Przydomowe oczyszczalnie ścieków do samodzielnego wykonania

I WSTĘP

Przydomowe oczyszczalnie ścieków przeznaczone są dla pojedynczych domów położonych na terenach o zabudowie rozproszonej. Powinny być budowane wszędzie tam, gdzie budowa kanalizacji zbiorczej jest zbyt droga. Przydomowe oczyszczalnie powinny zastąpić nieefektywny i kosztowny wywóz zawartości szamb. Przydomowa oczyszczalnia ścieków jest urządzeniem do biologicznego uzdatniania ścieków w miejscu ich powstawania. Ścieki powstające w domu oczyszczane są w różnego rodzaju filtrach biologicznych, a woda pościekowa wraca do środowiska – wsiąka do gleby.

W niniejszym opracowaniu prezentowane są trzy typy oczyszczalni wybrane dla różnych warunków terenowych. Są to oczyszczalnie, które można wykonać samodzielnie systemem gospodarczym.

Wybór rodzaju oczyszczalniPrzed przystąpieniem do budowy oczyszczalni dla własnego domu należy zdecydować

się, która będzie najlepiej spełniała nasze wymagania. - Dla domów położonych na działkach o dużej powierzchni, mających naturalne spadki terenu najodpowiedniejszą będzie oczyszczalnia z filtrem korzeniowym.- Dla domów zbudowanych na płaskim terenie, na terenie podmokłym najefektywniej pracować będzie oczyszczalnia z filtrem piaskowym.- Jeśli zależy nam na maksymalnym ukryciu instalacji oczyszczalni, wybrać możemy oczyszczalnię z filtrem glebowym. Jednak ta oczyszczalnia może być zbudowana tylko na suchym gruncie, gdzie wody podziemne są głęboko.

Legalizacja budowy

Zamiar budowy przydomowej oczyszczalni ścieków należy zgłosić do odpowiedniego urzędu – zazwyczaj będzie to Starostwo Powiatowe. Na druku zgłoszenia zamiaru budowy (pobranego w urzędzie) opisujemy rodzaj oczyszczalni, jaką zamierzamy wykonać i określamy termin wykonania. Dołączamy dokładny opis budowy i działania przydomowej oczyszczalni (Instrukcje budowy i eksploatacji oczyszczalni są do pobrania ze strony internetowej www.wodr.konskowola.pl) Musimy jeszcze wykonać szkic działki, na której znajdą się elementy oczyszczalni z zaznaczeniem minimalnych odległości od granicy, domu i studni. (patrz przykład na rys. 1).

Rys.1. Minimalne odległości lokalizacyjne przydomowej oczyszczalni ścieków z filtrem korzeniowym (przykładowy szkic działki): l - osadniki przepływowe, 2 - filtr korzeniowy, 3 - drenaż rozsączający, 4 -dom, 5 - studnia.

Do zgłoszenia należy również dołączyć informację z Urzędu Gminy o tym, że w naszej miejscowości nie jest planowana budowa kanalizacji.

Po upływie miesiąca, gdy nie otrzymamy sprzeciwu ze strony urzędu, możemy przystąpić do budowy oczyszczalni. Odbiór techniczny wykonanej oczyszczalni nie jest wymagany. Jedyny dokumentem, jaki powinniśmy przechowywać, jest kopia zgłoszenia z pieczątką o dacie złożenia dokumentów.

II. OCZYSZCZALNIA Z FILTREM KORZENIOWYM

1. PrzeznaczeniePrzydomowa oczyszczalnia ścieków z filtrem korzeniowym przeznaczona jest dla 2 do 10 osób - stałych mieszkańców. Zaprezentowana w niniejszym opracowaniu ma parametry

obliczone dla 4 do 8 osób. Większa ilość mieszkańców wymaga zwiększenia wymiarów filtra korzeniowego (jego długości), tak by na jednego stałego mieszkańca przypadało ok. 5 - 10 m2

plantacji wierzby wiciowej.

2.Wymagania:• działka przydomowa o powierzchni kilku arów (co najmniej 3 - 4 ary),• naturalny spadek terenu (co najmniej 1 %),• woda gruntowa na głębokości ponad 2 m (1,5 m od drenażu),• wyjście kanalizacji z domu nie powinno być głębsze jak 1 m.

3. BudowaPrzydomowa oczyszczalnia ścieków z filtrem korzeniowym składa się z trzech podstawowych elementów (rys. 2.):• trzykomorowego osadnika przepływowego,• filtra korzeniowego,• drenażu rozsączającego wodę pościekową.

Przepływ ścieków w instalacji jest grawitacyjny, nie wymaga użycia pomp. Oczyszczanie ścieków odbywa się poprzez naturalne procesy biologiczne.

