Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo!

* Kiểm tra bài cũ:* Kiểm tra bài cũ:

? Nghĩa của từ là gì?? Nghĩa của từ là gì?

? Có mấy cách giải thích ? Có mấy cách giải thích nghĩa của từ?nghĩa của từ?

? Giải thích nghĩa của từ ? Giải thích nghĩa của từ Thuận Thiên Thuận Thiên khắc trên khắc trên thanh gươm mà đức thanh gươm mà đức Long Quân trao cho Lê Long Quân trao cho Lê Lợi? Cho biết em đã giải Lợi? Cho biết em đã giải thích nghĩa của từ bằng thích nghĩa của từ bằng cách nào?cách nào?

Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa

của từ

I. Từ nhiều nghĩaI. Từ nhiều nghĩa

Bài thơ Bài thơ Những cái chânNhững cái chân

Cái gậy có một chânCái gậy có một chânBiết giúp bà khỏi ngãBiết giúp bà khỏi ngãChiếc com-pa bố vẽChiếc com-pa bố vẽCó chân đứng chân quayCó chân đứng chân quayCái kiềng đun hằng ngàyCái kiềng đun hằng ngàyBa chân xòe trong lửaBa chân xòe trong lửaChẳng bao giờ đi cảChẳng bao giờ đi cảLà chiếc bàn bốn chânLà chiếc bàn bốn chânRiêng cái võng Trường SơnRiêng cái võng Trường SơnKhông chân đi khắp nướcKhông chân đi khắp nước

Nhà thơ Vũ Quần Phương

2. Giải nghĩa từ 2. Giải nghĩa từ chânchân

- Bộ phận dưới cùng của cơ thể Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hoặc động vật, dùng để đi, người hoặc động vật, dùng để đi, đứng.đứng.

VD: Đôi chân.VD: Đôi chân.- Bộ phận dưới cùng của một số Bộ phận dưới cùng của một số

sự vật, có tác dụng nâng đỡ.sự vật, có tác dụng nâng đỡ.VD: Chân bàn.VD: Chân bàn.- Bộ phận dưới cùng của một số Bộ phận dưới cùng của một số

sự vật, tiếp giáp và bám chặt vào sự vật, tiếp giáp và bám chặt vào nền móng.nền móng.

VD: Chân răng, chân tường…VD: Chân răng, chân tường…- Chỉ con người, phận sự, cương Chỉ con người, phận sự, cương

vị.vị.VD: Có chân trong hội đồng.VD: Có chân trong hội đồng.……....=> Từ => Từ chânchân: Từ nhiều nghĩa.: Từ nhiều nghĩa.

3. Từ nhiều nghĩa khác3. Từ nhiều nghĩa khác

VD: Mũi:VD: Mũi:+ Lỗ mũi, sống mũi.+ Lỗ mũi, sống mũi.+ Mũi dao.+ Mũi dao.+ Mũi đất, mũi Cà Mau+ Mũi đất, mũi Cà Mau…………

4. Từ một nghĩa.4. Từ một nghĩa.

VD: xe đạp, xe máy, com-pa, ngữ văn, hoa lan…VD: xe đạp, xe máy, com-pa, ngữ văn, hoa lan…

Ghi Ghi nhớnhớ (sgk) (sgk)

Từ có thể có một nghĩa hoặc nhiều nghĩa

II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từII. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ

Chân: Bộ phận dưới cùng của cơ thể người Chân: Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hoặc động vật, dùng để đi hoặc đứng.hoặc động vật, dùng để đi hoặc đứng.

Nghĩa gốc.Nghĩa gốc.

1.Nghĩa gốc: Nghĩa đầu tiên, làm cơ sở để 1.Nghĩa gốc: Nghĩa đầu tiên, làm cơ sở để hình thành các nghĩa khác.hình thành các nghĩa khác.

2.Nghĩa chuyển: hình thành trên cơ sở 2.Nghĩa chuyển: hình thành trên cơ sở nghĩa gốc.nghĩa gốc.

Từ Từ xuân xuân trong câu sau có mấy trong câu sau có mấy nghĩa?nghĩa?

Mùa Mùa xuânxuân là Tết trồng cây là Tết trồng câyLàm cho đất nước càng ngày càng Làm cho đất nước càng ngày càng

xuânxuân- Xuân 1: Xuân 1: Chỉ mùa xuân.Chỉ mùa xuân.- Xuân 2: Xuân 2: Chỉ sự tươi đẹp, phát triển.Chỉ sự tươi đẹp, phát triển. Xuân 1:Xuân 1: Nghĩa gốc. Nghĩa gốc. Xuân 2: Xuân 2: Nghĩa chuyển.Nghĩa chuyển.=> Trong một câu, từ có thể hiểu => Trong một câu, từ có thể hiểu

đồng thời theo cả nghĩa gốc và đồng thời theo cả nghĩa gốc và nghĩa chuyểnnghĩa chuyển

Ghi Ghi nhớnhớ (sgk) (sgk)

-Chuyển nghĩa là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ => Từ nhiều nghĩa.

- Trong đó:

+ Nghĩa gốc: Nghĩa xuất hiện đầu tiên, làm cơ sở hình thành các nghĩa khác.

+ Nghĩa chuyển: Nghĩa được hình thành trên cơ sở nghĩa gốc

- Thông thường, trong câu, từ chỉ có một nghĩa nhất định. Tuy nhiên trong một số trường hợp, từ có thể được hiểu đồng thời theo cả nghĩa gốc lẫn nghĩa chuyển.

Giải thích nghĩa của các từ Giải thích nghĩa của các từ lợi lợi trong trong câu sau:câu sau:

Bà già đi chợ cầu Đông Bà già đi chợ cầu Đông Bói xem một quẻ lấy chồng Bói xem một quẻ lấy chồng lợilợi chăng chăng

Thầy bói xem quẻ nói rằngThầy bói xem quẻ nói rằngLợiLợi thì có thì có lợilợi nhưng răng chẳng còn. nhưng răng chẳng còn.- Lợi 1: cái có ích mà con người thu Lợi 1: cái có ích mà con người thu

được hơn những gì mình bỏ ra.được hơn những gì mình bỏ ra.- Lợi 2,3: Phần thịt bao quanh chân Lợi 2,3: Phần thịt bao quanh chân

răng.răng.? Đây có phải là hiện tượng chuyển ? Đây có phải là hiện tượng chuyển

nghĩa của từ không? Vì sao?nghĩa của từ không? Vì sao?

Lưu ý:Lưu ý:

Không coi là từ nhiều nghĩa nếu các Không coi là từ nhiều nghĩa nếu các nghĩa của từ không nghĩa của từ không có mối liên hệcó mối liên hệ nào với nhau hay những nghĩa sau nào với nhau hay những nghĩa sau không không hình thành trên cơ sở nghĩa hình thành trên cơ sở nghĩa gốc.gốc.

III. Luyện tập.III. Luyện tập.

1.1. Bài 1.Bài 1.- Đầu: đầu tàu, đầu làng…Đầu: đầu tàu, đầu làng…- Mắt: mắt na, mắt lưới…Mắt: mắt na, mắt lưới…- Tay: Tay ghế, tay súng…Tay: Tay ghế, tay súng…

2. 2. Bài 2:Bài 2:- Lá: lá phổi, lá gan…Lá: lá phổi, lá gan…- Thân: Thân người…Thân: Thân người…- Quả: Quả tim…Quả: Quả tim…

Cảm ơn các thầy cô giáo

và các em!