Embed Size (px)
Citation preview
Araling Panlipunan
Unang Markahan – Modyul 6:
Kalagayang Ekolohikal ng Asya
7
ii
Araling Panlipunan– Ikapitong Baitang Alternative Delivery Mode Unang Markahan – Modyul 6: Kalagayang Ekolohikal ng Asya Unang Edisyon, 2020 Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Nicolas T. Capulong, PhD, CESO V
Ronilo AJ K. Pirmo, PhD, CESO V
Librada M. Rubio, PhD.
Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon III
Office Address: Matalino St. D.M. Government Center, Maimpis, City of San Fernando (P) Telephone Number: (045) 598-8580 to 89 E-mail Address: [email protected]
Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul
Manunulat: Dionalyn U. Dimagiba /Lourdes F. Galang/ Daisybel C. Reyes
Tagasuri ng Nilalaman: Angelica M. Burayag PhD / Virgilio L. Laggui PhD /
Eva Fe Taclibo PhD / Rizaldy Aglipay
Tagasuri ng Wika: Edwin T. Marcos EdD / Marie Anne Ligsay PhD/
Bennedick Viola / Anastacia M. Victorino PhD
Tagasuri sa ADM: Jovannie B. Belmonte
Tagasuri ng Paglapat/Pagguhit: Jovannie B. Belmonte
Tagaguhit: Erica De Guzman Angeles/ Dinah Yvonne U. Dimagiba
Maesie T. dela Peña
Tagalapat: Lourdes F. Galang / Joyce O. Saraza
Tagapamahala: Nicolas T. Capulong PhD, CESO V
Librada M. Rubio PhD
Angelica M. Burayag PhD
Nestor Nuesca EdD
Gregorio C. Quinto, Jr. EdD
Rainelda M. Blanco PhD
Agnes R. Bernardo PhD
Virgilio L. Laggui PhD
Agnes R.Bernardo PhD
Virgilio L. Laggui PhD
III
7
Araling Panlipunan Unang Markahan – Modyul 6:
Kalagayang Ekolohikal ng Asya
iv
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:
Malugod na pagtanggap sa asignaturang Araling Panlipunan 7 ng Alternative
Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Kalagayang Ekolohikal ng Asya.
Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga
edukador mula sa pampubliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang
gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang
itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.
Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa
mapatnubay at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan,
bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang
mga kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.
Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang
kahong ito sa pinakakatawan ng modyul:
Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang
mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan
at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang
sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at
gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa
modyul.
Para sa mag-aaral:
Malugod na pagtanggap sa Araling Panlipunan 7 ng Alternative Delivery Mode
(ADM) Modyul ukol sa Kalagayang Ekolohikal ng Asya.
Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin.
Sa pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at
magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na
ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga
kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay
nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay.
Mga Tala para sa Guro
Ito'y naglalaman ng mga paalala,
panulong o estratehiyang magagamit sa
paggabay sa mag-aaral.
v
Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin
nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan.
Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.
Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.
Alamin
Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga
dapat mong matutuhan sa modyul.
Subukin
Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung
ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng
tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.
Balikan
Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral
upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.
Tuklasin
Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay
ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad
ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.
Suriin
Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling
pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.
Pagyamanin
Binubuo ito ng mga gawaing para sa
malayang pagsasanay upang mapagtibay ang
iyong pang-unawa at mga kasanayan sa
paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot
mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.
Isaisip
Naglalaman ito ng mga katanungan o
pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.
Isagawa
Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong
sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman
o kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.
Tayahin
Ito ay gawain na naglalayong matasa o
masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.
vi
Karagdagang
Gawain
Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
panibagong gawain upang pagyamanin ang
iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang
aralin.
Susi sa Pagwawasto
Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat
ng mga gawain sa modyul.
Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:
Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:
1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang
marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito,
huwag mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka
rin humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa
iyong isipang hindi ka nag-iisa.
Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng
makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!
Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa
paglikha o paglinang ng modyul na ito.
1
Alamin
Ang Modyul na ito ay ginawa at isinulat para sa iyong kapakinabangan. Ito
ay upang matulungan kang unawain ang mga araling tinatalakay sa Araling
Panlipunan Baitang 7.
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO:
Naipapahayag ang kahalagahan ng pangangalaga sa timbang na kalagayang
ekolohiko ng rehiyon.
Ang modyul na ito ay nahahati sa tatlong aralin:
Leksyon 1 – Kalagayang Ekolohikal ng Asya
Leksyon 2 – Mga Suliraning Pangkapaligiran sa Asya
Leksyon 3 – Kahalagahan ng Balanseng Kalagayang Ekolohikal
Pagkatapos ng modyul na ito, inaasahang malinang mo ang mga sumusunod:
1. natutukoy ang kalagayang ekolohiko ng mga rehiyon sa Asya at ang mga
dahilan ng pagkasira nito;
2. nasusuri ang mga suliraning pangkapaligiran at epekto nito sa pamumuhay
ng mga Asyano;
3. naipapahayag ang kahalagahan ng pangangalaga sa timbang na kalagayang
ekolohiko ng rehiyon; at
4. nakapagmumungkahi ng pamamaraan sa paglutas ng mga suliraning
pangkapaligiran.