Rys. 2. Schemat przydomowej oczyszczalni ścieków z filtrem korzeniowym: 1- trzykomorowy osadnik przepływowy, 2 - filtr korzeniowy, 3 - drenaż rozsączający wodę pościekową.

Osadniki przepływowe (rys. 3)Zadaniem osadników przepływowych jest oddzielenie od ścieków części stałych oraz wstępna redukcja zanieczyszczeń. W osadnikach ilość zawiesin zostaje obniżona do 60 - 75%. Pierwsza komora osadników powinna być największa (o objętości, co najmniej 3 m3), bowiem w niej osad gromadzi się w największym stopniu (w pozostałych dwóch komorach w niewielkich ilościach).

Rys. 3. Osadniki przepływowe.

Wszystkie osadniki wyposażone są w tzw. separatory kożucha. Są to trójniki rur usytuowane w taki sposób, by pobierały ścieki ze środkowej części osadników. W środkowej części zbiorników ścieki wolne są od osadu (zbierającego się na dnie) i kożucha (pływającego na powierzchni).Komory osadników mogą być zbudowane z dowolnych materiałów pod warunkiem, że nie przepuszczają one cieczy. Zazwyczaj na osadniki wykorzystuje się istniejące już szamba. Warunkiem dopuszczenia szamba jako części oczyszczalni jest jego szczelność. Podczas odlewania nowych osadników do betonu należy dodać preparaty uszczelniające. Nowe zbiorniki należy także uszczelnić z zewnątrz i w środku np. "lepikiem na zimno".

Uwaga: Szczelność osadników, to nie tylko wymóg konieczny do ochrony zasobów wodnych, ale również dbałość o zasilanie wodą filtra. Nieszczelne osadniki powodują usychanie wierzby wiciowej.Minimalne pojemności osadników: 3 m3, 1,5 m3 i 1,5 m3. Osadniki mogą mieć większą pojemność i nie muszą być umieszczone blisko siebie.

Filtr korzeniowy (rys. 4 i 5)Ścieki wstępnie oczyszczone w osadniku trzykomorowym przepływają do zasadniczej części instalacji - filtra korzeniowego. Jest on zbudowany w wykopie o wymiarach ok. 6 na 8 m, wyłożonym folią i wypełnionym gruboziarnistym piaskiem - pospółką. W przedniej części filtra znajduje się materiał o dużej granulacji (kamienie lub tłuczeń). Umieszczony jest tu przewód rozprowadzający ścieki równomiernie na całej szerokości filtra. Przewód ten jest dziurkowany lub ponacinany (od spodu) i wypoziomowany. Na jego końcach znajdują się wyprowadzenia wywietrzników.

Rys. 4. Przekrój filtra korzeniowego.

Rys. 5. Filtr korzeniowy - widok z góry.

Oczyszczone ścieki (woda pościekowa) zbierane są w końcowej części filtra przez perforowaną rurę umieszczoną na dnie filtra. (Otwory należy nacinać lub nawiercać na dnie przewodu.) Przewód zbierający znajduje się w warstwie o dużej granulacji (kamienie lub tłuczeń). Ze względu na możliwość zapchania się filtra w późniejszym okresie użytkowania (po około 10 latach lub wcześniej przy złej eksploatacji), zaleca się na dnie filtra ułożyć warstwę tłucznia (nie więcej jak 10 cm – patrz rys. 4). Przestrzeń wypełniona tłuczniem powinna być

oddzielona od piasku folią, by leżący wyżej piach nie wniknął w przestrzenie pomiędzy kamykami. Folia może być gorszej jakości (np. podziurawiona) lub mogą to być kawałki folii ułożone na zakładkę na warstwie tłucznia. Zadaniem tej folii jest ograniczenie penetracji korzeni wierzby na dnie filtra.

Przekrój filtra w warstwie środkowej będzie następujący (patrząc od dołu):- folia (podwójna i nie uszkodzona) ułożona na dnie wykopu,- tłuczeń (lub drobne kamienia polne) – grubość warstwy nie więcej jak 10 cm,- folia (np. kawałki folii ułożone na zakładkę),- piasek (pospółka lub inny piach o dużej granulacji) – grubość około 90 cm,- nasadzenia wierzby wiciowej.

Przepływając przez warstwę piasku (pospółki) ścieki oczyszczają się. Zanieczyszczenia pozostają na warstwie tzw. błony biologicznej otaczającej ziarenka piasku, po czym wychwytywane są przez system korzeniowy wierzby wiciowej. (Sposób nasadzenia sadzonek w filtrze korzeniowym przedstawiono na rys. 6.)

Rys. 6. Sposób nasadzania sadzonek wierzby wiciowej w filtrze korzeniowym.

