Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หนวยท 10 แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ผชวยศาสตราจารย ดร.โอฬาร ถนบางเตยว
ชอ ผชวยศาสตราจารยดร.โอฬารถนบางเตยว
วฒ ศศ.บ.(รฐประศาสนศาสตร)สถาบนราชภฏสราษฎรธาน
ร.บ.(ความสมพนธระหวางประเทศและการเมองการปกครองเปรยบเทยบ)
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช
รป.ม.(นโยบายสาธารณะ)มหาวทยาลยบรพา
ปร.ด.(รฐศาสตร)มหาวทยาลยรามค�าแหง
ต�าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ�าคณะรฐศาสตรและนตศาสตร
มหาวทยาลยบรพา
หนวยทเขยน หนวยท10
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-2 การวเคราะหการเมอง
หนวยท 10
แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
เคาโครงเนอหาตอนท10.1 ปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง
10.1.1ประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง
10.1.2การปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
10.1.3ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ตอนท10.2การวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง
10.2.1แนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง
10.2.2วธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆ
10.2.3ขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง
ตอนท10.3แนวคดการวเคราะหการเมองตามแนวทางส�านกเศรษฐศาสตรการเมอง
10.3.1เศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซ
10.3.2เศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ
ตอนท10.4พฒนาการใหมของเศรษฐศาสตรการเมอง
10.4.1เศรษฐศาสตรการเมองสเขยว
10.4.2เศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตย
10.4.3บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆ
แนวคด1. ปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาตรการเมองนนเปนการอธบายประวตความ
เปนมาของเศรษฐศาสตรการเมองตงแตการเกดขนของเศรษฐศาสตรการเมองแบบทนนยม
จนกระทงถงการปฏวตความคดของเศรษฐศาสตรการเมองทอยบนรากฐานของแนวคด
แบบมารกซสตทเนนการวพากษระบบทนนยมเพอปลดปลอยผคน
2.การวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองเปนการวเคราะหทเพงปรากฏเปนระบบความคด
ทชดเจนในครสตศตวรรษท 17 ซงเปนชวงของการตอสระหวางทนนยมกบศกดนานยม
ในยโรปผบกเบกทางทฤษฎทส�าคญเปนนกเศรษฐศาสตรของทนนยมทเรารจกกนดคอ
อดมสมธและเดวดรคารโดถอวาเปนจดเรมตนของวธการวเคราะหของนกเศรษฐศาสตร
ของทนนยมทเนนแตสงของและวตถภายใตขอสมมตฐานทวา มนษยเปนสตวเศรษฐกจ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-3แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ทมงแสวงหาผลประโยชนสวนตวสงสดนน ไมอาจท�าใหเราเขาใจสงคมได อกทงไมอาจ
ท�าใหเรามองเหนความเปนจรงทางสงคมไดทงหมด ดงนน การปฏวตทางความคดของ
แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง เพอท�าการวเคราะหวพากษระบบทนนยมโดยใชฐานคด
แบบวภาษวธ
3.ส�าหรบแนวคดการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองสามารถแบงไดออกเปน2ชวงคอ
เศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสต พฒนามาจากแนวความคดของคารล มารกซ
นกคดนกเขยนนกปรชญาและนกวพากษสงคมชาวเยอรมนทมชอเสยงเปนทรจกกน
มากทสดคนหนงมารกซไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและสงคมอตสาหกรรม
ในยคของเขา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษจงลกขนมาตอตานดวยการวพากษ
วจารณ เปดโปงธรรมชาต และความโหดรายทารณของระบบเศรษฐกจแบบน พรอมน�า
เสนอแนวทางแกไขแนวความคดของมารกซตอมาไดกลายเปนพนฐานทางทฤษฎทส�าคญ
ในการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองอกแนวหนง ทมความแตกตางไปจากเศรษฐศาสตร
การเมองแนวทนนยมทกลาวมาแลวขางตน กลาวอกนยหนง เศรษฐศาสตรการเมอง
แนวมารกซสต เปนแนวคดทมการวพากษวจารณเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยม
อยางถงรากถงโคนนนเอง และเศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ หรอเศรษฐศาสตร
การเมองแบบซายใหม หรอเศรฐศาสตรแบบราดคอล มแนวคดทส�าคญทน�ามาใชเปน
รากฐานของการวเคราะหซงลวนแตรบอทธพลมาจากแนวคดของคารลมารกซ แตจะตาง
จากเศรษฐศาสตรการเมองของมารกซอยบางโดยสงทเปนความยดโยงของบรรดานกคด
เหลานใหมจดรวมกนกคอปรชญาวภาษวธซงถอวาคารลมารกซมบทบาทอยางส�าคญ
ในการคนควา วเคราะห จนไดปรชญาวตถนยมวภาษวธออกมา เปนแกนในการศกษา
เศรษฐศาสตรการเมอง
4.แนวคดการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองทศทางใหม นนเปนการวเคราะหมมมองและ
มตใหมๆของเศรษฐศาสตรการเมองทไมใชเปนเรองของการวเคราะหในระบบทนนยม
เนองจากในปจจบน ปญหาของสงคมโลกทเกยวของกบชวตของผคนนนมสงทขยายไป
มากกวาการวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองแบบดงเดมจะอธบายไดอนไดแกปญหา
สงแวดลอมจงมความจ�าเปนทตองมกรอบการวเคราะหทขยายไปทกวางกวาเดมจงท�าให
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-4 การวเคราะหการเมอง
เกดแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวทเนนการวพากษและยนยนอยบนฐานของความ
หวงใยในระบบนเวศททงเศรษฐศาสตรการเมองกระแสหลกแบบอดม สมท และ
เศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซไมไดท�าการวเคราะหไว
วตถประสงคเมอศกษาหนวยท10จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมองได
2. อธบายการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองได
3. อธบายแนวคดการวเคราะหการเมองตามแนวทางส�านกเศรษฐศาสตรการเมองได
4. อธบายพฒนาการใหมของเศรษฐศาสตรการเมองได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-5แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ตอนท 8.1
ปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง
โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.1แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท10.1.1ประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท10.1.2การปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท10.1.3ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
แนวคด1. การวเคราะหแนวคดทางเศรษฐศาสตรการเมองเปนการวเคราะหทเพงปรากฏเปนระบบ
ความคดทชดเจนในครสตศตวรรษท 17 ซงเปนชวงของการตอสระหวางทนนยมกบ
ศกดนานยมในยโรป ผบกเบกทางทฤษฎทส�าคญ เปนนกเศรษฐศาสตรของทนนยมท
เรารจกกนดคอ อดม สมธ และเดวด รคารโด ถอวาเปนจดเรมตนของวธการวเคราะห
ของนกเศรษฐศาสตรของทนนยม ทเนนการวเคราะหระบบเศรษฐกจโดยใชตวเลข
ภายใตความมเหตมผลแบบเศรษฐศาสตร
2. ในยคของคารลมารกซ ซงเปนแนวคดทอยตรงขามกบการศกษาแบบปฏฐานนยมและ
เนนการศกษาทเรยกวาการศกษาแบบองครวมทไดรบอทธพลการศกษาวเคราะหรปแบบ
ของการปฏวตความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองทอยบนฐานของสถตและเทคนคทาง
สถตมาสการศกษาวเคราะหทเนนการเปลยนแปลงสงคมอยางถอนรากถอนโคน
3. ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง เปนการตงค�าถามตอ
นกเศรษฐศาสตรสมยใหม ทพยายามใชวธการวทยาศาสตรและเทคนคเชงปรมาณ
รวบรวมขอมล ตงขอสมมต และเสนอเบองตนรวมทงการพยากรณ ซงเปนสงส�าคญ
อยางยงความแตกตางระหวางวชาทางเศรษฐศาสตรและวทยาศาสตรคอเศรษฐศาสตร
เปนวชาทเกยวของกบตวมนษยพฤตกรรมความนกคดคานยมวฒนธรรมซงเปนโลก
ทมความหลากหลายอยางมากนกวทยาศาสตรจะตอบค�าถามวาความจรงนนเปนอยางไร
ภายใตการพสจนคนควาทดลองสวนนกเศรษฐศาสตรกจะท�าการตอบค�าวาควรจะเปน
อยางไร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-6 การวเคราะหการเมอง
วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.1จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบบายประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมองได
2.อธบายการปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองได
3.อธบายปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-7แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท 10.1.1 ประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง
การวเคราะหแนวคดทางเศรษฐศาสตรการเมอง เปนการวเคราะหทเพงปรากฏเปนระบบความคด
ทชดเจนในครสตศตวรรษท 17 ซงเปนชวงของการตอสระหวางทนนยมกบศกดนานยมในยโรปผบกเบก
ทางทฤษฎทส�าคญเปนนกเศรษฐศาสตรของทนนยมทเรารจกกนดคออดมสมธและเดวดรคารโดถอวา
เปนจดเรมตนของวธการวเคราะหของนกเศรษฐศาสตรของทนนยมทเนนแตสงของและวตถ ภายใต
ขอสมมตฐานทวามนษยเปนสตวเศรษฐกจ (HomoEconomics)ทมงแสวงหาผลประโยชนสวนตวสงสดนน
ไมอาจท�าใหเราเขาใจสงคมไดอกทงไมอาจท�าใหเรามองเหนความเปนจรงทางสงคมไดทงหมด1
ผลงานของอดมสมธ2ทพมพเผยแพรงานเขยนทมชอเสยงในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง
แบบทนนยมทมชอเสยงคอ “An Inquiry into thenatureandCausesof theWealthofNation”
ซงถอไดวาเปนการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองครงแรกซงกอนหนานนนเศรษฐศาสตรการเมองถกมองวา
เปนการศกษาเรองศลธรรมหรอไมกเปนเครองมอของการสะสมทรพย เพอสรางความมงคงและอ�านาจให
กบผปกครองประเทศโดยการสรางความทาทายใหกบลทธพาณชยนยม(Mercantilism)ซงมอทธพลมาก
ในชวงศตวรรษท16และ17
อดมสมธเหนวาวธการสรางความมงคงใหกบประชาชนและประเทศชาตนนไมไดมาจากการสะสม
เงนตราและการคาระหวางประเทศผานการชวยเหลอของรฐแบบทพาณชยนยมไดน�าเสนอไว อดม สมธ
กลาววาการสรางความมนคงใหกบประเทศชาตและประชาชนนนอยทการผลตและประสทธภาพในการผลต
กขนอยกบความสามารถของแตประเทศในการใชและพฒนาแรงจงใจเพอใหคนท�างานหรอผลตผลมากขน
รวมถงการพฒนาเทคโนโลยและทรพยากรทมประสทธภาพ เพอการแขงขนกนในตลาดการคาเสรทง
ในประเทศและระหวางประเทศ งานเขยนของอดม สมธดงกลาวน จงไดกลายมาเปนแนวคดหลกทส�าคญ
ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมและมอทธพลตอการศกษาเศรษฐศาสตรนานกวา 100 ป
ในการศกษาวเคราะหในเรองดงน3
1.แนวความคดเกยวกบการแบงงานกนท�าเพอใหเกดทกษะและประสทธภาพการผลต
2.แนวความคดเกยวกบความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบเพอเนนใหผผลตไดเปรยบการไดเปรยบ
ของผผลตเชงเปรยบเทยบ จะชวยลดตนทนในการผลตใหต�า เพอใหสามารถแขงขนในตลาดไดดขน
ความคดดงกลาวไดพฒนามาเปนทฤษฎวาดวย การขยายตวทางการตลาด การสะสมทน และการคาเสร
ระหวางประเทศในเวลาตอมา
1 ปรชา เปยมพงศสานต, และกนกศกด แกวเทพ. (2547).มาศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกนเถด. เอกสารอดส�าเนา.
ม.ป.ท.2ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2557).รฐศาสตรแนววพากษ.กรงเทพฯ:ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.3 เพงอาง.น.229-230.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-8 การวเคราะหการเมอง
3.ความเชอในเรองของการคาและการแขงขนเสรโดยปลอยใหปจเจกบคคลแตละคนตอสแขงขน
กนในตลาดเพอแสวงหาและปกปองประโยชนสวนตนอดมสมธเชอวาการแขงขนของปจเจกบคคลในสงคม
ในทสดแลวจะท�าใหสงคมโดยสวนรวมเจรญกาวหนา เพราะมกลไกตลาดท�าหนาทเปน “มอควบคมทมอง
ไมเหน”คอยปรบระบบเศรษฐกจใหอยในระดบดลยภาพตลอดเวลาและตวรฐบาลไมควรทจะเขาไปแทรกแซง
ความคดของสมธ4ไดรบการสานตอโดยนกเศรษฐศาสตรในศตวรรษท19และ20อกหลายคนท
ส�าคญไดแกเดวดรคารโด(DavidRicado)จอหนสจวตมลล(JohnStuartMill)และจอหนเมยนารต
เคนส(JohnMaynardKeynes)ความส�าคญของเคนสทมตอการศกษาเศรษฐศาสตรสมยใหมอยทความ
สามารถในการลมลางความเชอของสมธทวารฐบาลไมควรเขาไปแทรกแซงระบบเศรษฐกจแตควรปลอยให
เปนไปตามกลไกของตลาดเคนสเหนตรงกนขามกบสมธวารฐบาลควรมนโยบายเศรษฐกจทชดเจนเพอชวย
เรงการขยายตวของระบบเศรษฐกจ ในภาวะทเศรษฐกจซบเซาผานการด�าเนนนโยบายการเงนและการคลง
ทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงการเพมคาใชจายและเงนลงทนของภาครฐบาลเพอสรางอปสงครวม
(aggregate demands) ขนในระบบเศรษฐกจ เพอรกษาระดบการจางงานทเตมทไว ฉะนน ในทศนะของ
เคนส ซงแตกตางไปจากทศนะของนกเศรษฐศาสตรทวไปในยคนน การใชจายเงนเกนตวของรฐบาล
