CG Komunalna Djelatnost

Septembar2013 PRIORITETNEAKTIVNOSTIUKOMUNALNIMDJELATNOSTIMA AGENDAREFORMI

VLADA CRNE GORE MINISTARSTVO ODRIVOG RAZVOJA I TURIZMA

PRIORITETNE AKTIVNOSTI U KOMUNALNOJ DJELATNOSTI Agenda reformi

Podgorica, septembar 2013. godine

Septembar2013 PRIORITETNE AKTIVNOSTI U KOMUNALNIM DJELATNOSTIMA AGENDAREFORMI

11

SADRAJ

REZIME

1. KARAKTERISTIKEODNOSAUOBLASTIKOMUNALNIHDJELATNOSTIUCRNOJGORI...................................................12. STANJEKOMUNALNIHPREDUZEAIJIOSNIVAISUJEDINICELOKLANESAMOUPRAVE.............................................23. KORISNICIUSLUGA......................................................................................................................................34. CIJENEKOMUNALNIHUSLUGA.......................................................................................................................45. INVESTICIONEAKTIVNOSTI............................................................................................................................56. PROBLEMIUOBAVLJANJUKOMUNALNIHDJELATNOSTI.......................................................................................57. OBAVEZEKOJEPROISTIUIZPROCESAEUINTEGRACIJA.....................................................................................68. CILJEVIIOPREDJELJENJAREFORME.................................................................................................................69. IZAZOVI.....................................................................................................................................................710. IZVORISREDSTAVAPOTREBNIHZAIZGRADNJUOBJEKATAINABAVKUOPREME........................................................911. MJEREIAKTIVNOSTIZASPROVOENJEREFORME............................................................................................1012. SREDSTVAPOTREBNAZAREALIZACIJUAGENDE...............................................................................................10

AGENDA1.UVOD.........................................................................................................................................................1

2.KARAKTERISTIKEKOMUNALNIHDJELATNOSTI...................................................................................2

3.KOMUNALNEDJELATNOSTIUCRNOJGORIINAINNJIHOVOGOBAVLJANJA.....................................4

3.1.ZAKONODAVNIIINSTITUCIONALNIOKVIR......................................................................................43.1.1.ZAKONODAVNIOKVIR................................................................................................................................43.1.2.INSTITUCIONALNIOKVIR..........................................................................................................................103.2.PREGLEDKOMUNALNIHDJELATNOSTIUCRNOJGORI....................................................................113.2.1.SNABDIJEVANJEVODOM..........................................................................................................................113.2.2.UPRAVLJANJEOTPADNIMVODAMA...........................................................................................................123.2.3.UPRAVLJANJEOTPADOM.........................................................................................................................133.2.4.UREENJEIODRAVANJEJAVNIHPOVRINA................................................................................................133.2.5.ODRAVANJEPIJACA...............................................................................................................................143.2.6.ODRAVANJEGROBLJAISAHRANJIVANJE....................................................................................................153.2.7.JAVNARASVJETA....................................................................................................................................153.2.8.JAVNIPREVOZPUTNIKA...........................................................................................................................163.2.9.ODRAVANJELOKALNIHPUTEVA...............................................................................................................163.2.10.OBAVLJANJEDIMNJAARSKIHUSLUGA.....................................................................................................173.2.11.PARKIRANJE........................................................................................................................................173.2.12.ODRAVANJEKORITAVODOTOKAODLOKALNOGZNAAJA...........................................................................183.2.13.ZBRINJAVANJENAPUTENIHIIZGUBLJENIHIVOTINJA(KUNIHLJUBIMACA)...................................................18


22

3.2.14.ODRAVANJEJAVNIHTOALETA................................................................................................................193.3.NAINOBAVLJANJAKOMUNALNIHDJELATNOSTIUCRNOJGORI..................................................193.3.1.KOMUNALNAPREDUZEAUCRNOJGORIIDJELATNOSTKOJUOBAVLJAJU.........................................................193.3.2.POLOAJKOMUNALNOGSEKTORAUPRIVREDICRNEGORE............................................................................29

4.ISKUSTVADRUGIHZEMALJAUOBAVLJANJUKOMUNALNIHDJELATNOSTI.......................................32

5.SITUACIJAUSEKTORUKOJAJEUSLOVILAPOTREBUREFORME/EVIDENTIRANIPROBLEMI...............35

5.1.POKAZATELJIOBAVLJANJAKOMUNALNIHUSLUGA.......................................................................355.1.1.OSNOVNIPODACIOBROJUITIPUKOMUNALNIHPREDUZEASAPREGLEDOMZAPOSLENIH..................................355.1.2. KAPITALIIMOVINAKOJIMARASPOLAUKOMUNALNAPREDUZEA...............................................................375.1.3. TEHNIKAOPREMLJENOSTKOMUNALNIHPREDUZEASTANJEOPREMEIINFRASTRUKTURE............................445.1.4. POSLOVANJEKOMUNALNIHPREDUZEAPRIHODIIRASHODI....................................................................595.1.5. ZAPOSLENOSTUKOMUNALNIMPREDUZEIMA.........................................................................................745.1.6. CIJENEKOMUNALNIHUSLUGA...............................................................................................................775.1.7.UTICAJCIJENAKOMUNALIHUSLUGANABUDETGRAANA...........................................................................835.2.KONSTATACIJEUVEZISASTANJEMUKOMUNALNOJOBLASTI.......................................................855.2.1.NEDOSTATAKPOTPUNOGPOKRIVANJATROKOVA.......................................................................................865.2.2.NEPOKRIVENOSTTROKOVACIJENOMUSLUGE............................................................................................865.2.3.NISKASTOPANAPLATE............................................................................................................................875.2.4.VISOKPROCENATOBAVLJENIHUSLUGAKOJENEDONOSEPRIHOD...................................................................875.2.5.NELEGALNIPRIKLJUCINAKOMUNALNUINFRASTRKTURU..............................................................................885.2.6.VIAKZAPOSLENIHUKOMUNALNIMPREDUZEIMA.....................................................................................885.2.7.NEDOSTATAKFINANSIJSKIHSREDSTAVAZAKAPITALNEPOPRAVKEIZAMJENE....................................................885.2.8.ODGOVORNOSTUDIJELUUPRAVLJANJAIVLASNITVANADSREDSTVIMA.........................................................885.2.9.IZOSTANAKEKONOMSKOGUKRUPNJAVANJAKROZREGIONALNOORGANIZOVANJEPRUANJAUSLUGA..................895.2.10.OBAVLJANJEDJELATNOSTIKOJENEMAJUKARAKTERJAVNOGINTERESA..........................................................90

6.DOSADANJEAKTIVNOSTI...............................................................................................................90

6.1.DOSADANJEAKTIVNOSTIUSFERIZAKONODAVSTVAIZMJENEZAKONODAVNOGOKVIRA..........916.1.1.NOVINEUNOVOMZAKONUOKOMUNALNIMDJELATNOSTIMA......................................................................916.1.2. DRUGIPROPISIKOJISETIUKOMUNALNIHDJELATNOSTI...........................................................................946.2.DOSADANJEAKTIVNOSTINAINSTITUCIONALNOMPLANU..........................................................946.3.DOSADANJEAKTIVNOSTINAIZGRADNJIKOMUNALNEINFRASTRUKTURE.............................956.3.1.IZGRADNJAKOMUNALNEINFRASTRUKTUREIIZVORIFINANSIRANA..................................................................966.3.2.INFRASTRUKTURNIOBJEKTIIZGRAENIIZSREDSTAVAKOJEJEOBEZBIJEDILAVLADACRNEGOREIOPTINE...........100

7.CILJEVIREFORME...........................................................................................................................101

8.IZAZOVIUKOMUNALNOJOBLASTI................................................................................................102

8.1.UNAPREENJEKVALITETAKOMUNALNIHUSLUGA......................................................................104


33

8.2.ORGANIZACIJAKOMUNALNOGSEKTORA...................................................................................1068.2.1.OBLICIIMODELITRANSFORMACIJEIPRIVATIZACIJEKOMUNANIHPREDUZEA..................................................1078.2.2.JOINTVENTURE....................................................................................................................................1088.2.3.POZICIJAKORISNIKAKOMUNALNIHUSLUGA..............................................................................................1088.3.DEFINISANJEODNOSAUKOMUNALNOMSEKTORUNASVIMNIVOIMA.......................................1098.3.1.UGOVORIOOBAVLJANJUKOMUNALNIHDJELATNOSTI................................................................................1108.3.2.SPORAZUMI(UGOVORI)OPRUANJUKOMUNALNIHUSLUGA......................................................................1108.4.REORGANIZACIJAKOMUNALNIHPREDUZEAIJIJEOSNIVAOPTINA/DRAVA........................1108.5.POKRIVANJESVIHTROKOVACIJENOMKOMUNALNEUSLUGE....................................................1118.5.1.NAINFINANSIRANJAKOMUNALNIHDJELATNOSTI.....................................................................................1118.5.2.FORMIRANJECIJENAKOMUNALNIHUSLUGA.............................................................................................1128.5.3.TRANSPARENTNOSTUPOVJERAVANJUPOSLOVAZAOBAVLJANJEKOMUNALNIHUSLUGA...................................1138.6.IZGRADNJAKOMUNALNEINFRASTRUKTURE..............................................................................1138.7.DEFINISANJEIZVORAFINANSIRANJAKAPITALNIHINVESTICIJA....................................................1218.7.1.KREDITI..............................................................................................................................................1218.7.2.DONACIJE...........................................................................................................................................1238.7.3.SOPSTVENOUEE.............................................................................................................................1238.7.4.UEEPRIVATNOGSEKTORA.................................................................................................................1298.8.JASNODEFINISANJEVLASNITVANADIZGRAENOMINFRASTRUKTUROMIOSTALIMOSNOVNIMSREDSTVIMA.....................................................................................................................................1308.9.UEEPRIVATNOGSEKTORAUOBAVLJANJUKOMUNALNIHDJELATNOSTI...............................1318.10.REGIONALIZACIJAUOBAVLJANJUKOMUNALNIHDJELATNOSTI.................................................1348.11.REGULACIJASEKTORA..............................................................................................................1358.12.REFORMSKEPROMJENEUCILJUUNAPREENJASTANJAUOBLASTIKOMUNALNIHDJELATNOSTI..........................................................................................................................................................137

9.PRIORITETNEMJEREIPLANIMPLEMENTACIJE(AKCIONIPLAN).....................................................145

10.PROCJENASREDSTAVAZAREALIZACIJUAGENDE.........................................................................151

UMJESTOZAKLJUKA........................................................................................................................152


RRREEEZZZIIIMMMEEE


REZIMEEfikasne, ekonomine, pouzdane i finansijski odrive usluge u oblasti komunalnih djelatnostipotrebne su graanima Crne Gore, i predstavljaju uslov za progresivan ekonomski razvoj.Opremljenost gradova i naselja komunalnom infrastrukturom jedan je od preduslova za cjelovituimplementaciju relevatnih zakona i propisa koji su harmonizovani sa odgovarajuim dijelompravnihtekovinaEUimesedajeneophodandoprinosefikasnijemprocesuintegracijeCrneGoreuzajednicuevropskihdrava.

1. KarakteristikeodnosauoblastikomunalnihdjelatnostiuCrnojGori

Oblast komunalnih djelatnosti u pravnom sistemu Crne Gore ureuje veliki broj propisa. Poredvaeeg Zakona o komunalnim djelatnostima, koji je usvojen 1995. godine, ovu oblast reguliupropisi o upravljanju otpadom, vodama, putevima, sahranjivanju i grobljima, o obavljanju drugihdjelatnosti od opteg interesa, o sredstvimau svojini Crne Gore, o lokalnoj samoupravi, Glavnomgradu, energetici, trgovini, koncesijama, javnim nabavkama i drugi. Mnogi od navedenih propisadonijetisuposlijevaeegZakonaokomunalnimdjelatnostima,tosveukupnopredstavljadovoljanodrazlogazadonoenjenovogzakonaokomunalnimdjelatnostima.

Oiglednojeda,prijesvega,odredbeopovjeravanjuobavljanjakomunalnihdjelatnostiizZakonaokomunalnim djelatnostima, a zatim i neadekvatan nain formiranja cijena komunalnih usluga neobezbjeuju osnov za efikasno i kvalitetno obavljanje komunalnih djelatnosti. Shodno tome,pripremljenjeiodstraneVladeCrneGoreutvrenPredlogzakonaokomunalnimdjelatnostimakojije,krajem2011.godine,dostavljenSkuptiniCrneGorenadonoenje.

Uspostvaljeniokvirodnosauoblastikomunalnihdjelatnostiineodnosiizmeu:

jedinica lokalne samouprave koje su nadlene za njihovo obezbjeivanje i ureenje ikomunalnih preduzea koja su angaovana za obavljanje tih poslova od strane jedinicalokalnesamoupravei

komunalnih preduzea, odnosno pruaoca usluga i stanovnitva i svih drugih subjekata unekojzajednicikaokorsnikausluga.