Uwaga: Sadzonki wierzby pozyskujemy z już istniejących oczyszczalni (ok. 200 szt. sztobrów o długości ok. 25 cm). Nasadzenia dokonujemy późna jesienią lub wczesną wiosną następnego roku.Uwaga: Sadzonki wierzby wiciowej mogą słabo ukorzeniać się w piasku filtra korzeniowego. Aby przyjmowały się lepiej, należy ukorzeniać je w ziemi próchniczej (rys.6.) Pręty wierzby wiciowej ukorzenia się w wypełnionych ziemią papierowych doniczkach lub torebkach (ulegających rozkładowi w glebie) i tak przygotowane sadzonki umieszcza w piasku filtra w rozstawie ok. 0,50 m.

Oczyszczone ścieki (woda pościekowa) zbierane są w końcowej części filtra przez perforowaną rurę umieszczoną na jego dnie, a następnie odprowadzane do studzienki regulacyjnej (rys. 7.). (Otwory należy nacinać lub nawiercać na spodzie przewodu.) Przewód zbierający otoczony jest warstwą o dużej granulacji (kamienie lub tłuczeń).

Uwaga: Szczególnie starannie należy uszczelnić wyjście rury z filtra do studzienki regulacyjnej (rys. 7.). Rura wychodząca z filtra przebija folię w pobliżu dna. Nieszczelność może spowodować wyschnięcie plantacji wierzby wiciowej. Uszczelnienia należy dokonać

poprzez zebranie folii wokół rury i ściśnięcie jej sznurkiem oraz taśmą samoprzylepną (pakunkową). Wskazane jest również zastosowanie kleju do folii (silikonu).

Studzienka regulacyjna (rys. 7.) pełni rolę rozdzielni wody pościekowej do drenażu rozsączającego. Służy ona także do ustalania poziomu cieczy w filtrze. Umożliwia to znajdująca się w niej rura z przegubem. Poziom ścieków w filtrze powinien zawsze znajdować się poniżej jego powierzchni. W lecie należy ustawiać go wysoko, w zimie nisko.

Drenaż rozsączający (rys. 7.)Jest ostatnim elementem przydomowej oczyszczalni ścieków. Zbudowany jest przeważnie z trzech nitek drenarskich o długości ok. 15 m. Powinien być umieszczony w warstwie gleby, na głębokości ok. 0,5 m. Jeżeli warunki terenowe (brak odpowiedniego spadku terenu) zmuszają do umieszczenia drenażu głębiej, musimy upewnić się czy między drenem a wodą gruntowa zachowana jest odległość przynajmniej 1,5 m. (Najprostsze określenie poziomu wód podziemnych to pomiar poziomu wody w okolicznych studniach.)W przypadku umieszczenia drenażu na dużej głębokości, konieczne jest spełnienie trzech warunków:• umieszczenie go w warstwie wspomagającej rozsączanie - warstwie tłucznia,• zaopatrzenie jego końców w przewody napowietrzające,• zachowanie przynajmniej 2-metrowego odstępu między drenami.

Rys. 7. Drenaż rozsączjący oczyszczoną wodę pościekową.(agrowłóknina - materiał przepuszczalny dla wody i zatrzymujący cząstki gleby).

Uwaga: Warstwa wspomagająca rozsączanie konieczna jest również w przypadku budowy instalacji na gruntach gliniastych słabo przepuszczających wodę. W przypadku gleby dobrze przepuszczalnej dla wody, dreny umieszczamy bezpośrednio w glebie.

4. Obsługa oczyszczalni z filtrem korzeniowym w czasie jej użytkowania Osadniki przepływoweObsługa osadników polega na kontrolowaniu (raz w roku) poziomu osadu w pierwszym zbiorniku. Poziom ten powinien znajdować się poniżej wlotu trójnika podającego ścieki do drugiego osadnika, w odległości co najmniej 1 m (rys. 3). Kontrolę tę najlepiej przeprowadzić za pomocą listwy owiniętej płótnem. Po zanurzeniu jej na dno osadnika zgromadzony w nim osad przylepi się do płótna. Usuwamy go, zazwyczaj raz w roku, w przypadku osadnika o pojemności 3 m3, lub raz na kilka lat, gdy osadnik ma większą pojemność (więcej miejsca na osady). Osad należy wywozić do dużej, zbiorczej oczyszczalni ścieków.Podobnie kontrolujemy pozostałe osadniki, lecz zazwyczaj osad nie gromadzi się w nich.

Uwaga: Osadniki nie będą wydzielać zapachów pod warunkiem właściwego odpowietrzenia pionu kanalizacyjnego w domu. Główny pion kanalizacji powinien mieć wyprowadzenie ponad dach domu. Ponadto rura kanalizacji (ocieplona) łącząca dom z osadnikami powinna być wypełniona powietrzem w czasie przerw w przepływie ścieków. Wypełniony powietrzem przewód kanalizacyjny pełni wówczas rolę wentylującą osadniki, usuwając przykre zapachy ponad dach. Ponadto, jeśli rura kanalizacyjna będzie wypełniona powietrzem, nie zamarznie podczas mrozów.