Mga Tala para sa Guro Kailangang gumamit ng mga pamprosesong tanong upang
maiugnay ang natapos na aralin tungo sa bagong aralin. Ituro ang konsepto ng araling ito sa pamamagitan ng mga malikhaing pamamaraan na makikita sa mga gawain sa modyul na ito. Makikita rin sa huling bahagi ng modyul na ito ang mga rubric na gagamitin sa pagmamarka sa ilang mga gawain.
2
Subukin
Panuto: Isulat ang titik ng tamang sagot sa inilaang sagutang papel.
1. Isa itong komunidad ng mga buhay na organismo at di-buhay na bagay sa
kanilang kapaligiran na nakikipag-ugnayan sa isa’t isa bilang isang sistema.
A. ekolohiya
B. ekosistema
C. kapaligiran
D. siyensya
2. Ang sumusunod ay mga dahilan kung bakit patuloy na nababawasan ang natural
na ekosistema sa kasalukuyan MALIBAN sa:
A. Pagbabago ng klima
B. Pagtatanim ng halaman
C. Pagtaas ng populasyon
D. Polusyon sa tubig
3. Ito ay tumutukoy sa pagkaubos at pagkawala ng mga puno sa gubat.
A. climate change
B. deforestation
C. polusyon
D. urbanisasyon
4. Pagbabago ng klima o panahon dahil sa pagtaas ng greenhouse gases na
nagpapainit sa mundo.
A. climate change
B. deforestation
C. polusyon
D. urbanisasyon
5. Ito ay isa rin sa dahilan ng pagkasira ng lupa kung saan hindi nakasasapat ang
kapasidad ng damuhan sa laki ng kawan ng hayop.
A. deforestation
B. overgrazing
C. polusyon
D. urbanisasyon
6. Ito ay tumutukoy sa balanseng ugnayan sa pagitan ng mga bagay na may buhay
at kanilang kapaligiran.
A. climate change
B. ecosystem
C. ecological balance
D. polusyon
3
7. Suliraning pangkapaligiran kung saan nagkakaroon ng kontaminasyon sa lupa,
tubig at hangin na lubhang mapanganib sa tao at mga organismo.
A. climate change
B. ecosystem
C. ecological balance
D. polusyon
8. Ang mga sumusunod ay masamang epekto ng paglaki ng populasyon sa
kalikasan MALIBAN sa:
A. Dumadami ang nangangalaga sa kalikasan. B. Nagbubunsod ng kontaminasyon at polusyon sa mga hangin, tubig at
lupa. C. Mas mataas na pangangailangan ng mga likas na yaman.
D. Pagtatayo ng mga subdibisyon sa mga sakahan at mabundok na lugar na
sumisira sa tirahan ng mga hayop.
9. Isang proseso ng pagiging urbanong lugar ng isang rural na bayan dulot ng
paglipat ng mga tao at pagdami ng imprastraktura.
A. climate change
B. deforestation
C. polusyon
D. urbanisasyon
10. Ang mga sumusunod ay dahilan ng mabilis na pagkawala ng biodiversity
MALIBAN sa:
A. Patuloy na pagtaas ng populasyon.
B. Pagkakalbo ng kagubatan.
C. Pagtatanim ng mga halaman at puno.
D. Walang habas na pagkuha ng likas na yaman.
11. Libo-libong tao ang nakiisa sa tinatawag na Earth Hour upang mabawasan ang
pagtaas ng katamtamang temperatura sa daigdig. Alin sa sumusunod na mga
suliraning pangkapaligiran ang nais tugunan sa pahayag?
A. deforestation
B. ecological balance
C. global warming
D. habitat
12. Ito ang pangunahing epekto ng pagkasira at pagkatuyo ng lupa.
A. Kakulangan sa pagkain at panganib sa kalusugan.
B. Malawakang pagbaha.
C. Pagkakalbo ng mga kagubatan.
D. Patuloy na pagtaas ng populasyon.
13. Isa sa suliraning kinakaharap sa kasalukuyan ay ang pagtaas ng produksiyon
ng basura. Alin sa mga sumusunod ang pangunahing epekto ng suliraning ito?
A. Kakulangan sa pagkain.
B. Pagkakasakit ng tao at polusyon sa paligid.
C. Pagkakalbo ng kagubatan.
D. Pagtaas ng temperatura ng daigdig
4
14. Ang sumusunod na mga pangungusap ay nakatutulong sa pangangalaga ng
kapaligiran MALIBAN sa:
A. Pagtatanim ng mga puno.
B. Pagsali sa mga proyektong Clean and Green at Bantay Kalikasan.
C. Pagtatapon ng basura sa ilog at mga kanal.
D. Paghihiwalay ng mga basura.
15. Alin sa mga sumusunod na pamayanan ang nagpapakita ng HINDI pagsunod sa
mga panuntunang pinaiiral ukol sa pangangalaga nang kapaligiran?
A. Ang Barangay Mapayapa na regular na naglilinis ng mga kanal sa kanilang
komunidad.
B. Ang Barangay Maligaya kung saan walang sistema ang pagtatapon ng
basura.
C. Ang Barangay Malaya na nagkakaisa sa paghihiwalay ng kanilang mga
basura.
D. Ang Barangay Mabuhay na nagpapatupad ng mga proyektong
pangkalikasan sa kanilang komunidad.
