Radiankyj pymennykKyjiv 1962

V orne more padaje raketa, za-puena rik tomu radiankymy ve-nymy do Saturna. Bilia neji znacho-dia dyvnyj sferojid. Venym poa-stylo rozyfruvaty nezemni py-mena. Ce zaklyk pro dopomohu.Veni, ne zadumujuy, letia do Sa-turna. Solidarnis i druba osnovanaoho yttia. Nejmovirni pryhodychorobrych kosmonavtiv skladajuzachopliujuyj siuet povisti SerceVsesvitu. V inij povisti Katastrofarozpovidajesia pro traginu zahybeetvertoji planety naoji systemy,jaka koly isnuvala mi Marsom i Ju-piterom.

Fantastyni povisti

Drue ytau!V udovyj as my yvemo. Micna ruka Liudyny vladno zryvaje zapony z viko-

vinych tajn zemli i neba. Vidsuvajusia u bezvis kordony Vsesvitu, rozkryvajusiahlybyny Atoma. Mohutni kosmini korabli ve kraju miplanetni prostory, a nejmo-virna kazkova syla, zachovana Pryrodoju v materiji, poynaje virno sluyty liudstvu.A o dali?..

Dali nevpynnyj, bezkonenyj polit u carstvo vidkryttiv, uka, tvoroji praci,natchnennia i zverennia. Vse dlia Liudyny zdijsnenne. Nemaje dlia neji odnych pere-pon. o ne zrobymo my te obovjazkovo zroblia nastupni pokolinnia.

Ta vse taky choesia, jak straenno choesia pohlianuty, o vyroste z tohosimja, jake my sijemo siohodni! y ne tak, drue ytau?!

To sidajmo v blyskavynu raketu Mriji ta pomymo a svit dyvovynych pryhod,nejmovirnych tajemny. My toboju prolynemo sered pusteli Kosmosu, pobudemo nadalekych planetach, zustrinemosia z liumy uych svitiv, vidkryjemo taki dyva, peredjakymy poblidnu vyhadky drevnich kazok.

Naa Mrija ce osiajne Zavtra, plid naoho natchnennia, krylata Pracia naohopokolinnia

Oto sidajmo v kazkovyj korabe Fantastyky. Nebo zasijane zoriamy. KrasuniaVenera v sribnomu oreoli opuskajesia za obrij. Tajemnye pidmorhuje jaskravyj Jupi-ter. Blymaje kryvave oko Marsa, obiciaje o nezvyajne. Heroji vyjly z stin koly,zrosly, idu yrokymy dorohamy yttia, pidijmaju pohliad v bezodniu neba

Ce ne vyhadani heroji. Ce ty, drue ytau, tvoji tovaryi, nai dopytlyvi, natch-nenni, muni rovesnyky, jaki, ne zadumujuy, idu nazustri Tajemnyci.

Nebezpeka? Smer?Nam i smer ne strana! Navi vona pokirno sluytyme torestvu yttia v novomu

suspistvi de Liudyna, jiji Rozum, jiji Serce i jiji Majbuttia budu najbioju cinnistiuVsesvitu

Divyna povernula oblyia do chlopcia, lukavo pohlianula z-pid prymruenych vij. A e o b vy e zrobyly zarady mene?Vin kumedno pryklav ruky do vukych hrudej, zachopleno vyhuknuv: Vse, o zavhodno! Pidu na kraj svitu! Poleu na Mars Aby tiky z vamy, urokoDivyna dzvinko zasmijalasia, pidchopylasia z pisku, skoyla v vodu. Radisno pidstavyla

oblyia, hrudy, vsiu sebe nabihajuij morkij chvyli. Chlope opaslyvo vidsunuvsia nazad,oberihajuy modni tany i vukonosi erevyky vid bryzok.

ura ironino huknula: Ehe! Daleko vam do Marsa! Zanadto anujete svoji tany!..Chlope rozhubyvsia. Prostiahnuvy ruky, podavsia vpered. uroko! Ta ja hotovyj pozbutysia ne tiky taniv, a jNova chvylia pustotlyvo i syno chliupnula na neaslyvoho kavalera, zmoyvy joho z

holovy do nih, zabyvy podych. Vin zakaliavsia, odskoyv nazad. Divata, o lealy nepoda-lik, zasmijalysia, ura vybihla z vody, ledve strymujuy, ob ne pyrchnuty vid rehotu.

Nu ot bayte! Nepidchodiaa ja suputnycia!..Chlope, stavy pid hrybkom, rozdiahsia, nijakovo vykruuvav mokru odeu. uroka

vylizla na velykyj kami, vyprostalasia, zakynuvy ruky za holovu. Vsim jestvom svojim vby-rajuy soniani promeni, teplyj morkyj viter, neosianu manlyvu dalynu, zavmerla, niby bo-hynia drevnich mitiv.

Chlope o znovu chotiv skazaty, ta omu zavmer prysluchajuy. Zamovklo i veseleebetannia susidnich divat. uroka te zdyvovano pidvela oblyia vhoru.

Z-za chmar dolynalo potune revinnia. Vono blyskavyno narostalo, peretvoriuvalosia vohlulyvyj hrim. Ve plia schvyliuvavsia, zaruchavsia. Potim v nebi spalachnula jaskravaciatka, strimko poneslasia do zemli. Za neju voloyvsia dovhyj dymovyj lejf.

Meteoryt! zakryaly sotni holosiv.Nebesnyj his promav nad pliaem, vijnuvy hariaym podychom. inky zliakano za-

kryaly. Ohlulyvo hrymliay, bolid vrizavsia v morku hla za pivkilometra od bereha. Vy-soennyj stovp vody i pary pidniavsia vhoru.

uroka radisno zapleskala v doloni. Siajuy zachoplenym pohliadom, pidbihla do chlop-cia.

oho vy stojite, mov statuja? Taka podija! A o treba robyty? rozhubyvsia chlope. Jak to o? serdyto huknula ura. Plyvty tudy ukaty meteoryt. Doky veni pryji-

du, moe, my joho sami znajdemo! Ja ne dumav o ce mona! Ech vy, tiutia! A e na Mars zbyrajete! Anu bihom za liupkoju. Bayte, tam punkt

vydai. Pideni siudy. A ja prynesu akvalang.Chlope chotiv o zapereyty, ale ura vystrybom pomala do budynku vidpoynku.

Nioho ne poroby, dovedesia jty.Plia vyruvav, na vsi lady obhovoriujuy podiju. Z-za obriju letily do miscia padinnia ver-

tolioty. Koly ura povernulasia na bereh z akvalangom v rukach, chlope ue sydiv u liupci,jaka vperto krutylasia na odnomu misci metriv za dvadcia od punktu vydai.

Plyvi siudy! kryknula ura. Tak vona ne sluchajesia, rozhubleno vidpoviv chlope. Krutysia i vseDivyna zasmijalasia, machnula rukoju i kynulasia v vodu. Za chvylynu vona ve sydila v

liupci. Poklavy akvalang, schopylasia za kermo. Hrebi. Skorie.Nad miscem padinnia zdijmavsia tuman. Voda zlehka vyruvala. Chlope zliakano ozyr-

nuvsia, zahlianuv u morku hlybi. I vy choete strybaty, uroko? Ajake! Z ovna meteoryta ne znajde! Chiba ne bayte voda kypy! Vin hariayj. A on vertolioty letia Znajdu i bez nas.ura chutko pryibnula balony z kysnem, vziala masku. Z alem pohlianula na suputnyka. Dyvliusia na vas esne slovo, a! Neve vse yttia vy budete z bereha dyvytysia, jak

chto vidkryvatyme tajemnyci? Neve v vaij dui nioho nema, krim pustych sliv dlialehkovanych divat? Ech vy, kosmonavt!

Chlope znovu pryklav ruky do hrudej, baajuy vidpovisty, ale ura ve odiahla masku,okuliary i, machnuvy na proannia, kynulasia v vodu.

Mul, pidniatyj padinniam, povoli osidav. ura zahlybylasia metriv na pja, ozyrnulasia. Zodnoho boku vydno bulo tremtlyvyj prymarnyj stovp z mirid dribnekych buliok vody.

Pevne, tam, zadovoleno podumala divyna.e kika plavnych ruchiv nohamy i rukamy. Hlybe. Hlybe. O ue vydko v ovtavo-

buromu svitli dno, pokryti vodorostiamy pidvodni skeli. A pomi nymyDivyna vraeno zavmerla. Ni, ce ne meteoryt. O itko vydno polirovanu poverchniu

kuliastoho y cylindrynoho tila, vystupy jakycho pryladiv. Vony oplavleni vysokoju tempera-turoju, pokalieni, ale e zberehly svoji formy.

ura nablyzylasia do dyvovynoho predmeta, dotorknulasia rukoju, proplyvla vzdovnioho. V sutinkach proytala napivsterti litery, namaliovani ervonoju farboju. o take? Saturn-1! Ne moe buty! Saturn-1 ce avtomatyna raketa, jaka bahato rokiv tomu poslana v rajonJupitera i Saturna. Vona mala obletity ci planety, sfotografuvaty jich i povernutysia nazad. urapamjataje, o ta raketa zamovkla de bilia Jupitera. Stalasia avarija. Tak povidomlialy veni,o keruvaly zapuskom. A teper vona povernulasia! Jaka radis dlia nauky!

ura ve chotila pidnimatysia nahoru, ta znenaka zupynylasia. Jiji pohliad vpav nadyvovynyj predmet, prykriplenyj do rakety. Ce bula podoba pivkuli, o vrosla v metalevupoverchniu kosminoho korablia. Divyna prydyvylasia do neji. Pryhadala v pamjati konstruk-ciju rakety Saturn-1. Ni, takoho vystupu na cij raketi ne bulo. Tym bie, o metal korabliasribliastyj, a cia pivkulia temno-filetova, maje orna.

Moe, jakyj meteoryt vrizavsia v korabe pid as poliotu, podumala ura.e raz prydyvylasia. Ni, ne schoe. Meteoryty ne buvaju taki ideano lifovani. odnoji

podriapyny. Todi o vono?..Raptom chymerna dumka promajnula v svidomosti divyny. Cholodok chvyliuvannia pro-

kotyvsia v dui. A moe cia pivkulia tunoho pochodennia!.. Todi ce podija svitovohoznaennia! Skorie nahoru

ura vidtovchnulasia vid skeli, metnulasia, mov strila, do poverchni. Jiji zustriv hurkitvertoliotiv, jaki navysaly nad miscem padinnia, um holosiv. Do liupky, de sydiv rozhublenyjchlope, nablyavsia kater. Vin styuvav chid. Z paluby pouvsia hunyj okryk, posylenyj dy-namikom:

Chto vam dozvolyv pirnaty?Divyna schopylasia rukamy za bort liupky, skynula masku, huknula: A v koho treba pytaty dozvolu?

Na kateri zasmijalysia. Venyj tovstekyj, lysyj muyna v klitatij soroci rozviv ru-kamy, pochytav holovoju:

Vy cho bayly, o tam upalo?ura vylizla na liupku, vyprostalasia, schopylasia rukoju za bort katera, jakyj buz ue po-

riad. Ce ne meteoryt, schvyliovano skazala vona. Ce raketa Saturn-1!Venyj a prysiv od nespodivanky. Vy vpevneni v ciomu? omu proepotiv vin. Vy ne maryte?.. Ja ytala napys. Krim toho, bilia rakety je jake tilo tunoho pochodennia Vodolazy! kryknuv uenyj. Opuskajtesia vnyz! Ne hajte ni sekundy!ura skynula okuliary, serjozno pohlianula na venoho, na moriakiv. Treba povidomyty Komitet Miplanetnych spolue. Sergija Sokolova. Bezumovno! radisno zhodyvsia venyj. Potim, hlianuvy na oblyia divyny, zavmer

z rozkrytym rotom. Tiky erez chvylynu vin spromihsia na slovo. Te-te-te, koho my baymo? Ta vy Olexandra Misia?Divyna dosadlyvo znyzala pleyma. Vy vhadaly. Ale jake ce maje znaennia?Moriaky, pouvy imja divyny, otoyly jiji, yro potyskuvaly ruky.Vona, smijuy, vyrvalasia z drunioho kola, strybnula v liupku. Pidijmajte raketu. A ja povidomliu v Moskvu. Chaj pryliu specinyj vertoliot.Venyj, jakyj e j dosi ne mih otiamytysia, huknuv: A omu vy tut? Ade skoro va polit? Vidpoyvaju, usmichnulasia ura. Na Marsi moria nema. Ot i myluju na proannia.Vodolazy poaly opuskatysia pid vodu. Divyna sila do kerma. A chlope e j dosi

ostovpilo dyvyvsia na uru, mov zaarovanyj. Nareti, vin zdobuvsia na slovo: Tak vy spravdi ta sama o lety na Mars?.. Olexandra Misia?.. Ta sama, zasmijalasia ura. Hrebi do bereha. U nas e bahato sprav. Jakyj ja nikema, proepotiv chlope. omu , odizvalasia divyna. Teper vy moete vykonaty obicianku rozukaty

mene na MarsiChlope prysoromleno movav.

Do Holovy Komitetu Miplanetnych spolue Sokolova prybuv slavetnyj his, odyn z naj-biych filosofiv Zachodu Semiue Men.

Pislia oficinoho pryjomu, jakyj buv vlatovanyj v Kosmohradi naukovomu mistekupid Moskvoju. Men pobaav hovoryty z Sokolovym. Obydva veni vidokremylysia vidumlyvoho kola koleg, zajly do atanky, zachovanoji v hustomu pletyvi dykoho vynohradu.Zvidsy vydno bulo kupol Komitetu, gigantku skupturu Cilkovkoho v centri zorepodibnojiploi, ale um siudy ne dolynav.

Men kika chvylyn sposterihav za skupturoju, vako zitchnuv, pochytav holovoju. Dyvnyj utvir, tycho skazav vin. Cilkovkyj zobraenyj slabkym didom Vin

vtomleno spyrajesia na palyciu Ale oblyia spovnene syly i viry. Vono spriamovane v nebo,do zirok

o vas dyvuje? zapytav Sokolov. Sama ideja Mene dratuje vaa fanatyna vira. Ade j vy znajete, o liudyna smertna,

o liudstvo nedoskonale, o joho rozjednuju svarky, voronea, nestatky. Ne vydno kincialiachu Ne vydno mety Zvidky u vas vira? Na omu vona vyrostaje?..

Chude, asketyne oblyia Sokolova zberihalo spokij, maje bajduyj vyraz. Tiky vakipoviky vtomleno pidnialysia, na spivbesidnyka zyrnuly pronyzlyvi siri oi.

