisagan odnav aweuli xmiT Zmas mimarTa:_ ras apireb, omar? ra gadagiwyvetia?omarma auCqareblad, dinjad gadamarcvla krialosani.

mere tuCebze daTafluli Rimili aisaxa, das qveS-qveS gaxeda da alersianad hkiTxa:_ veRar gavigone, ra miTxari, Cemo daia?qali ar Seepua, Tvali TvalSi gauyara Zmas:_ xom unda gavigoT bolos da bolos, omar, ra xdeba

am saxlSi?omari zeze wamoiWra, krialosani muWSi moimwyvdia.

myis Camoirecxa piridan xelovnuri, yalbi Rimili. Tva-lebi avad daabriala:_ imedi maqvs, ise moiqceviT yvelani, rogorc saWiroa,

rogorc saqmes mouxdeba, rogorc saqme moiTxovs. dan-arCeni ki, danarCeni Cemze iyos. me damanebeT, me momandeT!aravis gaucia xma, yvelam _ omaris ufrosma damac,

Tavi daxara morCilebis niSnad.

194modinaxes mecixovneni

* * *

...,,kaSkaSa mTvare daurideblad iWyiteba Ria sarkmel-Si da Zils ufrTxobs omars, Samfurze wamogebuliviT rom trialebs loginSi.`mTvare ar maZinebs tiali!~mxari icvala. axla mTvaris Suqi saxeze ar scems da

SvebiT moiTqva suli. awi dameZinebao, gaifiqra da Tva-lebi magrad daxuWa. axla mafSalias1 stvenam mostaca smena. uneburad yuri miugdo.sulis siRrmidan amohqonda mafSalias unazesi da

ufaqizesi bgerebi, TiTqos wveT-wveTad icleboda guli sisxlisagan. raze mosTqvamda ase gulmwared omaris ezos mafSalia? vis mistiroda ase mduRared _ gulis mijnurs... Tu? iwva omari, usmenda bulbuls da ucbad kurcxali

mowyda Tvals _ loyaze Camougorda. SekrTa, eucnaura. cera TiTiT moiSora cremlis wveTi da almacerad gaixeda sarkmlisken: mTvareRa iyo am wamieri sisustis mowme.~

* * *

...mzis sxivebs fexze amdgari Seegeba omari. darbazSi marto mamakacebs moeyaraT Tavi _ Tvrameti wlis ko-Ciasac aukrZales aq Semosvla.omari taxtze Camojda da, Cveulebisamebr, krialosani

gadamarcvla. erTxans saxedabRverili, mowkuruli Tva-lebiT uWvretda ferwasul loluebs, misTvis mzeris gasworeba rom ver moexerxebinaT.

1 bulbuli

195 ciala ardaSelia

darbazis SuagulSi dabal, noxgadafarebul taxtze oqrosferi, SuSissaxuraviani kubo idga.omari dumda. dumdnen loluebic. bolos omarma

Sewyvita krialosnis marcvla da ufros vaJs bagrats TvaliT aniSna raRac, igi myisve gavida oTaxidan. mas dauyovnebliv miyva momdevno ori Zma.fanjrebi Ria iyo, dilis grili niavi arxevda farde-

bs da mainc eCvenebodaT, rom oTaxSi SexuTuli, mZime haeri idga. sunTqva uWirda suyvelas da... iparavdnen sun Tqvas.karis Wrialis xma ise gaisma, TiTqos anazdad yuris

ZirTan Tofi dacaleso. yvelani Setortmandnen, mere Tvalebi kars miawyvites.Zmebs darbazSi SemohyavdaT TeTrsamosiani TmebgaSli-

li faTulia. Tvaldaxrili, gafiTrebuli qaliSvili nela moabijebda, mis siarulSi, saxeze aSkarad ixate-boda Sinagani siamaye da qedmouxreloba; suli, romelic SeiZleba modriko, magram gaTelvas Ze-xorcieli ver SeZlebs. esaa is Zala, riTac adamiani adamiania da riTac gansxvavdeba igi danarCeni sulierisagan.es cxadad amoikiTxa yvelam qaliSvilis saxeze da

TiTqos macocxlebelma siom daiqrolao, wamiT gaunaT-daT saxe, welSi gaimarTnen.omari zeaiWra, Tvalebi gadaavlo SekrebilT... am mz-

eram, mtaceblis basrma mzeram kvlav monurad waaxrevina qedi wamiT aRzevebul da frTagaSlil suls._ CaawvineT! _ mosWra omarma mokled da naxtomisT-

vis gamzadebuli focxveriviT SeimarTa.anazdad kari yurTamde moiRo. zRurblze saxeareuli,

Tmaawewili, TvalanTebuli omaris umcrosi vaJi _ koCia gamoCnda.

196modinaxes mecixovneni

moulodnelobisgan wamiT omaric daibna. koCia wyli-dan amoyvanili TevziviT aRebda pirs. etyoboda, raRacis Tqma undoda da xma aRar amosdioda xorxidan. bolos axaluxis sakinZi Caiwyvita, TiTqos igi uSlida xels laparaks: mere biji win wadga._ mamav... batono, apatie faTulias... nuRar izam amas...

_ SeRaRada mudariT savse, Caxrinwuli xmiT da mamis win, muxlebze daeca. gaisma gulamomjdari, yru qviTini. tiroda iatakze damxobili koCia da mxrebi ucax ca x-ebda.aqamde qandakadqceuli omari Seirxa, danarCenebic

TiTqos omaris moZraobas elodneno, Setokdnen.omars wvrili Tvalebi ufro dauviwrovda, pirgamexe-

buls yba moeRrica..._ momaSoreT, Tavidan momaSoreT es qalaCuna diaci!