Mahusay! Kung marami kang nasagot sa bahaging ito ng modyul ay
madali mong maiintindihan ang nakapaloob ditong aralin. Kung mababa
naman ang nakuha mong marka ay dapat pagsumikapang mas maintindihan
pa ang aralin sa pamamagitan ng pagbabasang mabuti sa mga teksto at
pagsasagawa ng mga dinesenyong gawin.
5
Aralin
1 Kalagayang Ekolohikal
ng Asya
Sa nakaraang aralin, natuklasan mo ang implikasyon
ng mga likas na yaman ng Asya sa pamumuhay ng mga
Asyano. Sa iyong pagtuklas, naitanong mo ba sa iyong sarili
kung ano ang hindi mabuting dulot ng labis na paglinang ng
likas na yaman sa kapaligiran? Ano ang kahalagahan ng
pangangalaga sa timbang na kalagayang ekolohikal ng Asya?
Bago mo tuklasin ang kasagutan sa mga katanungan na ito,
mahalagang balikan mo ang iyong mga natutuhan sa
nakaraang aralin upang lubos mong maunawaan ang mga
paksa na tatalakayin sa bagong aralin.
Balikan
Sa nakaraang aralin tinalakay natin ang mga likas na yaman ng Asya at ang
implikasyon nito sa pamumuhay ng mga Asyano. Suriin ang larawan sa ibaba at
sagutin ang sumusunod na mga katanungan. Isulat ang sagot sa inilaang sagutang
papel.
6
Mga Gabay na Tanong:
1. Anong uri ng mga likas na yaman ang makikita sa larawan?
2. Sa anong rehiyon o bansa sa Asya sagana ang mga ito?
3. Ano ang maaaring idulot kapag hindi wasto ang paggamit ng mga likas na
yaman?
4. Sa iyong palagay, matutugunan ba ng mga bansa ang kanilang mga
pangangailangan sa darating na panahon kung patuloy ang pagdami ng tao sa
Asya?
5. Bilang isang mag-aaral, ano ang iyong maitutulong upang malinang nang wasto
ang ating mga likas na yaman?
Tuklasin
SULIRANIN-ALAMIN
Panuto: Punan ang tsart sa ibaba ng mga alam mong suliraning pangkapaligiran na
nararanasan sa ating bansa. Maaaring magbasa ng pahayagan, manuod ng balita
sa telebisyon o magsaliksik sa Internet. Isulat ang iyong mga nalaman sa inyong
sagutang papel.
Suliranin blg. 1
Suliranin blg. 2
Suliranin blg. 3 Suliranin blg. 4
7
Mga Gabay na Tanong:
1. Ano-ano ang mga suliraning pangkapaligiran sa Pilipinas na
natuklasan mo?
2. Sa paanong paraan nakakaapekto ang mga ito sa buhay natin?
3. Ano-ano kaya ang maaaring solusyon upang matigil ang mga
suliraning ito?
4. Ano ang maaari mong magawa upang makatulong na mabawasan
ang masamang epekto ng mga suliraning ito?
Suriin
Basahin at unawain ang teksto at mga balangkas ng kaisipan tungkol sa kalagayang
ekolohikal ng Asya.
KALAGAYANG EKOLOHIKAL NG ASYA
Ang Asya ay itinuturing na pinakamalaking kontinente sa
buong daigdig. Tinatayang sakop nito ang sangkatlong (1/3) bahagi ng
kabuuang lupa ng mundo. Dito rin matatagpuan ang iba’t ibang uri
ng biodiversity dahil sa lawak ng kabuuang sukat ng kontinenteng ito.
Natatangi ang Asya sa taglay nitong mga ecosystem o komunidad ng
mga may buhay na organismo at di-buhay na bagay sa kanilang
kapaligiran na nakikipag-ugnayan sa isa’t isa bilang isang sistema.
Makikita rito ang napakaraming uri ng mga bagay na may buhay na
bumubuo sa kapaligiran at kalikasan na patuloy na nililinang ng tao
upang mapaunlad ang kani-kanilang pamumuhay at kabuhayan.
Ngunit sa patuloy na pagtaas ng bilang ng populasyon at patuloy na pagtaas
ng demand sa mga pangunahing pangangailangan, hindi maiiwasan ang mga
pangamba sa panganib ng unti-unting pagkasira ng kalikasan sa mga rehiyong
kabilang dito upang matugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan. Isang
malaking hamon sa bawat bansa ang agarang pagtugon sa mga suliraning pang-
ekolohikal at pangkapaligiran na kinahaharap upang mapanatili ang timbang na
kalagayang ekolohiko ng mga rehiyon sa Asya para mapigilan ang tuluyang
pagkawasak ng kalikasan.
Paano nga ba matutugunan ang suliraning ito? Ano-ano ang mga salik na
kaakibat ng mga suliraning ito? Tunghayan ang balangkas ng kaisipan upang lubos
na maunawaan, ang mga konseptong nakapaloob sa paksa.