Neve Men serjozno zapytuje taki durnyci? Nibyto! Velyki orni oi chvoroblyvo blyav jichnij hlybyni hory voho jakoho ukannia. oho ne vystaaje cij liudyni, jakoji rozhadky?

Ja trochy dyvuju, mister Men, skazav Sokolov, povino vymovliajuy slova, nibyprysluchajuy do jich zmistu, Neve dlia vyriennia takych tryvinych pyta vy pryjichalydo nas?..

Maje, chytnuv holovoju Men. Ce ne pusti pytannia. Ja proytav, o skoro letyvaa expedycija na Mars. Ja podumav pro molyvu zustri z inymy istotamy

To j o?.. Ja ujavyv sobi ciu zustri I ne znajov u sobi viry, takoji viry, jaka napysana na oblyi

cijeji skuptury Takoji viry, jaka zvuy u vaych slovach omu? Neve vy ne rozumijete? Tysiaolittia na Zemli huliaju vijny i smer. Panuju rabstvo i

holod. Najkrai zdobutky genija kydajusia v pau rujnaciji. Navi zaraz, koly my zbahnulyneobchidnis myrnoho spivyttia, nema spokoju, nema dovirja. I ce na planeti, de liudy braty,syny odnijeji materi. A oho vy ekajete vid uych istot? Neve solidarnosti, rozuminnia?

Tak, tverdo vidpoviv Sokolov. Absurd. De osnova takoji viry? Vy zabuvajete najprostie, mister Men. Boroba liudej mi soboju na Zemli ce pouky

najkraoho suspistva. Dlia vsich narodiv. Ce bulo. Ce je. Ce nemynue. Ale vychid u Kosmosliudyna poala ne zarady tijeji samoji boroby. Ne zarady rujiny i smerti. Vye stremlinniatovchaje jiji na rozhadku vikovinych tajn. I ja ne viriu v bytvu mi uymy kosminymy ra-samy. Jim nema dlia oho nyyty odne odnoho. My budemo ui fizyno chaj navi zovsimneschoi ta je o znanie, o objednuje nas!

o same? skeptyno zapytav Men. Rozum. Vy materilist, znyzav pleyma Men, a hovoryte, niby mistyk. o take rozum? Tiky

zdatnis nikemnoji kupky prachu usvidomliuvaty svoje buttia. Vmyraje liudyna vmyraje jrozum. Dlia liudstva nema majbutnioho, nema perspektyvy, a znay, nema j vyychmoranych y etynych norm. Vse ce vyhadky. Tiky orstoka boroba za misce u Vsesviti dliasvoho vydu, dlia svojeji simji. O deviz buttia

Ne tak Ne tak, mister Men. Po-pere, rozum ne vmyraje Tiky tilo znykaje, a rozumni! Vin staje zdobutkom inych liudej, neve vy ne rozumijete cioho? Pohane vidkydajesia, i dozahanoji skarbnyci vlyvajusia novi j novi udesni dumky, dila, mriji liudej i pokoli. Liudstvone mona dilyty na okremych indyvidiv. Vono jedynyj organizm. Vono bezsmertne. Vmyraju

okremi klityny, organizm ne vmyraje. I ym dali, tym micniym vin staje, rozumniym, zriliym.Vse te, pro o vy kaete mynuli vijny, suasni supereky chvoroby rostu. Zemlia vyjla vKosmos, liudstvo staje doroslym

I vstupaje v bytvu za misce pid Soncem V bytvu z inymy liumy! pidchopyv Men. Zakon Pryrody orstokyj. Zbiujesia yslo liudej, ne vystaaje Miscia na Zemli. My povynniukaty inych planet. Vony tako. V takij sytuaciji vy zabudete pro humanizm.

Ni, posmichnuvsia Sokolov. Meni a, o my ne rozumijemo odyn odnoho. Ja znajulye odne nam nema oho dilyty z uymy istotamy. A objednuvaty je o

yttia perekonaje vas v protylenomu o Chaj takSlova Sokolova perebyv vyhuk. Veni pohlianuly v napriami do vchodu. Tam stojav mo-

lodyj, korenastyj chlope v bilomu chalati operatora. Vin vako dychav, niby pislia synohobihu.

o trapylosia? zdyvuvavsia Sokolov. omu vy v takomu vyhliadi?Chlope pidniavsia vye, zupynyvsia bilia venych. Probate, o poturbuvav, pochaplyvo hovoryv vin, kovtajuy slova. Valyve povi-

domlennia z Krymu V more vpala raketa Jaka raketa? schopyvsia z miscia Sokolov. Saturn-1. De vona? Jiji vytiahly meteorytyky. Olexandra Misia telegrafuvala, ob vyslaly litak Nehajno vylemo Ce e ne vse! Bilia rakety znajdeno uerodne tilo tunoho pochodenniaMen i Sokolov zaudovano perezyrnulysia, jaku my pomovaly, dyvliay v oi odyn

odnomu, niby namahalysia proytaty dumky spivbesidnyka. Poalosia, proepotiv Men. Spravdi poalosia! dyvnym holosom vidpoviv Sokolov. Tiky ne te, o vy hadajetePovernuvy do operatora, vin itko, rozdino skazav: Povidomte vsich leniv marsinkoji expedyciji. Andrija Savenka, Ivana Ohnieva,

Olexandru Misia. Peredstartova vidpustka vidminiajesia. Chaj povertajusia v Kosmohrad

Ohniev mynuv stareznyj parkan, vvijov na cvyntar. Ledve pomitnoju steekoju, o vy-lasia pomi hrobkiv, vyjov na obroslu pokruenym vyniakom haliavynku. Zupynyvsia nadtrioma mohylkamy. Odna velyka, dvi poriad maleseki. V holovach bujno rozrissia buzok,mi travoju ervonily jahody sunyci.

Ohniev zapliuyv oi, movav. Vin niby prysluchavsia do jakoho vnutrinioho holosu,do ebetannia ptachiv, do smutnoho podychu vitru. Ot by vernuty mynule, voskresyty liudej,o tiniamy prolynuly de v nebuttia!

De vy, dzvinki holosy mojich malekych syniv, lahidnyj pohliad druyny? Nema Mohylanimo chorony svoju zdoby ve bie dvadciaty rokiv. Naviky. Nazavdy

Ohniev stripnuv holovoju. Ni! Nepravda! Vsi pi roky vy buly zi mnoju, liubi syny moji,kochana druynoko! O i zaraz sribnym peredzvonom lliesia smich Vasi i Serioi mriju vtumani blakytni oi jichnioji mamy

Jomu ve bie soroka. A skiky podij! Vijna. Napruena pracia. Vidbudova. Peri suput-nyky Zemli. Peri polioty liudej u kosminu bezodniu. Ji sered cijeji navaly podij hory pekuympolumjam toj achlyvyj de Litnij de sorok tretioho roku.

Litaky z chrestamy nad mistekom. orstokyj bij u povitri. Okean vohniu vnyzu. V tomupekli hynuly inky, dity

V toj de Ohniev zbyv dva turmovyky. Obpalenyj, poranenyj, vin pospiav dodomu.Serce kalatalo aleno v hrudiach, mov pereduvalo o nedobre

Vveeri vin z tovaryamy choronyv syniv i druynu.Dvoch blyzniat uliublenciv usioho polku i jichniu dvadciatyrinu mamuHurkotila zemlia ob viko truny. Movaly liotyky, stojay z pochylenymy holovamy

navkolo. A Ohniev blidyj, posyvilyj za odyn de dyvyvsia nevydiuym pohliadom u be-zvis. V sta joho o epotily. Vin maryv pro majbutnij svit pro svit, v jakomu ne budestrada, v jakomu dity ne horitymu v ohni achlyvych vybuchiv

Ohniev rozpliuyv oi, pochytav holovoju. e daleko do svitu bez muk a moe, j vza-hali takyj svit nemolyvyj Ale vse-taky vin vykonav svoju mriju vsi syly viddav stremlinniuu prostir. Tiky tvoryty, a ne rujnuvaty o buv deviz joho krajiny, novoho svitu

Nezabarom start korablia. Polit na Mars. Nezvidanyj, tajemnyyj liach. Zarady torestvarozumu, zarady majbuttia, zarady tych, chto zrostaje sered liudkoji nyvy, hotujesia pryjniatyv svoje serce estafetu velykoho znannia.

I ci mohylky i ci sumni spohady te zaklykaju, vedu, nahaduju. Proajte, syny mojiproaj, druyno Vy budete razom zi mnoju v temriavi Kosmosu

Ohniev uklonyvsia mohylkam, vako zitchnuv i piov steynoju dali. Vona vela do krui,vuakoju spovzala do neyrokoji rieky. Ohniev spustyvsia vnyz i zdyvovano zupynyvsia.

Pid krueju rosla stolitnia verba. Bilia neji stojav desiatylitnij chlopyna, trymajuy v ru-kach viriovku. Druhyj jiji kine buv perekynutyj erez tovstu hilliaku, i na niomu telipavsiapryvjazanyj za nohu e odyn chlope. Vin krektav, stohnav, zvyvavsia v povitri, ale ne kryav.

Toj, o stojav unyzu, prymovliav: Nu, nu e trochy, pidtiahajsia Zihny nohy Chapajsia rukamy Chapajsia, chapajsia! serdyto chrypiv toj, o vysiv. Ne distanu chiba ne bay?..

O ja tebe poviu sam sprobuje!Ohniev zarehotavsia, pobayvy taku nespodivanu kartynu. Pouvy smich, chlope vy-

pustyv viriovku. Joho tovary bebechnuvsia z krykom dodolu. o ce vy robyte? zdyvovano zapytav Ohniev. Vpere bau taku dyvnu hru! Ce ne hra, blyknuv spidloba toj, o vpav. Ce repetycija Repetycija? o vy repetyrujete? Nevahomis v kosminomu korabli My pislia koly pidemo v uylye astropilotiv. O dlia cioho j trenujemo, dodav solidno druhyj.Pidniavy pohliad na Ohnieva, vin raptom pomityv na joho hrudiach znaok z raketoju.

Podyvyvsia na oblyia Krute pidboriddia, rozrizane vertykanoju zmorkoju olo, hostri oi,

zovsim syve volossia. Chlopcevi zachopylo duch. Ta ce sam Ohniev!..Vin tovchnuv liktem tovarya, tremtlyvym holosom zapytav: Vy vy Ohniev Ivan Sergijovy?.. Ja samyj, drunio usmichnuvsia kosmonavt. Toj, o skoro na Mars?.. Ehe . Budemo znajomi.Vin serjozno potysnuv rueniata chlopciam, hrudy jakym a rozpyralo vid zachoplennia,

strymujuy posmiku, pokazav na viriovku: Ce dobre, o vy hotujete do poliotiv Tiky telipaty na viriovci ne radu. Moete

pokaliyty. U vas techninyj hurtok je v koli? Nema. Treba organizuvaty. Povernusia z Marsa, providaju. Tak i peredajte svojim tovaryam Ot by potrapy na raketu do vas! zachopleno skazav druhyj chlopyk. Odyn by tiky

raz proleti do Marsa i vmerty mona! A nao umyraty! zdyvuvavsia Ohniev. Vyvysia polety yvyj. E, koly te bude!.. Ne bijsia, as vydko prolyne!..Z-za povorotu znenaka zjavylasia lehkova mayna. Kolychajuy na hrebeniach pisku,

vona nablyzylasia do Ohnieva. Z neji vyskoyv molodyj chlope v formi zvjazkivcia, zakryav: Ivane Sergijovyu! Ledve rozukav vas. Terminova telegrama. Zvidky? Z Kosmohrada.Ohniev rozhornuv lystook, proytav:

PEREDSTARTOVA VIDPUSTKA ODMINIAJESIA. VALYVI PODIJINEHAJNO POVERTAJTESIA V KOSMOHRAD.

SOKOLOV.

Podych jakoji tajemnyci vijnuv u serci Ohnieva. Dyvna telegrama. Akademik Sokolov da-remno ne bude turbuvaty. o trapylosia?

Vin pohlianuv na prynyklych chlopciv, na my zadumavsia, poukav u kyeni, potimriue odibnuv znaok kosmonavta vid hrudej Podav joho staromu. Stroho skazav:

Ce dlia vsioho klasu. ujete?Chlopci navi roty porozziavlialy vid nespodivanky. Ce nazovsim? Nazovsim! Tiky z umovoju vytysia na pja!..Ohniev popleskav chlopciv po pleach, siv u maynu. Projidajuy mymo krui, e raz

z ninistiu pohlianuv na cvyntar, de spoyvav prach joho ridnych.Vse harazd. Smer vidstupaje pered yttiam. Riadom z mohylamy molodi chlopjata hotu-

jusia poletity v daleki svity. Rady yvych, rady pryjdenich. Smerti nema. Je tiky sum, peaza mynulym, je tiky nevpynne stremlinnia vpered

A chlopci e dovho dyvylysia vslid mayni, niby ne viryly, o bayly tiky oslavetnoho kosmonavta Ohnieva. Ale ce pravda. O v doloni ley blyskuyj znaok Poesnyjkosmonavt. Na niomu zobraenyj sribnyj pivmisia, a navchrest raketa. I cej znaok naleavOhnievu, a teper vin podarovanyj klasu. A pidskakujuy vid radosti, chlopci pomaly ponadberehom, vysoko pidijmajuy vhoru znaok, nesamovyto halasujuy:

Ohniev! Spravnij Ohniev!..

Od stanciji Andrij iov piky. Do sela bulo try kilometry. Poriad z vysokovotnoju linijejulynula v dale strika asfatu, ale Savenko vybrav staru poliovu dorohu.

Teplyj vitre zbyvav z chlibiv pylok, ovtava chmarka yttiedajnym strumenem tumanylav povitri, v pjankij vysokosti zalyvalysia ajvorony.

Andrij zajov u yto, jake maje zakrylo joho z holovoju, zupynyvsia. Zachopyv u obijmymut laskavych koloskiv, prytysnuv do oblyia.

