OLE BERDNYK

LIACHY TYTANIV

Daleke majbutnie. Kosmina Rada venych kerivnyjcentr otyrioch planetnych system obhovoriuje projekttechninoji revoliuciji peredai naukovoho myslenniakvantovym maynam. Biis venych vystupaje proty re-akcijnoho projektu. Supereka prypyniajesia v zvjazku zpryliotom kosminoji rakety nevidomoho pochodennia.Zjasovujesia, o ce korabe, jakyj desia tysia rokiv

tomu pokynuv Zemliu. odnoji yvoji dui nema v kajutach.Tiky bilia komandyrkoho puta trup kosmonavta.Zavdiaky magnitnym zapysam, o zberehlysia na ko-

rabli, vdajesia diznatysia pro tajemnyciu naukovoji expe-dyciji v inu galaktyku, de kosmonavty zaznaly nejmovir-nych pryhod.Proytavy roman Olesia Berdnyka liachy tytaniv, y-

ta do kincia diznajesia, o stalosia z venymy-smilyvci-amy, liumy XXI storiia, jaki pobuvaly v antysviti, v car-stvi mayn, i, nareti, povertajusia na zemliu dalekoho maj-butnioho, de liudy ve dosiahly bezsmertia

majbutnie svit pidkorenoji reovyny i energiji,pidvladnyj voli maje bezsmertnoji liudyny

My yvemo v epochu, koly vidsta vid najbezum-niych fantazij do cilkom reanoji dijsnosti skoroujesiaz nejmovirnoju vydkistiu

M. GOKYJ

Zemlia kolyska liudstva. Ale ne mona zavdy ytyv kolysci

Nemolyve siohodni stane molyvym zavtraK. E. CILKOVKYJ.

VID AVTORA

Zemle-kolysko moja! udova planeto! Ty prekrasnaVsiu tebe ne objizdy, ne schody, ne oblitaje, ob pomyluvatysia daramy tvojeji roz-

majitoji pryrody. Ale dumka moja obijmaje tebe, zahliadaje v najdai zakutky kontynentiv taokeaniv

Dua zavmyraje pered velyiu hir, jaki strimkymy verynamy probyvaju nebo, upo-dobliajuy soboju stremlinnia naoho duchu. Jak bahato mou skazaty hory liudyni, jiji dopyt-lyvomu, tryvonomu rozumu!

Veletenki nagromadennia ske, jaki pnusia chaotynymy schodamy dohory, imponujunespokijnym, burchlyvym naturam, dlia jakych yttia ce bezperervna lomka i onovlennia.Bilosnini veryny, pokryti vinymy snihovymy apkamy, nahaduju nam pro ystotu dui, jakutreba berehty, jduy erez boloto i kurnyj liach yttia. Vony zmuuju nas zamysliuvatysia,zabuvaty pro marnoliubni pomysly, pamjataty pro obovjazok

Hory tvoji dity, planeto moja!Pro nych mona pysaty bez kincia, i nema, napevne, takoji dui v sviti, v jakij by jich

suvora i nezvyajna krasa ne znajla vidhukuA moria, okeany!Chiba ne manyla bezkinena dalyna tysiai i tysiai burianych serde do novych krajiv,

do pryhod, do slavy i smerti rady nezvyajnych vidkryttiv?yje munie serce ne bylosia radisnymy i tryvonymy udaramy, koly vono popadalo v

buriu? Nepravda, o urahany strani! Vony strani tiky dribnekym i mizernym duam, dliajakych yttia hladeka doroha abo pidstupna steeka zmiji.

A morka doroha povna nebezpek i pryhod, nespodivanok i boroby schoa do yttiachorobrych i synych liudej. Buriani okeany i jich dua odne cile, vony zlyvajusia v micnychobijmach nazavdy, vony kotia svoji hrizni chvyli chvyli vody i chvyli dui vpered i vpered,za novi obriji.

Ta vino ne buvaje buria. Vona moe buuvaty kika dniv, tyniv y misiaciv. Stychajeurahan, znykaje chvylia, vtychomyriujesia okean.

Chmary rozchodiasia, i todi usmichnene sonce rozsypaje zoloti perly po blakytno-zele-nych vodach. Zavmyraju u tryvonomu spokoji neosiani hrudy moria-okeanu i vtychomy-riujesia razom z nym burchlyve serce liudyny. Vono spoyvaje, nabyraje syly, ociniuje jich,ob z novym urahanom rynutysia vpered na pouky novoho, do nebezpek, slavy, a moe,nazustri smerti!

Prekrasni tvoji okeany, Zemle moja!Ale navi v pustenych misciach, de ridko stupaje noha liudyny, vidkryte serce, dopytly-

vyj pohliad znajde skarby dlia dui. Piani barchany, na jakych lipysia lye koliuyj aharnyk,chiba ne znachodia vidhuk v duach turkmena abo araba?

A najsuvorii zakutky tvoji Pivni i Antarktyka! Vony zdavna klykaly do sebe smilyvciv,vabyly svojeju nepovtornoju krasoju, stroho karaly avantiurystiv, nahoroduvaly dostojnychvelykoju slavoju!

Chto popadav u ti kraji, toj ne mih zalyyty takym, jak buv ranie.Kraji triskuych, stranych moroziv i nejmovirnoji syly buraniv, kraji dlia poetiv i herojiv,

kraji dlia virnych du i velykych zvere o o take tvoji poliusy, ridna planeto moja!..Kontynenty tvoji pokryti zelenym odiahom. To lisy, to najkraa ozdoba tvoja. Rizni vony

po vyhliadu i zmistu, vsiakyj maje svij holos, o hovory do sercia liudyny, vaby abo zasteri-haje.

Bu oberenym! pochmuro homonia neprolazni dungli Afryky ta Indiji, de za ko-nym kuem yhaje smer, blyskajuy pidstupnymy oyma chyaka, de v moroci volohych boliti zarostiv neutno povzu tysiai hadiv.

Jdy, vidpoy! lahidno epou lisy pomirnych yrot, nyko klaniajuy liudyni ni-nymy vitamy beriz, tremtlyvym lystiam osyky, temno-zelenoju kronoju mohutnioho duba.

Bu nam druhom, i my damo tobi vse, o zachoe, dobrozylyvo homonia neosi-ani masyvy tajhy. Jdy, skiky oko siahaje! Pid korinniam povalenych veletniv-derev ty zna-jde nilig, v povnovodych rikach zlovy smanu rybu, v chaach nazbyraje solodych jahid.Sia, vidpoy! Naa vikovina pisnia vvijde v serce tvoje, i spokij zijde v tryvonu duu!..

Tak, udodijni lisy tvoji, Zemle moja!Ta chiba tiky lisy?Riky, o nesu nevtomno vody v okean spokijni, velyni, niby umudreni dovhym

yttiam didy, abo hrajlyvi, jak dity hirki potoky nerozryvno zvjazani z yttiam liudej, z jichpomyslamy, z jich povsiakdennymy dilamy. Stepy neozori polia zolotoho, styhloho chliba ypreriji pasovyka dykych mustangiv! Skri ary, skri nezboryme bujannia torestvuju-oho yttia, o spivaje himny tobi, planeto moja!

I najdoroe meni moja Bakivyna, zemlia, de ja rodyvsia, kraj, de ja vyris, selo, devpere stupyv z kolysky na zemliu nepevnymy, chytkymy nohamy. O, ne zabuty jich nikoly,nizao!

Ne zabuty dniprovkych luk, zakvitanych morem pachuych trav, zaroslych chaamyhustoji lozy, plavniv i protok, de sered vodorostiv chyo yriaju hostrozubi uky abo povino,sonno nyporia v muli tovsti lyny. Ja zberihaju v najhlybych zakapelkach dui arivni spohadypro peri dytiai vraennia, pro ti dni, koly neosianyj svit ochopyv moju novonarodenu svi-domis ipkymy rukamy i ponis, ponis v bezkinenis, pokotyv plynom burchlyvoho yttia.

Velyka diaka tobi za vse te, o ja pereyvav i pereyvu e, korystujuy tvojeju nezmin-noju hostynnistiu, liuba planeto, kolysko moja!

Ale omu, omu skay meni ja ne zadovoniajusia tvojimy daramy?o meni e potribno, kudy poryvajesia moja nevhamovna dumka?Zhasaje de. Ni navysaje nad polovynoju svitu. Liudy liahaju spaty y vsi? Ni, ne vsi!..

Bahato, oj, jak bahato ne spy!Ja dyvliusia vhoru, na merechtlyvi zirky, i zabuvajusia tryvohy y radosti dnia. Pohliad

ue ne moe bajdue opustytysia vnyz. omu? o vin ukaje v temriavi noi, sered suzirjiv?y ne skae ty cioho, Zemle moja?A vtim, o ja tebe pytaju?! Ty kulia mertvoji materiji sered pusteli Kosmosu, nima i

bajdua. Ty navi ne znaje toho, o mijardy rokiv tomu na tobi vynyklo yttia, zalizni ne-schytni zakony Pryrody porodyly joho i vely erez chaos buttia, ob stvoryty cvit Vsesvitu Rozum!

Zemle! Prysluchajsia do krokiv, jaki lunoju vidhukujusia v prostori po hrudiach tvojichide Volodar svitu Liudyna! Vona ne zadovoniajesia ve tvojeju pervozdannoju krasoju, apererobliaje jiji, vona zabuduvala prostory stepiv gigantkymy mistamy, zasijala chlibom, pus-tyla v povitria nad toboju kazkovi korabli, zalyla morem elektrynoho vohniu temni noi i,nareti, pidniala v neozoru dalei prostoriv dopytlyvyj hostryj pohliad venoho i fantasta.

Oto pyajsia, Zemle! Bu aslyva tym, o tobi vypala taka nezvyajna dolia kolysatyna svojich hrudiach Liudynu.

Kolyska stala tisnoju. O omu Liudyna spriamuvala pohliad uhoru, o omu vona riuevidkryla novu eru 4 ovtnia 1957 roku. Ce poalasia Kosmina Era!..

o znajde Liudyna v temnij bezodni prostoru, de blymaju, vabliay do sebe, svitynykyzirok? Jaki tajemnyci vidkryje pered neju Pryroda?

Chto skae pro ce?

Nichto!..Mona tiky hadaty pro majbutnie, tvoryty hipotezy, mrijaty pro zustrii z inymy Liumy

dalekych system. Taki mriji ce ne chlib dlia holodnoho, ne soroka dlia rozdiahnutoho, nechata dlia bezdomnoho. Ce ne problema siohodninioho dnia!

Ale my znajemo, o ce nae zavtra i pisliazavtra, ce siohodninij de nestrymnoholiudkoho intelektu!..

Zvyajno, znajdusia skeptyky. Vony budu hovoryty, o ne varto dumaty propisliazavtranij de, odryvatysia vid zemli, mrijaty pro te, o ne zdijsnysia siohodni. Ta j malooho ne skau suprotyvnyky velykoji liudkoji Mriji?!

Na astia, jich nebahato. Same tomu polit Mriji nestrymnyj. Nichto ne postavy jij kordo-niv!

Vpaly nazavdy teneta zaboboniv, nad svitom vstala veletenka posta Lenina. Znykla ni.Pered siajvom novoho dnia ue ne vtrymajusia zalyky pimy. Choda istoriji nevmolyma!..

e lunaju vybuchy harmat na Zemli, e stohne svit pid tiaharem ozbroje, e vmyrajuvid holodu indijci j araby, i chodia bezrobitni poriad z atomnymy elektrostancijamy, ale veuroysto zaklykaju sygnaly suputnykiv Zemli:

Kosmina era vidkryta!Liudyno! Skoro nastane as, koly z tebe spade lachmittia antynarodnoji kapitalistynoji

systemy! Pidijla pora osmyslyty svoje buttia, objednaty syly, vybraty spinu metu i muruvatyyroku dorohu v Majbutnie.

o bude v novij eri? Jaki neosiani molyvosti odera liudy, jaki novi syly postavlia sobina slubu? Majbutnie zachovano v moroci asu, zakony jakoho poky o ne moe opanuvatyLiudyna. Jak e todi zahlianuty na tysiai rokiv napered, na desiatky tysia rokiv?

Vako ce zrobyty! Due vako!A Mrija, naa Mrija! Vona ne znaje perepon, vona, vsupere vsiomu, poryvajesia erez

bezmeni okeany asu, prahne bayty toj svit, de ne bude chvorob i smerti, de ne bude zlyhod-niv i horia, de bude lye tvora boroba i tvore horinnia, radis liubovi, peremoh i zvere

To pomymo i my v nae daleke, prekrasne Majbutnie, v te majbutnie, rady jakoho stra-daju, boriusia, liublia i vmyraju tysiai i tysiai pokoli. My ne zmoemo absoliutno zrymoujavyty toj hriaduyj svit; ce, mabu, budu slabki, tumanni obrysy dyvovynoho yttia.

Ale virte, druzi moji: mrijaty treba zavdy, vsiudy! Jako Liudyna perestane mrijaty istoriji pryjde kine!..

O omu my tverdo vpevneni, o Liudyna bude bezsmertnoju, vsemohutnioju, vsiudy-suoju, o pered neju vidkryjusia i sluchniano liau do nih taki liachy, pro jaki ranie mohlytiky mrijaty yslenni pokolinnia! Ce budu liachy Tytaniv!..

Hotuj lono svoje, planeto kolysko moja! jdu, narodujusia novi pokolinnia z vidkry-tym oblyiam, svitlymy oyma i ystym sercem! Vony vimu nai mriji, jak prapor, zdijmu vzoriani dali i ponesu tvoju slavu v galaktyni prostory.

Toj as nastupyv, Zemle moja!..

astyna pera

HIS Z MYNULOHO

ROZMOVA PRO ASTIA

Palachkotilo bahattia. Zolotysti jazyky polumja tanciuvaly posered haliavyny, rozkyda-juy navkolo miridy veselych iskor.

Svitozar rozpliuyv oi. V zorianomu nebi plyvly nini pasma chmarynok, osvitleni dale-kym misiacem. Nad holovoju navysaly husti vity debelych dubiv, de vhori spivaly tonkymyholosamy veryny sosen.