8
Epekto ng Malaking Populasyon sa Kalikasan
Sa patuloy na paglaki ng populasyon ng tao ay maituturing ito na
pangunahing sanhi ng iba’t ibang suliraning pangkapaligiran sa Asya maging sa
buong mundo. Tunghayan ang one cause and multiple effects diagram
MGA SULIRANING PANGKAPALIGIRAN SA ASYA
Pagkasira ng Lupa
Malaki ang bahaging ginagampanan ng lupa upang patuloy na mabuhay at
makapamuhay ang mga tao. Nakaasa sa kapakinabangan o productivity ng lupa ang
mga agrikultural na produkto na siyang bumubuhay at tumutustos sa kabuhayan
ng mga mamamayan.
Pagtaas ng pangangailangan sa likas na
yaman at demand para sa pagkain
Pangangailangan ng sapat na espasyo na
dahilan upang gawing subdibisyon ang
mga sakahan at bundok PAGLAKI NG
POPULASYON Pagtaas ng produksyon ng basura na
nagbubunsod ng polusyon sa hangin, lupa
at tubig.
Suliraning Pang-ekolohikal at
Pangkapaligiran
Pagkasira ng
lupa
Siltasyon
Salinization
Desertification
Overgrazing
Pagkawala ng
biodiversity Urbanisasyon
Pagkasira ng
kagubatan
Deforestation
Pagkasira ng
mga habitat
Polusyon
Problema sa
solidwaste at
wastewater
Pagbaha
Pagtaas ng
populasyon
Pagbabago ng
klima
Pagguho ng
lupa
Erosyon ng
lupa
9
Ang lupa ay isa sa pangunahing pinagkukunan ng mga mahahalagang
pangangailangan ng tao tulad ng pagkain. Subalit dahil sa mataas na pagkonsumo
ng tao ay nakararanas ang rehiyon ng Asya ng matinding suliranin gaya ng
salinization, siltasyon, desertification, at overgrazing.
Tunghayan ang talahanayan na nagpapakita ng ilan sa mga suliranin sa lupa
na kinakaharap sa kasalukuyan.
Salinization
pagkakaroon o
paglitaw ng asin sa
ibabaw ng lupa.
Desertification
tuluyang pagkatuyo at
pagkawala ng
sustansya ng
matabang lupa
Overgrazing
hindi pagkasapat ng
kapasidad ng
damuhan sa laki ng
kawan ng hayop.
Halimbawa:
Bangladesh (33% ng
mamamayan nito ang
nakikinabang sa mga
ilog na ito)
Halimbawa:
China (358, 800 km2
na desertified na
lupain)
Jordan, Iraq,
Lebanon, Syria at
Yemen
Halimbawa:
Hilagang Iraq, Saudi
Arabia maging sa
bansang Oman
Maaaring Bunga: Ang pagkasira at pagkatuyo ng lupa ay magdudulot ng
matinding suliranin gaya ng kakulangan sa pagkain, krisis sa kabuhayan at
maging panganib sa kalusugan.
Urbanisasyon
Ang patuloy na pagtaas ng bilang ng populasyon sa mga lungsod ay
nangangahulugan din ng pagtaas ng demand ng pangangailangan ng mga tao dito.
Kaakibat nito ang pagkakaroon ng mga depressed areas o nakalulunos na lugar na
naging sanhi ng iba’t ibang suliraning pangkapaligiran gaya ng polusyon sa hangin,
polusyon sa tubig, polusyon sa lupa, noise pollution, panganib sa kalusugan,
problema sa solid waste at wastewater.
Panganib sa
kalusugan
URBANISASYON
Pagdami ng
Depressed
Areas
Problema sa
wastewater
at solidwaste
Polusyon
Hangin Tubig
Noise
Pollution
10
Pagkawala ng Biodiversity
Tinuturing ang kontinente ng Asya bilang isa sa may
pinakamayamang biodiversity sa buong mundo. Ang biodiversity ay
tumutukoy sa pagkakaiba-iba ng anyo ng lahat ng may buhay na
bumubuo sa kalikasan. Matatagpuan ang pinakamaraming species ng
mga isda, amphibian, reptile, ibon at mammal sa China, India, Thailand,
Indonesia maging sa Malaysia. Gayunpanman, sa rehiyon ng Asya rin
nakapagtala ng pinakamabilis na pagkawala ng biodiversity.
Dahilan ng Pagkawala ng Biodiversity
Pagkasira ng Kagubatan
Malaking suliraning pangkapaligiran at pang-ekolohikal ang deforestation o
tahasang pagkawasak ng kagubatan. Dahil dito, tuluyang nababawasan ang likas
na yaman ng kagubatan kung saan maging ang natural ecosystem ay lubos ding
naaapektuhan.
Kasabay ng pagkawasak ng kagubatan, ang pagkawala ng tirahan o natural
habitat ng iba’t ibang species na magiging dahilan ng kanilang pagkaubos. Ang
pangunahing sanhi ng problemang ito ay pagkakaingin, pagpuputol ng puno at
pagkasunog ng kagubatan.
5. Introduksiyon ng mga hindi likas na species
3. Pag-aabuso sa lupa
6. Polusyon sa kapaligiran
4. Pagkasira ng kagubatan (deforestation)
2. Walang-habas na paggamit ng likas na yaman
1. Patuloy na pagtaas ng populasyon
pagguho
ng lupa
pagbaha siltasyon
sedimentasyon
erosyon
ng lupa
11
Pagbabago ng Klima
Isa sa malubhang suliraning kinakaharap sa kasalukuyan ang climate
change. Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng pandaigdigan o
rehiyonal na klima na maaaring dulot ng likas na pagbabago o aktibidad ng tao.