_ daisisina usaSvelo zizRiT da Ceqmis Wvinti gahkra Zirs damxobil Svils.ramdenime lolua, erTadroulad mivarda ymawvils, ma-

gram uecrad Tavad wamoimarTa koCia. cremliT morwyul saxeze saSiSrad daikveses mamiseulma Tvalebma, satev-arze gaivlo xeli ymawvilma:_ omar lolua... Sen mama ki ara... marTla qvakacai

yofilxar. Semircxvenia Seni kacoba!moqufrul caze TiTqos mexi gavardao. uceb iseTi

siCume Camowva, TiToeuls sakuTari gulis cema es-moda, yvelas mzera omar loluas miejaWva. saSinelebis molodinSi suli ganabes, sunTqva Sewyvites.wamiT borotad gaielves omaris Tvalebma, wamiT

satevarze afaTurda misi TiTebi. mere... sazareli, gu-liswamRebi, sulisSemZvreli sicili gaisma, da am si-

197 ciala ardaSelia

cilma sawamlaviviT dauara yvelas ZarRvebSi da sisx-li gaeyinaT, guli gauCerdaT..._ Rlapi, sacodavi Rlapi... _ gamoscra mere kbilebSi

da ucebve Sewyvita sicili: _ momaSoreT!Zmebi koCias miscvivdnen da cimcim gaiyvanes darba-

zidan. mere oTaxSi Semobrunebul ufros vaJs omarma faTuliaze TvaliT aniSna.aqeT-iqidan amoudgnen loluebi gaSeSebul faTulias,

saxeze mitklisferi rom dasdeboda.uceb faTuliam xeliT CamoiSora Zmebi, welSi gas-

worda:_ me TviTon! _ Tqva da Tavaweulma gaswia kubosken.

* * *

...xalxi sul ufro da ufro matulobs. modian sx-vadasxva soflebidan winaswar gafrTxilebuli axlo-blebi, naTesavebi, moyvrebi. modian ubralod cnobis-moyvareni.odis ukan, vaSlebisa da msxlebis ZirSi gaWimula

veeberTela sefa. xalxi uwyvet nakadad miedineba iqeT, da isev ukan brundeba.yvelaferi sruli wesrigiT xdeba. aTasi wlobiT

dadgenili es wes-Cveuleba speqtakliviT yovel detal-Sia gaazrebuli. yvelaferi winaswar mofiqrebuli da gaTvaliswinebulia....motiralebis procesia Sukis dasawyisSive iwyebs

kivils da piris xokvas. qalebi win miuZRvebian mdumare mamakacebs. kubos garSemo Semokrebili Wirisufalni aseve kivil-wiviliT, Tmebis glejiTa da piris xokviT

198modinaxes mecixovneni

egebebian mosulebs. kubosTan meored mosvlaa TiTqos: gareSe, ucxo Tvals SeiZleba moeCvenos, rom aq sruli qaosia, rom ZaRli patrons ver cnobs, magram es erTi SexedviT aris ase, sinamdvileSi ki aravin scdeba wesiT da rigiT dadgenil zRvars.mere axladmosulni uerTdebian danarCenebs da iwyeba

`Tvalua~, anu moTqma, damxvdurni da mosulni rigrigobiT, TiTqos erTmaneTs ejibrebian mWevrmetyvelebaSi.

* * *

...mze maRla iwevs. haeri ixuTeba, izrdeba xalxis mousvenrobac.da uceb es zRva Tavyriloba erTbaSad gaitvrina:

SukaSi mxedarma Semoagelva cxeni. WiSkris siaxloves Seayena, Camoxta, lagami meserze miagdo da fanCaturisken gaeSura.xalxma myisve gaiw-gamoiwia, TiTqos viRacis brZanebiT,

gza dauTmo SavCoxian Wabuks.da xalxs moeCvena, kaci ki ara _ ori Tvali, ori

didi, elvare varskvlavi modioda cocxali adamianebis derefanSi. is iyo fanCaturs dauaxlovda da Wabukis win miwis mgeliviT aRimarTa omar lolua.orma wyvilma Tvalma dasxipa erTmaneTi._ me Sen saRamosTvis dagibare, vaJo! _ gamoscra kbi-

lebSi omarma da TvalebiT gaburRa Wabuki._ magram me axla movedi, omar batono, da ukan mx-

olod sikvdili gamabrunebs! _ mosWra vaJma erTbaSad. tanSemarTuls, masac satevris tarisTvis Cauvlia xeli da marjvena fexi odnav win waudgams mzadyofnis niSnad.