Nejmovirno! Mynaju storiia, liudy ve ma v temriavi prostoru, a polia, jak i ranie,kotia chvyli pid vitrom, pestia na svojich hrudiach novi i novi pokolinnia. Jaka predkovina,jaka nepovtorna syla! Ja povertajusia do tebe, ja pju tvoju snahu, ob znovu hotuvatysia vdaleku dorohu

Zdrastujte, yta! Vitaju tebe, ajvorone! Nykyj uklin tobi, pole bezkraje, pole bakivke!Pociluj mene, vitre pestlyvyj, jak koly u dytiai roky pamjataje? Ja asto vybihav rankom zaselo, zustriavsia z tvojim drunim podychom, vdyvliavsia v holube marevo na obriji. Tam jabayv pryjdeni roky, majbutni dorohy! Pociluj mene teper, vitre! Ty hovoryv meni pravdu vsvojemu arivnomu epoti. I teper nesu v serci bezmirnu vdianis, povertaju jiji tobi, poliam,sonciu, parkij, rodiuij, nezabutnij bakivkij zemli

Kotia chvyli yta. Pyly predkovina doroha. Mov arivni kazky staroji babusi, chymernoletia u blakytnij bezodni chmaryny. Tanu znovu narodujusia splitajusia z vitrom v majeneutnych obijmach, spivaju movaznu pisniu velykoji harmoniji litnioho dnia

Z-za horba vyrynuly peri chaty ridnoho sela. Virnoju storoeju vyykuvalysia topoli. Po-nad nymy zamajoriv u vysokosti bilyj zmij. Andrij, pobayvy joho, a zasmijavsia vid radosti.

Bilyj zmij. Paperovyj zmij. Same z nioho poavsia liach u nebo. Chaj vin buv nedoladnyj,sminyj, ale chlopyk Andrijko, o joho zapuskav, zavdy pidijmav pohliad uhoru. Do zirok

Ce ty joho viv po vakij i slavetnij dorozi, zmij dalekoho dytynstva. Slaven bu! Ja znovubau tebe. Ty znovu na strumeni povitria zdijmajesia pid chmary, i oeniata munich chlopjatvbyraju v sebe ary nebesnoji bezodni. O, vony ne opustiasia vnyz, ti oi, jaki napylysia zkosminoho derela!.. Zdrastuj, chymernyj, sminyj, nevmyruyj zmij!..

A o i selo. Caryna, zarosla derezoju. Vynevi sady. A ponad nymy, skiky oko bay, ma-niaa v povitri anteny radi i televizoriv. Jak daleko ty siahnulo, selo! Zalyajuy v obijmachmateri-pryrody, ty prostiahlo bezkoneni ruky v navkolynij svit. Ty oderalo oi, o baaerez okeany, ty ovolodilo sluchom, o uje holosy syniv tvojich na inych planetach. I vse taky ty nezminne dlia virnych syniv teple, nine, blyke serciu, jak materynke lono Zdrastuj,selo!..

Z skrypom rozynylysia vorota peroho vid polia podvirja. Andrij vvijov u nych. Stupyvpo prunomu sporyu. Mamo! y serce tvoje viuje, o syn nedaleko?

Zahurkotilo v siniach. Na hanok vyskoyla litnia inka. Splesnula rukamy, kynulasia nazu-stri synovi, prypala. Vin z vysoty veletenkoho zrostu schyliavsia, nino ciluvav u syve volos-sia, zmarnili chudi oky, zaplakani oi

Maty vidchylylasia, mylujuy yrokopleoju postattiu syna, jasnovydym lycem, na ja-komu laskoju siaju syni oi z-pid kudlatych briv, ridni oi jedynoho syna.

Povernuvsia, synu! A ja du ne didusia! y nadovho ?.. Na misia, mamo! Slava tobi, hospody. A potim znovu tudy?..Maty nesmilyvo pokazala oyma vhoru. Andrij zasmijavsia, stverdno chytnuv. Na Mars, nekoMaty alisno zitchnula, zmachnula sliozu. Dumala, nalitajesia enysia. Taki divata kruhom povyrostaly. Ja b onukiv hliadila

A ty E, matusiu! lehkovano machnuv rukoju Andrij. Bilia zirok moji nareeni litaju.

Moe, de spijmaju todi obovjazkovo pryvezu do tebe na poklon Smijesia vse

Ta ni, serjozno!.. To prou do chaty, Andrijku! Budemo hostej zvatyTa ne dovelosia starekij zvaty hostej. Susidki chlopaky pobayly Andrija i zynyly

gvalt. Bosonoha gvardija pomala vzdov sela. Savenko pryjichav! Andrij pryjichav! lunalo nad chatamy.Do chaty Savenkiv potiahlysia liudy. Zavitav holova sirady, zavklubom.I ne vstyhla maty vhostyty syna obidom, jak joho ve povely do klubu. Tam dalo maje

vse selo.Zustri vyjla duevnoju, uroystoju. koliari navydkuru organizuvaly koncert samodi-

janosti. Zvoruenyj Andrij vidpovidav na sotni zapyta, rozhliadav modeli raket, vyhotovleniv koli, sluchav vystupy junych artystiv. Osoblyvo jomu spodobavsia chor Fayvliay vid chvy-liuvannia, vin vykonuvav pisniu, napysanu miscevym poetom:

Nezabutnia moja, kochanaMaty ridna, Zemlia,Ja u svitach neznanychBau tebe zdalia.

Bau tvoji aslyviI polia i haji,uju hrozovi zlyvy,Urahany tvoji.

A nini divoi holosy vyvodyly, vkladajuy v melodiju najyrii pouttia, pryspiv pisni:

y na Marsi, y na Misiaci U najdaych zorianych krajach,Majakamy oi tvoji svitiasia,Bakivyno doroha moja

Potim vstupyv bas chudorliavyj, vysokyj, hnukyj, jak lozyna, desiatyklasnyk:

V nebi siaju planety,Novych Kolumbiv du.Ja v mohutnij raketiVyruaju u pu.

y vernusia ne znaju,Viriu lye v odne:Ty iz hordistiu v serciPryhadaje mene

Chor hrymiv, pidchopliujuy znovu pryspiv, a Savenko. zapliuyvy oi, letiv dumkamyna dalekyj Misia, de stojala, hotova do startu, mohutnia raketa. Jak zdorovo, jak tono cejsikyj avtor peredav pouttia liudyny, o vyruaje v kosmini blukannia. Same tak: nevpynnepouttia jednannia z dalekoju Vityznoju. Jakymy dalekymy vid yttia buly prognozy dejakychzachidnych filosofiv. Vony vvaaly, o liudyna bude odirvana vid zvynych obstavyn u ko-smosi, i ce poruy jiji psychiku. O, maloviry! Nide, navi na kraju bezkonenosti, spravnialiudyna ne bude odynokoju, vona viduvatyme byttia serde svojeji rodyny, svoho narodu,svojeji planety. Rozjednuje ne vidsta, a pustota v dui!.. Jaka radis, o navi dity v ridnomukraju rozumiju ce

Koncert zakinyvsia. Andrija poprochaly rozpovisty pro svoji vraennia. Zatamuvavy po-dych, odnoseany i dorosli i mali sluchaly pro perelioty mi Zemleju i Misiacem, pro bu-divnyctvo perych naukovych baz na suputnyku Zemli, pro dyvovyni pryhody v bezmovnychpusteliach inoho svitu, pro pidhotovku peroho poliotu na Mars.

Nae kazka! proepotila stareka baba, o sydila poriad z matirju Andrija. Ot a-slyva ty, Maryno takoho sokola porodyla!..

Vsi vony taki, radisno vidpovidala maty, tamujuy hordis i chvyliuvannia.A opivnoi zakinyla zustri. ebetlyvi, rumjani divata zhrajeju provodaly heroja do

chaty, spivaly jomu pise. Chlopaky prostiahaly z usich bokiv fotografiji, adajuy pidpysu. Vinpidpysuvav, usmichavsia, iov selom, niby spjanilyj, pohlynajuy v duu, v serce, v konu kli-tynu tila nepovorotnyj aromat stepovoho sela, ninoho, skroplenoho zorianymy bryzkamyneba, ary misianoho prominnia.

I o vony vdvoch. Maty i syn. Jak koly, maty sidaje na prybu. Andrijko schyliaje jij ho-lovu na kolina. Oboje mova. Tam, de povnota pouttiv ne treba sliv.

Maty pesty poridili kueri syna, znovu i znovu pereyvaje joho burchlyve yttia viddytynstva do zrilosti. Zavtra bude bi, bude rozluka sumnivy, ekannia, nevidomis Ta chaj!O siohodni serce syna bjesia riadom z materynkym sercem, joho buntivlyva dua nachvylynu zadrimala bilia bakivkoho poroha

Synku o, neko A y ne strano tobi tam u nebi?..Lahidni zmorky usmiky liahaju bilia oej syna, vin le pomitno kruty holovoju. Ne strano, mamo. Ty pamjataje ja v dytynstvi asto dyvyvsia na zori, na Misia?.. Pamjataju, Andrijku e todi v mene vynykla dyvna dumka a moe, j ne dyvna Ja zbahnuv, o liudyna

ne ua u Vsesviti o vona astyna joho tak, jak lystok na derevi, jak klitka v naomutili Tiky ne vsi liudy rozumiju ce! Koly ja chodu sered ske na Misiaci, ja bau na nebi Ze-mliu Ja znaju, o na tij Zemli ty, mamo Koly ja poleu na Mars, ja budu bayty zelenu zirokuridnoji planety. A dovedesia pobuty v inych svitach, poletity do dalekych zirok ja slidkuva-tymu za Soncem Serce hovorytyme, o bilia Soncia je planeta, de yve maty moja Tak budezavdy, matusiu Koly liudy poma za mei naoji zorianoji systemy, za mijony svitlovychrokiv. I junaky ta divata budu dyvytysia v peryskopy na ridnu zorianu spira. Sered mijonivmerechtlyvych vohnykiv bude odyn vohnyk naoho Soncia A bilia nioho znovu jedyna, svoja,nepovtorna planeta i maty

Sliozy radosti kotiasia po okach materi. Vona movy, vbyraje v serce dorohyj holos.O, jake astia, dole moja! Bude letity syn u tajemni svity, i slidom za nym prostelesia mate-rynke blahoslovennia.

I orna bezodnia oyve vid podychu tijeji liubovi, i stane vona koly domivkoju, jak i tepla,obyta Zemlia

Spy, mij synku Spy, Andrijku Chaj projdu pered toboju dytiai roky, chaj napoja duutvoju ciliuymy spohadamy dytynstva.

A syn drimaje, znemoenyj vraenniamy litnioho dnia, dumamy, potokom burianych mrij.V tumannij svidomosti narodujusia i zhasaju dyvni vydinnia

Vychorom pronosiasia zirky na tli ornoho neba. Mov opale lystia za vitrom, spadajuvony v temnyj okean, o koty vaki chvyli z nevidomosti. Z hlybyny Kosmosu nablyajesiavohniana krapka. Vona blyskavyno vyrostaje, peretvoriujesia v siajuyj korabe. Vin neschoyj na rakety Zemli Ce zoreliot dalekoho svitu!

Na liachu korablia vyrostaju hostri zubci ske. Synyj udar! Polumja vybuchu vysokozdijmajesia v nebo, osiavaje okean zlovisnym prominniam. Andrij kydajesia vpered, prostia-hajuy ruky. Vin nesamovyto kryy: Tam e liudy, yvi istoty! Vony zahynu!..

Vstavaj, Andrijku! Prosny! ujesia turbotlyvyj holos materi.o take? omu znyk uyj zoreliot? De podivsia okean?..Andrij schopliujesia z pryby, protyraje oi. Navkolo ni. Misia schyliajesia do zachodu,

a v vorotiach stoji lystonoa moloda divyna. Vona nesmilyvo pidchodyte do Savenka, vy-balyvo vsmichajesia.

Ja ne chotila turbuvaty. Ale tut napysano terminovo!.. o take? ne rozumije Andrij. Telegrama, ledve utno skazala maty. Vona zatamuvala podych, ekala. Neve? Neve

znovu rozluka? Za o? omu? Ne slid bulo tak radity

Andrij rozkryv lystook, pry svitli misiacia proytav telegramu, rvuko povernuvsia domateri.

Meni treba jichaty, mamo!..Ne skryknula, ne zaplakala. Tiky schylyla holovu, proepotila: Koly? Zaraz. Nehajno. I ne pryjide znovu? Ne znaju Koly tebe daty, synku?.. Ne znaju, neko

Troje dib ne spav Sokolov. De j ni vin propadav vin u laboratoriji, doslidujuy tajem-nyyj aparat, o vpav u more razom z raketoju. Na etvertu ni akademik vyriyv vidpoyty.

Zajovy do kabinet, vin vtomleno prylig na dyvani. Mechanino vvimknuv televizor, na-trapyv na odnu z evropejkych stancij. Na ekrani tvorylosia o nezrozumile.

Z kosminoho prostoru opuskalysia na Zemliu dyvovyni hrybopodibni aparaty orni,strani.

Z veletenkych liukiv vychodyly achlyvi, brydki istoty, schoi na vomynohiv. Vony si-daly na udernaki litani aparaty, riadamy maly ponad planetoju.

Pekene polumja, o vyprominiuvalo jichnimy ustanovkamy, padalo na polia, na sela,mista. Na obriji spalachuvaly slipui jaderni stovpy. Vohnianyj val kotyvsia ponad zemleju.

Boevini jurmy liudej bihly mi rujinamy, padaly, znykaly v ohniOchopyvsia vohnem LondonZ hurkotom vpala sered dymujuych rujin Ejfeleva veaZ luskotom rozvaliuvalysia chmaroosy ju-JorkaI slidom za tym zjavyvsia usmichnenyj dyktor, jakyj rozvjazno zajavyv: Ledi j dentmeny! My pokazaly vam psychologinu kartynku Vydinnia hriaduoho.

Same taka dolia, na nau dumku, ekaje liudstvo v najblyyj as.Pera vistka oderana. Na radianku raketu Saturn-1 zdijsneno napad u rajoni velykych

planet. Zalyky vorooho aparata vpaly v more. Mona ekaty agresiji z kosmosu. Zemlia bez-zachysna pered hriznymy sylamy z inych planet!..

Jaki kretyny, proepotiv Sokolov, vykliuajuy televizor. A vse zavdiaky tomu, onema rozhadky. Konyj vyhaduje durnyci na svij lad. Ale o naspravdi prychovuje v sobidyvna pivkulia?

Na druhyj de pislia padinnia jiji pryvezly v Kosmohrad. Spoatku vona bula temno-file-tovoju, a zhodom stala prozoroju, maje nezrymoju. Za prozoroju sferoju perelyvalasia vynevamla, spalachuvaly iskorky. Ale odnoho obrysu, odnoho znaku. Ne vydno bulo tako ni va, niotvoru.