Isa sa pangunahing aspekto ng pagbabago
ng klima ay ang global warming o pagtaas ng
temperatura ng daigdig. Ang gawain ng tao ay
nagdudulot ng pagtaas ng carbon dioxide at iba
pang greenhouse gases (GHGs). Ang GHGs na
ito ang nagkukulong ng init sa mundo. Ilan sa
mga dahilan ng climate change ay ang usok
mula sa sasakyan, pagputol ng puno na siya
sanang mag-aalis ng carbon dioxide.
KAHALAGAHAN NG BALANSENG KALAGAYANG EKOLOHIKAL
Tinuturing ang usapin sa ecological balance bilang isang malubha at
pandaigdgang suliranin. Ang ecological balance ay tumutukoy sa balanseng
kalagayang ekolohikal ng pamayanan ng mga species na nakikipag-ugnayan sa
bawat isa bilang isang sistema. Mahalaga ang balanseng ito upang mapanatili ang
likas na interaksyon ng iba’t ibang species at kanilang kapaligiran na magiging
dahilan upang mapanatili ang dami ng kanilang lahi.
Ang balanseng kalagayang ekolohikal na ito ay nasisira dahil sa iba’t ibang
sanhi. Ang mabilis na paglaki ng populasyon sa daigdig, gawaing industriyal at labis
na paggamit ng mga likas na yaman ay ang mga pangunahing sanhi nito. Malaki
ang magiging epekto nito sa
pangkalahatang kalidad ng
kapaligirang pandaigdig kung patuloy
na ipagsasawalang-bahala ang
suliraning ito. Mahalaga na
mapagtuunan ng pansin ang
suliraning pang-ekolohikal na ito at
makapagsagawa ng mga hakbang
upang hindi tuluyang lumala ito. Ilan
dito ay wastong paglinang at paggamit
ng mga likas na yaman, pagkontrol sa
pagdami ng populasyon at
pangangalaga sa kalikasan.
Mahusay! Natuklasan mo na ang kalagayang ekolohikal ng Asya, gayundin ang
mga suliraning pangkapaligiran at pang-ekolohikal na kinakaharap sa kasalukuyan.
Napagtagumpayan mo rin ang paunang gawaing patungkol sa bagong konsepto at mga
kasanayan nito. Handa ka na ba sa mga pagsasanay na magpapatibay sa iyong pag-
unawa at mga kasanayan sa paksa? Halina at ang iyong kaalaman ay pagyamanin!
12
Pagyamanin
A. HAPPY FACE OR SAD FACE
Panuto: Basahin ang pahayag sa bawat bilang. Iguhit ang mukhang sasagot sa
bawat pahayag sa iyong sagutang papel.
1. Sa tulong ng likas na yaman, patuloy na napauunlad ng tao ang
kanilang kabuhayan.
2. Patuloy na nababawasan ang mga natural ecosystem sa Asya.
3. Pagtaas ng produksiyon ng basura bunsod ng pagdami ng
populasyon.
4. Pakikiisa sa mga programa na nangangalaga sa kagubatan at sa
mga hayop na nakatira dito.
5. Pagdami ng mga mahihirap na lugar o depressed areas.
6. Pagtaas ng carbon dioxide at iba pang greenhouse gases (GHGs).
7. Wastong paggamit at paglinang ng likas na yaman.
8. Pagsasagawa ng tamang pamamaraan ng pagtatapon ng basura.
9. Pagtatanim ng halaman at mga puno.
10. Pagtatapon ng basura sa ilog at lawa.
B. MAGTAPATAN TAYO!
Panuto: Paghambingin ang mga salita o terminolohiya sa Hanay A at Hanay B. Isulat
ang titik ng tamang sagot sa iyong sagutang papel.
Hanay A Hanay B
____ 1. Tirahan ng mga hayop at iba pang mga bagay
____ 2. Timbang na ugnayan sa pagitan ng mga
bagay na may buhay at ang kanilang
kapaligiran
____ 3. Pagdami ng deposito ng banlik na dala ng
umaagos na tubig sa isang lugar
____ 4. Tawag sa lupang may mataas na lebel ng
alkaline.
____ 5. Hindi pagkasapat ng kapasidad ng damuhan
sa laki ng kawan ng hayop.
a. Alkalinization
b. Biodiversity
c. Ecological Balance
d. Habitat
e. Kapaligiran
f. Overgrazing
g. Salinization
h. Siltation
13
C. DAYAGRAM NG SBS (SANHI-BUNGA-SOLUSYON)
Panuto: Punan ng kasagutan ang dayagram ng sanhi-bunga-solusyon. Gamitin ang
nabasa mong sanaysay patungkol sa suliraning pang-ekolohikal at pangkapaligiran
bilang gabay. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
D. DALAWANG PAGPIPILIAN
Panuto: Basahin ang pahayag sa bawat bilang. Piliin ang tamang sagot na nasa loob
ng panaklong. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Natatangi ang kontinente ng (Asya / Antartika) sa taglay nitong ecosystem.