Polumja i tini. Zori i dyki, predkovini dereva. Ninyj podych vitru i zoloti iskry vohniu!..Jak vse dyvno, tryvono, chvyliujue

De vin? U jakij eposi?..Niby j ne bulo dovhych tysiaoli suvoroho i radisnoho liachu! Niby znovu povernulysia

daleki i nejmovirni roky, koly predky Svitozara zdobuvaly na cij zemli pravo vino yty iliubyty!..

Junak znovu zapliuyv oi. Oyvy, mrije, zakolysaj mene! Chaj bude udo, chaj oyvutini dalekych i ridnych liudej! Ade vony tut, sered nas, vony dyvliasia na nas suvoro i vymoh-lyvo, vymahajuy pravdyvoho zvitu o vyroslo na tij zemli, jaka skroplena pravednojukrovju?

Ni! Ne oyvaju tini mynuloho! Jake daleke vono! A moe, joho j ne bulo? Moe, vonovyhadka, kazka, son istoriji?

To omu todi tak sumno dzvenia dereva? omu? Moe, vony peredaju starovynnupisniu-perekaz, v jakij vmieni vsi ali, vsi tragediji vmerlych pokoli? Moe, v tij pisni nedo-liublena liubov, nedomrijana mrija, zahublena meta i osobysti tragediji mijardiv ja?..

Chto smykaje chlopcia za ruku, ujesia melodijnyj znajomyj holos: Svitozare! o z toboju?..Svitozar proviv rukoju po oach, otiamyvsia vid prymarnoho vraennia.Navkolo chlopci i divata, joho rovesnyky. Vsim po visimnadcia rokiv. Vsi siohodni

vstupaju v yttia velyne, tryvone, povne poukiv, pryhod i zvere, yttia! Vony zibralysiana tradycijne sviato veir Mriji. Tak robysia uprodov tysiaoli. Junaky ta divata zdobuvajuuniversanu osvitu na zavodach, plantacijach, v najriznomanitniych ustanovach, a v de po-vnolittia schodiasia na Zbir svoho okruhu.

Na veir Mriji po nepysanij tradyciji vsi prybuvaju piky. Nazemni i litani aparatyruchu zabuti. Zbir vidbuvajesia sered lisu velyeznoho zapovidnyka na berezi Dnipra. Odynza odnym vychodia do vohnya junaky ta divata. Vony schvyliovano hovoria pro svoji mriji,

baannia, pro daleku metu osobystoho yttia. Vony, jak ce bulo zavdy, povstaju proty kon-servatyzmu doroslych i vysuvaju dalekosiani fantastyni ideji technini i socini

A potim uasnyky veora Mriji jdu v yttia, ob bezupynnoju tvoroju praceju vti-liuvaty svoji mriji v reanis

Svitozar vynuvato ozyrnuvsia. Vin zabuv, dlia oho pryjov siudy. O na nioho dokirlyvodyvysia Li joho nezminna podruha z dytynstva. Jiji zelenkuvati oi blya zachoplenniam oevydno, o cikave hovory vysokyj chudyj junak. Treba posluchaty joho, a to jako ne-harno vychody, pryjov na zbir i zamknuvsia sam v sobi

Ote, na moju dumku, palko vyholosyv junak, astia v bezupynnomu rusi! Ruchdo mety, podolannia perekod, pouky istyny, stverdennia novovidkrytych zakoniv o otake astia!..

A liubov? prolunav dzvinkyj divoyj holos. o o take liubov? Orator rozhubyvsia. V svitli bahattia vin vyhliadav due ku-

medno rozstavleni bezporadno ruky, rozkudlane volossia.Pouvsia drunyj smich. Ja kau pro liubov! znovu nastyrlyvo ozvalasia divyna. Ty odnym slovom ne

ozvavsia pro neji. Meta, istyna, pouky dorih, zakony, ruch! A pouttia, jake zavdy chvyliujevsi pokolinnia liudej, ty zalyaje v tini!..

Mene vono ne chvyliuje! jako nepevno vidpoviv orator. Tym hire dlia tebe! serdyto huknula divyna. Ce sprava intymna! pouvsia e odyn divoyj holos. Moe, ne varto hovoryty pro

ce!.. Nepravda! hariae zapereyly desiatky holosiv. Hovoryty!.. Hovoryty pro liubovLi tycheko zasmijalasia, prysunulasia blye do Svitozara. Pravda, cikavo?..Svitozar neuvano chytnuv holovoju. Vin znovu zahlybyvsia v svoji rozdumy. Divyna

obrazylasia. o z toboju? Ty ve veir sumnyj, ne sluchaje nikoho Proba, schamenuvsia Svitozar. Ja nijak ne mou pozbutysia svojich dumok Jakych? Koly-nebu skauDivyna serdyto vidvernula, ale ve as koso dyvylasia na Svitozara.Nadchodyla pivni. U nebi proplyvly ervoni vohni raketnych korabliv. Viter zatych. Ba-

hattia zhasalo.Hariaa dyskusija pro astia i Mriju zakinuvalasia. Jak zavdy, v nij suprotyvnyky ne

mohly prymyryty svojich pohliadiv. I jim zalyalo tiky odne jty po vakych dorohach yttia,dosvidom pereviriaty svoji plany, osobysto dosiahaty mety

Hluchymy stekamy Svitozar i Li jly dodomu. Vin ne ozyvavsia ni slovom. Divyna temovala. Tak vony vyjly na kraj zapovidnyka. V siajvi misiacia, jakyj kotyvsia na zachid, za-blyaly veletenki ohly energetynych sporud, sferyni kovpaky jakycho budive.

Riadom proliahaly punkty litanych mayn graviliotiv. Svitozaru i Li treba bulo roz-luatysia. Vony yly na vidstani sta kilometriv odne vid odnoho.

Svitozar zupynyvsia, vynuvato hlianuv na podruhu. Do pobaennia, Li, skazav vin.Divyna ne vidpovila. Vona jaku my postojala, opustyvy pohliad donyzu, potim vako

zitchnula. Svitozar nijakovo perestupyv z nohy na nohu. Posluchaj, tycho ozvalasia Li. Ja zavtra leu na Mars, na zavod kosminych avto-

mativ Zaprouju tebe Nazavdy! tycho dodala vona.Svitozar zrozumiv. Li chotila staty joho druynoju. Vin davno viduvav ce, rozumiv, o

ce cilkom logino, ale omu vse jestvo povstavalo proty takoho zvyajnoho pouttia.Jak skazaty jij, jak pojasnyty, ob vona ne obrazyla?.. Liuba Li! mjako skazav Svitozar. Ja ne mou jichaty z toboju!.. Ne moe? omu?.. Holos Li vpav, jako zivjav i zadryav. Oi tryvoni zeleni

vohnyky vperto ukaly pohliadu chlopcia. Ty pide z inoju?..

Ni! Ni, Li! Ty znaje, o tiky ty odna dilyla zi mnoju mriji junactva. Ale ini dumkyzachopyly mene I ja asto dumaju, o ne maju prava viddavatysia osobystomu! Ja niby ujuholosy

Jaki holosy? kri sliozy ozvalasia Li. Ty ne zrozumije! nepevno vidpoviv chlope. On jak? zahorilasia Li. Ja ne zrozumiju! Ty prosto choe, ob ja pila Chaj bude

tak!.. Baaju tobi astia!.. Zaekaj, Li! Ty ne zrozumila! Zaekaj!.. Proaj, Svitozare! Proaj, drue! prozvualo z temriavy. Maleka posta majnula

proty misiacia bilym plattiakom i znykla.Svitozar vako zitchnuv. Neobchidno bulo pojasnyty jij. Vona vse zrozumila b Ale treba

pospiaty. Skoro nastupy svitanok. Pryjide simja, ob vidsviatkuvaty de povnolittia, a vinnavi ne vidpoyne pered zustriiu.

Chlope my povahavsia. Moe, dohnaty Li? Potim vyriyv ni! Ne treba!.. Vin vyjovna trasu i popriamuvav do punktu graviliotiv

PODORO PO SYSTEMI

Z neosianoji temriavy nasuvalysia chymerni, nikoly ne baeni zlovisni obrazy. Vohni-ani smeri kotylysia po zemli, rujnujuy budivli, spaliujuy vent lisy, posivy, pereslidujuyochopleni achom jurby. Po dymnych, brudnych dorohach lealy spotvoreni vybuchamymayny, poornili truny liudej. ad i smorid stojav nad svitom.

Serce styskuvala fatana dumka: ve z cioho chaosu ne vidrodysia liudianis, dobro, spra-vedlyvis, liubov, smilyvis. Nad planetoju, nad duamy liudkymy naviky navysly zviriaa ors-tokis i ach smerti!..

Ta ni!Spokijno, riue jly sered toho kvalu liudy, zvyajni liudy, odiahneni v skromnu odeu

soldativ.Vony jly v pau vohniu i smerti. Jly umyraty. I na lyciach jich neridko fala vesela pos-

mikaVybuchy matuvaly bahatioch, a ti, o lyalysia yvymy, vse jly i jly, zatysnuvy v

hariaych rukach nevelyki metalini predmety, o nesly smer voroham!Stranymy buly oblyia liudej u boju vony spotvoriuvalysia achlyvym vyrazom po-

msty i orstokosti.I tiky vnoi, koly zatychaly boji, v oach zmarnilych, vtomlenych soldativ zahoralysia

vohnyky svitloji Mriji. Same Mrija vela cych liudej na muky, zlyhodni, smer!..Svitozar prokynuvsia. I vidrazu vse znyklo. Ne stalo ni smerti, ni vohniu, ni munich,

vysnaenych stradanniamy liudej. Promi svitanku mjako vpav na oblyia chlopcia, zaprou-juy vstavaty.

Chvylynku! e my! Vin choe utrymaty bilia sebe znykli obrazy. Chto vony? Zvidky?omu tak choesia Svitozaru buty z nymy?

Aha, zhadav!.. Ce nedavno vin bayv starovynnyj fim-chroniku peridu socinych re-voliucij. Vraennia bulo nepovtornym! Kika misiaciv chlope ne mih otiamytysia. Navi teperti obrazy peresliduju joho v snach! Navi na veori Mriji vin ne mih pozbuty jich

Znay, liach musy buty jedynym! Vin tverdo vyriyv.Junak chutko schopyvsia z yrokoho lika, popravyv poduku, rozislav prostyradlo. Po-

tim lehkymy krokamy vyjov u nevelykyj sad, otoenyj sucinoju stinoju vjunkych roslyn. Po-seredyni sadu v roevomu vidblysku ranku iskrylasia v basejni voda. Svitozar pirnuv kika ra-ziv, vyjovy z basejnu, zrobyv cykl himnastynych vprav.

Odiahajuy v procholodnu svitlo-siru odeu, vin tryvono pohlianuv na obrij.O-o zijde sonce. Treba pospiaty! Ridni, mabu, ue ekaju johoSvitozar nedbalo rozesav popeliaste volossia, bajdue ohlianuv svoju posta v dzerkali i

riue popriamuvav do dverej, o vely v centr budivli.

Vin uvijov do kruhloji zaly. Mjake roeve svitlo rozlyvalosia po prymienniu. Vjunkiroslyny povzly po stinach do kupola, rozkvitaly velykymy blido-filetovymy dzvinokamy. Vidnych vijav tonkyj ninyj aromat.

Za kruhlym stolom sydilo kika liudej.Koly Svitozar zajov, jichni oblyia odnostajno povernulysia v joho bik. Chlope yroko,

trochy vynuvato posmichnuvsia.Moji rodyi tonii vid mene, podumav Svitozar, schyliajuy u vitanomu pokloni.

Vholos vin skazav: Probate, ja, zdajesia, zapiznyvsiaJoho slova zahluyv melodijnyj dzvin. Ce astronominyj hodynnyk spovistyv pro schid

soncia. Vysokyj olovik vstav z-za stolu, micno obniav Svitozara. Joho siro-blakytni oi mjakousmichnulysia. Ce buv Svitozariv bako Mirovol.

Ty tonyj, jak zavdy, skazav vin. Ce my pospiyly. Pozdorovliaju tebe z povno-littiam, synu! Baaju tobi jasnosti dumky i velykoho znannia!..

Z-za spyny Mirovola vystupyla chudeka strunka inka z strohym kruhlym oblyiam istanymy oyma. Na peryj pohliad mona bulo skazaty, o vona due serdyta. Ale Svitozarznav, o ce tiky zdajesia, a naspravdi joho maty Lelika bula nadzvyajno ninoju.

Pozdorovliaju, synu! prodzveniv holos Leliky. Baaju tobi velykoji liubovi!.. Pozdorovliajemo, brate! vyhuknuly razom dvi sestry, Eni j Tora, cilujuy chlopcia v

oky z oboch bokiv. Munosti tobi do kincia! skazala Eni. Chorooji divyny tobi virnoho tovarya na vse yttia! dodala Tora.Svitozar poervoniv, vidmachnuvsia: Ja pro ce ne dumaju. I nikoly ne budu dumaty! riue dodav vin, zhadavy sumne

proannia z Li. Pryjde as, podumaje! lahidno usmichnulasia maty, pohladyvy syna po pleu.Svitozar, strymujuy chvyliuvannia, ochopyv synymy rukamy otyry ridnych holovy i

pryhornuvsia do nych. Tak obniavy, vsi zavmerly na my. Prolunav ostannij udar peredzvonuhodynnyka. I v tu chvyliu kupol prymiennia zaevriv zolotym vohnem. Zdavalosia, tam roz-kvitala vohniana kvitka. O vid centra vyrosly barvysti peliustky, vony rozpovsiuduvalysia dalii dali, siahnuly do krajiv kupola. Teper vse prymiennia zagralo kolioramy rajduhy, nebesnibarvy liahly na radisni oblyia prysutnich.

Sonce zijlo! tycho promovyv Mirovol. Poavsia peryj de tvoho novoho liachu,synu, liachu v zrilis!..

Vsi rozsilysia za stolom. Poalasia vava rozmova. U seredyni stola zjavyvsia otvir. Miro-vol distav zvidty dvi temno-ervoni pliaky z sribliastymy holivkamy, pja krytalevych staro-vynnych kelychiv.

Baku! zavbalyvo ozvavsia Svitozar. Ja ne pytymu! Zdajesia, ty sam koly menihovoryv pro achlyvi naslidky, do jakych u drevnosti spryynialo vyvannia alkoholiu!..

Mirovol zasmijavsia. Ty ne zabuv mojich urokiv! Ce dobre. Ale ty ve doroslyj i maje zahartovanu voliu.

