BÀI 1 TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆPeldata2.neu.topica.vn/TXNHTC02/Giao trinh/02_NEU_TXNHTC02... · 2016. 5. 30. · Bài 1: Tổng quan về Tài chính doanh nghiệp

Bài 1: Tổng quan về Tài chính doanh nghiệp

TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 1

BÀI 1

TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

Hướng dẫn học Đây là bài học nhập môn về “Tài chính doanh nghiệp”, nhiệm vụ chính của bài học này là cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản nhất về tài chính doanh nghiệp và các yếu tố có liên quan. Nội dung chính của bài học xoay quanh các vấn đề về doanh nghiệp, tàichính doanh nghiệp và công tác quản lý tài chính doanh nghiệp. Kết thúc bài học, đòi hỏi sinh viên phải nắm được những nét khái quát nhất về doanh nghiệp và các loại hình doanh nghiệp, hiểu được khái niệm tài chính doanh nghiệp, bên cạnh đó, còn phải trình bày và phân tích được những vấn đề liên quan tới công tác quản lý tài chính doanh nghiệp, như nội dung, mục tiêu, vai trò, các nguyên tắc và bộ máy quản lý tài chính doanh nghiệp. Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau: Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gia

thảo luận trên diễn đàn. Đọc tài liệu:

1. Chương I, trang 05 – 24, sách “Tài chính doanh nghiệp”, PGS.TS Lưu Thị Hương và PGS.TS Vũ Duy Hào đồng chủ biên, Nxb ĐH Kinh tế Quốc dân, 2013.

2. Chương I, trang 7 – 40, sách “Giáo trình Tài chính doanh nghiệp”, TS Bùi Văn Vần và TS Vũ Văn Ninh đồng chủ biên, Nxb Tài chính, 2013.

3. Chương I, trang 8 – 40, sách“Quản trị Tài chính doanh nghiêp”, Nguyễn Hải Sản, Nxb Thống kê, 2010.

Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc qua email.

Tham khảo các thông tin từ trang Web môn học. Nội dung Bài học này trước hết trình bày khái niệm và các đặc điểmcơ bản về doanh nghiệpnóichung, cũng như các loại hình doanh nghiệp theo Luật doanh nghiệp hiện hành ở Việt Nam nói riêng, tiếp đến, là khái niệm “Tài chính doanh nghiệp”. Phần còn lại của bài học tập trung nghiên cứu các vấn đề khác nhau của hoạt động quản lý tài chính doanh nghiệp, bao gồm: nội dung, mục tiêu, vai trò, các nguyên tắc quản lý và bộ máy quản lý tài chính doanh nghiệp. Mục tiêu Sau khi học xong bài học này, sinh viên có thể thực hiện được các việc sau: Trình bày được khái niệm và đặc điểm về doanh nghiệp nói chung và từng loại hình

doanh nghiệp theo luật doanh nghiệp hiện hành ở Việt Nam nói riêng. Phân tích được ưu, nhược điểm của từng hình thức pháp lý (theo luật doanh nghiệp

hiện hành ở Việt Nam) đối với hoạt động thực tiễn của doanh nghiệp.

Trình bày và lấy được các ví dụ thực tiễn về các quan hệ tài chính của doanh nghiệp.

Trình bày được cơ sở nền tảng của tài chính doanh nghiệp.

Trình bày được nội dung, mục tiêu và vai trò của quản lý tài chính doanh nghiệp.

Phân tích được các nguyên tắc quản lý tài chính doanh nghiệp.

Trình bày được nhiệm vụ và yêu cầu đối với bộ máy quản lý tài chính tại doanh nghiệp.


2 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Tình huống dẫn nhập

Khai tử Vinashin thành lập doanh nghiệp mới

Ngày 31/10/2013, Bộ Giao thông vận tải đã ra Quyết định thành lập Tổng công ty Công nghiệp Tàu thủy trên cơ sở tổ chức lại công ty mẹ và một số thành viên của Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (Vinashin). Đây là kết cục có hậu của vụ án Vinashin – vụ án kinh tế lớn nhất Việt Nam, liên quan tới số tiền thất thoát lên tới 86.700 tỷ đồng.

Sự đổ vỡ Tập đoàn Vinashin có một phần nguyên nhân tới từ sự chủ quan, lỏng lẻo trong quản lý từ cấp trên, do khủng hoảng kinh tế năm 2008; nhưng nguyên nhân cơ bản nhất chính là sự yếu kém và thất bại trong công tác quản lý tài chính của Tập đoàn, biểu hiện: Các lãnh đạo của Tập đoàn đã phát hành trái phiếu với lãi suất “khủng” 20%/năm; Đã đầu tư vào hàng loạt dự án kém hiệu quả, như mua tàu Hoa Sen, đóng nhiều tàu đóng mới, như tàu Lash Sông Gianh, chất lượng kém, không bán được, phân tán vốn ra gần 200 công ty con; và đưa hàng loạt người nhà vào nắm nhiều cương vị quan trọng, khiến nạn tham ô, tham nhũng, tư lợi, bòn rút tài sản của tập đoàn tràn lan.

Biến cố Vinashin hoàn toàn có thể được ngăn chặn và loại trừ, nếu tập đoàn này thực hiện tốt việc huy động, phân bổ và sử dụng vốn của doanh nghiệp.

1. Nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng thua lỗ của Vinashin là gì?

2. Có thể ngăn chặn được biến cố Vinashin không?

3. Làm thế nào để ngăn chặn và loại trừ hoàn toàn các biến cố dạng Vinashin?


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 3

1.1. Doanh nghiệp

1.1.1. Khái niệm và phân loại doanh nghiệp

Doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế chuyên thực hiện các hoạt động sản xuất, cung ứng hàng hoá cho người tiêu dùng thông qua thị trường nhằm mục đích sinh lời. Quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp cũng chính là quá trình kết hợp các yếu tố đầu vào như nhà xưởng, thiết bị, nguyên vật liệu... và sức lao động để tạo ra yếu tố đầu ra là hàng hóa và tiêu thụ hàng hóa đó để thu lợi nhuận.

Doanh nghiệp là chủ thể đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế thị trường, mỗi quốc gia đều có luật doanh nghiệp riêng của mình để quản lý nhóm chủ thể này. Ở Việt Nam hiện nay, luật doanh nghiệp hiện hành là Luật doanh nghiệp năm 2005 (Số: 60/2005/QH11), ban hành ngày 29 tháng 11 năm 2005.

Theo định nghĩa trong Luật doanh nghiệp năm 2005 ở nước ta, doanh nghiệp được hiểu là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh – tức là thực hiện một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi.

Luật doanh nghiệp hiện hành ở Việt Nam quy định 4 hình thức pháp lý cơ bản của doanh nghiệp, bao gồm: Doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần.

Hình thức pháp lý của doanh nghiệp ảnh hưởng rất lớn đến việc doanh nghiệp tổ chức các công tác tài chính trong kỳ của mình như thế nào, ví dụ: Phương thức hình thành và huy động vốn, việc tổ chức quản lý sử dụng vốn, vấn đề về phân phối lợi nhuận, việc chuyển nhượng quyền sở hữu cũng như trách nhiệm của chủ sở hữu đối với các khoản nợ của doanh nghiệp... Từ thực tế đó, đặt ra yêu cầu đối với các nhà kinh tế, đó là phải nắm bắt thật rõ các đặc điểm cụ thể về hình thức pháp lý tương ứng của doanh nghiệp mà mình đang đầu tư hoặc đang quản lý.

Doanh nghiệp tư nhân: Là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp là người đầu tư bằng vốn của mình và cũng có thể huy động thêm vốn từ bên ngoài qua các hình thức đi vay. Chủ doanh nghiệp tư nhân có toàn quyền quyết định đối với tất cả các hoạt động nói chung, cũng như hoạt động tài chính nói riêng của doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp có quyền cho thuê toàn bộ doanh nghiệp, có quyền bán doanh nghiệp của mình cho người khác, hoặc có quyền tạm ngừng các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Lợi nhuận sau thuế là tài sản hoàn toàn thuộc quyền sở hữu và sử dụng của chủ doanh nghiệp. Doanh nghiệp tư nhân không được phép phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào để huy động vốn.


4 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Công ty hợp danh: Là doanh nghiệp, trong đó: a) Phải có ít nhất hai thành viên hợp danh là chủ sở hữu chung của công ty, cùng nhau kinh doanh dưới một tên chung, ngoài các thành viên hợp danh, có thể có thành viên góp vốn; b)Thành viên hợp danh phải là cá nhân, họ có trình độ chuyên môn và uy tín nghề nghiệp và phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty; c) Thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty; d) Trong công ty hợp danh, các thành viên hợp danh có quyền quản lý công ty, tiến hành các hoạt động kinh doanh nhân danh công ty, thành viên góp vốn có quyền được chia lợi nhuận theo tỷ lệ được quy định tại điều lệ công ty nhưng không được tham gia quản lý công ty và hoạt động kinh doanh nhân danh công ty. e) Công ty hợp danh không được phép phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào để huy động vốn.

Công ty trách nhiệm hữu hạn: Ở Việt Nam hiện nay, có hai dạng công ty trách nhiệm hữu hạn: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên và Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên.

o Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là doanh nghiệp do một tổ chức hoặc một cá nhân làm chủ sở hữu (sau đây gọi là chủ sở hữu công ty); chủ sở hữu công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công ty. Trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, phải xác định và tách biệt tài sản của chủ sở hữu công ty và tài sản của công ty: Chủ sở hữu công ty là cá nhân phải tách biệt các chi tiêu của cá nhân và gia đình mình với các chi tiêu trên cương vị là Chủ tịch công ty và Giám đốc. Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên không được quyền phát hành cổ phiếu.

o Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là doanh nghiệp, trong đó: Thành viên có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng thành viên không vượt quá năm mươi. Thành viên chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn cam kết góp vào doanh nghiệp. Phần vốn góp của thành viên được chuyển nhượng theo quy định của pháp luật. Thành viên của công ty có quyền biểu quyết tương ứng với phần vốn góp. Lợi nhuận sau thuế thuộc về các thành viên của công ty, việc phân phối lợi nhuận do các thành viên quyết định, số lợi nhuận mỗi thành viên được hưởng tương ứng với phần vốn góp của họ trong công ty. Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên không được quyền phát hành cổ phiếu để huy động vốn.

Công ty cổ phần: Là doanh nghiệp, trong đó:

o Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần;

o Số vốn chủ sở hữu của công ty cổ phần được tạo lập và huy động tăng thêm thông qua việc phát hành cổ phiếu. Cổ phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành. Người nắm giữ cổ phiếu được gọi là cổ đông và là chủ sở hữu của công ty cổ phần.


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 5

o Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không hạn chế số lượng tối đa.

o Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp.

o Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ một số trường hợp đặc biệt được pháp luật quy định.

o Ngoài các phương thức huy động vốn thông thường, công ty cổ phần có thể phát hành các loại chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu) để huy động tăng vốn nếu có đủ tiêu chuẩn theo luật định.

o Việc phân phối lợi nhuận sau thuế thuộc quyền quyết định của Đại hội đồng cổ đông.

Dưới đây là bảng tổng hợp các đặc điểm đáng chú ý về 4 loại hình doanh nghiệp vừa kể trên.

Loại hình doanh nghiệp

Ưu điểm Nhược điểm Đặc điểm khác

Doanh nghiệp tư nhân

Thủ tục thành lập doanh nghiệp đơn giản, ít tốn kém.

Ít chịu sự quản lí của nhà nước, không có những hạn chế pháp lý đặc biệt.

Thu nhập của chủ sở hữu không bị đánh thuế 2 lần.

Không đòi hỏi nhiều vốn khi thành lập.

Năng động, dễ thích nghi.

Duy trì được sự bí mật trong kinh doanh.

Đặc biệt thích hợp với việc kinh doanh quy mô nhỏ.

Chủ sở hữu chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các hoạt động của doanh nghiệp. Không có sự tách biệt giữa tài sản cá nhân của chủ sở hữu với tài sản của doanh nghiệp.

Khả năng huy động vốn hạn chế. Không được phát hành chứng khoán để huy động vốn.

Hạn chế về kỹ năng và chuyên môn quản lý.

Thời gian hoạt động của doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi tuổi thọ của chủ sở hữu.

Chủ sở hữu chỉ có thể là cá nhân.

Không có tư cách pháp nhân.

Công ty hợp danh

Thủ tục thành lập doanh nghiệp đơn giản, ít tốn kém.

Ít chịu sự quản lí của nhà nước, không có những hạn chế pháp lý đặc biệt.

Không đòi hỏi nhiều vốn khi thành lập.

Năng động, dễ thích nghi.

Có khả năng huy động được kỹ năng, chuyên môn, tri thức của nhiều người.

Trách nhiệm của chủ sở hữu đối với các nghĩa vụ tài chính (các khoản nợ) của doanh nghiệp là hữu hạn (Thành viên góp vốn).

Chủ sở hữu chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các hoạt động của doanh nghiệp (Thành viên hợp danh).

Chủ sở hữu gặp nhiều khó khăn trong việc rút vốn khỏi doanh nghiệp và trong việc chuyển nhượng quyền sở hữu.

Chứa đựng tiềm năng mâu thuẫn cá nhân và quyền lực giữa những người chủ sở hữu.

Khả năng huy động vốn hạn chế. Không được phát hành chứng khoán để huy động vốn. (Tuy nhiên, khả

Có tư cách pháp nhân.

Chủ sở hữu chỉ có thể là cá nhân (Thành viên hợp danh).

Chủ sở hữu có thể là cá nhân hoặc tổ chức có tư cách pháp nhân (Thành viên góp vốn).


6 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Loại hình doanh nghiệp

Ưu điểm Nhược điểm Đặc điểm khác

năng huy động vốn vẫn tốt hơn so với doanh nghiệp tư nhân vì có sức mạnh của nhiều chủ sở hữu).

Thời gian hoạt động của doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi tuổi thọ của chủ sở hữu.

Thu nhập của chủ sở hữu bị đánh thuế 2 lần.

Công ty trách nhiệm hữu hạn

Trách nhiệm của chủ sở hữu đối với các nghĩa vụ tài chính (các khoản nợ) của doanh nghiệp là hữu hạn.

Chủ sở hữu có thể dễ dàng rút vốn khỏi doanh nghiệp hoặc chuyển nhượng quyền sở hữu doanh nghiệp.

Có khả năng huy động vốn lớn. Được phát hành trái phiếu để huy động vốn.

Thời gian hoạt động không bị giới hạn bởi tuổi thọ của chủ sở hữu.

