Biblia-dla-moich-parafian-2-DRUK · 2019. 10. 15. · wę Nowego Testamentu, który jest trzecim i ostatecznym przymierzem. Lud tego przymierza jest ludem chrześcijan, dla których

Spis treści

Wstęp 9

Rozdział pierwszyOdkrywanie św. Pawła

28

Rozdział drugiListy do Tesaloniczan

44

Rozdział trzeciPierwszy List do Koryntian

58

Rozdział czwartyDrugi List do Koryntian

78

Rozdział piątyList do Galatów

96

Rozdział szóstyList do Rzymian

111

Rozdział siódmyList do Filipian

132

biblia dla moich parafian006

Rozdział ósmyList do Kolosan

152

Rozdział dziewiątyList do Efezjan

162

Rozdział dziesiątyList do Filemona

182

Rozdział jedenastyListy pasterskie do Tymoteusza i Tytusa

190

Rozdział dwunastyList do Hebrajczyków

209

Rozdział trzynastyWprowadzenie do Ewangelii

231

Rozdział czternastyEwangelia św. Mateusza

245

Rozdział piętnastyEwangelia św. Marka

304

Rozdział szesnastyEwangelia św. Łukasza

323

spis treści 007

Rozdział siedemnastyDzieje Apostolskie

364

Rozdział osiemnastyListy św. Jakuba i św. Judy

408

Rozdział dziewiętnastyListy św. Piotra

426

Rozdział dwudziestyWprowadzenie do pism św. Jana

441

Rozdział dwudziesty pierwszyEwangelia św. Jana

450

Rozdział dwudziesty drugiListy św. Jana

512

Rozdział dwudziesty trzeciApokalipsa

531

WstępJezus, nasz Pan i Bóg

W obu postaciach Chrystusa objawia się piękno godne wszelkiego uwielbienia. W jednej piękno natury; w drugiej piękno łaski. Jakże jesteś piękny dla Twych aniołów, Panie Jezu, jakże piękny w postaci Boga, w dniu Twej wieczności, w blasku świętych, poczęty przed wszelkim początkiem. Ty, który jesteś świetnością i odbiciem istoty Ojca, nieskoń-czoną światłością życia wiecznego!Jakże piękny jesteś dla mnie, Panie mój, gdy rezygnujesz z tej chwały, gdy się unicestwiasz, gdy pozbawiasz się swego promieniowania! Twa miłość jaśnieje wówczas silniejszym światłem, Twe miłosierdzie i Twa łaska promienieją moc-niejszym blaskiem. Świeć mym oczom, gdy wschodzisz, gwiazdo Jakuba: jakże promieniejesz, gdy wschodzisz kwie-cie z korzenia Jessego: jakże łagodnym światłem jesteś, gdy nawiedzasz ciemności, Jutrzenko, która ukazujesz się na niebie!Jak godne podziwu i cudowne są Twe cnoty anielskie w Twym poczęciu się z Ducha, w Twych narodzinach z Dzie-wicy, w niewinności Twego życia, w rzekach Twej myśli, w blasku Twych cudów, w objawieniach Twych tajemnic!O słońce sprawiedliwości, jakże świecisz po Twym zacho-dzie, gdy zmartwychwstajesz wewnątrz ziemi! Jakże jesteś


piękny w Twej chwalebnej szacie, gdy Ty, Królu, idziesz spoczywać na wyżynach niebieskich!Czyż z tego powodu kości moje nie powinny wołać: „Panie, któż jest podobny do Ciebie”?

Celem przywołanych powyżej słów św. Bernarda jest po-wiązanie rozważań na temat Dobrej Nowiny z myśleniem, które towarzyszyło nam w poprzednim tomie, poświęco-nym Pierwszemu Testamentowi. W istocie bowiem ten długi proces biblijnego wtajemniczenia doprowadzić ma nas do wypowiedzenia słów: „Jezus, nasz Pan i Bóg!”, tak by modlitwa św. Bernarda stała się naszą własną. Droga ta, wiodąca poprzez całe bogactwo Biblii, ma nam uchylić rąbka tajemnicy, kim jest Jezus, kim jest nasz Bóg, a w kon-sekwencji – pozwolić nam zrozumieć, kim jest wierny tego Boga, czyli chrześcijanin.

Święty Paweł mówi: „Postanowiłem bowiem (…) nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzy-żowanego” (1 Kor 2,2)1. Jedynym celem Biblii jest dać nam poznać Chrystusa. Cała reszta jest tylko przygotowaniem bądź konsekwencją tego odkrycia. Osobiście dokonałem go dzięki lekturze dzieła Jeana Massina Le Rire et la Croix (Śmiech i krzyż), w którym znalazłem taki oto fragment:

Skosztujcie i zobaczcie, jak Pan jest dobry! Człowiek jest za darmo powołany do najbardziej niepojętego związku z miłością doskonałą i jedyną cudownością; przez swój stan nadprzyrodzony wyniesiony jest do uczestnictwa w życiu Boga. Człowiek wie o tym, wierzy w to i miałby nigdy nie spróbować, jak Bóg jest dobry, nigdy nie skosztować

1 Fragmenty Pisma Świętego cytowane za: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. 5 na nowo opracowane i poprawione, Pallottinum, Poznań 2003.

wstęp 011

tego Chleba ofiarowanego na wieczność, aby choć trochę uświadomić sobie jego istotę? Więcej: człowiek ten jest nie tylko za darmo przebóstwiony, lecz właśnie jego, grzesznika, cuda miłosierdzia włączają w Baranka złożonego w ofierze przez niego i dla niego; odkupienie czyni go przez Ciało Mistyczne jednym bytem ze swym Zbawicielem. Czyż więc miałby nie troszczyć się o Tego, który samego siebie wydał za niego, czyż miałby nie poświęcić się za swego przyja-ciela i nie troszczyć się o ofiarowanie całego życia pełnego ogromnej wdzięczności?Więcej: czy ów człowiek, z całą dobrą wolą dążąc do zaan-gażowania swego życia w służbie Chrystusa, miałby nigdy się nie zastanawiać nad swym Mistrzem, nad tym, jaki On jest? Chcąc przyprowadzić Mu swych braci, miałby znać Go tak mało, iż nie wiedziałby, co o Nim mówić? We wszystkich swych działaniach kierując się miłością do Niego, nie odczuwałby nigdy przemożnej chęci spędzenia kwadransa na modlitwie w największej bliskości z Tym, którego kocha? Byłby gotów wyrzec się swej wolności, przebaczać nieprzyjaciołom, opanowywać swe popędy lub nimi kierować, a nawet znosić męczeństwo przez wierność Bogu, którego przyjaźń przynosiłaby mu tak niewiele ra-dości, iż miałby nie cieszyć się, myśląc o Nim? Nie będąc masochistą bądź całkiem zdolnym do życia, musiałby być ostatnim z głupców. Nawet kantysta nie byłby tak niedo-rzeczny w swej moralnej obojętności. Chrześcijanin, dla którego Jezus nie byłby wszystkim, rozchwiewałby i sa-botował całe swe istnienie, aby podobać się Komuś, kto pozostawałby mu obojętny!

Czyż być księdzem może oznaczać coś innego niż „od-słaniać”, czyli zdejmować zasłonę, która uniemożliwia nam odkrycie tego niezwykłego Oblicza?


Już to samo jest przyczyną naszej osobistej radości, naszej nadziei i wiary, a cóż dopiero, gdy pragniemy być apostołami. I nie znam nikogo, młodego czy starego, zdrowego czy cho-rego, kogo odkrycie to by nie zachwyciło, nie wyrwało z jego problemów, by dotrzeć do cudownego brzegu przyjaźni! Jezus jest przyjacielem przez duże „P”. Do nas należy dalsze posuwanie się na drodze tego odkrycia, z całym bogactwem, jakie daje nam Biblia. Albowiem Jezus jest tak wielki, że nasze oczy nie mogą dostrzec Go za jednym spojrzeniem; jest tak niezmierny, że serce nasze eksplodowałoby, gdyby On nie przedsięwziął środków ostrożności w objawianiu się nam. Tym sposobem, w najczulszej ze wszystkich miłości, Jezus zawsze stara się, by nasze serce czuło stopniowo ro-snącą radość.

Kto zatem przeczytał Pierwszy Testament, mógł odkryć czułość Boga i Jego wierność przymierzu. Drugi Testament, który jest przedmiotem tej książki, pokazuje nam, że chrze-ścijanin to człowiek:

– dla którego Bogiem jest Jezus Chrystus; – dla którego Bogiem jest Jezus Chrystus, który stał się

człowiekiem; – który za św. Pawłem mówi: „Już nie ja żyję, lecz żyje

we mnie Chrystus” (Ga 2,20).

Bogiem jest Jezus Chrystus

Każdy człowiek religijny musi najpierw zadać sobie pytanie: „Jaki jest mój Bóg?”. Być może jest to jakikolwiek bóg, lecz trzeba mieć pewność i nie pomylić się co do osoby, gdyż podobnie jak ma to miejsce w małżeństwie, nie jesteśmy związani, jeśli byliśmy przekonani, że zawieramy przymierze z Bogiem, a poślubiliśmy innego boga. Niełatwo jest uniknąć tego paradoksu, gdyż o Bogu tak wiele już zostało powie-

wstęp 013

dziane. Ludzie zawsze mieli Boga w swoim polu widzenia. I to tak dalece, że przy braku czujności można dać „swemu” Bogu definicję Woltera, Sokratesa, Platona, które są bardzo godne szacunku, ale nie przybliżają nam one naszego Boga. Dla chrześcijanina Bóg nazywa się Jezus Chrystus.

Zmartwychwstanie dowodzi, że Jezus jest Bogiem. Fakt zmar-twychwstania jest centralnym przedmiotem naszej wiary. Pewien człowiek zwyciężył śmierć, która nas paraliżuje z po-wodu grzechu pierworodnego. Człowiek ów z konieczności musi być Bogiem. Albo został wskrzeszony przez kogoś innego, albo zmartwychwstał sam z siebie. A jeśli wskrzesił sam siebie, to może być jednie Bogiem. Człowiek ten jest pierwszym, który złamał pierworodne potępienie. Jezus na nowo otwiera raj, zamknięty z powodu grzechu, otwiera raj życia, miłość życia. On jest pierwszym, który w wielkanocny poranek śmiał się z radości, śmiechem wiecznym. A zatem pierwszą łaską, o którą należy prosić, jest uświadomienie sobie, kim jest ów Zmartwychwstały. Poprzez tego czło-wieka, który je, pije, ściska dłonie swych przyjaciół, który mówi im: „Zobaczcie, dzieci, nie jestem jakimś duchem, nie trzeba się bać”, należy dostrzec, że to Bóg przechodzi. Niezależnie od badań naukowych, które mają wyjaśnić owo „jak” zmartwychwstania… to Bóg przechodzi.