U Crnoj Gori 52 preduzea, iji su osnivai jedinice lokalne samouprave, obavlja komunalnedjelatnosti iblizu40privatnihpreduzea idrugihsubjekata.Pruanjemkomunalneuslugezaoko630.000 stanovnika bavi se najmanje 88 javnih preduzea, privrednih drutva, preduzetnika idrugihsubjekata.

Brojzaposlenihukomunalnimpreduzeimaijisuosnivaijedinicelokalnesamouprave,veijeod,uAgendi,prikazanih5.437,igovoriouloziiznaajuovogsektorauprivrediCrneGore.UodnosunaukupanbrojzaposlenihuCrnojGoriusektorukomunalnihdjelatnostiangaovanoje3,26%(premapodacimaMonstatasamouoblastimavodosnabdijevanja,upravljanjaotpadnimvodamaiotpadomzaposleno je 2,78%od ukupnog broja zaposlenih). Svega 45,35%od ukupnog broja zaposlenih ukomunalnim preduzeima angaovano je na obavljanju osnovne djelatnosti, dok je za obavljanjeposlova upravljanja preduzeem i administrativnotehnike, finansijskoraunovodsvene i pravne,logistike i poslove odravanja angaovano 50,75% zaposlenih. Dodatne poslove obavlja 3,55%zaposlenih. U preduzeima koja se bave vodosnabdijevanjem i upravljanjem otpadnim vodama uCrnoj Gori u prosjeku na 1.000 korisnika dolazi 10,28 radnika (str. 74 77). Radi poreenja,


22

navodimopodatakdauNjemakojbrojzaposlenihuvodovodnimikanalizaciomimpreduzeimana1.000korisnikauslugaiznosioko4.Osnovnopolazitezautvrivanjevrijednostiimovinekojomraspolaukomunalnapreduzeajenjentaanfizikipopisipravilnoevidentiranjeuodgovarajuimimovinskimregistrima,tokodmnogihkomunalnih preduzea nije ureeno na odgovarajui nain. Ukupan kapital kojim raspolau ovapreduzea procjenjuje se na 360.804.117 . Realna sadanja vrijednost komunalne opreme iinfrastruktirejedalekoveaodnjihoveknjigovodstvenevrijednosti294.424.819.UCrnojGoriusvim jedinicama lokalne samouprave ima ukupno 4.393 km vodovodnih i 793 km kanalizacionihcijevi.Grubeprocjenegovoredaseradiovrijednosticjevovodaodnajmanje1,5milijardi.Jasnojeda se radi o velikoj imovini o ijem odravanju, kako tekuem, tako i investicionommora da seposvetipunapanja.Odukupneduineod4.393kmvodovodnihcijevi,oko44%sucijevikojesustarijeod30godina.Sobziromnaupotrebnivijekcjevovodazavodosnabdijevanjaodprosjeno40godina,potrebnojesprovestipripremneaktivnostiiobavitiposlovezamjenecjevovodaunarednih10godinauukupnojduiniodoko700km,odnosnozaoko15%ukupneduinecjevovoda.

Posebnapotekoajetoprocesobezbjeivanjakomunalnihusluganenadzirenitinanjegamoedautienezavisnoregulatrnotijelonanivoudrave.

2. Stanjekomunalnihpreduzeaijiosnivaisujedinicelokalanesamouprave

Za komunalna preduzea, poseban problem predstavlja nemogunost obezbjeenja tekuelikvidnostizbogloenaplateispostavljenihraunazapruenuuslugu.Odgovornostzaovakvostanjeza sada ne snosi ni jedna strana koja uestvuje u obezbjeivanju komunalnih usluga lokalnasamouprava odreuje obim i kvalitet komunalnih usluga, ali ne nadoknauje nedostatkeneadekvatnog finansiranja komunalnih usluga i njihovog socijalnog aspekta; javna preduzea, uvelikojmjeri,poslujusgubicimazbogkojihnesnosenikakvuodgovornost,dokgraanineplaajuredovno usluge ni po tako niskim cijenama i u najveem broju sluajeva zbog toga ne snoseodgovornost.

Poraavajuijepodatakdajeod51komunalnogpreduzea(zaJavnokomunalnopreduzeaizPlavanemamopodatke),njih21poslovalosagubitkom.Preduzeakojauosnoviprihoda imajuprihodeodindividualnekomunalnepotronje,tj.kojaprihodostvarujuizcijenekomunalneusluge,iskazujunajveegubitke,tojeposljedicanedovoljnogstepenanaplatepotraivanja,aliineadekvatnihcijenausluga.Naovakvostanjenajveiuticajimanizakstepennaplatekomunalnihuslugakojijeuslovljenpotpuno nerazvijenim sistemom tarifiranja i pravne zatite prihoda.U prosjeku ak 30%ukupnofakturisanogprihodauduemperioduostajenenaplaeno.

Najveiudiouposlovnimrashodimakomunalnihpreduzeaimajutrokoviradnesnage,prosjeno55,562%,ili49,52%uodnosunaukupnerashode,anajveisuzabiljeeniuJPKomunalneuslugeizPljevalja,saueemod86,59%uukupnimrashodima.Polazeiodtrokovaradnesnageibrojazaposlenih u komunalnim preduzeima, izraunato je da prosjena bruto zarada zaposlenih ukomunalnimpreduzeimaiznosi771,30mjeseno,odnosno517,17netoplata.Najveaprimanjazaposleni ostvaruju u JP Komunalno Roaje i JP Vodovod i kanalizacija Tivat. Takoe,interesantnojedasuodetirikomunalnapreduzeakojaposlujunaprostoruoptineBudva,triodnjihugrupiodpetsanajviimzaradamauCrnojGori.

Druganajznaajnijastavkauposlovnim/ukupnimrashodimasurashodiodmaterijalnihtrokovaiiznose 22,35% u odnosu na poslovne, odnosno 19,90% u odnosu na ukupne rashode. Najvee


33

rashodepoovomosnovuimalojeJPGrijanjeizPljevaljasa48,02%ueauukupnimrashodima,a zatimu JP Vodovod i kanalizacijaCetinje sa46,57%.Zapaa sedakomunalnapreduzeakojaobavljaju djelatnost vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama imaju nie trokove i poovomosnovuoddrugihkomunalnihpreduzea.

Prosjeno uee amortizacije u komunalnim predzeima u 2012. godini u ukupnim rashodimaiznosilo je 11,76 %. Logino je da najvee trokove po ovom osnovu, zbog najvee vrijednostiosnovnih sredstava, imaju preduzea koja obavljaju djelatnost vodosnabdijevanja i upravljanjaotpadnim vodama. Tako je javno vodovodno i kanalizaciono preduzea iz Bara imalo uee poovomosnovuod33,39%uukupnimrashodima.Potoamortizacijapredstavljajedinirashodkojineizazivaodlivnovcaizpreduzea,jakojevanodasekrozranovodstveneiskazedobijejasnaslikaonainu troenja sredstava izdvojenih po osnovu amortizacije. Zbog ranije navedne procjene daukupnavrijednostosnovnihsredstva(infrastruktura,objekti,postrojenja,oprema,ureajiisl.)kojasluezapruanjekomunalnihuslugauCrnojGoriiznosinajmanje1,5milijardi,odgovoranpristupovim pitanjima podrazumijeva potrebu odreenih promjena u nainu raunovodstvenogprikazivanja poslovanja nekog privrednog drutva koje je u veinskom vlasnitvu javnog sektora(detaljnijenastr.68i69).

Ukrupnjavanjem preduzea mogao bi se postii efekat vee pouzdanosti rada uz manji brojraspoloivihkapaciteta.

DonoenjemZakonaounapreenjuposlovnogambijentaiukidanjemZakonaojavnimpreduzeima,postojalajeobavezadasejavnakomunalnapreduzeatransformiuuprivrednadrutva,dosredine2013.godine.Jedanodvidovatransformacije,kojiuovojfaziimanajviepristalica,jetransformacijajavnihkomunalnihpreduzeauprivrednadrutvaupotpunomiliveinskomvlasnitvuoptine.Ovoje model koji bi mogao biti prihvatljiv za sva komunalna preduzea. Pri tome treba analizirati ipotrebu da se kroz izmjene i dopune Zakona o privrednim drutvima utvrdi, pored postojeih, iposebnakategorijaprivrednihdrutavaijiosnivaisujedinicelokalnesamoupraveilidravaakojiobavljajuposloveodjavnoginteresa,odnosnoposlovekojiposvomsadrajuinainuorganizovanjupredstavljaju prirodni monopol. Za tako prepoznate kategorije privrednih drutava, upravo zboginjenicedasuformiranaiskljuivoradiostvarivanjajavnoginteresa,potrebnojeobezbijeditiuslovedacijenauslugekojupruajupokrivasvetrokoveobavljanjajavnefunkcijeinjihovogposlovanjaiuvesti ogranienja u pogledumogunosti ostvarivanja dobiti, odnosnoprofita i propisati nain nakojisedonosiodlukaonamjeni/amazakoji/asesredstvaoddobitimogutroitiodstraneorganaupravljanjaprivrednogdrutva.

Dio kapaciteta postojeih javnih komunalnih preduzea angaovan je na sporednim ili pomonimposlovima koji po svomkarakterunepripadaju komunalnimdjelatnostima.Meunjima imaonihposlovakojibimoglina tritusamostalnodaopstanu,ali ima ionihkojinebimoglidapodnesuotretrineizazove.Zbogtogajevrlovano,prijedonoenjaodlukeobuduemstatusukomunalnihpreduzea,izvritisegmentacijuposlovaiizdvojitidjelatnostikojenepripadajuosnovnoj,odnosnodjelatnostiodjavnoginteresa,akojesemoguorganizovatinatrinimprincipima.

3. Korisniciusluga

Stanovnitvo, kao korisnik komunalnih usluga, sada ima potpuno pasivnu ulogu u funkcionisanjukomunalnih djelatnosti, koja se mijenja jedino u ekscesnim situacijama kada doe do prekidapruanja usluga. U razvijenim zemljama, meutim, uloga i ponaanje stanovnitva je od velike


44

vanostizaurednofunkcionisanjekomunalnihsistema.Propisimasuustanovljeninain,dinamikaiuslovikorienjausluga,anjihovonepotovanjepovlaimaterijalnekonsekvence.4. Cijenekomunalnihusluga

UCrnojGoripostojiznaajnaneujednaenost izmeucijenakomunalnihuslugazafizikaipravnalica, naroito u dijelu usluga vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama. Za usluguvodosnabdijevanja i prikupljanja i odvoenja otpadnih voda, na nivou drave, cijena uslugevodosnadbijevanjaiupravljanjaotpadnimvodamazapravnalicaveaje179%uodnosunacijenuzafizikalica(ovajodnosje270%zasjevernidioCrneGore).Mogusepretpostavitirazlozikojisudoveli do utvrivanja razliitih cijena za pravna i fizika lica po jedinici mjere izvrene usluge.Naplaivanjeraunazaizvreneuslugejemnogojednostavinijeiefikasnijezapravnanegozafizikalica,pasestogaodovihsubjekatamoeobezbijeditikontinutetisigurnostnaplate.Visokacijenazapravnalicaobezbjeujevelikeprihodeodmalogbrojakorisnika,pasenatajnainlakepokrivajuslobostiiobezbjeujekakvatakvalikvidnostuposlovanjukomunalnihpreduzea(str.77i83).

Buduidacijenakomunalnihusluga trebadapokrivasve trokovekojinastajuupruanjuusluge,imesuobuhvaeniitrokovivraanjakreditazaizgradnjuinfrastruktureiamortizacija,nesumljivoje da e tekue i planirane investicije doprinijeti poveanju izdataka domainstava za komunalneusluge.UCrnojGorijeproputenaprilikadasecijenekomunalnihuslugakorigujupostepeno,makardonivoakojimsepokrivajutekuitrokoviobavljanjadjelatnosti.Poredtetekojezbogtogaimajusamakomunalnapreduzea,napravljenajeiloauslugagraanima,kojiemoratidapodnesunagliskok cijena komunalnih usluga koji je neminovan zbog izgradnje objekata i nabavke opremepotrebnezapruanjeusluga.

Polazei od ukupno potrebnih sredstava za realizaciju stratekih master planova u oblastivodosnabdijevanja i upravljanja otpadom i otpadnim vodama 860 miliona , moe se ugruboproraunati poveanje izdataka jednog domainstva po ovom osnovu. Pod pretpostavkom da secjelokupna sredstva obezbjeuju iz kredita pod sljedeim uslovima: kamata 3,5%, rok otplate 15godina i grace period 5 godina, godinji anuiteti bi iznosili 74,7miliona. Ovo bi znailo da bimjeseni trokovi jednog domainstva za usluge vodosnabdijevanja i upravljanja otpadom iotpadnimvodama,naimevraanjakreditazaizgraenuinfrastrukturu,biliuveaniza31,28.Zbogtoga je veoma vano da u finansijskoj konstrukciji za realizaciju projekta izgradnje nekogkomunalnog objekata ili nabavku opreme bude to vie sredstava iz donacija i drugih izvorafinansiranja(naknadazakomunalnoopremanjegraevinskogzemljita,amortizacijaisl.).Imajuiuvidudajeuoblastimavodosnabdijevanjaiupravljanjaotpadnimvodamado2030.godinepotrebnoinvestiratioko710milionaidasuvodovodnaikanalizacionapreduzeau2012.godinifakturisala44.424.098m3vode,proizilazidabisesamopoosnovuotplatekredita,cijenaisporuke1m3vodepovealaza1,39.