199 ciala ardaSelia

jer ar gaCenila Ze-xorcieli omaris mzerisaTvis rom gaeZlos. es biWi ki, rZe rom ar SeSrobia tuCebze, ase uSiSrad, gamomwvevad dgas da TvalebSi uyurebs Tamamad! TiTqos niri ecvala omars da Tumca wamiT, magram

mainc daxara mzera._ Sen marTla bedisweras autanixar, vaJo! _ daisisina

bolos omarma da cali Tvali waWuta._ ras vaqnev bedisweras! erTxel vibadebiT da erTxel

vkvdebiT._ hm! Sen Turme vaJkacobaze deb marTla Tavs, malias

biWo. vaJkacebi ki _ ar iparaven sxvis saunjes!_ monadire miparviT itacebs lomis bokvers. me ase

gamigonia Zvelebisgan._ gvelis wiwilo! rogor bedav? _ es omaris ufrosi

vaJia. vaJebi SeumCnevlad amosdgomian mamas gverdSi. ise abrialeben Tvalebs, lamisaa nakuw-nakuw daWran, da-glijon, dafliTon es Tavxedi biWi, ase utifrad, ase utexad rom usworebs Tvals omar loluas!_ mamav batono!...omarma swrafad gadaxeda Svils... da enaze ikbina

bagratma. gaCumda. Tavi daxara.omari bondos miubrunda isev:_ me qaliSvili momikvda, vaJo. da igi ise davitire,

rogorc Cveni wesi da rigi moiTxovs. ra gaewyoba, Tu ginda... waiRe Seni micvalebuli. me nebas gaZlev. oRond mifrTxildi: dReidan arsad SemomeyaroT! _ da omari ganze gadga, gza misca Wabuks. erTbaSad saerTo oxvra aRmoxda xalxs da mere isev samariseburi siCume Camowva.kubos garSemo Semokrebil qalebs TiTqos alalma

200modinaxes mecixovneni

daqrolao, kuTxeSi zrialiT miiyuJnen. bondo kubos mivarda, wamiT, mxolod wamiT gaiyina adgilze da Tumca ukve yvelaferi icoda koCiasgan, mainc Tavzardacemuli idga da ar iZroda. mere gons moego, kubos swrafad axada SuSis saxuravi, frTxilad, saTuTad dawvda qal-iSvils da mklavebze gadaiwvina.mere kvlav gaiara orad gayofili xalxis mwkrivi da

SukaSi gavida.ramdenime xelma cxenis aRviri miawoda, viRaca unag-

irs moeWida...mere... xuTi Tu eqvsi mxedari miyva ukan da maT Soris

iyo faTulias umcrosi Zma _ koCia lolua.

* * *

broweulis totebi gadmozneqilan meserze. pirdaxle-Cili broweulebi TiTqos mziT gavsilan.astamurma xarbad CakbiCa nayofi. eama momJavo-motkbo

gemo, xelaxla Caaso almasa kbilebi.sadavemiSvebuli cxeni WiSkarTan Sedga da daifru-

tuna. astamurma gulamoWmuli broweulis kani zurgs ukan moisrola, mere piri moiwminda xelis guliT da maTraxis tariT SeaRo WiSkari.gviani Semodgomis gadawverili mze kriala, lurj

caze TiTqos dazarebiT, zarmacad izmoreba.myudro da Cumi dRea, foTlebic uxmaurod cvivian

xeTa totebs. samzadidan amomavali gamWirvale, mqrqa-li kvamli klakvniT miiwevs lurji cisaken. simindis yanidan, sadac axla gadasxepili Reroebi Carigebulan, Zroxis bRavili moismis. mas sawyalobeli zmuiliT esi-

201 ciala ardaSelia

tyveba uzarmazar mwvane ezoSi bawriT dabmuli boCola. sadRac axlos kruxi qoTqoTebs, mamlebi xangamoSvebiT esityvebian erTmimeores maRal xmaze.astamuri galursuli iyo mcire xans. saocari, uCveu-

lo siame JrJolviT uvlida tanSi. Semodgomis es daR-lili mze, Zirs farfatiT dacvenili qarvisiferi fo-Tlebi da fermimqrali, gadayviTlebuli moli raRac uxilav, ucnaur zmanebas agonebda.da erTbaSad guli SeekumSa im gamouTqmeli sinanu-

liT, rasac welTa svla SeumCnevlad tovebs adamia-nis sulSi. da es garindeba hgavda im ucxo zmanebas, ucabedad rom moevlineboda xolme astamurs dro da dro: TiTqos saocrad TeTr, TeTr qals _ tyis mafas gauSlia Tavisi xSiri, oqrosferi Tma da idumali, cb-ieri RimiliT Cqar-Cqara butbutebs raRac Selocvebs da... aRar aris xsna da saSveli am Semodgomis balaxiviT yviTeli da surnelovani, abreSumiviT rbili da fafuki Tmis tevrisagan. es raRac jado-Tilismaa, gaugebari, auxsneli. es Cveneba Tu zmaneba uecrad, moulodnelad gaaxevebs, daatyvevebs xolme astamurs. da es tyveoba ise saamo da tkbilia, mTeli sxeuli iseTi msubuqia, viT im samzadidan amomavali cisferi kvamli romelic male SeuerTdeba usasrulo cis laJvards.astamuri gamoerkva _ omaris mejinibe baja gvasalia

morboda misken.astamuri cxenidan Camoxta, sadave bajas miugdo

daudevrad: _ coli rom gagqcevia, Se Tavmkvdaro, ras Svrebi axla? _ uTxra misalmebis nacvlad astamurma, Tan qamar-xanjali gaiswora, beWebi Seaqana.Cafskvnilma, tandabalma da banjgvlianma bajam muWi

202modinaxes mecixovneni

aifara pirze da CaixiTxiTa, aqaoda, ra xumara brZan-debi batonoo, ufro ki Tavisi daWianebuli, gafuWebuli kbilebis dafarvas Seecada.`oCokoCia es ojaxqori, namdvili oCokoCi~, _ gaurbina

astamurs TavSi da wamiT warmoidgina, rogor exveoda da hkocnida baja Tavis SoltiviT moqnil, lamaz cols._ ra gacinebs, Se upatrono? am diliT ingurs gaRma

vnaxe _ Seni coli meborne gvajis miyveboda xelgay-rili. Cemi TvaliT vnaxe-meTqi, ar gjera?kvlav muWi aifara bajam pirze._ xi, xi, xi, iman ikiTxos patonsqua, visac arc gas-

aqcevi hyavs da arc gaqceuli..._ ah, rao? ra Tqvi? _ astamuri wamiT SeCerda, mere