Starajmy się wciąż na nowo uświadamiać sobie następu-jący fakt: naszym Bogiem jest zmartwychwstały człowiek! Zmartwychwstanie, unicestwiając śmierć, zabiło grzech, który jest przyczyną śmierci, i umożliwiło przywrócenie przy-mierza. Jezus Chrystus jest Kapłanem, Mostem. Zostaliśmy odcięci od źródła życia. Jezus przywrócił prąd. Na nowo podłączył nas do życia, jednakże mógł to uczynić tylko przez budowę mostu między dwoma brzegami. Jezus Chrystus jest Kapłanem właśnie dlatego, że łączy dwa krańce, dwa wymiary: Boga i człowieka. Sam w sobie, przez swe istnienie,


nic nie czyniąc, nic nie mówiąc, jest Tym, który przywra-ca przymierze. W Nim znajduje kulminację cała historia biblijna, a zwłaszcza odnowa świata, którą Biblia zapowia-da. Układ Biblii jest przecież następujący: najpierw kilka rozdziałów, w których wszystko przebiega dobrze, potem długa opowieść o tym, że wszystko idzie źle, ale na szczęście ulega naprawie, wreszcie – niczym pokaz sztucznych ogni – zakończenie Apokalipsy, kiedy wszystko zostaje całkowicie odnowione. „Przyjdź, Panie Jezu, przyjdź!”. Wszystko jest gotowe. Ludzkość ponownie stała się Twoją piękną, na nowo oczarowaną Oblubienicą, która w pełnej gotowości oczekuje Ciebie, swego Oblubieńca…

W tej środkowej części Biblii, która objętościowo stanowi niemal jej całość, spotykamy Chrystusa przygotowującego się do paschy, Jego paschę, wreszcie Chrystusa paschalnego wypełnionego. Zmartwychwstały Chrystus stanowi cen-trum Biblii. Jezus wypełnia chrześcijanom całą perspekty-wę Nowego Testamentu, który jest trzecim i ostatecznym przymierzem. Lud tego przymierza jest ludem chrześcijan, dla których Bogiem jest Jezus Chrystus. Bogiem pierwszego i drugiego przymierza był JHWH, Bóg Jedyny. To ważne, by dobrze sobie uświadomić, że miłość spowodowała zmianę w Niezmiennym; że w Trójcy Świętej od zawsze, aż po zwia-stowanie, był Ojciec, Syn i Duch Święty; od zwiastowania po zesłanie Ducha Świętego – Ojciec, Jezus, Syn Maryi, i Duch Święty; zaś od zesłania Ducha – Ojciec, Chrystus totalny, w którym my jesteśmy, oraz Duch Święty. Trójca Święta nie była niezmienna. Mamy tu do czynienia z tajemnicą, ponie-waż zdanie to brzmi z pozoru niedorzecznie, nie jest prze-cież możliwe, by Trójca Święta podlegała zmianie. Jednakże istnieje tyle rzeczy niemożliwych, których Panem jest Bóg. Pod tym właśnie względem nasza religia różni się od religii teozofów, filozofów, którzy studiowali Boga, od stoików…

wstęp 015

Jezus wprowadza nas w pobliże Tego, którego nazywa „Ojcem moim i Ojcem waszym”. Daje nam Ducha, który jest Jego Duchem. Jednym słowem, „my” jesteśmy z Trójcy Świętej, a nasz Bóg jest Bogiem szczególnym, ponieważ w żadnej religii Bóg nie łączy się z wiernymi. Co najwyżej zaprasza ich (co niekiedy idzie bardzo daleko) do naśladowa-nia Go, do przeobrażania się na Jego obraz, lecz nie przyłącza ich do siebie.

Uznanie Boga przez zmartwychwstanie musi zostać poprzedzone przemienieniem. Uznać prawdę, że Jezus jest Bogiem i czło-wiekiem, jest o wiele łatwiej nam niż tym, którzy widzieli Go, jak wśród nich rośnie, pracuje, dla których – jak pisze Charles Péguy – wyrabiał stoły, krzesła czy trumny… Syn Boga! (por. Łk 4). Trudniej natomiast zaakceptować fakt, że Chrystus musiał cierpieć, aby wejść do swej chwały. Zajrzyj-my do Ewangelii. Jezus próbował trzykrotnie uświadomić apostołom, że trzeba najpierw umrzeć, by zmartwychwstać. Nigdy się z tym nie pogodzili, ponieważ nikt nie chce przyjąć do wiadomości, że szczęście przychodzi przez krzyż, że życie przychodzi przez wyrzeczenie. Nikt nie akceptuje zasady, że kto traci, ten zyskuje.

Musimy błagać Jego dobroć o łaskę przemienienia, trze-ba bowiem, aby On sam przemienił naszą ideę Boga i do-prowadził nas do uznania, że Chrystus zmartwychwstały jest tą samą, a zarazem całkowicie inną osobą niż Chrystus z Nazaretu. Musimy dostrzec, że On wypełnia Pisma oraz że Chrystus zmartwychwstały z Wielkiej Nocy jest faktycz-nie Tym, za którego Mojżesz i Eliasz przyszli poręczyć na Górze Przemienienia. On posiada wszystkie atrybuty Boga. Jego należy prosić o łaskę rozumienia Jego nowego sposobu bycia. Chrystus zmartwychwstały to Ten, którego miłość nie jest już ograniczona przestrzenią i czasem. Może On służyć naraz więcej niż tylko jednemu przyjacielowi. Jakie to


piękne! Jezus zmartwychwstały jest jednocześnie w Emaus, w Jerozolimie, w Galilei, jest tam i tutaj. Dlaczego? Nie dlatego, że przenika przez ściany, lecz dzięki temu, że mi-łość, moc Boża tak dalece uwzniośliła Jego ciało, że już nie ono stanowi przeszkody. Coś niezwykłego! W tym właśnie widzę nadzwyczajny dowód Jego boskości. Człowiek, który przeszedł przez zmartwychwstanie. Do odkrycia tej prawdy potrzebna jest łaska przemienienia. Chrześcijanin to ktoś, kto doświadczył własnego przemienienia i dostrzegł całą rzeczywistość osoby Chrystusa, prawdziwego Boga.

Przemienienie zostanie poprzedzone stopniową epifanią (obja-wieniem). W Ewangelię należy wchodzić od końca, zaczynając od Wielkiej Nocy. Tym, którzy uwierzyli, że pewien człowiek zmartwychwstał, ewangeliści mówią: „Teraz powiemy wam, kim jest ten człowiek”. I przypominają, w jaki sposób się urodził, jak żył, co mówił i dlaczego został skazany.

Kontemplacja Nowego Testamentu jest dla nas spotka-niem. Daje nam okazję uznania Boga w Jezusie oraz powody, by Go kochać: cuda, przebaczenie grzechów, zmartwych-wstanie umarłych… Jednakże spotkanie to dokonuje się zawsze za pośrednictwem apostoła, sługi Bożego, którego Bóg stawia na naszej drodze. Zawsze znajdzie się jakiś apo-stoł, ponieważ tak właśnie zapragnął Jezus. Warto przy-pomnieć słowa św. Pawła: „Oni są apostołami? Ja także!”. Gdy tzw. judeochrześcijanie kwestionują doktrynę Pawła, on usprawiedliwia się bez kompleksów, mówiąc: „To prawda, jestem grzesznikiem, jestem niczym, lecz jestem cennym środkiem głoszenia nauki Jezusa Chrystusa”. Nasz Bóg, który stał się człowiekiem, nasz Jezus Chrystus przechodzi przez Kościół i przez apostoła – to jedna z zasadniczych cech Nowego Testamentu. Bezpośrednia więź duszy z Panem nie istnieje: realizuje się poprzez zgromadzenie, przez sługę Boga, przez słowo. Chrześcijanin jest w stanie ewangelizacji

wstęp 017

permanentnej, to znaczy że zawsze jest na drodze nieustan-nego odkrywania swego Boga.

Wreszcie przychodzi Apokalipsa: nic się nie wydarzyło, dopóki chrześcijanin nie spotkał Chrystusa, jedynej odpo-wiedzi na swe pragnienie i potrzebę. „Oto stoję u drzwi i ko-łaczę… Jeśli ktoś Mi otworzy, wejdę do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze mną”. Taki jest nasz Bóg. Właśnie wtedy przychodzi czas, by spostrzec, że skoro nasz Bóg przychodzi wieczerzać z nami, to znaczy, że jest On człowiekiem…

Bogiem jest Jezus Chrystus, który stał się człowiekiem

W życiu chrześcijanina Chrystus nie może być kimś obcym. Nie wystarczy, byśmy uznawali Jego ważność, byśmy doce-niali Jego nadzwyczajność, chylili czoła przed Jego bosko-ścią, bo nawet wówczas Jezus może pozostać dla nas obcy. Znam wielkich ludzi, których podziwiam, lecz którzy nie mają znaczenia dla mojego życia. Kibicowałem wyczynom kosmonautów… Jednakże Jezus nie jest kosmonautą, który jak meteor przeleciał po niebie natury ludzkiej. Jezus prosi, by mógł usiąść przy nas i przestał być obcy naszemu życiu. Nowość Nowego Testamentu nie polega tylko na tym, że Jezus jest zarazem Bogiem i człowiekiem. Trzeba prosić Pana o łaskę pojmowania faktu, że ów niezwykły zmartwychwsta-ły Bóg, którego widzieliśmy, jest całkowicie człowiekiem. Wielką nowością Nowego Testamentu jest zatem możliwość wejścia w kontakt z Nim, postrzegania Go naszymi zmy-słami, naszym sposobem poznawania, i to w samym sercu naszych podstawowych problemów: w śmierci i chorobie, w miłości, w pragnieniu wzrastania, w naszym życiu z inny-mi. Weźmy dla kontrastu przykład Buddy. Bardzo trudno jest dosięgnąć, dotknąć Buddy. Potrzeba wiele kontempla-cji, sposobu poznania, który nie jest niemożliwy – wielu


ludziom się to udaje – ale jednak jest dość trudny. Chrze-ścijanie są uprzywilejowani, mając Boga, który jest łatwo dostępny. Możemy komunikować się z Bogiem, ponieważ jest On człowiekiem.

Poważną trudnością w modlitwie, w kontemplacji bywa brak umiejętności pokonania znudzenia, przyzwyczajenia, tej szarej bezbarwności, cienia, który zdaje się nieuchronnie ogarniać wszelkie przepowiadanie, wszelkie zwiastowanie Boga, każdy temat religijny. Nasz Bóg, będąc człowiekiem, pozwala nam odkrywać serce, które tak bardzo umiłowało ludzi, jak mówiła św. Małgorzata Maria Alacoque. Możemy wejść z Nim w kontakt, możemy tego kontaktu pragnąć, zwłaszcza że słuchając Go z uwagą i spędzając z Nim czas, nabierzemy przekonania, że Jezus Chrystus naprawdę bierze na siebie wszystkie nasze troski. Taki właśnie jest cel niniej-szej książki: odkryć żywego człowieka.

Pamiętam, że gdy miałem około dwudziestu pięciu lat i ujrzałem Boga tak bardzo troszczącego się o wszystko, co powodowało moje drżenie, powiedziałem: „To jest mój Bóg!”. Towarzyszyła mi jednak wówczas myśl, że nie można być Jego uczniem, nie wyrzekając się własnych aspiracji, że musiałbym wyniszczyć się doszczętnie, by mógł się we mnie zrodzić chrześcijanin, a tym bardziej ksiądz. A ja nie byłem gotów, nie chciałem stać się smutny! Zarazem czułem, że jestem wezwany w sposób nadzwyczajny. Na szczęście jakiś czas później pojąłem różnicę między wyrzeczeniem się sie-bie a dezintegracją własnego „ja”. Są to rzeczy całkowicie odmienne. To nie jest tak, że dla zwiastowania życia, rado-ści mamy poświęcić moje życie, pozwolić zniszczyć własne istnienie! To wyrzeczenie siebie ma być jak przycięcie drze-wa – nie po to, by je zniszczyć, ale po to, by lepiej rodziło, wydawało piękniejsze kwiaty i owoce.

wstęp 019

Jeśli pomyślimy o wielkim pragnieniu rozwoju, o ogrom-nej woli życia, jaka obecnie ogarnęła ludzkość, to w sposób oczywisty mamy do czynienia z Dobrą Nowiną! Dobrą Nowiną jest spotkanie z Bogiem, który jest tak bardzo ludzki, braterski, który ma swój sposób wyrażania, własną psychologię, charakter… Rzecz jasna, trzeba Go wciąż od-krywać, nie zadowalać się powierzchowną wiedzą o Nim, lecz naprawdę z Nim obcować. Bóg może nas pociągnąć jedynie w relacji intymnej, bliskiej. A z Bogiem chrześcijan taka relacja jest możliwa.

Prawdziwą nowością chrześcijaństwa jest odkrycie religii doskonale ludzkiej. Można tu przywołać Pascala, przypo-mnieć św. Bernarda, św. Jana od Krzyża, wszystkich wielkich świętych. Jeśli ich śpiewy ku chwale Boga były możliwe, to dlatego, że istnieje „gleba” Jezusa Chrystusa! Święci nie śpiewaliby w ten sposób, gdyby nasz Bóg nie stał się czło-wiekiem, gdyby do tego stopnia nie był godny podziwu i miłości, a wreszcie – gdyby Go nie spotkali.

Aby Go odkryć, trzeba Go spotkać i pozwolić Mu się zdobyć. Można bowiem latami żyć życiem chrześcijańskim i nie znać Jezusa. Już św. Tomasz mówił, że niczego nie przyjmuje się bez apetytu. Studiowanie Biblii ma na celu właśnie odnowienie naszego apetytu na Jezusa Chrystusa, abyśmy traktowali Jego Ewangelię jak, nie przymierzając, płytę z ulubioną muzyką. Niech nam śpiewa i się podoba!