Chứa đựng tiềm năng mâu thuẫn cá nhân và quyền lực giữa những người chủ sở hữu (Công ty TNHH 2 thành viên trở lên).


Thủ tục thành lập phức tạp và tốn kém.

Bị chi phối bởi những quy định pháp lý và hành chính nghiêm ngặt từ phía nhà nước.

Không được phát hành cổ phiếu để huy động vốn.


Chủ sở hữu có thể là cá nhân hoặc tổ chức có tư cách pháp nhân.

Số lượng chủ sở hữu tối đa là 50.

Công ty cổ phần

Trách nhiệm của chủ sở hữu đối với các nghĩa vụ tài chính (các khoản nợ) của doanh nghiệp là hữu hạn.

Chủ sở hữu có thể dễ dàng rút vốn khỏi doanh nghiệp hoặc chuyển nhượng quyền sở hữu doanh nghiệp.

Có khả năng huy động vốn lớn. Có thể phát hành chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu) để huy động vốn.

Có khả năng huy động được kỹ năng, chuyên môn, tri thức của nhiều người.

Thời gian hoạt động không bị giới hạn bởi tuổi thọ của chủ sở hữu.

Chứa đựng tiềm năng mâu thuẫn cá nhân và quyền lực giữa những người chủ sở hữu.

Những người chủ sở hữu sáng lập phải đối mặt với nguy cơ mất khả năng kiểm soát và quản lí doanh nghiệp.

Thủ tục thành lập phức tạp và tốn kém.

Bị chi phối bởi những quy định pháp lý và hành chính nghiêm ngặt từ phía nhà nước.


Tốn kém chi phí trong vận hành và tổ chức hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác.

Khó duy trì được bí mật trong kinh doanh.


Số lượng chủ sở hữu tối thiểu là 3.

Chủ sở hữu có thể là cá nhân hoặc tổ chức có tư cách pháp nhân.

1.1.2. Môi trường hoạt động của doanh nghiệp

Doanh nghiệp tồn tại và phát triển trong một môi trường hoạt động nhất định. Môi trường hoạt động của doanh nghiệp có thể hiểu là một tập hợp bao gồm tất cả các


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 7

nhân tố hoặc yếu tố khách quan có ảnh hưởng tới hoạt động của doanh nghiệp. Môi trường hoạt động của doanh nghiệp có cấu trúc rất phức tạp (nó không chỉ gồm các điều kiện kinh tế, mà còn bao gồm cả những điều kiện về tự nhiên, văn hóa – xã hội, chính trị, công nghệ,…) và đặc biệt, các nhà quản trị cần phải ý thức được rằng môi trường hoạt động của doanh nghiệp luôn luôn thay đổi, nhiều khi biến động rất khó lường.

Ứng với các trạng thái khác nhau của môi trường hoạt động, doanh nghiệp có thể có các thuận lợi và khó khăn khác nhau liên quan đến các vấn đề về lựa chọn và quyết định đầu tư, huy động vốn, việc tạo dựng các mối quan hệ kinh tế tốt đẹp với các nhà cung cấp và với các khách hàng, việc tìm kiếm nguồn lao động… Trong quá trình quản trị doanh nghiệp, việc nhận thức và phân tích được các nhân tố thuộc về môi trường hoạt động sẽ tạo điều kiện cho các nhà quản trị tổ chức và điều hành các hoạt động nói chung và hoạt động tài chính nói riêng của doanh nghiệp được tốt hơn, phù hợp hơn với từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế – xã hội.

Dưới đây là một số nhân tố môi trường có ảnh hưởng rõ rệt tới sự hoạt động của doanh nghiệp:

Cơ sở hạ tầng của nền kinh tế (như hệ thống giao thông, bến bãi kho tàng, thông tin liên lạc, điện, nước…): Cơ sở hạ tầng của nền kinh tế tạo nên nền móng cho mọi hoạt động của nền kinh tế nói chung và của các doanh nghiệp nói riêng. Nếu cơ sở hạ tầng tốt thì sẽ giảm bớt được nhu cầu về vốn đầu tư cho doanh nghiệp trong việc xây dựng và ổn định cơ sở vật chất, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiết kiệm được các chi phí về vận tải, lưu kho lưu bãi, liên lạc…, tránh được các tổn thất do thiếu điện, mất nước hoặc chậm trễ trong quá trình chuyển hàng…

Sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ: Để hoạt động thuận lợi, doanh nghiệp cần phải có các trang thiết bị sản suất hiện đại và phù hợp, kèm theo đó là các công nghệ tiên tiến. Do đó, có thể nói, tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ sẽ tạo ra và củng cố tiền đề vật chất cho hoạt động của doanh nghiệp. Sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ là yếu tố quan trọng góp phần làm thay đổi phương hướng sản xuất, làm xuất hiện thêm nhiều các chủng loại máy móc, thiết bị, phương tiện kỹ thuật mới… từ đó, tạo ra những thay đổi mạnh mẽ trong quá trình sản xuất cũng như bán hàng, đồng thời cũng gây ra các ảnh hưởng nhất định đến các quyết định tài chính mà đặc biệt là quyết định về đầu tư của doanh nghiệp.

Chính sách của Nhà nước: Doanh nghiệp là đối tượng quản lý của Nhà nước, là “tế bào” của nền kinh tế xã hội. Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp phải chịu sự điều tiết đến từ rất nhiều các chính sách kinh tế và tài chính khác nhau mà Nhà nước ban hành (ví dụ chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ, chính sách thuế, chính sách tỷ giá, chính sách khuyến khích đầu tư...). Việc Nhà nước ban hành mới hoặc điều chỉnh các chính sách sẵn có, bên cạnh việc tạo ra các ảnh hưởng tới chất lượng các mặt hoạt động hiện tại của doanh nghiệp (hoạt động bán hàng, hoạt động xuất nhập khẩu...), nó còn làm xuất hiện những thời cơ và chướng ngại mới,


8 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

“thử thách” khả năng “thay đổi để thích nghi” của doanh nghiệp. Do đó, việc nắm bắt nhanh nhạy các chính sách quản lý của Nhà nước là một trong các tiền đề quan trọng góp phần định hướng đúng đắn cho sự phát triển của doanh nghiệp.

Tình trạng của nền kinh tế: Đây chính là bối cảnh hoạt động cụ thể doanh nghiệp. Một nền kinh tế đang trong quá trình tăng trưởng sẽ có nhiều cơ hội cho doanh nghiệp đầu tư phát triển. Ngược lại, trong nền kinh tế suy thoái, không những khó có thể tìm được cơ hội tốt để đầu tư, doanh nhiệp còn phải đối mặt với rất nhiều áp lực tới từ việc tiêu thụ đình đốn, giảm quy mô kinh doanh, thu nợ khó khăn.

Lãi suất thị trường: Một mặt, lãi suất thị trường ảnh hưởng tới chi phí vốn, từ đó, tác động đến khả năng huy động vốn cũng như khả năng tiếp cận các cơ hội đầu tư của doanh nghiệp. Mặt khác, lãi suất thị trường còn ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, cụ thể: Khi lãi suất thị trường tăng cao, ngoài việc chi phí lãi vay tăng lên làm giảm lợi nhuận, người ta còn có xu hướng tiêu dùng ít đi và tiết kiệm nhiều hơn, điều đó tác động tiêu cực đến việc doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm.

Lạm phát: Trong điều kiện nền kinh tế có lạm phát cao, cả giá cả yếu tố đầu vào và đầu ra đều tăng, gây khó khăn cho cả hai khâu mua sắm vật tư và tiêu thụ sản phẩm, khiến tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xấu đi. Bên cạnh đó, tỷ lệ lạm phát cao còn đẩy nhu cầu vốn kinh doanh tăng lên, ảnh hưởng đến kế hoạch đầu tư ban đầu của doanh nghiệp.

Mức độ cạnh tranh trong ngành: Doanh nghiệp, với sức ép của thị trường cạnh tranh, phải chuyển dần từ chiến lược trọng cung cổ điển sang chiến lược trọng cầu hiện đại. Ngày nay, trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp phải thường xuyên cân nhắc đến các đòi hỏi ngày càng cao của khách hàng về chất lượng, mẫu mã, giá cả hàng hoá, chất lượng dịch vụ… nhằm kịp thời đưa ra các cải cách, đổi mới trong việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, nhằm đảm bảo cho hoạt động của doanh nghiệp có hiệu quả và chất lượng cao… Thực tế đã chỉ ra rằng: Càng những ngành, những lĩnh vực có mức độ cạnh tranh cao, doanh nghiệp càng cần phải đầu tư nhiều hơn và thường xuyên hơn cho việc đổi mới trang thiết bị, công nghệ (giúp nâng cao sản lượng và chất lượng sản phẩm), cho việc quảng cáo, tiếp thị (giúp thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa)...

Thị trường tài chính và hệ thống các trung gian tài chính: Hoạt động của doanh nghiệp gắn liền với thị trường tài chính và các trung gian tài chính. Sự phát triển của thị trường tài chính làm đa dạng hóa không chỉ các công cụ và các phương thức huy động vốn, mà còn cả các tài sản tài chính để doanh nghiệp có thể tạm thời đầu tư số tiền nhàn rỗi với hy vọng gia tăng mức sinh lời của đồng vốn. Sự lớn mạnh của các trung gian tài chính sẽ cung cấp các dịch vụ tài chính ngày càng chất lượng và phong phú hơn cho doanh nghiệp. Ngoài ra, sự cạnh tranh lành mạnh giữa các trung gian tài chính còn tạo điều kiện tốt hơn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận và sử dụng các nguồn vốn tín dụng với chi phí rẻ.


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 9

Tóm lại, môi trường hoạt động của doanh nghiệp là một môi trường cực kỳ phức tạp và luôn luôn biến động, nên khi xem xét các tác động của môi trường hoạt động, cần phải có quan điểm “động”– tức là phải thấy được xu thế vận động của các nhân tố cụ thể, như: sự phát triển của công nghệ trong tương lai, các chính sách kinh tế và tài chính sắp tới, các thay đổi về cơ sở hạ tầng, xu thế phát triển của nền kinh tế, lãi suất thị trường, lạm phát, mức độ cạnh tranh… trong tương lai. Hơn nữa, còn phải xem xét chúng trên quan điểm “mở”, tức là, phải xem xét các vấn đề này ở cả quy mô khu vực và quốc tế. Hiện nay, quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ, những biến động lớn về kinh tế trong khu vực và trên thế giới sẽ rất mau lẹ ảnh hưởng đến nền kinh tế và hoạt động kinh doanh của một quốc gia.

Có thể nói, tất cả các thay đổi ở môi trường kinh doanh đều nhanh chóng ảnh hưởng tới các hoạt động cụ thể của doanh nghiệp. Vì vậy để phát triển, từng doanh nghiệp phải dự đoán được các thay đổi của môi trường, làm chủ được tình thế, từ đó có các hướng đầu tư mới; có cách tiếp cận và huy động vốn mới; chi thỏa đáng hơn cho đổi mới công nghệ, quảng cáo, tư vấn, mở rộng thị trường…; và trên hết là tổ chức được các hoạt động tài chính phù hợp, tận dụng tốt nhất các điều kiện hiện có và diễn biến trong tương lai. Có như vậy mới thực sự tạo ra một doanh nghiệp vững mạnh, làm ăn luôn đạt hiệu quả cao và phát triển không ngừng.

1.2. Khái niệm tài chính doanh nghiệp

Tài chính doanh nghiệp được hiểu là những quan hệ giá trị giữa doanh nghiệp với các chủ thể trong nền kinh tế. Các quan hệ tài chính doanh nghiệp chủ yếu bao gồm:

Quan hệ tài chính giữa doanh nghiệp với Nhà nước

Thể hiện rõ nhất ở chỗ mọi doanh nghiệp đều phải thực hiện các nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước, như nộp các khoản thuế, phí, lệ phí vào ngân sách… Đây là phần lợi ích cơ bản doanh nghiệp mang lại cho nhà nước, là nguồn thu chính của ngân sách nhà nước, nhưng các khoản này làm cho lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp giảm rõ rệt so với lợi nhuận trước thuế. Bù lại, nhà nước thực hiện quản lý hoạt động doanh nghiệp ở tầm vĩ mô; tạo điều kiện và đảm bảo cho họ được hoạt động bình thường, công bằng với các tổ chức kinh tế, xã hội khác.

Đối với nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhà nước hoặc các doanh nghiệp công ích, nhà nước thường là người đầu tư vốn ban đầu, hoặc cấp vốn bổ sung cho doanh nghiệp bằng nhiều hình thức khác nhau.

Quan hệ tài chính giữa doanh nghiệp với thị trường tài chính

Trọng tâm của mối quan hệ này tập trung ở phương diện doanh nghiệp tìm kiếm các nguồn tài trợ. Thông qua thị trường tài chính, doanh nghiệp có thể vay ngắn hạn để đáp ứng các nhu cầu vốn tạm thời; nhưng cũng có thể nhờ thị trường này để vay dài hạn, phát hành cổ phiếu, trái phiếu để đáp ứng các nhu cầu vốn dài hạn. Có thể nói, mối quan hệ này ảnh hưởng trực tiếp tới việc tạo vốn và bổ sung vốn đáp ứng các nhu cầu đầu tư khác nhau của doanh nghiệp, và đây chính là mối quan


10 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

hệ tài chính cơ sở nhất, đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển của rất nhiều mối quan hệ tài chính doanh nghiệp khác (như quan hệ tài chính về thanh toán tiền hàng giữa doanh nghiệp với nhà cung cấp hoặc với khách hàng, quan hệ về thuế với Nhà nước...). Biểu hiện chủ yếu của quan hệ này là các dòng tiền đi vào doanh nghiệp khi doanh nghiệp chuẩn bị triển khai hoặc mở rộng các dự án đầu tư của mình; nhưng sau đó, đến từng thời điểm nhất định, doanh nghiệp phải hoàn trả gốc vay và lãi vay cho ngân hàng; thanh toán trái tức và mệnh giá trái phiếu cho trái chủ; trả lãi cổ phần cho các cổ đông. Chính các dòng tiền đi ra tại các thời điểm sau này này đã buộc doanh nghiệp phải sử dụng có hiệu quả và thật tiết kiệm các dòng tiền vào lúc trước huy động được từ thị trường tài chính.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể gửi các khoản tiền tạm thời nhàn rỗi vào ngân hàng, có thể tham gia đầu tư cổ phiếu, trái phiếu bằng các khoản tiền tạm thời chưa sử dụng – từ đó giúp tiết kiệm chi phí cơ hội của tiền mặt tồn quỹ, nâng cao suất sinh lợi của đồng vốn.