Hadaju, o ce pytvo ne zachopy tebe. A vypyty treba! Po tradyciji, jaka vedesia z syvoji dav-nyny!..

Nu, koly tak, to vypjemo! machnuv rukoju Svitozar.Huno trisnulo. Korky poletily vhoru. Iskrysto-zolote vyno huste i zapane zapinylosia

v bokalach.Vsi vstaly. V movanni prodzveniv kryta. Nichto ne proholouvav tostu baannia bulo

vyslovlene bez sliv. Nu, a teper, Mirovol vysoko pidniav u ruci poronij kelych, robi usi tak!Vin rozmachnuvsia i vdaryv bokalom ob pidlohu. V usi boky bryznuly prozori skalky.

Potim rozbylysia na dribni matky e otyry kelychy. Kika chvylyn vsi stojaly v uroystomumovanni.

Koly u taki dni juviliaram abo imenynnykam daruvaly vsiaki rei, skazav Mirovol,dajuy znak sidaty. Teper tobi ne potribni podarunky. Vsia bezkinenis pered toboju, synu, ity jiji hospodar!.. Ty znaje, dlia oho my prybuly?

Zvyajno, zdyvovano vidpoviv Svitozar. ob pozdorovyty mene Ne zovsim tak, zapereyv Mirovol. Ty zdobuv universanu osvitu i teper bude

vybyraty svij vlasnyj, uliublenyj liach. y ty obrav joho?..Svitozar ne vidpoviv. Znovu blyskavyno v joho pamjati postaly obrazy davnich asiv,

postati dalekych predkiv, o peresliduju joho i v snach. Hrim dalekych bojiv prolunav de utemriavi svidomosti, zaklykajuy, nahadujuy Chlope zdryhnuvsia.

o z toboju, synu? zdyvovano zapytav bako. Ty raptom omu spochmurniv. Tak, nioho Svitozar otiamyvsia. Posluchaj, baku Ja pidu Zaekaj! perebyv joho Mirovol. Ne hovory Pered tym, jak ty vyslovy svoje ba-

annia, ja chou pokazaty tobi prynady riznych profesij. Krai specilisty rozpovidatymu tobipro ce. Ja pryhotuvav dovhu, ale cikavu lekciju specino dlia siohodninioho dnia

Ale , baku, ja vybrav!.. Molyvo. A vse , pohlia, podumajMirovol pidijov do malekoho ytka na stini prymiennia, natysnuv knopku. Nepro-

nyklyva orna zavisa poala vydko pidijmaty vid pidlohy do vysoennoho kupola. Ce dijalavseredyni stip systema svitlofitriv. Za kika sekund stalo zovsim temno. I todi v moroci pouvsiaholos Mirovola:

Ponemo z kosmonavtyky. Ohlianemo postupovo vsiu systemu.Pered prysutnimy spalachnuv blido-zelenym siajvom priamokutnyk stereoekrana1. Zda-

valosia, prostir prymiennia vidsunuvsia u bezodniu. O na temnomu tli zasiajala ziroka. Vonablyskavyno vyrosla, peretvorylasia na planetu. Nad planetoju v ornij prirvi pusuvala gi-gantka kulia Soncia. Joho siajvo bulo poslablene fitramy. Pid paliuym prominniam rozstylala-sia bezkinena hola pustelia. Rozpeene kaminnia, nejmovirno hlyboki triyny, nesamovytivychory rozridenych gaziv, o vyryvajusia zseredyny planety! Dyvyty na take vydovyebulo nepryjemno

Merkurij! konstatuvav Svitozar. achlyvyj svit!.. Ne pospiaj z vysnovkamy, pouvsia holos Mirovola. Dyvy daliZdavalosia, objektyv nablyzyvsia do samoji planety i raptovo pronyk pid grunt. Na ekrani

zjavylysia astronomini observatoriji, jaki specino zajmalysia vyvenniam Soncia. O zaputom, v povitrianomu krisli povys de pid steleju olovik. Vin dyvyvsia na ekran teleusta-novky, naspivujuy jaku veselu piseku.

Henimar, skazav Mirovol. Odyn z kraych astronomiv systemy, velykyj znave voblasti kosmogoniji

Astronom niby pouv holos, povernuvsia v krisli i pohlianuv unyz. Joho molode chudor-liave oblyia usmichnulosia.

Henimar! kryknuv Mirovol. My vitajemo tebe!Henimar vidpoviv graciznym estom ruky. Mij syn vstupaje siohodni v yttia. Ja pokazuju jomu systemu i proponuju vybraty liach.

Rozkay, ym cikava tvoja profesija?.. Iz zadovolenniam! pouvsia rizkyj vysokyj holos astronoma. De i ni, tobto zavdy,

bo tut nema ni dnia ni noi, nai najtonii instrumenty vyvaju dijanis centranoho svi-tyla. Nam poastylo daty vyerpnu vidpovi pro pochodennia Soncia, derela joho energiji ievoliuciju Nauka vvaaje, o pered zhasanniam Sonce spalachne pid vplyvom zmin, jaki na-stanu pislia zakinennia cyklu jadernych reakcij2? Ce zahrouje yttiu na Zemli ta inych plane-tach. My musymo buty hotovi do pereselennia v ini svity abo do vykorystannia tunych dereltepla i svitla.

Ja uv pro ce, skazav Svitozar. Molyvo, viv dali Henimar. Nedavno navkolo Plutona zapueni suputnyky z reak-

toramy, stvoriujesia planetna atmosfera i moria. Ponesia kruhovorot, stvorysia organinyjgrunt, a potim zjavysia yttia. Mona skazaty, o liudy hotovi do pereselennia v ini svity

I skoro ce bude? tryvono zapytav Svitozar.Henimar zasmijavsia. as vidnosnyj. Tym bie, o my vstupajemo v eru bezsmertia. Ale daty e due

dovho. Ne mene bijona rokiv Prote, neobchidno ve as slidkuvaty za dijanistiu Soncia,ob buty hotovym do vsioho!..

A moe, my znajdemo metody boroby z cyklinymy vybuchamy Soncia? hariaeozvavsia chlope.

Molyvo, skazav Henimar. Navi napevne! Jak by tam ne stalosia, ty bay, o vastronomiji bezodnia roboty. Ja hadaju, o moja profesija due potribna i romantyna!..Baaju astia!..

Posta astronoma znykla. Na ekrani zjavylysia dovelezni pidzemni zaly, de avtomaty do-buvaly z hlybyny planety rizni metaly i peretvoriuvaly jich u skladni mayny. Ta najcikaviojubula energetyna ustanovka Merkurija. Vona ochopliuvala pidzemnym kicem ve Merkurij. Naekrani zjavylosia oblyia inky kerivnyka energetykoju vnutrinich planet. Za prochanniamMirovola vona skazala:

Energija jadra bu-jakych elementiv kondensujesia u vakuumnych akumuliatorach.Taki energetyni punkty v naij systemi je na Marsi, na istioch suputnykach Jupitera, triochsuputnykach Saturna, dvoch suputnykach Urana ta Neptuna i na Plutoni. Je kika nevelykychustanovok na asterojidach, jaki peretvoreni v orbitani stanciji. Nemaje takych stancij tiky naZemli ta Veneri

omu? vychopylosia zapytannia u Svitozara. Tomu, vidpovila inka, o vakuumni akumuliatory zberihaju nejmovirni zapasy

energiji, jaki mou znyyty planetu pry neasnomu vypadku. My vyriyly na zaselenych pla-netach ne stvoriuvaty energetynych punktiv takoji potunosti

Dlia oho vykorystovujesia energija cych punktiv, krim potreb promyslovosti zasele-nych planet? zapytav Mirovol.

Osnovna masa energiji konservujesia. Tak postanovyla Kosmina Rada. Vy znajete, ov nai dni provodiasia experymenty po podolanniu Prostoru bez aparativ, za rachunok nejtra-lizaciji tiainnia3. Ot jakraz dlia takych cilej my j konservujemo energiju. ob vam stalo jasnie,mou skazaty, o zahana potunis energetynych zapasiv naoji Systemy v perevodi na gra-vitacijnyj4 potencil perevaaje gravitacijnu energiju sta tysia sonianych mas

Svitozar, a tako Eni i Tora, jaki ne uly takych cyfr, ochnuly vid nespodivanky. inkazadovoleno posmichnulasia.

Energetyka ce yttia, ce majbutnie, skazala vona. Baaju astiaJiji posta znykla. Na ekrani znovu zjavylosia orne provallia Kosmosu, zasijane merey-

vom zirok. Z nioho povoli vyrostala druha planeta, obkutana biloju kovdroju nepronyklyvychchmar.

Venera, uroysto promovyv Mirovol. Nu, tut ne potribno pojasne inych, tut pra-ciuju ja i rozpovim tobi pro vse

Na ekrani vidkryla perspektyva planety. V pochmuru dalei kotylysia vaki filetovichvyli okeanu. Nad berehamy rozkynulysia plantaciji pynych derev z ovtohariaym lystiam ikryvavo-ervonymy plodamy. Za plantacijamy, pid hriadoju siro-zelenych hir, vydnilysia ku-poly bilosninych kotediv.

Pohlia, z hordistiu promovyv Mirovol. Koly vpere nai daleki predky prybuly naVeneru, vony potrapyly v peklo. Bezli dijuych vulkaniv, povitria zaraene vuhlekyslotoju iotrujnymy vyparamy, vysoka temperatura, pry jakij nemolyvo bulo normano yty i pra-ciuvaty. Mynulo kika tysiaoli i planetu ne mona vpiznaty. My nejtralizuvaly biis vulkaniv,likviduvavy vohnya radiaktyvnoho rozkladu, my oystyly atmosferu, pryskoryly obertan-nia Venery navkolo osi, bo vona obertalasia ranie due povino. I, nareti, my vyrostyly riadroslyn z kazkovymy vlastyvostiamy

o ce za roslyny? ne strymavsia Svitozar. My e ne znajemo pro nych?.. Ni! vidpoviv Mirovol. Lye v ciomu roci my zaveryly doslidy. Dovhotryvala pere-

virka bula uspinoju, i nai roslyny vyrouvatymusia tako na Zemli Tak ot, jakosti cychroslyn nezvyajni, jich plody maju u sobi absoliutno vse neobchidne dlia organizmu liudyny

Zaekaj! vyhuknuv zdyvovanyj Svitozar. Ty choe skazaty, o liudy zmouzovsim pozbutysia kuchni? Znykne vsia riznomanitnis jii, do jakoji my zvykly?..

A omu ! Bulo utno, jak Mirovol zasmijavsia v temriavi. Chiba ce pohano? Vyro-uvaty tiky odnu kuturu roslyn i ne dumaty zovsim pro kulinariju. Vy ujavliajete, naskiky cepolehy nam yttia? Na tunych suputnykach, stancijach, na kosmoliotach budu oranereji zcymy roslynamy. Liudiam zalyysia lye odne dohliadaty za nymy

Ale todi pone zminiuvatysia struktura organizmu! Travna systema i cilyj riad inychpostupovo peretvoriasia v rudymenty!

Mirovol znyzav pleyma. Ty, ja bau, vidstojuje estetyni formy liudyny, jaki stverdeni tysiaolittiamy. Ce puste!

Nam zdajusia nekrasyvymy formy naych dykych predkiv volosatych, dovhorukych, nyko-lobych, a nai naadky, molyvo, budu smijatysia z form Diny abo Afrodity, jakym do ciohoasu pokloniajemosia my A vtim, mona vyrobyty riad himnastynych vprav, ob zberehtynai formy, pro jaki ty tak turbujesia!..

U vsiakomu razi ce udesne vidkryttia! ozvalasia Lelika. Mona pozdorovytytebe, Mirovole?..

Ne mene, a Selekcijnyj Instytut Venery, skromno utonyv Mirovol. Potim, potimTeper mova jde pro doliu Svitozara. Pily dali

Znovu na ekrani vidkrylasia bezodnia. Odna za odnoju proplyvaly udesni kartyny rizno-manitnoho yttia Systemy Soncia. Prysutni pobuvaly na desiatkach tunych suputnykiv Zemlii Soncia, jaki obsluhovuvaly kosmini liachy, na asterojidach, de dobuvalysia metaly j mine-raly, na Plutoni, v prymienniach biloginoji stanciji, de veni praciuvaly nad vyvedenniamtakych form roslyn i tvaryn, jaki prystosuvalysia b do temperatury svitovoho prostoru i majepovnoho vakuumu. Peri rezutaty buly uspinymy, jak rozpoviv Mirovolu kerivnyk robit Bin.

Nareti, bako povernuv syna na Zemliu. Pered hliadaamy zapliuskotily chvyli Pivni-noho okeanu. Ekran perenis hliadaiv pid vodu, de na dni, pid mohutnimy kovpakamy, pra-ciuvaly potuni reaktory, o pidtrymuvaly v okeani stabinu temperaturu. Taki stanciji bulytako v Antarktyci. Vony vsi razom reguliuvaly klimat Zemli.

Potim zjavylysia pidvodni plantaciji morkych jistivnych roslyn, kolosani kopani ridkychelementiv, pidzemni industrini centry, rozumni mayny, jaki keruvaly avtomatykoju planety,naukovi expedyciji v stratosferi i na dni okeanu, archeologini rozkopky v Afryci i na ostrovachv Tychomu okeani i e bahato cikavych zachopliujuych kartyn.

Nareti, ekran pohas. orna zavisa pokotylasia donyzu. More sonianoho prominnia ry-nulo v prymiennia. Mirovol natysnuv vaile na stoli. Prozori plastyny, z jakych skladavsiakupol prymiennia, posunulysia donyzu, chovajuy pid zemliu. Lye na nevydymomu karkasizalyylosia mereyvo vjunkych roslyn z ninymy kvitamy-dzvinokamy. Navkolo rozkynulasiatremtlyva tumanna dalei. V nij tonuv blakytnyj rukav yrokoji riky z plakuymy verbamy naberehach, bili j roevi budynky na tomu boci ta yroki plantaciji plodovych derev.