Pivkuliu zvinyly vid metalu rakety Saturn-1, v jakyj vona vpajala nevidomym sposo-bom. Spodivalysia, o vnyzu je jakyj otvir. Spodivanky vyjavyly marnymy. Te same sucinetlo!.. odnoji ilyny

I o najdyvnie prozora reovyna ne piddavalasia odnomu analizu. Ni chiminomu,ni spektranomu. Jiji ne mona bulo vdovbaty, vstruhnuty, jiji ne brav almaz, ne roztopliuvalahorilka na dvadcia tysia hradusiv.

Veni hubylysia v zdohadkach. Jasno bulo tiky odne. Aparat pryepyvsia y joho prye-pyly do Saturn de bilia velykych planet. Vin stvorenyj rozumnymy istotamy. Ci istoty pere-buvaju v systemi Soncia. Ale chto vony? Nai susidy? y moe yteli dalekych zirok? Dlia ohozrobleno cej dyvnyj experyment? Moe, ce poslannia liudiam Zemli? Todi omu takymdyvovynym sposobom?

Rozhadky nema. Je tiky tysiai najbezhluzdiych vyhadok. De rozhadka? V omu vona?Sokolov specino vyklykav leniv marsinkoji expedyciji z vidpustky, trymaje jich bilia sebe.Moe, dovedesia miniaty marrut korablia. Ta projlo try dni i nioho Akademik schopyvsiaz dyvana, nervovo zachodyv po kabinetu Rozhadka musy buty prostoju. ym vyi po rozumuistoty tym prostii v nych metody jednannia

Na stoli vynyk malekyj svitlovyj priamokutnyk televizofona. Na niomu zjavylosiaoblyia operatora, pominyka Sokolova. Rot joho rozjichavsia do uej, v kabinet vvirvavsiatorestvujuyj holos:

Peremoha, Sergiju Olexandrovyu! Jak? skryknuv akademik. Rozyfruvaly? Infraervonyj fitr. Vony baa v infraervonomu spektri!.. o tam vydno? Ruchlyvi zobraennia. My nioho ne rozberemo demo vas

Biu!.. Spiu!.. Holube, ja rozciluju vas, Chto ce prydumav?.. Nichto. Vsi. Vy sami skazaly rozhadka musy buty prostoju. Geniji!.. Poky o nikomu ne kai. Ja jduSokolov z trepetom schylyvsia nad infraervonym ekranom. Za nym bulo vydno prozoru

sferu aparata. V hlybyni, na syniomu tli, bihly chvyliasti liniji zolotystoho kolioru. Vony perepli-talysia v najriznomanitniych kombinacijach, plyvly zhory donyzu. Sokolov skrypnuv zubamy.O prokliattia! Stojaty otak, mov bovdur, ne rozumijuy nioho! Tam, pevne, pusuju yvi dumkyrozumnych istot, vony zvertajusia do nas, a my niohisiko ne rozumijemo

Ta o liniji obirvalysia, tlo potemnilo, na niomu spalachnuly sribni ciatky. Z hlybyny vy-plyvla kulia planety. Navkolo kuli povys fantastynyj siajuyj pojas.

Saturn! skryknuv chto.Sokolov machnuv neterpliae rukoju, ne zvodiay pohliadu z ruchlyvych kartyn.Saturn vidsunuvsia vbik, po ornomu tlu promajnuly kuky suputnykiv. Druhyj z nych

nablyzyvsia, peretvoryvsia z dysk. Zjavylysia hostri zubci hir. Sered nych slipuyj vybuch. Po-tim na blyskuij bilij rivnyni ulamky kolosanoho korablia. Potim try filetovi kuli na tli Saturnai znovu vse poalosia z chvyliastych linij.

Sokolov vyprostavsia, pohlianuv na svojich pominykiv. Rozhubleno poter skroniu,znovu zahlianuv u otvir ekrana.

Tovaryi Zdajesia, vse jasno Tam trapylasia katastrofa. Vony prochaju dopomohy!.. Jichnij korabe vpav na druhomu suputnyku Saturna. Na Mimasi! pidchopyv operator,

pominyk akademika. Tiky de rozumni istoty? My ne bayly nioho, schooho na yttia!Moe, vony zahynuly?

A chto todi poslav sygnal neastia? Chto dav nakaz ciomu aparatu pryepysia donaoji rakety? poulo zapytannia.

Sokolov odnym pohliadom prypynyv supereku. Jak by tam ne bulo rozhadka znajdena! Diakuju vam. Vidpoyvajte. erez kika hodyn

my sklyemo specilistiv na naradu. Treba vyriyty, o my moemo zrobyty

Rozpovi Sokolova bula prosluchana z nezvyajnym chvyliuvanniam. Navi litni veni nemohly vsydity na misciach. Tiky Men, jakoho te zaprosyly na naradu, sydiv movaznyj, na-chmuryvy brovy. Andrij Savenko, Ivan Ohniev i Olexandra Misia, jaki povernulysia z vid-pustky, radisno peremovlialysia. Vony pereduvaly, to v jichyij doli stanusia velyki zminy Na-stupnyj vystup Holovy Komitetu pidtverdyv zdohadky.

Sokolov pislia chvylynnoji pauzy znovu vyjov na trybunu. Vin ohlianuv prysutnich ve-nych, kosmonavtiv i skazav:

Po-mojemu, te, o vy prosluchaly, ne vymahaje komentariv. Vysnovok zvodysia dokikoch sliv. Pere. V systemi Saturna poterpily katastrofu rozumni istoty. Zvidky vony my neznajemo. y z susidnioji sonianoji systemy, y z dalekych galaktyk, y. moe, z jakoji naojiplanety. Ce ne maje znaennia. Holovne te, to vony zvertajusia po dopomohu. Do nas, liudejZemli. Obovjazok Rozumu vely nam vidhuknutysia na zaklyk Chto choe vyslovytysia v cinspravi?..

Men vako zvivsia z miscia. V zali prolunav joho chrypkyj, zdyvovanyj holos: Probate Ja tiky his. Ale meni dyvno, o pytannia stavysia vamy, kolega Sokolov,

dosy lehkovano. Jak mona riatuvaty jakycho istot abo navi vidhukuvaty na jichnij zaklyk,ne znajuy, chto vony, jaki vony

A jake ce maje znaennia? dzvinko huknula ura. Jak vy ne rozumijete? zdyvuvavsia Men. Moe, ce potvory, strachovyka, psychika

jakych ne maje nioho spinoho z naoju. Moe, vony hotuvalysia do napadu na Zemliu i tikyneastia zmusylo jich poslaty nam zvistku z prochanniam dopomohy!.. Moe, vony nikoly nezrozumiju nas?

Ale my zrozumily jich! mjako vidpoviv Sokolov. I zovsim ne valyvo, jaka v nychzovninis. Ja ve kazav vam, o najholovnie Rozum. Tiky vin objednuje riznych istot. Javiriu my znajdemo spinu movu z dalekymy bratamy!

o vy moete zrobyty? rozviv rukamy Men. Vaa raketa hotujesia do poliotu naMars. Tiky na Mars. A katastrofa vidbulasia v rajoni Saturna. I mynulo ve kika rokiv. Ote, dviperekody. Pera vidsutnis neobchidnoji rakety. A druha avantiurnis vaoho zadumu. Cebezhluzdyj rysk. Neve vai kosmonavty pidu na nioho?..

Pidu, spokijno skazav Ohniev. Chiba v ciomu mona sumnivatysia? pidchopyv Andrij Savenko. Ce prosto udovo!

My letily v zvyajnyj, erhovyj doslidnykyj polit. My ne znaly, o ekaje nas na Marsi. My nemaly absoliutno konkretnoji mety, a lye pryblyznu. I raptom take vezinnia! Zustri z rozum-nymy istotamy inych planet, expedycija dlia jich poriatunku. Nu, znajete, mister Men, dlia takojimety ja navi verchy na prymityvnij raketi poletiv by!..

Prysutni veselo zasmijalysia. Men tiky, rukamy rozviv.Todi Sokolov znovu pidniav ruku, vymahajuy tyi. Ote, vyrieno. Expedycija polety do Saturna. U nas nema molyvosti v najblyyj as

pobuduvaty doskonaliyj korabe. Dovedesia vykorystovuvaty toj, o mav startuvaty na Mars.Miniajesia vse marruty, pryskorennia, zapasy panoho, instrukciji. Dlia cijeji vakoji i kopit-koji roboty ja j vyklykav vas

Sokolov ue buv bilia dverej kabinetu, koly prolunav dzvinok televizofona. Akademik pi-dijov do stolu. Na ekrani zjavylo oblyia Semiuelia Mena. Vin pryvitavsia i vybalyvo skazav:

Ja siohodni leu dodomu. Diznavsia, o vy teper budete provodaty svojich kosmo-navtiv. y ne mona meni e raz pobayty jich?

O prou! Ja ekatymu vas bilia pidjizdu KomitetuMen sekundu pomovav, niby obdumuvav o, potim povino promovyv: Ve svit stryvoenyj Vsi vvaaju, o liudstvo naperedodni oho nadzvyajnoho

Chto vyjavysia pravym? Vy y ja?..Sokolov zasmijavsia. Pohovorymo v mayni. Ja muu pospiatyerez kika chvylyn prozoryj elektromobi, mynuvy rozkini sady Kosmohrada, vy-

rvavsia na betonovanu avtostradu. Poriad z Sokolovym sydiv zadumanyj Men. Vin neuvanodyvyvsia na bujni plantaciji kukurudzy, o rozmajitoju strikoju slalysia mymo, i hovoryv, naevvi sni:

Ja ne spav ciu ni, mister Sokolov. Ja dumav Ja ukav pomylky v svojich perekonan-niach

Nu i jak? Znajly? pocikavyvsia akademik. Tuman Vsia istorija ce boroba protylenych syl, idej. Tak bulo zavdy. Tak je. Tak

musy buty. Ale u vaomu stremlinni do jednannia z uymy svitamy ja bau o ine. Zvidkyvono? y ne poruennia ce zakoniv Pryrody? o vyjde z vaoho zadumu?..

Tiky odne, serjozno vidpoviv Sokolov. Veletenkyj strybok u Znanni. My davnozbahnuly, o novym rivniam svidomosti vidpovidaju novi zakony. Vorois, prytamannanyym socinym formacijam, u vyych suspistvach musy zaminytysia prekrasnoju bo-roboju za istynu. Naa krajina ve stala na cej liach. My bez strachu jdemo nazustri zaklykuz Kosmosu My znajemo, o toj zaklyk poslanyj Rozumom. oho bojatysia?

Ja, napevne, prosto nevihlas, znyzav pleyma Men. Vse taky sympatija abo anty-patija asto vyklykajusia navi formamy pryjemnymy y nepryjemnymy. I ce na Zemli, depryroda jedyna, ridna i blyka nam. A o mona skazaty pro porodennia uych svitiv? ospinoho nych i v nas?..

Harmonija, lakonino vidpoviv Sokolov. Zvuk mona zapysaty yslennymy sposo-bamy magnitnym, mechaninym, svitlovym. Ale Mocart, zapysanyj bu-jakym z cych sposo-biv, zalyysia Mocartom. Jaka b ne bula struktura yvych istot, jaki b ne buly v nych pouttia,vony te, jak i my, jdu do harmoniji z Pryrodoju. A Pryroda, jak ja tverdo perekonanyj, isnujereano. Ote, liachy jiji piznannia, jaki vyjly z absoliutno riznych svitiv, vse odno zustrinusiav odnomu punkti

Moe Chaj bude tak, pryhlueno ozvavsia Men. Vy znajete, due vako pid kineyttia perekonuvatysia, o ty de pomyliavsia. Ce bude strana katastrofa

Sokolov veselo zasmijavsia, pochytav holovoju. Ne zovsim tak, mister Men! Ne zovsim tak! Priamoho znannia nema. ob stverdyty jaku

su, treba, ob isnuvala antysu. ob vidznayty svitlo, treba viduty mu Nevesela perspektyva Vsi moji perekonannia stanu moju, na tli jakoji zasiaje vaa

istyna? y ne tak?.. A jake ce maje, zretoju, znaennia? Koen esnyj olovik roby te, o vin vvaaje prav-

ynym Ale o ve nedaleko kosmodromMen pohlianuv livoru. Tam na obriji vymaliovuvaly gigantki fermy estakad, kraniv Po-

mi nymy stojalo stor kika metalevych sygar raket.Men vavo povernuvsia do Sokolova, v joho oach majnula zacikavlenis. Jak e vy vyriyly problemu takoho dalekoho poliotu? y ne mona diznatysia pro ce? Zaliubky. Nijakoho sekretu nema. Plan due ryzykovanyj, ale absoliutno reanyj. Taki

dosvideni piloty, jak Ohniev i Savenko, bezumovno zdijsnia joho. Vy znajete pryncyp novychdvyhuniv?..

Maje ni Detano proytajete v specinych urnalach. Ja skau korotko. V korabli je dva dvy-

huna. Odyn dlia rozhonu v atmosferi elektroterminyj, druhyj dlia poliotu v Kosmosi innyj. Sylova ustanovka jaderna. Vona perevody energiju jadra bezposerednio v elektroe-nergiju

Pro innyj dvyhun ja znaju, ozvavsia Men. Ce davnia konstrukcija. A pro terminyj ne uv

Te nioho pryncypovo novoho. V specinomu kanali stvoriujesia temperatura biliadesiaty tysia hradusiv. Roboa ridyna peretvoriujesia v plazmu i reaktyvnym potokom vylitajev diuzy. Pid as poliotu v atmosferi specini nasosy, vstanovleni na nosi korablia, vsmoktujupovitria, kondensuju joho, popovniujuy takym ynom vtraene. V poperedniomu proekticioho vystaalo, ob startuvaty z Marsa i povernutysia na Zemliu

A teper?.. Teper ni. Dovelosia polamaty holovu. Ohniev zaproponuvav genino prostyj vychid

Suputnyk Saturna Tytan mas nadzvyajno hustu atmosferu. Per ni sidaty na Mimas, jakyj nemaje povitria, korabe zroby kika vytkiv u atmosferi Tytana, ob nabraty v baky roboojireovyny

udovo. Ale ce due vako Ja viriu naym chlopciam Ote, vony siadu na Mimas, vykonaju zavdannia, a pover-

tajuy, znovu popovnia pane v atmosferi Tytana Vy hovoryte tak, niby vpevneni v uspichuSokolov nachmuryvsia, pomovav, niby pidukujuy slova, potim zitchnuv. Tak Oevydno, o dijsnis ne zavdy zbihajesia z planom Prote, jako nema pev-

nosti krae nioho ne poynaty.Elektromobi z urchotom vyskoyv na betonovane pokryttia kosmodromu i zupynyvsia

bilia velykoho kupola dyspeterkoho punktu. Sokolov vyjov z mayny, z chvyliuvanniam po-priamuvav do vchodu. Pobayv try postati. Dvi vysoki, odnu toneku, strunku. Vsioho kikakrokiv mav zrobyty akademik, a za toj nikemnyj vidrizok asu pered joho vnutrinim pohlia-dom prolynula vinis

Mijony liudej, mijony junakiv i ditej omrijuvaly ci znamenni dni. Vony tysiai razivprovodaly svojich herojiv u daleki svity, vbolivaly za nymy v tiakych pryhodach, dopomahalyv neastiach, radily uspicham. I o oyly storinky knyh yvi heroji stoja na poli kosmo-dromu, hotujusia v nebezpenyj liach. y povernusia vony? y dopomoe jim prystrasnebaannia mijoniv serde?