Gdy Bóg nabierze osobowości, gdy Go odkryjemy, wów-czas będziemy Go mogli kontemplować… Dzięki studio-waniu Biblii wszyscy powinniśmy umieć bez zastanowienia odpowiedzieć na pytanie, dlaczego jesteśmy chrześcijanami. Co nas uwiodło w Jezusie? Na pytanie Jezusa: „Dla ciebie Kim jestem? Dlaczego Mnie kochasz?”, każdy winien odpo-wiedzieć bez zwłoki. Jeśli bowiem musimy zastanawiać się,


dlaczego kogoś kochamy, oznacza to, że jeszcze nie bardzo mocno go kochamy.

Ważne, by odkryć w Pismach to, co czyni Go naszym Przyjacielem… Już Pierwszy Testament pozwolił nam od-kryć i „skosztować”, jak dobry jest Pan. Teraz nadszedł czas tego odkrycia w odniesieniu do Jezusa. Oczarowanie Nim dokonuje się przez rozważanie czułości Chrystusa wobec tych wszystkich, których On spotyka. Zwłaszcza św. Marek i św. Mateusz podają wiele przykładów cech charakteru i za-chowań Jezusa wobec innych. Wobec dzieci (Jezus prosi, aby pozwolono dzieciom przychodzić do Niego. Nadaje znaczenie tym, których świat nie poważa. Jego porządek wartości jest inny. Poświęcić czas dziecku to dla Jezusa tak, jakby poświę-cić go królowi. Powiedział: „Miejcie się na baczności wy, moż-ni, silni, sprytni. Jeśli nie staniecie się jak to dziecko pośród nich, nie będzie dla was miejsca w królestwie Bożym!”. Świę-tego Piotra pouczył: „Jeśli nie będziesz jak to dziecko, nie wejdziesz!”). Wobec ubogich (ubodzy w cnoty, w pieniądze… wszyscy ubodzy. Miłość Jezusa do ubogich… Kto kocha ubogich, ten ma w sobie niezwykłą głębię. Zauważmy suro-wość Jezusa wobec bogatych, wobec pewnych siebie, jak ów gruby, bogaty pan na jednej z planet w Małym Księciu). Wobec grzeszników i chorych (piękne jest, gdy ten, kto zajmuje się chorymi, patrzy na nich, spędza z nimi czas). Wobec apostołów (niewyczerpana jest dobroć i czułość Jezusa wobec Dwunastu, co obrazuje choćby historia Jezusa i św. Piotra, począwszy od pierwszego dnia, gdy teściowa Piotra wpadła w gniew, bo ten poszedł za Janem, poprzez słowa: „Umrzyjmy razem z Nim!”, jego zaparcie się: „Ja? Nie znam tego człowieka. Ni-gdy go nie widziałem. Nigdy, nigdy, nigdy!”, aż po: „Panie, Ty wiesz wszystko, Ty wiesz, że Cię kocham” oraz darowaną mu moc uzdrawiania chorych. Historię św. Piotra i Jezusa trzeba odczytać ponownie i w całości…). Wobec kobiet (Maria

wstęp 021

Magdalena, Samarytanka… Jeśli chcemy uświadomić sobie, że nasz Bóg jest naprawdę człowiekiem, to właśnie dzięki niezwykłemu dialogowi między Jezusem a Samarytanką). Wobec tłumów (tłumy ze sceny błogosławieństw, z rozmnoże-nia chlebów, tłumy, które witały Go w Niedzielę Palmową, a także już na innej drodze, w pamiętny piątek… Tłumy i Jezus… Jezus, który przemawia do tłumów… Jezus jako trybun, który porusza tłumy! Cuda, których dokonuje wobec tłumów… Jezus naprawdę jest Kimś, kto ma uprzywilejo-waną relację z ludźmi).

Jezus nie przyszedł, by uczynić z nas porządnych dewotów, bigotów, lecz ludzi świętych, którzy umieją żyć. Najpiękniej-szym wyrazem człowieczeństwa Jezusa jest to, że daje nam życie w obfitości, czyniąc nas solidarnymi z Nim samym. Celem Jego przyjścia jest to, byśmy mieli życie i byśmy je mieli w obfitości. On trudził się w tym właśnie celu: „Przy-szedłem, abyście mieli życie!”. Mówi to na wiele sposobów: „Ja jestem winnicą”, „Ja jestem chlebem”. Podczas lektury słynnego szóstego rozdziału myślimy zawsze o Eucharystii. I słusznie. Tymczasem uwaga… Gdy Jezus w szóstym roz-dziale Ewangelii św. Jana mówi: „Jestem dobry jak chleb, jestem jak chleb życia, Ja jestem chlebem życia”, wskazuje nie tylko na sakrament Eucharystii, ale także chce nam przez to powiedzieć: „Jestem żyjący”. Takie jest zresztą Jego imię w Apokalipsie. Bo kontakt z Nim nas ożywia, czyni z każ-dego z nas istotę żywą, osobę szczęśliwą, że żyje. Gdyby nasz Bóg był starym, pomarszczonym mnichem, który prawiłby nam: „Musicie wykonywać ćwiczenia pobożnościowe, od-prawiać wasze praktyki religijne”… cóż, nie byłby naszym Bogiem! Gdy On przychodzi z całym swoim porywem życia, wolą życia, choćby nawet prowadząc nas przez wyrzeczenie i śmierć (bo i taka jest nieraz cena), wiemy przynajmniej, że celem jest życie.


Takiego Chrystusa trzeba przepowiadać! O takiego prosić! A nie prosimy, ponieważ nie ośmielamy się… ponieważ Go nie poznaliśmy… ponieważ nie zostaliśmy zdobyci, pochwy-ceni… Ponieważ nie odkryliśmy jeszcze Ewangelii.

„Już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus”

Słowa te mogą nagle nabrać niezwykłego blasku: nie jestem już sobą samym, to On mnie pochwycił, zawładnął mną i żyje we mnie. Mam Jego szaleństwo, Jego życie jest we mnie. Nie jestem już sobą. Tak brzmią słowa miłości.

Człowiek, który spotkał Chrystusa, jest chrześcijani-nem przez przyłączenie do Niego. Pozostaje on nie tylko w związku z Chrystusem, lecz także w przyjaźni z Nim. Całe życie religijne wierzącego zostaje określone na nowo w kategoriach przyjaźni jako utożsamienie, stopniowe zjed-noczenie z Bogiem-człowiekiem. Wierzący staje się Nim samym, bowiem Bóg sam stał się człowiekiem. Święty Leon powiedział: „Uczynił się człowiekiem, aby człowiek stał się Bogiem”. Chrześcijanin osiąga szczęście upragnione przez Sokratesa, który mówił: „Poznaj samego siebie”. Chrześcija-nin zna samego siebie: jest człowiekiem-Bogiem. Chrześci-janin jest człowiekiem-Bogiem, ponieważ jest przyłączony do Boga-człowieka.

Rozwój chrześcijanina, człowieka, który spotkał Jezusa Chrystusa, zależy od pokarmu jego wiary, od jego miło-ści. Tego pokarmu dostarcza lektura Nowego Testamen-tu. Jeśli człowiek ten będzie karmić swoją wiarę, będzie też wzrastał, rósł aż po pełny wzrost Chrystusa, jak mówi św. Paweł, aby człowieczeństwo ostatecznie rozkwitło, stając się w pełni „człowieczeństwem-bóstwem”, przebóstwionym człowieczeństwem.

wstęp 023

Wola Boga, abyśmy mieli życie w obfitości, jest uwolnie-niem nas od fałszywej sprzeczności między życiem doczesnym a życiem duchowym. Aby być dobrym chrześcijaninem, nie trzeba żyć połowicznie. To nieprawda, że, jak mówił niegdyś Nietzsche, chrześcijanie są ofiarami alienacji, ży-ciowymi nieudacznikami, którzy niczego już nie oczekują od życia ziemskiego, a zwracają swe oczy jedynie ku niebu! Jezus – patronem nieudaczników, pozyskiwaczem niepełno-sprawnych duchowo? Cóż za pomysł… Jezus jest radością i pasją życia! Przyjaciele Jezusa mieliby być nieudacznikami, życiowymi karłami? Skądże znowu… Oni są prawdziwymi ludźmi, którzy niczego się nie boją, nawet śmierci. Dopóki boimy się śmierci, dopóty nie zrobimy niczego wielkiego. Trzeba ryzykować śmiercią, aby dokonać jakiejś wielkiej rzeczy w życiu. Jean Mermoz nie przeszedłby Andów, gdyby nie ryzykował śmiercią. Chrześcijaninem jest ten, kto prze-chodzi przez Andy cierpienia, zniechęcenia, zwątpienia, kto przechodzi przez Andy mizantropii, choroby, rozpaczy… To ktoś, kto odnajduje siebie samego po drugiej stronie, w świetle rodzącego się Jezusa Chrystusa!

Chrystus to nadzieja ostatecznej odnowy, stałość w bu-dowaniu nowego człowieka. Stałość w wysiłku, pomimo porażek, mimo grzechów… Stałość w radości, pomimo sprze-ciwów, jakie spotykają chrześcijanina, pomimo cierpień… Chrześcijanin bowiem nie cierpi mniej niż inni, przyjmując zarazem zasadę, że kto traci, ten zyskuje, jako jedyną regułę własnego życia, jedyną mądrość.

Chrześcijanin czuje się bratem wszystkich ludzi, w po-wszechnej komunii z tym samym Panem. Jak każda praw-dziwa miłość, miłość Jezusa gromadzi i łączy. Cudowne jest rodzenie się przyjaźni, gdy się kocha. Cóż dopiero, gdy wszy-scy kochają Tego samego: „Przyjaciele moich przyjaciół są


moimi przyjaciółmi”. W każdym człowieku odkryć istotę umiłowaną przez Jezusa, który oddał za nią swoje życie… Jezus powiedział: „Co uczyniliście najmniejszemu, Mnie uczyniliście”. Co za niezwykła wspólnota! Jak niezwykłe przesłanie dla epoki, która szuka równości, solidarności mię-dzy ludźmi, możliwości powszechnego braterstwa.

Chrześcijanin w pokoju oczekuje powrotu Pana, który jest celem wszelkiej ludzkiej działalności. Gdy chrześcijanin odkrył swego Przyjaciela, zaczyna odliczać dni i w prawdzie swego serca wypowiada pozdrowienie pierwszych chrześcijan: „Przyjdź, Panie Jezu!”. Powrót Jezusa jest pewny. Pewne są nowe niebiosa i nowa ziemia i wszystko, czego chrześcijanin doświadcza obecnie, odnosi się do tej prawdy. Jego własna śmierć nabiera nowej barwy, jest wprowadzeniem w osta-teczne życie z Nim, końcem nieobecności. Zamiast mówić: „Koniec świata”, chrześcijanin mówi: „Nareszcie prawdziwy świat!”. Przypomnijcie sobie Jana XXIII, który zaczyna swój testament słowami: „Każdy dzień jest dobry, by się narodzić, i każdy dobry, by umrzeć…”.

Oczekując na powrót Pana, chrześcijanin doświadcza wszystkiego w nowym i niezwykłym życiu religijnym. Po-nownie odkrywa wielki plan Boży. Czyni to, przywracając grzechowi jego właściwe miejsce przez porzucenie religijnej niedojrzałości i faryzeizmu, który nie potrzebuje Przyjaciela i nie zachwyca się tym, że jako pierwszy i na zawsze został umiłowany! To poczucie wyzwala. Chrześcijanin nie mówi już: „To nie ja, to inny…”, ale przyznaje: „Ja to uczyni-łem”. Źdźbło i belka. Jezus powiedział: „Usuń najpierw belkę z twego oka, a potem będziesz mógł usunąć pyłek z oka twe-go brata”. Czyni to, traktując prawo jako kodeks przyjaźni. Bo czy między przyjaciółmi nie ma kodeksu postępowania? Wprost przeciwnie. Prawo przyjaźni jest odmienne, lecz pozostaje prawem, i to niezwykłym. Nowe wymaganie nie

wstęp 025

jest dla chrześcijanina uciskiem, wyobcowaniem, lecz kolej-ną okazją do odkrywania Przyjaciela. Traktuje Kościół jako Ciało Chrystusa i zgromadzenie Jego przyjaciół, ze ściśle wyznaczonym, trudnym, a zarazem zachwycającym miejscem apostoła – aż do Jego powrotu. I gdy na przykład nie podoba mu się sposób odprawiania mszy przez księdza, wie, że udając się z wizytą, nie zawsze musi się zwracać uwagę na służą-cego. Ważny jest ten, kto nas zaprasza. Czy jeśli otrzymam zaproszenie na obiad od pana Y, odpowiem: „Nie, dziękuję, nie podoba mi się jego służący”?! No cóż, jeśli ksiądz mi nie odpowiada, muszę pamiętać, że ważny jest Pan domu. Nie traćmy czasu na przyglądanie się służącemu…

Począwszy od chrztu, życie sakramentalne staje się zatem rytuałem przyjaźni, która potrzebuje sposobu wyrażania się i daje siłę na obecne życie. Jest to postawa jak najdalsza od formalizmu. „Idę na mszę” oznacza wówczas: „Mam spotka-nie z moim Przyjacielem”. Jeśli nie mogę się na nie stawić, wypada, bym się z Nim rozmówił. Może się przytrafić, że raz nie stawię się na spotkanie, lecz nie więcej… A przynajmniej muszę się wobec Niego wytłumaczyć! Jak bowiem można wystawić do wiatru Jezusa Chrystusa? Po cóż te wszystkie teoretyczne dyskusje o zobowiązaniach. Albo jesteś przyja-cielem, albo nie. To proste.