Takoe,procenatnaplatejenizakizbogtogaimanegativnauticajnaposlovnerezultatekomunalnihpreduzea.DostupnipodaciukazujudaseuCrnojGoristepennaplateusektoruvodakreeod6075% od vrijednosti fakturisanih rauna, a u sektoru otpada u prosjeku oko 63% za fizika lica,odnosno80%zapravnalica.

Nacijenuuslugeuoblastivodosnabdijevanjavelikiuticajimaivodakojanedonosiprihod.Radiseokoliinivodekojapredstavljagubitak,odnosnorazlikuizmeukoliineproizvedenevodekojaulaziusistemikoliinevodekojasefakturiepotroaimauCrnojGorijeveomavelika.Uprosjekugubici


55

dostiuvrijednostiod50do75%odproizvedenevodeupojedinimvodovodnim ikanalizacionimpreduzeima. Uzroci ovakvog stanja su razliiti imogu biti rezultat kvarova na sistemu (tehnikigubici) ili razliitih administrativnih gubitaka kao to su neregistrovani prikljuci, nelegalniprikljuci,neispravnivodomjeri,itd.

5. Investicioneaktivnosti

Uproteklihdesetgodinasredstvimameunarodnihinstitucija,donacijaizpretpristupnihfondovaikofinansiranjem sredstvima iz budeta Crne Gore i/ili budeta jedinica lokalne samoupraverealizovanisusljedeiznaajnijiinvesticioniprojekti:

- regionalni vodovodni sistem za Crnogorsko primorje duina 100 km, vrijednost 81,75miliona;

- privremenaregionalnasanitarnadeponjaLovanja,kojajezatvorenanakonistekaperiodazakojijegraena;vrijednostcca1,1milion;

- postrojenjazapreiavanjeotpadnihvodauVirpazaruiRijeciCrnojeviacca1,5miliona,

- postrojenjezapreiavanjeotpadnihvodauMojkovcu1,95miliona;- izgraeno je preko 120 km kanalizacione i vodovodne mree u optinama Crnogorskog

primorja cca50miliona(iznosomjeobuhvaenanabavkaopremezapumpnestanice,ugradnjamjeraaprotoka,vodomjeraidrugeopreme);

- izgraenjeregionalnicentarzaupravljanjeotpadom(regionalnasanitarnadeonija,linijazaselekcijuotpada,linijazatretmanotpadnihvozila)uPodgoricivrijednostcca12miliona;

- regionalnasanitarnadeponijauBaruvrijednost8miliona;- nabavljena je oprema (vozila i kontejneri) za rad komunalnih preduzea u vrijednosti od

5,86miliona.

Znaiuprethodnomperioduuinfrastrukturneprojektejeuloenooko168miliona.Akoseovomedodajuulaganjakojesuimalejedinicelokalnesamuprave(samojeGlavnigraduizgradnjudeponijeicentrazareciklau,kaoiuoblastiupravljanjaotpadomimaoulaganjavrijedna15takmiliona),uizgradnjukomunalneinfrastruktureuoblastimavodosnadbijevanja,upravljanjeotpadnimvodamaiotpadomuloenojeoko200miliona.

6. Problemiuobavljanjukomunalnihdjelatnosti

Najznaajnijiproblemiuobavljanjukomunalnihdjelatnostisu:- neodgovarajue uspostavljena podjela nadlenosti u organizovanju i obavljanju poslova iz

oblastikomunalnihdjelatnosti;- neadekvatnacijenakomunalnihusluga;- nizak procenat naplate rauna za obavljenu komunalnu uslugu ili isporueni komunalni

proizvod;- loa finansijska situacija u javnim komunalnim preduzeima i, generalno, neadekvatna

organizacija;- generalnoneodgovarajueodravanjeinfrastrukture,objekata,postrojenja,opreme,sredstavai

ureajapotrebnihzaobavljanjekomunalnihdjelatnosti;- nedovoljna sredstva za organizovanje i obavljanje komunalnih djelatnosti na odgovarajuem

nivoukvalitetausluge;- nejasno ureeni odnosi izmeu jedinica lokalne samouprave i subjekata koji obavljaju

komunalnedjelatnosti;


66

- nedovoljna transparentnost u pogledu pregleda planiranih i obavljenih poslova komunalnihdjelatnosti.

7. ObavezekojeproistiuizprocesaEUintegracija

Budui da se, u kontekstu lanstva u Evropskoj uniji, javne slube danas dijelom ili u potpunostiizlaukonkurenciji,adasuuprolostiimalemonopolskupoziciju,neophodnojeosiguratiprimjenupravilaEvropskeunijeotrinojutakmici.Zemljelaniceemoratidaobezbijededasekomunalneusluge (posebno usluge vodosnadbijevanja, upravljanja otpadnim vodama i otpadom) plaaju popunojcijenikojapokrivasvetrokove.

Radi praenja pravila o konkurenciji, neophodno je da drave lanice i Komisija raspolaukvalitetnim podacima o internom finansijskom i organizacionom ureenju tih preduzea, tozahtijevapotrebuzauspostavljanjemdetaljnogipouzdanograunovodstvenogsistemakomunalnihpreduzea.

Posebnoznaajneobavezeodnosenadjelatnostivodosnabdijevanja,upravljanjaotpadnimvodamaiupravljanjekomunalnimotpadom,odnosnonaimplementacijuDirektiveovodizapieiDirektivekojaseodnosinapreiavanjeurbanihotpadnihvoda iOkvirnedirektiveootpadu.OveobavezeodnoseseinapotovanjerelevantnihEUpropisaistandardaenergetskeefikasnostitojepotrebno,porednavedenih,implementiratiisljedeimkomunalnimdjelatnostima:javniprevozugradskomiprigradskomsaobraaju,regulacijasaobraajanaoptinskimputevima,djelatnostjavnerasvjeteisl.

8. Ciljeviiopredjeljenjareforme

Glavni cilj reforme sektora komunalnih djelatnosti u Crnoj Gori je uspostavljanje sistemaorganizovanja poslova u oblasti komunalnih djelatnosti na nain kojim se obezbjeuje efikasno,odrivoikvalitetnoobavljanjekomunalnihdjelatnosti.Ostvarenjemovogciljanajveebenfiteimaekorisnici uslugauoblasti komunalnihdjelatnosti, odnosnograani, pravna i fizika lica i to, kakokrozouvanjeivotnesredineizdravljaljudi,takoikrozstvaranjapovoljnogambijentazaobnovuiekonomskirazvojCrneGore.Takoe,dravaCrnaGoraimaekoristi,jersekrozadekvatansistemvodosnadbijevanja, upravljanja otpadnim vodama i komunalnim otpadom, javnog prevoza ugradskomiprigradskomsaobraaju,regulacijesaobraajanaoptinskimputevima,ilijavnerasvjeteisl.obezbjeujeispunjenjeobavezakojeCrnaGoraimauprocesuevropskihintegracija,prijesvegakrozpotovanjerelevantnihEUpropisaistandardaunavedenimioblastienergetskeefikasnosti.

OsnovanaopredjeljenjadatauAgendiusmjerenasuka:

definisanju i voenjupametnepolitikekoja eomoguiti razvoj i organizovanjeoblastinanainkojimsezadovoljavajurelevantnipropisiEUipotrebekorisnikauslugauzpotovanjespecifinih potreba svih lokalnih samouprava i mogunosti i interesa graana i drugihkorisnikausluga;

uspostavljanjuodgovarajuegnivoakvalitetaiodrivostkomunalnihusluga; stvaranju jakih komunalnih preduzea koja svoje poslovanje baziraju na principima

produktivnosti,rentabilnostiiekonominosti; preuzimanju odgovornosti svih subjekata ukljuenih u sistem komunalnih djelatnosti:

Drave,lokalnihsamouprava,komunalnihpreduzea,aliikorisnikausluga; uspostavljanju trinih mehanizama kroz otvorenost za konkurenciju za obavljanje

komunalnihdjelatnostiodstranereferntnihsubjekata;


77

obezbjeivanjukontinuiteta,obima,kvalitetairazvojakomunalnihusluga; cjelovitom pokrivanju trokova za pruenu komunalnu uslugu kroz adekvatnu cijenu po

jedinicikomunalneusluge; poveanjuprocentanaplatezapruenukomunalnuuslugu; obezbijeenju uslova za pravovremeno opremanje graevinskog zemljita komunalnom

infrastrukturom u skladu sa prostornoplanskom dokumentacijom kojom se to zemljitedetaljanorazrauje;

sistematinom i kvalitetnom investicionom i tekuem odravanje infrastrukture, objekata,postrojenja,opreme,sredstavaiureajapotrebnihzapruanjekomunalneusluge;

planskom proirivanju prostoru na kojem je organizovano pruanje usluga iz oblastikomunalnihdjelatnosti;

ravnomjernomregionalnomrazvojuCrneGore; odgovarajuem nivou transparentnosti u pripremi progarma za obavljanje komunalnih

djelatnostiiizvjetajaonjihovojrealizaciji,poslovnimrezultatima,odnosnobilansustanjaibilansu uspjeha, koji su ostvarila komunalna preduzea iji su osnivai i veinski vlasnicijedinicelokalnesamouprave;

privlaenjuueaprivatnogsektorauobavljanjukomunalnihdjelatnosti.

9. Izazovi

Shodnoranijeiznijetom,glavniizazoviukomunalnojoblastisu: unapreenjekvalitetakomunalnihusluga; ispunjenje obaveza nastalih u okviru procesa harmonizacije zakonodavnog okvira u CrnojGorisarelevantnimpropisimaEU;ovoseposebnoodnosinaoblastisnabdijevanjavodomzapie,upravljanjeotpadnimvodamaiupravljanjekomunalnimotpadom;

izgradnjakomunalneinfrastruktureidefinisanjeizvorafinansiranjakapitalnihinvesticija; jasnodefinisanjevlasnitvanadizgraenominfrastrukturomiostalimosnovnimsredstvima; uspostavljanjesistemainvesticionogodravanjauskladusazakonom; reorganizacijakomunalnihpreduzea; obavljanje komunalnih djelatnosti na principima ekonomske odrivosti kroz potpunopokrivanjetrokovazaizvrenekomunalneusluge;

uspostavljanjenovogknjigovodstvenogiraunovodstvenogsistemazaprivrednadrutvaijiveinskivlasnikjedravaili/ijedinicalokalnesamouprave,odnosnojavnisektor;

uvoenjetrinihmehanizamai transparentnostpostupkapovjeravanjaposlovaobavljanjakomunalnihusluga;

jasno definisanje odnosa izmeu lokalne samouprave i vrioca komunalnih djelatnosti iizmeuvriocakomunalnihdjelatnostiikorisnikausluga;

jasnodefinisanenadlenostii,stimuvezi,sistemodgovornostiupotovanjuuspostavljenihodnosaiizvrenjuobavezasvihsubjektanadlenihza:

obezbjeivanje i organizovanje komunalnih djelatnosti jedinice lokalnesamoupraveiupojedinimsluajevimadrava,

obavljanje poslova komunalnih djelatnosti komunalna preduzea, odnosnoprivrednadrutvaipreduzetniciisl.,

korisnika usluga iz oblasti komunalnih djelatnosti pravna i fizika lica, odnosnograani,

nadlenihinspekcijskihslubii komunalnepolicije;

obezbjeivanjeregulatornogokvirauoblastikomunalnihdjelatnosti;


88

ueeprivatnogsektorauobavljanjukomunalnihdjelatnosti; odvajanjekomunalnihdjelatnostioddrugihdjelatnostikojimasebavikomunalnopreduzeeijiveinskivlasnikjedravai/ilijedinicelokalnesamouprave.

Na navedene izazove nije mogue odgovoriti na efikasan i cjelovit nain bez promjene odnosa.Potrebne su promjene u nainu na koji se organizuje sistem komunalnih djelatnosti od stranejedinica lokalne samouprave, kao i promjene u nainu na koji se obavljaju poslovi iz ove oblasti.Dosadanjapraksadajavnapreduzea,odnosnoprivrednadrutvakojasuosnovalejedinicelokalnesamouprave obavljaju poslove pruanja komunalnih usluga, bez vremenskih ogranienja,predstavlja svojevrsni monopol koji ova preduzea imaju i koji utie da se u drugi plan stavljapotovanjeekonomskihprincipaposlovanjaikvalitetuslugekojupruaju.