(งบประมาณขาดดล) จงมใชเรองเสยหายแตอยางใดขอเสนอของเคนส มความส�าคญมาก เพราะเทากบ
เปนการน�าเอาการศกษาเศรษฐศาสตรกลบไปสมพนธกบการเมองอกครงหนง
การปฏวตแนวคดทางเศรษฐศาสตรโดยเคนส(KeynesianRevolution)ไดน�ามตใหมๆมาสการ
วเคราะหระบบเศรษฐกจ ซงท�าใหเราสามารถเขาใจวกฤตการณทางเศรษฐกจสมยใหมไดดขน แทนทเคนส
จะใชแนวคดเรอง “อรรถประโยชน” (utility) เขากลบแนวคดทางจตวทยาและความเคยชน แนวคดเรอง
อ�านาจและสถาบนมาอธบายพฤตกรรมของผบรโภคและแรงงานรวมทงเนนการมองภาพทงระบบเศรษฐกจ
ทขนอยกบจตวทยาของมวลชนการคาดหวงของกลมธรกจการลงทน
นอกจากน เคนสยงเนนบทบาทของอ�านาจรฐโดยเสนอวา ในโลกเศรษฐกจทไมสมบรณแบบ
เศรษฐกจไมสามารถปรบตวเองได รฐจะตองเขามาแทรกแซงโดยใชมาตรการแบบผสมผสานเพอยกระดบ
การจางงานโดยตรง นบวาเปนแนวคดทปพนฐานใหรฐใชอ�านาจทางเศรษฐกจจากขางบนลงมาเพอควบคม
กระบวนการทางเศรษฐกจใหอยในทศทางทตองการไดตลอดเวลาอยางไรกตามเกยวกบเรองการวเคราะห
อ�านาจรฐเคนสมจดออนอยคอนขางมากเคนสมองวาอ�านาจของกลมผลประโยชน(ทเราเรยกวาpowerof
vested interests) ไมคอยจะมความหมายเทาใดนกเมอเปรยบเทยบกบอ�านาจของเหตผลและความคด
ดวยเหตนเคนสจงกลาววารฐบาลยอมมความสามารถเสมอในการเกลยกลอม (โดยใชหลกการและเหตผล)
ใหธรกจเอกชนปฏบตตามค�าชแนะของรฐในทางทกอใหเกดประโยชนแกสวนรวมได แนวคดนสะทอนให
ปรชญาเสรนยมแบบคลาสสก ทมองวาทงรฐและปจเจกชนยอมแสวงหาก�าไรและผลประโยชนของแต
ผปกครองแผนดนจะใชเหตผลท�าใหปจเจกและรฐมแนวคดทางสงคมขนมาได ซง ปรชา เปยมพงศสานต5
มองวาบรษทธรกจเอกชนมผลประโยชนมหาศาลซงไมอาจจะเสยสละใหใครได(แนวคดNewRight)ดงนน
4ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.อางแลว.5 ปรชาเปยมพงศสานต.(2538).เศรษฐศาสตรการเมอง โลกทศนกบการวเคราะหการเปลยนแปลง.โครงการพฒนาต�ารา
ศนยบรการเอกสารวชาการคณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-9แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
1. รฐอาจถกครอบง�าจากธรกจเอกชนซงท�าใหรฐกลายเปนตวแทนผลประโยชนของธรกจเอกชน
ไปได(แนวคดแบบMarxistLeft)
2. ถาเราถอวาเศรษฐกจเปนเรองของการเมองแลวเราคงจะตองมองวา เศรษฐกจเปนเรองการ
ควบคมอ�านาจกลมไหนมอ�านาจกลมนนกสามารถทจะตดสนใจไดวาจะท�าไรทไหนในระบบเศรษฐกจ
อยางไรกตามการศกษาบนฐานคดของปรชญาแบบปฏฐานนยมทงแบบแนวคดแบบอดมสมธและ
เคนสทใหคณคาอยบนการศกษาขอเทจจรงและประสบการณทมอทธพลทางการศกษาในดานสงคมศาสตร
อยในขณะนน ซงท�าใหเศรษฐศาสตรเมองแบบนโอคลาสสก ไมยอมรบสงทเปนนามธรรมทไมสามารถ
พสจนไดเชงประจกษ การศกษาแบบปฏฐานนยมสะทอนไดออกมาเปนงานวจยเชงประจกษทตองมการ
สงเกตการสรางตวแบบการตงสมมตฐานการเกบรวบรวมขอมลและการพสจนสมมตฐานซงถกยอมรบ
และใชอางองเปนฐานของความร ทวไปในตะวนตก ท�าใหการศกษาดงกลาวซงละเลยการศกษาเชง
ประวตศาสตร เพราะเหนวาการศกษาเชงประวตศาสตรมกจะก�าหนดปญหาทจะศกษาไวกวางจนเกนไป
การน�าขอมลมาใชเพอเปนการยกตวอยางเทานนไมไดน�าขอมลมาใชทดสอบทฤษฎและไมสามารถเชอมโยง
ทฤษฎใหเขากบขอมลไดอกทงการทดลองและหาความรเชงประจกษกมความจ�าเปนตองใชทฤษฎและเทคนค
ทางสถตเขามาศกษา ถงแมเศรษฐศาสตรการเมองปจจบนจะใชเทคนคและสถตในการศกษานอยกวา
เศรษฐศาสตรแทๆแตกยงน�ามาใชอยดโดยเฉพาะเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมทยงเหนดวยกบการ
พสจนโดยใชสถตและทฤษฎการศกษาแบบปฏฐานนยมสรางขอจ�ากดในการศกษาทางเศรษฐศาสตรการเมอง
ทไมสามารถท�าการวเคราะหและเปลยนแปลงไดอยางถอนรากถอนโคน ในยคของ คารล มารกซ ซงเปน
แนวคดทอยตรงขามกบการศกษาแบบปฏฐานนยมและเนนการศกษาทเรยกวาการศกษาแบบองครวมทได
รบอทธพลการศกษาวเคราะห รปแบบของการปฏวตความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองทอยบนฐานของ
สถตและเทคนคทางสถตมาสการศกษาวเคราะหทเนนการเปลยนแปลงสงคมอยางถอนรากถอนโคน6ซงจะ
กลาวตอไป
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.1.1
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.1 เรองท 10.1.1
6 วนต ทรงประทม. (2541). “เศรษฐศาสตรการเมอง.” ใน เอกสารการสอนชดวชาหลกและวธการศกษาทางรฐศาสตร.
นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.น.386.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-10 การวเคราะหการเมอง
เรองท 10.1.2 การปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตร
การเมอง
ระบบเศรษฐกจแบบ“ทนนยม”(capitalism)ไดท�าใหสงคมโลกในปจจบนมการเปลยนแปลงอยาง
รวดเรว ครอบคลมหลายมตของชวตมนษยตงแตระบบการผลต ความเปนอย สถาบนสงคมไปจนถง
วฒนธรรม ความคด ความเชอ และศาสนา ในประวตศาสตรทนนยมไดสรางความเจรญทางวตถและ
เทคโนโลยอยางมากแตในขณะเดยวกนกกอใหความผนแปรทางสงคมและการสญเสยหลายรปแบบความ
ไปถงวกฤตการณทางสงแวดลอมและความอบจนทางจตวญญาณ ในปจจบนนระบบทนนยมไดกาวออก
จากโลกตะวนตกซงกระจายไปยงทกสวนของโลกแมแตประเทศทเคยเปน“สงคมนยม” (socialism)กยง
รบเอาแบบนไปใชกนมากขน ไมวาจะเปนอดตหรอปจจบนทนนยมยงคงเผยโฉมใหเราเหน 2 หนาตลอด
เวลานนคอความเจรญทางวตถและความยากจนของสงคมเมอทนนยมมผลกระทบตอโลกและชวตมนษย
ในประเทศตางๆอยางมากจงมความจ�าเปนทเราตองสนใจอยางมากในการทจะเขาใจระบบน เนองจากวา
ทนนยมเปน “ระบบเศรษฐกจ” ชนดหนง เราจงตองมความรทางดาน “เศรษฐศาสตร” ทนนยมเปนระบบ
เศรษฐกจ แตพาดพงไปถงเรองอน ๆ มากมายทเกยวของกบการเมอง สงคม วฒนธรรม จตวทยา ฯลฯ
ดงนนเศรษฐศาสตรทสามารถใหความเขาใจเกยวกบทนนยมจะตองเปนเศรษฐศาสตรทมแนวการวเคราะห
แบบรอบดานซงครอบคลม“ภาพทงหมด”ของทนนยมเปนทยอมรบกนทวไปวา“เศรษฐศาสตรการเมอง”
(political economy) มพลงสงในการสรางความเขาใจเกยวกบระบบทนนยมสมยใหม เนองจากมความ
ซบซอนเมอระบบทนนยมเสรเกดขนในโลกแหงความเปนจรงปญหาหลกของทนนยมกปรากฏตามมาดวย
หลกเลยงไมไดปญหาทเรารจกกนมากคอ
1.ปญหาสงคม
2.วกฤตการณทางเศรษฐกจ
3.ปญหาการผกขาด
ทง3ปญหานบวาเปนเรองทเกยวพนกบ“มตแหงอ�านาจ”ซงฝงซอนตวอยในหลกการและโครงสราง
ของระบบทนนยมอยางแยกไมออกอาจสรปไดวาระบบเศรษฐกจทนนยมจะมวกฤตการณเกดขนอยเสมอ
ซงกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอผใชแรงงานและผคนทท�างานอยในสาขาตาง ๆปญหาทส�าคญทสด
เหนจะเปนการไรอาชพหรอการวางงานอยางกวางขวางการตกงานเปนจ�านวนมากมายยอมท�าใหผใชแรงงาน
เกดความรสกไมแนนอนในชวตและการด�ารงชพ การเปลยนแปลงภาวะตลาดยอมเกดขนอยเสมอ ทง
ผประกอบการเศรษฐกจและแรงงานสามารถปรบตวไดไมยาก แตการตกต�าทางเศรษฐกจทงระบบยอมให
ผลรายแรงแกผคนทกสาขาวกฤตการณป1929และการตกต�าของระบบตามมาในระยะตอมาไดท�าใหวงการ
ตางๆหมดความเชอในเรองการปรบตนเองของระบบเศรษฐกจเสรความเชอในทฤษฎเศรษฐศาสตรแผนเกา
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-11แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
กถกสนคลอนไปดวย ถงแมวาการปฏวตทางความคดแบบเศรษฐศาสตรการเมองแบบเคนส จะท�าใหเกด
การวเคราะหมมมองทางเศรษฐศาสตรขนมาใหมแลวดงทกลาวมาในหวขอกอนหนานแตยงคงไมเพยงพอ
จงท�าใหมารกซไดน�าเสนอแนวคดการวเคราะหทนนยมในโลกของเขาทเปนโลกทเตมไปดวยความขดแยงของ
สรรพสงทงหลาย แรงงานขดแยงกบหลกการความเจรญทางเศรษฐกจ ขดแยงกบหลกมนษยธรรมคนจน
ขดแยงกบคนร�ารวยฯลฯโลกเชนนชวตมนษยตองอยทามกลางความทกขยากมนษยไมมความสขตองถก
กดขขดรดเอารดเอาเปรยบ ความเปนมนษยไดสญหายไป เพอทจะปลดปลอยมนษยใหหลดพนจากสภาพ
ไรมนษยธรรม เราจะตองท�าความเขาใจเกยวกบโลกของเรา แตความเขาใจการอธบายและการความเพยง
อยางเดยวยงไมพอขอส�าคญคอเราจะตองท�าการเปลยนแปลงโลกดวย
ในความคดเหนของมารกซ การเปลยนแปลงโลกคอ การปฏบตการทางสงคม (social praxis)
ชนดหนงในกระบวนการนเราจะตองท�าการวเคราะหความสมพนธของสงตางๆอยางรอบดานและตองมอง