Svitozar tryvono zitchnuv, povernuvsia lycem do baka. Nu, ot, synu, i vse! skazav Mirovol. Teper ty moe skazaty, jakyj e vybir ty zroby. Ja skau, vavo ozvavsia Svitozar. Sluchaj mene, baku, sluchaj, mamo, sluchajte,

dorohi sestry, i zrozumijte! Te, o ja tiky o pobayv, e bie ukripylo mene v mojemurienni Ja bayv nejmovirni, kazkovi dosiahnennia, aslyve yttia rozumnych istot, spovnenesmyslu i perspektyvy. I ja podumav, jak dumav asto do cioho asu: a komu my zavdiaujemocym astiam, cymy perspektyvamy? Jak yly vony, ti daleki i nevidomi nai predky, pro jakychmy tak malo znajemo? Jakymy boliamy vony bolily, jakym stradanniam stradaly, pro o mri-jaly, na o spodivaly? I vde, i vnoi mene peresliduju tini predkiv, jich nevidomi, ale udesnidila, jich stradannia i boli I ja vyriyv viddaty svoje yttia vyvenniu mynuloho, vyvenniudijanosti naych dalekych predkiv. Ja pidu v Svitovyj Archivnyj Fond! Chou znaty, o vonybaaly bayty v na vik, oho vymahaly vid nas

Ti nevdovolennia probihla po oblyiu Mirovola. Ty dobre podumav, synu? spokijno zapytav vin. Tak! tverdo vidpoviv syn. Ale chiba ja nepravyj? Skay, chiba ja ne perekonav

tebe?..Mirovol movav.Lelika poklala ruku na plee olovika, lahidno posmichnulasia. Moe, ty ne zrozumiv joho? Moe, treba zhodytysia z nym?.. Za nioho logika, znyzav pleyma Mirovol. o ja mou skazaty?.. Ni! hariae zapereyv Svitozar. Ne logika, ne velinnia rozumu, a holos sercia klye

mene na ciu dorohu. Viry, baku?..Mirovol movazno, ale yro obniav syna, prytysnuv do yrokych hrudej

Z MOROKU STOLI

Na dui Svitozara povys lehekyj smutok. Vyjlo ne zovsim dobre. Cho bako, maty isestry vid yroho sercia baaly jomu astia i uspichiv, ale vony buly javno nezadovoleni johovyborom.

y varto bulo b molodomu chlopciu zaryvatysia v archivni pidzemellia? oberenozapytuvav Mirovol, bojay obrazyty syna.

Ja vyriyv! strymano kynuv Svitozar.Na ciomu polemika zakinyla. Simja veselo sviatkuvala Svitozarove povnolittia, pe-

rebravy z kotedu na zaroslyj verbamy i lozoju pianyj ostriv posered riky. Tam vony kupa-lysia, plavaly, lovyly vudkamy zelenavych okuniv.

Potim Mirovol zaproponuvav zrobyty prohulianku na litajuomu majdanyku. Vony letilynyko nad zemleju, i Mirovol, javno adresujuy svoji slova synu, tycho hovoryv:

My asto navi ne dumajemo pro dosiahnennia liudstva na liachu do istyny. Ale jakabezodnia rozdiliaje nas i naych predkiv O pohliate pered vamy Instytut Voskree. Myvymovliajemo ci slova spokijno, jak davno znajomi, zvyni. Nam zdajesia, tut Mirovol pynopodyvyvsia na syna, o v cych slovach y navi u cij ustanovi nemaje nijakoji romantyky, alye odnomanitna robota po povernenniu trupiv do yttia

Svitozar lehko posmichnuvsia, ale ne vidpoviv. Vin perechylyvsia erez barjer, dyvliayna veletenku budivliu Instytutu Voskree. Vona zdijmalasia tonkymy harmonijnymy linijamynad morem zeleni i sama zdavalasia porodenniam mohutnioji syly zemli, napojenoji yttievymsokom. Zelenavi kupoly centranoji budivli proplyvly vnyzu i tanuly vdalyni.

Pivtory tysiai rokiv tomu poav funkcinuvaty cej instytut, zamrijano viv dali Miro-vol. Z mertvymy vidtodi ne proaly, jich konservuvaly v specinych prymienniach vciomu instytuti pry nykych temperaturach i potim voskrealy. Nai daleki predky vvaaly b ceudom, a my spokijno dyvymosia na liudej, jaki vmyraly po dva-try razy i znovu buly povernenido yttia A teper, kau, skoro ponesia novyj etap u roboti Instytutu Voskree

o ty maje na uvazi? pocikavylasia Lelika. Oficijno e ne povidomlialo, ale ja uv, o Instytut vyriuje problemu bezsmertiaSvitozar nedovirlyvo pochytav holovoju. Jomu zdavalosia, o bako specino dlia nioho

hovory vsi ci nejmovirni rei, ob zachopyty joho jakoju-nebu inoju profesijeju.Mirovol, pobayvy vyraz sumnivu na oblyi syna, zalyyv ciu temu. Vin povano poka-

zav rukoju na zolotyj py gigantkoji budivli, o vyplyvala z-za horyzontu. Tudy letity nedozvolialosia, i Mirovol povernuv majdanyk, oblitajuy ciu terytoriju navkolo. Tam prostiaha-lysia dovelezni ploi kosmodromiv. Zvidty startuvaly i tam pryzemlialysia svoji i ui zoreli-oty. A poseredyni terytoriji, na nykomu ploskohirji, suvoro vysoily v nebi temno-filetovimasyvy budive strohoji itkoji architektury. Vony perelyvalysia na sonci riznymy barvamytemnych vakych toniv.

Kosmina Rada, uroysto skazav Mirovol. Mozok otyrioch system i odna z lanokbezkinenoho lanciuha, o zjednuje vsi zaseleni svity Galaktyky10. Tobi ce nioho ne hovory? raptom povernuvsia Mirovol do Svitozara.

Prodovuj, ja sluchaju, uchyno skazav syn. Ce due cikavo Harazd Tak ot, jakby take pouly nai daleki predky, vony b, napevne, posmijalysia z

cych sliv. A teper my maje bajdue sluchajemo povidomlennia pro te, o do nas prybuvajekorabe z dalekoji systemy, jaka roztaovana za sto parsekiv vid Soncia, abo o na kosmolitpriamuje do kuliastoho zorianoho skupennia i povernesia nazad tiky erez pjatsot rokiv

Baku, mjako skazav Svitozar, chiba ty ne viduvaje, o ja e bie pravyj u svo-jemu rienni? Chiba ty doviv, o ja buv nepravyj? Ade ce nai predky otut vmyraly, stradaly,boroly, liahaly v ciu zemliu, de teper vysoa prekrasni budivli i zvidky startuju mohutni kos-mini korabli.

Synu, artivlyvo zachyavsia oboma rukamy Mirovol. Ja nioho tobi ne kau, zda-jusia! Tvoja volia, o choe, te j roby!..

Maty i sestry zasmijalysia. Mirovol zamovk i zalyyv sprobu povernuty syna na inu do-rohu. Chlope obrav svoju metu

Tijeji noi Mirovol vyletiv na Veneru, do svoho Instytutu, Lelika pojichala v Afryku,de provodylysia archeologini rozkopky, a Eni j Tora, jaki buly medykamy i bilogamy, poletilydo svojich biloginych stancij, o krulialy v prostori mi orbitamy Zemli ta Venery

Na druhyj de Svitozar vyletiv do Svitovoho Archivnoho Fondu. Vin pryzemlyvsia naberezi hirkoji riky. Zovsim poriad hlucho stuhonily verchovittiam strunki smereky, hordo tri-asly kueriavymy holovamy duby-veletni. A u vukomu loi dyka i nezajmana bisnuvalasiarika, kydala temno-zeleni horbati buruny na kaminnia, vkryte mochom ta zelenym slyzom.

udesno! z chvyliuvanniam podumav Svitozar. Odnu ciu rieku ja ne viddav by zamolyvis yty na Merkuriji y na Veneri. Baku mij! Chiba ja vynen, o tak liubliu ridnu zemliui jiji mynule?..

Chlope radisno zitchnuv, nabyrajuy povni leheni zapanoho povitria, i povernuvsia ob-lyiam do hory. V samomu pidnii jiji nad nevelykym vchodom siajaly zoloti bukvy:

SVITOVYJ ARCHIVNYJ FOND

Zalyyvy majdanyk, Svitozar popriamuvav do vchodu. Na-pivovani vaki dveri bez-umno vidynylysia. Poperedu spalachnuly stiny j osiajaly mjakym prominniam bezkinenyjkorydor. Vzdov nioho rosly vysoki strunki pamy z temno-zelenym yrokym lystiam. Chlopestupyv u korydor, pohlianuv livoru. Tam na stini vynyk otvir, na ekrani zjavylosia oblyia vesele, povne, kruhle. Oi liudyny zapytlyvo obmacuvaly Svitozara.

Ja dyrektor Svitovoho Fondu. Chto ty i o tobi potribno? prozvualo zapytannia. Vora buv mij de de vyboru profesiji, trochy chvyliujuy, skazav Svitozar.Brovy dyrektora smino sipnulysia vhoru, potim unyz, vin schopyvsia z-za stola, zavale-

noho jakymy cylindramy, i hariakovo vypalyv: Dali, dali! o dali?.. Ja vybrav robotu v Svitovomu Archivnomu Fondi! Ce serjozno? nedovirlyvo zapytav dyrektor, a potim zamachav rukamy, pobayvy,

o Svitozar znyzuje pleyma: Harazd, harazd, ne budu! Proba! Ale ri u tim, o do nasmaje nichto ne jde! Navi stari! Vsi de letia, plyvu, o vynachodia A vyvaty yttia pred-kiv nema nikoho! A ty takyj junyj!..

Dyrektor kynuv pohliad zhory donyzu, zupynyvsia na chudorliavomu voliovomu oblyi,na zamrijanych synich oach i, mabu, zalyyvsia zadovolenyj ohliadom.

Ja due, due radyj! skazav vin, prytysnuvy doloni do hrudej. Zaraz ja sam vyjdudo tebe

Poriad z ekranom vidsunula bryla v stini, i pered Svitozarom zjavyvsia dyrektor. Vinpryvitano pidniav ruku. Svitozar vidpoviv takym e ruchom.

Mene zvu Dinil, skazav dyrektor. A mene Svitozar udesne imja Starovynne. Liubliu taki. I vzahali liubliu davnynu, ne te o bahato te-

perinich junakivSvitozar posmichnuvsia. Vsiakomu svoje! Dinil pomityv posmiku na oblyi spivbesid-

nyka, radisno potysnuv jomu liko. Ote, do dila Ja skau pominykam, vony poinformuju tebe pro vse. V jakomu viddili

ty chotiv by praciuvaty?.. U Viddili Mynuloho. Vid dvadciatoho storiia do trydciatoho udesno! ChodimoVony zajly v otvir, hofrovana dorika poplyvla vukym korydorom i vynesla jich u pro-

storyj zal. Stiny zalu buly vsijani ekranamy, putamy, indykatoramy avtomativ. Vse ce pryzna-alo dlia keruvannia robotoju gigantkoho Archivu. Dyrektor pidijov do odnoho z putiv. Nadputom zahorivsia ekran, na niomu vynyklo oblyia molodoji inky z ovtym pynym volos-siam i vuko posadenymy ornymy oyma.

Neni! Cej chlope u tvij viddil

Moloda inka schylylasia v nykomu pokloni pered prybulym. Ja z radistiu ekaju na tebe, drueKika dniv Neni, jaka zaviduvala Viddilom Mynuloho, znajomyla Svitozara z robotoju.

Vona skupo pochvalyla joho za riennia jty praciuvaty v Archivnyj Fond. Bahato liudej ne rozumiju, naskiky ce cikavo, skazala vona. Zavdannia take: stvo-

ryty jasnu, pravdyvu, strunku, vyerpnu istoriju ostannich desiaty tysiaoli. Chiba ce ne po-esne zavdannia?..

Svitozar tak zachopyvsia robotoju, o zabuvav vidpoyvaty. Vin lye dvii za misia po-buvav u kotedi, ob zvjazatysia z ridnymy j pohovoryty z nymy. Peri tyni roboty perekonalychlopcia, o vin obrav pravynu dorohu.

Vin perehliadav starovynni dokumentani fimy, telegazety, knyhy, zapysani na mi-kroplivky. Avtomaty dopomahaly jomu vidbyraty neobchidne, pamjatni mayny5 zapysuvaly, irezutaty peresylaly na centranyj punkt Fondu

Ne dychajuy, Svitozar dyvyvsia na davnomynuli podiji dalekych vikiv. Joho potriasalakryvava socina boroba v dvadciatomu storii, stanovlennia perych socilistynych for-macij, spovnene dosiahne i protyri, sumniviv i herojizmu, nejmovirnoji munosti i zrady, ors-tokych vojen i, nareti, torestva idej myru.

Svitozar bayv, jak u kinci dvadciatoho storiia prosti, skromni liudy vylitaly na nebez-penych, nedoskonalych aparatach u Kosmos, prokladajuy peri steeky u Bezkinenis. Ba-hato z nych hynulo, ini povertalysia herojamy, i vdiana Zemlia uroysto zustriala jich. My-naly roky. Peri zorelioty dosiahly najblyych planetnych system. I o Svitozar natrapyv nadyvovynu podiju.

U seredyni dvadcia peroho storiia, jak povidomlialy dokumentani fimy, a tako tele-gazety, bula sporiadena expedycija dlia poliotu v galaktyku Velykoji Mahellanovoji Chmary6.Kosmolit, o mih letity z nadpromenevoju vydkistiu, startuvav iz Zemli v dvi tysiai pjatdesiatvomomu roci

Svitozar, prosluchavy ciu informaciju, perekladenu avtomatamy, znemoeno vidky-nuvsia v krisli. Nejmovirno! omu nichto ne hovory pro ciu expedyciju? Ade navi teper ene bulo pozagalaktynoji expedyciji, a ce desia tysia rokiv tomu!..

Svitozar hariakovo perehlianuv dokumenty, v jakych osvitliuvalasia daa dolia expedy-ciji. Vin pobayv portrety munich junakiv, jaki jly u nevidomu i nebezpenu dorohu radymajbutnioho. I o, nareti, nevelyka informacija pro divynu, jaka bula nareenoju naanykaexpedyciji. Cia informacija nastiky schvyliuvala Svitozara, o vin ne spav cilyj tyde, dokyne perehlianuv usi materily, jaki stosuvalysia tych peridiv. Ale ve bie pide ne povidomlia-losia pro doliu expedyciji. Novi hrizni asy nastupyly dlia Zemli. Poalasia nyivna vijna zsusidnioju systemoju. Informacija tych rokiv vyjavylasia due skupoju. Pro expedyciju do Vely-koji Mahellanovoji Chmary pislia vijny ne zhaduvalosia

Svitozar ne vytrymav. Vin chotiv z kym-nebu podilytysia svojimy chvyliuvanniamy. Vy-bir vpav na Neni.