*

Kończąc to wprowadzenie, niech mi będzie wolno raz jeszcze przytoczyć słowa Jeana Massina:

Od chwili, gdy On uobecnił się wobec nas, nie możemy twierdzić, że reszta nas nie obchodzi. Byłoby bowiem gro-teskowe i oburzające, gdyby nasza miłość do czegokolwiek mogła się zmniejszyć wówczas, gdy jesteśmy z Tym, który


jest Miłością. Czyż cały świat nie staje się nieskończenie piękniejszy i bardziej godny naszego uczucia, jeśli patrzymy nań oczami jego Stwórcy i miłujemy go sercem jego Zbawi-ciela? Z chwilą jednak, gdy zaczęliśmy wiedzieć, czym jest miłość do Jezusa lub raczej czym jest Jego miłość do nas, nasza historia osobista przestaje być przedmiotem naszego zainteresowania. Interesujący staje się tylko Ten, którego znalazłem, który dał mi siebie, mimo że Go nie szukałem, bez mojego wysiłku. Ten, który pochwycił mnie tylko dla siebie, mimo że nawet nie myślałem o tym, by Go pragnąć.Jakże śmieszne jest mówić o zainteresowaniu wobec tej Niagary uwielbienia, skruchy, entuzjazmu, wdzięczności, zadziwienia, pragnienia i uświęcenia, która wytryska bez końca z duszy, dla której Jezus jest obecny, w której On żyje; jeszcze śmieszniejsze wobec tego oceanu, gdzie naj-mniejszy gest, najmniejsze słowo Pana z Jego Ewangelii, każda chwila codziennego życia zanurza nas w hojności Stwórcy, w miłosierdziu Zbawiciela, w czułości Przyjacie-la, w triumfalnej chwale umiłowanego Króla, w bliskości Tego, który jest w nas bardziej nami niż my sami, zanurza w samym w Jezusie. Gdy pragniemy o tym wszystkim powiedzieć, przytłacza nas niedorzeczność nagromadzonych ludzkich słów. Kto da nam język krwi, łez i ognia, nieprzetłumaczalne westchnienia Ducha Świętego, aby mówić ludziom o Nim? Aby wiedzieli to, co my wiemy, że ich życie stałoby się cudowne, że nigdy już nie martwiliby się, że cieszyliby się wraz z nami, jeśli tylko zechcieliby każdego dnia uczynić w sobie małą chwilę ciszy, w której rozbrzmiałaby Dobra Nowina. Chwilę tylko tak długą, by usłyszeli, że On puka do tych zapomnianych lub zamurowanych drzwi w głębi naszego serca. Aby zauwa-żyli, że Ktoś czeka, aż zwrócą na Niego uwagę, że wymyśla

wstęp 027

najsubtelniejsze fortele, by przełamać ich obojętność. Ktoś, kto kryje się we wszystkich wydarzeniach naszego codzien-nego życia, aby zdobyć choć jedno spojrzenie naszej miłości!

Niech książka ta będzie dla ciebie, miły Czytelniku, Przy-jacielu, tą chwilą prawdziwego spotkania w radości płynącej z poczucia, że jesteś kochany.

Marcel Debyser

Rozdział pierwszy

Odkrywanie św. Pawła

Nie ten jest bowiem wypróbowany, kto się sam przechwala, lecz ten, kogo uznaje Pan. (…)Mówię to ku waszemu zawstydzeniu, tak jakbym chciał okazać moją pod tym względem słabość. Jeżeli inni zdo-bywają się na odwagę – mówię jak szalony – to i ja się odważam. Hebrajczykami są? Ja także. Izraelitami są? Ja również. Potomstwem Abrahama? I ja. Są sługami Chry-stusa? Zdobędę się na szaleństwo: Ja jeszcze bardziej! Bardziej przez trudy, bardziej przez więzienia; daleko bar-dziej przez chłosty, przez częste niebezpieczeństwa śmier-ci. Przez Żydów pięciokrotnie byłem bity po czterdzieści razów bez jednego. Trzy razy byłem sieczony rózgami, raz kamienowany, trzykrotnie byłem rozbitkiem na mo-rzu, przez dzień i noc przebywałem na głębinie morskiej. Często w podróżach, w niebezpieczeństwach na rzekach, w niebezpieczeństwach od zbójców, w niebezpieczeństwach od własnego narodu, w niebezpieczeństwach od pogan, w niebezpieczeństwach w mieście, w niebezpieczeństwach na pustkowiu, w niebezpieczeństwach na morzu, w niebez-pieczeństwach od fałszywych braci; w pracy i umęczeniu, często na czuwaniu, w głodzie i pragnieniu, w licznych postach, w zimie i nagości, nie mówiąc już o codziennej udręce płynącej z troski o wszystkie Kościoły. Któż od-czuwa słabość, bym i ja nie czuł się słabym? Któż doznaje

odkrywanie św. pawła 029

zgorszenia, żebym i ja nie płonął? Jeżeli już trzeba się chlu-bić, będę się chlubił z moich słabości. Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, Ten, który jest błogosławiony na wieki, wie, że nie kłamię. W Damaszku namiestnik króla Aretasa rozkazał pilnować miasta Damasceńczyków, chcąc mnie pojmać. Ale przez okno spuszczono mnie w koszu przez mur i tak uszedłem rąk jego.Jeżeli trzeba się chlubić – choć co prawda nie wypada – przejdę do widzeń o objawieniach Pańskich. Znam czło-wieka w Chrystusie, który przed czternastu laty – czy w ciele – nie wiem, czy poza ciałem – też nie wiem, Bóg to wie – został porwany aż do trzeciego nieba. I wiem, że ten człowiek – czy w ciele, nie wiem, czy poza ciałem, też nie wiem, Bóg to wie – został porwany do raju i słyszał ta-jemne słowa, których się nie godzi człowiekowi powtarzać. Z tego więc będę się chlubił, a z siebie samego nie będę się chlubił, chyba że z moich słabości. Zresztą choćbym i chciał się chlubić, nie byłbym szaleńcem; powiedziałbym tylko prawdę. Powstrzymuję się jednak, aby mnie nikt nie oceniał ponad to, co widzi we mnie lub co ode mnie słyszy. Aby zaś nie wynosił mnie zbytnio ogrom objawień, dany mi został odcień dla ciała, wysłannik szatana, aby mnie policzkował – żebym się nie unosił pychą. Dlatego trzykrotnie prosiłem Pana, aby odszedł ode mnie, lecz mi odpowiedział: «Wystarczy ci mojej łaski. Moc bowiem w słabości się doskonali». Najchętniej więc będę się chlubił z moich słabości, aby zamieszkała we mnie moc Chrystusa (2 Kor 10,18; 11,21–12.9).

Bóg stworzył nas do życia wiecznego w miłości i radości. Jego zamysł został podważony przez grzech pierworodny, który w świat wprowadził śmierć. Bóg odnowił swój plan


przez zmartwychwstanie Jezusa, przez które dokonuje się w istocie zmartwychwstanie świata, zniesienie śmierci i grze-chu w nowym i ostatecznym przymierzu ludu Bożego „przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie”. W naszym życiu osobistym urzeczywistniamy to stopniowe zmartwychwsta-nie przez przyłączenie się w wierze do Pana. Wymaga ono znajomości Jego słowa poprzez Pismo i Tradycję, a dokonuje się drogą nieustannego nawrócenia dzięki światłu i mocy Ducha Świętego.

Cały Nowy Testament przygotowuje nas do spotkania z Chrystusem. Święty Paweł jest pierwszym pisarzem Nowe-go Testamentu, a zatem pierwszym świadkiem tego, czym stało się przymierze po zmartwychwstaniu Jezusa. Dla chrze-ścijanina stanowi on zatem zasadnicze ogniwo w przejściu od dawnego prawa do nowego przymierza oraz w odkryciu razem z rabinem Saulem, czym w życiu wierzącego jest spo-tkanie ze Zmartwychwstałym.

Święty Paweł jest dla nas szczególnie pożyteczny, nie znał bowiem Chrystusa podczas Jego życia na ziemi. Istotą jego relacji z Jezusem jest zatem wyłącznie zmartwychwstanie w czasach, gdy Kościół pierwotny nie był jeszcze obciążony sprawami drugorzędnymi. Być chrześcijaninem to być jak Paweł. Stąd wynika znaczenie dla nas jego pism w całym ich bogactwie. Jest ono tym większe, że podczas każdej mszy wypowiada się ustęp z pism Pawła, co oznacza, iż w pismach tych Kościół dostrzega fundament naszej wiary.

Niezależnie od tych wszystkich względów św. Paweł jest prawdziwym tytanem miłości Jezusa. Nie ma nic bardziej ożywczego dla naszej wiary niż obcowanie z tym apostołem, oczywiście pod warunkiem wejścia w prawdziwy kontakt z tą niezwykle bogatą osobowością. Aby cel ten osiągnąć, niezbędne jest najpierw odkrycie, na czym polega począt-kowa myśl chrześcijańska, do której należy myśl św. Pawła.


Myśl pierwszych chrześcijan

Jezus nie napisał ani słowa, a Jego myśl znamy jedynie po-przez jej oddźwięk w wierze pierwszej wspólnoty chrześci-jańskiej, co znalazło wyraz zwłaszcza u św. Pawła, św. Jana i ewangelistów synoptyków. Czy w takim razie, jak utrzy-mują niektórzy, nie jest możliwe, byśmy znali właściwą myśl Chrystusa? Nic podobnego. Doktryna katolicka jest nad-zwyczaj klarowna w tej kwestii: Pismo zakorzenione jest w Tradycji, nigdy nie funkcjonuje w oderwaniu od życia Kościoła, poza nim nie ma sensu. Co nie oznacza oczywi-ście, byśmy nie mieli brać pod uwagę gatunku literackiego, osobowości autora, środowiska odbiorców, okoliczności, w jakich znajdował się wówczas lud chrześcijański, by wła-ściwie rozpoznać myśl Pana wyrażoną przez natchnionego autora. Wszystko to jest szczególnie ważne u św. Pawła, jako że pojawienie się chrześcijaństwa w łonie judaizmu stanowiło prawdziwą rewolucję.

Znajomość początkowej myśli chrześcijańskiej nie tylko nie stanowi przeszkody, lecz okazuje się warunkiem odkrycia Pawłowego przesłania, gdyż Kościół nie może pozostawać w sprzeczności z Pismem. Mieści on w sobie świadków życia Pana, Jego śmierci i zmartwychwstania. Po odejściu Jezusa apostołowie, posłuszni nakazowi Mistrza, budowali Kościół. Święty Paweł pisał w obrębie tego rodzącego się Kościoła, pośród wszystkich ówczesnych problemów.

Naturalne byłoby zatem rozpocząć studium Nowego Testamentu od Dziejów Apostolskich, my jednak wybra-liśmy porządek chronologiczny. Niemniej, chcąc odkryć św. Pawła i myśl pierwszych chrześcijan, czytelnik odniesie wielką korzyść z lektury tej księgi.