ลงไปใหลกถงตนตอแหงความทกขยากทงปวงเราตองสงสยทกสงทกอยางและตองท�าการวพากษสงทด�ารง
อยอยางถงรากถงโคน“จตใจวพากษ”ของมารกซนบวาเปนเครองมอส�าคญในการคนหาสจธรรมมารกซ
ไมไดท�าการวพากษเทานนหากแตยงเสนอทางออกอกดวยการปฏรปปรบปรงเลกๆนอยๆไมอาจท�าให
สถานการณของชวตมนษยดขนไดตนตอความทกขยากอยในระบบเพราะฉะนนจะตองยกเลกระบบเกาและ
สรางระบบใหมขนมาสงคมใหมในอดมคตของมารกซเปนสงคมทไร“ความแปลกแยก”เปนถนฐานทมนษย
มอสรเสรมความสขไมตองกดขขดรดเอารดเอาเปรยบอกตอไปความเปนมนษยไดกลบคนมาอกครงหนง
แนวคดเกยวกบวธคดแบบเศรษฐศาสตรการเมองเราอาจสรปหลกการของมารกซออกเปน3ขอคอ7
1. ในระบบเศรษฐกจเราจะตองใหความส�าคญในการวเคราะหเรองผลประโยชนทางเศรษฐกจซง
จะมทงมตของความสอดคลองกนและความขดแยงด�ารงอยในการแลกเปลยนทางเศรษฐกจผคน 2 ฝาย
ยอมไดรบผลประโยชนบางอยางแนนอนแตทส�าคญคอแตละฝายจะไดไมเทากนคนทมอ�านาจมทรพยากร
มอทธพลมากกวายอมไดรบผลประโยชนมากกวาความเหลอมล�าในการแบงผลกระทบตอความสมพนธทาง
เศรษฐกจของกลมคนเหลาน
2. ในการวเคราะหเรองการแลกเปลยนและการแบงผลประโยชนเราอาจมองไปทการกระท�าและ
พฤตกรรมของมนษยในฐานะทเปนปจเจกบคคลหรอเปนกลมชนกไดมารกซเนนการวเคราะหเรอง“ชนชน
ทางเศรษฐกจ”เชนชนชนแรงงานกบชนชนนายทนนนมองวากลมคนทอยในชนชนใดชนชนหนงมแนวโนม
ทมพฤตกรรมเหมอนกนมความตองการและความใฝฝนเหมอนกนมวถชวตเชนแรงงานกบทน
3. ในระบบเศรษฐกจจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาดงเชนในระบบทนนยมการสะสมทนจะ
เปนตวจกรส�าคญส�าหรบการพฒนาและการเปลยนแปลง การสะสมทนกอใหเกดการขยายตวของ
อตสาหกรรมอนน�าไปสการเจรญเตบโตของเมองใหญวถชวตแบบใหมเกดขนมาพรอมๆกบแบบแผนการ
บรโภคทเนนความฟงเฟอซงกระตนใหมการท�าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางกวางขวางการ
วเคราะหเชงระบบ(systemanalysis)และการมองมตของการเปลยนแปลงนบวาเปนลกษณะส�าคญประการ
หนงของเศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสต
7ปรชาเปยมพงศสานต.(2538).อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-12 การวเคราะหการเมอง
กลาวไดวาในทศนะของมารกซ ทนนยมเปนระบบเศรษฐกจทมสมรรถนะสงในการเพมศกยภาพ
ส�าหรบการสนองความตองการของประชาชนทนนยมไดสรางอตสาหกรรมขนมาทมประสทธภาพและมพลง
การผลตสงมากแตในระบบนศกยภาพเชนวานไมไดถกน�ามาใชไปในทศทางทกอใหเกดประโยชนสขตอมวล
มหาชนทงนเปนเพราะวาระบบทนนยมเองเปนตนตอของปญหาทงปวงดานหนง การผลตของทนนยมถก
กระตนโดยหลกการ“การแสวงหาผลประโยชนของเอกชน”มากกวาหลกการ“ผลประโยชนของสงคมสวน
รวม”อกดานหนงในระบบทนนยมมความเหลอมล�ากนมากระหวางชนชนผครอบครองปจจยการผลต(ทน,
ทดน)กบชนชนผไรปจจยการผลต(แรงงาน)ชนชนทมอ�านาจยอมก�าหนดวถการผลตและการใชทรพยากร
เพอผลประโยชนของตน(การแสวงหาก�าไรสงสด)มากกวาการสนองความตองการและการปรบปรงวถชวต
ของผคนสวนใหญทไรอ�านาจ
ในแนวคดของมารกซทนนยมไมใชเปนปรากฏการณทางเศรษฐกจเทานนดงนนการวเคราะหทาง
เศรษฐศาสตรแบบธรรมดา ไมอาจท�าใหเรามองเหนทนนยมอยางรอบดานได เศรษฐศาสตรการเมองทเนน
การวเคราะหเชงระบบจะชวยใหเราไดภาพทงหมดของทนนยมเราจะเหนวาการครอบง�าของชนชนผมอ�านาจ
ทางเศรษฐกจจะมอทธพลตอระบบสงคมวฒนธรรมและการเมองดวย เชน คานยม ศาสนา ครอบครว
การศกษา โครงสรางการเมองและการบรหารรฐกจ ระบบเศรษฐกจทนนยมยอมมรฐทนนยมและสงคม
ทนนยมรองรบอยางสอดคลองกนดงนนเราจงอาจกลาวไดวาปญหาของระบบทนนยมกคอตวระบบทนนยม
กลาวคอค�าวาเศรษฐศาสตรการเมองไมไดหมายถงการวเคราะหเศรษฐกจกบการเมองหากแตหมายถงการ
วเคราะหทงระบบอยางวพากษโดยมองจากจดยนของชนชนทไรอ�านาจไรทรพยากรซงไมคอยจะไดรบผล