Quan hệ giữa doanh nghiệp với các thị trường khác

Ngoài thị trường tài chính, quá trình hoạt động của doanh nghiệp còn gắn bó chặt chẽ với các thị trường khác như thị trường hàng hoá, dịch vụ, thị trường sức lao động. Đó chính là những thị trường mà tại đó, doanh nghiệp tiến hành mua sắm nguyên nhiên vật liệu, máy móc, thiết bị, thuê dịch vụ tư vấn, tìm kiếm lao động… hoặc tiêu thụ sản phẩm đầu ra. Đặc biệt, thông qua thị trường sản phẩm, doanh nghiệp có thể xác định được nhu cầu hàng hoá và dịch vụ cần thiết cung ứng. Trên cơ sở đó, doanh nghiệp hoạch định ngân sách đầu tư, kế hoạch sản xuất, tiêu thụ nhằm thoả mãn nhu cầu thị trường.

Các quan hệ tài chính giữa doanh nghiệp với các thị trường này được thể hiện trong việc thanh toán, thưởng phạt vật chất khi doanh nghiệp và các chủ thể kinh tế khác cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho nhau. Một điểm cần lưu ý là thông thường, đi kèm với các quan hệ tài chính này là sự hình thành của các dòng vật chất và dòng tiền đối trọng.

Quan hệ trong nội bộ doanh nghiệp

Đây là mối quan hệ thanh toán giữa các bộ phận nội bộ doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh, trong việc hình thành và sử dụng các quỹ của doanh nghiệp, cũng như khi phân phối kết quả kinh doanh và thực hiện hạch toán nội bộ doanh nghiệp.

1.3. Cơ sở tài chính doanh nghiệp và các dòng tiền

Quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp về bản chất chính là quá trình kết hợp các yếu tố đầu vào như nhà xưởng, thiết bị, nguyên vật liệu... và sức lao động để tạo ra yếu tố đầu ra là hàng hóa và tiêu thụ hàng hóa đó để thu lợi nhuận.

Trong nền kinh tế thị trường, để có được các yếu tố đầu vào, doanh nghiệp tìm đến các nhà cung cấp tương ứng, khi ấy, các hoạt động trao đổi sẽ diễn ra, doanh nghiệp trả tiền cho nhà cung cấp để đổi lấy hàng hóa, dịch vụ đầu vào (đây


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 11

chính là những hàng hóa, dịch vụ được doanh nghiệp mua sắm để sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh). Khi đã có đầy đủ tổ hợp cần thiết các yếu tố đầu vào, doanh nghiệp sẽ thực hiện bước tiếp theo là tiến hành sản xuất. Trong quá trình sản xuất, các hàng hóa, dịch vụ đầu vào sẽ được kết hợp lại với nhau, để tạo ra các hàng hóa, dịch vụ đầu ra (đó chính là các hàng hóa, dịch vụ có ích mà có thể được tiêu dùng hoặc được sử dụng cho một quá trình sản xuất kinh doanh khác). Khi các sản phẩm đầu ra được hình thành, doanh nghiệp sẽ tiến hành tiêu thụ các yếu tố đầu ra ấy. Một hoạt động tiêu thụ diễn ra, kết quả là doanh nghiệp thu về một lượng tiền đồng thời

với việc doanh nghiệp chuyển giao hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ cho người mua.

Như vậy, có thể thấy, mọi hoạt động trao đổi của doanh nghiệp đều được thực hiện thông qua trung gian là tiền, và khái niệm dòng vật chất và dòng tiền phát sinh từ đó.

“Dòng” (bao gồm dòng vật chất và dòng tiền) được hiểu là sự dịch chuyển hàng hóa, dịch vụ (dòng vật chất) và sự dịch chuyển tiền (dòng tiền) giữa các chủ thể trong nền kinh tế.

Thông thường, ứng với dòng vật chất đi vào (hàng hóa, dịch vụ đầu vào) là dòng tiền đi ra, và ngược lại, tương ứng với dòng vật chất đi ra (hàng hóa, dịch vụ đầu ra) là dòng tiền đi vào. Quy trình này được mô tả qua sơ đồ sau:

Dòng vật chất đi vào

Nhà cung cấp Dòng tiền đi ra

(xuất quỹ)

Doanh nghiệp

SẢN XUẤT- CHUYỂN HÓA

Dòng vật chất đi ra

Khách hàng Dòng tiền đi vào

(nhập quỹ)

Nhận xét: Dòng chính là hệ quả phát sinh từ các hoạt động của doanh nghiệp. Trên thực tế, để tiến hành được các hoạt động trong kỳ của mình, mọi doanh nghiệp đều phải có trước đó một lượng tài sản dự trữ (để mua sắm thì phải có tiền, để tiến hành sản xuất thì phải có vật tư, dây chuyền sản xuất, để bán hàng thì phải có sản phẩm hàng hóa). Một khối lượng tài sản (hàng hóa hoặc tiền) được đo tại một thời điểm, gọi là một khoản dự trữ. Dự trữ chính là tiền đề để doanh nghiệp tổ chức nên các hoạt động trong kỳ của mình, trong đó, có các hoạt động về trao đổi (mua hoặc bán hàng hóa, dịch vụ), và khi các hoạt động trao đổi diễn ra, tất yếu sẽ xuất hiện các dòng (dòng vật chất và dòng tiền).

Do đó, có thể thấy, dòng chỉ xuất hiện trên cơ sở tích lũy ban đầu những hàng hóa hoặc tiền trong mỗi doanh nghiệp, và nó sẽ làm thay đổi khối lượng tích lũy của loại tài sản ấy (ví dụ: dòng tiền đi ra làm giảm quy mô tiền tích lũy của doanh nghiệp, trong khi, dòng vật tư đi vào lại làm tăng quy mô dự trữ vật tư...). Mối quan hệ nói trên chính là cơ sở của tài chính doanh nghiệp.


12 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Cơ sở nền tảng của tài chính doanh nghiệp chính là mối quan hệ giữa dòng (dòng vật chất, dòng tiền) và dự trữ.

Trong quá trình nghiên cứu học thuật và quản lý thực tiễn, dựa trên tiêu chí về bản chất, người ta tiến hành phân chia các dòng tiền ra thành hai loại cơ bản là: dòng tiền đối trọng và dòng tiền độc lập.

Dòng tiền đối trọng là dòng tiền mà sự xuất hiện của nó luôn luôn kéo theo sự hình thành của ít nhất một dòng vật chất khác vận động theo chiều ngược lại. Dòng tiền đối trọng bao gồm các loại cơ bản sau:

o Dòng tiền đối trọng trực tiếp: là dòng tiền mà sự xuất hiện của nó diễn ra đồng thời với sự xuất hiện của một dòng hàng hóa, dịch vụ khác vận động theo chiều ngược lại. Đây là trường hợp đơn giản nhất trong hoạt động trao đổi của doanh nghiệp – thanh toán ngay. Chẳng hạn, tại thời điểm T0, doanh nghiệp A bán hàng cho khách hàng B, việc thanh toán tiền hàng được thực hiện gần như cùng lúc với hoạt động giao hàng. Như vậy, khi hoạt động trao đổi trên diễn ra, một dòng tiền đi từ khách hàng B sang doanh nghiệp A được hình thành đồng thời với một dòng vật chất vận động theo chiều ngược lại (đi từ doanh nghiệp A sang khách hàng B. Dòng tiền đi từ B sang A như thế được gọi là dòng tiền đối trọng trực tiếp.

o Dòng tiền đối trọng có kỳ hạn: là dòng tiền mà thời điểm xuất hiện của nó bị lệch pha một kỳ hạn nhất định so với thời điểm xuất hiện của dòng vật chất đối trọng tương ứng. Đây là trường hợp phổ biến nhất trong các hoạt động trao đổi của doanh nghiệp. Chẳng hạn, doanh nghiệp A bán hàng cho khách hàng B, việc giao hàng được thực hiện ở thời điểm T1. Nhưng, khách hàng B không trả tiền ngay cho doanh nghiệp A ở thời điểm T1 đó, việc thanh toán lại được diễn ra ở thời điểm T2 sau đấy. Dòng tiền xuất hiện tại thời điểm T2 đi từ khách hàng B sang doanh nghiệp A tương ứng với dòng hàng hóa, dịch vụ đi từ doanh nghiệp A đến khách hàng B ở thời điểm T1, dòng tiền ấy được gọi là dòng tiền đối trọng có kỳ hạn. Trong khoảng thời gian từ thời điểm T1 đến thời điểm T2, trạng thái cân bằng dự trữ của doanh nghiệp A và khách hàng B đều bị phá vỡ. Trạng thái cân bằng được lập lại thông qua việc tạo ra một trái quyền (hay quyền đòi nợ) hoặc một khoản nợ. Trong ví dụ này, dự trữ hàng hóa của doanh nghiệp A bị giảm đi, nhưng bù lại, họ có một trái quyền (quyền đòi nợ) đối với khách hàng B trong suốt quãng thời gian từ T1 đến T2, và trái quyền này sẽ biến mất khi dòng tiền thanh toán đi từ khách hàng B về doanh nghiệp A xuất hiện tại thời điểm T2. Đối với khách hàng B, việc nhận được hàng hóa từ doanh nghiệp A đã làm phát sinh một khoản nợ; tương tự như trái quyền ở doanh nghiệp A, khoản nợ này của khách hàng B chỉ mất đi khi khách hàng B chuyển tiền thanh toán cho doanh nghiệp A tại thời điểm T2.


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 13

o Dòng tiển đối trọng đa dạng: là những dòng tiền xuất hiện trong các trường hợp doanh nghiệp bán chịu, rồi sử dụng các trái quyền (quyền đòi nợ) tạo ra để chiết khấu, nhượng bán cho một tổ chức tài chính trung gian, hoặc thế chấp cho một món vay. Đây là một hiện trượng phổ biến trong nền kinh tế thị trường, và có vai trò quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp khắc phục được sự mất cân đối ngân quỹ, đảm bảo khả năng chi trả của doanh nghiệp.

Dòng tiền độc lập: là dòng tiền mà sự xuất hiện của nó không trực tiếp kéo theo sự hình thành của dòng vật chất khác. Đây chính là dòng tiền phát sinh từ các nghiệp vụ tài chính thuần túy của doanh nghiệp như: vay vốn ngân hàng, đầu tư chứng khoán, góp vốn liên doanh liên kết.

Có thể nói, sự ra đời, tồn tại và phát triển của doanh nghiệp tất yếu sẽ làm phát sinh một hệ thống các dòng hàng hóa, dịch vụ và các dòng tiền. Các dòng này khi hình thành sẽ làm thay đổi quy mô và cơ cấu của các tài sản thực (hàng hóa và tiền) cũng như tài sản tài chính (trái quyền) và nợ của doanh nghiệp. Và đây chính là cơ sở nền tảng của tài chính doanh nghiệp.

1.4. Các nội dung cơ bản về quản lý tài chính doanh nghiệp

Như đã phân tích lúc trước, tài chính doanh nghiệp được hiểu là những quan hệ giá trị giữa doanh nghiệp với các chủ thể trong nền kinh tế. Trong thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp, các mối quan hệ này phát sinh rất đa dạng và phức tạp. Nếu như doanh nghiệp của chúng ta mà bỏ mặc hoặc không quan tâm đầy đủ đến các mối quan hệ tài chính ấy, để cho chúng tự do hình thành, tự do phát triển, điều này sẽ gây ra những ảnh hưởng rất tiêu cực đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, đặc biệt là trong dài hạn. Doanh nghiệp muốn phát triển bền vững, và thỏa mãn được yêu cầu của các chủ sở hữu, nhất thiết đòi hỏi doanh nghiệp phải quản lý được thật tốt các mối quan hệ tài chính doanh nghiệp của mình, định hướng cho sự hình thành và phát triển của chúng phù hợp với từng điều kiện cụ thể của doanh nghiệp. Từ đấy, nảy sinh ra công tác “Quản lý tài chính”.

Quản lý tài chính được hiểu là sự tác động có chủ đích của nhà quản lý tới các quan hệ tài chính của doanh nghiệp. Quản lý tài chính được thực hiện thông qua một cơ chế. Đó là cơ chế quản lý tài chính doanh nghiệp. Cơ chế quản lý tài chính doanh nghiệp được hiểu là tổng thể các phương pháp, các hình thức, các công cụ được vận dụng để quản lý các quan hệ tài chính của doanh nghiệp trong những điều kiện cụ thể nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Nội dung chủ yếu của cơ chế quản lý tài chính doanh nghiệp bao gồm: cơ chế quản lý tài sản; cơ chế huy động vốn; cơ chế quản lý doanh thu, chi phí và lợi nhuận; cơ chế kiểm soát tài chính của doanh nghiệp.

Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp phải xử lý các quan hệ tài chính thông qua việc giải quyết ba vấn đề quan trọng sau đây:

Thứ nhất, doanh nghiệp nên đầu tư dài hạn vào đâu và bao nhiêu cho phù hợp với loại hình sản xuất kinh doanh của mình?


14 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Thứ hai, nguồn vốn đầu tư mà doanh nghiệp có thể khai thác là nguồn nào?

Thứ ba, doanh nghiệp nên quản lý các hoạt động tài chính hàng ngày như thế nào (ví dụ: việc thu tiền từ khách hàng và trả tiền cho nhà cung cấp)?

Ba vấn đề trên không phải là tất cả mọi vấn đề về tài chính doanh nghiệp, nhưng chúng chính là ba vấn đề lớn nhất và quan trọng nhất. Việc nghiên cứu tài chính doanh nghiệp chính là để tìm ra cách thức giải quyết ba vấn đề đó.

Vấn đề thứ nhất liên quan đến công tác quản lý đầu tư dài hạn trong tổng thể các hoạt động quản lý tài chính của doanh nghiệp. Hệ quả của việc giải quyết vấn đề thứ nhất chính là các quyết định được đưa ra liên quan tới việc lựa chọn các dự án đầu tư, việc mua sắm mới máy móc, thiết bị, thay thế dây chuyền sản xuất cũ bằng các dây chuyền sản xuất mới, đầu từ nhà xưởng... Từ đó, có thể thấy, vấn đề thứ nhất này liên quan đến sự hoạt động của doanh nghiệp trong dài hạn. Việc giải quyết tốt vấn đề ấy sẽ góp phần tạo ra nền móng vững chắc cho sự phát triển của doanh nghiệp trong tương lai.