Vusta Sokolova movaly. Vin zupynyvsia pered svojimy uniamy, zustrivsia z pohliadomkonoho.

Ohniev. Liudyna-kami. Suvore oblyia, a hlyboko, v oach okean ninosti. Za niohomona buty spokijnym. Korabe v nadijnych rukach.

Savenko. Mrijnyk, bezstranyj astronavt. Dlia nioho nema v sviti perekod. Koly cia johorysa bula nebezpenoju. e dosi pamjataje Sokolov, jak Savenko pid as probnoho poliotu ekika raziv perevyyv vydkis ubovoji rakety, forsuvavy dvyhuny. Za ce vin buv na misiapozbavlenyj prava na polit. o , taka prystras prytamanna junosti. Ale teper buntivlyve morezakovane v hranitni berehy micnoji voli. Na Savenka mona poklastysia v bu-jakij skruti

ura Olexandra Misia. Radystka korablia. Fenomenana divyna. V dvadcia rokiv vonave inener vyoho klasu. I navi opanuvala majsternis pilotuvannia raket na trasi Zemlia-Mi-sia

Divyna pera kynulasia do Sokolova, prypala do hrudej. Potim schylylasia, pociluvalajoho ruku.

Akademik znijakoviv, pociluvav jiji v lob. Dlia oho ty uroko?Oblyia ury poblidlo. Vona kri sliozy dyvylasia na Sokolova i hovoryla yri, serdeni

slova: Vy ne tiky liudyna Vy symvol majbutnioho Vam budu nasliduvaty tysiai junakiv i

divat, jaki e navi ne rodylysia O omu ja ciluju vai ruky Spasybi vam za vse SergijuOlexandrovyu Spasybi, uyteliu., vy tak bahato zrobyly dlia nas spasybi za velyku, udesnu

dorohuChvylia ninosti zalyla duu Sokolova. Ale vin strymanyj, navi troky suvoryj. Spasybi, uro Ale vsi my lye zdijsniujemo mriju pokolinnia My tiky strila v rukach

planetyZ Ohnievym i Savenkom obnialysia movky, pociluvalysia po-slovjankomu. Pidijov

Men, potysnuv ruku uri. Povernuvsia do Ohnieva i Savenka. Z trudom pidbyrajuy slova, ska-zav:

Va polit ne prostyj. Ce ne tiky sprava nauky, techniky Ce zapytannia liudkoji duiPlaneta bude daty vidpovidi chto otouje nas v prostori vorohy y druzi? Ja baaju vamuspichu, muni liudy

Na puti, v dyspeterkomu punkti, spalachnuv ervonyj sygnal. Pouvsia holos v dyna-miku:

erhova raketa Kosmohrad-Misia hotova do startu. Prosymo zajmaty miscia. Pora, zitchnula ura.Ostanni potysky ruk. Try postati, odiahneni v sriblysti kombinezony, ruyly do centru ko-

smodromu, de vydnilysia sygary raket. Sokolov e kika krokiv projov poriad z svojimyuniamy, zupynyvsia, potim poter olo doloneju, niby o zhadujuy.

o chotiv skazaty tobi, Ivane Due valyve Aha, zhadav Ja dovho dumav pronastupnu zustri. Chou, ob vy pamjataly odne Ne ekajte nioho schooho na nas Vyujete? Chaj bu-jakyj vyhliad ne bude dlia vas nespodivankoju!

Ja rozumiju vas, serjozno vidpoviv Ohniev. My ve hovoryly pro ce I e odne Moe, vony zovsim ne z inych system Jak? Vy hadajete o tuteni? Vse moe buty Mars?.. Hadaju, o ni Neve Jupiter? Saturn? Bute hotovi do vsioho, druzi moji Bute spravnimy venymy A teper pospiajteKosmonavty pily. Ohniev kika raziv ohliadavsia nazad. Tam, bilia kupola dyspeter-

koho punktu, neporuno stojala posta jichnioho vytelia. o znayly joho slova? Jaki ne-spodivanky vony viuvaly ekipau kosminoho korablia?..

V toj as liudy Zemli ve zrobyly peri riui kroky v Kosmos. Na Misiaci bulo pobudovanokika naukovo-doslidnych punktiv, stvoreno radianku miplanetnu stanciju i observatoriju. De-siatky avtomatynych raket z pryladamy obletily najblyi planety Veneru i Mars. Ale fotogra-fiji, jaki vony peredaly na Zemliu, vnesly e bie superelyvoho v dumky venych, ni isnu-valo dosi. grunt pid nohamy venych, jaki zapereuvaly rozumne yttia v systemi Soncia pozaZemleju, zachytavsia. Prylady sfotografuvaly nevelykyj venerinkyj suputnyk. Joho ne bulovydno v teleskopy zavdiaky synomu blysku planety. Suputnyk mav nepravynu kicevydnuformu. Entuzisty vvaaly joho tunym. Konservatory, jak i slid bulo ekaty, zajavyly, o cevelykyj asterojid.

Marsinki suputnyky te stavyly zahadku. Na fotografijach, peredanych avtomatynymystancijamy, vony zdavalysia ideano kuliastymy. Takych utvoriv u pryrodi ne bulo.

Krim toho, dumka pro nadzvyajnu vykliunis yttia u kosmosi, jaku tak prystrasno za-chyav idealistynyj venyj Dins, bula neadno rozbyta ve perym doslidenniam Misiacia.Navi na pryrodnomu suputnyku Zemli, v umovach maje povnoho vakuuma, v kraterach, cyr-kach, v ilynach i provalliach isnuvalo yttia. Vono iplialosia za bu-jakyj prytulok, vono vy-korystovuvalo najmenu molyvis vbyraty v sebe neobchidni reovyny, lovyty energiju Son-cia, vono stverduvalo svoju zverchnis nad suvorym otoenniam.

Biis uenych schylylysia do toho, o v systemi Soncia mona ekaty zustrii z inymy

rozumnymy istotamy. daly z neterpinniam expedyciji na Mars. I raptom nespodivanka. Ho-los, poslannia Rozumu pryjlo zovsim nedano z cholodnoho pojasa velykych planet. Chto bulyvony, ti, o zaznaly neastia? Zvidky pryletily? oho mona ekaty rid nych?

Taki dumky chvyliuvaly mijardy liudej Zemli. V toj de vsi televizory planety buly nastro-jeni na chvyliu peredavanoji stanciji Misiacia.

Sered nevelykoho kratera, nedaleko vid pidzemnych oranerej i schovy, vysoiv gi-gantkyj innyj korabe. Na joho sriblystomu bortu vyrizniavsia hordyj napys: ROZUM. otyryroky buduvaly joho tysiai najkraych ineneriv i konstruktoriv, venych i robitnykiv Radian-koho Sojuzu, desiatky zavodiv postaaly budivnyctvu na Misiaci najdoskonalii prylady i ma-terily.

I o stalosia! Troje poslanciv Zemli, odiahneni v vaki skafandry, stoja bilia vchodu vkorabe. Za sklom olomiv vydno jichni spokijni, trochy zamknuti lycia jich baa teper vsi: dityi didy, inky i oloviky blyki i daleki, druzi i vorohy Na nych teper z hordistiu i liubovjudyvliasia tysiai junakiv, o hotujusia stupyty na slavetnu i nebezpenu dorohu piznanniaMaty Andrija, sydiay bilia televizora v dalekomu ukrajinkomu seli, epoe serdeni slova na-puttia, podruhy ury pryvitano vsmichajusia kosmonavtam, dity z ridnoho misteka Ohnievazatamuvaly podych, duy sygnalu startu.

Na Zemli vsi bayly, jak Ohniev pidniav ruku. Planeta zavmerla. Poulysia pryhluenislova, spokijni slova komandyra korablia:

Proajte, liudy Zemli! My baymo vai sercia, viduvajemo teplo vaych du! Virymo,o v nebezpeci nas pidtrymaje materynka ruka planety. A koly povernemo ja viriu, omei Vsesvitu rozyriasia. Ja perekonanyj, o v more rozumu Zemli vvilliesia rozum inohosvitu. Do zustrii, liudy Zemli

Kosmonavty vvijly v liuk. Teleoperatory vidjidaly vse dali i dali vid korablia. Teperzobraennia na ekrany Zemli peredavalosia z-za prozoroho pokryttia.

Prolunav sygnal. Zdryhnulasia poverchnia Misiacia. Vohnianyj vychor vychopyvsia z-pidosnovy kosminoho giganta, pidniav joho vhoru. Vslid za tym urahannyj potik slipuych hazivzrujnuvav skeli kratera, zmetnuv chmaru pylu nad poverchneju suputnyka i burnuv korabe vzorianu bezodniu

Troje dib inni dvyhuny rozhanialy korabe, vyvodiay joho na zazdalehi rozrachovanuorbitu poza ploynoju obertannia asterojidiv. Mohutnia syla perevantaennia vladno trymalakosmonavtiv prytysnutymy do krisel. Vsi vony spaly pid vplyvom dovhodijuoho preparata.Keruvannia na ciomu vidrizku trasy zdijsniuvalo tiky avtomatamy. V ornij hlybyni neba pro-majnuv i znyk ervonyj Mars, tak i ne rozkryvy svojeji zahadky, daleko vnyzu zasriblylysiaiskorky asterojidnych potokiv. Liudy ne bayly cioho. Tiky koly korabe, pidkoriajuy nakazuavtopilota, sluchniano povernuvsia, naciliujuy na umovnu toku, o zbihalasia z orbitoju Sa-turna, nastupylo probudennia.

Dvyhuny zamovkly. Tya ochopyla vse. Vona bula takoju raptovoju, o skydalasia naudar. Znykla vaha. Korabe razom z liumy povys u zovsim novomu sviti. Kosmonavtam nevpere dovodylosia viduvaty takyj stan, ale raptova zmina pislia stranoho perevantaenniadalasia vznaky.

Navi zaliznyj organizm Ohnieva ne mih vidrazu poboroty temriavu neprytomnosti. Svido-mis naroduvala, probyvalasia kri morok, viduvala otoennia, ta chvyli sonlyvosti kolychalykomandyra korablia v mjakych vsevladnych obijmach, niby potiajuy nad bezsylliam liudyny.

ura maryla. Jij vvyalosia more, ninyj svitanok. I prybij, umlyvyj, rytminyj prybij, nibyudary hodynnyka vinosti. Ruchajesia vohniana strilka po holubomu cyferblatu, schyliajesiado fatanoji rysy. o stanesia, jak vona torknesia? o stanesia? ura znala, o treba prosnu-tysia, znala, o vse ce tiky marevo i ne mohla

A Savenko bayv vvi sni bezkrajnij ornyj okean, suvori skeli, na jakych rozbyvsia uyjkorabe. Ta o z korablia vychody posta v ornomu skafandri. Ce divyna divyna inohosvitu. Vona strunka, vysoka, dovhe bile volossia spadaje chvyliamy do pleej, ale oblyia jijine vydko. Jake vono? y schoe na liudke? omu vona odvertajesia? Neve bojisia vyklykatyohydu v ytelia uoji planety?

Divyna pidnimajesia na skeliu, prostiahaje ruky u vidaji, niby prochaje dopomohy. Neuty holosu, tiky v prostori lety, kvyly melodija blahannia, viry, sumnivu i ekannia.

A vnyzu nastupaju vohniani chvyli roztoplenoji lavy. Vony zdijmajusia vye i vye,vony zahrouju divyni. Andrij ohliadajesia, ukaje liachu do neji. Nema. Tiky odyn vychid letity!

Nemaje kryl? To darma. Zate je nepoborne baannia!Andrij napruuje sylu, v jedynyj poryv vkladaje vsiu svoju voliu. Peremoha! Vin lety po-

nad kypliaym potokom, opuskajesia bilia divyny. A chvyli lavy bryzkaju na skeliu, paanesterpnym arom.

Andrij pidchopliuje divynu na ruky, zdijmajesia razom z neju v povitria. I o ve nemaokeanu, nema vohnianoho potoku. Vnyzu kolychajusia pid vitrom yta. Lehko na serci. Tikyo ce?.. V joho obijmach ne ua istota, a ura! O zovsim blyko blyskotia jiji velyki siri oi,ujesia tychyj epit:

Ty pryjov do mene dalekyj, uyj Ty pryjov i vriatuvav mene Ty yve, bez-smertne serce Vsesvitu Ty liudyna

Chto vona, cia dyvna istota? ura? Ta omu na nij takyj chymernyj skafandr, nezemnebilosnine volossia?

Huni muzykani akordy prokotylysia nad svitom, zmely vsi vydinnia. Andrij rozpliuyvoi i pobayv nad soboju veletenkyj iliuminator, a za nym zoriane nebo.

Povernuv holovu nabik, zustrivsia pohliadom z Ohnievym. Dovheko my spaly, zasmijavsia komandyr. Bia polovyna liachu pozadu. Neve? zdyvuvavsia Andrij. Pohlia na prylady. My ve projly orbitu Jupitera Znay, nezabarom hamuvannia? Tak. A o z uroju? Vona ne prokydalasia? Treba pereviryty, zanepokojivsia Ohniev. Zaraz, ja pidvedusia

Moete ne turbuvatysia, pouvsia nasmikuvatyj holos ury. Ja ranie vas prokynu-lasia

Mynaly hodyny. Potuna korabena radistancija poslala korotkyj raport na Zemliu. erezdejakyj as pryjla vidpovi. V nij bulo kika schvyliovanych, lakoninych sliv:

LIUDSTVO VIRY, CHVYLIUJESIA, DESOKOLOV.

Na ekranach zjavyvsia dysk Saturna. Potuna teleskopina ustanovka zbiyla joho. Naornomu tli jasno vyribylo slipue kice, poplyvly kicia suputnykiv.

