16
18/02/2013 1 Cơ chế bệnh sinh Đái tháo đường týp 2 ThS.BS. Trần Thế Trung Bộ môn Nội Tiết Đại học Y Dược TP.HCM Slide 2 Đặc điểm Đái tháo đường típ 2 ĐTĐ típe 2 — chiếm 90-95% bệnh ĐTĐ Kết hợp đề kháng Insulin và giảm tiết Insulin: Đề kháng Insulin Béo phì (nhất là béo bụng/ tăng mỡ tạng) Ít vận động Ít nhiễm ceton trừ khi có stress nặng Giảm tiết Insulin Tế bào beta-tụy không tiết đủ insulin để bù trừ cho tình trạng đề kháng insulin. Tế bào beta suy giảm chức năng dần dần theo thời gian. Slide 3 Đặc điểm phân biệt Đái tháo đường típ 1 và típ 2 Đặc điểm Típ 1 Típ 2 Tuổi khởi phát Trẻ, thanh thiếu niên Thường > 40 Biểu hiện khởi phát Đột ngột Chậm Tiền căn gia đình Có thể có ĐTĐ típ 1 Thường có ĐTĐ típ 2 Cơ chế Không rõ; di truyền, tự miễn, virus Không rõ; di truyền Cặp sinh đôi <50% tương đồng ở sinh đôi cùng trứng 90% tương đồng ở sinh đôi cùng trứng Cân nặng Gầy, suy dinh dưỡng Béo phì, dư cân Kháng thể ICA, GAD-Ab Thường âm tính Insulin máu Giảm Có thể tăng, giảm Nhiễm ceton Thường, dễ dàng Ít khi

Bai giang co che sinh diabetes II

Embed Size (px)

DESCRIPTION

bài giảng cơ chế sinh bệnh đái tháo đường tuýp 2

Citation preview

  • 18/02/2013

    1

    C ch bnh sinhi tho ng tp 2

    ThS.BS. Trn Th TrungB mn Ni Tit

    i hc Y Dc TP.HCM

    Slide 2

    c im i tho ng tp 2

    T tpe 2 chim 90-95% bnh T

    Kt hp khng Insulin v gim tit Insulin:

    khng Insulin Bo ph (nht l bo bng/ tng m tng)

    t vn ng

    t nhim ceton tr khi c stress nng

    Gim tit Insulin T bo beta-ty khng tit insulin b tr cho tnh

    trng khng insulin.

    T bo beta suy gim chc nng dn dn theo thi gian.

    Slide 3

    c im phn bit i tho ng tp 1 v tp 2

    c im Tp 1 Tp 2

    Tui khi pht Tr, thanh thiu nin Thng > 40

    Biu hin khi pht t ngt Chm

    Tin cn gia nh C th c T tp 1 Thng c T tp 2

    C chKhng r; di truyn, t min, virus

    Khng r; di truyn

    Cp sinh i

  • 18/02/2013

    2

    Slide 4

    Nhng ri lon thng i km i tho ng tp 2

    Bo ph

    khng insulin

    Tng insulin mu

    Tng huyt p

    Gai en (Acanthosis Nigerians)

    Bnh l mch mu ln v nh

    PCOS (hi chng bung trng a nang)

    Slide 5

    Cc hormone ca ty

    Insulin (t bo beta tit) Kch thch thu nhn glucose vo t bo,

    do vy lm gim glucose mu

    Glucagon (t bo alpha tit) Kch thch phn gii glycogen v phng

    thch glucose, do vy lm tng nng glucose mu

    Glucagon v insulin hot ng phi hp cng nhau iu ha v duy tr nng ng mu.

    Slide 6

    Chc nng ca insulin

    Vn chuyn glucose vo t bo, cung cp nng lng cho c th Glucose l nng lng a thch

    ca hu ht t bo, l ngun nng lng duy nht cho t bo no.

    No + Hng cu hp thu glucose khng cn insulin

    Chuyn glucose thnh dng glycogen d tr ti c v gan

    Chuyn glucose d tha thnh dng m

    Ngn nga phn gii protein

  • 18/02/2013

    3

    Slide 7

    Tc dng ca insulin

    Michael Stumvoll et al,Pathogenesis of Type 2 Diabetes, Type 2 Diabetes Principles and Practice (2008)

    Slide 8

    Ngi khng i tho ng

    Insulin

    Tu

    C

    Glucose

    Tun hon

    Glucose v Insulin

    Carbohydrate

    M

    Slide 9

    Bnh nhn i tho ng tp 2

    Insulin

    Tu

    C

    Glucose

    Tun hon

    Glucose v Insulin

    Carbohydrate

    M

    Ri lon chc nng t bo beta tu v khng insulin

  • 18/02/2013

    4

    Slide 10

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Slide 11

    Vai tr yu t di truyn

    Tn sut i tho ng theo sc dn ti M: Caucasians: 2-4 %

    African-American 4-6%

    Mexican-American: 10-15%

    Pima Indians: 35%

    Yu t gia nh > Bo ph + gii + thi quen vn ng.