Neni uvano perehliadala materily, a Svitozar tryvono slidkuvav za vyrazom jiji obly-ia. omu u svidomosti vynyklo zapytannia:

A y Neni zmohla b tak zrobyty, jak ta divyna dalekoho mynuloho?Vyriyv: jako Neni schvyliujesia, proytavy zamitku, znay, zmohla b!Chlope ne zvodyv oej z zavidujuoji viddilom. Vin radisno vidmityv, jak zavdy spo-

kijne, blide oblyia Neni zaroevilo vid chvyliuvannia, oi poaly morhaty i, nareti, spovnyly-sia volohoju.

Svitozar trimfuvav, radiv, jak dytyna. omu? o trapylosia? Chiba jomu ne bajdue, jakreaguvatyme vypadkovo zustrinuta divyna Neni na tu y inu podiju?

Serce pidkazuvalo ni! I ovte volossia divyny, i jiji volohi orni oi, i chudorliava ten-ditna posta vse chvyliuvalo Svitozara, spovniuvalo joho jestvo tryvonym pereduttiamoho nezvyajnoho.

Zhadav Li. Tak, vse stalo jasnym! Ne mynule zavaalo Svitozaru pity z neju, ne holosypredkiv, a vidsutnis liubovi!.. A teper

Neni odvernula vid nioho. I dovho movala, vraena do kraju. o zrobymo? proepotiv chlope.

Zapyt! Nadily zapyt pro ciu podiju!Svitozar vyklykav Instytut Galaktynych Expedycij, zaprosyv dovidku. Jomu vidpovily,

o pro taku expedyciju Instytutovi nioho ne vidomo, i prosyly nadislaty materily. Na druhyjde Svitozar zvjazavsia z Instytutom Voskree i Kosminoju Radoju. Joho informacija duezacikavyla odnoho z leniv Kosminoji Rady.

Holovy Rady nemaje, skazav vin. Rymidal na kosmodromi. Tudy prybuv nevidomyjkorabe z Kosmosu. Zavtra v zvjazku z cijeju podijeju bude provedene pozaerhove zasidanniaRady. Nehajno nadsylaj materil. astynu dokumentaciji nadily v Instytut Voskree. Pozdoro-vliaju tebe!..

Toho dnia Svitozara vitaly vsi spivrobitnyky Svitovoho Archivnoho Fondu. Radisnyj chlo-pe dav sobi voliu pislia dovhych misiaciv napruenoji praci, i cilu ni huliav ponad hirkojurikoju razom z Neni, mylujuy nezajmanoju krasoju zaroslych lisom ske Holosy predkivjasno hovoryly jomu, o vony borolysia i za liubov, o vladno vvijla v joho serce.

Vranci Svitozar zvjazavsia z Selekcijnym Instytutom Venery i povidomyv baka pro svijperyj uspich na novij dorozi ta pro odruennia z Neni

POPEREDENNIA

Venyj borovsia zi smertiu. Pered oyma plyvly riznobarvni kola, u vuchach bezpe-rervno dzvenilo. Jomu zdavalosia, o mozok napuchav, rozyriuvavsia za mei erepa i vtraavzdatnis myslyty

Treba pereboroty achlyvu sylu, jaka kydaje joho v ornu prirvu. e trochy! e zovsimnebahato! Jako organizm vytrymaje, ce bude velykoju peremohoju nad nevblahannoju smer-tiu. Fantastyno! Zarady cioho vin hotovyj pity e na jaki zavhodno muky!..

Kri tuman, o opovyv svidomis, venyj pohlianuv na put. Specini prylady akuratnovidmialy najmeni zminy v joho organizmi i peredavaly v pamjatni mayny. Jako navi vinne vytrymaje, zalyasia dlia ridnoji planety najtonii rezutaty doslide Aerovela.

Ta o ce? Kine? Neve? Peremoha!!!Niby stranyj tiahar vpav z pleej uenoho, zatychly nepryjemni zvuky, umy v holovi.

Tumanna pelena potrochu rozvijuvalae ne viriay svojim pouttiam, Aerovel pidniav nad putom ruku, ohlianuv jiji, tycheko

zasmijavsia. Tak! Vin zalyyvsia yvym! Vin peremih smer! O naprueno pusuje na joho ruciarterija, perekonlyvo dovody, o joho hipoteza pidtverdyla

Nad putom zasiajav ervonyj vohnyk. Poulosia suche klacannia. Aparat lehko zatremtiv.Po sribliastych stinkach kajuty popovzly nejasni blakytni i roevi pliamy vidblysky zir. I znovunastala tya.

Aerovel, najstariyj uenyj Systemy, posmichnuvsia, zadovoleno prykryv vtomleni po-viky. Avtomaty dijaly bezdohanno. Kosminyj korabe zamknuv ostannie kolo i vchodyv u spi-ra hamuvannia.

Nezvyajnyj i nebezpenyj polit zakinyvsia! Aerovel pamjataje i do cioho asu, jak druzine puskaly joho, osoblyvo Lichim.

Ty stavy pid zahrozu zdijsnennia novych vynachodiv i robotu Instytutu! pereko-nuvav vin.

Ty ne maje prava ryzykuvaty, vyukuvaly argumentaciju ini. Je molodi!..Ale Aerovel holova Instytutu Voskree kategoryno vidchylyv usi zapereennia. Vin

avtor novoho projektu, vin i musy zvidaty nebezpeku, povjazanu z doslidamy. Vin straennorozserdyvsia todi na profesora, jakyj skazav je molodi!. Haba! Zvyajno, cia fraza zalykydalekoho, temnoho mynuloho, ale vse odno nedopustymo, ob z ust liudyny zryvalysia takislova, ta e v as, koly rozvjazujesia problema bezsmertia.

Experyment blyskue vypravdavsia. Kosmolit opysuvav kola navkolo Systemy na vid-stani dvadciatoji astyny parseka7 vid jiji centra protiahom desiaty rokiv. Aerovel vyvav umov-nosti asu i Prostoru, jich diju na liudkyj organizm i bahato inych problem. Joho polit buvodnym z ostannich doslidiv, skladnych i nezvyajnych, jaki provodyly veni Instytutu

Ve skoro ridna planeta! Jake astia! Viduty pid nohamy tverdyj grunt, ninyj podychvitru na oci, vdychnuty zapach kvitiv na lukach kolo vody, pokupatysia v laskavij teiji riky,bayty inok z siajuymy oyma, sluchaty jichni pisni, spovneni nezbahnenym smutkom, nepe-remonoju mrijeju, dyvnymy aramy. Ni! Nemolyvo zaminyty vse ce nijakymy dosiahnenni-amy nauky, nijakymy udesamy inych svitiv y romantykoju poliotiv u Prostori

Uenyj vkliuyv stereodzerkalo, pohlianuv u nioho. Vse harazd. Polit zovsim ne zminyvjoho, cho na ridnij planeti mynulo desia rokiv. Z dzerkala dyvylosia na Aerovela blido-matoveoblyia, siajui molodistiu i dyvnoju tryvohoju siri oi. Hlyboka vertykana borozna prorizalavysoke olo, ale na okach ne bulo odnoji zmorky. Mikroklimat, stvorenyj v aparati, ta umov-nis asu8 povnistiu zberehly venoho. O tiky o ne harazd z volossiam. Vono stalo za aspoliotu ridkym. Treba bude provesty doslid v Instytuti

Aerovel vykliuyv dzerkalo, lih na prozore liko. Doky aparat bude jty do kordoniv Sys-temy, treba vidpoyty. Ale son ne jov, nezvaajuy na vtomu. Pouttia tryvohy nevidome,nevypravdane hnizdylosia v serci. V omu ri? Moe, ce tryvoha pered ostannim expery-mentom, jakyj vidkryje dorohu v bezsmertia?.. Moe

Ale treba pospaty. Nad tilom uenoho zjavyvsia ovanyj reflektor. Povino zhaslo svitlo,derela jakoho buly schovani v steli kajuty. V reflektori o zatrialo, blakytne mjake pro-minnia ohornulo tilo liudyny. Aparat snu poav dijaty.

Cej aparat skonstrujuvav Instytut Voskree. Vyprominiuvannia hamuvalo koru mozku,vyklykajuy razom z tym do diji daleki, arivni spohady dytynstva, nezdijsnenni mriji dui. Ta-kyj son buv ne tiky vidpoynkom, a j prekrasnoju mandrivkoju v krajinu ariv, jaku Aerovelnazvav Carstvom Kazkovoji Mriji

O v taku krajinu i polynuv teper uenyj. I zdavalosia jomu, o vin lety na yrokych,barvystych krylach nad bezmenymy zolotymy poliamy, lukamy, lisamy, a potim spyniajesiana berezi povnovodnoji, yrokoji riky, de koly narodyvsia i vyris. Bereh kruto obryvajesiavnyz do vody. Zelenkuvato-blakytna chvylia bje v kruu, i veselka hraje v prominni svityla.Lehka i nina ruka liahaje na plee Aerovela. Vin znaje, yja to ruka. Ohliadajesia i bay, one pomylyvsia. Pered nym stoji strunka posta, zakutana v dovhe blakytne pokryvalo. Na ruso-volosij holovi vinok z bilych lilej, povoli pidijmajusia dovhi viji, i z-pid nych siaju siro-zelenioi, vyprominiujuy ninis i liubov.

Ce Osinnij Lyst, joho nezabutnia druyna z takym dyvnym imjam. Jak davno ce bulo bezli rokiv mynulo z toho asu. Smer nevblahanna, orstoka zabrala druynu v rozkvitilit. Same todi Aerovel i pokliavsia vse yttia prysviatyty borobi zi smertiu! Vin dotrymav slova!..Ty uje, Osinnij Lyst, smer bude peremoena!..

Vusta inky povoli voruasia, vona vymovliaje le utni slova, o lynu v prostir, movelest vitru.

o ty hovory, ja ne uju? z smutkom zapytuje Aerovel i nachyliajesia do neji. Zvidky ty zjavylasia do mene?.. Navio muy mene daremnymy spohadamy? Ade ty znaje,o inoji v mene ne bude!..

Ja pryjla do tebe z mynuloho, dzvenia ledve utnymy akordamy slova, pryjla, obblahoslovyty tebe, drue mij

Vydinnia zamariujesia tumannymy chaotynymy obrazamy, Osinnij Lyst tane v bezodniprostoru, zryvajesia buria, i navkolo spadaje ma

Tryvoni sygnaly dolynaju do sluchu venoho. Svidomis boresia z dijeju snu. Bla-kytne prominnia v reflektori znyklo, na joho misci tryi spalachnulo ervone. V nastupnu myAerovel schopyvsia na nohy. Svidomis povernulasia blyskavyno. Vin pohlianuv na put kosmolit ne vstyh proletity navi desiaty mijardiv kilometriv. Ale o ce?

Na centranomu kontronomu ekrani pobih svitlovyj sygnal.Ridna Planeta choe hovoryty z Aerovelom. Vkliueno gravitacijnyj aparat zvjazku? o

trapylo?Povorot vaicia. Livie puta, v stini, vynyk novyj kub prostoru. Spoatku vin buv zapov-

nenyj roevoju napivmoju, o perelyvala, mov ridyna, potim cia napivma raptovo znykla, iv kubi vynykla jaskravo osvitlena posta liudyny z dovhastym ovtym lycem, ornymy pro-nyzlyvymy oyma j kumoju bujnoho rusiavoho volossia.

Oi liudyny zupynylysia na oblyi Aerovela i zasiajaly pouttiam astia. Serce venohote zabylosia radisnymy tryvonymy udaramy. Pered nym zjavyvsia Lichim, joho druh z dyti-aych rokiv. Vin vvaajesia najstariym venym Systemy pislia Aerovela.

Huby Lichima voruchnulysia. Aerovel z nasolodoju sluchav ridnyj holos: Vitaju tebe, drue! Ote, vse harazd? Experyment zakinyvsia uspino?.. udesno! Nai peredbaennia pidtverdylysia Tonie mona bude skazaty potim Te-

per e skau odne nervovi klityny maju zdatnis do vidrodennia! Ty rozumije?.. Ce pravda?! vraeno skryknuv Lichim. Pro ce hovoria zapysy avtomativ, zadovoleno posmichnuvsia Aerovel. Vitaju tebe!.. Prostiahnuv ruky vpered Lichim. alkuju, o ne mou obniatyNa oblyia Aerovela raptom nabihla ti zanepokojennia. Vin dopytlyvo pohlianuv na

druha. Posluchaj, Lichime! Ale o trapylo? Dlia oho potribno tratyty energiju planety? Ade

ja povertajusia dodomu.Lichim prodovuvav posmichatysia, ale de v hlybyni oej hnizdylasia tryvoha. Po-pere, pozdorovliaju tebe z dnem narodennia. Siohodni tobi spovnylo pjatsot vi-

simdesiat rokiv. Ty, napevne, zabuv?Aerovel serdyto nachmuryvsia, hnivno vidkynuvsia na spynku krisla. Ce nechoroi arty, mij brate! Ja diakuju tobi za pamja, ale neve lye dlia cioho Ni! Ne dlia cioho, zapereyv Lichim. Lyce joho stalo serjoznym. Sluchaj mene. Za

ti desia rokiv, doky ty provodyv svij experyment, vidbulysia nezvyajni podiji. Kika venychnaoji Systemy pidhotuvaly nebezpenyj projekt i podaly joho na rozhliad Kosminoji Rady.Odyn z avtoriv projektu Semonij.

Semonij? zdyvovano perepytav Aerovel. Ja znaju joho davno. Vin zavdy buv tro-chy zahariayj. Ce, napevne, vplyv pivdennoji krovi. Nu to o za projekt vin podav?..

Joho projekt peredbaaje peredau funkcij naukovo-techninoho, a tako vsiakoho in-oho hromizdkoho myslennia maynam i povne zvinennia liudej vid intelektuanoji praci

Ce boevillia! maje zakryav Aerovel. Neve je bezumci, jaki pidtrymuju cej pro-jekt?..