Ohniev, prypavy poriad z uroju do ekrana teleskopa, proepotiv: Skiky ne dyvliusia na Saturn zavdy dyvujusia omu, kapitane? pocikavylasia divyna. Pohliate na kice Jaka juvelirna tonis. Jakyj nejmovirnyj podil na rivni pojasy! A

blysk, kolir? omu vony rizni v konomu pojasi? Jako ce zalyky suputnyka, o koly buvrozirvanyj, to omu vony vylatuvalysia v prostori tak geometryno tono? Nichto z astronomivne mih daty zadovinoji vidpovidi na ce zapytannia

ura vavo povernulasia do komandyra, v jiji oach zjavyvsia vyraz podyvu: Neve vy choete skazaty Ivane! zahluujuy holos divyny, prohrymiv bas Andrija. Kurs zbihajesia z rozra-

chovanym v meach dvoch sekund. Toka hamuvannia erez pjatnadcia chvylyn Skorehuju pry hamuvanni, vidpoviv Ohniev. A teper prou zajniaty miscia i pryj-

niaty preparat Znovu spaty? alibno skryvylasia divyna. Na cej raz nebahato, posmichnuvsia Ohniev. Opuskatysia na Mimas budemo v svi-

domomu stani Avtomatam ne zovsim mona dovirytysia Komandyr ne zakinyv frazy. Vekorabe raptovo potrias achlyvyj udar

Kosmonavty zavmerly. Na puti zamyhotily bagrovi spalachy tryvohy. De v korydori, zastinkoju kajuty zavyla syrena.

Ohniev blidyj, suvoryj perehlianuvsia z Andrijem, kynuvsia do puta, pohlianuv naprylady.

Meteoryt, chrypko skazav vin. Baky panoho probyti.Korotka pauza. Rizki slova nakazu: Odiahty olomy!erez kika sekund kosmonavty peretvorylysia z liudej v chymernych puholovkiv. Z-za

prozorych sfer ne vydno bulo vyrazu oej, ne ulosia sliv strachu. Vse, o trapylosia, zdavalo-sia nejmovirnym snom.

Andriju! uju, Ivane! Liyna mayna praciuje? Tak. Zapusty. Obysly vydkis vytikannia panoho. y vystay dlia hamuvannia!.. Ja pe-

reviriu dvyhuny.Ohniev vyjov u korydor. Savenko schylyvsia nad elektronnym avtomatom. vydko sklav

programu, beruy za osnovu pokazannia pryladiv. Strika popovzla v pryjomnu ilynu. ura iAndrij ne zvodyly oej z koliorovych viok mayny, z nadijeju prysluchalysia do jiji rivnomir-noho bajduoho potriskuvannia. I o nadijla vidpovi. Avtomat vykynuv striku z rezutatomobyslennia. Andrij schopyv jiji, proytav riady cyfr.

o? proepotila ura.Andrij promovav. Vin, opustyvy holovu, stojav bilia puta, niby bojavsia pohlianuty v

oi divyni. I vona vse zrozumila. Pidstupyla do tovarya, dotorknulasia do joho plea. Kine?.. Ne znajuNa porozi kajuty zjavyvsia Ohniev. Poulysia joho korotki, rizki slova: Probojinu zakryty nemolyvo. Bokovi dvyhuny vyjly z ladu. My padajemo na Encelad

peryj suputnyk Saturna.Savenko podav komandyru striku z rozrachunkamy. Ohniev myttiu prohlianuv jiji, vid-

kynuv he. Metnuv pohliad na chronometr. Hlucho skazav: Ve nema asu dlia rozdumiv. Normane hamuvannia nemolyve. Ale v nas je desantna

raketa. Jiji panoho vystay, ob pryzemlyty na Encelad. Andriju! Ja doruaju ce tobi. Razomz toboju polety ura.

A vy, kapitane? skryknula divyna. Tycho. Ja sprobuju vriatuvaty Rozum.Savenko movky kyvnuv holovoju. A jako ni Jako kine Todi nakazuju povertatysia na Zemliu. Na Enceladi mona

znajty robou reovynu. Vyjdete na orbitu navkolo Zemli, polete radigramu. Do vas vyliudopomohu. Vse. Pospiaj, Andriju!

Ohniev obniav tovarya, divynu, vidtovchnuv jich. ura vid dverej kajuty ohlianulasia,sudorono zitchnula, ob ne zarydaty. e sekunda, e my i rozum ne vytrymaje! o ce?Komar najavu? Pidstupnyj udar Kosmosu za te, o vony osmilyly pronykaty v joho tajny?

uro! pouvsia tryvonyj holos Andrija v eteri. Pospiaj.Ohniev kynuvsia do divyny, schopyv jiji za ruky, micno potys. Zahlianuvy v oi, spov-

neni polumjam muky, proepotiv: Proaj, uro Idy, divynko Jako ne zustrinemo, to pamjataj, o ja tebeVohnyk perestorohy blysnuv u pohliadi ury. Vona podalasia nazad, pidniala ruku. Ne treba, kapitane. Proajte. My e zustrinemo!..Temnyj korydor. De daleko promi lichtaria Andrija. ura pospiala do toho vohnyka,

chapajuy za vystupy stin Vidsutnis tiainnia zatrymuvala stremlinnia, zmenuvala zusyllia.

Niby v sni Liudyna namahajesia vtekty vid jakoji pohoni, napruuje vsi syly, ta syly znykaju,ruky i nohy staju nimymy, nesluchnianymy.

Skorie, uro. Zalyylosia dvadcia sekund do momentu hamuvannia. Ce jedynyj ans!..O v yrokomu liuzi desantna raketa. ornije vidkrytyj liuk. Vukym prochodom Andrij i

ura pospiaju do kerivnoji kajuty, sidaju v krisla pered nevelykym putom. Spalachnulyekrany. Na nych zjavylosia zobraennia vorit liuzu. Vony vidyniajusia. ornije nebo z voh-nykamy zirook. Raketa spriamovana tak, jak i korabe Rozum diuzamy do systemy Saturna.

Dvyhuny vkliueni. Tyche hudinnia. Odna my raketa v prostori. Andrij riue forsuvavdvyhuny. Syla perevantaennia prytysla kosmonavtiv do krisel. V oach potemnilo, zaumilo vvuchach. Ale ura, mov kri tuman, bayla sriblystyj dysk Encelada, veletenku tumannu kuliuSaturna i na joho tli korabe Rozum, jakyj blyskavyno mav nazustri suputnyku.

Andriju! achnulasia ura. o vin roby? omu ne hamuje Korabe vriesia vEncelad!..

Savenko, ne povertajuy do neji lycia, tycho epoe, niby v zabutti: Tyche, uroko Ce jedynyj ans. Ja rozumiju joho Hamuvaty bilia samoho suput-

nyka. Pane ne vstyhne vyjty A perevantaennia Vono vyroste v desiatky raziv! Ce jedynyj ans! suvoro zapereyv Andrij

Suvori, nepryvitni skeli osvitleni dalekym Soncem. Na siru rivnynu padaju orni tini.Priamo nad holovoju siaje prymarnym zelenkuvatym prominniam Saturn. V joho atmosferi vy-dno gigantki vychory, rozmajiti smuhy, ostrovy jakoji reovyny, o plavaju v seredovyihaziv. A navkolo planety plyve u prostori fantastyne kice. Vono jaskravie vid Saturna, i johopromeni poroduju na Enceladi druhi tini vid ske slabii vid sonianych.

Tya. Neporunis. Velyno plyve u bezvis neboschyl. Nad obrijem schody Mimas druhyj suputnyk Saturna, nevelykyj buruvatyj dysk.

Na schylach ske zavmerly v spokoji jaki predmety. Matovym svitlom vyblyskuje jichrombovydna poverchnia. Sonce padaje za obrij. Romby vperto slidkuju za nym, povino pover-tajusia. o ce? yvi istoty? y jaki dyvni mineraly?

V nebi siaje nova ziroka. Vona nablyajesia. Ni, to ne ziroka, a vychor rozpeenychhaziv. Rombovydni predmety zavoruylysia, zhornuly dokupy matovi peliustky, znykly

Z neba padaje korabe. Pekeni potoky polumja strymuju joho blyskavyne padinnia.Chmara pylu znialasia nad suputnykom, pokotylasia lehkym tumanom pomi skeliamy.

Strane ce zmahannia rozumu z mohutnioju syloju inerciji. Okean plazmy, o vyryvavsiaz diuziv korablia, dosiahnuv suputnyka, hariaym vijalom oblyzav rivnynu, hirki chrebty.Roevymy iskramy spalachnuly chmary pylu, rozpeeni polumjam vybuchiv.

Nio ne dopomahaje! Zanadto velyka vydkis!V chmari sriblystoho hazu vrizavsia korabe v poverchniu Encelada. Strana syla rozkolola

joho popolam. Dvyhuny zamovkly. Gigant zachytavsia, kika chvylyn stojav vertykano, a potimpovino upav na bik

Ta o znovu sered zirok vynyk vinook polumja. Vin slabiyj za poperednij, nablyajesiapovinie. Ce nevelyka raketa. Vona maje zatrymala padinnia, tycho opustylasia sered rivnyny.

Nezabarom z aparata vyjlo dvoje kosmonavtiv v skafandrach. Ce buly ura i Andrij. Vonypobayly nedaleko vid hirkoho pasma povalenyj na grunt korabe, perezyrnuly. Ne promo-vliajuy j slova, pobihly.

Nevelyka syla tiainnia Encelada dozvoliala robyty gigantki strybky, bii, ni na Misiaci.Kosmonavty pereskakuvaly nevelyki skeli, provallia, triyny. Andrij vyperedyv uru, perymnablyzyvsia do korablia.

Ce bulo achlyve vydovye. Strani triyny rozirvaly tilo kosminoho veletnia, kri pro-bojiny vydno bulo zrujnovani prylady, aparaty, korydory. Optyni otvory ne osvitliuvalysia.Korabe skydavsia na mertvu, peremoenu v pojedynku istotu.

Savenko pouv stohin. Za joho spynoju stojala ura. Oblyia jiji v zelenkuvatomu siajviSaturna bulo blidym, mertvennym.

Kapitan zahynuv, poulysia rozpalyvi slova. My ne znajemo cioho, sucho skazav Andrij. Za mnojuVin riue stupyv v ornyj otvir odnijeji z probojin. ura ruyla za nym. Nezabarom vony

potrapyly v kruhovyj korydor, o viv do kerivnoji kajuty.Andrij zupynyvsia pered dveryma. Na odnu tiky my zavahavsia. Zcipyv zuby, niby

odvayvsia na jakyj ryzykovanyj krok. Riue natysnuv knopku avtomata.Dveri ne odynialysia. Napevne, zipsuvavsia avtomat vid udaru, proepotila ura.Andrij prysvityv lichtarem nad dveryma. Tam buv avarijnyj vaile. Lehkyj povorot ru-

koju. Dveri povino rozynylysia.Kosmonavty vstupyly do kajuty, z ostrachom pohlianuly na komandyrke krislo. Nably-

zylysia.V kajuti, oevydno, e buly zalyky povitria na pryladach, na skafandri Ohnieva syvila

pamoro. Kri neji ne vydno bulo oblyia komandyra. Ivane, tycho poklykav Andrij.Vidpovidi ne bulo.ura schopylasia rukoju za hrudy, niby strymuvala kryk, o rvavsia z dui.

Savenko lehkym ruchom obmiv pamoro z oloma, pohlianuv na lyce tovarya. Vono bulosynim, neporunym. V kutykach vust zapeklasia krov. Tiky viji tripotily. Andrij jasno viduvav,jak za nymy bylosia baannia vernutysia do yttia, pobayty svit, oi tovaryiv. I te nepobornebaannia peremohlo. My napruenoho ekannia, ostrachu. Druha. I o, nareti, poviky Ohnievapovino rozpliuylysia

yvi liubi moji, prozvuav tychyj holos. Znovu vsi razom Kapitane, blahano skazala ura. o treba zrobyty? Hovori. Vy poraneni?Ohniev ledve pomitno pochytav holovoju. Ne pro mene jdesia Vse bude harazd. Prosto achlyve perevantaenniaKomandyr z natuhoju povernuv lyce do peryskopa, pobayv kuliu Saturna. Slabo vsmich-

nuvsia. Nu ot My bilia Saturna. Tiky torestvo zipsovane, Andriju. Ty e moe artuvaty, drue, pochmuro ozvavsia Savenko. o prydumajemo. Obijdi vsi vuzly korablia. Diznajte, o cile o zahynulo

Osoblyvo zapasy produktiv, vody, kysniu Desantna raketa v poriadku? Tak. Tiky panoho maje nema Pro ce pohovorymo potim. Idi. Ja datymu vaserez pivhodyny kosmonavty znovu zibralysia v kerivnij kajuti. Dopovi Savenka bula

korotkoju, bezradisnoju: Produktiv vystay na try misiaci. Vsi ini zahynuly. Vody e mene. Kysniu na otyry

misiaci. Reaktor vyjov z ladu. Derela strumu tako ne praciuju. Korabe povalenyj na bik.Obyvka rozirvana maje do seredyny

A zvjazok? Radistancija ne praciuje, tycho ozvalasia ura. Vidnovyty ne mona? Ni. A radi desantnoji rakety? z nadijeju zapytav komandyr. jiji potunis mala. Na Zemli ne pouju.Ohniev pomovav, zapliuyvy oi. Tovaryi z nadijeju dyvysia na joho zmuene

oblyia. A vtim, o mona bulo ekaty vid komandyra? Vin te ne zdatnyj na udesa. Areanych molyvostej dlia riatunku nema.