    Tn sut T tng nhanh nhng ngi/vng c chuyn i li sng sang phng ty nhanh. t vn ng

    Bo ph vng bng

    Slide 12

    Vai tr yu t di truyn

    Sinh i: Gen chim 60-90% kh nng b T

    Sinh i cng trng 70-90% ng b T

    Khc trng: 15-25%

    Nguy c tng theo thi gian sng.

    Tin cn gia nh (trc h) c i tho ng = Nguy c 40%.

    C cha + m cng b i tho ng = nguy c b i tho ng l 70%.

  • 18/02/2013

    5

    khng Insulin v ri lon chc nng t bo b

    khngInsulin

    Yu t c a, bo ph, li sng t vn ng

    Bnh i tho ng type 2

    IRRi lon chc nng t bo bb

    Rhodes CJ & White MF. Eur J Clin Invest 2002; 32 (Suppl. 3):313.

    Slide 14

    Cc yu t nguy c T tp 2

    1. Cn nng

    2. Phn b m

    3. t vn ng

    4. Tin s gia nh

    5. Chng tc, sc dn

    6. Tui

    7. Tin i tho ng

    8. Tin cn i tho ng thai k (n)

    www.mayoclinic.com

    Slide 15

    khng insulin

    Ri lon quan trng trong i tho ng tp 2

    Gim p ng sinh hc (ca cc m) vi insulin

    Yu t d bo i tho ng tp 2 mnh

    Lin quan cht vi bo ph

    1American Diabetes Association. Diabetes Care 1998; 21:310314.

    2Beck-Nielsen H & Groop LC. J Clin Invest 1994; 94:17141721. 3Bloomgarden ZT. Clin Ther 1998; 20:216231.

    4Haffner SM, et al. Circulation 2000; 101:975980. 5Boden G. Diabetes 1997; 46:310.

    Insulinresistance

    Glucose output Glucose uptake Glucose uptake

    Hyperglycemia

    Liver Muscle Adiposetissue

    IR

  • 18/02/2013

    6

    Slide 16

    Vai tr ca khng insulin

    khngInsulin

    Tng huyt p

    T Type 2

    RL tiusi huyt

    RL lipid mu

    TG, LDL

    HDL

    RL chc nngT bo ni mc Hin tng vim

    X va ng mch

    Bo bng

    Adapted from the ADA. Diabetes Care. 1998;21:310-314;Pradhan AD et al. JAMA. 2001;286:327-334.

    Slide 17

    khng insulin:Yu t Di truyn v Mc phi

    khng insulin = Phi hp Di truyn + Mc phi:

    Bo ph

    Thi quen n ung

    t tp vn ng

    Tnh trng bnh i tho ng (tp 2) xut hin cng lm xu thm tnh trng khng insulin:

    Tng nng FFA (acid bo t do)

    Tng ng huyt

    => C th o ngc (ci thin nhng khng bnh thng hon ton) nu kim sot tt ng huyt.(10% n 75% theo cc nghin cu)

    Di truyn(gen)

    Slide 18

    C ch khng insulin

    Ba khu c th lin quan: Th th insulin

    Nhng thnh phn ca th th (IRS-1, IRS-2)

    B phn vn chuyn glucose [phosphatidylinositol-3-kinase (PI-3-kinase) v glucose transporter isoform (Glut-4)]

  • 18/02/2013

    7

    Slide 19

    C ch khng insulin

    Gim s lng th th insulin mng t bo:

    Ngi bo ph v ngi ri lon dung np glucose (do tng insulin mu).

    Bnh nhn i tho ng bo ph v khng bo ph.

    Cn gim < 10-20% so vi bnh thng mi nh hng n nhy cm insulin.

    Slide 20

    khng insulin:Yu t Di truyn

    Nhng gen c kh nng lin quan khng insulin:

    insulin receptor, Glut-4, glycogen synthase, PI-3-

    kinase

    C ch a gen phc tp:

    Vai tr ca tng gen n l rt hn ch

    C s cng hng nu kt

    hp nhiu gen, km vi yu t mi trng hoc yu t khc nh tng FFA

    Nhng gen lin quan n bnh sinh i tho ng tp 2

    Slide 21

    o lng khng insulin

    C nhiu phng php:

    Ly mu lin tc o insulin/glucose1

    Tiu chun vng nhng km thc hnh, khng p dng

    rng ri c

    o insulin/glucose mt ln2

    n gin, t mt mu mu lc i (o insulin v glucose)

    D p dng cho s lng ln

    1Bergman RN, et al. Eur J Clin Invest 2002; 32 (Suppl. 3):3545.