Boljarjeenjazahtijevaju:

ukidanjemonopola,toznaida,krozotvorenukonkurenciju,viefirmiilipreduzeabuduupozicijida iskauuslovepodkojimaebitiumogunostidapruajuodreenukomunalnuuslugu;

jasnu podjelu nadlenosti i odgovornosti u cjelovitom obavljanju komunalnih djelatnostiizmeuorganalokalneupraveijedinicalokalnesamoupraveikomunalnihpreduzeaitoupogledu obima i kvaliteta komunalne usluge, potrebnih finansijskih sredstava, cijene pojediniciprueneusluge,nainanaplateraunaodkorisnikausluga, tekueg i investicionogodravanjaiizgradnjiinfrastrukture,objekata,postrojenja,kaoinabavciopremeisredstva,kojisupotrebnizaobavljanjekomunalnihdjelatnosti;

transformacijukomunalnihpreduzeaitonesamoupravnoadministrativnomsmislu,vekrozunapreenjeorganizacije javnogpreduzea,odnosnoprivrednogdrutavaformiranogod strane javnog sektora za obavljanje odreene/ih komunalne/ih djelatnosti i to u svimsegmentima poslovanja: broja zaposlenih, kadrovske i tehnike opremljenosti, nainaupravljanjaidonoenjaodluka;

izmjetanje socijalne funkcije iz komunalnog preduzea dok se socijalna politika vodi ipreko cijena komunanih usluga, mali su izgledi da se stanje izmijeni na bolje; u takvimuslovima ne postoji ni interesovanje privatnog sektora, kako u formi javnoprivatnogpartnerstvailiulaganjakrozkoncesioniugovor;

uvoenje mehanizama za objektivnu ocjenu opravdanosti zahtjeva za korekciju cijena nanainpokrivenosti svih trokovapruanja usluge to je jedanod daljih preduslovaulaskaprivatnogkapitalauoblastkomunalnihdjelatnosti;

Aktkojimbidrava trebalodaplanirapromjeneukomunalnimsistemima imaobiusmjeravajuepravnodejstvo,sjednomimperativnomnormomkojaseodnosinaobavezuplaniranjapromjenaunainu funkcionisanja komunalnih sistema na lokalnom nivou ukoliko nain organizovanja iobavljanjakomunalnedjelatnostiugroavaispunjenjezakonomutvrenihciljevausaglaenihsaEUpravnimokvirom.Sadrinskiovajaktbi trebalodaafirmieregionalnipristupunainunakoji seureujeiobezbjeuje,odnosnoorganizujeobavljanjeirjeavanjepojedinihkomunalnihdjelatnosti,odnosnoproblema.

Dabisetopostiglo,potrebnojerazrjeitikonfliktodgovornosti izmeudravei lokalnezajednice.Naime,meunarodneodgovornostipoEUdirektivamasudravne(ukljuujuiipenalepremaEU),aodgovornostzarazvojiupravljanjekomunalnimsistemimajelokalna.Odgovorkojimseobezbjeujerjeavanjeovogkonflikta trebadabudesadrannesamouovomdokumentu,ve iu relevantnimpropisima.


99

10. Izvorisredstavapotrebnihzaizgradnjuobjekatainabavkuopreme

Na bazi stratekih planskih dokumenta u oblasti upravljanja otpadom i otpadnim vodama,procjenjuje se da visina sredstava potrebnih za izgradnju infrastrukture u ovim oblastima, iznosioko830miliona.Zatojeneophodnopaljivoanaliziratisvemogueizvorefinansiranjerealizacijetih dokumenta, odnosno izgradnje komunalne infrastrukture prije svega u oblastimavodosnadbijevanja, upravljanja otpadnim vodama i komunalnim otpadom. Kao mogui izvorifinansiranjakapitalnihinvesticijaukomunalnuinfrastrukturuprepoznajuse:

krediti- meunarodnihfinansijskihinstitucija,- komercijalnihbanaka;

donacije- izpretpristupnihfondovaEvropskeunije;- donacijeizdrugihizvora(bilateralnasaradnjaCrneGore,saradnjananivoulokalnih

samoupravaizdvijeiliviedravaisl.); sopstvenoueejedinicalokalnesamouprave,odnosnodrave

- sredstvanaknadezakomunalnoopremanjegraevinskogzemljita,- sredstvaizamortizacije,- sredstvaostvarenapoosnovuimplementacijepropisakojimaseureujupitanja

regularizacije,odnosnolegalizacijeneleglanihobjekata,- dravnifondovi(egalizacioni,investicionorazvojnifond,isl.),

ukljuivanjeprivatnogsektorakrozkoncesioneiliprivatizacionearanmane; drugiizvori.

Kaotojeprethodnonavedeno,evidentnajeproporcionalnostizmeuiznosakreditakorienogzastvaranjeuslovazaobavljanjekomunalnihdjelatnosti icijeneprueneusluge.Kadabiseizgradnjainfrastrukture finansirala preteno zaduivanjem, teret servisiranja dugova bi se na dui periododrazionapoveanjecijeneusluga.Zbogtogajeveomavanoobezbijedititojemogueveeueesopstvenihprihodaidonacijauzatvaranjufinansijskekonstrukcijezarealizacijunekogprojekta.

Naknadazakomunalnoopremanjegraevinskogzemljitatrebalobidapredstavljaprimarni izvorfinansiranjarazvoja/izgradnjekomunalneinfrastrukture.Sutinapostojanjaovenaknadejeupravoobezbjeenje sredstava iz kojih bi jedinice lokalne samouprave realizovale prostorno planskadokumenta, odnosno program ureenja graevinskog zemljita kojim je obuhvaena i izgradnjakomunalne infrastrukture. Analiza ovih prihoda u periodu 2007 2012. godina pokazuje da sujedinice lokalne samouprave ostvarile po osnovu ove naknade prosjean godinji prihod od63.350.005,80.Ukolikobi se ovaj prosjek ostvario u narednih15 20 godina (koliko je periodvraanjakreditauzetihodmeunarodnihfinansijskihinstitucija),ukupanprihodostvrenpoosnovuovenaknade iznosiobiodoko950do1.250miliona.Naosnovuraspoloivihpodatakamoesezakljuiti da su od iznosa ostvarenih po ovom osnovu jedinice lokalne samouprave za izgradnjuvodovodne ikanalizacione infrastrukture izdvajale1525%.Zadravajuiovajodnosunarednih20tak godina, na nivou Crne Gore moe se obezbijediti sopstveno uee jedinica lokalnesamouprave u realizaciji stratekih master planova u oblastima vodosnabdijevanja i upravljanjaotpadnimvodamaodoko250miliona,ilioko30%ukupnoprocijenjenogiznosa.Kombinujuiovai sredstva koja se mogu ostvariti po osnovu amortizacije objekata i opreme za pruanje uslugavodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama, kao i objekata za upravljanje komunalnimotpadommogue jeobezbijeditiukupno iznosodoko370miliona ilivieod40%odpotrebnih860miliona.


1010

Primjenjujuiistumetodologijupoosnovusprovoenjapropisaoregularizaciji,odnosnolegalizacijinelegalnosagraenihobjekatamogueobezbijeditinajmanjeoko150miliona,odnosnooko17,5%sredstva potrebnih za realizaciju stratekih planskih dokumenata. Sabirajui ovaj sa prethodnonavednimiznosimakojejemogueostvaritiizsopstvenihizvora(naknadazakomunalnoopremanjegraevinskog zemljita i amortizacija), doe se do cifreodukupno520miliona ili 60%ukupnopotrebnihsredstava.

Gledajui ukupno, sredstva koja se mogu obezbijediti od naknade za komunalno opremanjegraevinskog zemljita, amortizacije i primjene propisa u oblasti regularizacije/legalizacijeneformalnihobjekatauiznosuodoko2milijarde,kojasuumanjenazarealizacijuinfrastrukturnihpretpostavkizaobavljanjedjelatnostivodosnabdijevanjaiupravljanjaotpadnimvodamaiotpadom(520miliona), za stvaranje infrastrukturnih pretpostavki za obavljanje svih drugih komunalnihdjelatnostiiznavedenihizvorajemogueobezbijediti1.480miliona(str.122130).

11. Mjereiaktivnostizasprovoenjereforme

Analiza ostvarenja u oblasti komunalnih djelatnosti sadrana u Agendi, ukazuje da reformukomunalnogsektoratrebaizvritikrozprioritetnemjereiaktivnostidateuTabeli40nastr.147151.

12. SredstvapotrebnazarealizacijuAgende

Najznaajniju stavku za realizaciju Agende predstavaljaju sredstva potrebna za izgradnjuinfrastrukture,objekta,postrojenjainabavkuopreme,sredstva,ureajaisl.potrebihzaobavljanjekomunalnih djelatnosti. Kako je prethodno naglaeno, u finansijskom smislu najzahtjevnije suinvesticije u oblastima vodosnabdijevanja, upravljanja otpadnim vodama i komunalnim otpadomijajevrijednosturelevantnimstratekimplanskimdokumentimaprocijenjnanaoko860miliona.Takoe, finansijskisuzahtjevne i investicijeza izgradnjuoptinskihputevaiobjekataufunkcijinesmetanogobavljanjasaobraaja(mostovi,tuneliisl),javnihizelenihpovrinaitd..Imajuiuvidudadinamikarealizacijeovihinvesticijazavisiodrealizacijeprostornihplanova,kaoiinjenicudasesredstva za sprovoenje istih mogu obazbijediti iz prethodno navedenih izvora, prije svega iznaknade za komunalno opremanje graevinskog zemljita, procjena sredstva potrebnih zarealizacijuAgendeobuhvatajusamotrokovekaotosuizradastudija,elaborata,izmjenaidopunapropisa,medijskekampanjeisl.iiznose1.045.000.


AAAGGGEEENNNDDDAAA


1.UVOD

Izrada ovog dokumenta je rezultat jasnog prepoznavanjapotrebe za unapreenjem stanja u oblasti komunalnihdjelatnosti. Problemi i mnoga otvorena pitanja su dostiglinivo kada se pojedinanim djelovanjem i separatnimmjerama ne moe doi do uspostavljanja efikasnog iodrivogsistemazaorganizovanjeiobavljanjekomunalnihdjelatnosti. Obaveze koje, s tim u vezi, postoje zahtijevajudaVladaCrneGore,nadlenaministarstva,jedinicelokalnesamouprave i njihova komunalna preduzea definiu isprovedu reformu sektora komunalnih djelatnosti.Efikasne,ekonomine,pouzdaneifinansijskiodriveuslugeu oblasti komunalnih djelatnosti potrebne su graanimaCrneGore, i predstavljajuuslovzaprogresivanekonomskirazvoj, posebno turistike privrede u Crnoj Gori. Poredtoga, treba imati u vidu da je u okviru postojeeg nainaorganizacije i funkcionisanja komunalnih preduzea ikvaliteta usluge koje ona pruaju, teko implementiratipojedinedirektiveistandardeEU.Toseposebnoodnosina

djelatnostivodosnabdijevanja,upravljanjaotpadnimvodama i upravljanjekomunalnimotpadom,odnosno na implementaciju Diretive o vodi za pie i Diretktive koja se odnosi na preiavanjeurbanihotpadnihvodaiOkvirnedirektiveootpadu.ZbogtogaAgendareformiuoblastikomunalnihdjelatnostipredstavlja jedanod etirinajznaajnijadokumenta iz oblastinadlenostiMinistarstvaodrivograzvojaiturizmakojierazmatratiVladaCrneGoreu2013.godini.Za analizu stanja u oblasti komunalnih djelatnosti korieni su podaci dobijeni od optinskihkomunalnihpreduzea.Zatepotrebe,Ministarstvoodrivograzvojaiturizmajejopoetkommaja2013. godine uputilo zvanian dopis svim optinskim komunalnim preduzeima u Crnoj Gori sazahtjevom za dostavljanje izvjetaja o radu sa izvjetajima o finansijskom poslovanju, za 2010,2011.i2012.godinu,kojisadrebilansestanjaiuspjeha.Iporedpisanihurgencijaisvakodnevnekomunikacijetelefonom,jouvijeknijesmodobiliizvjetajeodsvihpreduzeailismodobilinekompletneizvjetaje.Sdrugestrane,dostavljeniizvjetajioradusutolikoarolikiupogledunainanakojisusainjavani,nivoaobrade,sadrajapodatakaidrugihelemenata,dasupredstavljalipraviizazovzasistematizovanjepodatakakojesadre,zbogegase,kao neophodna, namee potreba izrade uputstva za sainjavanje uniformnih izvjetaja, makar uonimnajbitnijimelementima,iakoseradioraznorodnimkomunalnimdjelatnostima.