2. Ang (paglaki / pagliit) ng populasyon ay nagdudulot ng pagtaas sa produksyon
ng basura.
3. Kasabay ng pagdami ng (mayayaman / mahihirap) na lugar o depressed areas
ang panganib sa kalusugan.
4. Ang biodiversity ay tumutukoy sa (pagkakaiba-iba / pagkakamukha-mukha) ng
anyo ng lahat ng may buhay na bumubuo sa kalikasan.
5. Ang mga aktibidad ng tao ay nagdudulot ng pagtaas ng carbon dioxide at iba
pang (redhouse gases / greenhouse gases).
6. Ang (pagbaba / pagtaas) ng temperatura ng daigdig ay tinatawag na global
warming.
7. Ang climate change ay tumutukoy sa (pagbabago / hindi pagbabago) ng klima.
8. Ang mga dating sakahan ay ginagawang (subdibisyon / tirahan ng hayop) dahil
sa matinding pangangailangan ng espasyo bunsod ng mataas na populasyon.
9. Isa sa mga dahilan kung bakit patuloy ang pagkawala ng biodiversity ay ang
(wasto / walang-habas) na pagkuha at paggamit ng likas na yaman.
10. (Mabuti / Masama) ang naidudulot ng deforestation sa natural ecosystem ng
rehiyon.
SANHI BUNGA SOLUSYON
___________
___________
___________
___________
___________
___________
___________
___________
_________
PATULOY NA
PAGTAAS NG
POPULASYON
14
E. BIODIVERSITREE
Panuto: Isa-isahin ang mga dahilan ng mabilis na pagkawala ng biodiversity. Pumili
ng tatlo sa iyong sagot at magbigay ng sariling mungkahing solusyon o paglutas ng
suliraning ito. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
F. SANHI AT BUNGA
Panuto: Tukuyin ang bunga ng mga sumusunod na pangyayari o sitwasyon. Isulat
ang titik sa patlang bago ang bilang. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
Sanhi Bunga
____1. Pakikiisa sa mga programang
nangangalaga sa mga kagubatan.
____2. Pagdami ng depressed areas.
____3. Pag-aabuso sa lupa.
____4. Pagtaas ng carbon dioxide at iba
pang greenhouse gases.
____5. Malalaking pangangailangan ng
espasyo dahil sa mataas na
populasyon.
____6. Introduksiyon ng hindi likas na
species sa isang partikular na lugar.
____7. Pagbebenta sa mga naresiklong
patapong bagay o gamit.
____8. Paggamit ng mga nabubulok na
basura bilang pataba sa lupa.
____9. Hindi pagtatapon ng basura sa mga
ilog at lawa.
____10. Madalas na pagsusunog ng basura.
a. Paglala ng polusyon sa hangin.
b. Pagkasira at pagkatuyo ng lupa.
c. Mababawasan ang produksyon ng
nabubulok na basura at magiging
masustansya ang lupa.
d. Tuluyang pagkawala ng biodiversity
e. Patuloy na pagtaas ng temperatura ng
daigdig o global warming.
f. Pagtaas ng produksyon ng basura at
panganib sa kalusugan.
g. Karagdagang kita at kabawasan sa
produksyon ng basura.
h. Maiiwasan ang polusyon sa tubig.
i. Mapapanatiling ligtas ang natural habitat
ng mga hayop sa kagubatan.
j. Pagkawala ng ilang sakahan dahil sa
paggawa ng mga subdibisyon.
k. Pagkakalbo ng mga kagubatan
1. _____________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
2._____________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
3. _____________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Mga Dahilan ng
Pagkawala ng
Biodiversity
1. ______________________
2. __________________________
3. _____________________________
4. _____________________________
5. __________________________
6. ______________________
15
Isaisip
Ganap mo nang napaunlad sa bahaging ito ang iyong kasanayan at
kaalaman tungkol sa kalagayang ekolohikal ng Asya. Sa puntong ito ay
magagamit mo ang iyong mga natutunan sa pagsagot sa gawaing ito.
Kumpletuhin ang sumusunod na mga pahayag. Isulat ang sagot sa
sagutang papel.
Ang kalagayang ekolohikal ng Asya ay___________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Ang suliraning pangkapaligiran na kinakaharap
ng Asya ay _____________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Makakatulong ako sa pangangalaga ng kalikasan
sa pamamagitan ng_____________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
16
Isagawa
PAGBUKADKAD NG KAALAMAN
Panuto: Isulat sa talulot (petals) ng bulaklak ang mga hakbang o
solusyon na sa iyong palagay ay makakatulong upang malutas ang mga
suliraning pangkapaligiran. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
Tayahin
Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Ano ang tawag sa tirahan ng mga hayop at iba pang bagay na ngayon ay unti-
unting nawawasak dahil sa pagdami ng tao at mga proyektong pangkabuhayan?
A. biodiversity
B. ecosystem
C. habitat
D. ozone layer
Paano ka
makakatulong
sa paglutas ng
mga suliranin sa
Kapaligiran?
17
2. Anong suliranin sa lupa ang tumutukoy sa pagkasira ng lupain sa mga rehiyong
bahagyang tuyo o lubhang tuyo na kapag lumaon ay hahantong sa
permanenteng pagkawala ng pakinabang o productivity nito?