    2Matthew s DR, et al. Diabetologia 1985; 28:412419.

  • 18/02/2013

    8

    Slide 22

    o lng khng insulin

    Vng eo l mt chs lm sng tt phn nh khng insulin.-Nam > 90 cm-N > 80 cm

    Slide 23

    Ri lon chc nng t bo beta

    Ri lon quan trng trong i tho ng tp 2

    Gim kh nng bi tit insulin ca t bo beta ty p ng vi tnh trng ng huyt cao

    b

    b

    b

    b

    DeFronzo RA, et al. Diabetes Care 1992; 15:318354.

    Slide 24

    Ri lon chc nng bi tit insulin bnh nhn i tho ng tp 2

    Gim nh tit sm v mun bnh nhn i tho ng tp 2 khi lm nghim php kp glucose cc mc 7.5, 10 v 15 mmol/L.

    Vivian Fonseca and Jennifer John-Kalarickal. Type 2 Diabetes Mellitus: Epidemiology, Genetics, Pathogenesis, and Clinical Manifestations. Principles of Diabetes Mellitus 2nd (2010)

  • 18/02/2013

    9

    Slide 25

    Suy chc nng t bo beta xy ra trc khi bnh i tho ng c chn on

    Time from diagnosis (years)

    Up to 50% loss

    100

    80

    60

    40

    b-c

    ell

    fun

    cti

    on

    (%

    )

    20

    0

    Diagnosis

    -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 1 2 3 4 5 6

    Holman RR. Diabetes Res Clin Prac 1998; 40 (Suppl.):S21S25.

    Slide 26

    Thay i chc nng t bo beta

    Marc Prentki and Christopher J. Nolan.Islet b cell failure in type 2 diabetes. J. Clin. Invest. 116:18021812 (2006)

    Slide 27

    C ch suy t bo beta

    Tng glucose ko di

    Tng bi tit insulin b tr1,2

    Tng nng FFA

    Ng c glucose(Glucotoxicity)2

    Ty

    Ng c m (Lipotoxicity)3

    Ri lon chc nng t bo b

    1Boden G & Shulman GI. Eur J Clin Invest 2002; 32:1423.

    2Kaiser N, et al. J Pediatr Endocrinol Metab 2003; 16:522.

    3Finegood DT & Topp B. Diabetes Obes Metab 2001; 3 (Suppl. 1):S20S27.

  • 18/02/2013

    10

    Slide 28

    Nhng thay i trong bi tit insulin bnh nhn i tho ng tp 2

    Gim kh nng tit insulin

    Gim nhy ca t bo beta vi glucose

    Mt pha tit insulin sm vi glucose

    Tng phng thch proinsulin

    Mt nhp iu bi tit bnh thng

    Thay i hnh thi hc (gim khi lng t bo beta; lng ng amyloid)

    Slide 29

    khng insulin v Suy t bo beta

    Slide 30

    Chc nng t bo beta v khng insulin

    ng cong biu

    din mi lin h

    gia chc nng

    t bo beta v

    nhy insulin trn

    nhng nhm i

    tng khc nhau.T2DM: i tho ng

    tp 2; IGT: Ri lon dung

    np glucose; NGT: Dung

    np glucose bnh

    thng

    Michael Stumvoll et al,Pathogenesis of Type 2 Diabetes, Type 2 Diabetes Principles and Practice (2008)

  • 18/02/2013

    11

    Slide 31

    Normal

    Din tin t nhin ca bnh i tho ng tp 2

    Impaired glucose

    tolerance

    Type 2 diabetes

    Fasting plasma glucoseInsulin sensitivityInsulin secretion

    Insulin sensitive

    Normal insulin secretion

    Normoglycaemia

    Hyperglycaemia

    -cell exhaustion

    Insulin resistance

    Late type 2 diabetes

    complications

    Adapted from Bailey CJ et al. Int J Clin Pract 2004;58:867876. Groop LC. Diabetes Obes Metab 1999;1 (Suppl. 1):S1S7.