ประโยชนจากความเจรญของระบบทนนยม
นอกจากจะวเคราะหการท�างานของกลไกทนนยมแลว มารกซยงไดใหความส�าคญในการมองเรอง
การขดรดเชงคณภาพ(qualitativeexploitation)ของระบบทนนยมอกดวยนนคอปญหาความแปลกแยก
ของคนท�างาน(alienation)ในองคกรทนนยม(เชนในโรงงานลทธบชาสนคาหรอการบชาวตถ(commodity
fetishism)จตส�านกทพรามวอนเนองมาจากการครอบง�าทางอดมการณรวมทงปญหาการใชทรพยากรอยาง
ฟมเฟอย ในระบบการผลตแบบทนนยม มารกซบอกวาในระบบทนนยมทงแรงงานและธรรมชาตตางกถก
ขดรดอยางหนก เพอผลประโยชนของการสะสมทนและก�าไร แนวคดเกยวกบการขดรดเชงคณภาพทสราง
ความแปลกแยกใหแกแรงงานและธรรมชาต มอทธพลสงตอพฒนาการของเศรษฐศาสตรแนวราดคล และ
เศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหม ทพฒนาหลกในการวเคราะหทอยบนฐานของวธการวภาษวธในยค
ตอมาจนกระทงถงปจจบน
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.1.2 แลวโปรดปฏบตกจกรรม 10.1.2
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.1 เรองท 10.1.2
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-13แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท 10.1.3 ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตร
การเมอง
ปรชา เปยมพงศสานต8 กลาววา การทจะบอกวา เศรษฐศาสตรเปนศาสตรทมองปญหาทกอยาง
เปนกลาง ปราศจากคณคา และการตดสนทางคณคานน มความเปนไปไมไดเปนอยางมากเนองจาก
เศรษฐศาสตรเปนวชาทวเคราะหพฤตกรรมมนษย จงไมอาจหลกเลยงในเรองของการตดสนคณคาได จง
ท�าใหเศรษฐศาสตรไมอาจทจะหลดพนจากค�าวาอดมการณไปไดถงแมวาในอดตจะไมตองการทจะกลาวถง
อดมการณกตามเนองจากอดมการณในทางเศรษฐศาสตรในอดตนนเปนเรองของการเมองไมเกยวของกบ
ทางวชาการ มความยงยากสลบซบซอน เปนตน แตมาในชวงทศวรรษท 1960 และ 1970 สงคมในระบบ
ทนนยมตองเผชญกบปญหาวกฤตการณมากมายนกเศรษฐศาสตรจงไมอาจเถยงกนไดแตในเรองทฤษฎ
ปญหาเรองของเศรษฐกจการเมองเรมเปนศนยกลางของการอธบายผนวกกบกระแสของนกเศรษฐศาสตร
ฝายซายรนใหม ไดจดประกายโลกทางเศรษฐศาสตรใหเขามาสนใจเรองทางอดมการณ ซงจะตองม
องคประกอบทส�าคญคอ โลกทศนทเปนระบบความเชอคานยมและเปนระบบความคดทมบทบาทส�าคญ
ในการใหความหมายแกโลกและก�าหนดชะตาของโลก
เศรษฐศาสตรการเมองจงเปนศาสตรทมองถงความสมพนธระหวางเศรษฐกจและสงคมใหญ โดย
มองวาการผลตและการบรโภคเปนวถทางทางเศรษฐกจเพอรบใชสงคมของกลมชนในระบบเมองดงนน
เศรษฐศาสตรการเมองจงท�าการวพากษเศรษฐกจสมยใหมทเนนในเรองของการขยายตวทางธรกจมากเกนไป
จนลมเปาหมายทส�าคญของชวตมนษย และยงมสวนสนบสนนสงคมทเนนการแสวงหาประโยชนทางวตถ
และการคาระบบทเนนการสะสมในเรองของทรพยสนและผลก�าไรเหลานมสวนทท�าลายทรพยากรธรรมชาต
และชวตของคนท�างานสวนใหญโดยตวเศรษฐศาสตรการเมองนนมองวาในการมองปญหาเศรษฐกจเราจ�าเปน
ตองเอาโลกธรรมชาตและโลกของมนษยเขาพจารณารวมกนแมวาในอดตนกเศรษฐศาสตรจะบอกวาตนเอง
มหนาทเพยงศกษาปญหาเพยงเทานนการแกปญหาเปนเรองของการเมองแตในปจจบนสถานการณตางๆ
ไดมความเปลยนแปลงไปนกเศรษฐศาสตรทวโลกไมไดอยในรวของมหาวทยาลยเพยงอยางเดยวพวกเขา
ยงท�าหนาทเปนทปรกษาใหกบนกการเมองและพรรคการเมองตางๆการตดสนใจทางการเมองตางๆจงเกดขน
บนพนฐานของนกเศรษฐศาสตรและท�าใหนกเศรษฐศาสตรกลายเปนนกเศรษฐศาสตรการเมองซงมอทธพล
ในการก�าหนดเศรษฐกจการเมองของประเทศตางๆไมมากกนอยซงการน�าเสนอของนกเศรษฐศาสตรกจะ
มความแตกตางกนขนอยกบพนฐานอดมการณและโลกทศนโดยในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองนน
ปรชาเปยมพงศสานต9ไดน�าเสนอวาจะตองน�าอดมการณและโลกทศนมาวเคราะหดวยโดยจะครอบคลม
3มตดงน