A. biodiversity C. salinization
B. desertification D. siltation
3. Alin sa mga sumusunod ang tumutukoy sa mabilis na pagkaubos at pagkawala
ng mga punongkahoy sa mga kagubatan?
A. biodiversity C. desertification
B. deforestation D. salinization
4. Alin sa mga sumusunod ang HINDI dahilan ng pagkawala ng biodiversity?
A. Patuloy na pagtaas ng populasyon
B. Pagkakalbo ng kagubatan
C. Pagtatanim ng mga halaman at puno
D. Walang habas na pagkuha ng likas na yaman
5. Ano ang tawag sa suliranin sa lupa kung saan lumilitaw sa ibabaw ng lupa ang
asin o kaya ay inaanod ng tubig papunta sa lupa at karaniwang nagaganap sa
paligid ng estuary at sa lugar na mababa ang balon ng tubig?
A. biodiversity C. salinization
B. desertification D. siltation
6. Alin sa mga sumusunod ang tumutukoy sa pagbabago ng pandaigdigan o
rehiyunal na klima na maaaring dulot ng likas na pagbabago sa daigdig at gawain
ng tao?
A. biodiversity C. deforestation
B. climate change D. ecosystem
7. Ano ang tawag sa lupang may mataas na lebel ng alkaline kung saan ito ay
nakasisira ng pananim sapagkat ang dami ng alkali sa lupa ay nakakaapekto sa
prosesong bayolohikal at kemikal na nagaganap dito?
A. alkalinization C. desertification
B. biodiversity D. salinization
8. Anong suliranin ito na tumutukoy sa pagkasira ng lupa dahil hindi nakasasapat
ang kapasidad ng damuhan sa laki ng kawan ng hayop?
A. deforestation
B. overgrazing
C. polusyon
D. urbanisasyon
9. Ano ang pinakamainam na gawin ng mga mamamayan upang mabawasan at
mapigilan ang patuloy na paglaki ng produksyon ng basura?
A. Bawasan ang pagkonsumo ng mga produktong solido
B. Ipagpaliban ang industriyalisasyon
C. Pigilan ang proseso ng urbanisasyon
D. Pagtatapon ng mga basura sa wastong basurahan at pagreresiklo
18
10. Maraming paraan upang mapigilan ang mabilis na pagkawala ng biodiversity.
Alin sa mga sumusunod ang pinakamainam na paraan upang maisagawa ito?
A. Ipaubaya ang paglutas ng suliranin sa mga lokal na opisyal
B. Makibahagi sa mga proyektong may kinalaman sa pagsagip sa kalikasan
C. Maging mulat sa mga pangyayari sa kapaligiran
D. Tangkilikin ang mga biodegradable na produkto
11. Bakit mahalagang panatilihin ang ecological balance o balanseng kalagayang
ekolohikal ng Asya?
A. Sapagkat anuman ang maging kalagayan ng ekolohiya ng rehiyon ay tiyak
na makaaapekto sa kalidad ng kapaligirang pandaigdig.
B. Sapagkat maaaring magdulot ito ng kaguluhan sa lahat ng mga
mamamayan sa isang bansa.
C. Upang maging mabuting ehemplo sa ibang mamamayan sa iba pang mga
kontinente.
D. Upang mapanatiling maganda ang ating kapaligiran.
12. Isa sa suliraning kinakaharap sa kasalukuyan ay ang pagtaas ng produksiyon
ng basura dulot ng mataas na populasyon. Alin sa mga sumusunod ang
pangunahing epekto ng suliraning ito?
A. Kakulangan sa pagkain
B. Pagkakasakit ng tao at polusyon sa kapaligiran
C. Pagkakalbo ng kagubatan
D. Pagtaas ng temperatura ng daigdig
13. Libo-libong tao ang nakiisa sa tinatawag na Earth Hour upang mabawasan ang
pagtaas ng katamtamang temperatura sa daigdig. Alin sa sumusunod na mga
suliraning pangkapaligiran ang nais tugunan sa pahayag?
A. biodiversity
B. deforestation
C. ecosystem
D. global warming
14. Ano ang pinakaangkop na konseptong maaaring mabuo tungkol sa kahalagahan
ng ecological balance o balanseng ugnayan sa pagitan ng mga bagay na may
buhay at ang kanilang kapaligiran?
A. Anuman ang maging katayuan at kalagayang ekolohikal ay tiyak na
makaaapekto nang lubos sa pangkalahatang kalidad ng kapaligirang
pandaigdig.
B. Ang wastong laki ng populasyon ay nakapagpapababa ng antas ng
suliraning pangkapaligiran at ekolohikal.
C. Sa loob ng tahanan nagsisimula ang edukasyon at wastong
pagpapalaganap sa paggamit ng likas na yaman.
D. Sa kapaligiran nakasalalay ang kinabukasan ng tao sa susunod na
henerasyon.
19
15. Alin sa mga sumusunod ang HINDI masamang epekto ng paglaki ng populasyon
sa kalikasan?