Filtr korzeniowyObsługa filtra korzeniowego polega na corocznym wycinaniu odrostów wierzby wiciowej. Wycinkę wykonujemy wczesną wiosną, pozostawiając pieńki na wysokości ok. 10 cm. Także wiosną ustalamy wysoki poziom cieczy w filtrze - podnosząc przewód regulacyjny. Miedzy lustrem cieczy w filtrze a wierzchem filtra musi być zachowany, co najmniej 10 -centymetrowy odstęp, po to by ścieki nie wypływały na powierzchnię.Na zimę obniżamy poziom cieczy w filtrze, opuszczając znajdujący się w studzience regulacyjnej przewód do regulacji poziomu ścieków (rys.7).Filtr korzeniowy powinien być tak zabezpieczony, aby nie miały do niego dostępu zwierzęta gospodarskie.Na okres silnych mrozów przednią część filtra zawierającą rury rozprowadzające ścieki można ocieplić (okryć np. kostkami słomy).

Drenaż rozsączającyPrawidłowo wykonany drenaż rozsączający nie wymaga obsługi. Obszar rozsączania nie powinien być jednak obsadzany drzewami ani krzewami ze względu na możliwość zatkania nitek drenu przez wrastające do ich środka korzenie.

III. OCZYSZCZALNIA Z FILTREM PIASKOWYM

1. Przeznaczenie filtra piaskowego.

Oczyszczalnia składająca się z trzech części: osadników, pompy szambowej i filtra piaskowego nazywana jest dalej „Filtrem piaskowym”. Nazwa całej instalacji pochodzi od zasadniczej jej części, jaką jest filtr piaskowy o pionowym przepływie ścieków.

Instalacja przeznaczona jest dla 2 – 10 stałych mieszkańców. Filtr piaskowy prezentowany w niniejszym opracowaniu ma parametry obliczone dla ok. 4 - 8 osób. Zwiększenie ilości mieszkańców wymaga zwiększenia wymiarów filtra piaskowego (jego długości) tak by powierzchnia rozsączania wynosiła około 5 – 10 m2 na jednego stałego mieszkańca.

Filtr piaskowy przeznaczony jest, przede wszystkim, dla działek o niekorzystnych warunkach:- teren podmokły – nie można zachować odległości 1,5 m między drenażem a wodą podziemną,- brak naturalnych spadków terenu – nie można uzyskać przepływu grawitacyjnego,- tam gdzie filtr można zlokalizować jedynie w miejscu położonym wyżej niż osadniki,- gdzie kanalizacja wychodzi spod domu na dużej głębokości (pralnia w piwnicy).

2. Lokalizacja instalacji filtra piaskowego.

Wymagania dotyczące lokalizacji instalacji filtra piaskowego oczyszczającego ścieki komunalne z domu jednorodzinnego:

1. Działka przydomowa o powierzchni kilku arów (minimum 3 - 4 ary).2. Dostęp do źródła energii elektrycznej.

3. Budowa instalacji filtra piaskowego.

Filtr piaskowy składa się z trzech podstawowych elementów (rys 2): trzykomorowego osadnika przepływowego, pompy szambowej sterowanej czujnikiem, filtra piaskowego.

Przepływ ścieków w instalacji jest wymuszony - z użyciem pompy.Oczyszczanie ścieków odbywa się przy pomocy naturalnych procesów biologicznych.

Rys. 8 Schemat filtra piaskowego do oczyszczania ścieków bytowych. (Strzałki pokazują kierunek przepływu ścieków z domu.)

Osadniki przepływowe (rys. 9).

Zadaniem osadników przepływowych (rys. 9) jest oddzielenie części stałych ze ścieków oraz wstępna redukcja zanieczyszczeń. W osadnikach zachodzi obniżenie ilości zawiesin do 60 - 75%. Pierwsza komora osadników powinna być największa (minimum 3 m3), w niej w największym stopniu zachodzi osadzanie się osadu. Kolejne osadniki o minimalnej objętości 1,5 m3.Dwa pierwsze osadniki wyposażone są w tzw. separatory kożucha. Są to trójniki rur tak usytuowane by pobierały ścieki ze środkowej części osadników. W środkowej części zbiorników ścieki są wolne od osadu (zbierającego się na dnie) i kożucha (pływającego na powierzchni).

Komory osadników zbudowane mogą być z dowolnych materiałów pod warunkiem, że są szczelne dla cieczy. Zazwyczaj można wykorzystać istniejące szamba adaptując je do potrzeb filtra gruntowego. Warunkiem dopuszczenia istniejącego szamba do wykorzystania w instalacji jest jego szczelność. Nowe betonowe osadniki powinny być odlewane z dodatkiem preparatów uszczelniających oraz uszczelnione dodatkowo z zewnątrz i w środku np. „lepikiem na zimno”.