I navi bahato, vidpoviv Lichim. Joho schvaliuju navi ueni susidnich system. Nevsi, zvyajno Taki, jak All-Askor-Hudin z systemy Centavra, Brra-si iz Syrisa i dejaki ini. Jaznav, o ty pidtrymaje mene, i vyriyv tebe vyklykaty. Bez tebe Kosmina Rada ne bude roz-hliadaty projektu. Pospiaj! Moe, tvij avtorytet zupyny jich!

Ne avtorytet, a logika i liudkyj rozum, suvoro skazav Aerovel. Dobre! Vykliuajsia.Ja pryskoriu povernennia.

Posta Lichima znykla. V kubi prostoru znovu popovzly roevi tini. Povorot vaicia svitlo pohaslo

Aerovel nabrav grupu cyfr na klavituri puta. Elektronnyj mozok kosmoliota oderav za-vdannia. Teper aparat povernesia na ridnu planetu vyde.

Treba bulo b vidpoyty, ale venyj zabuv pro ce. Strana tryvoha, nevidoma za vsi pivty-siai rokiv joho svidomoho yttia, pronykla v serce.

Nebezpenu spravu zadumaly leny Kosminoji Rady. Neobchidno jakym zavhodno spo-sobom ne dopustyty zdijsnennia projektu.

Aerovel vkliuyv radistanciju, pijmav muzynu teleperedau z ridnoji planety ereztransliacijnyj suputnyk. V kubi prostoru vynykly objemni zobraennia, prolunaly zvuky ariv-noji muzyky.

Venyj prysluchavsia. Melodija bula neznajomoju, ale v nij ulysia davno vidomi motyvy.Aerovel prysunuvsia blye, peredaa povnistiu zachopyla joho. Pouvsia holos dyktora:

Fantastyna muzyno-zorova kompozycija molodoho muzykanta Mena na temu: Pro-gres.

Z nejmovirnoji hlybyny prostoru poala naroduvatysia zapytlyvo-tryvona melodija.Na ekrani prostiahlasia kamjanysta rivnyna. Nijakoji perspektyvy, tiky tuman povsiudy,

hustyj zadulyvyj tuman. De poperedu vhadujesia derelo svitla. o tam? Zoria, sonce y,moe, mertva planeta, o siaje vidbytym prominniam? Cia boliua dumka napysana na olizmarniloji vysokoji inky, jaka, prostiahnuvy ruky vpered, jde naoslip v tumani.

I hrymy uroysta oratorija-himn na es cijeji inky, jaka ne zvaaje na kryvavi rany nanohach, ukajuy dorohu sered moroku.

Kudy jde, bezumna? pohrozlyvo hrymy melodija, i zdajesia, o te zapytannia ky-daju vsemohutni syly Kosmosu. Chiba ty ne bay, o nemolyvo pronyknuty u vikovinitajemnyci Buttia, o tobi sudylosia vino brodyty v tumani?..

Ni! tycho vidpovidaje inka, i jiji holos rozkoujesia chvyliamy vnyzu, a luna pid-chopliuje joho i nese v bezkinenis. Ni, ja ne viriu v ce! Ja znaju, ja bau, o de poperedusiaje zirka. Tam Istyna! Chto moe zupynyty mene v mojemu poryvi?

Ty zovsim znesylena! pohrouje Kosmos. Ty ledve peresuvaje pobyti kaminniamnevda nohy! Kudy , neasna, dumaje ty dijty?..

Kona udaa bude ciliuoju dlia mene, hordo vidpovidaje inka i vperto ruchajesiavpered. Svitlo jasniaje, zjavliajesia zolotyj oreol. Tuman potrochu rozsijujesia.

Ot bay, zla sylo, trimfujuy, vyhukuje inka, svitlo jasniaje, liach vse korotyj,a ja ne stariju, rany moji zayvaju!..

U vidpovi lunaje hromovyj smich smich nenavysti ta ironiji. Pohlia, neasna! e krutia hora pered toboju! Tak bude zavdy po dorozi do Istyny!

Bo vona bezkinena i nedosiana! Verny!.. Ni! Ne vernusia v tuman, u ornu pimu! Tut astia, v ciomu vakomu liachuOblyia inky molodaje, voho junosti i znannia zahoriajesia v smilyvych oach, tilo

nalyvajesia syloju. Vse ridym staje tuman, vse jasniym staje slipue svitlo poperedu. De zda-leku v melodiju pojedynku syl pimy i svitla vplitajesia melodija himnu Liudyni, o joho spiva-ju pidkoreni syly pryrody Aerovel vykliuyv peredau, zakryv oi. udesna oratorija! Ce Liudstvo ta inka, o jde na krutu horu v tumani, ce vinyj poryv do piznannia Vsesvitu,jakyj yve v dui konoji liudyny.

Poulysia harmonijni zvukovi sygnaly. Poplyvla melodija Himnu Systemy. Aparat projovjiji kordony peri oporni punkty Rozumu pered provalliamy Kosmosu. Cymy kordonamy bulytysiai tunych planet laboratorij, stancij, punktiv nevidkladnoji dopomohy, jaki obertalysianavkolo centranoho svityla za orbitoju ostannioji planety.

Neutno vidsunulasia mohutnia metalina bryla, o zakryvala optynyj otvir zoreliota.Za prozoroju broneju na filetovomu tli prostoru pryvitno zasiajaly blakytni, roevi j zeleni vo-hnyky stancij.

Skoro Ridna Planeta

ZASIDANNIA KOSMINOJI RADY

Lichim sam osobysto prymav na kosmodrom, ob zustrity Aerovela. Suputnyky na-hliadu davno ve povidomyly pro normane prochodennia joho kosmoliota mymo zovninichplanet i pojasu asterojidiv.

Mynaly tryvoni chvylyny. Sotni liudej vpylysia pohliadamy v ekrany lokatoriv. I o nadkruhovoju ploeju kosmodromu zavyly pronyzlyvi syreny. Ce buv znak, o kosminyj kora-be Aerovela zachoplenyj polem tiainnia planety. O vin zjavyvsia na ekranach lokatoriv. I todimohutni potoky energiji rynuly nazustri hostiu, otoyvy joho elektrogravitacijnoju podukoju.Aparat, blyskajuy matovymy bokamy, mjako i bezumno opustyvsia na cij poduci na kosmo-drom. Joho tilo, schoe na gigantku stometrovu dzygu, navyslo hromaddiam nad zachovanymyv grunt prymienniamy kosmodromu.

Potuni strumeni blakytnoho gazu vdaryly z usich bokiv, schrestylysia nad aparatom i zakika chvylyn roztanuly v povitri. Radiaktyvni abo kosmini vyprominiuvannia, jaki mohly za-razyty obyvku korablia v polioti, buly povnistiu nejtralizovani.

V pidzemnych prymienniach zablymaly zeleni vohnyky dozvolu. Lichim vidirvavsiavid ekrana i kynuvsia do vychodu. Lift blyskavyno pidniav joho na poverchniu. Slidom za nymna kosmodrom z-pid zemli vysypalo bie sotni ineneriv ta naukovych pracivnykiv CentranojiAkademiji Systemy. Vony pryhotuvalysia zabyraty z kosminoho korablia rezutaty doslidiv Ae-rovela. Pohliady prysutnich zoseredylysia na nynij astyni veletenkoji dzygy. Nareti tam zja-vyvsia ornyj priamokutnyj otvir. Z otvoru vyjla liudyna. Ce buv Aerovel.

Vin prykryv oi doloneju, niby vid jaskravoho svitla, pochytujuy, stupyv kika krokivvid korablia, vitajuy prysutnich. Joho slova polynuly nad kosmodromom:

Probate, druzi, o ne mou dovho pobuty z vamy i pohovoryty. Spravy vymahajunehajnoho moho vidjizdu. Prou zajniaty aparatom. Vsi dani avtomativ perepravyty v Cen-tranyj Naukovyj Fond.

Velyka grupa ineneriv otoyla kosmolit. Vony odyn za odnym znykaly v otvori. Zzovni,bilia barjera polia, zalyyvsia tiky Lichim. Vin, strymujuy chvyliuvannia, pidniav ruku.

Aerovel pobayv Lichima, yroko posmichnuvsia. Druzi kynuly odyn odnomu nazustrii bez sliv hariae obnialysia.

Aerovel vidstupyv na krok, hlyboko vdychnuv povitria. Jake astia, brate mij, viduvaty sebe sered druziv, skazav vin. Oi joho zablyaly.

Lichim zrozumiv ton, jakym buly skazani ci slova. Vin posmichnuvsia. Jimo! Tobi treba vidpoyty pered Radoju i pobaytysia z ridnymyAerovel veselo zasmijavsia. Jako z usima, to na ce pide ne mene pivroku. Ni, ni! Nijakych pobae. Ty meni teper

e povynen rozpovisty pro vse. Koly poynajesia Rada? Vsi znaju pro tvoje povernennia. Zasidannia pryznaene na pisliazavtra. Hosti z susid-

nich system te davno ekaju. Pohlia o jichni korabli Vony vyriyly prybuty osobysto, boRada tryvatyme dovho i po radi konsutuvatysia ne mona.

Spravdi, na susidnich poliach vydnilysia try kosminych korabli nezemnoji konstrukciji.Dva z nych buly schoi do trykutnykiv z kuliastymy verynamy, a tretij mav obtinu rybopo-dibnu formu.

Aerovel pohlianuv na ui kosmolioty, zadovoleno kyvnuv holovoju. All-Askor-Hudin i Brra-si pryletily? zapytav vin. Tak. O, todi bude hariayj bij, zasmijavsia najstariyj venyj. Pojichaly do meneNa kraju polia kosmodromu stojaly temno-vynevi majdanyky iz zrunymy krislamy i

malekym putom. Ce buly gravilioty. Druzi zijly na odyn z graviliotiv i sily. Povorot vaiciavkliuyv antenu pryjomu energiji. Majdanyk buv pozbavlenyj vahy. Slidom za tym magnitno-gravitacijna tiaha bezumno pidniala joho v povitria.

Vidrazu za kosmodromom blysnuly vnyzu blakytni striky kanaliv, zeleni priamokut-nyky poliv, prozori udesni palacy sered kvituych derev. Kosmodrom tanuv udalyni, de po-zadu.

Aerovel, pomyluvavy davno ne baenym krajevydom, poklav ruku na plee Lichima. Nu, drue mij, ja sluchaju tebeVisimdesiat leniv Kosminoji Rady i dvadcia hostej z susidnich planetnych system zaj-

nialy miscia, o jly amfiteatrom navkolo kruhloho pidvyennia stola. Do skladu KosminojiRady vchodylo po dvadcia uenych vid konoji systemy, jaki skladaly Velykyj Sojuz. Predstav-nyky konoho svitu zajmaly okremyj sektor amfiteatru. Zliva vid stolu sydily hospodari systemySoncia. Vony buly odiahnuti v blakytni matovi plai, jaki spadaly krasyvymy skladkamydonyzu. Holovy venych buly nepokryti. I cho najmolodym spovnylo po dvisti j bie rokiv,jichni oblyia siajaly molodistiu i krasoju. Cioho dosiahla bichimija, pereborovy starinniaklityn organizmu.

V susidniomu sektori roztauvalysia veni z systemy Centavra, rozumni istoty planetyKrak-Ru. Vony buly odiahnuti v barvystu, hariaych toniv, odeu i malo ym vidriznialysia vidhospodariv prymiennia Kosminoji Rady. Tiky vysoki erepy ne maly roslynnosti, ta oi bulypostavleni due daleko odne vid odnoho.

Tretij sektor zajnialy predstavnyky planety Aj-Ssa-Mrra z systemy Syris ne due schoina liudej rozumni istoty z temno-filetovoju kiroju, prypliusnutym nazad velykym erepom,pokrytym zeleno-ovtavym volossiam, kruhlymy, rybjaymy oyma i otyrypalymy rukamy.

I, nareti, v etvertomu sektori buly veni nedavno vidkrytoji planety bilia nepomitnojiervonoji zirky vsioho na vidstani esty parsekiv. Slaba radicija svityla cijeji systemy bulapryynoju toho, o planeta Koma vvijla ostannioju v Velykyj Sojuz, cho vona dosiahla dosyvelykoji kutury i mohutnioho techninoho potencilu. Predstavnyky Komy zovni ne maly ni-

oho spinoho z inymy rozumnymy istotamy. kira jich bula nino-zelenoju i, zdavalosia, pro-sviuvalasia naskri. Vnoi tila cych istot svitylysia fosforynym prominniam. Vony buly pozba-vleni yji, zate tulub mih povertatysia v usi boky due ruchlyvo. Liudy Komy buly nadileni tri-oma organamy zoru, zamis paciv na kincivkach voruylysia nadzvyajno sprytni upaci, jaki,do rei, mohly vidroduvaty pry poranenni. Odea jich skladalasia z ornych blyskuych po-kryval.

leny Kosminoji Rady zavoruylysia na svojich misciach. Na pidvyennia vyjov ho-lova Rady Rymidal v suprovodi desiaty pominykiv. Potim v bokovomu otvori zjavylysia Aero-vel z Lichimom. Prysutni pidniattiam pravoji ruky strymano pryvitaly najstariych uenychVelykoho Sojuzu System. Novoprybuli sily v peromu riadu. V zali zasida zapanuvala tya.

Rymidal natysnuv knopku na stoli. Z kupola prymiennia vzdov stin posypaly donyzuervoni kulepodibni rozriady. Vony stavaly hustiymy, objednuvaly i peretvoriuvaly nanury, schoi do povinych blyskavy. Navkolo prysutnich poplyvly v prostori maje nevydymiprozori roevi chvyli. Ce poav dijaty aparat, o stymuliuvav uvahu i posyliuvav funkciji mys-lennia. Rymidal pidniav ruku. Nad zalom prozvualy joho slova tychi, itki j lakonini:

Naa planeta, vsia Systema, a tako ini systemy, predstavnyky jakych prysutni tut, pe-reyly bahato revoliucij. Ja hovoriu ne pro ti socini revoliuciji, o buuvaly desia tysia rokivtomu i znamenuvaly povorot do novych vidnosyn mi narodamy. Ja maju na uvazi revoliuciji vNauci, jaki dopomahaly i dopomahaju nam vse hlybe piznavaty tajemnyyj i bezkinenyj Kos-mos. Ale ostanni tysiaolittia pryvely nas do nezvyajnoji kryzy. Cia kryza podvijna. Vy vsi zna-jete nebezpeku vyrodennia. Cia davnia nebezpeka stala osoblyvo stranoju teper. Pryyna jiji nadmirne intelektuane navantaennia. Druha nebezpeka obmeenis mozku, a razom z tymobmeenis myslennia.