Tavi ukan gadaigdo da axarxarda. _ ra Tqvi, kaco? ax-avai Sen Cemo Tavo. kakal gulSi ar momartya kaco? xa, xa, xa...bajac icinoda moridebiT, xmadabla, pirze muWafare-

buli._ Sen gaixare, baja. ra gulianad macine! _ astamurma

mxarze dahkra xeli: _ ise, Cemo baja, damijere, gasaqcev-ad gamzadebulis yolas uyoloba sjobia. Tumca...wamiT iyuCa, Tvali gauSterda: _ Tumca sul erTia.

erTi fasi aqvs yvelas, _ mosWra anazdad da TvaliT aniSna odisken: _ aqaa?_ ki, aq brZandeba, patonsqua._ ra gunebazea Tu ici?_ verafers getyvi, patonsqua. buxarSi cecxlis dan-

Teba brZana. iqaa, Tavis oTaxSi._ ho, kargi, Cemo baja, Sens lamaz cols gaficeb, cxens

kargad mimixede. aba, he, Sen ici.

203 ciala ardaSelia

astamurma Taviseburi, moxdenili rxeviT gaiara ezo da odis ukana kibes Seuyva. uceb gaaxsenda is mTvariani Rame, dazafrulma cxeni rom Semoagdo am ezoSi...`fui, daswyevla RmerTma. ra maRrialebda, kaco? bond-

osTana biWi bare ori TavadiSvili ar meguleba Cvens mxareSi. erTi gvanji romaa anCabaZe, imito sjobia bondo malias! dalaxvros eSmakma~...omari moguzguze buxars misjdomoda da Tavis

ganuyrel, qarvis krialosans marcvlavda. urTierTi kiTxva-mokiTxvis Semdeg astamurma meore `kvela~1 moiC-oCa buxarTan da omaris nebarTviT, mis gverdiT Camojda._ sada xar, vaJo, dakarguli? axal mTvaresaviT rom

gamoCndebi xolme xandaxan... _ omari mxolod tuCebs amoZravebda laparakis dros. mTeli misi saxe, Tvalebi _ ki uZravad gayinuliyvnen. `veraa gunebaze. unda vi-marjvo axla~, _ gaifiqra astamurma._ eh, ra vici, biZia batono. xan ra saqme gamotyvreba

ucabedad da xan ra. ver movicale, andazis ar iyos, dedabers Svidi soflis dardi awuxebda, misi dardi ki aravis hqondao, isea Cemi saqmec._ ar hgavxar bedisgan daCagruls, _ CaeRima omars ise,

rom cecxlisTvis Tvali ar moucilebia._ eh, sxvisi Wiri, Robes Cxirio, naTqvamia, biZia batono._ ra gagWirvebia aseTi, Se kaco? axlo-maxlo Tu

lamazi qali iyo, mgonia ar dagitovebia... iqneb mogrCa vinme, a? imis dardi Tu gawuxebs? _ isev Cumad CaiRima omarma._ arc isea saqme, biZia batono. naTqvamia, rogorc quxs,

ise rodi wvimso. nikoias cols vincxa benia rom miu-

1 samfexa

204modinaxes mecixovneni

wevs, nikoia xatze daificavs: RmerTi, xati, rjuli Cemi TvaliT vnaxe, astamura iyoo. eh, saxelis gatexas Tavis gatexa sjobnebia Turme da egaa.omarma uxmod Caicina, cerad gamoxeda ZmisSvils:_ Sen rom yuri gigdos kacma, mama abramis batkani

egonebi. ras elodebi, ar mogbezrda ase yiali? rodis unda moekido ojaxs, vaJo?_ colis SerTvas kai safaneli unda, biZia batono. me

Cemi gaxrekili, cariel-tarieli Tavis da erTi cxenis meti ara mabadia ra. esec ar iyos, jerxnobiT mirCevnia _ qali saxelad sxvisi iyos da saxravad Cemi, vidre piriqiT._ Sen enaze Wali ar mogedeba, astamur Cemo.`mgonia, cota gamoukeTda guneba... aba, he, astamur,

gautie~..._ mamaCemma egRa damitova memkvidreobad da amasac

Sevelio? raRa damrCeba?_ ratom? visac ena aqvs, yofac imas avqso, naTqvamia._ enisgan aSenebuli kaci jer ar minaxavs me, biZia ba-

tono, daqceuli ki _ ramdenic gnebavs. eh, jandabas Cemi Tavi _ aqlemi ise ar davardebao, viris sapalne kidev ver aikidoso... Cveni bagratis ambavi gavige, gamixarda. anCabaZis qals Zaan aqeben, lamazi da saTno qaliSviliao._ vnaxoT. amboben mase. yvela qaliSvili, sanam

gaTxovdeba, angeloziao, egec gagegoneba albaT aseT me-andaze kacs._ egec marTali naTqvamia, biZia batono. mara, ara mgo-

nia anCabaZis qals exebodes es andaza. ise, rac marTalia marTalia, faTuliam yvelas gvajoba, loluebs. iseTi biWi hyavs Turme...