Rys. 9 Osadniki przepływowe z pompą ściekową w trzecim osadniku.

Pompa szambowa (rys. 9).

W trzecim osadniku należy umieścić pompę ściekową. Na rysunkach nie zaznaczono ułożenia instalacji elektrycznej zasilającą pompę. Instalacja powinna być zakładana przez uprawnionego elektryka. Narysowany schematycznie czujnik pływakowy do automatycznego włączania i wyłączania pompy pokazany jest w dwóch pozycjach – wyłączający (położenie dolne) i włączający pompę (położenie górne).Pojemność trzeciego osadnika, pełniącego rolę przepompowni ścieków, powinna wynosić minimum 1,5 m3 lub więcej. Zwiększona pojemność pozwoli na korzystanie z urządzeń sanitarnych w domu w czasie długotrwałych przerw w dopływie energii elektrycznej. Przy normalnej eksploatacji pompa włączać się będzie raz na dobę lub raz na dwa dni, pompując 1 do 1,5 m3 ścieków do filtra piaskowego.

Pompa ściekowa zatapialna z czujnikiem (pływakiem) o wydajności 50 - 100 l/godz., mocy ok. 500 - 700 W.Zasilane (jednofazowe - 230 V) zaopatrzone bezpiecznik i dodatkowy wyłącznik umieszczony w bezpośredniej bliskości osadnika – możliwość odłączenia pompy od sieci w przypadku awarii.

Filtr piaskowy (rys. 10).

Ścieki, wstępnie oczyszczone w osadniku trzykomorowym, przepompowywane są do zasadniczej części instalacji, jaką jest filtr piaskowy (rys. 10). Filtr zbudowany jest na powierzchni gruntu. Jest to pryzma piasku, o wymiarach ok. 6 na 10 m, usypana na gruncie do wysokości około 1 m. Piach nie jest niczym izolowany od gruntu. Zalecany jest piach gruboziarnisty (pospółka), lecz dopuszcza się również stosowanie tańszego drobnoziarnistego, lecz bez części ilastych. W górnej części filtra piaskowego umieszczamy drenaż rozsączajacy. Są to trzy rury o średnicy około 10 cm z ponacinanymi szparami. Nacięcia należy wykonywać od części dolnej, najlepiej szlifierką kątową. Nacięcia powinny obejmować ok. ¼ obwodu rury. Zalecany odstęp miedzy szparami powinien wynosić ok. 5 cm (szczegół na rys. 5).

Ze względu na możliwość przedostawania się drobnych ziarenek piasku do wnętrza rur, należy je umieścić w warstwie tłucznia. Cząstki tłucznia są zbyt duże by mogły być zassane do środka rury (szczegół na rys. 10).

Rys. 10 Przekrój filtra piaskowego.

Uwaga: Dren umieszczamy w warstwie tłucznia przykrytym agrowłókniną. Umieszczenie drenu bezpośrednio w piasku spowoduje wnikanie ziarenek piasku do wnętrza rury i zapchanie jej.

Rys. 11 Filtr piaskowy - widok z góry.

Ułożenie drenu wykonujemy w następujący sposób: W uformowanej pryzmie piachu rozgarniamy rowki o głębokości 25 – 30 cm i szerokości 0,5 – 0,6 metra. Dno rowków powinno opadać (ok. 1 cm na 1 metrze) w kierunku tylnej części filtra piaskowego. Rowki wypełniamy tłuczniem i w górnej jego części układamy dren (ponacinane rury Ø 10 cm) z zachowaniem 1% spadku. Ostatnią czynnością jest przykrycie tłucznia i drenów warstwą agrowłókniny i przysypanie cienką warstwą piasku. (Agrowłóknina to materiał przepuszczający wodę, lecz stanowiący barierę dla ziarenek piasku – agro- lub geo-włóknnę można kupić w sklepach ogrodniczych – służy ona między innymi do przykrywania międzyrzędzi w uprawie truskawek.)

Uwaga: Ułożony drenaż powinien być połączony na końcach i zaopatrzony w wywietrzniki.

Ścieki przepływając poprzez warstwę piasku (pospółki) oczyszczają się. Zanieczyszczenia pozostają wchłonięte przez tzw. błonę biologiczną, tworzącą się samoistnie na ziarenkach piasku.Oczyszczone ścieki (woda pościekowa) wsiąka w grunt od spodem filtra. Przesączając się przez kolejne warstwy gleby oczyszczają się całkowicie.