Jakie były główne wątki myślowe, stanowiące kulturę chrześcijańską u jej początków? Najpierw i przede wszystkim trzeba wymienić judaizm po okresie wygnania, wywodzący


się z wielkich proroków, których mieliśmy okazję odkryć w poprzednim tomie Biblii dla moich parafian. Judaizm ten naznaczony jest pragnieniem ochrony Tory przed wszelkimi wpływami zewnętrznymi związanymi z kolejnymi okupa-cjami Persów, Greków i Rzymian. Walka ta, bardziej niż się sądzi, wpłynęła na postawę współczesnych Jezusowi wobec Mistrza.

Wewnątrz judaizmu istniało kilka szkół teologicznych, z faryzeuszami i saduceuszami na czele, różniących się stano-wiskiem wobec zmartwychwstania umarłych. Paweł należał do faryzeuszy. Istniała też szkoła esseńczyków, wsławiona zwłaszcza wspólnotą z Qumran. Byli to zaciekli przeciwnicy okupanta, oczekujący na zwycięskiego Mesjasza, który przy-wróci Izraelowi niepodległość. Paweł był żydem żarliwym, podlegającym wszystkim tym wpływom. Sam o tym mówił, a jego życia i pism nie można zrozumieć z pominięciem tych uzależnień, od których następnie Apostoł Narodów się zdystansuje.

Okupacja rzymska wprowadziła w myśl bliskowschodnią epoki Pawłowej przede wszystkim wpływy filozofii greckiej, które wyraźnie odnajdujemy w sposobie wypowiadania się apostoła, ale także w przejawach kultu Rzymu i cesarza. W pismach Pawłowych daje się odczuć również wpływ ta-jemnych religii wschodnich (apostoł jest im przeciwny, ale czerpie z nich obrazy, za pomocą których przedstawia chrze-ścijanom doktrynę zmartwychwstania). Dostrzegalny jest także wpływ gnozy, który będzie jeszcze bardziej widoczny w pismach z II wieku. Doktrynę tę można podsumować zda-niem, którego wpływ na myśl Pawła jest niewątpliwy: „Zba-wieni jesteśmy przez wiedzę”. Czynnikiem zdecydowanie najważniejszym jest oczywiście judaizm i Stary Testament: Paweł zna Biblię i czyni z niej istotę swego języka bądź dla uzasadnienia swej argumentacji, bądź w celu wyjścia poza


judaizm. W Kościele katolickim pisma Pawłowe mają często opinię trudnych, prawdopodobnie z powodu nieznajomo-ści Biblii przez katolików. W każdym razie pewne jest, że aby móc docenić pisma św. Pawła, wierzącemu niezbędna jest rzeczywista kultura biblijna. I odwrotnie, można po-wiedzieć, że dzięki Pawłowi cały Stary Testament nabiera swego prawdziwego znaczenia: jest on przygotowaniem do zmartwychwstania Jezusa.

Przed rozpoczęciem lektury pism św. Pawła konieczne jest usytuowanie jego listów w chronologii pism Nowe- go Testamentu:

– rok 50 Ewangelia św. Mateusza (aramejska?), dotąd nieodnaleziona

– lata 50–52 dwa Listy do Tesaloniczan

– rok 56 List do Filipian

– rok 57 Pierwszy List do Koryntian List do Galatów Drugi List do Koryntian

– lata 57–58 List do Rzymian List św. Jakuba

– lata 61–63 List do Kolosan List do Efezjan List do Filemona

– rok 64 Pierwszy List św. Piotra Ewangelia św. Marka


– rok 65 Pierwszy List do Tymoteusza List do Tytusa Ewangelia św. Mateusza Ewangelia św. Łukasza Dzieje Apostolskie

– rok 67 List do Hebrajczyków Drugi List do Tymoteusza

– lata 67–71 List św. Judy Drugi List św. Piotra

– rok 95 Apokalipsa Ewangelia św. Jana Listy św. Jana

Życie Apostoła Narodów

W życiu św. Pawła można wyodrębnić cztery etapy: od na-rodzin między rokiem 5 a 15 do roku 45, kiedy miał miejsce początek wielkich misji apostolskich, lata 45–48 (trzy wielkie misje apostolskie), lata 58–63 (niewola w Cezarei i Rzymie), ostatnie lata życia i męczeńska śmierć. Informujące nas o jego życiu źródła to Dzieje Apostolskie (rozdziały 9–11 i 14–18) oraz Listy: do Galatów 1,11–2,14; Pierwszy do Koryntian 15,8–9 i Drugi do Koryntian 11,22–12,12; do Rzymian 11,1; do Filipian 3,4–6; Drugi do Tymoteusza 1,5 i 3,10–11.

Paweł urodził się między 5 a 15 rokiem w Tarsie w Azji Mniejszej. Po roku 30 mieszkał w Jerozolimie. Nawrócił się w latach 34–36 i przebywał w Damaszku oraz w Arabii. Od-wiedził apostołów w latach 37–39, a następnie powrócił do Tarsu, by wreszcie osiąść w Antiochii, skąd wyruszać będzie na każdą ze swych wielkich misji apostolskich.


Pierwsza misja miała miejsce między rokiem 45 a 49. W roku 50 Paweł uczestniczył w soborze jerozolimskim, który uregulował problemy postawione przez tzw. chrześcijan judaizujących, utrzymujących, że chrześcijanie powinni ściśle przestrzegać przepisów prawa żydowskiego, a w szczególno-ści obrzezania. Drugą misję, podczas której napisał Listy do Tesaloniczan, odbył w latach 50–52. Misja trzecia przypadła na lata 53–58 i wówczas powstały Listy do Koryntian, Ga-latów, Rzymian i Filipian. Niewola cezarejska miała miejsce między rokiem 58 a 61, rzymska objęła lata 61–63. Z tego czasu wywodzą się Listy do Kolosan, Efezjan i do Filemona. Między uwolnieniem a drugim aresztowaniem Paweł podjął jeszcze jedną podróż i napisał Pierwszy list do Tymoteusza oraz List do Tytusa. Drugie aresztowanie sprowadziło go do Rzymu, skąd pochodzi Drugi List do Tymoteusza. Męczeń-stwo Pawła miało miejsce w roku 67.

Znając przebieg życia św. Pawła, bez wątpienia łatwiej nam zrozumieć jego zdanie: „Dla mnie umrzeć to Chrystus”. Spójrzmy na niezwykłe bogactwo tej osobowości, która skła-nia do słów: „Być chrześcijaninem to być Pawłem”. Posunę się nawet dalej, twierdząc, że na drodze Abrahama, Mojże-sza i proroków Paweł jest rzeczywiście tym, który najlepiej uosabia przymierze ze Zmartwychwstałym, rzucając światło na całą Biblię.

Człowiek, którego Jezus pochwycił i uczynił wyjątkiem „dla Ewangelii”

O św. Pawle napisano wiele. Jeden z najpiękniejszych tekstów znalazłem kiedyś we wstępie do Listów apostoła:

Paweł oddał się na służbę umiłowanego Chrystusa bez resz-ty i z całym niezwykłym bogactwem swego usposobienia.


Bezpośredni kontakt z tą zadziwiającą osobowością stanowi dla nas wcale niemałą korzyść z lektury listów Pawłowych. W historii chrześcijaństwa próżno szukać duszy tak hojnie obdarowanej. Jest on zarazem mistykiem i człowiekiem czynu, teologiem i misjonarzem, założycielem i organizatorem, „karczowni-kiem” i pasterzem, katechistą, przewodnikiem dusz, dys-putantem, mówcą. Całość niezwykła, w której łączy się tyle pozornie wykluczających się darów.Podobne kontrasty dostrzegalne są w jego charakterze. Jest on zarazem dumny i pokorny, odważny i lękliwy, niezależny i przerażony samotnością, uczuciowy i sarkastyczny, uprzej-my, niekiedy prawie ceremonialny i surowy, gwałtowny, gniewny: ma delikatność czystego serca a czasem posuwa się do słów, które w naszych przekładach zmuszeni jeste-śmy łagodzić; jest wspaniałomyślny i dokuczliwy, ostrożny i porywczy.Zawsze niespokojna wrażliwość stanowi jeden z dominują-cych rysów charakteru Pawła. Niewielu jest ludzi, którzy w tym stopniu otrzymali dar miłowania. Dar ten karmił się bogactwami jego czystego serca. Paweł oddał się całkowicie, bez reszty, z absolutną bezinteresownością. Chcąc wyrazić swe uczucia dla przyjaciół i „dzieci” w Chrystusie, znajdo-wał słowa najczulsze, najbardziej wzruszające porównania; mówił nawet o zazdrości (2 Kor 11,2). Nigdy żaden czło-wiek nie zwracał się przedtem do sobie podobnych z taką namiętnością. Przez stulecia przetrwały jego czułe wołania, zapewnienia o oddaniu, pełen poruszenia wyraz rozpaczy. Z serca Pawła wytrysnęły te zachwycające zwroty, które rozgrzewały zapał apostołów i sprawiały, że miękły serca tych, którzy otrzymali dar duchowego pokrewieństwa.Rozumiemy teraz, dlaczego Paweł jest znakomitym mówcą. Nieznane mu są co prawda „techniki” Lizjasza czy Cyce-


rona, a tym bardziej chęć podobania się, wrodzona sercu każdego artysty. Wszystko w nim jest proste, spontaniczne, prawdziwe. Mimo że w opinii przeciwników mowa jego jest „godna pogardy” (2 Kor 10,10), a on sam deklaruje się jako prostacki w słowie, Paweł wierzył w skuteczność słowa i okazał się niestrudzonym mówcą. Elokwencja Pawła jest wiernym obrazem jego duszy. Nikt bardziej nie zasługuje na pochwałę Pascala: „Gdy widzi się styl naturalny, odczuwa się zdumienie i zachwyt, albowiem zamiast spodziewanego autora znajduje się człowieka”. Zapał tej wibrującej duszy odczuwa się wciąż na tych stronicach, których nie dotknęło znamię czasu. Niektórym ustępom nie można się oprzeć; czytelnik czuje się urzeczony i chcąc nie chcąc ustępuje tej najwyższej mocy.Jakże oprzeć się połączeniu zwięzłej, ścisłej, bezlitosnej dia-lektyki ze wzruszeniem, namiętnością, uniesieniem? Bez względu na zapamiętałość, jaką przejawia Paweł dla obrony i zwycięstwa swej tezy, nie traci on nigdy z pola widzenia czytelnika, którego nieoczekiwanie bierze na świadka, na-kłania, gani, a nawet mu wygraża. Na samych szczytach dialektyki i teologii nadal pozostaje polemistą i pasterzem. Myśl i człowiek są nierozłączne. Dusza, która się modli i śpiewa, objawia się u Pawła zawsze obok umysłu, który rozważa, argumentuje i przekonuje. Stąd wielka rozmaitość tonu i tak wielkie rozbieżności, że wielu zbitych z tropu krytyków uznało, że ze względu na podobieństwa należy pozbawić Pawła jego prawowitych dóbr.Wszędzie po trosze spotkał się Paweł z rozmaitymi formami nieżyczliwości i zazdrości. Jego listy pełne są aluzji do walk, jakie musiał wydać wrogom zewnętrznym i wewnętrznym. Posuwali się oni do kwestionowania jego zdrowia. Paweł wielce cierpiał z powodu tych sprzeciwów i napaści. Były


one dlań tym bardziej dotkliwe i bolesne, że groziły ode-rwaniem od niego, a często od samej wiary w Chrystusa, Kościoły, które założył. Paweł broni się i kontratakuje. Pod-kreśla swe godności apostoła i z właściwą sobie mieszaniną sumy i pokory, wszelką inicjatywę i chwałę w swych doko-naniach przypisuje zawsze łasce Boga i wsparciu Chrystusa. Szczerość i żywiołowość Pawła są niecodzienne. Idzie on aż do końca tak w prześladowaniu, jak w głoszeniu Ewangelii. Wolny jest od wszelkich kompleksów: widzi swoje wady i mówi o nich. Odrzuca dyplomację Piotra, słabość chrze-ścijan, podstępne ataki zwolenników nawrotu do judaizmu.

Paweł ma czułe serce. Czułości jego nie można opisać, lecz się jej doświadcza. Wspaniałą ilustracją jest opis Pawłowego nawrócenia. Jezus dobrze zna swego apostoła; zawładnął nim, jak zdobywa się ukochaną osobę.