Vấn đề thứ hai liên quan đến công tác quản lý về huy động vốn. Thực chất của vấn đề này chính là việc doanh nghiệp nghiên cứu tìm hiểu xem: để có đủ số vốn cần thiết đáp ứng các nhu cầu đầu tư của mình, doanh nghiệp nên tìm đến các nguồn tài trợ nào, sử dụng phương thức và công cụ huy động vốn gì, cụ thể như: vay nợ ngân hàng hay huy động chủ sở hữu góp thêm vốn, phát hành trái phiếu hay phát hành cổ phiếu, mua hay thuê tài sản, quan hệ cơ cấu giữa nợ và vốn chủ sở hữu như thế nào là hợp lý... Yêu cầu đối với việc giải quyết vấn đề thứ hai, hay nói cách khác là yêu cầu đối với công tác quản lý về huy động vốn của doanh nghiệp, đó là phải tạo lập được cho doanh nghiệp một lượng vốn vừa đủ để đáp ứng nhu cầu đầu tư, đồng thời, số vốn ấy lại phải có chi phí rẻ nhất có thể, cùng với các điều khoản đi kèm có lợi cho doanh nghiệp.

Vấn đề thứ ba liên quan đến công tác quản lý tài sản lưu động. Giải quyết vấn đề thứ ba này đòi hỏi doanh nghiệp phải làm rõ được các vấn đề cụ thể sau: Doanh nghiệp nên nắm giữ bao nhiêu tiền và dự trữ (vật tư, hàng hóa)? Doanh nghiệp có nên bán chịu không? Nếu bán chịu thì nên bán với thời hạn ra sao? Mua chịu hay vay ngắn hạn và trả tiền ngay? Nếu vay ngắn hạn thì doanh nghiệp nên vay ở đâu và nên vay như thế nào?... Trên thực tế, vấn đề thứ ba này gắn liền với các dòng tiền nhập quỹ và dòng tiền xuất quỹ, việc xử lý tốt vấn đề thứ ba, hay, việc quản lý tài sản lưu động được tổ chức thực hiện có chất lượng, sẽ tạo ra tiền đề vững chắc cho sự tồn tại của doanh nghiệp trong ngắn hạn, vì khi đó các nhu cầu chi tiêu thường nhật đều được đáp ứng, khả năng chi trả của doanh nghiệp cũng được đảm bảo.

1.5. Mục tiêu quản lý tài chính doanh nghiệp

Một doanh nghiệp tồn tại và phát triển vì nhiều mục tiêu khác nhau như: tối đa hoá lợi nhuận, tối đa hoá doanh thu trong ràng buộc tối đa hoá lợi nhuận, tối đa hoá hoạt động hữu ích của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, đảm bảo phúc lợi cho người lao động…,


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 15

song tất cả các mục tiêu cụ thể đó đều nhằm tới mục tiêu bao trùm nhất là tối đa hoá giá trị tài sản cho các chủ sở hữu. Bởi lẽ, một doanh nghiệp phải thuộc về các chủ sở hữu nhất định, các chủ sở hữu luôn mong muốn được nhìn thấy giá trị đầu tư của họ tăng lên. Bên cạnh đó, việc doanh nghiệp đặt ra mục tiêu “gia tăng giá trị tài sản cho những người chủ sở hữu”, cũng có nghĩa là doanh nghiệp phải tiến hành cân nhắc, đánh giá sự tác động của yếu tố thời gian, rủi ro và rất nhiều các yếu tố phức tạp khác lên quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Nói cách khác, để đạt được mục tiêu “tối đa hóa giá trị tài sản cho các chủ sở hữu”, doanh nghiệp cần xem xét quá trình kinh doanh của mình trong mối quan hệ với rất nhiều các vấn đề khác nhau xuất hiện trong thực tiễn hoạt động.

Các quyết định tài chính trong doanh nghiệp: quyết định đầu tư, quyết định huy động vốn, quyết định về phân phối, quyết định ngân quỹ... có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Trong quản lý tài chính, nhà quản lý cần phải cân nhắc tới các yếu tố bên trong và các yếu tố bên ngoài để đưa ra các quyết định tài chính hợp lý, nhằm gia tăng giá trị tài sản cho các chủ sở hữu, phù hợp với lợi ích của chủ sở hữu.

Suy ngẫm: Tại sao “Tối đa hóa lợi nhuận” không được xem là mục tiêu bao trùm nhất của hoạt động quản lý tài chính doanh nghiệp?

Tối đa hóa lợi nhuận hàm ý nhấn mạnh việc sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để tạo ra nhiều của cải vật chất hơn cho doanh nghiệp. Để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp thường cố gắng tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm, song song với nỗ lực thúc đẩy tiêu thụ, gia tăng doanh thu.

Hầu hết các doanh nghiệp trong quá trình hoạt động đều có mong muốn làm ra càng nhiều lợi nhuận càng tốt. Tuy nhiên, việc sử dụng mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận để định hướng cho sự phát triển của doanh nghiệp lại không phải là một công việc dễ dàng. Lý do là: mục tiêu này chưa xem xét đến rất nhiều các yếu tố phức tạp xuất hiện trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp, ví dụ yếu tố thời gian và yếu tố rủi ro

Yếu tố thời gian

Giả định: Doanh nghiệp đang xem lựa chọn một trong hai dự án đầu tư A và B. Thông tin về hai dự án này được trình bày trong bảng dưới đây:

Đơn vị tính: Tỷ đồng

Dự án đầu tư Lợi nhuận thu được hàng năm

Tổng lợi nhuận Năm 1 Năm 2

A 10 10 20

B 0 20, 5 20, 5

Nếu sử dụng “tối đa hóa lợi nhuận” làm tiêu chuẩn, dự án B sẽ được lựa chọn vì nó tạo ra được tổng lợi nhuận cao hơn dự án A.

Tuy nhiên, việc lựa chọn như vậy chưa chắc đã tốt cho doanh nghiệp. Chẳng hạn, nếu 10 tỷ lợi nhuận thu được sau năm thứ nhất của dự án A lại được đem đi đầu tư vào một nơi khác, giả dụ: gửi tiền tiết kiệm vào ngân hàng và được hưởng một mức lãi suất tiền gửi là 10%/năm. Như vậy, việc thực hiện dự án A và gửi tiết kiệm ngân hàng khoản lợi nhuận nhận được sau năm thứ nhất sẽ mang lại cho doanh


16 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

nghiệp một mức tổng lợi nhuận là 21 tỷ đồng, lớn hơn so với con số 20,5 tỷ của dự án B.

Qua ví dụ trên, ta thấy: yếu tố thời gian của lợi nhuận là một yếu tố quan trọng cần phải được xem xét trong quá trình ra quyết định của doanh nghiệp. Tuy nhiên, mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận lại bỏ qua yếu tố này.

Yếu tố rủi ro

Theo cách nói trong đời sống thường nhật, rủi ro là khả năng xảy ra một biến cố xấu. Trong đó, biến cố xấu chính là những điều “tồi tệ” mà chúng ta không bao giờ mong muốn nó xảy ra. Trong kinh doanh, rủi ro lại được sử dụng với ý nghĩa như là sự không chắn chắn ở thời điểm hiện tại về kết quả kinh doanh và đầu tư của doanh nghiệp trong tương lai.

Giả định: Doanh nghiệp đang xem lựa chọn một trong hai khoản đầu tư A và B. Hai khoản đầu tư này đòi hỏi cùng một quy mô vốn đầu tư ban đầu và có cùng thời hạn đầu tư là 1 năm. Thông tin về lợi nhuận thu được sau 1 năm đầu tư ứng với từng trạng thái khác nhau của nền kinh tế của hai khoản đầu tư này được trình bày trong bảng dưới đây:

Đơn vị tính: Tỷ đồng

Tình trạng của

nền kinh tế

Xác suất

xảy ra

Lợi nhuận thu được

Khoản đầu tư A Khoản đầu tư B

Suy thoái 0, 2 100 200

Ổn định 0, 5 150 220

Tăng trưởng 0, 3 300 240

Nhìn vào bảng trên, ta thấy: 300 tỷ là mức lợi nhuận tối đa mà doanh nghiệp có thể nhận được. Để thu được mức lợi nhuận ấy, đòi hỏi doanh nghiệp phải lựa chọn khoản đầu tư A, và nền kinh tế phải ở trong điều kiện tăng trưởng. Tuy nhiên, do xác suất xảy trường hợp nền kinh tế tăng trưởng chỉ là 0,3, thế nên, ngay cả khi đã lựa chọn khoản đầu tư A thì vẫn có một khả năng cao là doanh nghiệp sẽ không thu về được 300 tỷ lợi nhuận mong đợi ấy. Thậm chí, trong các điều kiện còn lại của nền kinh tế, khoản đầu tư A đều mang lại ít lợi nhuận hơn cho doanh nghiệp so với khoản đầu tư B.

Trong thực tế, khi phải đối mặt với những lựa chọn kiểu như trong ví dụ vừa trên, rất nhiều doanh nghiệp sẽ bỏ phương án có khả năng mang lại lợi nhuận cao hơn để giảm thiểu rủi ro trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp.

1.6. Vai trò quản lý tài chính doanh nghiệp

Quản lý tài chính luôn luôn giữ một vị trí trọng yếu trong tổng thể các hoạt động quản lý nói chung của doanh nghiệp. Quản lý tài chính quyết định tính độc lập, sự thành bại của doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh. Đặc biệt, trong xu thế hội nhập khu vực và quốc tế, trong điều kiện cạnh tranh đang diễn ra khốc liệt trên phạm vi toàn tế giới, quản lý tài chính càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Một quyết định tài chính không được cân nhắc, hoạch định kỹ lưỡng (do sự tắc trách của công tác quản trị tài chính) có thể gây nên những tổn thất khôn lường cho doanh nghiệp. Dưới đây là


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 17

những tác dụng cơ bản của việc quản lý tài chính có hiệu quả tới quá trình hoạt động của doanh nghiệp:

Đảm bảo đủ nguồn tài chính trang trải cho các hoạt động của doanh nghiệp: Trong điều kiện công tác quản lý tài chính được thực hiện tốt, doanh nghiệp sẽ luôn luôn ở trong trạng thái có đủ tiền để không chỉ kịp thời thanh toán các món nợ đến hạn, chi trả các nhu cầu chi tiêu (chi lương, chi mua vật tư, chi dịch vụ mua ngoài...) mà còn có đủ tiền để đáp ứng các nhu cầu đầu tư mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.

Giúp doanh nghiệp huy động được những đồng vốn có chi phí rẻ cùng với nhiều điều kiện ưu đãi: Nền kinh tế càng phát triển sẽ càng tạo điều kiện cho sự đa dạng hóa các kênh huy động vốn của doanh nghiệp. Nhờ hoạt động quản lý tài chính có chất lượng, doanh nghiệp sẽ có thể lựa chọn được từ rất nhiều các kênh huy động vốn khác nhau một hoặc một số kênh huy động vốn, mà chúng thực sự thích hợp với điều kiện cụ thể hiện tại của doanh nghiệp (từ các vấn đề về chi phí vốn, thời hạn thanh toán vốn gốc, phương thức thanh toán vốn gốc cho đến các vấn đề về mức độ can thiệp của nhà cung cấp vốn, việc trả lợi tức...).

Đảm bảo tỷ suất sinh lời cao cho các đồng vốn mà doanh nghiệp đang nắm giữ: Để được đánh giá là tốt, công tác quản lý tài chính cần phải đảm bảo rằng các đồng vốn của doanh nghiệp hiện đang được sử dụng một cách khôn ngoan nhất, tức là, tất cả chúng đều đang được đầu tư vào các dự án sinh lãi, và không một đồng vốn nào bị để lãng phí cả.

Khắc phục được những khiếm khuyết mà doanh nghiệp mắc phải với những hoạt động khác: Quản lý tài chính là một hoạt động có mối liên hệ chặt chẽ với mọi hoạt động khác của doanh nghiệp. Quản lý tài chính tốt sẽ hạn chế, thậm chí là bù đắp được những khuyết điểm mà doanh nghiệp mắc phải trong các lĩnh vực khác. Ví dụ: Việc tiêu thụ đầu ra của một dự án sản xuất kinh doanh không thuận lợi được như dự kiến ban đầu hoàn toàn có thể không ảnh hưởng lớn tới hiệu quả hoạt động sau cùng của doanh nghiệp nếu trước đó, số vốn để đầu tư dự án được huy động với chi phí rất rẻ.

Ngoài ra, do mỗi doanh nghiệp là một tế bào của nền kinh tế quốc dân. Mỗi tế bào tốt sẽ cho ra một cơ thể khỏe mạnh. Thế nên, quản lý tài chính trong các doanh nghiệp mà tốt, sẽ có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính chung quốc gia.

1.7. Các nguyên tắc quản lý tài chính doanh nghiệp

Nguyên tắc đánh đổi rủi ro và lợi nhuận

Theo cách nói thông thường trong đời sống thường nhật, rủi ro là khả năng xảy ra một biến cố xấu. Trong đó, biến cố xấu chính là những điều “tồi tệ” mà chúng ta không bao giờ mong muốn nó xảy ra. Trong kinh doanh, rủi ro lại được sử dụng với ý nghĩa như là sự không chắn chắn ở thời điểm hiện tại về kết quả kinh doanh


18 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

và đầu tư của doanh nghiệp trong tương lai. Trong tài chính, rủi ro được định nghĩa là sự sai biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng.

Lợi nhuận là thuật ngữ tài chính được sử dụng để phản ánh các khoản thu nhập hay lợi ích kinh tế ròng mà một chủ thể kiếm được từ một hoạt động đầu tư. Thông thường, người ta ưa thích việc đo lường lợi nhuận dưới dạng đơn vị phần trăm (tỷ suất lợi nhuận) thay vì dùng đơn vị tuyệt đối, bởi cách đo lường theo đơn vị phần trăm đã loại bỏ được ảnh hưởng của quy mô đầu tư lên chỉ tiêu lợi nhuận, từ đó, cho phép đánh giá được hiệu quả thực sự của một khoản đầu tư.

Trong thực tiễn, các nhà đầu tư thường rất lưu tâm đến yếu tố rủi ro của một khoản đầu tư. Thông thường, họ sẽ chỉ chấp nhận đầu tư vào các dự án có mức độ rủi ro cao khi họ trông thấy được cơ hội về việc sẽ thu được một mức lợi nhuận cao hơn so với bình thường từ việc đầu tư đó. Phần lợi nhuận tăng thêm này chính là phần thưởng cho việc nhà đầu tư đã dám đương đầu với rủi ro. Trong trường hợp, phần lợi nhuận tăng thêm không đủ hấp dẫn, các nhà đầu tư sẵn sàng bỏ qua các khoản đầu tư có khả năng mang lại lợi nhuận lớn nhưng có rủi ro cao, để lựa chọn một khoản đầu tư khác có lợi nhuận thấp hơn nhưng rủi ro ít hơn nhằm đảm bảo sự an toàn, chắc chắn và ổn định cho hoạt động của mình.