205 ciala ardaSelia

astamurs sityva Suaze gauwyda. feri ecvala. gan-risxebuli omari saxeSi miStereboda nirwamxdar astamurs. _ biZia batono, RmerTmani... me... me megona... _ ablu-

kunda astamuri da Wiris ofliT daecvara Subli. Tva-lebi auxamxamda._ kari gaixure!Zlivs aiTria weli astamurma. karisken walaslasda

saqciel-wamxdari._ meorejer aRar gnaxo aq, fexSemodgmuli! _ daadev-

na omarma ZmisSvils da gametebiT momuWa krialosani xelSi.

* * *

_ ras Cagiqindria Tavi, astamur? ra mogivida, biWo? _ Sena xar? _ astamurma Tavi aswia da usicocx-

lo, Caferflili Tvalebi miapyro axal Coxa-axaluxSi gamowkepil da cxenze amxedrebul biZaSvils, romelic fiqrSi wasul astamurs uceb SeeCexa Sukis mosaxvevSi._ ho, ra mogsvlia-meTqi? ra cxvir-piri Camogtiris?_ eh, xom gagigonia, enam ra miyo da TavSi kakunio._ daiwyo axla andazebi..._ marTla geubnebi. kbilebi imisTvis aqvs kacs, rom

roca ena sisulelis Tqmas daapirebs, kbilebma droze miZeZgon._ ver metyvi, ra moxda?_ ra unda momsvloda uaresi... _ uceb gacecxlda

astamuri, _ mamaSenma, Cemma biZam, batonma omarma gamo-magdo saxlidan. samudamod amomakveTina fexi Tqveni ojaxidan. gaige axla, rac momsvlia?

206modinaxes mecixovneni

_ ras laparakob, biWo? _ Sewuxda bagrati, axlos miiwia biZaSvilTan: _ risTvis, ratom, ra daaSave?_ davaSave? ar ici mamaSenis xuSturebis ambavi? gami-

wyra RmerTi da faTulia vaxsene. gagiJda, gadairia. sul cecxli hyara piridan. aq meored fexSemodgmuli ar gnaxoo. ra mrjida, ra meweoda enaze, gekiTxebi me Sen? mara wera rom agitans kacs da samgle goWiviT atydebi..._ eg rogor hqeni, biWo? rogor axsene im unamusos

saxeli mamaCemTan?_ unamusoo? vinaa unamuso?_ uceb ifeTqa astamurma

da gaanCxlebulma axlos miiwia bagratTan: _ faTuliaa unamuso? isemc Tqven SegarcxvinaT RmerTma da Tqveni namusic! unamusoo, hm!_ astamur!_ astamuri mqvia me da lolua var gvarad, ar daga-

viwydeT orTaves _ mama-Svils!_ astamur, ra mogivida, biWo...gayinCebuli astamuri uceb moeSva, mxrebi Camoucvivda,

Tavi Cahkida._ wavedi axla me. gulze var gaxeTqili da... Tavi

gamanebeT.

* * *

WerisaTvis miebjina Tvalebi da araferze ar fiqrob-da, sisxlis zant mimoqcevasRa SeigrZnobda mTel sx-eulSi da sisxlis am Cqams miugdebda mxolod yurs.iwva Seurxevlad aivnis skamloginze, sigrileSi. Ria

karidan axalgazrda qalis _ omaris rZlis xma mois-

207 ciala ardaSelia

moda, qali akvans arwevda da raRacas eRuRuneboda pa-taras.omars nel-nela moexuWa Tvali....darbazidan faTulia gamovida uceb, TeTri kaba acvia,

grZeli, oTxad dawnuli nawnavebi TiTqmis koWebamde scems. skamloginze Camoujda mamas. Tvalebi ucimcimebs, Tavi odnav gverdze gadauxria _ ase icis omarmac Tavis gadaxra, da Sekavebuli RimiliT Sehyurebs mamas._ risTvis mixme, mamiko? (omaris SvilebSi erTaderTi

faTuliaa, visac SeuZlia ase mimarTos omars).omarma Tvalebi moifSvnita, kinaRam CameZinao, gaifiqra

da uceb veRar moisazra, ras ekiTxeboda qaliSvili. `risTvis davuZaxe? hoo...~ moagonda, gverdi moinacvla._ Conguri gamoitane da daukari rame._ davukra?_ ho. mimRere rame. didi xania ar momismenia SenTvis,

momenatra Seni simRera._ ici ra, mamiko! gimRereb, Tuki... _ faTulias isev

ise ucinis Tvalebi, Tavs aqeT-iqiT atrialebs wara-mara da nawnavebic ritmulad erxeva yovel moZraobaze. qaliSvilis maRali, TeTri yeli romeliRac yvavilis ylorts agonebs omars._ Tu ki... rao? Tqvi barem, albaT sanacvlod rames

mTxov. faTulia, amden xans Tavs rom ikavebda, uceb gulianad

akiskisda:_ rogor mimixvdi, mamiko?omarma odnav gaiRima._ didi misaxvedria swored. saxeze gaxatia yvelaferi.

ras mTxov sanacvlod, Tqvi barem! (`nametani gaCeCete-buli myavs es bavSvi. ar varga, magram rom ar gamomdis