Filtr piaskowy może być obsiany trawą, lecz niedopuszczalne są nasadzenia drzew i krzewów. Ponieważ ukorzenianie się trawy w piasku będzie utrudnione można cały filtr obłożyć warstwą gleby. Aby jednak nie zanieczyścić piasku, wcześniej trzeba okryć filtr agrowłókniną i dopiero na niej ułożyć warstwę próchnicy lub torfu.Wskazane jest natomiast sadzenie drzew lub krzewów w niedużej odległości od filtra. Najlepiej do tego celu nadają się drzewa lub krzewy szybko rosnące np. wierzba wiciowa.

Filtr piaskowy budujemy następująco:- porządkujemy teren - z gleby usuwamy kamienie, kawałki betonu itp.,

- usypujemy warstwę piachu i formujemy ją w prostokąt o wymiarach 6 x 10 m,- boki filtra formujemy pod kątem 450 lub łagodniejszym,- w górnej części montujemy drenaż w warstwie tłucznia,- w rozgałęzieniach drenażu montujemy wywietrzniki,- siew trawy najlepiej wykonać dopiero w drugim roku eksploatacji oczyszczalni.

Uwaga: Ocieplanie instalacji (przeciw zamarzaniu w zimie) nie jest konieczne. Pompa ściekowa po zakończeniu pracy umożliwia cofnięcie się resztek wody ściekowej do osadnika, a powietrze w rurze nie ma możliwości zamarznięcia. Również woda ściekowa wypełniająca drenaż zdąży wsiąknąć w piasek zanim zamarznie – ścieki podlegają również procesom fermentacji i ich temperatura jest wyższa niż zero stopni. Wskazane jest jednak ocieplenie styropianem części instalacji (od trzeciego osadnika do filtra piaskowego) w przypadku dużego oddalenia filtra od osadników.

4. Obsługa filtra piaskowego w czasie eksploatacji.

Instalacja filtra piaskowego pracować będzie bezawaryjnie pod warunkiem systematycznego dostarczaniu do niej preparatów wspomagających oczyszczanie ścieków. Preparaty typu Szambeks, Bioklar należy nabywać w punktach sprzedaży przydomowych oczyszczalni ścieków i stosować w ilościach przewidzianych w instrukcji. Najczęściej jedną porcję, co dwa tygodnie lub, co miesiąc.

Osadniki przepływoweObsługa osadników polega na kontrolowaniu (jeden raz w roku) poziomu osadu w pierwszym zbiorniku. Poziom osadu powinien być niższy o minimum 1m od wlotu trójnika podającego ścieki do drugiego osadnika (patrz rys 9 oraz opis w rozdziale „Filtr korzeniowy”).

Filtr piaskowyFiltr piaskowy jest w zasadzie bezobsługowy. W kolejnych latach eksploatacji należy tylko kontrolować jego pracę – zaglądając do studzienek rozdzielczych oraz kosić trawę wyrastającą na filtrze i pielęgnować nasadzenia wokół filtra.

Uwaga: Wysiew trawy bezpośrednio na filtrze jest niewskazany z powodu złego ukorzeniania się jej w piasku. Bezpośrednie obsypywanie ziemią filtra jest niedopuszczalne ze względu na możliwość zapchania się przestrzeni między ziarenkami piachu – zmniejszenie czasu pracy filtra.W związku z tym najlepiej okryć filtr agrowłókniną i dopiero na niej ułożyć warstwę torfu, po czym zasiać trawę. Prace te wykonać trzeba dopiero po upływie jednego roku eksploatacji oczyszczalni, – bo piasek w tym czasie ulegnie i będzie można uzupełnić jego ubytki. Niekiedy kopiec filtra może psuć wygląd ogrodu przydomowego. Aby filtr stał się elementem zdobiącym ogród można zmienić jego kształt, odpowiednio dosypując piasek do jego boków. Można na jego powierzchni umieścić pędy ozdobnego bluszczu. Elementy maskujące (zakrywające) to nasadzenia drzew i krzewów wokół filtra. Filtr piaskowy może stać się ozdobą podobną do oczka wodnego.

IV. OCZYSZCZALNIA Z FILTREM GLEBOWYM

1. Przeznaczenie instalacji filtra glebowego.

Instalacja składająca się z 3 osadników i filtra glebowego nazywana jest dalej „Filtrem glebowym”. Nazwa całej instalacji pochodzi od jej zasadniczej części, jaką jest filtr umieszczony w glebie. Instalacja przeznaczona jest dla 2 – 10 stałych mieszkańców. Instalacja filtra glebowego ma parametry obliczone dla ok. 4 - 8 osób. Zwiększenie ilości mieszkańców wymaga zwiększenia wymiarów filtra glebowego (jego długości) tak by długość drenu wynosiła 6 - 7 mb. na jednego stałego mieszkańca.

2. Wymagania lokalizacji urządzeń filtra glebowego.

Wymagania dotyczące lokalizacji instalacji filtra glebowego oczyszczającego ścieki komunalne z domu jednorodzinnego: Działka przydomowa o powierzchni kilku arów (minimum 2 - 3 ary). Naturalny spadek terenu (minimum 1 %). Woda gruntowa głębiej jak 2 m (1,5 m od drenażu). Wyjście kanalizacji z domu nie powinno być głębsze jak 1m.