Như vậy, có thể thấy, giữa rủi ro của một khoản đầu tư và lợi nhuận kỳ vọng có mối quan hệ thuận chiều với nhau. Nói cách khác, rủi ro của

một khoản đầu tư càng cao thì lợi nhuận mà nhà đầu tư kỳ vọng, mong đợi thu được từ khoản đầu tư đó cũng càng lớn, và ngược lại.

Quản lý tài chính phải được dựa trên mối quan hệ như vậy giữa rủi ro và lợi nhuận. Nhà đầu tư có thể lựa chọn các phương án đầu tư khác nhau tùy thuộc vào mức độ rủi ro mà họ chấp nhận và lợi nhuận kỳ vọng mà họ mong muốn. Khi họ bỏ tiền vào những dự án có mức độ rủi ro cao, họ hy vọng dự án sẽ đem lại một mức lợi nhuận lớn.

Cần lưu ý rằng: Việc đầu tư vào một dự án nhiều rủi ro không đồng nghĩa với việc sẽ thu về được một mức lợi nhuận lớn (chỉ là có khả năng thôi). Trong thực tế, có vô vàn các ví dụ minh chứng cho nhận định này, điển hình cho sự thành công là việc xây dựng kênh đào Panama của các công ty Mỹ (Trước đó, công ty Wyse của Pháp đã phải bỏ dở công việc. Việc tiếp nối công việc này tiềm ẩn nhiều rủi ro: chưa kể tới khoản đầu tư khổng lồ trên 400 triệu USD theo thời giá lúc đó, địa chất phức tạp, khí hậu khắc nghiệt…, chỉ cần tính riêng về lao động, đã có hàng nghìn người chết vì tai nạn lao động), sự chấp nhận mạo hiểm, đương đầu với rủi ro và thành công đã mang về cho các nhà đầu tư những món lợi nhuận khổng lồ. Bên cạnh đó, cũng có rất nhiều các ví dụ về sự thất bại, ví dụ sự cố vỡ hồ chứa bùn đỏ của nhà máy bauxite Ajka (Hungary) gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản.


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 19

Vận dụng nguyên tắc đánh đổi rủi ro và lợi nhuận vào quản trị doanh nghiệp đòi hỏi nhà tài chính phải quán triệt được hai vấn đề cơ bản sau:

o Nếu hai cơ hội đầu tư có mức tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng như nhau, thì doanh nghiệp nên chọn cơ hội đầu tư có rủi ro thấp hơn.

o Nếu hai cơ hội đầu tư có mức rủi ro như nhau, thì doanh nghiệp nên chọn cơ hội đầu tư có tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng cao hơn.

Ví dụ: Doanh nghiệp hiện đang xem xét hai cơ hội đầu tư với các thông tin liên quan được trình bày ở bảng dưới đây:

Tình trạng của

nền kinh tế

Xác suất

xảy ra

Tỷ suất sinh lời

Khoản đầu tư A Khoản đầu tư B

Suy thoái 0,2 13% 4%

Ổn định 0,5 15% 15%

Tăng trưởng 0,3 17% 23%

Áp dụng công thức xác định tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của một khoản đầu tư:

E(R) = ∑ Ri × Pi

Trong đó: E(R) là tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của khoản đầu tư.

Ri là tỷ suất lợi nhuận ứng với biến cố i.

Pi là xác suất xảy ra biến cố i.

Ta có:

Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của khoản đầu tư A là:

E(R)A = 13% × 0,2 + 15% × 0,5 + 17% × 0,3 = 15,2%

Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của khoản đầu tư B là:

E(R)B = 4% × 0,2 + 15% × 0,5 + 23% × 0,3 = 15,2%

Như vậy, hai khoản đầu tư A và B có cùng mức tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng, thế nên, để có thể ra được quyết định đầu tư, doanh nghiệp cần đánh giá xem trong hai khoản đầu tư này, khoản đầu tư nào có mức độ rủi ro thấp hơn để lựa chọn, và để làm được điều đó, trước hết, doanh nghiệp cần đo lường được mức độ rủi ro của hai khoản đầu tư đang cân nhắc.

Trong tài chính, rủi ro được định nghĩa là sự sai biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng. Đo lường rủi ro của một khoản đầu tư thực chất chính là đi đo lường sự sai biệt này, và các thước đo được sử dụng ở đây chính là phương sai, độ lệch chuẩn và hệ số biến đổi. Công thức của các thước đo vừa nêu như sau:

Phương sai (σ2) = ∑ [Ri – E(R)]2 × Pi

Độ lệch chuẩn (σ) = 2Ri E R Pi

Hệ số biến đổi (CV) = σ / E(R)

Trong đó: E(R) là tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của khoản đầu tư.

Ri là tỷ suất lợi nhuận ứng với biến cố i.

Pi là xác suất xảy ra biến cố i.


20 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Áp dụng các công thức trên, ta có:

o Với khoản đầu tư A:

σ2 = (0,13 – 0,152)2 × 0,2 + (0,15 – 0,152)2 × 0,5 + (0,17 – 0,152)2 × 0,3

= 0,000196

σ = 0,014

o Với khoản đầu tư B:

σ2 = (0,04 – 0,152)2 × 0,2 + (0,15 – 0,152)2 × 0,5 + (0,23 – 0,152)2 × 0,3

= 0,004336

σ = 0,065848

Ta thấy: Phương sai (σ2) và độ lệch chuẩn (σ) của tỷ suất lợi nhuận của khoản đầu tư B là lớn hơn so với khoản đầu tư A. Điều này có ý nghĩa là sai biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ vọng của khoản đầu tư B là rộng hơn. Kết luận: Khoản đầu tư B có mức độ rủi ro cao hơn khoản đầu tư A.

Ghi nhớ: Trong điều kiện các khoản đầu tư có cùng mức tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng, khoản đầu tư nào có độ lệch chuẩn càng cao thì mức độ rủi ro càng lớn.

Tuy nhiên, trong trường hợp các khoản đầu tư có tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng rất khác nhau, thì việc đơn thuần nhìn vào độ lệch chuẩn để đánh giá sẽ cho ra những kết luận không chính xác. Để khắc phục tình trạng này, chúng ta dùng chỉ tiêu hệ số biến đổi (CV – Coefficient of Variation). Hệ số biến đổi (CV) là thước đo rủi ro trên mỗi đơn vị tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng và được xác định theo công thức CV = σ/E(R).

Ví dụ: Xem xét hai khoản đầu tư C và D dưới đây:

Khoản đầu tư C Khoản đầu tư D

Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng (E(R)) 0,08 0,24

Độ lệch chuẩn (σ) 0,06 0,08

Hệ số biến đổi (CV) 0,75 0,33

Nhìn vào độ lệch chuẩn, chúng ta thấy rằng độ lệch chuẩn của D lớn hơn C. Liệu có thể kết luận rằng khoản đầu tư D rủi ro hơn C hay không? Nếu chỉ đơn thuần căn cứ vào độ lệch chuẩn, có thể kết luận như vậy. Nhưng, vấn đề ở đây là cần so sánh xem tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của hai khoản đầu tư này như thế nào? Vì tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng là khác nhau, nên chúng ta sử dụng hệ số biến đổi (CV) để đánh giá: Khoản đầu tư C có CVC = 0,06/0,08 = 0,75, trong khi khoản đầu tư D có CVD = 0,08/0,24 = 0,33. Như vậy, khoản đầu tư C rủi ro hơn khoản đầu tư D.

Nguyên tắc đánh đổi rủi ro và lợi nhuận đề cập đến mối quan hệ thuận chiều giữa rủi ro và lợi nhuận kỳ vọng. Trong thực tiễn, mối quan hệ này được lượng hóa theo công thức của mô hình CAPM (Capital Asset Pricing Model – Mô hình định giá tài sản vốn). Mô hình CAPM là mô hình mô tả mối quan hệ giữa lợi nhuận kỳ vọng và rủi ro. Trong mô hình này, lợi nhuận kỳ vọng khi đầu tư vào chứng khoán bằng lợi nhuận phi rủi ro (risk–free) cộng với một khoản bù đắp rủi ro dựa trên cơ sở rủi ro hệ thống của chứng khoán đó. Công thức cụ thể như sau:

Ksi = KRF + βi (KRM – KRF)


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 21

Trong đó: Ksi : tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của nhà đầu tư đối với chứng khoán i.

KRF : tỷ suất lợi nhuận phi rủi ro.

KRM : tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư thị trường (tỷ suất lợi nhuận mong đợi trên thị trường hoặc tỷ suất lợi nhuận mong đợi đối với chứng khoán có độ rủi ro trung bình).

βi: hệ số rủi ro của chứng khoán i.

KRM – KRF : mức bù rủi ro thị trường.

βi (KRM – KRF): mức bù rủi ro đối với chứng khoán i.

Ví dụ:

1. Hệ số beta của cổ phiếu công ty ABC là 1,25. Trong khi đó, hệ số beta của cổ phiếu công ty XYZ là 0,90. Tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng trên thị trường chứng khoán là 12% và tỷ lệ sinh lời của tài sản phi rủi ro là 5%. Hãy tính chênh lệch về tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu công ty ABC và cổ phiếu công ty XYZ?

2. Cổ phiếu của công ty ABC có hệ số beta bằng 1,40 và tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng bằng 13%. Trong khi đó, cổ phiếu của công ty XYZ có hệ số beta bằng 0,80. Nếu tỷ lệ sinh lời của tài sản phi rủi ro bằng 4%, tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu công ty XYZ bằng bao nhiêu?

3. Cổ phiếu A có hệ số rủi ro β1 là 1,2 và tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng là 15%. Cổ phiếu B có hệ số rủi ro β2 là 0,8 và tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng là 12,6%. Anh (chị) hãy xác định tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng khi đầu tư vào tài sản có mức độ rủi ro trung bình trên thị trường và tỷ lệ lợi nhuận của tài sản không có rủi ro theo mô hình CAPM?

Bài làm

Áp dụng công thức của mô hình CAPM:

Ksi = KRF + βi × (KRM – KRF)

Trong đó: Ksi là tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu i.

βi là hệ số rủi ro của cổ phiếu i.

KRF là tỷ lệ lợi nhuận của tài sản phi rủi ro.

KRM là tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng của thị trường.

1. Với công ty ABC:

KsABC = 5% + 1,25 × (12% – 5%) = 13,75%

Với công ty XYZ:

KsXYZ = 5% + 0,9 × (12% – 5%) = 11,3%

→ Chênh lệch về tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu công ty ABC và cổ phiếu công ty XYZ

= KsABC – KsXYZ = 13,75% – 11,3% = 2,45%

2. Với công ty ABC:

KsABC = KRF + βABC × (KRM – KRF)

→ 13% = 4% + 1,4 × (KRM – 4%)

→ KRM = 10,43%

→ Tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu công ty XYZ (KsXYZ)

= 4% + 0,8 × (10,43% – 4%) = 9,144%


22 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

3. Áp dụng công thức của mô hình CAPM vào công ty ABC và XYZ, ta có hệ phương trình bậc nhất 2 phương trình 2 ẩn như sau:

15% = KRF + 1,2 × (KRM – KRF)

12,6% = KRF + 0,8 × (KRM – KRF)

→ Tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng khi đầu tư vào tài sản có mức độ rủi ro trung bình trên thị trường (KRM) = 13,8%

→ Tỷ lệ lợi nhuận của tài sản không có rủi ro (KRF) = 7,8%

Trong thực tiễn, để có cách hành xử phù hợp đối với vấn đề rủi ro, người ta thường chia rủi ro ra thành các loại khác nhau để nghiên cứu cũng như để quản trị. Một trong số các cách thức phân loại rủi ro phổ biến hiện nay, đó là chia rủi ro ra thành rủi ro hệ thống và rủi ro phi hệ thống.

o Rủi ro hệ thống (systematic risk) là loại rủi ro có ảnh hưởng đến tất cả các chứng khoán và tác động chung đến tất cả các doanh nghiệp. Những rủi ro này nảy sinh do các yếu tố nằm ngoài doanh nghiệp, không kiểm soát được, như: Chính sách điều hành kinh tế vĩ mô của Nhà nước trong từng thời kỳ, sự thay đổi tình hình năng lượng thế giới, nguy cơ chiến tranh, suy thoái kinh tế , lạm phát, bất ổn chính trị... Rủi ro hệ thống chính là phần rủi ro chung cho tất cả các loại chứng khoán và do đó, không thể giảm được bằng việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Loại rủi ro này còn được gọi là rủi ro thị trường (market risk) và được đo lường bằng hệ số β. Ví dụ: Giá dầu trên thế giới tăng sẽ làm cho chi phí sản xuất kinh doanh tăng lên, khiến cho lợi nhuận của doanh nghiệp bị sụt giảm. Nếu như điều này thực sự xảy ra thì hầu hết các doanh nghiệp đều chịu ảnh hưởng, do vậy giá dầu tăng được xem là rủi ro hệ thống.

o Rủi ro phi hệ thống (unsystematic risk) là loại rủi ro chỉ tác động đến một hoặc một nhóm nhỏ các chứng khoán, nghĩa là loại rủi ro này chỉ liên quan tới từng doanh nghiệp cụ thể nào đó. Loại rủi ro này độc lập với các yếu tố như tình hình kinh tế, chính trị hay những yếu tố mang tính chất hệ thống có ảnh hưởng đến toàn bộ các chứng khoán có trên thị trường. Rủi ro phi hệ thống nảy sinh do các yếu tố gắn liền với từng doanh nghiệp riêng biệt (như các vụ kiện tụng, đình công, năng lực quản trị của ban lãnh đạo, sức mạnh của đối thủ cạnh tranh...), khi rủi ro phi hệ thống xảy ra, chỉ ảnh hưởng tới một hoặc một số ít doanh nghiệp hoặc một ngành kinh doanh nào đó. Ví dụ: Sự bãi công của công nhân thuộc doanh nghiệp A sẽ chỉ ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp A, đôi khi, nó cũng có ảnh hưởng chút ít đến một vài doanh nghiệp khác đang có một số hợp đồng mua bán với doanh nghiệp này. Các doanh nghiệp không có liên quan tới doanh nghiệp A thì hoàn toàn không bị tác động. Như vậy, nguy cơ bãi công của người lao động được xem là rủi ro phi hệ thống. Loại rủi ro phi hệ thống có thể cắt giảm được bằng chiến lược đầu tư đa dạng hóa, tức là đầu tư vào nhiều tài sản hay nhiều cơ hội đầu tư khác nhau nhằm phân tán rủi ro.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư nhằm cắt giảm rủi ro ở đây có nghĩa là kết hợp đầu tư vào nhiều loại chứng khoán mà các chứng khoán này không có tương quan cùng chiều với nhau một cách hoàn hảo, nhờ vậy, biến động giảm lợi


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 23

nhuận của chứng khoán này có thể được bù đắp bằng biến động tăng lợi nhuận của chứng khoán kia. Hình vẽ dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa rủi ro và số lượng các chứng khoán trong danh mục đầu tư, theo đó, khi số lượng các chứng khoán trong danh mục đầu tư tăng lên thì rủi ro nói chung giảm xuống.