208modinaxes mecixovneni

sxvanairad? yvelaze patara romaa, nabolara, da dediT oboli, imitom Tu damjabna ase~...)._ ̀ miminoze~ erTxel seirnobis neba momeci ra, mamiko!_ sul egaa?.. momicia nebarTva. erTxel ki ara, ram-

denjerac ginda._ vaime, ra kargia! _ faTuliam xeli xels Semohkra,

uceb mivarda da loyaze akoca._ ho, kai, kai geyofa. wadi da gamoitane Conguri! _

gangeb Seikra warbi omarma._ axlave, mamiko! _ faTulia gatrialda. wami da isev

win daujda mamas, xelSi Congurmomarjvebuli._ ra vimRero, mamiko?_ rac Sen ginda. CemTvis sul erTia. _ omarma muTaqa

gaiswora, gulze xelebi daikrifa, Tvalebi milula da mosasmenad moemzada.faTuliam nela aawyo simebi, Tavisi Camoqnili, grZeli

TiTebi dausva larebs da wamiT gainaba. mere... yeli moiRera Taviseburad, da...`ase Conguri qofTquaT, sqan do Cqimi gaWireba... hou

nana, dida voi nana, dida voi, nana~...1

sevdianad RuRunebs Conguri, sevda Camdgara qaliS-vilis TvalebSic, sulis siRrmidan wamosula es usaS-velo, unapiro sevda, guls tkbil-mwared rom wuravs.`voi nana, dida voi nana~...TiTqos martvilis freska Camosula kedlidan... misi

aramiwieri silamazis saxeze, budeSura TvalebSi Cat-borebula. Cagubebula is usaSvelo naRveli _ gaCenis dRidan rom Tan dayveba adamians; ai, sacaa gaarRvevs igi wamwamebs da wkvarwkvariT daedineba loyebze.

1 ,,axla Conguro vTqvaT, Seni da Cemi gaWirveba...“

209 ciala ardaSelia

`voi nana~...dafleTil-daRvelfili gulis moTqmaa es simRera.

usaSvelo wuxilia im warsul, daubrunebel dRee b ze, enguris talRebiviT rom Caiares da Tan gaiyoles ram-deni gancda, ramdeni fiqri da ocneba, is zRapru li, saocari bednierebis molodini, guls rom giTrTol ebda odesRac, suls rom agivsebda tkbili zmanebiT;_ ubeduri Cqimi dudsu, ir siave Cqimda mursu, hou

nana, dida voi nana, dida voi nana...1

faTulias saxeze kaeSani erTbaSad TiTqos xelSesaxe-bi gaxda. da anazdeulad im saTuT, yvavilis naz Reros raRac Savi Crdili Tu landi waepara... sacaa, xels waatans... gadaamtvrevs. _ kmara. geyofa!wamovarda omari. guls baga-bugi gaaqvs. dauokebeli

zafra acaxcaxebs sxeuls.Tvalebze moisva xeli.`dalaxvros eSmakma! CamZinebia~. mere ucnaurad dabe-

Jili, moTenTili tani Searxia, welSi gaimarTa. aivanze gaiar-gamoiara. Ria karebSi Tvali hkida: qals artaxebi gauxsnia da Cumi rudunebiT amohyavs bavSvi akvnidan. gaxarebuli balRi Wylopinebs, pawawa xelebs asavsavebs, xiTxiTebs.omari isev skamloginze daeSva, mcire xans ijda ase

gaunZrevlad, mere miwva isev, muTaqaze mido Tavi da Wers miaSterda. aivnis kuTxeSi, maRla mercxals bude miuSenebia. budidan pawia bartyebs amouyviaT Tavebi da sawyaloblad Wylopineben. deda da mama mercxali wara-mara garbi-gamorbian, sazrdos uzidaven patarebs.

1 ubeduro Cemo Tavo, yvela siave Senze modis...

210modinaxes mecixovneni

omari dakvirvebiT miaCerda budes. TiTqos pirvelad axla SeamCnia igi.`dailocos bunebis Zala! ram misca am ugunur fr-

invelebs amdeni moxerxeba da gamWriaxoba, amdeni Tav-dadeba! saocaria!~.uceb erTi gulTeTra bartyi, albaT yvelaze msunagi

da celqi, zomaze metad gadmoixara budidan da tyviasa-viT wamovida Zirs._ hait! _ uneburad wamoiZaxa omarma da ficxlad

wamoxta._ ra iyo, batono mama? _ aivanze axalgazrda qali

gamosuliyo bavSviT xelSi. omars TiTqos danaSaulze waaswreso, airia wamiT, mere umal xeliT aniSna rZals:_ ai, bartyi gadmovarda..._ ui, sacodavi...ususuri, uginglo bartyi umweod aRebda pirs da

uRono xmiT wripinebda.bavSvma orive xeli gaiSvira bartyisken._ ara, deda genacvalos, codoa, Svilo! Sexede, rogor

iklavs Tavs dedamisi, sawyali...da marTlac deda mercxali saSineli WyiviliT ask-

deboda kedlebs, mere gareT gaiWreboda, mere isev budes mivardeboda. mofrinda bartyebis mamac.omari Seurxevlad idga erT xans da Tvals ar ac-

ilebda am suraTs. mere erTbaSad gatrialda da Cqari, msubuqi nabijiT gaiara aivani. kibis TavTan Sedga._ baja!.. _ daiZaxa mouTmeneli xmiT, _ baja!_ axlave, batono! _ baja Tavqudmoglejili gamoiqca

aivnisken._ sad xar amden xans, Se mamaZaRlo! kibe moarbenine

211 ciala ardaSelia

Cqara. ras dagiRia piri, Se briyvo, kibe moitane-meTqi. Cqara, Se lenCo!roca bajam kibe moarbenina, omarma ubrZana aivanze