3. Budowa instalacji filtra glebowego.

Instalacja filtra glebowego składa się z dwóch podstawowych elementów:1. trzech osadników ,2. filtra glebowego.

Rys. 12 Schemat filtra glebowego.

Przepływ ścieków w instalacji jest grawitacyjny - bez użycia pomp. Oczyszczanie ścieków odbywa się przy pomocy naturalnych procesów biologicznych. Proces oczyszczania ścieków musi być jednak wspomagany systematycznym dostarczaniem preparatów. Enzymatyczne biopreparaty (typu: Bioklar, Szambeks itp.) są niezbędne. Dawkujemy je, co dwa tygodnie (lub, co miesiąc) zgodnie z zamieszczoną na opakowaniu instrukcją.

Osadniki przepływowe

Rys. 13 Osadniki przepływowe.

Zadaniem osadników przepływowych (rys. 13) jest oddzielenie części stałych ze ścieków oraz wstępna redukcja zanieczyszczeń. W osadnikach zachodzi obniżenie ilości zawiesin do 60 - 75%. Prawidłowa praca osadników możliwa jest pod warunkiem systematycznego dostarczania biopreparatów typu Szambex, Bioklar itp.Wszystkie osadniki wyposażone są w tzw. separatory kożucha. Są to trójniki rur tak usytuowane by pobierały ścieki ze środkowej części osadników. Komory osadników zbudowane mogą być z dowolnych materiałów pod warunkiem, że są szczelne dla cieczy.

Filtr glebowy - rys. 14, 15 i 16.

Ścieki wstępnie oczyszczone w osadniku trzykomorowym przepływają do zasadniczej części instalacji, jaką jest filtr glebowy (rys. 14, 15 i 16). Filtr zbudowany jest w trzech wykopach o szerokości 0,50m (dno) i długości do 15m każdy. Po wykonaniu wykopów i wyprofilowaniu dna (ze spadkiem ok. 0,5 %) wypełniamy je warstwą tłucznia grubości ok. 0,5 m. W górnej części warstwy tłucznia umieszczamy dren rozsączajacy. Przed przykryciem glebą tłuczeń i dren okrywamy agrowłókniną. Zapobiegnie to zatkaniu glebą przestrzeni pomiędzy kamykami.

Rys. 14 Filtr glebowy – budowa jednego z trzech drenów.

Rys. 15 Przekrój poprzeczny jednego z trzech drenów.

Ścieki przepływając poprzez warstwę tłucznia (ewentualnie pospółki na glebach przepuszczalnych - piaszczystych) oczyszczają się. Zanieczyszczenia pozostają na warstwie tzw. błony biologicznej, otaczającej kamyki lub ziarenka piasku wypełnienia filtra glebowego.Oczyszczone ścieki (woda pościekowa) wsiąkają do głębszych warstw gleby.

Rys. 16 Filtr glebowy – widok z góry.

Uwaga: Warunkiem dobrej pracy filtra glebowego jest zachowanie odległości 1,50 m pomiędzy drenem a lustrem wody gruntowej. Dren umieszczony w warstwie wody gruntowej nie oczyszcza ścieków i może się zapchać.

Filtr glebowy umieszczony powinien być w warstwie gleby (do 0,5 m). Jeżeli warunki terenowe (brak odpowiedniego spadku terenu) zmuszają do umieszczenia drenażu głębiej, musimy upewnić się czy między drenem a wodą gruntową zachowana jest odległość minimum 1,5 m. (Najprostsze określenie poziomu wód podziemnych to pomiar poziomu wody w okolicznych studniach.)

W przypadku umieszczenia drenażu na dużej głębokości konieczne jest spełnienie trzech warunków:1. Umieszczenie drenażu w warstwie tłucznia (w górnej jego części).2. Zaopatrzenie końców drenażu w przewody napowietrzające.3. Zachowanie minimalnego odstępu między drenami – 2 m.

Uwaga: Dodatkowe zwiększenie (wydłużenie) filtra jest konieczne w przypadku budowy instalacji na gruntach gliniastych słabo przepuszczających wodę.