Ví dụ về cách xác định tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư: Giả sử cổ phiếu X và Y có hệ số β lần lượt là 1,5 và 0,7. Tỷ suất lợi nhuận phi rủi ro (KRF) là 7%, trong khi tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư thị trường (KRM) là 13,4%. Một nhà đầu tư A quyết định kết hợp hai loại cổ phiếu này theo tỷ trọng bằng nhau trong một danh mục đầu tư. Hỏi: Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư vừa nêu là bao nhiêu?

Bài làm

Cách 1: Áp dụng mô hình CAPM, có: Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu X là:

KsX = 7% + 1,5 × (13,4% – 7%) = 16,6% Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu Y là:

KsY = 7% + 0,7 × (13,4% × 7%) = 11,48% Áp dụng công thức tính tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư:

KsP = ∑ Wi × Ksi Trong đó: KsP : tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư. Wi: tỷ trọng vốn đầu tư vào chứng khoán i trong tổng giá trị vốn đầu

tư của danh mục. Ksi : tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của chứng khoán i. Ta có: Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư gồm hai cổ phiếu X và Y với tỷ trọng vốn đầu tư bằng nhau là: 0,5 × 16,6% + 0,5 × 11,48% = 14,04%

Cách 2: Áp dụng công thức tính hệ số β của danh mục đầu tư:

βP = ∑ Wi × βi

Tổng rủi

Rủi ro hệ thống

Rủi rophi hệthống

Độ lệch chuẩn của danh mục đầu tư

Số lượng chứng khoán trong danh mục


24 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Trong đó: Wi và βi lần lượt là tỷ trọng vốn đầu tư và hệ số β của chứng khoán i trong danh mục đầu tư.

Ta có: Hệ số β của danh mục đầu tư gồm hai cổ phiếu X và Y với tỷ trọng vốn đầu tư bằng nhau là:

0,5 × 1,5 + 0,5 × 0,7 = 1,1

Áp dụng mô hình CAPM, ta có: Tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của danh mục đầu tư đã cho là:

7% + 1,1 × (13,4% – 7%) = 14,04%

Nguyên tắc giá trị thời gian của tiền

Giá trị của tiền không ngừng thay đổi theo thời gian. Cụ thể: giá trị của một đồng ngày hôm nay luôn luôn lớn hơn giá trị của một đồng trong tương lai. Giá trị của tiền không ngừng giảm xuống theo thời gian là do sự tác động của hai nhân tố: lạm phát và chi phí cơ hội của việc nắm giữ tiền.

Thông thường, trong suốt vòng đời của một dự án đầu tư, có thể có sự xuất hiện của rất nhiều các dòng tiền đi vào hoặc đi ra khỏi doanh nghiệp mà thời điểm phát sinh các dòng tiền đó lại không đồng nhất với nhau. Việc ra các quyết định tài chính dựa thuần túy trên số liệu tại thời điểm phát sinh của các món tiền ấy nhiều khả năng sẽ không mang lại lợi ích tối đa cho doanh nghiệp.

Ví dụ: Doanh nghiệp đang xem xét một khoản đầu tư có thời hạn 1 năm, số vốn cần thiết phải bỏ ra tại thời điểm đầu tiên là 100 triệu đồng, khoản đầu tư ấy nếu như được lựa chọn sẽ mang lại cho doanh nghiệp số tiền là 105 triệu đồng vào thời điểm sau 1 năm. Nếu doanh nghiệp đánh giá rằng: “Lợi ích nhận được là 105 triệu đồng, lớn hơn chi phí bỏ ra là 100 triệu đồng, dự án có lãi và nên được đầu tư.”, thì việc lựa chọn này chưa chắc đã thực sự có lợi cho doanh nghiệp. Giả định: Lãi suất tiền gửi ngân hàng hiện tại là 10%/năm, thì rõ ràng, gửi tiền vào ngân hàng sẽ có lợi hơn cho doanh nghiệp.

Trong quá trình xem xét, cân nhắc một dự án đầu tư, để đảm bảo chất lượng của kết luận đánh giá, đòi hỏi doanh nghiệp phải tiến hành quy đổi, đưa các khoản tiền phát sinh tại các thời điểm khác nhau của dự án về cùng một thời điểm (thường là thời điểm hiện tại), rồi sau đó, mới tiến hành tính toán giá trị lợi ích thu được cũng như giá trị chi phí bỏ ra trên cơ sở số liệu sau quy đổi của các món tiền ấy. Các quyết định tài chính được rút ra sau những công việc như vậy mới thực sự có ý nghĩa về mặt kinh tế và đảm bảo được cho sự đầu tư có lãi của doanh nghiệp. Trong quá trình quy đổi giá trị của tiền theo thời gian, chi phí cơ hội của vốn được sử dụng như là tỷ suất chiết khấu.

Tiếp nối ví dụ vừa trên: Chi phí cơ hội của vốn trong trường hợp này là 10%/năm (chính là tỷ suất sinh lời mà doanh nghiệp có thể kiếm được từ việc gửi tiền vào ngân hàng). Sử dụng 10% làm tỷ suất chiết khấu, ta có: Giá trị quy đổi về thời điểm hiện tại của khoản tiền 105 triệu đồng có thể nhận được sau một năm là: 105 / (1 + 10%) = 95,45 triệu đồng, con số này nhỏ hơn con số 100 triệu đồng chi


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 25

phí phải bỏ ra ở thời điểm hiện tại. Như vậy, khoản đầu tư đang xem xét là không có lãi và doanh nghiệp không nên đầu tư.

Trong điều kiện tỷ suất chiết khấu đã được xác định (giả định là k), giá trị của một món tiền A bất kỳ theo thời gian sẽ biến đổi theo sơ đồ sau:

Ví dụ: Ông bạn cho bạn một món tiền. Bạn có thể lựa chọn một trong 3 cách nhận tiền sau: (1) nhận $1.000 ngay bây giờ, (2) nhận $12.000 vào thời điểm 12 tháng sau, (3) nhận $25.000 vào thời điểm 25 tháng sau. Giả sử bạn có thể kiếm được tỷ suất sinh lời là 11 %/tháng trên số tiền nhận được. Hỏi: Bạn nên chọn cách nhận tiền nào? Tại sao?

Bài làm

Người đó có thể kiếm được tỷ suất sinh lời là 11 %/tháng trên số tiền nhận được.

chọn 11%/tháng làm tỷ suất chiết khấu để tính giá trị theo thời gian của các món tiền mà người đó có thể nhận được.

Giá trị hiện tại của món tiền $12.000 là: 12.000/(1+11%)12 = 3.430,09

Giá trị hiện tại của món tiền $25.000 là: 25.000/(1+11%)25 = 1.840,20

chọn cách nhận tiền thứ 2.

Trong thực tế, do việc doanh nghiệp của chúng ta rất hiếm khi thu tiền hoặc chi tiền ngay một lần toàn bộ, thay vào đó, các hoạt động thu chi thường diễn ra theo một “tiến độ” nhất định, thế nên, sơ đồ dòng tiền mà doanh nghiệp hay phải đương đầu ít khi tồn tại dưới dạng món tiền đơn như ở phần lý thuyết vừa trên, mà thường tồn tại dưới dạng một chuỗi tiền tệ.

Chuỗi tiền tệ được hiểu là một tập hợp gồm nhiều món tiền đơn phát sinh tại những thời điểm khác nhau theo trục thời gian nhưng lại có mối quan hệ mật thiết với nhau. Giá trị của chuỗi tiền tệ tại một thời điểm được định nghĩa là tổng giá trị tại thời điểm đó của tất cả các món tiền đơn thuộc chuỗi. Trong nghiên cứu, người ta thường chia chuỗi tiền tệ ra thành hai loại, là chuỗi tiền tệ cuối kỳ (chuỗi tiền tệ

$1.000 $12.000 $25.000

0 1 2 ... 12 13 14 ... 25

$3.430,09

$1.840,20

A

-n ... -2 -1 0 1 2 ... n

A/(1+k)n

A/(1+k)2

A/(1+k) A×(1+k)

A×(1+k)2

A×(1+k)n


26 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

mà thời điểm phát sinh các món tiền đơn là ở cuối mỗi kỳ) và chuỗi tiền tệ đầu kỳ (chuỗi tiền tệ mà thời điểm phát sinh các món tiền đơn là ở đầu mỗi kỳ).

Hình vẽ dưới đây thể hiện giá trị hiện tại (Present value – PV) và giá trị tương lai (Future value – FV) của chuỗi tiền tệ cuối kỳ:

Hình vẽ dưới đây thể hiện giá trị hiện tại (Present value – PV) và giá trị tương lai (Future value – FV) của chuỗi tiền tệ đầu kỳ:

Trong trường hợp A1 = A2 = ... = An = A, ta có chuỗi tiền tệ đều, ngược lại, chúng ta có chuỗi tiền tệ biến thiên. Với chuỗi tiền tệ đều, sau các phép biến đổi toán học, ta có thể rút gọn các công thức tính giá trị hiện tại và giá trị tương lai của chuỗi tiền tệ này về dạng đơn giản như sau:

o Chuỗi tiền tệ đều cuối kỳ:

A A A A ... A A A

0 1 2 3 4 ... n-2 n-1 n

PV = A × (1+k)n – 1 k×(1+k)n

FV = A × (1+k)n – 1

k

A1 A2 A3 A4 ... An-2 An-1 An

0 1 2 3 ... n-3 n-2 n-1 n

An/(1+k)n-1

A2/(1+k)

A1 A1×(1+k)n

A2×(1+k)n-1

An×(1+k)

………………………………………………………………………………………………………

PV = ∑ Ai/(1+k)i-1 FV = ∑ Ai × (1+k)n+1-i

A1 A2 A3 A4 ... An-2 An-1 An

0 1 2 3 4 ... n-2 n-1 n

An/(1+k)n

A2/(1+k)2

A1/(1+k) A1×(1+k)n-1

A2×(1+k)n-2

An

………………………………………………………………………………………………………

PV = ∑ Ai/(1+k)i FV = ∑ Ai × (1+k)n-i


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 27

o Chuỗi tiền tệ đều đầu kỳ:

Ví dụ 1: Doanh nghiệp An Bình mua một dây chuyền sản xuất, và được lựa chọn một trong hai cách thanh toán tiền sau:

a) Cách 1: Thanh toán ngay tại thời điểm mua hàng số tiền là 100 triệu đồng, và thanh toán thêm 150 triệu đồng nữa tại thời điểm cuối tháng thứ 5 tính từ thời điểm mua hàng.

b) Cách 2: Vào cuối mỗi tháng, trong vòng 4 tháng đầu tiên tính từ thời điểm mua hàng, doanh nghiệp thanh toán số tiền là 25 triệu đồng/tháng, và vào cuối mỗi tháng, trong vòng 4 tháng tiếp theo nữa, doanh nghiệp thanh toán số tiền là 40 triệu đồng/tháng.

Biết: tỷ suất chiết khấu được lựa chọn là 10%/tháng.

Yêu cầu:

Bạn hãy tư vấn cho doanh nghiệp An Bình là nên chọn cách thanh toán tiền nào?

Bài làm

Theo cách thanh toán tiền thứ nhất, ta có sơ đồ dòng tiền như sau:

(Đơn vị: triệu đồng)

Theo cách thanh toán tiền thứ hai, ta có sơ đồ dòng tiền như sau: (Đơn vị: triệu đồng)

Do giá trị hiện tại của dòng tiền theo cách thanh toán thứ hai nhỏ hơn so với cách thanh toán thứ nhất, thế nên, doanh nghiệp nên chọn cách thanh toán thứ hai.

Ví dụ 2: Ông An dự định 10 năm nữa sẽ nghỉ hưu và muốn mua 1 căn hộ cao cấp ở Vũng Tàu. Hiện tại, giá căn hộ là $100.000, dự kiến mỗi năm, giá căn hộ tăng khoảng 5%. Ông An hiện có thể đầu tư tiền của mình hàng năm với suất sinh lợi là 10%/năm. Hỏi: Hàng năm, ông An phải bỏ ra bao nhiêu tiền đầu tư vào cuối mỗi năm để có đủ tiền mua căn hộ khi nghỉ hưu.

25 25 25 25 40 40 40 40

0 1 2 3 4 5 6 7 8

PV = 25 × (1+10%)4 – 1

+ 40 × (1+10%)4 – 1

× 1

= 165,85 triệu đồng. 10% × (1+10%)4 10% × (1+10%)4 (1+10%)4

100 150

0 1 2 3 4 5 6 7 8

PV = 100 + 150/(1+10%)5

= 193,14 triệu đồng.

A A A A A ... A A

0 1 2 3 4 ... n-2 n-1 n

PV = A × (1+k)n – 1 k×(1+k)n-1

FV = A × (1+k)n – 1

× (1+k) k


28 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Bài làm

Dự kiến, sau 10 năm nữa, giá căn hộ sẽ là:

100.000 × (1+5%)10 = 162.889,5

Gọi A là số tiền mà ông An phải bỏ ra để đầu tư vào cuối mỗi năm nhằm mục đích có đủ tiền mua căn hộ khi nghỉ hưu, ta có sơ đồ dòng tiền như sau:

(Đơn vị: $)

A A A A … A A A

0 1 2 3 4 … 8 9 10

Tỷ suất sinh lời là 10%/năm.

Nếu đầu tư $A vào cuối mỗi năm như sơ đồ dòng tiền trên, vào thời điểm cuối năm thứ 10, ông An sẽ có số tiền là:

A(1+10%)9 + A(1+10%)8 + A(1+10%)7 + … + A(1+10%)2 + A(1+10%)1 + A

= A × [(1+10%)10 - 1]/10% (áp dụng công thức tính giá trị tương lai của chuỗi tiền tệ đều cuối kỳ)

= A × 15,94

Số tiền này phải vừa đúng bằng giá căn hộ khi ông An nghỉ hưu

A × 15,94 = 162.889,5

A = 10.220,56

Nguyên tắc chi trả

Trong quá trình hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp cần phải đảm bảo được khả năng chi trả của doanh nghiệp mình. Khả năng chi trả của doanh nghiệp được hiểu là khả năng của doanh nghiệp trong việc thanh toán đầy đủ, đúng hạn các khoản nợ và các nghĩa vụ tài chính khác, cũng như trang trải được các nhu cầu chi tiêu thường nhật của doanh nghiệp.