22

2.KARAKTERISTIKEKOMUNALNIHDJELATNOSTI Komunalne djelatnosti ini skup razliitih uslunih djelatnosti i isporuka komunalnihproizvodaodkojihsunekeodegzistencijalnogznaaja(vodosnabdijevanje,upravljanjeotpadnimvodama i otpadom, a druge imaju veliki uticaj na kvalitet ivota stanovnika u nekoj zajednici(gradske saobraajnice, parkinzi, javna rasvjeta, biciklistike staze i sl.), ili na ambijent i ukupnuslikuokulturiiorganizovanostiunekojzajednici(javniprevoz,zeleneijavnepovrineisl.).Komunalnedjelatnosti,uzprostornoplaniranje,predstavljajuosnovnopodrujedjelovanjalokalnesamouprave. Organizovanje i obavljanje komunalnih djelatnosti proistie iz potrebe svih lanovaneke prostorno uspostavljene zajednice i zbog toga su to djelatnosti od opteg, odnosno javnoginteresa.Zatooneprirodnopripadaju lokalnojsamoupravikoja jegraanimanajblia formajavneuprave.Organizacija,nainfinansiranjaiosposobljenostzaposlenihulokalnojsamoupraviizuzetnosu vani za organizovanje i obavljanje komunalnih djelatnosti. Od naina i kvaliteta njihovogobavljanjazavisikolikoegraanibitizadovoljniradomorganalokalnesamouprave.Osnovna obiljeja komunalnih djelatnosti su neposredna vezanost za naselje, pruanje uslugagraanima i privrednim subjektima na odreenom prostoru, zadovoljavanje trajnih potreba odivotnogznaajaiposebanpravnireimobavljanjaposlova,toimdajestatusdjelatnostiodjavnoginteresa,aobavljajuihsubjektikoji,uzjavnaovlaenja,uglavnomimajuimonopolnatritu.Specifinostkomunalnalnihdjelatnostiogledaseusljedeem:

Odreene komunalne usluge predstavljaju egzistencijalne usluge to znai da, ukoliko nepostoje, ugroava se egzistencija stanovnitva na odreenom podruju (vodosnadbijevanje,odvoenje otpada, itd.). One su istovremeno i esencijalne usluge jer se ne mogu zamijenitinekomdrugomuslugom.

Potrebnojeobezbijeditineprekidnostusnabdijevanjuovimuslugama,zarazlikuodmnogihdrugih usluga. Visok stepen pouzdanosti u snadbijevanju je karakteristika bilo kojegorganizovanogrjeenjaprimijenjenoguobavljanjukomunalnihdjelatnosti.

Komunalne djelatnosti imaju karakteristike zadovoljenja zajednikih i individualnih potrebalanovanekezajednice:

- organizovanje poslova kojim se zadovoljavaju zajednike potrebe, kao to su: ienjeulicaidrugihjavnihpovrina,odravanjeulica,gradskihsaobraajnicailokalnihputeva,odravanje javnihzelenilihpovrina,odravanjemostova i rijenihkorita,nijemoguedirektnonaplatitiodkrajnjegkorisnikazajednika(kolektivna)komunalnapotronja.

- individualnu komunalnu potronju karakterie direktnanaplata od krajnjeg korisnika;kod ove komunalne usluge je poznat krajnji korisnik i jedinicamjere po kojoj se vrinaplatazakorienjeusluge,imeseobezbjeujemogunost iskljuenja ili izuzumanjaod pruanja komunalne usluge u sluaju neplaanja (vodosnadbijevanje, sakupljanje,odvoenjeitremanotpadnihvoda,javnaparkiralita,pijace,itd.).

Veoma esto postoje znaajne dnevne i sezonske neravnomjernosti u tranji za komunalnimuslugamaodnosnounjihovojpotronji tokomdana,sedmice,sezone,ugodini, toseposebnoodnosi na zajednice u kojima dolazi do peridoinog znaajanog odstupanja u broju korisnikausluga(karakteristikaturistikiorijentisanihzajednica).


33

estojeunaplatikomunalnihuslugaprisutnacijenovnadiskriminacijapotroaa(pravnihifizikihlica).

Za obavljanje pojedinih komunalnih djelatnosti potrebno je izgraditi skupu infrastrukturu(mreu cjevovoda za distribuciju vode za pie, odvojene mree cjevovoda za sakupljanje iodvoenjefekalnihiatmosferskihvoda,mreucjevovodazadistribucijutoplotnenergije,mreusaobraajnicaputeva,trotoara,biciklistikihstazaisl.)

Obavljanje komunalih djelatnosti ima karakter prirodnog monopola, odnosno za najvei diokomunalnihuslugakorisniknije umogunosti dabiraoperatera koji emu tu uslugupruiti.Umjestio njega sistem je upostavljen i organizovan na nain da to za potrebe svih lanovazajedniceradijedinicalokalnesamouprave,odnosnooptina.

Obavljanje pojedinih komunalnih djelatnosti (upravljanje komunlanim otpadom,vodosnadbijevanje i upravljanje otpadnim vodama) potrebno je organizovati i sprovoditi nanainkojijeuskladusarelevantnimpropisimaEU:WasteFrameworkDirective,DrinkingWaterDirective (Directive on the quality of water intended for human consumption), UrbanWasteWaterDirective.

Dok je usluge individualne komunalne potronjemogue naplatiti direktno od korisnika, naplatausluga zajednike komunalne potronje vri se indirektno, u okviru sistema lokalnih prihoda isredstavabudeta,ubiranjemnaknadazakorienjegradskoggradjevinskogzemljita,naknadazakorienjedobaraodopteginteresaidr.Budui da komunalne usluge spadaju u egzistencijalne i esencijalne usluge, pri njihovoj ponudi,odnosno pri formiranju njihove cijene mora se voditi rauna o njihovoj dostupnosti tj. da li svadomainstva, pa i ona sa najniim prihodima mogu sebi da priute bar minimalni nivopotronje komunalnih usluga. Navedene karakteristike i specifinosti komunalnih djelatnostiuslovljavaju potrebu dravne intervencije u ovoj oblasti, na nain kojim se obezbjeujesubvencioniranjekomunalnihnaknadazapojedinekategorijegraana.1

1Programprivatizacijekomunalnihpreduzeaiz2004.godine


44

3.KOMUNALNEDJELATNOSTIUCRNOJGORIINAINNJIHOVOGOBAVLJANJA3.1.ZAKONODAVNIIINSTITUCIONALNIOKVIR3.1.1.ZakonodavniokvirOpremljenost gradova i naselja komunalnom infrastrukturom jedan je od preduslova za cjelovituimplementaciju relevatnih zakona i propisa koji su harmonizovani sa odgovarajuim dijelompravnihtekovinaEUimesedajenepohodandoprinosefikasnijemprocesuintegracijeCrneGoreuzajednicuevropskihdrava.Evropska politika u vezi sa komunalnim delatnostimaPrincip autonomije lokalne samouprave uspostavljen Poveljom o lokalnoj samoupravi SavjetaEvrope. Povelja postavlja veoma iroke standarde za obavljanje izvornih nadlenosti lokalnihsamouprava,pasamimtiminauticajkojelokalnesamoupraveimajunaradkomunalnihpreduzea.Za razlikuodSavjetaEvrope, komunitarnopravoEvropskeunijeuspostavljaodreeneprincipeuobavljanju komunalnih djelatnosti koji se moraju usaglasiti sa unutranjim pravnim sistemimadrava lanica i drava u procesu pristupanja. Vano je naglasiti da se skoro svi zahtjevikomunitarnogpravakoji seodnosenakomunalneuslugetiupruanjausluga,aneupravljakih iadministrativnihaspekata.Sa aspekta finansijskog i upravljakog funkcionisanja komunalnihpreduzea i njihovih odnosa saorganimalokalnesamouprave,aliisadravnimorganima,posebnojevanaDirektiva80/723/EECo transparentnosti finansijskih veza drava lanica s javnim preduzeima (koja je izmijenjena idopunjenaDirektivom2000/52/EC).Direktiva80/723/EECzahtijevaoddravalanicadauvajuodreenefinansijskepodatke(najmanje5godina)idaih,nazahtjev,dostaveKomisiji.Buduidase,u kontekstu lanstva u Evropskoj uniji, javne slube danas dijelom ili u potpunosti izlaukonkurenciji, a da su u prolosti imale monopolsku poziciju, neophodno je osigurati primjenupravilaEvropskeunijeotrinojutakmici.Radipraenjapravilaokonkurenciji,neophodnojeda drave lanice i Komisija raspolau kvalitetnim podacima o internom finansijskom iorganizacionomureenjutihpreduzea,tozahtijevapotrebuzauspostavljanjmdetaljnogipouzdanograunovodstvenogsistemakomunalnihpreduzea.Uovomtrenutku,informacijeofinansijskimpokazateljima javnihpreduzea ili raunovodstvenipodacinijesustalnodostupninitisu uvijek dovoljno detaljni ili pouzdani. Obezbjeivanje uslova od strane drava lanica da sekomunalna preduzea ustanove kao samostalna pravna lica koja imaju sopstveni pravnisubjektivitet i finansijsku samostalnost (uz odvojene budete) predstavlja sredstvo za pravinu iefikasnuprimjenupravilaotrinojutakmici.Ovadirektivavaiizajavnaizaprivatnapreduzea,kojaobavljajudjelatnostiodjavnoginteresaiobuhvataorganejavnevlastinasvimnivoimausvimdravama lanicama. Pojedina manja preduzea, ili ona koja su samo dijelom znaajna zameunarodnurazmjenusuizuzetaodprimjeneDirektive.


55

Dravelanicemorajudaobezbijededafinansijskoiorganizacionoureenjerelevantnihpreduzeabudetakvodaseosiguratransparentnost:

a) trokovaiprihodavezanihzadjelatnostiodjavnoginteresa;b) svihdetaljaonainimanakojisetrokoviiprihodiraspodjeljujupodjelatnostima.

U tomsmislu, drave lanice trebadapreduzmuneophodnemjerekojegarantujuda su za svakorelevantnopreduzee:

a) odvojeni interni rauni za svakupojedinanuaktivnost (odnosnoda javnopreduzeevodiraunovodstvozasnovanonatrokovima);

b) dasvitrokoviiprihodibuduodgovarajuerasporeeninaosnovudoslednoprimijenjenihiobjektvnoopravdanihnaelaraunovodstvatrokova;

c) jasnoutvrenanaelaraunovodstvatrokovapokojimaseodvojeniraunivode.Budui da su odgovorne za organizovanje i ureenje komunalnih djelatnosti, jedinice lokalnesamouprave treba da uzmu u obzir pravila koja je postavila Evropska unija u vezi sa uslugama,ukljuujui i kvalitet usluga, kao i komunitarno pravo o nadmetanju i nabavkama, pravo nauspostavljanjeipruanjeusluga,itd.Uovojoblasti,kljunuuloguuzakonodavstvuEvropskeunijeima Direktiva o uslugama 2006/123/EC Evropskog parlamenta i Savjeta u vezi sa uslugama naunutranjem tritu. Ova Direktiva ima za cilj da objedini unutranje trite usluga svih zemaljalanica. Meutim, s obzirom da je organizovanje i ureivanje komunalnih usluga obino unadlenosti lokalnihsamouprava,komunalneusluge,popravilu,ne ispunjavajuzadatekriterijumedabisemogledefinisatiuslugamakakojetodefinisanoDirektivomouslugama.Prema lanu 17 Direktive o uslugama na unutranjem tritu odstupanja od slobodnog pruanjauslugavaeza:1)uslugeoptegekonomskoginteresakojesepruajuudrugojzemljilanici,izmeuostalog:

(d)distribucijuisnabdijevanjevodomiuslugeodvodaotpadnihvoda;(e)preraduotpada;

Za ovu oblast posebno je vana i Direktriva Savjeta 93/38/EEC, koja usklauje postupke javnihnabavkizadodjeluugovorasubjektimakojiposlujuusektorimasnabdijevanjavodomielektrinomenergijom, saobraaja i telekomunikacija.Direktivapostavljaoptapravilapolitike javnihnabavkikojasezasnivajunanaeluslobodekretanjarobeiusluga,alipredviaibrojneizuzetke.Slobodnaprekogranina trinautakmica,usektoru javnihusluga,donosismanjenje trokovaproizvodnje iuvoenje stranih tehnologija u drave lanice (kandidate), u korist lokalnih potroaa ikonkurentnosti zemlje uopte. Javna komunalna preduzea uglavnom obavljaju djelatnostisnabdijevanja vodom i upravljanja otpadnim vodama (kanalizacija) i upravljanja komunalnimotpadom. Nabavke koje vre ova preduzea esto ne prevazilaze iznos iz lana 14 Direktive(400.000 ), koji podrazumijevaju njenu primjenu. Kada su u pitanju krupnija vodoprivrednapreduzea koja posluju u veimgradovima, situacija jedrugaija zaoekivati jeda e se sektorsnabdijevanja vodom proi kroz period konsolidacije, tokom kojeg e se preduzea udruivati uvea,inakojaeseDirektivaeeprimjenjivati.Evropski savjet je 1993. godine odredio kriterijume koje neka zemlja treba da ispunjava da bipristupila EU, koji su poznati kao Kopenhaki kriterijumi. Drugi Kopenhaki kriterijum, koji seodnosi na zahtjev o konkurentskoj ekonomiji, od vanosti je za komunalni sektor, kao znaajansektor u ekonomiji jedne drave. Komunalne usluge visokog kvaliteta su vaan preduslov dobreposlovne klime u okviru jedne ekonomije, pa bi i u Crnoj Gori trebalo insitirati na kvalitetu ovihusluga. Strane firme najvie interesovanja u komunalnom sektoru pokazuju za usluge