amoetana igi._ amoitane aq! nela, Se utvino. miadgi kibe aim ke-

dels. mase. aiyvane axla bartyi, adi kibeze da budeSi Casvi. nela, Se daTvo! frTxilad, Se layev! CamoeTrie, axla da waiRe kibe.omaris rZali gaSterebuli Sescqeroda mamamTils. da

roca bavSvi gaWirveulda, Citi mindao, saCqarod oTaxSi Sebrunda isev, gaognebul-gancvifrebuli.omars ki zurgze xelebi Semoewyo da aivanze bolTas

scemda. dadioda da elvasaviT daklaknil raRac azrs daJinebiT Cascieboda, mere TiTqos marTla ielvao, raRac ganaTda wamiT gonebaSi da...wamsve Setrialda, oTaxSi Sevida. mcire xnis Sem-

deg isev gamobrunda aivanze. mxarze yabalaxi gadaegdo, xelSi maTraxi eWira. rZals oTaxSi SesZaxa, ambako CqotuasTan mivdivar, amaRam aRar damelodoTo da... kibe msubuqad Cairbina.

* * *

kowiam erTxel kidev gadausva daxls tilo, mere gareT gamovida: `dalaxvros eSmaki wmida giorgis bo-Zalma... ra navsi dRea dRes? erTi muStari raa, erTic ar gamoCenila! ager mze lamis Cavides... is eSmakis fexi utuiac sad daikarga amden xans~...isev Sebrunebas apirebda duqanSi da am dros cxenis

fexis xma moesma. SeCqvifda. Sublze xeli moiCrdila.

212modinaxes mecixovneni

`euh. omar lolua?.. ra xania am qvakacs aqeTken ar gamouvlia. dRes ra moeguneba netai... dalaxvros wminda giorgim. es mindoda axla me?~.kowiam instinqturad, uangariSod gaiswora qamar-xan-

jali, Tmaze xeli gadaisva da... mxedars aRtacebuli saxiT Seegeba. unagirs moeWida, magram omars TiTqos arc SeumCnevia misi xelebi, cqvitad Camoxta cxenidan, maTraxis tariT yabalaxi gaiswora Tavze, mere kowias Tavs zemoT romeliRac wertils miaso Tavisi basri mzera:_ civ wyals xom ar damalevineb, biWo? _ kowia oTxad moikakva, saxeze tkbili Rimili aisaxa:_ Rvinos mogarTmevT, omar batono. saukeTeso

`adesa~maqvs, oqumuri. _ SefrfinviT Seacqerda saxeSi omars. `uh. gawyda Tqveni jiSi da jilagi! TiTqos buzi viyo,

zedac ar miyurebs, daica. amovlen Tqvens oxtSic, roca iqneba!~ _ boRmianad gaifiqra kowiam, TvalebSi ki ufro meti morCileba da Tviniereba Caiyena.`hm! es gvelaZua cdilobs maamos, nemsis yunwSi gaZvres

lamis. gawyda Tqveni jilagi, Tqve tilismtyavelebo~._ me civi wyali minda, biWo! _ uTxra da es daaxloe-

biT ise JRerda, TiTqos eTqvas: `Se regveno, zurgi xom ar agqavebia, rasac geubnebi, is hqenio~._ ki batono, axlave, am wuTas, wyaros wyals mogarT-

mev. manamde, SigniT xom ar inebeb SemobrZanebas, sanam wyals movitande, iqneb daimuxloT, daisvenoT..._ aq mirCevnia, gareT. Tu RmerTi gwams, male qeni.

meCqareba._ axlave, am wuTas, batono...

213 ciala ardaSelia

kowia duqanSi Sevarda, skami gamourbenina zviad mox-ucs da bJolis Ziras, CrdilSi daudga. mere isev duqa-nSi Sebrunda, doqs daavlo xeli da ukana kariT gareT gamovida. gaixed-gamoixeda:`bedi ar ginda? raRa am sulwawymedilma qvakacma

`damiferxa?~ utuia, damacade, agaxleC orive yurs: sad qvesknelSi gdixar amden xans?~CeroSi moTamaSe bavSvebs miwvda misi mzera anazdeu-

lad da erTbaSad... raRac azrma gauelva TavSi. tuCe-bi daebrica, TvalebSi cbieri naperwklebi aucimcimda. swrafad, TiTqmis sirbiliT gaswia bavSvebisken.danasobias TamaSiT garTul balRebs Tavze waadga._ koCi biZi. modi aq CemTan erT wuTs! _ Semparavi,

tkbili xmiT dauZaxa TmaqoCora, fexSiSvela bavSvs da tuCebze kvlav daTafluli, tkbili Rimili aixata.eqvsi-Svidiode wlis biWunam Tavi aneba TamaSs, ux-

alisod, zlazvniT gamoswia kowiasaken da win daudga:_ Sens gazrdas, koCi biZia, wyarodan wyali amomirbe-

nine da kamfetebs mogcem._ kamfetebs momcem? _ undoblad axeda bavSvma

Tvalminabul, Rimiladqceul meduqnes.`uyure am eSmakis fexs! rogor ayvaryvarebs Tvalebs?

mamamisis Svili araa?~_ ki biZi. ki Svilo. erT muWa kamfets mogcem. oRond

Cqara gaiqeci da amomicuncule wyali.bavSvma doqs wamoavlo xeli da wyarosken mokur-

cxla. kowiam TiTebi miitana tuCebTan da wamiT Tval-gaSterebiT gascqeroda biWs.mere omarTan dabrunda, welSi moixara da enad gai-

krifa:

214modinaxes mecixovneni

_ o, ra cxeni gyavT, batono omar. suls ar daiSurebs kaci aseTi cxenisaTvis, cxeni ki ara wminda giorgis raSia _ mamis suli nu wamiwydeba..icis cbierma meduqnem, yvelaze ufro cxenis qebiT

rom aamebs am Zvel naabragal, gulzviad Tavads da ami-tomac iTafleba, enamzeobs dauzareblad.`vin icis, ramdeni codva Cagidenia am cxeniT, Se sul-

wawymedilo~._ aseTi cxenisaTvis eSmaks miyidi suls, namdvilad.`gayiduli gaq da egaa~.omars esiamovna cxenis qeba, magram ar daimCnia.`am ujiSom ra icis cxenis fasi, hm!~_ rad ginda, biWo, Sen aseTi cxeni, romc gyavdes?_ eh, omar batono, Tu inatreb, unda inatro iseTi ram,

rom Rirdes natvrad._ kowia biZia. wyali mogitane._ o, gaixare, gaizarde didi biWi. wyaliviT gimatos

gamCenma. barem Sen TviTon miarTvi am ucxo... babuas wyali, ai Wiqac.bavSvma yoymaniT CamoarTva Wiqa da wyliT gaavso.

wamsve daiorTqla Wiqa civi wylisgan. mere biWma doqi miwaze dadga da uxerxulad gauwoda omars. loyebi aswiTleboda calkerZ sirbilisa da calkerZ morcx-vobisgan._ midi biZia. axlos midi... babuasTan.kowia Sefarulad, Cumad niSns ugebda omars, saxeze ki

morCileba, mowiweba da qedmdabloba aRbeWdvoda.omari isev ise ijda Seurxevlad da Tvali ver

moewyvita bavSvisaTvis. bavSvs eoca amdeni xnis day-ovneba da Tavi aswia, am ucnaur babuas saxeSi Sexeda.

215 ciala ardaSelia

omari Setokda. moWrili totiviT Seqanda. mere anaz-dad gadmoixara, ymawvils nikapze moavlo xeli._ visi xar, babu, Sen? _ Cumad, Zalian Cumad hkiTxa da

xma Caexrinwa uceb, Caaxvela, yeli Caiwminda._ bondo malias biWi gaxlavarT, batono! _ Cumadve

Caiduduna biWma da ufro Caxara Tavi._ faTulias Svili xar, babu, Sen? _ CurCulebda

xmawarTmeuli omari da xarbad Cascqeroda bavSvs, TiTqos am saxeze eZebda odesRac Zvirfasi saxis na-kvTebs._ ra gqvia, Svilo? _ kvlav CurCuliT hkiTxa omarma

bavSvs da axla orive xeli mohkida mklavebze, muxleb-Sua Caiyena. daviwynoda wyurvilic, kowiac da yvelaferi am qveyanaze._ koCia, batono!_ koCia? hm... _ Caaxvela Tu... yrud Caigmina omarma

anazdad.mere wamiT Tavi Cahkida, erTxans iyo ase mdumare

da gayuCebuli, mere raRac gadawyvetileba gamoexata saxeze, pirdapir Sexeda bavSvs, bavSvic monusxuliviT Sescqeroda._ ginda cxeniT gagaseirono, babu? _ isev ise CurCu-

liT hkiTxa. biWma gverdze gaixeda, cxens Seavlo qur-duli mzera da... uceb Tvalebi aenTo, saxe gaubrwyinda:_ minda! _ garkveviT, mkafiod gamoTqva da xarbi mzera

ver mowyvita Sav raSs, mouTmenlad rom abakunebda mi-waze SxvarT fexebs.omarma erTbaSad aizezeura, jibes gaikra xeli, Cax-

viadan1 oqros fuli amoiRo da TvaldaWyetil meduqnes xelSi SeaCeCa:

1 qisa

216modinaxes mecixovneni

_ bavSvi Tu moisaklison, uTxari... rom CemTanaa! aba, modi, babu! _ omarma bumbuliviT aitaca biWi, wami da... gaognebuli meduqne cxenis TqaraTquris xmam ga-

moafxizla:`RmerTo didebulo! dailocos Seni saxeli! am qvakac-

sac Turme guli ar hqonia?~ _ Caibutbuta mere Ta-visTvis da uangariSod oqros moneta xelSi momuWa:,,ehe heia! ajobe am RmerTgamwyral qvakacs, bondo ma-

liav?“da meduqnem Tavisi gamWoli, basri mzera gaayola

gzaze oTxaxmiT mimqrolav Sav raSs, mosaxvevSi rom mswrafl gauCinarda!

`modi-naxes~ mecixovneni ..........................................................................3

surogati ..........................................................................................................71

sikvdilis zvavi ........................................................................................... 116

`daRaluli rto~ ...................................................................................... 145

qvakaci ...............................................................................................................178

sarCevi

UFVJVWTVKJ<F-<FRVB

CFMFHSDTKJ^ S<BKBCB 2012 O&

E-mail [email protected]

www.bakmi.ge

redaqtori

mxatvruli redaqtori

mxatvari

koreqtori

dizainer-damkabadonebeli

rusudan mosiZe

bondo macaberiZe

elene gamgoniZe

nino ebraliZe

megi lafaCi

ciala ardaSelia

m o d i n a x e s m e c i x o v n e n i

(moTxrobebi)