My dosiahnuly dovholittia v meach tysiai rokiv, ale i cioho liudyni due malo, ob vonamohla vvibraty v sebe mudris poperednich pokoli. Nauka rozdilylasia na bezkinenu kikisstrumkiv, a logika klye do sproennia, do universanosti.

U nas je mayny pamjati. Ale dlia toho, ob ruchaty vpered Znannia, jake staje dedaliskladniym, neobchidno znaty vsi joho osnovni vichy. Ce ve teper asto pryzvody do boevil-lia, do poruennia normanych Funkcij myslennia. Znannia pereveruje molyvosti rozumu!..

Neobchidna nova revoliucija, jaka vyvede nas z cijeji kryzy. Taka Revoliucija molyva.Zaraz pered vamy vystupy Holova Instytutu Elektronno-gravitacijnych mayn Semonij. Vin zgrupoju venych naoji ta susidnich system rozrobyv grandiznyj projekt, zdatnyj vodnoasvyriyty vsi problemy, pro jaki ja tiky o hovoryv. Uvaha! Bude hovoryty Semonij!..

Rymidal povernuv holovu pravoru. Tam, z peroho riadu, po schodach pidijmavsia ve-nyj, odiahnutyj, jak i vsi ini, v blakytnyj pla. Ce buv Semonij. Vin narodyvsia trysta rokivtomu v systemi Centavra vid zemnoji inky na imja Roevyj Svitanok, jaka bula specilistom pogravitacijnych maynach i dopomahala venym Krak-Ru. Vona poliubyla molodoho, hariaohovenoho Mi-Bra, i vin stav bakom Semonija. Oevydno, vid baka venyj oderav u spadynuhariayj, nestrymnyj temperament, pospinis u zdijsnenni zadumiv i velyku pryncypovis.leny Kosminoji Rady z zacikavlenniam dyvylysia na Semonija. Joho oblyia bulo vtomlenymi tryvonym. Oevydno, vin due chvyliuvavsia. Semonij vyjov na pidvyennia bilia stola, sivu seredyni zelenoho ovalu j poklav ruku na malekyj put, zvidky zdijsniuvalo kerivnyctvodemonstracijnymy maynamy. Vin zustrivsia pohliadom z Aerovelom, jaku my ne mih vidir-vatysia vid oej staroho venoho, potim ovolodiv soboju i vkliuyv mikrofon.

Druzi! prozvuav holos Holovy Instytutu Elektronno-gravitacijnych mayn. Vy vsiusvidomliujete, pered jakoju nebezpekoju stoji svit Rozumu. Pro ce ojno hovoryv Rymidal.Ja ne znaju, y varto vam, predstavnykam Nauky, nahaduvaty pro fakty, jakych dosy u konijiz system. Turbota pro majbutnie vely nam pity po liachu zvinennia rozumnych istot vid in-telektuanoho navantaennia, jake stalo neposynym.

Problema taka: peredaa osnovnych funkcij naukovoho myslennia elektronno-gravitacij-nym maynam. My skonstrujuvaly mohutnij avtomatynyj centr, o keruje maynamy planety.Teper my choemo daty jomu zdibnis samostijno myslyty v suto naukovij sferi. Rozumnyj avto-matynyj centr odery molyvis absoliutno bezpomylkovo analizuvaty vsi dani, o budunadchodyty do nioho zovni, i same po takych zakonach, po jakych ide rozvytok liudstva. Zvidsy

nezvyajna perspektyva Znannia bude rozvyvatysia vydkymy tempamy, bo reakcija elek-tronno-gravitacijnych mayn v mijony raziv vyda vid liudkoji, a logika bezpomylkova ipozbavlena sumniviv. Takym ynom, my zvinymo liudej vid stranoho perevantaennia v sferimyslennia

Ja proponuju na rozhliad Kosminoji Rady projekt, jakyj peredbaaje naukovu revoliucijunebaenych mastabiv. My budemo hovoryty tut ne pro techninyj bik spravy, bo koen z vasznaje pro absoliutnu reanis takoho projektu, my obsudymo morani, etyni ta naukovinormy podibnoji perebudovy.

Poperednia konsutacija pokazala, o bahato leniv Kosminoji Rady projekt schvaliuju.Najserjoznii zapereennia vysunuv Lichim kerivnyk Instytutu Galaktynych Expedycij. Nadanomu zasidanni nam treba povnistiu vyriyty doliu projektu, a razom z tym i doliu daohorozvytku rozumnych istot Velykoho Sojuzu System. Chto skae za abo proty projektu?

Z sektora systemy Centavra pidvivsia vysokyj venyj z velykoju holovoju i nachmure-nymy brovamy. Joho suchi huby stysnulysia, potim povino rozijlysia. Vin inie zakutavsiav barvystu nakydku i poav hovoryty. Rymidal vkliuyv maynu, jaka perekladala promovuvenoho na movy otyrioch system. Vsi z povahoju prysluchalysia do sliv All-Askor-Hudina, bovin buv najvyznaniym specilistom z elektroniky na planeti Krak-Ru.

Ja budu hovoryty korotko, skazav uenyj. Akademija mojeji planety zhodna z pro-jektom Semonija. Projekt das molyvis zrobyty nebaenyj strybok u Bezkinenis. Velykyj So-juz System objednuje otyry planety, jaki druno jdu u rozvytku Znannia. Ale my majemo ba-hato susidiv-planet, de kutura rozumnych istot stoji na nykomu rivni rozvytku. Kolosanezrostannia techninoho potencilu pry peredai funkcij naukovoho myslennia elektronno-gravi-tacijnym maynam dozvoly podaty dopomohu i cym vidstalym susidam Povtoriuju: ja i Aka-demija planety Krak-Ru za zdijsnennia projektu!

All-Askor-Hudin zamovk i povino, uroysto siv na svoje misce. Semonij z vdianistiu po-dyvyvsia na nioho. Vin ue zovsim zaspokojivsia i trymavsia navi z jakymo vyklykom, obulo due dyvnym. Ade vin znav, o dovedesia vytrymaty pojedynok z najsyniym supro-tyvnykom Aerovelom. Semoniju ve povidomyly, o najstariyj venyj vystupyv katego-ryno proty projektu.

Spravdi, Aerovel ve pidvivsia z miscia i, machnuvy krajamy blakytnoho plaa, vyjovdo zelenoho ovala. Oblyia joho bulo zlym i nachmurenym. Nichto ne bayv podibnoho vy-razu na oblyi jakoho-nebu z uenych, i tomu sered prysutnich vynyk ledve utnyj um. Naviveni planety Koma, jaki buly pozbavleni molyvosti rozumity emocijni zminy na oblyiachhospodariv Systemy, viduly napruenis sytuaciji i, vytiahnuvy chymerni zeleni holovy, zav-merly neporuno.

Nad amfiteatrom prolunav energijnyj hromopodibnyj holos: Due dyvno! Do mene povernulosia pouttia, jake rozumni istoty naych system vvaa-

ju anachronizmom. Do mene povernulasia liu! I tiky povaha do vysokoho zibrannia ta normyetyky zmuuju mene hovoryty spokijno!

Riady venych zavoruyly. Lichim schvano kyvnuv holovoju. Semonij zdyvovano sky-nuv dohory krasyvi orni brovy. Oi joho metnuly tryvoni blyskavky. Vin ne ekav takohovstupu.

Chto z vas, veni, dumav, jak slid, pro rezutaty stverdennia cioho projektu? hrymivdali Aerovel. y usvidomliujete vy, o prynese dlia rozumnoho svitu taka revoliucija?

Aerovel kynuv ci slova priamo v lyce Semoniju, Rymidalu, a potim pereviv pohliad nasektor, de sydily veni z systemy Centavra. All-Askor-Hudin, do jakoho bula zvernena replika,navi ne povoruchnuvsia. Semonij ta Rymidal te movaly. Najstariyj venyj znovu pover-nuvsia do amfiteatru.

Logika hovory sama za sebe. Ja skau korotko. My znajemo nebezpeku vyrodennia.Ale nam teper vona ne strana. Peredasno oholoujuy rezutaty roboty Instytutu Voskree,ja z povnoju vidpovidanistiu stverduju, o my vyriyly problemu bezsmertia. Ote, pytanniavyrodennia vidpadaje!..

V sektori Sirisa pidvivsia tovstyj, nevysokyj venyj. Ce buv odyn z zachysnykiv projektuSemonija Brra-Si.

Energijno estykuliujuy otyrypaloju rukoju, vin perebyv Aerovel, i nad zalom poplyvnykyj, z perelyvamy holos:

Ty hovory pro bezsmertia, Aerovele? Nechaj tak! Ce nejmovirne, kazkove dosiahnen-nia! Ale todi postane ina problema problema tunoho skoroennia narode. Bude as,koly nai systemy ne vmistia nejmovirno velykoji kikosti naselennia. Ce po-pere! Po-druhe,bezkinene yttia moe porodyty apatiju, bajduis do bu-jakoji dijanosti Svity zapovniasialiumy z bezkineno zastarilymy vraenniamy ta idejamy

Nepravda! rizko vidpoviv Aerovel. Chaj naselennia naych system zbiujesia bezkincia. Nam ce ne strano! Pered liudstvom bezkinenyj Kosmos. Kincia v joho piznanni nemaje.I nam budu potribni bezsmertni pokolinnia, ob posylaty jich v usi napriamky Prostoru. Radisbezsmertia v bezupynnomu piznanni Vsesvitu! Evoliucija intelektu pryvede do toho, o za-starili ideji budu vidmyraty, zabuvatysia, a novi vykrystalizovuvatysia. Ce jasno, ce axima!..

Ote, sluchajte, veni Velykoho Sojuzu System! Ja hadaju, vsim jasno, o argument provyrodennia vidpadaje Teper druha problema obmeenis mozku! Do cioho asu nam vy-staalo rozumovoho potencilu. Teper spravdi my viduvajemo dejaku kryzu. Znannia rozvy-vajesia zanadto vydko. Ale potencini molyvosti mozku mona nezmirno rozyryty v najbly-yj as, razom z vyrienniam problemy bezsmertia. Robota v ciomu napriamku tako majezaverena

Ce o stosujesia nebezpek, jaki tak naliakaly poperednich oratoriv. Teper pro nerozu-mnyj vybate, ne mou strymaty! pro nerozumnyj projekt, jakyj vy tak serjozno obho-voriuvaly.

Dozvote zapytaty chto bude vykorystovuvaty naukovi dani, zdobuti rozumom elek-tronno-gravitacijnych mayn?

Semonij, do jakoho bulo adresovane zapytannia, nezvaajuy na vytrymku, rozhubyvsia.Vin nepevno vidpoviv:

Kontroliuvaty j koordynuvaty robotu mysliaych agrehativ bude Kosmina Rada i venina misciach

A vsi ini rozumni istoty? Vony budu zvineni vid rozumovoji dijanosti v sferi nauky. Nastane as vidpoynku,

blaenstva, rozvah i nebaenoho astia. Tysiaolittia katornoji praci zalyasia pozadu. Mymajemo pravo zupynytysia. Nai funkciji vimu na sebe mayny porodennia naoho ro-zumu. y ne vse odno, jakym ynom my budemo piznavaty vsesvit biloginym mozkom yelektronnym? Ostannij navi nadijniyj!..

Strana pomylka! zagrymiv Aerovel. Neve vy ne rozumijete, o todi liudkyj ro-zum dehraduje, i skoro mayny pidnimusia vye liudej? Ja perehliadav stari fimy i knyhy. edesia tysia rokiv tomu v liudkomu suspistvi buly propovidnyky podibnych pohliadiv, tikytodi monopoliju myslennia zabyraly sobi ne mayny, a grupy liudej. A teper vy, predstavnykyLiudstva, jake pidnialosia tak vysoko v piznanni Svitu, choete zaminyty udesnyj liudkyj inte-lekt cholodnym rozumom mayny? Soromte!..

Rymidal ne vytrymav i zirvavsia z miscia. Drue mij! Projekt rozhliadaly desiatky venych! Ty, po-mojemu, zanadto bahato vyha-

duje strachivAerovel zasterelyvo pidnis ruku. Schvalennia projektu venymy e nioho ne znay. Jako vy posmijete joho pryjni-

aty, ja vynesu pytannia na rozhliad Velykoji Rady Liudstva otyrioch System! Ce torkajesia dolimijardiv istot chaj vony skau svoje vyriane slovo!..

Joho prystrasni slova perervav tryvonyj akord uhori. Rymidal vkliuyv odnu z knopokna paneli. Stalo zovsim tycho. V prostori, priamo nad stolom, zjavylosia molode serjozne obly-ia divyny.

o trapylosia, Iskorko? zapytav Rymidal. Vin buv due zdyvovanyj. Pereryvaty za-sidannia Kosminoji Rady dozvolialosia lye u nadzvyajnych vypadkach.

Terminove povidomlennia, vidpovila divyna. Lokatorni stanciji kika hodyn tomuzarejestruvaly nablyennia kosminoho korablia. Holovna dyspeterka sluba Instytutu Galak-tynych Expedycij povidomliaje, o z odnoji planety vidomych system ne oikujesia nija-koho kosmoliota. Vyjavleno, o konstrukcija korablia zovsim neznajoma

Vy probuvaly zvjazatysia z objektom? kynuv z miscia Lichim. Tak! Nijakoji vidpovidi! Oevydno, ekipa mertvyj abo Nijakych abo, perervav Rymidal. Zachopi joho gravipolem i posadi na centranyj

kosmodrom. Vkliui vsi gravitacijni stanciji na vypadok agresiji. Liudej pid zachyst! Korabenejtralizujte! My skoro prybudemo!..