66

vodosnabdevanja i upravljanja otpadom budui da imaju stabilna trita, bilo da se radi oulaganjima u infrastrukturu koju e koristiti u obavljanju odreene komunalne djelatnosti ili oupravljanjuveizgraenominfrastrukturom.Evropskozakonodavstvouoblastiupravljanjaotpadomivodama,kao iuoblastiusluga,nabavki inadmetanjaimavelikiuticajnasvekomunalnedelatnosti.U cilju raskidanja veze izmeu ekonomskog rasta i proizvodnje otpada, Evropska unija jedonoenjemDirektiveootpadu2008/98/EC,obezbijedilapravniokvirzaukupanciklusupravljanjaotpadom, od proizvodnje do odstranjivanja, dajui akcenat na ponovnu upotrebu i reciklau.Direktiva daje glavne principe koji se tiu upravljanja otpadom koji treba da se prenesu unacionalno zakonodavstvo i usklade, kako sanacionalnim, tako i saoptinskimpravnimokvirom.Principisu:dovoljnostusluge,zatitaljudskogzdravljaiivotnesredine,prioritizacija(hijerarhija)procesa saprevencijom,ponovnimkorienjem, recikliranjem iunaprijedpredvienomobnovom,korienje najbolje dostupne tehnologije, blizina obrade (najblia mjestu proizvodnje ilisakupljanja), sakupljanje otpada od strane ovlaenih lica, planiranje i upravljanje sakupljanjem iobradomotpada,iprincipzagaivaplaa.Voda je jedna od oblasti koja je najobuhvatnije regulisana relevantnim zakonodavstvom EU, jerzatita voda od zagaenja, kao jedan od osnovnih zadataka komunalne djelatnosti odvoenja ipreiavanja otpadnih voda, spada meu najznaajnije zadatke zatite ivotne sredine uopte.NajvanijipropisiizzakonodavnogokviraEUuoblastipolitikevodasu:

Direktiva 2000/60/EC Evropskog Parlamenta i Savjeta (Okvirna direktiva o vodama) kojauspostavljaokvirradazajedniceuoblastipolitikevodaiproirujezatituzasvevodenaosnovuprincipa: obezbjeivanja ekoloki iste vode, smanjenja zagaivanja voda, bezbjedne obradevoda,kombinovanogpristupa,kojiukljuujekontrolurijenogkoritaiposljedinukontrolu,kaoirealnecijenezaupotrebuvode.Ciljovedirektivejedabudeusvojena,odnosnoimplementiranau svim evropskim zakonodavstvima do 2015. godine. Od posebnog znaaja u ovoj oblasti jeueegraanakaodonosilacaodlukaikorisnika.

Direktivaovodizapie(80/778/EC)kojaimazaciljdazatiti ljudskozdravljeuspostavljajuistriktne standarde kvaliteta vode za pie. Zemlje lanicemoraju da vremonitoring kvalitetavode za pie i da preduzmu neophodne korake da bi se obezbijedila usaglaenost samandatornim standardima. Meu ostalima, granine vrijednosti olova i trihalogenog metana(dodatni produkti hlorizacije) mogu zahtijevati dodatno investiranje, s obzirom da zastarjeleolovne cijevi treba zamijeniti. Zemlje lanice su ispunile svoje obaveze ako voda u njihovimdistributivnimsistemimaneprelazipropisanugraninuvrijednost.

Direktivaogradskimotpadnimvodama(91/271/EEC)imazaciljdazatitipovrinskevodenakopnu i priobalne vode i regulie sakupljanje i obradu gradskih otpadnih voda i isputanjeodreenihbiorazgradivihindustrijskihotpadnihvoda(obinoizagroprehrambeneindustrije).UzemljamalanicimaEU,zasvanaseljasavieod15.000stanovnika,dokraja2000.godine,izanaseljasavieod2.000stanovnikaijeotpadnevodeseisputajuukopnenevode(ilipliake),mora seuvesti sekundarni tretmanprerade tj. procesbiolokogpreiavanja, dokraja2005.godine.Viinivopreiavanjajeneophodanzatakozvaneosetljiveoblasti(tj.vodenepovrinekojesupodloneeurotrofikacijiiliuopasnostidatopostanu).

Zapotrebeimplementacijeovedirektivepotrebnoje:

- identifikovatiaglomeracijekojimajeneophodankanalizacionisistemmreai/ilipostrojenjezapreiavanjeotpadnihvodailinjihovounapreenje;


77

- uspostavitifaznuimplementacijuprogramazarazvojkanalizacionihsistema;- razvitidetaljanestrategijezakapitalneinvesticijekakobimoglidasepodnesutrokovikojisuneophodnizaizgradnju,poboljanjeizamjenukanalizacionihsistema;

- izvritiprocjenutrokovazakorisnike,razvitistrategijezapovraajtrokova;- razvitiiimplementiratistrategijezaponovnokorienjei/iliodlaganjekanalizacionogmulja;- izvritiprocjenupotrebezaobukomzazaposlenenaodravanjukanalizacionihsistema.

Zemlje lanice e morati da obezbijede da se usluge isporuke vode plaaju po punoj cijeni kojapokrivasvetrokove.Programmjeraemoratidabudezasnovannasvimrelevantnimpropisimaizoblasti voda (propisima EU, nacionalnim i lokalnim propisima) i morae da bude pravnoobavezujui.Prethodnosunavedeni samoosnovipropisiEU izoblsatiupravljanjaotpadom ioblastivodakojeprativelikibrojdrugihpropisakojiureujupojedinesegmenteovihoblasti.Otimpropisimabilojevie rijei u dokumentima o kojima se Vlada CrneGore izjanjavala, a koji su zasebno obraivalitemeizoblastivodosnabdijevanjaiupravljanjaotpadnimvodamaiotpadom. PropisiCrneGorekojimaseureujeobavljanjekomunalnihdjelatnostiidrugipropisikojisuuvezisakomunalnimdjelatnostima1. ZakonkomunalnimdjelatnostimaZakon o komunalnim djelatnostima (Slubeni list RCG, broj 12/95) odreuje naela, nainobavljanja i finansiranja komunalnih djelatnosti, kao i druga pitanja vezana za obavljanjekomunalnih djelatnosti. Osnovno naelo komunalnih djelatnosti je da se njihovim obavljanjemostvaruje javni interes, to znai da je rije o djelatnostima koje su potrebne za zadovoljavanjeoptih drutvenih potreba te zahtijevaju posebno ureenje. Zakon o komunalnim djelatnostimastoga utvruje komunalne djelatnosti, a pored njih jedinica lokalne samouprave moe nekudjelatnostodlokalnogznaajapropisatikaokomunalnudjelatnost.Oblast komunalnih djelatnosti u pravnom sistemu Crne Gore ureuje veliki broj propisa. Poredvaeeg Zakona o komunalnim djelatnostima, koji je usvojen 1995. godine, ovu oblast reguliupropisi o upravljanju otpadom, vodama, putevima, sahranjivanju i grobljima, o obavljanju drugihdjelatnosti od opteg interesa, o sredstvimau svojini Crne Gore, o lokalnoj samoupravi, Glavnomgradu, energetici, trgovini, koncesijama, javnim nabavkama i drugi. Mnogi od navedenih propisadonijeti su poslije vaeeg Zakona o komunalnim djelatnostima. Naime, poslednjih godinasukcesivnosudonoeniiliznaajnijemijenjanizakonikojiureujupitanjaodsutinskoguticajazaobavljanje komunalnih djelatnosti, kao to su Zakon o ueu privatnog sektora u vrenju javnihusluga (Slubeni list RCG, broj 30/02 i Slubeni list CG, broj 08/09), Zakon o koncesijama(SlubenilistCG,broj08/09),Zakonojavnimnabavkama(SlubenilistCG,broj42/11),Zakonolokalnoj samoupravi (Slubeni list RCG, br. 42/03, 28/04, 75/05, 13/06 i Slubeni list CG br.88/09,03/10,73/10,38/12),Zakonovodama(SlubenilistRCG,broj27/07iSlubeni listCGbr.73/10,32/11,47/11),Zakonoupravljanjuotpadom(SlubenilistCG,broj64/11).Navedenizakonipredstavljajujedanodrazlogadasedonoenjemnovogzakonaokomunalnimdjelatnostimaovaoblasturediuskladusnaelimaustanovljenimunjihovimrelevantnimodredbama.Takoe, neusklaenost Zakona o komunalnim djelatnostima sa sektorskim zakonima neobezbjeuje neophodne uslove za efikasno i kvalitetno obavljanje komunalnih djelatnosti.


88

Dosadanja praksa odavno je nametala potrebu za izmjenama i dopunama zakonskih odredaba uovojoblastiukazujuiukojempravcu iobimubionetrebaledabudu izvrene.Prijesvega,vaeizakonskiokvirneobezbjeujesigurnost ipredvidivostposlovanjaprivatnomsektorukao inunuzatitujavnoginteresaupostupcimapovjeravanjakomunalnihdjelatnosti.Zbogtogajepotrebnodase Zakon promijeni i uvede jasnija i transparentnija procedura za povjeravanje obavljanjakomunalnih djelatnosti, omogui postepeno poboljanje kvaliteta upravljanja i poslovanja ukomunalnom sektoru, izvri usklaivanje cijena komunalnih usluga sa ekonomskim principima.Shodno tome, pripremljen je i od strane Vlade CrneGore utvrenPredlog zakona o komunalnimdjelatnostimakojije,krajem2011.godine,dostavljenSkuptiniCrneGorenadonoenje.2. Zakonoupravljanjuotpadom

DonoenjemZakonaoupravljanuotpadomCrnaGorajepoprviputdobilacjelovitisveobuhvatanpropis, koji omoguava da se ova oblast uredi na jedan sistematian, razumljiv i nain koji je uskladusaevropskimstandardimaidirektivama.Zakonureujepitanjaupravljanjaotpadomtiteiivot i zdravlje ljudi, kao i ivotnu sredinu, i u skladu sa principom odrivog razvoja naroitoprincipima prevencije stvaranja, odnosno smanjenja koliine otpada, kao i principima obrade iodlaganjaotpada,odnosnozatiteresuraiodrivogupravljanjaresursima.Zakonom su tretirane sve vrste otpada, od onog sakupljenog u domainstvima (komunalnog) doposebnih vrstaotpada, kojemogu sadrati i opasnematerije, kao to suPCB, razna otpadnaulja,baterije i akumulatori, otpadne gume, elektronski ureaju, stara odbaena vozila, medicinski ivetreniraskiotpad,kanalizacionimulj,itd.Zakonjeobuhvatioirazliitenainetrajnogzbrinjavanjaotpada,odrazliitihvrstadeponija,doprocesaspaljivanja.Saspektaovogdokumenta,posebnojeznaajansegmentZakonakojimseureujupitanjavezanazastvaranje uslova i organizovanje poslova upravljanja komunalnim otpadom. U sutini, primjenaZakonasetemeljisenarealizacijiaktivnostipredvienihStratekimmasterplanomzaupravljanjeotpadomkojimjeobuhvaenaizgradnjaregionalnihcentarazaupravljanjeotpadomsaregionalnimsanitarnimdeponijama,nakojimabi se odlagaootpadsakupljenna teritoriji svihoptinauCrnojGori, sanacija postojeih odlagalita otpada, nabavka opreme i sredstava za bolju tehnikuopremljenost javnih komunalnih preduzea, rjeavanje pitanja odlaganja opasnog otpada itd.SredstvapotrebnazacjelovituimplementacijuMasterplanaprocijenjenasunaiznosod110do120miliona . Izgradnja regionalnih sanitarnih deponija i poetak njihovog rada predstavlja osnovniuslovzaimplementacijuZakonaoupravljanjuotpadom.

3. ZakonovodamaZakonom o vodama (Slubeni list RCG, br. 27/07) ureuje se pravni status i nain integralnogupravljanjavodama,vodnimipriobalnimzemljitemivodnimobjektima,uslovi inainobavljanjavodnedjelatnostiidrugapitanjaodznaajazaupravljanjevodamaivodnimdobrom.Za ovaj dokument, posebno je znaajan dio odredbi koji se odnosi na javno vodosnabdijevanje izatitu voda od zagaenja. Zakonom i ustanovljen prioritet u korienju vode prema kojemkorienjevodezasnabdijevanjestanovnitvavodomzapie,sanitarnepotrebe,napajanjestokeiodbranu zemlje ima, navedenim redom, prioritet nad korienjem vode za ostale namjene. Sobziromnanavedeniprioritet,uZakonujeposebnapanjaposveenaouvanjuizatitipodzemnihvodaivodaizvoritakojeposjedujukvalitetpogodanzapie.