Việc đảm bảo được khả năng chi trả sẽ tạo ra tiền đề quan trọng bảo đảm cho sự tồn tại và hoạt động của doanh nghiệp trong ngắn hạn. Khi ấy, doanh nghiệp không những thanh toán được các khoản nợ đến hạn theo yêu cầu của chủ nợ, mà còn có thể liên tục mua sắm các hàng hóa, dịch vụ đầu vào, giúp cho các hoạt động sản xuất kinh doanh trong kỳ của doanh nghiệp diễn ra trơn tru, không bị ngắt quãng.

Để đảm bảo được khả năng chi trả, đòi hỏi doanh nghiệp phải:

o Quan tâm đến các dòng tiền chứ không phải lợi nhuận kế toán. Tiền (tiền mặt tại quỹ, tiền gửi ngân hàng, ngoại tệ các loại, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, các khoản đầu tư tài chính tương đương tiền) chính là loại tài sản duy nhất trong doanh nghiệp có thể được sử dụng ngay cho việc thanh toán. Trong khi đó, lợi nhuận không đồng nghĩa với dòng tiền nhập quỹ. Thế nên, để thực hiện được các hoạt động chi trả, cái doanh nghiệp cần là tiền, chứ không phải lợi nhuận kế toán. Trong quá trình hoạt động, bên cạnh mức ngân quỹ hiện tại, doanh nghiệp cần để tâm đến quy mô và thời điểm phát sinh các dòng tiền nhập quỹ hoặc xuất quỹ sẽ phát sinh trong tương lai, để từ đó, đưa ra được các


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 29

quyết định quản lý ngân quỹ phù hợp, giúp bảo đảm năng lực tài chính cho việc chi trả.

o Cần đặc biệt tính đến các dòng tiền tăng thêm, nhất là các dòng tiền sau thuế khi đưa ra các quyết định kinh doanh. Đi kèm với các dự án đầu tư là khái niệm “dòng tiền tăng thêm”. Dòng tiền tăng thêm được hiểu là các dòng tiền chỉ xuất hiện khi một dự án đầu tư được lựa chọn và thực hiện, và sẽ không bao giờ xuất hiện nếu như dự án đầu tư tương ứng bị bỏ qua. Có thể nói, dòng tiền tăng thêm chính là sự đóng góp thêm và riêng có của từng dự án đầu tư cho sự phát triển của doanh nghiệp xét trên khía cạnh tài chính. Dòng tiền tăng thêm phản ánh sự khác biệt về mặt dòng tiền của doanh nghiệp giữa khi có dự án và khi không có dự án. Chính việc tính toán đúng và đủ dòng tiền tăng thêm của một dự án đầu tư, sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp đánh giá được chính xác hiệu quả về mặt tài chính của dự án đầu tư ấy, làm cơ sở cho việc ra quyết định. Ví dụ: Công ty Sony (nổi tiếng với loại máy chơi game PlayStation 4) hiện đang xem xét dự án phát triển một tựa game mới. Trước sự cạnh tranh gay gắt tới từ XboxOne của Microsoft, Sony dự kiến sẽ chỉ phát triển tựa game này dành riêng cho hệ máy PlayStation 4, điều này có nghĩa là trong trường hợp dự án được thông qua, việc Sony sản xuất và tung tựa game ấy ra thị trường sẽ tạo ra tác động thúc đẩy nhất định tới việc tiêu thụ của loại máy PlayStation 4. Ta thấy: Dòng tiền xuất hiện từ việc bán thêm được chiếc máy PlayStation 4 dưới ảnh hưởng của tựa game mới là dòng tiền mà chỉ khi doanh nghiệp thực hiện dự án mới có, nếu dự án không được chấp nhận, sẽ không có dòng tiền này. Trong quá trình xem xét, nếu như Sony bỏ qua dòng tiền nói trên và chỉ đánh giá thuần túy các vấn đề về doanh thu và chi phí của việc sản xuất và tiêu thụ tựa game mới, thì khi đó, những kết luận rút ra về hiệu quả tài chính của dự án phát triển tựa game mới sẽ không thật chính xác. Ngoài ra, dòng tiền sau thuế chính là dòng tiền còn lại thuộc về doanh nghiệp sau khi đã trừ đi phần nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp đối với Ngân sách Nhà nước. Dòng tiền sau thuế có vai trò quan trọng đối với quá trình ra quyết định của doanh nghiệp vì nó thể hiện được chính xác những gì mà doanh nghiệp thực sự nhận được trong từng trường hợp.

Nguyên tắc sinh lợi

Mục tiêu bao trùm của hoạt động quản lý tài chính là tối đa hóa giá trị tài sản cho những người chủ sở hữu. Để đạt được mục tiêu này, đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng đảm bảo được khả năng sinh lợi của mình. Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp phải có khả năng liên tục tạo ra các giá trị tăng thêm, các giá trị mới, nói cách khác, bên cạnh việc đánh giá các dòng tiền mà dự án đem lại, doanh nghiệp còn phải tạo ra các dòng tiền mới, tức là tìm kiếm được các dự án sinh lợi. Nhưng, trong thị trường cạnh tranh, các nhà đầu tư khó có thể tìm kiếm được nhiều dự án tốt, nhất là các dự án đem lại nhiều lợi nhuận trong một thời gian dài.


30 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Để vươn lên trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt, để có thể tiếp cận được với các cơ hội đầu tư sinh lời, đòi hỏi:

o Trước hết, doanh nghiệp cần biết các dự án sinh lợi tồn tại như thế nào và ở đâu trong môi trường cạnh tranh. Để làm được điều đó, đòi hỏi các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nói chung, và nhà quản lý tài chính nói riêng, phải có trình độ rất cao và am hiểu rất nhiều lĩnh vực, như: Ngân hàng, kế toán, thuế, luật pháp, thị trường chứng khoán..., đồng thời, họ cũng phải có con mắt nhanh nhạy trước các diễn biến của môi trường kinh doanh. Bên cạnh đó, để hỗ trợ cho những người quản lý cấp cao trong vấn đề phát hiện các cơ hội đầu tư, doanh nghiệp cần tạo dựng được một bộ phận nghiên cứu và phân tích thị trường chuyên trách đủ mạnh.

o Tiếp đến, khi đầu tư, doanh nghiệp phải biết làm giảm tính cạnh tranh của thị trường thông qua việc tạo ra những sản phẩm khác biệt với sản phẩm cạnh tranh và bằng cách đảm bảo mức chi phí thấp hơn mức chi phí cạnh tranh. Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp cần: Năng động, sáng tạo trong việc đổi mới, cải tiến sản phẩm, tạo ra các hàng hóa mới; Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; Thường xuyên cập nhật và áp dụng các kỹ thuật tiên tiến, thay đổi phương thức sản xuất lạc hậu; Không ngừng phấn đấu tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm… Làm được các công việc trên không chỉ giúp đảm bảo mà còn có thể nâng cao được khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh.

Nguyên tắc thị trường có hiệu quả

Đối với công ty cổ phần, tối đa hóa giá trị tài sản cho các chủ sở hữu đồng nghĩa với tối đa hóa giá trị thị trường của số cổ phiếu thường mà các cổ đông đang nắm giữ. Trong kinh doanh, để tạo ra được các tác động tích cực lên thị giá cổ phiếu, đòi hỏi nhà quản lý tài chính phải có các hiểu biết nhất định về đặc điểm, tính chất và cách thức vận hành của thị trường tài chính nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng. Để thỏa mãn được đòi hỏi đó, một trong các yêu cầu quan trọng đối với các nhà quản lý tài chính là họ phải nắm vững lý thuyết thị trường hiệu quả. Thị trường tài chính hiệu quả là thị trường tài chính mà ở đó, giá hiện tại của các tài sản tài chính phản ánh đầy đủ các thông tin có liên quan. Eugene Fama là người đi đầu trong việc nghiên cứu thị trường hiệu quả. Ông mô tả ba mức độ hiệu quả của thị trường như sau:

o Mức độ yếu: Giá cả của chứng khoán (chứng khoán ở đây được hiểu theo nghĩa rộng, không chỉ là cổ phiếu) phản ánh đầy đủ, kịp thời các thông tin trong quá khứ về giao dịch của thị trường.

o Mức độ trung bình: Giá cả chứng khoán phản ánh tất cả những thông tin liên quan đến công ty đã được công bố công khai ở hiện tại bên cạnh những thông tin trong quá khứ.

o Mức độ mạnh: Giá cả của chứng khoán phản ánh tất cả những thông tin liên quan tới tổ chức phát hành thậm chí cả những thông tin nội gián.

Trên thực tế, tại công ty cổ phần, mục tiêu tối đa hoá giá trị tài sản của các cổ đông có thể đạt được trong những điều kiện nhất định bằng cách nhà quản lý tài chính,


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 31

trên cơ sở những nhận thức đúng đắn về thị trường tài chính, đưa ra các quyết định thích hợp tác động tới thị giá cổ phiếu của công ty.

Nguyên tắc gắn kết lợi ích của người quản lý với lợi ích cổ đông

Thông thường, tại các công ty cổ phần, cổ đông và người quản lý thuộc về hai nhóm chủ thể khác nhau. Cổ đông là những người chủ sở hữu, là các ông chủ của công ty cổ phần, trong khi, người quản lý lại là người lao động “làm công ăn lương”, được thuê để quản lý, điều hành hoạt động của công ty cổ phần. Chính sự tách rời quyền sở hữu khỏi việc quản lý, điều hành như vậy dễ tạo ra tình trạng: Người quản lý hành xử vì lợi riêng của mình hơn là vì lợi ích của cổ đông. Điều này làm phát sinh những mâu thuẫn về mặt lợi ích giữa cổ đông với người quản lý, điều hành công ty. Dĩ nhiên trong trường hợp này, mục tiêu cao nhất của quản lý tài chính doanh nghiệp (tối đa hóa giá trị tài sản cho những người chủ sở hữu) không những không đạt được, mà còn có thể gây ra những tổn hại nhiều mặt cho công ty.

Vì vậy, nhằm tạo điều kiện cho sự phát triển lâu dài và bền vững của công ty, đòi hỏi phải gắn kết được lợi ích của người quản lý với lợi ích của cổ đông. Để làm được điều này, trước hết, các cổ đông cần phải thiết lập được các cơ chế giám sát và kiểm soát, giúp họ theo dõi được quá trình điều hành công ty của người quản lý cũng như đánh giá được xem các quyết định mà người quản lý đưa ra có thật sự vì cổ đông hay không. Mặt khác, họ cũng phải làm cho người quản lý ý thức được rằng mình có thể bị thay thế nếu không theo đuổi mục tiêu của cổ đông. Bên cạnh đó, mặc dù chỉ là người làm thuê, nhưng người quản lý có vai trò đặc biệt quan trọng đối với quá trình hoạt động của công ty vì họ chính là người trực tiếp “cầm lái” con tàu công ty cổ phần, thế nên, các cổ đông cần phải dành cho người quản lý những sự tôn trọng nhất định, cần thực sự coi người quản lý chính là người đại diện cho bản thân mình. Tiếp đến, công ty cần có những chính sách đãi ngộ hợp lý dành cho người quản lý. Chế độ này bao gồm tiền lương, tiền thưởng, các khoản phụ cấp thỏa đáng, điều kiện làm việc đạt chuẩn, chế độ nghỉ phép hợp lý..., và trên hết, chế độ đãi ngộ này phải khiến cho nhà quản lý cảm nhận được rằng khi họ quản lý và điều hành hoạt động tốt trong phạm vi quyền hạn của mình, toàn tâm, toàn ý vì các mục tiêu của cổ đông, thì lúc đó, công sức của họ sẽ được đánh giá và đền đáp xứng đáng, lợi ích của họ được đảm bảo. Có thể nói, một chính sách đãi ngộ tốt sẽ khuyến khích người quản lý hành xử vì lợi ích của cổ đông, và ngược lại. Ngoài ra, công ty có thể lựa chọn những cá nhân xuất sắc trong số các cổ đông chủ chốt để làm người quản lý, để họ thực sự coi lợi ích của cổ đông chính là mục tiêu của quá trình điều hành.

Thực tế ở các nước trên tiên tiến, việc thuê các giám đốc điều hành là một việc làm phổ biến, được nhiều công ty nổi tiếng sử dụng. Bên cạnh các quy định ngặt nghèo về trách nhiệm, quyền hạn là chế độ đãi ngộ cực kỳ hấp dẫn và được thể hiện rõ trong các hợp đồng được hai bên ký kết. Đây chính là kết quả của việc vận dụng nguyên tắc gắn kết lợi ích của người quản lý với lợi ích của các cổ đông. Nhờ đó, các công ty này hầu hết đều có thể phát triển lâu dài trong một thể chế quản trị phù


32 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

hợp và khoa học, dễ dàng tránh được sự căng thẳng về tài chính và nguy cơ phá sản, nhưng lại có khả năng cạnh tranh cao và thường chiếm được thị phần tối đa trên thương trường, tối thiểu hóa các chi phí, đồng thời tăng thu nhập cho chủ sở hữu một cách vững chắc. Trong khi đó, ở một số nước, nhất là ở các nước nặng về sở hữu công cộng, nhiều giám đốc ở các công ty mà Nhà nước giữ cổ phần đa số, trước khi về hưu thường có nhiều quyết định, nhiều hợp đồng kinh tế hoàn toàn mang tính trục lợi cá nhân, gây ra các tổn thất đáng kể cho công ty, thậm chí đẩy công ty vào tình trạng trì trệ.

Có thể nói, việc quán triệt nguyên tắc gắn kết lợi ích của người quản lý với lợi ích của các cổ đông sẽ đảm bảo tính hài hòa cho công ty – hài hòa về lợi ích giữa chủ sở hữu và nhà quản lý, hài hòa giữa cống hiến và đãi ngộ, hài hòa giữa lợi ích chung và lợi ích cá nhân,… Từ đó, tạo ra động lực hoạt động tích cực cho “người cầm lái” nói riêng và toàn bộ người lao động trong công ty nói chung.