Davajte pidsumujemo, nareti skazav komandyr. Andriju, dopomoy meni pidvesty-sia. Diakuju, drue Siate, ne stijte nadi mnoju. Ja e ne pokijnyk I nadiju, ne skoro budunym Nu, nu, ne sersia, uro, v takomu stani, jak ja, artuvaty neobchidno. Tak o, pidsu-mujemo My letily siudy ne dlia prohulianky. Treba pamjataty, o zavdannia, jake my oderaly valyvie za osobystu doliu konoho z nas. Spodivaju, vy zhodni zi mnoju Katastrofa nevi-domych kosmonavtiv stalasia na Mima-si, susidniomu suputnyku. Nam treba pobuvaty tam

Jak? vraeno skryknula ura. Tycho, uro. Je vychid. Naa desantna raketa. erez desia-pjatnadcia hodyn ja ou-

niaju i znovu stanu do lav, jak pyu gazetiari My z Andrijem zlitajemo na Mimas, znajdemomisce katastrofy. Moe, tam e je chto-nebu yvyj Zrozumijte, druzi, o ce kone neob-chidno

A de ty vime pane? rozviv rukamy Andrij. Navkolo holi skeli. Ne padaj duchom. Na Enceladi musy buty zamerzlyj amik. Ce bude udova roboa

reovyna. Tak ot My zlitajemo na Mimas. Povernemo. Znovu zariadymo tut Jako znajdemo amik, pochmuro kynuv Andrij. Jako znajdemo, zhodyvsia komandyr. I startujemo na Zemliu. Raketa rozrachov-

ana na dvoch, ale mona bude o-nebu vykynuty. Ce velykyj rysk Vse odno, o vyruatyv okean na plotu. Jak ce robyv koly Tur Chejjerdal Ta ym my hiri za nioho. Inoho liachunema. Cej jedynyj Jako nam ne poasty sisty na Misia abo na Zemliu my peredamoliudstvu rezutaty doslide Radistancija rakety dosy potuna dlia cioho na vidstani orbityMarsa. y ne tak, uro?

Tak, kapitane Ot i udesno. Vyriyly. A teper sluchaj, Andriju. Hajaty asu ne budemo. Hotujsia, jdy

na rozvidku. V meach vydymoho obriju. Pidtrymuj radizvjazok. Davaj peleng. Idu, Ivane

Ja viriu v uspich. Tym asom my z uroju sklademo vsiudychid Perevezemo na raketuvse neobchidne

Andrij vyruyv do hirkoho chrebta. Tam vin spodivavsia znajty sered uelyn zamerzlihazy. Saturn, o maje neporuno stojav nad holovoju, dosy jaskravo osvitliuvav navkolynijkrajevyd. Vid ske pacaly orno-zeleni tini. V dejakych misciach blyalo rozmajitymy vohniamyvychody jakycho porid. Savenko ne zvertav uvahy na nych. Pryjde as, cym zacikavliasiaastrofizyky, o pryletia siudy. A zaraz tiky odne baannia znajty amik.

Ce pytannia yttia Ce jedyna, vuzeka steeka na ZemliuPry dumci pro bakivynu v Andrija zanylo pid sercem. Zhadalosia proannia z matir ju,

v vuchach do boliu vidutno, yvo prolunav tychyj elest chlibiv sered bezmenych nyv, za-dzvenila tre ajvorona.

Savenko zupynyvsia, pidniav oblyia do neba. Do dui pidkotylasia tepla chvylia. De ty,Zemlia? Daj cho pohlianuty na tvij arivnyj blysk

Nema.Vona e za horyzontom. Vvibraty v serce zelenyj promi i stane lehe, i dua spov-

nysia novych syl, novoji snahy. Vyklykaju tebe, Andriju, pouvsia znovu turbotlyvyj holos ury v eteri. Ja uju, uroko, radisno ozvavsia Andrij. Prodovuju pouky. Nioho novoho. Baaju uspichu. Kapitan ve na nohach. Poynajemo montuvaty vsiudychid. Bu obe-

renymZnovu vpered. Po rivnyni Andrij rozhaniajesia, roby trydciatymetrovi strybky. Mi ske-

liamy jde obereno, obchody gigantki provallia, perestupaje neyroki ilyny.V odnomu misci z-pid nih Andrija metnulasia zelena ti. Zablyaly pid promenem Saturna

dyvovyni plastynky rombovydnoji formy. Znykly. Savenko zdyvovano zupynyvsia. Neve yviistoty? Tut, v sviti bez povitria?

Prote o v ciomu dyvnoho? Ade na Misiaci je ytija. Vono lipysia v kraterach, na so-nianomu boci, pronykaje v hlyboki ilyny, vykorystovuje vnutrinie teplo planety. Prote naMisiaci nema ruchlyvych istot. Tam lye nyi formy, schoi na zemni mochy abo hrybky. A ceo chymerne, ruchlyve, schoe na krystalinu erepachu. A moe, prosto pokazalosia? Moe,vpav obvalenyj kami?

Vpered, vpered! Mona bude doslidyty potim. Holovne amik!Ta o ce? Savenko vyjov z-pomi ske i potrapyv do yrokoho korydora mi nevyso-

kymy chrebtamy. Toj korydor tiahnesia a hen do obriju. Vpered i nazad. Savenko schylyvsia,prysvityv lichtarem. o za dyvyna?

O tut, de vin tiky o stojav, poroda zvyajna, neporuna. A tut, v ciomu dyvnomu kory-dori, roztoplena. Take vraennia, niby erez vsiu planetku projov gigantkyj utiuh. Tiky ni, neschoe. O z odnoho boku korydora pasmo vysokych hir, obryv, a z druhoho boku, vsiohoerez desia metriv, zovsim inyj profi

Andrij pidijov blye, pohlianuv, zdyvovano svysnuv. Ba, navi mineraly zovsim ini.Nezrozumilo. Nae chto vziav i prypajav dvi astyny planety odnu do druhoji. Prote komu cepid sylu? Chiba jakymo fantastynym veletniam?

Fenomenane javye. Jakymy geologinymy javyamy mona pojasnyty joho? Moe, e-rez ilynu siudy vylylasia magma? Tak omu po bokach ilyny buly rizni porody? Moe, En-celad utvoryvsia z dvoch polovynok? Todi jaka syla prypajala ci polovynky?

Andrij z chvyliuvanniam zbahnuv, o natrapyv na slid jakoji veletenkoji tajemnyci. Vinruyv vzdov korydora, nablyzyvsia do priamovysnoji stiny. V nij ziajav gigantkyj temnyj otvir.Vin buv na dyvo pravynoji ovanoji formy, vysotoju v dvadcia metriv. Andrij povernuv tudy,stupyv krokiv desia

I raptom o trapylosia. o same Andrij ne mih zbahnuty. Vin zanepokojeno ohlia-nuvsia, kynuvsia nazad. I natknuvsia na prozoru zahorodu. o ce haliucynacija? Ni. Pozadnioho vyrosla stina z nevydymoho tverdoho materilu. Dijuyj mechanizm? Znay, ce tunasporuda? Na Mimasi yvu rozumni istoty.

Andrij viduv, jak pochololo pid sercem. Vin potrapyv u jaku pastku. Moe, cia sporuda

dije avtomatyno. Vin ne zmoe vybratysia z neji. Tovaryi zalyasia samotnimy. o robyty?..Ale do bisa cikavo! Taka nespodivana zahadka. Korydor, oevydno, tunoho po-

chodennia. Ce jasno! To zvidky tut predstavnyky Rozumu? Neve vony porodennia ciohosuputnyka? Ni, nemolyvo. Todi z Saturna? Navriad. Chiba moe buty vysoke yttia v urahannij,otrujnij atmosferi? A moe, ce punkt kosmonavtiv z inych sonianych system?

Dumky zavychrylysia v holovi Andrija, ale vin zusylliam voli vidkynuv jich. Treba dijaty.Jak? Zvjazaty z tovaryamy

Andrij vkliuyv peredava, povernuvsia v toj bik, de bula raketa. Vyklykaju vas, druzi, promovyv Savenko. y ujete vy mene?Eter ne vidpovidav. Savenko povtoryv sprobu. Prysluchavsia. odnoho amotinnia.

odnoho zvuku.Andrij z liuttiu vdaryv po prozorij stini. Pevne, cia prokliata tukovyna povnistiu zupyniaje

radichvyli.Vin e raz poklykav druziv, povertajuy v rizni boky. V eteri bulo nimo.Andrij odstupyv vid stiny, namahavsia zaspokojity. Treba o vyriyty.Vin osvityv ovane prymiennia, v jake potrapyv. Vono bulo vysiene v sucinij skeli.

Trochy dali vid prozoroji stiny vnyz iov temnyj tune pjaty metriv v dimetri. Andrij pidijovdo nioho, zupynyvsia i zadumavsia.

Moe, pity vnyz? Tut stojaty beznadijno. Oevydno, rozhadka tajemnyci vnyzu. Molyvo,tam je yvi istoty. Todi vse zjasujesia!

Andrij riue stupyv na pochylenu ploynu. Obereno projov kika krokiv, osvitliujuyliach proektorom. Hladeki stiny tuneliu perelyvalysia malynovymy vidtinkamy, po nychpovzly ledve pomitni temno-filetovi liniji. Znovu rivna ployna. A speredu bezdonna prirva.V nij husta imla. Jak spustyty tudy?

Raptom nad holovoju Andrija o blysnulo. Nevydymi obijmy schopyly joho, otoylysferynymy stinamy. Kosmonavt rvonuvsia. Daremno. Dyvna sfera kolychnulasia, poplyvlavnyz, u tajemnyu prirvu.

Neve kine? promajnula bolisna dumka.Sfera pryskoriuvala strimke padinnia. A speredu zahoralosia sered sucinoji imly, jasnilo

kazkove roeze siajvo

Andriju, my vyklykajemo tebe Andriju, ty uje?V sotyj raz povtoriuvala ci slova ura. Savenko ne vidpovidav.Davno ve Ohniev sklav vsiudychid, vdvoch z uroju vony perevezly astynu zapasiv na

raketu, a jichnij tovary ne zjavliavsia.Divyna kika raziv poryvalasia jty na pouky. Vona blahano dyvylasia na komandyra,

umovliala joho. Ta Ohniev buv nevblahannyj. Ne mona, uro. Zrozumij e. Ty zablukaje. My e zaekajemo. Moe, vin za linijeju

obriju tomu j ne dolynaju radichvyli Vy zaspokojujete mene, kapitane! I sebe, divynko Trymajte. e poperedu bahato nezhod.ura znovu schylialasia nad putom peredavaa, peano, vperto povtoriuvala erez koni

pja chvylyn: Andriju! My vyklykajemo tebe. Andriju, y uje ty nas?V JIJI holosi zvualy bi, nadija i e o Ohniev dovho prysluchavsia do intonacij

divooho holosu, znovu j znovu lovyv sebe na dumci: omu joho tak cikavy ce o? o vono take, nevydyme, ale reane, o nepoborno strumy z dui divyny? Vin zhadav proan-nia v korabli pered katastrofinym hamuvanniam. Vin todi vidkryv uri svoju tajemnyciu Ska-zav abo maje skazav, o liuby jiji Vona perebyla, ne zachotila sluchaty! omu?

Moe, ne slid bulo vypuskaty jomu z hlybyn dui tajemne pouttia? Navi pered lycemsmerti? Ponesty joho v nebuttia razom z ystoju pamjattiu druyny i dvoch liubych syniv!Spravdi, zanadto velyka riznycia Vidliudkuvatyj, syvyj kosmonavt, napojenyj hirkotoju yttia,i spovnena prystrasti, poukiv i sumniviv dvadciatylitnia divyna. Ni, ne treba bulo tych slivJak vin ne mih dohadatysia, o inomu zvuatymu nini slova, inomu bude darovanyj ne-povtornyj pohliad i pouttia O, vono ujesia v konomu slovi ury, v konomu jiji zitchanni:

Andrijku, y uje ty nas? Andrijku, my vyklykajemo tebeZnay, Andrij Bezumovno, vin o , tym krae. Moe, tak i trebaura pidvelasia z-za puta, tinniu nablyzylasia do iliuminatora rakety. Dovho movazno

dyvylasia na zorianyj neboschyl, o povino schyliavsia do obriju. Profi jiji v promeniach Sa-turna zdavavsia mertvym. Komandyr zdryhnuvsia, stupyv krok do neji.

uro Ja sluchaju, kapitaneVin poklav doloni na jiji chudeki plei, povernuv oblyiam do sebe. o z vamy?.. Vy zovsim ina ni zvyajno?..Dyvliay na komandyra temnymy zahlybynamy oej, niby de z inoho svitu, vona, za-

dychajuy, skazala: Meni vako, kapitane Strano Ja ne znaju, o ce take? Dijsnis?.. Komar? Probate

Ja ne znaju, o zi mnoju Cej Saturn, jak achlyvyj fantom Ci skeli navkolo, tini i tya Jakv nebutti Bezmovnis, smer Dlia oho? omu? De liudy, yttia, ruch? omu my tut? I navijoho nema!..

Koho, uro?Divyna schylyla holovu, ledve utno proepotila: Andrija Vy liubyte joho?.. Tak Liubliu I vin piov. Joho nema I ja boju zboevolity sered cijeji tyi Vy buly

nedavno tam, bilia korablia Ja sydila sama, bilia puta i ja ne mohla zrozumity, y isnuje svitO kapitane! Ne hnivajte na mene Ja ne boju. Ja prosto ne znaju, o zi mnoju dijesia. Ja nebojusia smerti, ja ne bojusia trudnoiv. Ja jla nazustri ciomu, ale tiky chaj bude ne tak netak. Chaj bude stremlinnia, ruch, boroba!..

Ohniev leheko strusnuv divynu i, dyvliay priamo v oi, povino, stroho skazav: De vaa munis, uro? Bie viry divynkoStav poriad z neju, pohlianuv za iliuminator. Pomovav kika chvylyn i viv dali zovsim

inym teplym, zaduevnym holosom: Ja rozumiju tebe. U mene te take vraennia, niby ja vykynutyj zorianym prybojem na

pustynnyj ostriv Ce pouttia drevnia ma dui, spadyna tvaryny mistynyj ach pered nevi-domym. Ale my liudy uro Nas mijardy. Dlia nas nema ni asu, ni prostoru ni vidstani Jetiky etapy vaki etapy liachu Jaki koen prochody v samotyni rady vsich. Treba viryty,uro! O pohliate, schody naa Zemlia

Divyna strepenula, prypala do iliuminatora.Nyko na obriji zahorilasia mi skeliamy nevelyka zelena ziroka. Jiji promi dyvnym

teplym vidblyskom spalachnuv u oach ury. Po oci pokotylasia sribna kraplia sliozy. Naa Zemlia, proepotila vona. Jedyna Jak boly serce za tobojuOhniev movav, dumav. V serci znykalo viduttia bezodni prostoru, bezkonenosti asu.

Teplyj vohnyk planety vvijov u duu, vidnovyv spokij, vpevnenis, sylu. Vid zelenoji zirokylynuv okean liubovi, nadiji, viry. Ni, odynokoju ne bude liudyna v najviddaleniych prostorach.Vidaj, pryreenis tiky na my! Chaj morokom opovyv nas Kosmos, chaj hnity tya, cholod,nevidomis vpered! Tiky vpered

Ohniev pohlianuv na chronometr. U Andrija kysniu e tiky na try hodyny, jomu trebapovertatysia.