99

Shodnoodredbamaovog zakona jedinica lokalnesamoupraveduna jedaorganizuje iobezbijedijavno vodosnabdijevanje na svojoj teriroriji za sva naselja vea od 200 stanovnika, ili ija jeprosjena godinja potreba za vodom vea od 100m3/dan (1.16 l/s). Ureena su pitanja koja seodnose na stalnu i sistematsku kontrolu kvaliteta vode i obavezu obezbjeenja garantovanogminimumanizvodnoodvodozahvataisanitarnuzatituizvorita.Utvrenajeobavezapostavljanjaureajazastalnoisistematskomjerenjekoliinazahvaenevodeiobavezapraenjakarakteristikavode,odnosnokvalitativnihikvantitativnihparametarazapostojeaipotencijalnaizvorita.Poredprethodnog,Zakonomsuustanovljeniciljevizatiteivotnesredineudijeluzatitevoda,kakopovrinskih,takopodzemnih,kaoizazatienavodnapodruja,uskladusaOkvirnomdirektivomovodama. Za ostvarivanje tih ciljeva potrebno je izvriti klasifikaciju i kategorizaciju povrinskih ipodzemnih voda, odnosno vodnih tijela, na osnovu ega se definie nivo preiavanja otpadnihvoda,buduidaZakonpredviaobavezupreiavanjaotpadnihvodaprijenjihovog isputanja usistem javne kanalizacije ili drugi prijemnik. Zakon je uredio i druge obaveze zagaivaa koje seodnose na: plaanje u sluaju utvrene, direktne ili indirektne tete koju priini zagaenjem,upravljanje objektima za zatitu voda, postavljanje ureaja zamjerenje, zatimmjerenje koliina iispitivanjekvalitetaotpadnihvoda,kaoinjihovoguticajanaprijemnik.Jedinicalokalnesamouprave,odnosnopreduzeenakojejeonaprenijelapravoupravljanja,dunajedaplaniraigodinjeulaesredstvauobjektepreiavanjaotpadnihvodazanajmanje2000ekvivalentnihstanovnika.

4. Zakonofinansiranjuupravljanjavodama

Zakonom o finasiranju upravljanja vodama (Slubeni list CG, brj 65/08) utvruju se izvorisredstavaza finansiranjeupravljanjavodama,nainobraunavanja iplaanjanaknadazazatitu ikorienje voda i vodnog dobra i druga pitanja od znaaja za obezbjeivanje i korienje tihsredstava.5. ZakonoureenjuprostoraiizgradnjiobjekataZakonoureenjuprostoraiizgradnjiobjekata("SlubenilistCG",br.51/08;40/10;34/11;35/13i39/13) ureuje pitanja vezana za komunalno opremanje graevinskog zemljita. Komunalnoopremanjegraevinskogzemljitaobuhvataizgradnjuobjekataiureajakomunalnenfrastrukture.Zakomunalnoopremanjegraevinskogzemljita, investitorobjektaplaanaknadu,koja jeprihodjedinice lokalne samouprave. Jedinica lokalne samouprave je u obavezi da investitoru obezbijedikomunalne objekte i instalacije do prikljuka na urbanistiku parcelu, ukljuujui i prikljuak zavodovod,fekalnuiatmosferskukanalizacijui javnurasvjetu,puteveiuliceunaselju,nadvonjake,podvonjake i mostove, pjeae prolaze, plonike, trgove, skverove i javna parkiralita u naselju,zelene povrine u naselju, blokovsko zelenilo, terene za rekreaciju, djeija igralita, parkove,pjeakestazeitravnjake,biciklistikestaze,javnegradskekomunalneobjekteigroblja,deponijeiobjektezapreraduiunitavanjeotpadnihmaterijala,prikljukekomunalnihinstalacijaijafunkcijamoebitiodznaajauuslovimanastankavanrednesituacije,elementarnihnepogodailiradizatitedrave. Poslednjim izmjenama i dopunama Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekatainvestitorinekihobjekataosloboenisuplaanjanaknadezakomunalnoopremanjegraevinskogzemljita.Utomsluajulokalnasamoupravanijedunadaimobezbijediprikljukenakomunalnuinfrastrukturu.


1010

6. ZakonokoncesijamaZakonomokoncesijama("SlubenilistCG",broj08/09),ureujuseuslovi,nainipostupakdavanjakoncesija,predmetkoncesija idrugapitanjaodznaajazaostvarivanjekoncesije,premakojemsekoncesije,poredostalog,dajuzakorienjeprirodnihbogatstava,dobarauoptojupotrebiidrugihdobara od opteg interesa, obavljanje djelatnosti od javnog interesa i obezbjenenja razvoja ifunkcionisanja infrastrukture, izgradnje, rekonstrukcije i modernizacije objekata od znaaja zapruanjejavnihusluga.3.1.2.InstitucionalniokvirShodno lanu 32 taka 1 Zakona o lokalnoj samoupravi, optina, odnosno jedinica lokalnesamouprave ureuje i obezbjeuje obavljanje i razvoj komunalnih djelatnosti, odravanjekomunalnihobjekata ikomunalnogreda.Naovajnain jedinice lokalnesamouprave,uvaavajuisopstvene specifinosti i potrebe, utvruju nain na koji e organizovati i na koji e se obavljatikomunalne djelatnosti. Vaeim zakonskim rjeenjima omogueno je da komunalne djelatnostimoguobavljatiprivrednadrutvakojeosnivajedinicalokalnesamouprave(grad,opina)ieksternaprivredna drutva i preduzetnici, na bazi posebnih ugovora kojima se utvruju uslovi i nainobavljanja ovih poslova. Shodno tome, jedinice lokalne samouprave, i od njihove strane, zaobavljanje komunalnih djelatnosti, angaovana privredna drutva i preduzetnici, duni su daobezbijede:

- trajnoikvalitetnoobavljanjekomunalnihdjelatnosti,- odravanjekomunalnihobjekataiureajaustanjufunkcionalnesposobnosti,- obavljanjekomunalnihdjelatnostinanaelimaodrivograzvoja,- javnostrada.

Institucionalni okvir za pruanje komunalnih usluga treba da omogui njihovo obavljanje upropisanomobimu,kvalitetuibeztetnihuticajanazdravljegraanaiivotnuokolinu.Nepostojimodeloptimalneorganizacije i finansiranjaobavljanjakomunalnihdjelatnosti.Zakonokomunalnim djelatnostima daje samo osnovno usmjerenje u tom pogledu, a jedinice lokalnesamoupraveisubjektikojiobavljajukomunalnedjelatnosti,obveznisudaosigurajunjihovotrajnoikvalitetnoobavljanjeuskladusnaelimaodrivograzvojaijavnostiradaidaodravajukomunalneobjekte,opremuiureajeustanjustalnefunkcionalnesposobnosti.Odnosi u obavljanju komunalnih djelatnosti ureuju se odlukom nadlenog organa lokalnesamouprave,anadzornadnjenimprovoenjemvrikomunalnapolicija.UlogadravnihorganauobavljanjukomunalnihdjelatnostiJavnaadministracijauCrnojGorijeuspostvaljenanadvanivoadravniilokalni,alisupropisanemogunostiiuslovikadaseodreeneaktivnostiorganizujuinaregionalnomnivou,odnosnokadaseoveaktivnostirelizujuodstranedvijeiliviejedinicalokalnesamouprave.Nekeodnacionalnihstrategija,kaotojenacionalnastrategijazaupravljanjeotpadom,upuujudasepojedinikomunalnisistemiumjestonalokalnomnivouuspostavenaregionalnom,odnosnonacionalomnivou.


1111

KreiranjepolitikaukomunalnomsektorujeunajveojmjeriunadlenostiVlade.Predlauizakoneiusvajajui,uskladusasvojimnadlenostima,podzakonskaakta,Vladakreiraokvirzasprovoenjeusvojenepolitikeuoblastikomunalnihdjelatnosti,odnosnodefinieodnoseizmeusvihnadlenihiukljuenihsubjekata.Stratekoplaniranjesetakoeodvijananacionalnomnivoudokje,uskladusausvojenimstrategijama,dugoronoioperativnoplaniranjeupunojingerencijilokalnesamouprave.Meutim,dravnavlast iuprirepmi i sprovoenjudugoronih ioperativnih lokalnihplanova imaznaajnuulogubuduidaobezbjeujeznaajnasredstvazarealizacijuneophodnihinvesticija.Onoto je potrebno obezbijediti u ovom smislu je potpuna usaglaenost u planiranju na dravnom ilokalnomnivou. Samo ovako koncipirani sistemimogu biti odrivi, a razvoj postati kontinuiran iskladan.Obezbeenjeusklaenostiplanovasprovodenadlenaministarstvakrozproces izdavanjasaglasnostinaplanove,planskuitehnikudokumentacijuiizdavanjauslovaidozvola.injenicadapostojipodjelanadlenostiizmeuvieresora(Ministarstvaodrivograzvojaiturizma,Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, Ministarstva unutranjih poslova, Ministarstvazdravlja, Ministarstva ekonomije, Ministarstva finansija i dr.) utie na efikasnost u sprovoenjupropisa i obavljanju pojedinih komunalnih djelatnosti. Posebna potekoa je to procesobezbjeivanjakomunalnihusluganenadzirenitinanjegamoedautienezavisnoregulatrnotijelonanivoudrave.Na osnovu prethodno iznijetog, oigledno je da, prije svega, odredbe o povjeravanju obavljanjakomunalnih djelatnosti iz Zakona o komunalnim djelatnostima, a zatim i neadekvatan nainformiranja cijena komunalnih usluga ne obezbjeuju osnov za efikasno i kvalitetno obavljanjekomunalnihdjelatnosti.Istovremeno,vaeizakonskiokvirneobezbjeujesigurnostipredvidivostposlovanjaprivatnimprivrednimdrutvimauovojoblasti, jerograniava inaruavakonkurencijuzbog nepostojanja jasne procedure povjeravanja poslova koja bi omoguila sutinsku jednakostponuaa tj. konkurentnost na tritu. Zakon ne obezbjeuje ni nunu zatitu javnog interesa upostupcima povjeravanja komunalnih djelatnosti, zato je potrebno da se uvede jasnija itransparentrnijaprocedurazapovjeravanjeobavljanjakomunalnihdjelatnostiiomoguipostepenousklaivanje poslovanja vrilaca komunalnih djelatnosti sa ekonomskim principima, odnosno saprinicipompokrivnosticjelokupnihtrokovaobavljanjakomunalnihdjelatnosti.3.2.PREGLEDKOMUNALNIHDJELATNOSTIUCRNOJGORIShodnovaeemZakonuokomunalnimdjelatnostima,podkomunalnimdjelatnostimasmatrajuse:3.2.1.Snabdijevanjevodom

Najvanijiciljnekezajedniceuoblastivodosnabdijevanjajeosiguranje i kontinuirana isporuka dovoljnih koliina vodezapotrebestanovnitvaiprivrede.Javnovodosnabdijevanjejezahvatanje,tretman,zatitaizvoritavodaiisporukavodekorisnicima za pie i druge potrebe, vodovodnommreomdo mjernog instrumenta potroaa, ukljuujui i mjerniinstrument. Planiranje vodosnabdijevanja sprovodi se nadravnom i lokalnom nivou, odnosno na nivou optina.ProsjenasnabdjevenoststanovnitvavodomuCrnojGoriizjavnih vodovodnih sistema iznosi 62%, to znai da se na


1212

ovajnainvodomsnabdijevaoko390.000stanovnika.Uurbanimsredinama,ovajprocenat iznosipreko 98 %. I pored znaajnih aktivnosti i ulaganja na planu poboljanja vodosnabdijevanja uposlednjih nekoliko godina, u Crnoj Gori jo uvijek postoji nesklad izmeu potreba za vodom imogunosti vodosnabdijevanja. Osim problema nedovoljne razvijenosti vodovodnih sistema,posebne tekoe stvaraju veliki gubici vode u sistemima koji dui vremenski period prosjenoiznose vie od 60 %. Razlozi su starost vodovodne mree koja ne ispunjava tehnike uslove,nedovoljno odravanje, nedostatak mjernih ureaja u sistemima, esta fizika oteenjamreenelegalno korienje vode iz distributivne mree i dr. Poseban problem predstavljaju malivodovodiu ruralnimnaseljima,kojesu izgradili graanizasvojepotrebe,kojinisudatinikomnaupravljanje i brigu o njima, a prilikom ije izgradnje esto nijesu potovani propisi. Za efikasnijeorganizovanjevodovodnogsistemabilobikorisnonjihovopovezivanje,odnosnogrupisanjeuveesisteme,regionalnog/meuoptinksog/tipatamogdjejetomogue.Jedantakavsistem,alisamoudijeludovoenjavodedooptinskihvodovodnihsistema,razvijenjeneCrnogorskomprimorju.3.2.2.Upravljanjeotpadnimvodama

Djelatnostupravljanjaotpadnimvodamaobuhvataotpadnevodeizdomainstava i predtretirane otpadne vode iz proizvodnihkapaciteta i atmosferske otpadne vode. Upravljanje tzv. fekalnimvodama obuhvata prihvatanje i odvoenje otpadnih voda izdomainstava, predtretrianih otpadnih voda nastalih tokomproizvodnih procesa i voda slinog sastava javnom kanalizacijom,njihovo preiavanje i isputanje u recipijent i crpljenje, odvoz izbrinjavanje otpadnih voda iz septikih jama. Upravljanje

atmosferskimotpadnimvodamajeprihvatanje,odvoenjeiisputanjeatmosferskihotpadnihvodasa javnih i drugih ureenih povrina koje su povezane na javnu atmosfersku kanalizaciju, iodravanjeizgraenihobjekataiprirodnihvodotokazaprihvatanjeiodvoenjebujinihvoda.Saovomdjelatnouusko jevezana idjelatnostupravljanjakanalizacionimmuljemkoji nastajeupostuprku preiavanja otpadnih voda i koju, uglavnom obavljaju preduzea koja se bavepreiavanjem otpadnih voda, iako je upravljanje kanalizacionimmuljem dio oblasti upravljanjaotpadom.Iako je ova djelatnost usko povezana s djelatnou vodosnabdijevanja, u dosadanjem perioduposveivano jojmanjepanje. Svega je62%korisnikauslugavodosnabdijevanja jeprikljuenonakanalizacionesisteme,apreiavasemanjeod14,58%proizvedenihotpadnihvoda(objanjenjeovog podatka dato je na strani 52). Aktivnostima koje se realizuju posljednjih godina, nadleniorgani dravne uprave i jedinice lokalne samouprave obezbjeuju neophodne infrastrukturnepretpostvake, opremu, sredstva i ureaje za obavljanje komunalnih djelatnosti. Sredstva za oveaktivnosti obezbjeuju se iz kreditameunarodnih finansijskih institucija, pretprstupnih fondovaEU,dravnogibudetajedinicaloklanesamoupravekaoinaporimajavnihkomunlanihpreduzea.