A. Dumarami ang nangangalaga sa kalikasan
B. Mas mataas na pangangailangan ng mga likas na yaman
C. Nagbubunsod ng kontaminasyon at polusyon sa mga hangin, tubig at lupa
D. Pagtatayo ng mga subdibisyon sa mga sakahan at mabundok na lugar na
sumisira sa tirahan ng mga hayop
Magaling! Ako ay lubhang nagagalak sapagkat hindi mo
sinukuan ang unang paksa sa ating modyul. At handa ka ng
harapin ang mga susunod na paksa sa ating modyul. Kung
iyong nanaisin, maaari mong ipagpatuloy ang pagsasagot sa
karagdagang gawain na mas magpapalalim sa iyong pag-unawa
sa aralin. Muli ang aking pagbati!
Karagdagang Gawain
Karadagang Gawain 1
Panuto: Tukuyin kung anong suliraning pangkapaligiran ang ipinakikita ng mga
larawan sa ibaba. Isulat ang mga titik sa patlang na bubuo sa hinahanap na salita
o kasagutan at magbigay ng epekto nito sa pamumuhay ng mga Asyano.
Epekto sa Pamumuhay:____________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________
1. ___L___ ___A___ W___ R ___I___G
Epekto sa Pamumuhay:______________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________
2. P__ __ __ S __ __ __ S__ H __ __ G__ N
20
Karadagang Gawain 2.
Panuto: Tukuyin ang salita na inilalarawan sa bawat bilang. Ilagay sa loob ng kahon
ang mga titik upang mabuo ang hinahanap na salita. Isulat ang wastong sagot sa
iyong sagutang papel.
1. Balanseng kalagayang ekolohikal ng pamayanan ng species na nakikipag-
ugnayan sa isa’t isa bilang isang sistema.
2. Paglitaw ng asin sa ibabaw ng lupa.
3. Hindi pagkasapat ng kapasidad ng damuhan sa laki ng kawan ng hayop.
4. Pagkakaiba-iba ng anyo ng lahat ng may buhay na bumubuo sa kalikasan.
Epekto sa Pamumuhay:____________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________
3. ___ E ___ ___ R ___ ___ T ___ T ___ ___ N
Epekto sa Pamumuhay:____________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. __ __S__ __T__ __ __C__ __I__N
Epekto sa Pamumuhay:____________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________
5. P___ ___ ___ S___ ___N S___ T ___ B___ G
21
5. Pagbabago ng klima na maaaring dulot ng likas na pagbabago o aktibidad ng
tao.
6. Tuluyang pagkatuyo at pagkawala ng sustansya ng matabang lupa.
7. Kontaminasyon sa lupa, tubig, at hangin.
8. Tahasang pagkawasak ng kagubatan.
9. Pagtaas ng temperatura ng daigdig.
10. Proseso ng pagiging urbanong lugar ng isang rural na bayan dulot ng paglipat
ng mga tao at pagdami ng imprastraktura
22
Pagyamanin C
1.Asya
2.paglaki
3.mahihirap
4.pagkakaiba
5.greenhouse
gasses
6.pagtaas
7. pagbabago
8.subdibisyon
9. walang habas
10. masama
Pagyamanin F
1. I
2. F
3. B
4. E
5. J
6. D
7. G
8. C
9. H
10. A
Karagdagang
Gawain 1
1.Global
Warming
2.Polusyon sa
hangin
3.Deforestation
4.Desertification
5.Polusyon sa
tubig
Karagdagang Gawain 2
1.Ecological
balance 2.Salinization 3.Over grazing 4.Biodiversity 5.Climate
change 6.Desertification 7.Polusyon 8.Deforestation 9.Global
warming
10.Urbanisasyon
Tayahin
1.A
2.B
3.B
4.C
5.C
6.B
7.A
8.B
9.D
10.B
11.A
12.B
13.D
14.A
15.A
Susi sa Pagwawasto
Pagyamanin B
1.D
2.C
3.H
4.A
5.F
Subukin
1.A 2.B 3.B 4.A 5.B
6.C 7.D 8.A 9.D 10.C 11.C 12.A 13.B 14.C
15.D
Pagyamanin A
1.😊
2. ☹
3. ☹
4. 😊
5. ☹
6. ☹
7. 😊
8. 😊
9. 😊
10. ☹
23
Sanggunian
Blando, Rosemarie C., et.al., 2014. Araling Panlipunan: ASYA: Pagkakaisa sa Gitna
ng Pagkakaiba. 1st ed. Pasig City, Philippines: Department of Education
Bureau of Learning Resources.
"K To 12 Gabay Pangkurikulum Araling Panlipunan Baitang 1-10". Department of
Education, 2016. https://www.deped.gov.ph/wp-content/uploads/2019/01
/AP-CG.pdf.
"Most Essential Learning Competencies (MELCs)". Learning Resource Management
and Development System, 2020. https://lrmds.deped.gov.ph/pdf-
view/18275.
"Project EASE: Araling Panlipunan II - Heograpiya Ng Asya". Learning Resource
Management and Development System, 2014.
https://lrmds.deped.gov.ph/pdf-view/6012.
"SPPR 5 Seeking A Healthy Balance Population, Health, And Environment
Integration". Population Commission, 2012. https://popcom.gov.ph/state-of-
the-philippine-population-report/
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa: Department of Education – Region III Learning Resource Management Section (LRMS) Matalino St. D.M. Government Center, Maimpis, City of San Fernando (P) Telephone Number: (045) 598-8580 to 89 E-mail Address: [email protected]