Neve o-nebu stalosia? Moe, vin potrapyv u prirvu?Komandyr pohlianuv na uru. Vona oikuvala joho slova. Ve ne mona daty, uro Treba dijaty. Sprobujte vyklykaty e raz. Budemo ekaty

dvadcia chvylyn. Jako ni ja pidu na rozvidkuura sila do puta. Vkliuyla peredava. I raptom prysluchalasia, nastoroylasia.Raketa vidutno pochytnulasia. Znovu. e raz.Komandyr zanepokojeno pohlianuv na iliuminator, vvimknuv ekran zovninioho ohliadu.

Navkolo rakety nioho ne bulo. Ta o znovu na neji natysla nevydyma syla, zachytala. Porivnyni prokotyvsia ornyj vychor. Vin vbyrav v sebe pyl, krutyv joho tonkoju lijkoju, rozviju-vav u pustoti prostoru.

Vychor bez atmosfery? o ce znay? skryknula vraena divyna. Dyvne javye, skazav zanepokojeno komandyr. Ce moe buty vakuumnyj vychor

dechto z uenych peredbaav ce Vychor v poronei? Poronei nema, uro. Raz je prostir je i materija. Navi u vakuumnomu stani. Tut jake

zavychrennia polia. I due nebezpene. Vy bayte, vychory posyliujusia. Ity v cij buri nebez-peno. Treba nehajno rozukaty Andrija. Ja pojidu na vsiudychodi

O, kapitane, skorie Ostannij peleng? Sto trydciatyj hradus Idu, uroko. Trymajte bezperervnyj zvjazokKomandyr ohlianuv olom i ruyv do vychodu. Nezabarom mohutnij, korenastyj vsiudy-

chid, zdijmajuy lehkyj pylok elastynymy husenyciamy, ruyv u napriami hirkoho chrebta

Padinnia sfery spovinylosia. Tune perejov u kolosane pidzemellia, stelia jakoho chov-alasia v sutinkach. Nareti, sfera zupynylasia.

Andrij z podyvom viduv, o obijmy, jaki trymaly joho, myttiu poslably. De znykly, nibyroztanuly v prostori, stiny sfery. Kosmonavt stojav sered velyeznoho zalu.

V prostori plyvly jasno zrymi chvyli vynevoho kolioru. Savenko stupyv kika krokiv, pro-viv rukoju. Tilo viduvalo opir seredovya. o ce znay? V ciomu prymienni je povitria?Bezumovno Ale omu takoji ne baenoji na Zemli hustoty? Nahaduje ridynu Neve je istoty,o yvu v takomu seredovyi?

Nedaleko vid Andrija zaevrilo slabke zelenkuvate siajvo. Vono nabralo formy spliusnutojikuli. Kosmonavt zacikavyvsia, pidijov blye. Ce, spravdi, jakyj prystrij u formi kuli. Vin netorkajesia pidlohy, vino trymajesia v povitri, napevne, litanyj aparat. I dosy velykyj nemene desiaty metriv u dimetri Ale de hospodari? Chto vony, zvidky? Moe, katastrofa naMimasi zvjazana z cymy istotamy? Todi vony ne pryeci z inoho svitu. Tut provedena kapi-tana robota, pobudovani pidzemni punkty. Ce pid sylu tiky hospodariam. Tak de vony?

Andrij viduvav, o rozhadka tajemnyci de poriad. Vona dyvysia na kosmonavta zkonoho kutka, z konoji rei. Prosto v joho rozumi e nema faktiv, jaki zvjazaly b vojedynorozrizneni vraennia.

V zelenkuvatij kuli zjavyvsia otvir. Ve aparat kolychnuvsia, ruyv nazustri Savenku. Ko-smonavt vidstupyv nazad. Schoe na te, o joho zaprouju zajty vseredynu. Ta cioho robytyne slid.

Hospodari znaju, jak nym keruvaty, a bez nych mona narobyty durny.Ale omu tak miano? Tiky vynevi, malynovi, temno-zeleni vidtinky barvy Neve vony

baa v takomu spektri?Andrij zhadav aparat, o buv znajdenyj v mori razom z raketoju Saturn-1. Vin te buv

temno-zelenoho kolioru. Spoatku v niomu nioho ne mohly pobayty. Zobraennia zjavylysiatiky v infraervonomu osvitlenni

Mov blyskavycia projla v svidomosti Savenka. Bezumovno, ce pidzemellia zvjazane z ko-smonavtamy, o zaznaly katastrofy. Pro ce svidy ve lanciuh faktiv. Vony na Mimasi, jakyjporiad z Enceladom. Pidzemellia puste, bez yvych istot, ale vony buly nedavno.

Ade aparaty diju bezdohanno. Moe, hospodari vyruyly v expedyciju na Mimas, tamzaznaly avariji. Jakymo ynom jim poastylo pryepyty svij aparat do naoji rakety. Ale my-nuly roky. o z nymy? y yvi? I jakyj u nych vyhliad? Neve v prymienni nema nioho, ob nahaduvalo nai kartyny y skuptury?..

Andrij ruyv vzdov stin. Vony perelyvalysia mianymy barvamy. De-ne-de vynykaly file-tovi liniji, znovu znykaly. Savenko poav do nych prydyvliatysia do boliu v oach. Z tych sla-bych linij stvoriuvalo dyvne mereyvo objemnoho zobraennia. O niby plyve sered sucinojitemriavy kulia, otoena, kikoma menymy. Ce jaka planeta z suputnykamy. Navkolo neji zjav-liajesia yrokyj pojas. Potim z temriavy povzu kuky novych suputnykiv, poynaju kruliatypo viddalenych orbitach.

Ta ce Saturn. Devja suputnykiv, kice Tiky omu spoatku kicia ne bulo? I simochsuputnykiv te! Neve ce tuni sporudy? Ni, ne moe buty! Marennia.

A gigantkyj ov, jakyj zjednuje dvi polovynky Encelada? Moe, ce svidennia kosminychdij jakycho nadmohutnich istot? Nadmohutnich vidnosno. Vony mohly ve tysiaolittiamyzvyno i lehko zajmatysia takymy dijamy, jaki namy vvaajusia nejmovirnymy

Ale daty bie ne mona. Tovaryi, napevne, turbujusia. Treba povidomyty jim pro vid-kryttia i znovu ukaty amik. Jako rozumni istoty yvu v systemi Saturna moe, vony do-pomou nam povernutysia na Zemliu

Andrij ruyv nazad, do otvoru, kri jakyj opustyvsia v pidzemellia. Jak probratysia nazad?Tune takyj strimkyj, o bez schidciv ne vyberesia.

Moe, znovu daty, doky sfera zjavysia i ponese nahoru?

Mjako perelyvajusia navkolo roevi chvyli. Spokij v zali. Temriava z riznych bokiv na-smikuvato dyvysia na kosmonavta. Andrij serdyto tupnuv nohoju o , tak i ekaty bovdu-rom, doky jakyj bezmozkyj avtomat dopomoe jomu? Treba dijaty. Dumaty! Per za vse spokij.Jasna holova. Rozumni istoty buduvaly pidzemellia po pevnomu planu. Ovana zahlybynavidhorodujesia prozoroju stinoju vid poverchni suputnyka. Jasno. Tam stvoreno liuz. Trochynye majdanyk, z jakoho prozora sfera veze y nese istotu vnyz. To. moe, tut je inyj tune,kri jakyj pidnimajusia nahoru? Due prosto i logino.

Andrij vvimknuv proektor, macnuv promenem livoru. Nioho ne vydno. Tiky siaje-vy-blyskuje sriblysto-zelenymy iskramy ovana stina pidzemellia. Pravoru. O vin, druhyj otvir.Zovsim nedaleko.

Savenko zajov u niu. I cho ue dav pojavy prozoroji sfery, vse-taky mymovoli zdry-hnuvsia, koly nevydymi obijmy vladno ochopyly joho tilo.

Kazkovyj polit sered merechtlyvych stin tuneliu. yrokyj otvir, liuz. I o, nareti, pover-chnia. Bezumno zayniajesia nevydyma brama. Andrij stoji pid zorianym nebom, v prome-niach zelenoho Saturna

Skorie, skorie. Treba ukaty pane i ne hajaty ni chvylyny. Ale, per za vse, povidomytytovaryiv

Savenko povernuvsia v toj bik, zvidky vin pryjov ranie, vvimknuv peredava. Ta nevstyh skazaty j slova, jak mohutnia syla tovchnula joho v hrudy. Kosmonavt upav na skeli,boliae vdaryvsia pleem. Namahavsia zvestysia na nohy, nioho ne rozumijuy. Nevydymaruka vdaryla e raz, zakrutyla tilo Andrija v potunomu vychori. Odirvala od gruntu, pokotylapo korydoru mi skeliastymy urvyamy. Vin chapavsia rukamy za ulamky kameniu, nama-havsia zupynyty padinnia. Marno!

Vychor pidniav Savenka vhoru, nemyloserdno burnuv u hlyboku prirvu. Druzi, prochrypiv vin u vidaji.Synyj udar pohasyv svidomis. Tilo pokotylosia kudy vnyz.Tak bulo dovho, due dovho Svidomis kosmonavta rozryvaly boliui vydinnia.

Navkolo zjavlialysia achlyvi prymary, znykaly. Potim z ornoji bezkonenosti narodylysia kar-tyny ridnoho kraju. Zeleni luhy, umlyvi haji Zastrumylasia holuba strika veseloji pustotlyvojiriky. omu tak duno? Zvidky ara? Andriju staje nesterpno. Vin zryvaje odeu, pospiaje vprocholodnu vodu. Spraha znykaje, tilu lehe v obijmach teiji

Ta o blakytne nebo spovyvajesia syvym tumanom. To ne tuman, to husta zaviriucha.Zdijmajesia viter, nese chmary snihu, sie oblyia kryanymy krystalamy. Andrij choe vy-skoyty na bereh, ob odiahtysia. Ne mona! Voda poynaje zamerzaty, kryha rie tilo. Andrijlamaje jiji, probyrajesia do bereha a bereh vse viddaliajesia, znykaje za hustoju imloju snihu.Kryanyj pancyr styskuje hrudy, cholod pronykaje do samoho sercia

Savenko zapliuyv oi. Neve smer? Ni, ne moe buty!Zibravy vsiu snahu dui, ve ar sercia, vin rvesia z smertenych obijmivSutinky navkolo. Chaotyni nagromadennia ske. Vhori hostri ala zirok. Kudy vin po-

trapyv? Neve v prirvu? Ale jaka syla mohla kynuty joho, koly navkruhy poronea? Moe, jakinevydymi istoty

Zastohnavy vid boliu v plei, Savenko zvivsia na nohy. Vvimknuv proektor. Osvityvskeliasti stiny pastky znyzu do horinioho kraju. Oho! Vysoeko. Metriv pjatdesiat, ne meneA o ce vnyzu? Jaka blido-zelena masa. Vona schoa na kryhu Moe, zamerzlyj haz?.. Te, ovin ukav. Udaa! I nedaleko vid rakety. Tiky povidomyty druziv i mona dobuvaty. Na vsiu-dychodi je portatyvnyj pidjomnyj kran, kontejner

Dovheko dovedesia pomoroytysia, ale pane v raketi bude. Andrijku, de ty? Andrijku, omu ty ne vidpovidaje? My due turbujemo za tvoju doliuChto ce? uroka. Jiji liubyj holos. Jake astia. Syly znovu vlyvajusia v zmuene tilo,

dua spovniujesia viroju i vpevnenistiu. Andrijku, my vyklykajemo tebe. Katan vyjichav vsiudychodom na rozuky. De ty,

drue, obizvy?Tremtiaymy rukamy vvimknuv schvyliovanyj Andrij peredava, kryknuv: Ja uju, druzi Ja yvyj i zdorovyjV eteri na my zapanuvala tya. Potim radisne zitchannia i za nym zlyva sliv:

Andrijku, liubyj! De ty, kay skorie V tebe zalyylosia kysniu na pivhodyny.Andrij, posmichajuy sam sobi, stinam, zirkam, kryav, pidniavy lyce vhoru, tudy, de

musyla buty vona kochana divyna, jedyna v cilomu Vsesviti: Vse harazd! Upav u prirvu. Nedaleko vid rakety. Na hlybyni metriv pjatdesiaty. Dyvne

javye mene siudy kynuv nevydymyj vychor!..Plauy j smijuy, ura kryala u vidpovi: Kapitan skazav, o ce vakuumnyj vychor! Potim uznaje. A zaraz ja zvjau z kapita-

nom du! Peredaj jomu mij peleng!..Tya. Z nebuttia vynykaje holos Ohnieva turbotlyvyj, drunij: Ja sluchaju, uro. e ne uty joho? Znajla, kapitane, pouvsia torestvujuyj holos divyny. Vin zdorovyj Ja tut, Ivane, obizvavsia Andrij. De tut? zanepokojeno huknuv komandyr. omu ty ne povertajesia? Chiba ne znaje,

o kyse nezabarom zakinysia?.. Ne sersia, Ivane Ja ne mou. Sydu v prirvi. Ale zate velyezna udaa. Pidi mnoju

poklady amiku y e oho-nebu, ne znaju. Korote, palyvo je uro, jaki joho koordynaty? Sto trydcia dva! De ty vostannie hovoryv z namy? Bilia prozoroji stiny, v korydori mi dvoma hriadamy hir. Tam ja znajov tunu spo-

rudu. Buv u pidzemelli. Bezodnia tajemny! Pospiaj do mene. Ji po korydoru livoru Ty vypadkovo ne mary? zanepokojivsia Ohniev. Tobi ne pryverzlosia? Sam pobay! veselo huknuv Andrij. Ja du tebeV eteri poulosia vesele dzyannia dvyhuniv vsiudychoda

Dvisti hodyn tryvala napruena pracia. Ohniev i Savenko desiatky raziv pobuvaly biliaprirvy, perevoziay vid neji amik v nevelykomu kontejneri. Z dopomohoju nevelykych vybu-chovych patroniv vony rujnuvaly plasty zamerzloho hazu, potim pidijmaly na portatyvnomukrani i skladaly v kontejner. ura, jaka ve as erhuvala bilia rakety, pryjmala dorohocinnureovynu. Vona opuskala vnyz kiv, skonstrujovanyj navydkuru Ohnievym, a potim z dopo-mohoju lebidky pidijmala do liuka toplyvnych bakiv.

Kraplia za krapleju, kilogram za kilogramom napovniuvalysia baky. I o, nareti, t