Paweł jest realistą i organizatorem, dostosowuje się do wszystkich rozmówców. Jest zarazem misjonarzem i paste-rzem zakorzenionej wspólnoty. Stanowi żywą odpowiedź na fałszywy problem, który tak bardzo zajmował księży w ostatnich latach: czy można być równocześnie misjonarzem na zewnątrz chrześcijaństwa i autentycznym animatorem wspólnoty wierzących? Pod tym względem był Paweł naj-większym natchnieniem i wzorem dla mej własnej posługi.

Apostoł ostatecznie uwolnił mnie ponadto od pewnej ciążącej mi bardzo niejasności. Nie tak odległy jest czas, gdy poważnie twierdziło się, że apostoł i kapłan są bez grzechu i że takimi być powinni. Bóg tylko wie, jak wielu przyjaciół odeszło z seminarium z powodu tej zasady, która stanowi być może jedną z głównych przyczyn kryzysu powołań. Pa-weł twierdzi coś przeciwnego: Jezus wybrał mnie i udzielił mi wyjątkowych darów nie z powodu mych zasług, lecz


z miłości. Co więcej, w mych słabościach znajduję okazję do stwierdzenia Jego darmowej miłości i wszechmocy. „Jeżeli już trzeba się chlubić, będę się chlubił z moich słabości” (2 Kor 11,30). Słowa te były w moim życiu wielkim powiewem świeżego powietrza, który ze śmiechem rozpraszał wszelką hipokryzję „świętoszków”, jaką należało – bo było to wów-czas w dobrym tonie – okazywać wobec naszych braci.

Poetyka listów

Listów napisanych przez Pawła z Tarsu jest trzynaście lub czternaście, zależnie od tego, czy List do Hebrajczyków przy-pisuje się Pawłowi, czy też jednemu z jego uczniów. Są to najdawniejsze teksty chrześcijaństwa. Mają one charakter pism okazjonalnych i nie stanowią wykładu katechetyczne-go lub teologicznego – nie dlatego, że apostoł lekceważył przekazywanie wiernym solidnego nauczania, lecz z tego powodu, że pisze w odpowiedzi na pytania, jakie stawia sobie wspólnota.

Paweł zwraca się do niej następująco: „Dowiedziałem się, że macie taki oto problem, a ponieważ pewien nasz przyjaciel gotów jest udać się do was, powierzam mu ten list, oczekując niecierpliwie, aż sam będę mógł was odwiedzić”.

Pisma te są zatem listami. Zawartemu w nich wykładowi doktrynalnemu towarzyszy nauka moralna. Interpretacja jest trudna nie z powodu języka – potocznej greki – lecz z uwagi na abstrakcyjne myślenie, a zwłaszcza „spiralny” rozwój myśli, któremu towarzyszą długie dygresje – skłon-ność, której ulegają wszyscy płomienni mówcy. Paweł często zapomina skończyć zdanie, nie cofa się przed paradoksem, czyni zaskakujące skróty. Trudności dopełnia fakt, że Paweł kilkakrotnie dyktował swoje listy.


Doktryna św. Pawła

Myśl przewodnia św. Pawła, obecna w każdym napisanym liście, to kwestia miejsca inicjatywy Boga Ojca w naszym zbawieniu oraz dzieło Chrystusa Odkupiciela.

Przez Jezusa Chrystusa zmartwychwstałego idziemy do Jego Ojca. Paweł przypomina nieustannie, że cała historia naszego zbawienia zaczyna się w miłości Ojca, który bez-względnie pragnie naszego zbawienia – naszego szczęścia i przywrócenia przymierza miłości między Nim a nami, które zostało zerwane przez grzech pierworodny.

Listy rozpoczynają się dziękczynieniem Ojcu w imię na-szego Pana Jezusa Chrystusa. Po modlitwie tej natychmiast następuje inna, w której apostoł, zgodnie ze zwyczajem czę-stym u Żydów, prosi Ojca o błogosławieństwo dla swych przyjaciół.

Dalej głosi Paweł pierwszeństwo wezwania Bożego: „Wy-brał was Bóg jako pierwociny do zbawienia przez uświęcenie w Duchu i przez wiarę w prawdę. Po to wezwał was przez nasze głoszenie Ewangelii, abyście dostąpili chwały Pana na-szego Jezusa Chrystusa” (2 Tes 2,13–14).Jesteśmy powołani przez Ojca do komunii w Chrystusie, aby stanowić w Nim jedno ciało-Kościół. Kościół jest komunią – wspólnotą po-wołanych przez Boga.

Bóg jest miłosierny, lecz jest także Bogiem gniewu. Gnie-wa Go grzech, zerwanie przymierza. Zgodnie z tradycją proroków żydowskich apostoł w stanowczych słowach daje wyraz gniewu Boga, lecz podobnie jak u proroków, tak w nauczaniu Pawła ważne jest, że w nawróceniu górę biorą miłosierdzie i miłość.

Inny temat częsty u Pawła, również płynący z judaizmu, to mądrość Boga „według przedwiecznego zamysłu, jaki powziął w Jezusie Chrystusie”. Z tego punktu widzenia Pa-weł jasno wyraża tajemnicę solidarności wszystkich ludzi


w Adamie i w Chrystusie zmartwychwstałym. Jego słowa stanowią uwieńczenie biblijnego objawienia w kwestii zła. Będziemy o tym mówić przy okazji Listu do Rzymian.

Wreszcie Paweł do znudzenia powtarza, że Bóg jest je-dynym sprawiedliwym, jedynym świętym. Usprawiedliwia nas w imię obietnic, jakie uczynił. Jesteśmy uczestnikami Jego świętości przez czystą miłość.

Dzieło Pawła skoncentrowane jest na Chrystusie Odku-picielu. Jezus został posłany przez Ojca. Pierwszy nas umi-łował, nas – grzeszników. Ojciec posyła Go, aby „pojednał świat”. W Drugim Liście do Koryntian apostoł streszcza misję Chrystusa i misję Kościoła w „pojednaniu”, które przyniesie nam szczęście. Jezus dokonuje tego pojednania, oddając swe życie za nas i przyłączając nas do siebie. Zbawie-nie osiąga w Nim swą pełnię, lecz pozostaje do wykonania w oczekiwaniu i nadziei; zostanie całkowicie zrealizowane z chwilą powrotu Pana.

Zbawienie dokonuje się jak wykup wyzwalanego niewol-nika, stąd Jego imię – Odkupiciel. Mesjasz to ten, który zo-stał zapowiedziany w Starym Testamencie. W odnowionym przymierzu wyzwala nas ze wszystkich skutków grzechu, jak Bóg wyzwolił swój naród z Egiptu. Ceną tego wyzwolenia i odkupienia jest krew Chrystusa. Święty Paweł pozostawał pod wielkim wpływem cywilizacji swego czasu, stąd znacze-nie, jakie miały dla niego wykup i wyzwolenie niewolników.

Trzeba sobie wyobrazić uczucie człowieka, który osiąga wolność i może wreszcie powiedzieć: „Moja żona, moje dzieci, mój dom, moja praca…”, by zrozumieć wyzwolenie, jakie przynosi Jezus. Kto nie był uwięziony, nie może pojąć tego symbolu użytego przez apostoła.

Zrozumiałe jest zatem, że Jezus stanowi centralny wątek całej duchowości Pawłowej. Pan ofiarowuje swój akt posłu-szeństwa, by zadośćuczynić za pierworodne nieposłuszeństwo.


Jak opisuje List do Filipian, cała tajemnica Chrystusa zawarta jest w wyniszczeniu i wywyższeniu Jezusa.

On to, istniejąc w postaci Bożej,nie skorzystał ze sposobności,aby na równi być z Bogiem,lecz ogołocił samego siebie,przyjąwszy postać sługi,stając się podobnym do ludzi.A w zewnętrznej postaci, uznany za człowieka, uniżył samego siebie,stając się posłusznym aż do śmierci –i to śmierci krzyżowej.Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię,aby na imię Jezusazgięło się każde kolanoistot niebieskich i ziemskich, i podziemnych.I aby wszelki język wyznał,że Jezus Chrystus jest PANEM –ku chwale Boga Ojca (Flp 2,6–11).

Ustęp z Listu do Filipian jest podsumowaniem całej Ewangelii Pawłowej oraz ewangelicznej doktryny, że kto traci, ten zyskuje. Bóg wskrzesza swego Syna i czyni Go ożywczym Duchem. Zmartwychwstając, Jezus zdolny jest w tych, którzy w Niego wierzą, tchnąć „ducha Bożego”, który od stworzenia świata przekazuje życie Boga. Stąd, mówi apostoł, chrześcijanin natchniony tym duchem widzi wszystkie rzeczywistości w sposób nowy.

By zrozumieć św. Pawła, nie należy obawiać się material-nego realizmu tych obrazów. Tchnienie Boga, owszem, ale


także ciało Chrystusa zrodzone z tego cudownego pocałunku. Święty Paweł nigdzie nie mówi o „ciele mistycznym”, lecz o ciele Chrystusa. Jakże – mówi on – mógłbym zjednoczyć moje ciało ożywione tchnieniem Boga z ciałem nierządnicy?

Ojciec daje więc swemu Synowi panowanie nad wszyst-kimi ludźmi, czyni z Niego Pana wszelkiego stworzenia. Sadza Go po swojej prawicy. Przez Niego wprowadza całą ludzkość na łono Trójcy. I tu również należy odkryć cały realizm tej prawdy, aby dobrze pojąć św. Pawła: „Zostaliśmy nazwani dziećmi Boga i rzeczywiście nimi jesteśmy”. Przez chrzest staliśmy się inni, włączeni w Chrystusa, a przez Niego w Trójcę Świętą. Życie nigdy już nie będzie takie samo, gdy człowiek uświadomił sobie tę rzeczywistość. Między innymi nie do pomyślenia jest już podział chrześcijan, gdyby bowiem wobec jednego ducha istniały dwa ciała Chrystusa, jedno z nich nieuchronnie byłoby bez ducha.

Przez Eucharystię i pozostałe sakramenty aktualizujemy, czynimy dzisiaj obecnym nasze zbawienie dokonujące się „w drodze”. Paweł dużo myśli o powrocie Jezusa, oczekuje Go z takim uczuciem, że oznajmia: „Dla mnie umrzeć to zysk. Jeśli ma to być dla waszego dobra, zgadzam się pozo-stać jeszcze trochę, ale proszę was, zbytnio nie przedłużajcie, nie opóźniajcie zbyt cudownej chwili spotkania z moim Panem, niewysłowionego uścisku Tego, który oczekuje mnie na progu swego domu”.

Szczęśliwy na zawsze chrześcijanin, który u św. Pawła odkrył tę tajemnicę miłości.

Rozdział drugi

Listy do Tesaloniczan

Paweł, Sylwan i Tymoteusz do Kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu i Panu Jezusie Chrystusie. Łaska wam i pokój!Zawsze dziękujemy Bogu za was wszystkich, wspominając o was nieustannie w naszych modlitwach, pomni przed Bo-giem i Ojcem naszym na wasze dzieło wiary, na trud miłości i na wytrwałą nadzieję w Panu naszym Jezusie Chrystusie. Wiemy, bracia przez Boga umiłowani, o wybraniu waszym, bo nasze głoszenie Ewangelii wśród was nie dokonało się samym tylko słowem, lecz mocą i działaniem Ducha Świę-tego oraz wielką siłą przekonania. Wiecie bowiem, jacy dla was byliśmy, przebywając wśród was. A wy, przyjmując słowo pośród wielkiego ucisku, z rado-ścią Ducha Świętego, staliście się naśladowcami naszymi i Pana, tak że okazaliście się wzorem dla wszystkich wie-rzących w Macedonii i Achai. Dzięki wam nauka Pańska stała się głośna nie tylko w Macedonii i Achai, ale wasza wiara w Boga wszędzie dała się poznać, tak że nawet nie potrzebujemy o tym mówić. Albowiem oni sami opowiadają o nas, jakiego to przyjęcia doznaliśmy od was i jak nawró-ciliście się od bożków do Boga, by służyć Bogu żywemu i prawdziwemu i oczekiwać z niebios Jego Syna, którego wskrzesił z martwych, Jezusa, naszego wybawcę od nad-chodzącego gniewu (1 Tes 1,1–10).

listy do tesaloniczan 045

Nasze zbawienie dokonuje się w Chrystusie zmartwych-wstałym. Nie można bez wielkiego wzruszenia czytać tych pierwszych wersetów, które zostały napisane po zmartwych-wstaniu Jezusa.