4. Obsługa urządzeń filtra glebowego w czasie eksploatacji.

Instalacja filtra glebowego pracować będzie bezawaryjnie pod warunkiem systematycznego dostarczaniu do niej preparatów wspomagających oczyszczanie ścieków. Preparaty typu Szambeks, Bioklar należy nabywać w punktach sprzedaży przydomowych oczyszczalni ścieków i stosować w ilościach przewidzianych w instrukcji. Osadniki przepływoweObsługa osadników polega na kontrolowaniu (jeden raz w roku) poziomu osadu w pierwszym zbiorniku. Poziom osadu powinien być niższy o minimum 1 m od wlotu trójnika podającego ścieki do drugiego osadnika (patrz rys 13). Kontrolę najlepiej przeprowadzić za pomocą listwy owiniętej płótnem. Po włożeniu listwy do dna osadnika zgromadzony osad przylepi się do płótna. Osad usuwamy zazwyczaj raz do roku – w przypadku osadnika o pojemności 3m3

lub raz na kilka lat, gdy osadnik ma większą pojemność (więcej miejsca na osady). Pozostałe kolejne dwa osadniki kontrolujemy, lecz w praktyce osad w nich nie gromadzi się.

Filtr glebowy.Prawidłowo wykonany filtr korzeniowy nie wymaga obsługi. Obszar filtra nie powinien być jednak obsadzany drzewami ani krzewami ze względu na możliwość zatkania nitek drenu przez wrastające do środka korzenie.

V UWAGI OGÓLNE DOTYCZĄCE WSZYSTKICH OCZYSZCZALNI

Czas bezawaryjnej eksploatacji oczyszczalni to około 20 lat (lub więcej). Aby nie nastąpiło zatkanie instalacji należy unikać dostarczania części nieulegających biologicznemu rozkładowi jak:- chemikalia niezwiązane z prowadzeniem gospodarstwa domowego (proszki do prania, środki czyszczące itp. mogą być oczywiście stosowane),- piach i gleba z mycia obuwia, płukania ziemniaków i warzyw.Należy również:- ograniczyć stosowanie bakteriobójczych środków czyszczących (niszczą również mikroorganizmy w instalacji filtra korzeniowego),- w okresie stosowania antybiotyków przez mieszkańców należy dostarczyć do instalacji zwiększoną ilość biopreparatów (typu: Bioklar, Szambeks itp.) uzupełniających przetrzebione mikroorganizmy w instalacji filtra piaskowego.

Najskuteczniej oczyszcza ścieki filtr korzeniowy, później filtr piaskowy. Najbardziej zawodny może okazać się filtr glebowy.

Uciążliwość zapachowa wszystkich oczyszczalni.

Prawidłowo wybudowana i właściwie eksploatowana oczyszczalnia nie wydziela przykrych zapachów. Ścieki przepływające pod przykrywani, lub w warstwie piasku, tłucznia nie mogą być miejscem rozmnażania się much ani komarów. Zlikwidowana jest tym samym możliwość rozprzestrzeniania się chorób.

Odory wydostające się spod pokryw osadników nie będą się wydostawać pod warunkiem właściwego odpowietrzenia pionu kanalizacyjnego w domu. Główny pion kanalizacji powinien mieć wyprowadzenie ponad dach domu. Ponadto rura kanalizacji (ocieplona) łącząca dom z osadnikami powinna być wypełniona powietrzem w czasie przerw w przepływie ścieków. Wypełniony powietrzem przewód kanalizacyjny pełni wówczas rolę wentylującą osadniki usuwając odory ponad dach. Ponadto rura kanalizacyjna w czasie mroźnej nocy nie zamarznie, jeśli będzie wypełniona powietrzem - powietrze nie zamarza.

Zapotrzebowanie materiałowe (dla wszystkich oczyszczalni).Przydomowe oczyszczalnie ścieków budowane systemem gospodarczym, dają

możliwość ograniczenia wydatków. Do budowy można pozyskać lokalne źródła materiałów, jak: piasek, kamienie polne itp. Jako gotową część oczyszczalni można wykorzystać istniejące szamba, pod warunkiem ich szczelności. Jeśli szambo było zbudowane bez dna (częsta praktyka w poprzednich latach) można je uszczelnić w następujący sposób: wypompowujemy ścieki, a do zbiornika wlewamy jedną betoniarkę rzadkiego betonu. (Pod żadnym warunkiem nie wolno wchodzić do opróżnionego szamba – grozi śmiercią)Do budowy kupuje się materiały dostępne w większości punktów sprzedaży materiałów budowlanych (rury, folia, cement itp.) Samodzielna budowa umożliwia ograniczenie wydatków przynajmniej o połowę, w porównaniu do oczyszczalni wykonywanych przez renomowane firmy. Koszty zakupywanych materiałów powinny się zmieścić w granicach 2 – 4 tysięcy złotych. Zależą one od tego czy możemy wykorzystać istniejące szamba, czy mamy własne zasoby kamieni na polu, czy po budowie domu został nam piasek, rury.

Własnoręcznie wykonana oczyszczalnia to: satysfakcja z pracy, oszczędności na tym, że nie musimy już wywozić ścieków do zbiorczej oczyszczalni i, przede wszystkim, ochrona środowiska.

Proporcje na rysunkach nie są zachowane.

21.02.2005 r. Bogusław Kiedrowski