Posta divyny znykla. V zali poplyvla vava rozmova. Zasidannia Kosminoji Rady perenosysia na zavtra, skazav Rymidal. Chto bude

vystupaty pryhotujte!Pid kupolom zalu zasida spalachnulo jaskrave svitlo

HIS Z MYNULOHO

Lichim, Rymidal ta Aerovel priamo z prymiennia Kosminoji Rady vyletily na cen-tranyj kosmodrom, de zustrialy nebesnoho hostia. Pered pohliadamy venych vynyklo neba-ene vydovye.

Poseredyni kosmodromu zdijmavsia vysoko v nebo dyvnyj kosminyj aparat. Vin buvcylindrynoji formy, zvuenyj dohory. Navkolo cylindra obvyvala masyvna spira. Ve korabebuv iravo-brudnoho kolioru oevydno, vin projov nezmiriani prostory.

Inenery, jaki pryjnialy aparat na kosmodrom, e ne poynaly dosliduvaty joho vsere-dyni, vony ekaly rozporiade. Do venych pidijla Iskorka, jaka bula Holovnym Ineneromkosmodromu, zapytlyvo podyvylasia na Lichima.

A veni nijak ne mohly namyluvatysia dyvovynym korablem. Oi Aerovela zablyalyzachoplenniam.

Zapevniaju, ce konstrukcija degravitacijnoho9 korablia, ale prymityvnioji kutury, ninaa. Napevne, ci liudy, tvorci kosmoliota, jak i nai predky koly, poryvaly priamo v bezkine-nis, mov na ovnyku v okean

Meni te zdajesia, o ce tak, proepotiv Lichim, ale omu v tvojemu toni ironija?.. O, ni! zapereyv najstariyj venyj. Ja, navpaky, schyliajusia pered jich munistiu!

Na naij planeti ve desia tysia rokiv tomu bula rozroblena teorija antygravitaciji. Ja proytavpro ce v starovynnych knyhach. Ale ostannia strana, orstoka i bezhluzda vijna z susidniojusystemoju znyyla ci konstrukciji. Tiky zhodom, erez kika stoli, buv povtorenyj toj vyna-chid, jakyj pryviv teper do povnoji peremohy nad tiainniam

Rymidal znakom poklykav do sebe Iskorku. Vona pidijla do holovy Kosminoji Rady,zvela na nioho puchnati zolotysti viji.

Vy probuvaly zvjazatysia z rozumnymy istotamy, jaki mou buty vseredyni? Tak! vidpovila divyna. V polioti i teper, na kosmodromi. Ale u vidpovi odnych

sygnaliv. My prosvityly korabe gravitacijnym pukom vydymis nejasna, ale ne vstanovlenonijakoho ruchu

Jaka vaa dumka? Napevne, yvych istot v aparati nema. A jako navi i je, to bojatysia ne slid konstruk-

cija svidy pro vysokyj intelekt tvorcivAerovel tycho zasmijavsia. Ty uje, Rymidale? Chiba elektronna mayna, navi najrozumnia, pryjla b do takoho

vysnovku? O o znay liudkyj rozum! Jiji tverdennia pomylkovi, sucho vidpoviv Rymidal. Zhadaj vijnu z Poliarnoju u

dvadcia etvertomu stolitti. Agresory maly vysokyj intelekt! Ale cia supereka ni do oho. oty hadaje zrobyty? zvernuvsia vin do Lichima.

Vidkryty, vidpoviv uenyj. I, ve zahorajuy cikavistiu ta neterpinniam, skazav Is-korci:

Bute obereni! Ne pokote pryladiv, a per za vse, yvych istot, jako vony je. Moebuty, vony perebuvaju u stani anabizu

Iskorka zajla v prozore sferyne nakryttia, sila za portatyvnyj put. Z-pid zemli zjavylysiariznomanitni mechanizmy. Do kosminoho hostia popovzly avtomatyni vizky. Z nych vyroslyaurni vyky i dosiahly seredyny gigantkoho korablia. Kika chvylyn gravitacijni vypromi-niuvai vyvaly obyvku aparata. O vony znajly poroneu. I todi avtomatyni jaderni noivyrizaly velykyj otvir u korpusi kosmoliota. Vizky vidjichaly i schovalysia pid zemliu.

Malekyj lift pidniav trioch uenych ta Iskorku do otvoru. Perym u korabe stupyv Ry-midal. Vin z cikavistiu dyvyvsia na kraji rozplavlenoji obyvky. Metal buv nino-zolotystohokolioru.

Treba bude pereviryty joho krystalinu strukturu, ozvavsia Lichim. Na oko vakovyznayty sklad

Lichim vkliuyv portatyvnyj lichtar. Promi osiajav vysokyj korydor, de vony stojaly.Korydor zvyvavsia spiralliu navkolo gigantkoji centranoji truby, de, napevne, buly roztaovanienergetyni aparaty. Veni ruyly po spirali vhoru. Navkolo horily ervoni ta zeleni vohnykyjakycho sygnaliv, ale ne bulo uty odnoho zvuku. Tak vony obijly po spirali kika raziv i,nareti, zupynylysia pered hluchoju stinoju. Vlasne, ce bula ne stina, a prozori dveri. Lichimposylyv promi lichtaryka, spriamuvav na dveri. I todi pered vraenymy venymy vynykladyvna kartyna.

Za prozoroju stinoju znachodyla kajuta, zvidky, oevydno, zdijsniuvalo kerivnyctvoaparatom. Po bokach poblyskuvaly matovi ekrany, temni paneli z yslennymy knopkamy tavaiciamy. Pered osnovnym putom stojalo dva hlybokych krisla. V odnomu z nych vydnilaposta liudyny z opuenoju na put holovoju. Liudyna bula neruchomoju.

V nespokijnomu osvitlenni kolychnulasia jiji fantastyna ti i zdalosia, o kosmonavt za-voruyvsia. Iskorka tryvono zitchnula.

Ce kosmonavt z naoji systemy, ja perekonanyj v ciomu, proepotiv Aerovel. Alekoly vin vyletiv? omu my nioho ne znajemo pro cej polit?..

A moe, vin tiky schoyj na nas? zapereyv Rymidal. My diznajemo pro ce zavtraLichim schvyliovanyj i uroystyj povernuvsia do Iskorky i dav korotkyj nakaz: Do nastupnoho zasidannia Kosminoji Rady povnistiu vyvyty konstrukciju korablia,

rozukaty dani vsich avtomativ, jaki tut je, fimy i zapysy magnitnoho, elektronnoho y inohocharakteru. Pidhotuvaty do demonstruvannia na zasidanni

A kosmonavta, dodav Aerovel, poky o ne ipaty. Ja nehajno vyklyu specilistivz Instytutu Voskree. Trup treba zabraty z maxymanoju oberenistiu, pomistyty v inertnyj gazi siohodni perevezty v Instytut

leny Kosminoji Rady zibralysia na zasidannia z pereduttiam oho nezvyajnoho.Vsi ve znaly pro prylit rozumnoji istoty, jaka bula znajdena mertvoju v kajuti kosmoliota. I kolySemonij zaadav prodovennia voranioji dyskusiji, veni kategoryno zaprotestuvaly. Ce bulotradycijeju rozumnych istot Velykoho Sojuzu System rozhliadaty spoatku pytannia, jaki tor-kajusia doli inych svitiv. A prybuttia nevidomoho hostia obicialo bahato cikavoho i tajemny-oho.

Kosmina Rada bula v povnomu zbori. Krim postijnych leniv, Rymidal zaprosyv tysiaupredstavnykiv naukovych kil Zemli. Vsi sektory amfiteatru buly zapovneni ver.

Holova Kosminoji Rady zajniav misce v zelenomu ovali, za demonstracijnym putom. Druzi, skazav vin, vsi vy znajete pro prylit kosminoho korablia z nevidomych hly-

byn Prostoru. Znajemo vsi my, o v strani i tajemnyi dali rozumni istoty letia za vohnemZnannia, za Istynoju. Ne zavdy ertvy prynosia plody. Tym bie, my musymo buty maxy-mano uvanymy do konoji vistky z inych svitiv. Krapli zjednujusia v strumky, strumky vriky, riky v moria, a moria teu v okean Bezkinenosti!

V aparati znajdeno plivky magnitnoho zapysu prymityvnoji konstrukciji, a tako plivkykinofimiv dlia demonstruvannia na ploskyj ekran. Vse ce bulo na puti upravlinnia pered tru-pom kosmonavta i, oevydno, vin zvertavsia pered smertiu do rozumnych istot svojich brativpo duchu. My prosluchajemo zapysy i, jako liudyna bula z jakycho vidomych nam system,zrozumijemo jich. Plivky hotovi ote, my poynajemo

Svitlo pohaslo. Zal zasida porynuv u povnu pimu. Ta o znovu navkolo poplyvly roevichvyli z stymuliatoriv myslennia. Rymidal natysnuv knopku na paneli. o zaypilo, pouvsiaspokijnyj liudkyj holos. Vin hovoryv nezrozumiloju movoju. Rymidal vykliuyv aparat vidtvo-rennia.

Vkliui mayny pamjati, tycho skazav vin. Vsi movy, poynajuy z peridu religij.Splyvlo kika chvylyn napruenoho ekannia. Na stoli spalachnuv zelenyj sygnal. Znovu

Rymidal vkliuyv aparat vidtvorennia. I o audytorija radisno zitchnula.Nad zalom pouvsia mjakyj holos perekladnoji mayny: Dvadcia pere stolittia. Dvi tysiai pjatdesiat vomyj rik. Galaktyni koordynaty na ki-

noplivciRymidal vymknuv aparaturu. V zali plyv homin zdyvuvannia. Desia tysia rokiv tomu! Nejmovirno!..Holova Kosminoji Rady pidniav ruku. Dlia absoliutnoji perevirky prohlianemo kinoplivku.Ploske zobraennia starovynnoji kinoplivky, projovy erez riad transformacij v najno-

viych pryladach, vidtvorylo u prostori nad zalom.Pered prysutnimy vynyklo zobraennia Galaktyky. Z hrudej uenych vyrvalo zitchannia

podyvu i zachoplennia. Nezvaajuy na nejmovirno vysoku kuturu i nezvyajni molyvosti,kosmolioty za mei Galaktyky ne vidpravlialy. A ce zobraennia bulo ne teoretynojuschemoju, a fotografijeju zzovni. O gigantka zoriana systema nablyzyla, povino obertajuynavkolo centranoho zhuennia. Vona z konoju chvylynoju vyrostala, rozdilialasia na zorianiskupennia j okremi nevelyki systemy. Mi dvoma vidhilkamy spirali, sered maje pustohoprostoru jaskravo zasiajala ovta zirka.

Vona nablyzyla, peretvorylasia v dysk. Navkolo neji zakrulialy v chymernomu tanci de-vja planet. Tretia vid centranoho svityla zupynyla, poala obertaty. Vynykly obrysy matery-kiv, okeaniv. Z-za planety vypovz blido-ovtyj dysk suputnyka. Potim zobraennia znyklo. Plivkazakinyla.

V zali zasiajalo svitlo. Nichto z venych ne povoruchnuvsia. Aparat i liudyna z naoji planety, tverdo promovyv Rymidal. Pro ce svidy mova

liudyny, galaktyni koordynaty, a tako povidomlennia Svitovoho Archivnoho FonduAudytorija zdyvovano nastoroyla. Molodyj pracivnyk Fondu Svitozar natrapyv neodavno na materily pro pozagalak-

tynu expedyciju v dvadcia peromu storii, pojasnyv Rymidal. Druzi! Fakty dozvoliajustverduvaty, o my zustrily korabe dalekoho mynuloho Ale, na a, bez jedynoji yvoji is-toty, sumno dodav vin. Bahato tysiaoli nai predky ekaly, ob my prosluchaly jichostanni slova, adresovani nam. Ja proponuju perehlianuty vsi materily, o stosujusia nezvy-ajnoji podiji

Znovu poulosia tyche ypinnia, lehkym poruchom ruky Holova Kosminoji Radyvkliuyv demonstracijni avtomaty

astyna druha

PODORO U BEZVIS

SUPEREKA NA ZJIZDI

Zemlia zustriala smilyvciv. Ovacijam, vitanniam ne bulo kincia. Nejmovirnyj expery-ment buv blyskue zaverenyj. Rozpoynavsia novyj etap u doslidenni kosmosu, rozvjazuva-lysia najsmilyvii problemy mizorianych podoroej.

Tak ociniuvaly hromadki ta naukovi kola rezutaty poliotu aparata Dumka do systemyCentavra. otyry oloviky molodi veni ta inenery skladaly ekipa korablia. Dumka pro-letila vidsta vid Afa Centavra i nazad ne za visim rokiv, jak ranie, a za desia dniv zhidnopokaza atomnoho hodynnyka korablia. Perevertalysia vsi fizyni teoriji, ruylasia osnovnakoncepcija Ejntejna, bo Dumka letila v prostori z vydkistiu, o perevyuvala vydkis svitlav mijony raziv.

Zapamorolyvyj uspich okrylyv molodych herojiv. I vony vysunuly na rozhliad nastup-noho zjizdu u Cvitohradi projekt expedyciji, o meuvav z marenniam, jak vyslovyvsia odynstareznyj akademik. Zjizd buv vraenyj. Vsi, ne dychajuy, sluchaly palki zakliuni slova Geor-gija komandyra ekipau Dumky.

Daleki pokolinnia budu ociniuvaty nai dila. Vony du naych vidkryttiv. O omuja tak napolehlyvo vymahaju u vas dozvolu hotuvaty ciu expedyciju

Hrim opleskiv zahluyv joho slova. Georgij vdiano usmichnuvsia, obviv promenystympohliadom synich oej amfiteatr zalu Zdajesia, vse harazd!

Vin perezyrnuvsia z tovaryamy, o sydily v perych riadach. Vony radisno zdijmalyvhoru ruky, vitajuy spinyj uspich.

Ta o povoli stychla ovacija. V zali zapala tya.I sered cijeji tyi raptom pouvsia stareyj kae. Ce ozvavsia akademik Horin dyrektor

objednanoho Instytutu jadernych problem. Holova zjizdu, ne zapytujuy akademika, oholosyvjoho vystup.

Georgij z poanoju zvinyv misce na trybuni i chotiv povernutysia v zal, ale joho zupynyvtychyj holos Horina:

Zaekajte!Georgij zdyvuvavsia, ale zalyyvsia na misci. I o vsi pouly slova akademika, nespodi-