Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa:- Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là…Người thầy giáo già hoảng hốt: - Thưa ngài, ngài là…- Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào…

KIỂM TRA BÀI CŨ

1/ Vai xã hội trong hội thoại là gì?Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào?

2/ Hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia trong đoạn thoại sau:

1/ - Vai xã hội là ví trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. - Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội: + Quan hệ trên –dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội). + Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)

Đáp án:

* Xét về địa vị xã hội:

- Người thầy: vai dưới

- Ông tướng: vai trên

2/ * Xét về tuổi tác và quan hệ thầy trò: - Người thầy: vai trên - Ông tướng: vai dưới

TIẾT 112:

I. Lượt lời trong hội thoại:

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?(…) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp … Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến (…)Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! … Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.(…) Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:- Sao cô biết mợ con có con?( …)Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi lại chập chừng nói tiếp:- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?

(1)

(4)

(3)

(2)

(5)

(2)

(1)

TIẾT 112:I. Lượt lời trong hội thoại:- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác.

Bài tập tình huống: Trong các tình huống sau người con đã phạm vào cách nói nào?

1. Cha mẹ đang bàn bạc với nhau về vấn đề kinh tế trong gia đình. Người con ngồi gần đó nói xen vào câu chuyện của cha mẹ khiến cha mẹ rất bực mình.2. Dạo này bố thấy điểm môn Anh văn của con chưa được tốt lắm. Sắp thi rồi, con cần cố gắng hơn nữa. Hay là con sang…ông Nam chưa nói hết câu, Bắc đã vùng vằng đứng dậy và làu bau:

- Thôi, bố dừng nói đến chuyện học hành của con nữa

Nóileo

Nói

cắt

lời

II. Luyện tập:Bài tập 1. Tính cách nhân vật thể hiện qua lượt lời:

TIẾT 112:

Bài tập 1. Tính cách nhân vật thể hiện qua lượt lời:1.Cai lệ:- Thằng kia!Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!

- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất.

(…)Cai lệ không để cho chị nói hết câu, trợn ngước hai mắt, hắn quát:

- Nếu không có tiền nộp sưu cho ông bây giờ, thì ông sẽ dở cả nhà mày đi, chửi mắng thôi à?- Không hơi đâu mà nói với nó, trói cổ thằng chồng nó lại, điệu ra đình kia!- Tha này!Tha này!

2.Chị Dậu:- Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất sưu của chú nó nữa….Hai ông làm phúc nói với ông lí cho cháu khất

=> Hống hách, thô bạo, tàn nhẫn

- Khốn nạn! Nhà cháu đã không có,…Xin ông trông lại.- Cháu van ông, nhà cháu vừa tỉnh được một lúc, ông tha cho!- Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ.- Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!- Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi không chịu được=> Bản lĩnh, sẵn sàng nhẫn nhịn, sẵn sàng đương đầu với mọi chuyện, khi cần vẫn vùng lên kháng cự.

TIẾT 112:

Bài tập 1. Tính cách nhân vật thể hiện qua lượt lời:3.Người nhà lý trưởng:

4.Anh Dậu:=> Vào hùa với cai lệ, a dua ,ăn theo.

- Anh ta sắp phải gió như đêm qua đấy!- Chị khất tiền sưu đến mai phải không?...một giờ nào nữa!

- U nó không được thế! Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội.=> Cam chịu, nhu nhược

TIẾT 112:I. Lượt lời trong hội thoại:- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác. II. Luyện tập:Bài tập 1. Tính cách nhân vật thể hiện qua lượt lời:

Nhân vật Tính cách

Cai lệ Hống hách, thô bạo, tàn nhẫn

Chị Dậu

Bản lĩnh, sẵn sàng nhẫn nhịn và đương đầu với mọi chuyện, khi cần vẫn vùng lên kháng cự

Người nhà lý trưởng

A dua ,ăn theo

Anh Dậu Cam chịu, nhu nhược

Bài tập 2.

TIẾT 112:

Bài tập 2.

Cái Tí Chị Dậu

Ban đầu Về sau Ban đầu Về sau

11 3 3

Cố làm cho mẹ vui, khoe sự tháo vát...nên nói nhiều, giọng hồn nhiên.

Sợ hãi, đau đớn, tuyệt vọng nên nói ít, nói ngắn.

Đau đớn vì sắp mất con nên hầu như im lặng, nói rất ít.

Nói nhiều, nói dài để thuyết phục con.

Khắc họa nỗi bất hạnh của một đứa trẻ hồn nhiên, ngây thơ sắp phải rời tổ ấm gia đình

Sự hồn nhiên, ngây thơ, hiếu thảo của đứa con càng làm cho người mẹ đau lòng hơn khi sắp phải bán nó.

7Lượt lời (a)

Lý do (b)

Tác dụng(c)

TIẾT 112:I. Lượt lời trong hội thoại:- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác. II. Luyện tập:Bài tập 1. Tính cách nhân vật thể hiện qua lượt lời:

Nhân vật Tính cách

Cai lệ Hống hách, thô bạo, tàn nhẫn

Chị Dậu

Bản lĩnh, sẵn sàng nhẫn nhịn và đương đầu với mọi chuyện, khi cần vẫn vùng lên kháng cự

Người nhà lý trưởng

A dua ,ăn theo

Anh Dậu Cam chịu, nhu nhượcBài tập 2. Bài tập 3. Phân tích sự im lặng của nhân vật tôi:

Lần 1 2

Lí doTâm trạng xúc động,

ngẹn ngào trước tấm

lòng của em mình.

Ngỡ ngàng, hãnh diện sau đó là xấu hổ

Bài tập 4.

TIẾT 112:I. Lượt lời trong hội thoại:- Trong hội thoại, ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời.- Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ.- Để giữ lịch sự, cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh, cắt lời hoặc chêm vào lời người khác. II. Luyện tập:Bài tập 1. Tính cách nhân vật thể hiện qua lượt lời:Bài tập 2. Bài tập 3. Phân tích sự im lặng của nhân vật tôi:

Bài tập 4. Nhận xét về sự im lặng trong các trường hợp cụ thể:Cả hai nhận xét trên đều đúng nhưng chỉ đúng trong những hoàn cản cụ thể sau:- Câu “Im lặng là vàng”: đúng trong trường hợp cần giữ bí mật, hoặc cần khiêm tốn, biết lắng nghe.

- Những câu thơ của Tố Hữu: đúng trong trường hợp con người bị áp bức, cần phải cất lên tiếng nói đấu tranh để dành lấy quyền sống cho mình, không nê âm thầm cam chịu. Vì sống như vậy là sống nhục, sống hèn, sống mà như không tồn tại.

TIẾT 112:

Hội thoại

Quan hệ thân- sơ

Vai xã hội Lượt lời

Quan hệ trên dưới hay ngang hàng

Nhiều khi, im lặng cũng là một cách biểu thị thái độ.

Cần tôn trọng lượt lời người khác, tránh tranh lời , cắt lời…