Gdy jakaś grupa ludzi przyłącza się do Chrystusa, wów-czas następują w niej pewne przeobrażenia, których ani nie można wymyślić, ani też nie zawsze da się ich oczekiwać. Jednym z najważniejszych i niezbyt częstym u katolików skutków jest to, że ludzie ci natychmiast zaczynają oczekiwać powrotu Zmartwychwstałego.

Paweł jest świadkiem wiary pierwszych chrześcijan, zanim jeszcze została ona przeładowana drugorzędnymi przepisami. Lektura Listów do Tesaloniczan jest więc dla nas okazją po-wrotu do źródeł naszej wiary, co pozwoli uczynić ją bardziej dojrzałą. Lektura ta stanowi również katechezę sprowadzoną do samej istoty rzeczy.

Tesaloniczanie zostali ochrzczeni z powodu prostego faktu: wierzyli w zmartwychwstanie Jezusa. Potem zosta-li oczywiście zaproszeni do odbycia całej drogi moralnej, która powoduje pogłębienie ich wiary. W takiej perspekty-wie należy rozważać oba listy. Święty Paweł zachęca w nich nowych chrześcijan z Tesaloniki do wprowadzenia w życie wiary, którą przyjęli oni przez chrzest. Na tym polega dla nas, chrześcijan, znaczenie tych pism.

Odkrywanie ksiąg: wprowadźcie wiarę w życie

Święty Paweł nawrócił się między rokiem 33 a 36. Po chrzcie żył samotnie na Pustyni Arabskiej. Potem przez trzy lata głosił Ewangelię w Damaszku; w tym też czasie udał się do Jerozolimy, aby otrzymać inwestyturę od apostołów. Po tej wizycie wraca do Tarsu, swej ziemi rodzinnej, gdzie głosi


Dobrą Nowinę i w 44 roku poznaje Barnabę, którego an-gażuje do pomocy w tym zadaniu. Na rok przed podjęciem pierwszej podróży apostolskiej udaje się do Antiochii w Syrii, gdzie przepowiada Ewangelię.

Pierwszą podróż misyjną Paweł odbywa w latach 45–48. Ewangelizuje wówczas Cypr i południe Turcji, ustanawiając w młodych, dopiero co założonych wspólnotach hierarchię kościelną. Uderzające jest, że pierwsze wersety Nowego Testamentu wspominają już o kolegialności: „Paweł, Sylwan i Tymoteusz do Kościoła Tesaloniczan…”.

W latach 49–50 ma miejsce sobór jerozolimski, a w okre-sie 50–52 druga podróż apostolska, podczas której Paweł ewangelizuje Syrię, Cylicję, Likaonię, Frygię, Galację, Myzję i Troadę. W Troadzie miał słynne widzenie, w którym ukazał mu się Macedończyk, błagając, by przeprawił się przez cie-śninę i przyniósł Ewangelię do Macedonii. Udaje się zatem do Macedonii na północy Grecji i głosi Ewangelię w Filippi, Salonikach i Berei. Później dotrze aż do Aten i przez 18 mie-sięcy przebywać będzie w Koryncie (jego pobyt opisany jest w Dziejach Apostolskich 17,1–10). Stamtąd właśnie zimą 50–51 pisze do młodej wspólnoty w Tesalonice znane nam dwa listy. Ma to miejsce rychło po nawróceniu Tesaloniczan i celem Pawła jest uzupełnienie braków w ich wierze, a także utrwalenie wierności nowych chrześcijan.

Tymoteusz, którego Paweł wysłał do Salonik dla zasię-gnięcia informacji o wspólnocie, powrócił z dobrymi wie-ściami. Paweł napisze do nich, chwaląc ich za przylgnięcie do wiary, za wierność. Skorzysta też z okazji, by odeprzeć kalumnie rzucane na niego przez Żydów. Trzeba wiedzieć, że nawróconymi z Salonik byli nie-Żydzi, co wywołało reakcję Żydów zamieszkujących w tym mieście.

Wkrótce po wyjeździe apostoła nastąpiło wśród tych mło-dych chrześcijan pewne osłabnięcie w wierze. Paweł pisze do


nich również po to, by namówić ich do wierności pierwsze-mu zaangażowaniu.

Przed młodą wspólnotą staje także inny problem. Paweł nauczał ich, że dzięki wierze w Zmartwychwstałego unikną śmierci, a po jego wyjeździe niektórzy z nich umarli. Paweł pisze zatem do młodych chrześcijan, by im powiedzieć, że ci, którzy umarli, zmartwychwstaną, gdy powróci Jezus. Jedna z głównych prawd potwierdzonych przez Pawła brzmi następująco: ci, którzy uznają zmartwychwstanie Jezusa, jak On zmartwychwstaną w chwili Jego powrotu.

Listy te, wraz z Listem do Filipian, należą do najczul-szych u św. Pawła. Ta wzruszająca troskliwość zasługuje na podkreślenie jako jeden ze znaków Kościoła pierwotnego, do którego przywrócenia jesteśmy zaproszeni. Dzisiejsi chrześcijanie muszą ponownie odkryć tę atmosferę, aby żyć nią na nowo. Możliwe jest bowiem, że jedną z przyczyn obecnej oziębłości chrześcijan jest w istocie brak ciepła w naszych wspólnotach.

Oba listy, których autentyczność poświadczona jest przez najdawniejszą tradycję Kościoła, wzajemnie się uzupełniają, należy je zatem rozważać łącznie. Są to pisma okolicznościo-we, w kwestiach stawianych przez młodą wspólnotę uzu-pełniają Ewangelię bezpośrednio głoszoną przez apostoła, przypominając zarazem, jak powinni żyć ci, którzy przyjęli Ewangelię. Paweł czyni to w słowach bardzo konkretnych i prostych. Również i pod tym względem oba Listy są do-brym punktem wyjścia dla katechezy.

Pierwszy List, podobnie jak wszystkie Listy Pawła, zaczyna się pozdrowieniem bardzo bliskim żydowskiemu „szalom”:

Paweł, Sylwan i Tymoteusz do Kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu i Panu Jezusie Chrystusie. Łaska wam i po-kój! (1 Tes 1,1).


Paweł chwali chrześcijan za to, że spontanicznie przyjęli słowo Boże:

Zawsze dziękujemy Bogu za was wszystkich, wspominając o was nieustannie w naszych modlitwach, pomni przed Bo-giem i Ojcem naszym na wasze dzieło wiary, na trud miłości i na wytrwałą nadzieję w Panu naszym, Jezusie Chrystusie (1 Tes 1,2–3).

Przyjęcie to nie było zresztą przypadkowe, słowo Boże jest bowiem niezwykle skuteczne – „Bóg rzekł i stała się światłość”:

Bo nasze głoszenie Ewangelii wśród was nie dokonało się samym tylko słowem, lecz mocą i działaniem Ducha Świę-tego oraz wielką siłą przekonania. Wiecie bowiem, jacy dla was byliśmy, przebywając wśród was (1 Tes 1,5).

Godny uwagi jest sposób wysławiania Pawła. W celu wy-zwolenia energii chrześcijan apostoł rozpoczyna od pochwały, zanim zachęci ich, by uczynili więcej i poszli dalej w swej wierze. Ta „duszpasterska metoda” warta jest bliższego zain-teresowania tych, których powołaniem jest napominać braci do większej hojności w wierze, a którzy skłonni są zaczynać od czynienia im wyrzutów:

Albowiem oni sami opowiadają o nas, jakiego to przyjęcia doznaliśmy od was i jak nawróciliście się od bożków do Boga, by służyć Bogu żywemu i prawdziwemu (1 Tes 1,9).

Paweł odrzuca kalumnie swych przeciwników:

Nigdy przecież nie posługiwaliśmy się pochlebstwem w mowie – jak wiecie – ani też nie kierowaliśmy się ukrytą


chciwością, czego Bóg jest świadkiem, i nie szukaliśmy ludzkiej chwały ani pośród was, ani pośród innych. A jako apostołowie Chrystusa mogliśmy być dla was ciężarem, my jednak stanęliśmy pośród was pełni skromności, jak matka troskliwie opiekująca się swoimi dziećmi. Będąc tak pełni życzliwości dla was, chcieliśmy wam dać nie tylko Bożą Ewangelię, lecz nadto dusze nasze, tak bowiem staliście się nam drodzy (1 Tes 2,5–8).

Czyni to, przypominając, z jak wielką czułością, bezinte-resownością byli ewangelizowani. Tym samym odpowiada na zarzuty tych, którzy utrzymywali, że szukał swej własnej chwały:

Dlatego nieustannie dziękujemy Bogu, bo gdy przyjęliście słowo Boże, usłyszane od nas, usłyszeliście je nie jako słowo ludzkie, ale jako to, czym jest naprawdę – jako słowo Boga, który działa w was, wierzących (1 Tes 2,13).

Paweł natychmiast wyraża swój niepokój:

My zaś, bracia, rozłączeni z wami na krótki czas, nie ser-cem, ale tylko niemożnością oglądania was, bardzo gorą-co pragnęliśmy ujrzeć was osobiście. Dlatego chcieliśmy przybyć do was, zwłaszcza ja, Paweł, jeden raz i drugi, ale przeszkodził nam szatan (1 Tes 2,17–18).

Co może się wydawać zaskakujące, zwłaszcza w naszej epoce, apostoł wspomina o szatanie, który przeciwstawia się jego działaniu. Ta obecność „przeciwnika” nie jest w Liście nieistotna: jakże często o niej zapominamy, jeśli sami jej aku-rat nie doświadczamy. Wielką łaską w życiu chrześcijanina jest oddawać swe miejsce Jezusowi i przejmować się Nim,


nie dlatego, by dzięki temu popełniać mniej grzechów, lecz by nie doznawać ataków szatana.

Tymoteusz powraca z dobrymi wieściami, Paweł odczuwa ulgę i modli się za swych wiernych:

Jakież bowiem podziękowanie możemy Bogu za was złożyć za radość, jaką odczuwamy z waszego powodu was przed Bogiem naszym? (1 Tes 3,9).

Następnie Paweł napomina chrześcijan, którzy ulegli rozprężeniu. Żąda od nich, by pozostali wierni czystości, przyjaźni braterskiej i pracy:

Aby każdy umiał utrzymywać własne ciało w świętości i we czci (1 Tes 4,4).

Nie jest rzeczą konieczną, abyśmy wam pisali o miłości braterskiej, albowiem Bóg was samych naucza, byście się wzajemnie miłowali (1 Tes 4,9).

Zachęcam was jedynie, bracia, abyście coraz bardziej się doskonalili i starali zachować spokój, spełniać własne obo-wiązki i pracować swoimi rękami, jak to wam przykazaliśmy (1 Tes 4,11).

Dalej podaje Paweł uściślenie w sprawie śmierci:

Nie chcemy, bracia, byście trwali w niewiedzy co do tych, którzy umierają, abyście się nie smucili jak wszyscy ci, któ-rzy nie mają nadziei. (…) Sam bowiem Pan ustąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk trąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi (1 Tes 4,13.16).


Chrześcijanie zmarli przed powrotem Jezusa uczestniczyć będą w Jego powrocie tak jak ci, którzy wówczas żyć będą. Wszyscy powinni wierzyć w zmartwychwstanie umarłych i nie płakać tak jak ci, którzy nie mają nadziei, rozłączenie jest bowiem tymczasowe. Data powrotu Chrystusa pozostaje nieznana, bądźmy więc czujni i czekajmy:

Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie (1 Tes 5,17).

List kończy się błogosławieństwem:

Sam zaś Bóg pokoju niech uświęca was całych, aby nietknię-ty duch wasz, dusza i ciało bez zarzutu zachowywały się na przyjęcie Pana naszego, Jezusa Chrystusa (1 Tes 5,23).

Drugi List również zaczyna się od adresu i pozdrowienia. Następujące potem dziękczynienie przechodzi stopniowo w obraz Sądu Bożego:

Dlatego modlimy się stale za was, aby Bóg nasz uczynił was godnymi swego wezwania i aby z mocą wypełnił w was wszelkie pragnienie dobra oraz działanie wiary. Aby w was zostało uwielbione imię Pana naszego Jezusa Chrystusa – a wy w Nim – za łaską Boga naszego i Pana Jezusa Chrystusa (2 Tes 1,11–12).