1313

3.2.3.Upravljanjeotpadom

UpravljanjeotpadomuCrnojGoriprioritetno jepitanjezatiteivotne sredine i jedno od najzahtjevnijih podruja u smisluusklaivanja sa standardimaEU. Za razlikuod zemalja lanicaEU,gdjejeotpadresursodkojegsedobijajuodreenesirovineili energija, Crna Gora je suoena s nizom problema u oblastiupravljanja otpadomkoji ozbiljnougroavaju ivotnu sredinu.Rjeavanje tih problema i orijentacija prema savremenomupravljanjuotpadompreduslovjezaulazakuEU. Upravljanje komunalnim otpadom je sakupljanje, transport,pripremazapreradu,prerada iodlaganjekomunalnogotpada,odnosnootpadanastalogudomainstvimaidrugogotpadakoji

je po svojim svojstvima slian otpadu nastalom u domainstvima i tretman procjednih voda sadeponija komunalnog otpada, kao i upravljanje i odravanje infrastrukturnih objekata, opreme isredstavaiodravanjedeponijanakonzatvaranja.Organizovano sakupljanje otpada prvi je korak upravljanja komunalnim otpadom. U razvijenimzemljamatomaktinou jeobuhvaenovieod90%ukupnepopulacije,auzemljamaurazvojuuprosjekujedvatreina.UCrnojGoritajprocenatiznosipreko85%.UCrnojGorijeprocijenjenagodinjakoliinakomunalnogotpadanaoko220.000tonailioko354kilogramapostanovnikugodinje,odnosno0,97kg/stanovnikunadan.RealnakoliinaotpadakojistanovnikCrneGoreprosjenoproizvedednevno jemanja i iznosi oko 0,85 kg/dan, jer znaajnekoliine otpada generiu i turisti koji su u 2012. godini ostvarili oko 10 miliona registrovanihnoenja. Aktivnosti upravljanja komunlanim otpadom u 21 optini u Crnoj Gori obavlja 24komunalnih preduzea. Sakupljeni komunalni otpad odlae se na lokacijama koje su odredilejedinice lokalne samouprave. Postoje dvije regionalne sanitarne deponije u Podgorici i Baru nakojimaseodlaeotpadsakupljensapodrujasedamoptina.Natajnainomoguenojedaseotpadsakupljesapodrujaoptinanakojimaivioko50%stanovnitvaodlaenaobjektimainanainuskladu sa Zakonom o upravljanaju otpadom. Otpad sakupljen sa podruja preostalih 13 jedinicalokalnesamoupraveodlaesenaneureenimodlagalitima.

3.2.4.Ureenjeiodravanjejavnihpovrina

Pod ureenjem i odravanjem javnih povrina, koja predstavljajudjelatnostzajednikekomunalnepotronje,naroitosepodrazumijevasaenje iodravanjedrvea idrugograstinja,odravanje,opremanje,ienje i odravanjeulica, trotoara, trgova, ienje i zatita parkova,javnih zelenih povrina i zatitnog zelenila; ureenje, odravanje,ienje i zatita rekreacionihpovrina, djeijih igralita, plaa, obalarijeka, jezera, otvorenih odvodnih kanala i sl.; ureenje, odravanje,ienje i zatita pjeakih i biciklistikih staza, trotoara, trgova idrugihpjeakihzonaiprateegmobilijara(ukljuujuifontane,javneesme i slino); odravanje autobuskih stajalita koja se koriste zapotrebe gradskog linijskog saobraaja, i uklanjanje leeva ivotinja stihpovrina.


1414

Efikasnoisvrsishodnoodravanjejavnihpovrinapostavljapredsveslubezaodravanjeistoeugradovima visoke zahtjeve za organizacionom, strunom i tehnikom opremljenou. Da biorganizacija ienja javnih povrina bila pravilno postavljena, treba ispuniti odreene sanitarnezahtjeve, uvati nivo odravanja istoe, definisati veliinu, oblik i tip javnih povrina koje trebaistitiiodravati,naineienjajavnihpovrina,kaoimogunostienjaupogleduvrsteopremeza ienje, odrediti normative rada i vremena za odravanje javnih povrina, rasporedititehnoloketakepogradu.VaeiZakonokomunalnimdjelatnostimanijeobezbijedioosnovzadefinisanjeizvorafinansiranjaza obavljanje djelatnosti zajednike komunalne potronje, tako da su za ove potrebe korienasredstva iz budeta lokalnih samouprava. Na bazi plana radne snage i opreme, koji se izraujuprema programu i planu odravanja javnih povrina, predvia se koliko je novca potrebno zaodravanje istoe javnih povrina u gradovima. Svaki grad e biti onoliko ist koliko to njegovigraaniele,odnosnokolikonovacaeleimogudaizdvojeutusvrhu.U predlogu teksta novog Zakona o komunalnim djelatnostima izvrena je podjela komunalnihdjelatnosti nakomunalnedjelatnosti individualne i djelatnosti zajednikekomunalnepotronje, uciljujasnogodreivanjaizvorafinansiranjaobavljanjaovihdjelatnostiinamjenetakoobezbijeenihsredstava.

3.2.5.Odravanjepijaca

Odravanje pijaca je upravljanje i odravanje ureenogotvorenog ili zatvorenog prostora i objekata koji se koriste zaprodajuproizvodauskladusazakonom.Shodno Zakonu o unutranjoj trgovini ("Slubeni list CG", br.49/08 i 40/11) prodaja na pijaci obuhvata prodaju voa ipovra, stoarskih, ivinarskih i ostalih poljoprivrednihproizvoda, zanatskih proizvoda, proizvoda domae radinosti iostalerobekojaposvojimosobinamamoedaseizlaepijanojtrgovini; na zelenoj pijaci vri se prodaja voa i povra,stoarskih, ivinarskih i ostalih poljoprivrednih proizvoda. Na

pijacisetakoemoeorganizovatiposebanprostorzaprodajuupotrebljavanerobe,anapijacamaposebnih namjena moe se vriti i prodaja: stoke, ogrijevnog drveta, polovnih motornih vozila,polovnih auto djelova i dr. Na pijacama se vri prodaja robe koja po svojoj prirodi ne zahtijevaposebneusloverukovanjaiuvanja.Za obavljanje ove djelatnosti moraju biti ispunjeni minimalni tehniki uslovi, opti sanitarni izdravstveniuslovikaoidrugiuslovisobziromnaoblikinainobavljanjadjelatnosti.Natrnicamajeobveznopridravanjepijanogreda,kojepropisujesubjekatkojiupravljapijacama.Pravilnikomominimalnimtehnikimuslovimazaobavljanjeprometarobeivrenjauslugauprometurobe iz 2002. godine, odreena je i prodaja robe izvan prostorija, dakle i na pijacama, kojepredstavljaju ureeni prostor koji mora ispunjavati opte sanitarnohigijenske uslove u pogleduizgradnje i ureenja, snabdijevanja vodom, odvoda otpadnih voda, uklanjanja vrstih otpadnihmaterijala, potreban broj toaletnih prostorija srazmjeran broju prodajnih objekata, odnosnoprodajnihmjestanapijaci,uskladusapropisimakojimaseureujusanitarnohigijenskiuslovizatu


1515

vrstuobjekata.Sobziromnatodaobjektitrnice/pijacemorajubitiprikljueninajavnuvodovodnu,kanalizacionuielektrinumreu,damorapostojatijavnarasvjeta,kaoidamorabitiopremljenauskladu sa propisima, pijace/trnice predstavljaju sve vei troak za lokalnu samoupravu. Velikitrgovakilanci,ogromnomponudomproizvoda,provoenjempolitikesvenajednommjestu,svevieprivlaekupcesatrnica.U Crnoj Gori djelatnost organizovanja i odravanja pijaca obavlja se u okviru 21 preduzea, kojaporedove,uglavnomobavljajuidrugekomunalnedjelatnosti,izuzimajuiPodogoricu.

3.2.6.Odravanjegrobljaisahranjivanje

Kao komunalna djelatnost utvreno je odravanje groblja iobjekata koji se nalazeu okviru groblja (mrtvanica, kapela ikrematorijum),sahranjivanjeilikremiranje,kaoidrugiposlovikoji se odnose na sahranjivanje ili kremiranje. Ranije su ovapitanja bila ureena posebnim propisom. Zbog specificnostiove komunalne djelatnosti, u sprovoenju Zakona okomunalnim djelatnostima u njenom obavljanju, nastajunedoumice u pogledu toga koji subjekti mogu obavljatikomunalnudjelatnostodravanjagrobljaikrematorija,kaoio

nainuobavljanja tedjelatnosti, zbog ega je ovumateriju potrebnopreciznijeurediti. Prostor zaukopjeuveinisredinaposebanproblem.Obinosugrobljanasamimrubovimanaseljailizadiru,zbogjakeurbanizacije,usamanaselja.Lokalnojsamoupraviestonedostajeprikladnozemljitezaproirenje groblja i esto se obezbjeuje po visokim trinim cijenama, to stvara vrlo visoketrokoveukopa.3.2.7.Javnarasvjeta

Shodno Zakonu o komunalnim djelatnostima, pojam javnerasvjeteodnosisenaupravljanje,odravanjeobjekataiureajajavne rasvjete, ukljuujui podmirivanje trokova elektrineenergijezarasvjetu javnihpovrina, javnihputevakojiprolazekroz naselje i nekategorisanih puteva. Javna rasvjeta kaokomunalnadjelatnostnijeposebnoureena.Javnarasvjetapripadagrupikomunalnihdjelatnostizajednikekomunalne potronje i saglasno tome finansira se iz budetajedinicalokalnesamouprave.

Shodno Zakonu o energetskoj efikasnosti (Slubeni list CG, br. 29/10 i 40/11) jedinica lokalnesamouprave je u obavezi da donose program poboljanja energetske efikasnosti, u skladu saStrategijom energetske efikasnosti koji, pored ostalog, obuhvata i planove unaprjeenja sistemakomunalnihusluga(javnarasvjeta,vodosnabdijevanje,upravljanjeotpadomidr.)isaobraajaradipoboljanjaenergetskeefikasnosti.


1616

3.2.8.Javniprevozputnika

Javni prevoz putnika u gradskim i prigradskim naseljima jeprevozputnikaugradskomlinijskomsaobraajukojisevrinalinijama na podruju grada ili naseljenog mjesta, odnosnoprigradskom linijskom saobraaju koji se vri izmeu dva ilivie naseljenih mjesta na teritoriji jedinice lokalnesamouprave.Bezjavnoggradskogprevozadanasjenezamislivivot u velikim gradovima, jer znai utedu, sigurnostsaobaajaucijelosti,smanjenjezagaenjaivotnesredine,itd.Posebni zakonkojiureujepitanjaprevozaputnikau javnomsaobraaju je Zakon o prevozu u drumskom saobraaju

(Slubeni list RCG broj 45/05 i Slubeni list CG, br. 75/10 i 38/12). Prema ovom zakonu,djelatnostjavnogprevozaputnikaiteretaudrumskomsaobraajumoguobavljatidomaapravnailifizika lica koja su registrovana za obavljanjeovihdjelatnosti. Javniprevozputnikau gradskom iprigradskom saobraaju se moe obavljati na osnovu licence koju izdaje nadleni organ jedinicelokalnesamouprave.Detaljnijepropiseoprevozudonosilokalnasamouprava,aprevoznikmoradonijetisvojeakte:voznired,cijenuvoznekarteidr.SituacijauCrnojGori je takvada je javniprevozputnikaobavljajuprivre

Documents

CG Komunalna Djelatnost