Tác động của thuế

Tất cả các doanh nghiệp trong nền kinh tế đều phải có trách nhiệm đối với quốc gia, trong đó, trách nhiệm về việc tính đúng và nộp đủ các khoản thuế có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của cả nền kinh tế. Trong thực tiễn hoạt động, doanh nghiệp phải chịu sự điều tiết tới từ rất nhiều các loại thuế khác nhau. Để đảm bảo hiệu quả của hoạt động kinh doanh, trước khi đưa ra bất kỳ một quyết định tài chính nào, nhà quản lý tài chính đều phải tính tới tác động của thuế, đặc biệt là thuế thu nhập doanh nghiệp.

Các khoản thuế xuất hiện trong quá trình kinh doanh của doanh nghiệp rất đa dạng. Mỗi loại thuế ấy đều có những tác động khác nhau đến các mặt hoạt động của doanh nghiệp. Cụ thể:

o Các khoản thuế đánh ở khâu tiêu thụ sản phẩm (thuế Giá trị gia tăng, thuế Tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, thuế xuất khẩu) chính là một thành tố cấu thành nên tổng giá thanh toán mà khách hàng phải trả khi mua sắm các hàng hóa, dịch vụ do doanh nghiệp cung cấp. Việc Nhà nước quy định loại hàng hóa, dịch vụ mà doanh nghiệp buôn bán thuộc đối tượng chịu thuế của các loại thuế như thuế Giá trị gia tăng, thuế Tiêu thụ đặc biệt... cũng như điều chỉnh tăng, giảm thuế suất tương ứng sẽ ảnh hưởng tới giá bán đơn vị của sản phẩm, từ đó, ảnh hưởng đến cầu về hàng hóa, dịch vụ, đến hoạch tiêu thụ sản phẩm, và cuối cùng là kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

o Thuế thu nhập doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng đối với vấn đề về thiết lập cơ cấu vốn (mối quan hệ tỷ lệ giữa nợ và vốn chủ sở hữu) của doanh nghiệp. Để hiểu rõ hơn, chúng ta cùng xem xét ví dụ sau:


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 33

Công ty cổ phần Đại Phát hiện đang xem xét lựa chọn phương thức huy động vốn cho một phương án kinh doanh. Quy mô vốn cần có là 1 tỷ đồng. Phương án kinh doanh ấy, nếu như được thực hiện, hàng năm sẽ mang lại 500 triệu đồng lợi nhuận hoạt động (hay còn gọi là lợi nhuận trước lãi vay và thuế (EBIT), và được xác định bằng: “Doanh thu – Tổng chi phí hoạt động”, chi phí hoạt động thì không bao gồm chi phí lãi vay, vì chi phí lãi vay được xếp vào chi phí tài chính, nội dung cụ thể sẽ được nghiên cứu ở các bài sau).

Sau khi cân nhắc, công ty nhận thấy rằng để huy động được lượng vốn cần thiết là 1 tỷ đồng, hiện tại chỉ có hai phương án sau là khả thi: Một, vay dài hạn ngân hàng, chịu lãi suất 10%/năm. Hai, phát hành cổ phiếu ưu đãi cổ tức, bán cho đối tác chiến lược là công ty Hưng Thịnh với tỷ lệ lợi tức cũng là 10%/năm (Các vấn đề cụ thể về huy động vốn của doanh nghiệp sẽ được trình bày cẩn thận ở các bài sau). Hiệu quả tạo ra hàng năm của hai phương án huy động nói trên được thể hiện ở bảng dưới đây:

Đơn vị: Triệu đồng

Chỉ tiêu Vay

dài hạn Phát hành cổ phiếu

ưu đãi cổ tức

Lợi nhuận trước lãi vay và thuế (EBIT) 500 500

Lãi vay (trả cho ngân hàng) 100 0

Lợi nhuận trước thuế (= EBIT – Lãi vay) 400 500

Thuế Thu nhập doanh nghiệp (thuế suất 25%) 100 125

Lợi nhuận sau thuế 300 375

Cổ tức ưu đãi (trả cho Hưng Thịnh) 0 100

Thu nhập thuộc về cổ đông hiện tại 300 275

Qua bảng trên, ta thấy: Việc vay dài hạn ngân hàng mang lại cho các cổ đông hiện hữu của công ty Đại Phát khoản thu nhập là 300 triệu đồng mỗi năm, khoản thu nhập này lớn hơn 25 triệu đồng so với việc phát hành cổ phiếu ưu đãi cổ tức. Khoản tiền chênh lệch 25 triệu đồng này về bản chất chính là phần thuế Thu nhập doanh nghiệp phải nộp ít đi (100 so với 125) trong trường hợp đi vay ngân hàng, nguyên nhân là: Lãi vay được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ trong kỳ của doanh nghiệp, từ đó, làm giảm thu nhập chịu thuế, thu nhập tính thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp. Khoản tiền 25 triệu đồng ấy được gọi là khoản tiết kiệm thuế Thu nhập doanh nghiệp nhờ sử dụng nợ vay, hay gọi tắt là khoản tiết kiệm thuế.

Như vậy, việc huy động nợ mặc dù có rủi ro cao (do áp lực phải thanh toán đủ và đúng hạn tiền lãi và gốc cho chủ nợ), nhưng lại có khả năng tạo ra khoản tiết kiệm thuế, góp phần làm gia tăng thu nhập dành cho các chủ sở hữu hiện tại. Trong khi đó, việc huy động vốn chủ sở hữu tuy rằng an toàn (phát hành cổ phiếu ưu đãi cổ tức trong ví dụ vừa trên là huy động vốn chủ, tuy cổ tức phải trả là cố định, nhưng việc trả cổ tức có thể được hoãn lại sang các kỳ sau nếu doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính), nhưng lại không có khả năng tạo ra khoản tiết kiệm thuế (tiền chi trả lợi tức cho các chủ sở hữu luôn được lấy từ


34 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp). Do đó, để tối đa hóa được lợi ích cho các chủ sở hữu hiện hành trong mối quan hệ hợp lý với rủi ro, các nhà quản lý tài chính luôn phải cân nhắc đến sự tác động của thuế Thu nhập doanh nghiệp khi xem xét lựa chọn giữa việc huy động nợ hay vốn chủ sở hữu.

o Các khoản thuế khác (như thuế nhập khẩu, thuế môn bài, thuế tài nguyên...) là những khoản thuế được tính vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ của doanh nghiệp. Ví dụ: Thuế nhập khẩu được tính vào giá vốn của vật tư hàng hoá mua về và sẽ được tính vào chi phí khi các vật tư ấy được xuất dùng cho sản xuất kinh doanh. Thuế môn bài và thuế nhà, đất được tính vào chi phí quản lý doanh nghiệp. Thuế tài nguyên được tính vào chi phí sản xuất chung… Vì vậy, khi xem xét hiệu quả của một phương án kinh doanh, doanh nghiệp cần tính đúng, tính đủ các loại thuế nói trên, nhằm đảm bảo chất lượng của kết luận đánh giá.

Ngoài ra, tất cả các khoản thuế phát sinh trong quá trình hoạt động đều là một bộ phận quan trọng cấu thành nên các dòng tiền vào, ra phát sinh trong kỳ của doanh nghiệp. Ví dụ: Thuế Giá trị gia tăng, thuế Tiêu thụ đặc biệt... nằm trong dòng tiền thu từ khách hàng, hoặc dòng tiền trả cho người cung cấp hàng hóa, dịch vụ đầu vào. Thuế Giá trị gia tăng còn phải nộp, thuế Thu nhập doanh nghiệp... là dòng tiền xuất quỹ khi doanh nghiệp nộp thuế vào Ngân sách Nhà nước. Do vậy, khi ra các quyết định ngân quỹ, doanh nghiệp không thể không cân nhắc đến thuế.

Tóm lại, để quyết định tài chính đạt được hiệu quả như mong muốn, đảm bảo được lợi ích của các chủ sở hữu, thuế cần phải được lưu tâm đúng mức khi doanh nghiệp xem xét, đánh giá các dự án đầu tư và các phương án kinh doanh của mình.

1.8. Bộ máy quản lý tài chính

Quản lý tài chính là hoạt động có tầm quan trọng hàng đầu trong số các hoạtđộng của doanh nghiệp. Quản lý tài chính thường thuộc về nhà lãnh đạo cấp cao của doanh nghiệp như phó tổng giám đốc thứ nhất hoặc giám đốc tài chính. Đôi khi chính tổng giám đốc làm nhiệm vụ của nhà quản lý tài chính. Trong các doanh nghiệp lớn, các quyết định quan trọng về tài chính thường do một ủy ban tài chính đưa ra. Trong các doanh nghiệp nhỏ, thường là chính chủ sở hữu – tổng giám đốc đảm nhiệm quản lý hoạt động tài chính của doanh nghiệp.

Bên dưới người lãnh đạo này là cả một bộ máy quản lý tài chính chuyên trách. Đó là các phòng, ban tài chính với Trưởng phòng tài vụ hoặc Kế toán trưởng, cùng các kế toán viên, thủ quỹ. Nhiệm vụ chung đối với cả hệ thống này là hỗ trợ giám đốc tài chính điều hành chung hoạt động tài chính của doanh nghiệp, đồng thời, cung cấp các thông tin phục vụ cho việc ra quyết định chính xác và kịp thời. Dưới đây là các nhiệm vụ cụ thể của phòng, ban tài chính:


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 35

Trên cơ sở luật và chế độ quản lý tài chính của Nhà nước, xây dựng một chế độ quản lý tài chính thích hợp với điều kiện cụ thể của doanh nghiệp.

Lập kế hoạch tài chính đồng thời và thống nhất với kế hoạch sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp.

Lựa chọn các phương thức huy động vốn cũng như các phương án đầu tư có hiệu quả.

Tổ chức thanh toán kịp thời, đầy đủ, đúng hạn và đúng chế độ các khoản nợ; đôn đốc việc thu nợ.

Tổ chức phân tích tài chính doanh nghiệp và kiểm tra tài chính.

Tham gia xây dựng giá bán và thiết lập các hợp đồng kinh tế với khách hàng.

Để hoạt động quản lý tài chính thu được hiệu quả cao nhất, đòi hỏi bộ máy quản lý tài chính cần phải được xây dựng một cách khoa học và hợp lý, cả về số lượng và chất lượng. Về mặt số lượng, bộ máy này cần gọn, nhẹ nhưng vẫn phải đủ biên chế cần thiết, để mọi công việc được tiến hành trôi chảy, đúng tiến độ. Về mặt chất lượng, cần phải đảm bảo rằng các nhân viên trong bộ máy, trước đó đã phải được đào tạo theo đúng chuyên ngành ở các vị trí đã được phân công; ngoài ra, họ còn phải là những người có đủ phẩm chất đạo đức cần thiết, có tinh thần và thái độ đúng mực với công việc. Đặc biệt, với tư cách là người chịu trách nhiệm cao nhất đối với chất lượng của hoạt động quản lý tài chính, giám đốc tài chính đòi hỏi phải có trình độ rất cao và phải am hiểu rất nhiều lĩnh vực, như: Ngân hàng, kế toán, thuế, luật pháp, thị trường chứng khoán... Bên cạnh đó, điều kiện về cơ sở vật chất (hệ thống phòng làm việc, trang thiết bị...) cũng phải được đảm bảo ở chất lượng cao nhất có thể, từ đó, giúp cho công tác quản lý tài chính diễn ra thuận lợi và thu được hiệu quả cao.


36 TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202

Tóm lược cuối bài

Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh. Dựa trên hình thức pháp lý theo quy định của luật doanh nghiệp hiện hành, các doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay được chia thành: Doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn (một hoặc hai thành viên trở lên) và công ty cổ phần.

Hình thức pháp lý của doanh nghiệp ảnh hưởng rất lớn đến việc doanh nghiệp tổ chức các công tác tài chính trong kỳ của mình, từ đó, đặt ra yêu cầu đối với các nhà kinh tế, đó là phải nắm bắt thật rõ các đặc điểm cụ thể về hình thức pháp lý tương ứng của doanh nghiệp mà mình đang đầu tư hoặc đang quản lý để có các quyết định phù hợp.

Tài chính doanh nghiệp được hiểu là những quan hệ giá trị giữa doanh nghiệp với các chủ thể trong nền kinh tế. Các mối quan hệ này phát sinh rất đa dạng và phức tạp trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Để có thể phát triển bền vững và thỏa mãn được những yêu cầu của các chủ chủ sở hữu, đòi hỏi doanh nghiệp phải quản lý thật tốt được các mối quan hệ tài chính của mình, hay nói cách khác là phải thực hiện được tốt công tác quản lý tài chính doanh nghiệp.

Để đảm bảo chất lượng của công tác quản lý tài chính, doanh nghiệp cần ý thức được các vấn đề sau: Một, mục tiêu bao trùm nhất của quản lý tài chính doanh nghiệp là tối đa hóa giá trị tài sản cho các chủ sở hữu. Hai, quản lý tài chính tập trung vào ba vấn đề: Quản lý đầu tư dài hạn, quản lý về huy động vốn và quản lý tài sản lưu động. Ba, cần nắm vững và vận dụng thành thạo bảy nguyên tắc cơ bản của quản lý tài chính.


TXNHTC02_Bai1_v1.0014112202 37

Câu hỏi ôn tập

1. So sánh doanh nghiệp tư nhân và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Nhận xét về hai loại hình doanh nghiệp này trong thực tiễn kinh tế Việt Nam hiện nay.

2. So sánh công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên và công ty cổ phần. Nhận xét về hai loại hình doanh nghiệp này trong thực tiễn kinh tế Việt Nam hiện nay.

3. Trình bày khái niệm và cơ sở nền tảng của Tài chính doanh nghiệp? Lấy ví dụ minh họa.

4. Trình bày các nội dung cơ bản và vai trò đối với sự phát triển doanh nghiệp của công tác quản lý tài chính doanh nghiệp.

5. Phân tích các nguyên tắc quản lý tài chính doanh nghiệp. Liên hệ thực tiễn Việt Nam.

6. Bình luận từng ý kiến sau:

“Tối đa hóa lợi nhuận là mục tiêu bao trùm nhất của quản lý tài chính doanh nghiệp”.

“Trong điều kiện nền kinh tế không xảy ra hiện tượng lạm phát, nhà kinh tế không cần quan

tâm đến nguyên tắc giá trị thời gian của tiền”.

“Rủi ro của một khoản đầu tư càng cao thì lợi nhuận thu được càng lớn”.

Documents

BÀI 1 TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆPeldata2.neu.topica.vn/TXNHTC02/Giao trinh/02_NEU_TXNHTC02... · 2016. 5. 30. · Bài 1: Tổng quan về Tài chính doanh nghiệp