Zaraz potem Paweł zapowiada powrót Pana. Nie będzie on natychmiastowy. Poprzedzą go dwa znaki rozpoznawcze: apo-stazja i objawienie się wielkiego bezbożnika (Antychrysta):

Abyście się nie dali zbyt łatwo zachwiać w waszym rozu-mieniu ani zastraszyć bądź przez ducha, bądź przez mowę,


bądź przez list, rzekomo od nas pochodzący, jakoby już nastawał dzień Pański. Niech was w żaden sposób nikt nie zwodzi, bo [dzień ten nie nadejdzie], dopóki nie przyjdzie najpierw odstępstwo i nie objawi się człowiek grzechu, syn zatracenia. (…) Dlatego Bóg dopuszcza działanie na nich oszustwa, tak iż uwierzą kłamstwu (…). Przeto, bracia, trwajcie niewzruszenie i trzymajcie się tradycji, o których zostaliście pouczeni bądź żywym słowem, bądź za pośred-nictwem naszego listu. Sam zaś Pan nasz, Jezus Chrystus, i Bóg, Ojciec nasz, który nas umiłował i przez łaskę udzielił nam wiecznego pocieszenia i dobrej nadziei, niech pocieszy serca wasze (2 Tes 2,2–3; 2,11.15–16).

Paweł prosi o modlitwy za swoje apostolstwo, które jest trudne, a następnie znów zachęca członków wspólnoty do działania i przestrzega przed próżniactwem:

Nakazujemy wam, bracia, w imię Pana naszego, Jezusa Chrystusa, abyście stronili od każdego brata, który postę-puje wbrew porządkowi, a nie zgodnie z tradycją, którą przejęliście od nas. (…) Albowiem, gdy byliśmy u was, nakazywaliśmy wam tak: Kto nie chce pracować, niech też nie je! Słyszymy bowiem, że niektórzy wśród was po-stępują wbrew porządkowi: wcale nie pracują, lecz zajmują się rzeczami niepotrzebnymi. Tym przeto nakazujemy i na-pominamy ich w Panu Jezusie Chrystusie, aby pracując ze spokojem, własny chleb jedli (2 Tes 3,6; 3,10–12).

List kończy się życzeniem i sygnowaniem ręką Pawła:

A sam Pan pokoju niech was darzy pokojem zawsze i we wszelki sposób! Pan niech będzie z wami wszystkimi! Po-zdrowienie ręką moją – Pawła. Ten znak jest w każdym li-


ście: Tak piszę. Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa [niech będzie] z wami wszystkimi! (2 Tes 3,16–18).

Przesłanie dla nas: wiara w zmartwychwstanie Chrystusa wszystko zmienia

Nowości „orędzia” chrześcijańskiego sprzeciwiają się żydzi i „judaizujący”. Paweł odwołuje się bowiem do Trójcy Świętej, przypisując każdej z Osób właściwą jej rolę.

Ojciec jest wierny swemu planowi zbawienia. Powołuje każdego z nas, i to jednocześnie. Jest autorem powołania apostolskiego i przepowiadania. Powołuje lud, a zarazem tego, który będzie przekazywać Boże słowo.

Pan Jezus żyje we wspólnocie chrześcijańskiej (Paweł jest nieodwołalnie naznaczony objawieniem z drogi do Damaszku: „Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz”). Wspólnota chrześcijańska jest materialnym ciałem Jezusa, który powróci, by zjednoczyć się z chrześcijanami zmar-twychwstałymi bądź przemienionymi i zapoczątkować z nimi nowy i ostateczny świat. Chrześcijanin to ktoś, kto nie tylko wierzy, że Chrystus zmartwychwstał, lecz także oczekuje Jego powrotu.

Ojciec dał chrześcijanom Ducha Świętego, aby przyjęli przepowiadanie i zostali uświęceni w radości. Właśnie ta radość jest prawdziwym dowodem obecności Ducha Bożego, działania w nas całej Trójcy Świętej. Musimy uświadomić sobie niezwykłą nowość tej doktryny w przepowiadaniu Żyda, aby zrozumieć rozłam, jaki zmartwychwstanie Jezusa spowodowało w ówczesnej religii, a także by ocenić drogę, jaką musi odbyć każdy z nas.

Obecność Ducha w nas objawia się naszą radością. Świad-czą o niej również narodziny Kościoła. Ci, którzy przyjęli słowo Boże, stanowią zgromadzenie braci wokół przywódców


danych od Boga. Zgromadzenie to żyje cnotami teologicz-nymi i nic już nie jest w nim takie jak uprzednio. Kościół nie może żyć wedle kryteriów świata. Chrześcijanie muszą zgodzić się na to nawrócenie, na zupełny przełom w swej mentalności. Główna korzyść obcowania z Pawłem polega na poznaniu i uznaniu zupełnie nowego życia w wierze, na-dziei i miłości.

Wreszcie, Listy do Tesaloniczan ujawniają nam rolę ocze-kiwania na powrót Jezusa w mentalności chrześcijańskiej. Oczekiwać Go należy w prześladowaniu, w cierpieniu, w pra-cy. Jak Jezus zmartwychwstaniemy, a następnie zostaniemy włączeni w Jego chwałę. Powrót ten będzie nagły i nieocze-kiwany, ale poprzedzą go dwa znaki: apostazja i Antychryst, który jest obecny i przeciwstawia się głoszeniu słowa oraz przybliżaniu się królestwa Chrystusa.

Pamiętajmy jednak: Jezus powróci zwycięski i zostaniemy na zawsze włączeni w Jego chwałę pośród wiecznej radości.

Aktualność Listów do Tesaloniczan

Podstawowym celem lektury Biblii jest odkrycie, że zamiar Boży polega na spełnieniu naszego szczęścia. Słowo Boże ma nam pomagać w osiąganiu tego szczęścia, odkrywając przed nami kodeks szczęścia wiecznego, które Chrystus nabył dla nas swym zmartwychwstaniem. Prawdziwa aktualność listów Pawłowych polega właśnie na uświadomieniu sobie znaczenia słowa Bożego. Sobór Watykański II przypomina nam, że słowo to pozwala nam żyć nowym życiem wiary, nadziei i miłości – aż do powrotu Pana. Również i dziś pilne jest ponowne odkrycie działania Trójcy Świętej w naszym życiu. Powołanie przez Boga Ojca jest rzeczywistością dość zapomnianą, którą niedostatecznie przekazuje się młodym


chrześcijanom. Jeśli jesteśmy chrześcijanami, to dlatego, że powołał nas Ojciec, przy czym nie chodzi tu jedynie o po-wołanie kapłańskie i zakonne, będące powołaniem bardzo szczególnym, a którego istotę również należy ponownie od-kryć; chodzi o powołanie każdego chrześcijanina.

Konieczne jest pokazanie ludziom młodym, że są oni powołani do wiary chrześcijańskiej nie tylko przez fakt chrze-ścijaństwa ich rodziców, lecz także dlatego, że sami są praw-dziwie powołani przez Boga, który osobiście zna każdego z nich. Są też odpowiedzialni wobec Pana za odpowiedź, jakiej udzielą temu powołaniu. Właśnie przez poznanie Bo-żego słowa będą zdolni w sposób wolny odpowiedzieć na to wezwanie. Dlatego tak pilne jest umożliwienie im żywego kontaktu ze słowem. Taki jest jedyny cel katechezy. Oni zaś na to słowo czekają.

Nie mniej pilna jest dla nich potrzeba odkrycia osoby Jezusa. Nasza epoka nie chce już religii jako czystej dok-tryny, lecz pali się do spotkania Chrystusa jako Przyjaciela, który nas pociąga i którego podziwiamy. Impuls ten jest bez wątpienia jedną z cech charakterystycznych naszej epoki. Rzekomy kryzys wiary wśród młodzieży jest być może tylko brakiem kontaktu ze słowem Bożym.

Wreszcie, szczęście w Chrystusie spełnia się przez działanie w nas Ducha Świętego. Jakże widoczne jest dziś znaczenie odnowy charyzmatycznej i chrzest w Duchu Świętym. Listy Pawłowe pokazują chrześcijanom tego Ducha, który działa w każdym z nas.

Nasza epoka naznaczona jest także oczekiwaniem na lep-szy świat, obiecywany zarówno przez marksizm, jak i przez egzystencjalizm. Oczekiwanie na powrót Jezusa, tak sil-nie obecne u Pawła, jest niczym innym jak chrześcijańską odpowiedzią na nadzieję naszych braci na lepszy, bardziej


sprawiedliwy i braterski świat. Listy do Tesaloniczan, podob-nie jak wszystkie inne listy św. Pawła, kładą duży nacisk na aspekt wiary będący tak szczególnym przedmiotem ocze-kiwania w naszej epoce, a mianowicie na znaczenie pracy w naszym życiu. Współczesnym chrześcijanom potrzebna jest odwaga, by powtarzać za św. Pawłem: „Kto nie pracuje, niech nie je”. Wszystkie kryzysy ekonomiczne i społeczne mogą zostać przezwyciężone tylko dzięki pracy. Również i pod tym względem odkrywamy niezwykłą aktualność Paw-łowego przesłania.

Czy oczekujemy chwalebnego dnia powrotu Jezusa jako niezwykłego święta, narodzin nowego świata… Czy też jako dnia ongiś przepowiadanej katastrofy kosmicznej? Czy naprawdę wierzymy w zmartwychwstanie ciała? Jakie są w naszym życiu określone przez Pawła znaki wskazują-ce na obecność Antychrysta – przeciwnika – i apostazji? Dziś także trzeba mieć odwagę ujawniać obecność tego zła, które zwalcza szerzenie się zmartwychwstania Jezusa, nawet w obrębie samego Kościoła. W jaki sposób prze-ciwnik hamuje ewangelizację młodych w naszych czasach? Jak przeciwstawia się obecności Kościoła w obronie praw człowieka? Nie chodzi o wzbudzenie „wielkiego strachu” takim widzeniem rzeczy, lecz o sposób odczytywania wy-darzeń zgodny z tym, który Apostoł Narodów proponuje chrześcijanom wszystkich czasów.

I jeszcze ostatnia kwestia wykazująca aktualność nauki Pawłowej: pojęcie Kościoła. Bóg wie, jak bardzo jest dziś kwestionowana rola apostoła wewnątrz Ciała Chrystuso-wego, które tworzą chrześcijanie. Palącą koniecznością jest, by chrześcijanie odkryli, że Kościół, Ciało Chrystusa, jest miejscem życia teologicznego, w wierze, nadziei i miłości. Tak właśnie należy widzieć Kościół, nie zaś jako społeczność ludzką. Czy nie to właśnie stwierdzała milcząco młodzież


oklaskująca Jana Pawła II podczas jego podróży, krzycząc: „Ojcze Święty, kochamy Ciebie!”?

Kościół jest miejscem realizacji nowego szczęścia, jakie proponuje Zmartwychwstały: nikt nie wchodzi doń z przy-musu, lecz dlatego, że ma pewność znalezienia w nim owej radości, braterstwa i sprawiedliwości, do których dąży całą swą istotą. Nikt nie głosi tej prawdy lepiej niż Paweł. A po-trzeby tej żadna epoka nie odczuła tak silnie jak nasza.

Tytuł oryginału: Bonne nouvelle pour mes paroissiensSkład: Krzysztof KrzywaniaProjekt okładki: Adam PiasekRedakcja: Agnieszka Czapczyk

Reprodukcja na okładce: Duccio di Buoninsegna, Chrystus i Samarytanka (1310–1311), tempera i złoto na drewnie, Muzeum Thyssen-Bornemisza, Madryt, public domain

© Librairie Arthème Fayard, Paris 1984© for the Polish edition by Święty Wojciech Dom Medialny sp. z o.o., Poznań 2019

ISBN 978-83-8065-242-2

Wydawca:Święty Wojciech Dom Medialny sp. z o.o.Wydawnictwoul. Chartowo 5, 61-245 Poznańtel. 61 659 37 [email protected]

Zamówienia:Dział Sprzedaży i Logistykiul. Chartowo 5, 61-245 Poznańtel. 61 659 37 57 (-58, -59), faks 61 659 37 [email protected] www.swietywojciech.pl

Druk i oprawa: Abedik SA

Documents

Biblia-dla-moich-parafian-2-DRUK · 2019. 10. 15. · wę Nowego Testamentu, który jest trzecim i ostatecznym przymierzem. Lud tego przymierza jest ludem chrześcijan, dla których