    Insulin resistance

    Slide 32

    o lng Chc nng t bo b

    nh gi chnh xc chc nng t bo b: phc tp, kh p dng lm sng

    nh gi bng m hnh HOMA (Homeostasis model assessment) l cch n gin c tnh chc nng t bo b2

    i khi dng t l (Proinsulin:insulin) nh gi s ri lon chc nng t bo b1

    1Matthew s DR, et al. Diabetologia 1985; 28:412419.

    2Bergman RN, et al. Eur J Clin Invest 2002; 32 (Suppl. 3):3545.

    Slide 33 Garber A. J Am Osteopath Assoc 2011;111:S20-S30

    Chc nng t bo beta vTc dng ca GLP-1

  • 18/02/2013

    12

    Slide 34

    Sn xut glucose t gan (HGO)

    Khi nhn i qua m, glucose mu c duy tr ch yu do glucose t gan (90%) vi tc khong 1.8-2.2 mg/kg/pht.

    Bnh nhn i tho ng, mc ng huyt i tng quan vi HGO.

    Yu t tng thm HGO:

    khng insulin ca gan

    Thiu insulin tng i

    Tng nng glucagon mu

    Tng nng tin cht tn to glucose

    Tng nng acid bo t do (FFA)

    Slide 35

    C ch tng glucose mu i

    No hp thu phn ln glucose khi i (50-60%).

    C ch ng gp tiu th 15-20% glucose lng lc i.

    Tng ng huyt lc i ch yu c ngun gc do tng sn xut glucose t gan.

    Slide 36

    C ch tng glucose mu sau n

    Sau n, glucose mu c hp thu vo:

    Gan: th u < 10%, tng cng 20-35%.

    Phn ln cc m ngoi bin (50-60% c)

    Yu t ng gp vo tng ng huyt sau n:

    Tng lng cung glucose: t thc n v t gan

    Gim thu nhn glucose vo c (do khng insulin)

    Gim thu nhn glucose vo gan gim

  • 18/02/2013

    13

    Slide 37

    Gen v Phng nga i tho ng

    T tp 2 l c th phng nga:

    Duy tr cn nng ph hp

    Hot ng th lc

    Pht hin gen s lm sng t c ch sinh bnh

    iu tr phng nga tp trung vo nhm nguy c cao

    Liu xt nghim gen c gip ngn nga bnh?

    Hiu bit c dn n thay i hnh vi ?

    Slide 38

    Gen v Phng nga i tho ng

    Thch thc v kh khn bao gm:

    Gi tr tin on thp

    Din gii v s dng thng tin nguy c?

    Kh khn din t kt qu phn tch (a) gen

    C th dn n khng hong tinh thn

    Phn bit i x trong bo him v tuyn dng

    Tnh bo mt v th phi

    Tc ng th trng xt nghim gen

    Slide 39

    Nhng ri lon/ch iu tr trong bnh i tho ng tp 2

    PPAR-gamma (bit ha t bo m)

    IRS1 (th th insulin)

    Glucagon synthase

    TCF7L2 (tng hp glucagon)

    Glucagon

    GLP-1 (kch thch tit insulin)

    DPP-IV (thoi ging GLP-1)

  • 18/02/2013

    14

    Slide 40

    Nhng ro cn trong t mc tiu kim sot ng huyt

    Khng t c mc tiu khc phc nhng c ch sinh bnh!

    Slide 41

    Lm th no ci thin vic iu tr v t kt qu tt ?

    Nhm n khc phc nhng ri lon trong c ch sinh bnh, trong bao gm tnh trng khng insulin.

    Del Prato S, et al. Int J Clin Pract 2005; 59:13451355.

    Slide 42

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

  • 18/02/2013

    15

    Slide 43

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Tm sot gen, xp loi nguy c-Xc nh c ch ri lon-Bin php phng nga

    -Hng dn iu tr-C th ha iu tr

    Slide 44

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Li sng-Bo ph

    -Vn ng-Ch n

    Slide 45

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Thay i li sng:-Bo ph-Vn ng-Ch nThuc:-PPAR (TZD)

    -Metformin

  • 18/02/2013

    16

    Slide 46

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    khng insulin

    i tho ng tp 2

    Suy t bo beta

    Li sng-Bo ph-Vn ng

    -Ch n

    Thuc-SU, glinides-GLP-1

    -DDP-IV-Insulin

    Slide 47

    Kt lun

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2:

    Ri lon bi tit insulin + Ri lon tc dng insulin

    Ri lon chc nng t bo beta+ khng insulin

    Yu t di truyn + yu t mi trng (li sng)

    khng insulin xy ra cc m: gan, c, m.

    Tng ng huyt v FFA cng lm tng khng insulin.

    Bnh i tho ng (ch) xut hin khi chc nng t bo beta suy gim.