8 เพงอาง. 9 เพงอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-14 การวเคราะหการเมอง
1.การน�าเสนอความเหนเกยวกบระบบเศรษฐกจทด�ารงอย
2.การหาเหตผลมาสนบสนนความชอบธรรม(หรอความไมชอบธรรม)ของสงทด�ารงอย
3.การน�าเสนอภาพเกยวกบเศรษฐกจสงคมในอดมคต
โดยอดมการณทางเศรษฐศาสตรการเมองกจะเปนสงทน�าเสนอเกยวกบระบบความคดของมนษย
ทเศรษฐศาสตรการเมองจะน�าไปใชเพออธบายและสรางความชอบธรรมใหแกการกระท�าทพวกเขาน�าไปใช
ในการอธบายการกระท�าทพวกเขาด�าเนนการ ไมวามาตรการและการกระท�าเหลานนจะเปนเครองมอชน�า
ส�าคญในการชวยใหมนษยเราสามารถมองเหนระบบเศรษฐกจการเมองอยางไรมปญหาอยางไร และระบบ
และสงคมในอดมคตควรเปนอยางไร
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.1.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.1.3
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.1 เรองท 10.1.3
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-15แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ตอนท 10.2
การวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง
โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.2แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท10.2.1แนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท10.2.2วธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆ
เรองท10.2.3ขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง
แนวคด1. การน�าเสนอกรอบแนวคดและวธการวเคราะหภายใตอดมการณทางเศรษฐศาสตร
การเมองทเนนการวเคราะหในมตเศรษฐกจและการเมอง
2. การน�าเสนอวธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองบนฐานการวเคราะหระบบทนนยม
3. ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองนนมความจ�าเปนตองวเคราะหในหลายๆดานม
ความหลากหลายเนนวธการไดอะเลคตคและวพากษอยางเขมขน
วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.2จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายแนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองได
2.อธบายวธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆได
3.น�าเสนอขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-16 การวเคราะหการเมอง
ความน�า
ในการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองผเขยนไดท�าการศกษาแนวคดและกรอบในการวเคราะห
และวธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆรวมถงขอเสนอในการวเคราะห
เรองท 10.2.1 แนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตร
การเมอง
ปรชา เปยมพงศสานต และกนกศกด แกวเทพ10มองวามความจ�าเปนอยางยงทจะตองท�าความ
เขาใจถงแนวคดและกรอบการวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมอง นอกจากนไดเสนอวาจดรวมทเปน
ลกษณะรวมกนของบรรดาส�านกคดเศรษฐศาสตรการเมองทหลากหลายเหลาน
1. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนทการวพากษ (critical)เพราะการวเคราะหดงกลาว
เทากบเปนการปฏเสธหรอไมยอมรบตอการอธบายปรากฏการณทเปนอยในสงคมโดยตองการเนนใหมการ
ตงค�าถามตอขอสรปตาง ๆทเราไดรบตกทอดมาจากอดต ในกระบวนการนเปนการคดของปลอมออกจาก
ของจรงหรอเรยกอกอยางหนงวาเปนการแยกปรากฏการณออกจากเนอแทซงในทสดแลวการวพากษอยาง
ถงทสดกจะน�าไปสความจรงทเปนแกนแททซอนเรนอยเบองหลงของปรากฏการณทเรามองเหน
2. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนทการวเคราะหแบบเปนองครวม (holistic or totality)
เพราะการวเคราะหนไมไดใหความส�าคญหลกทปจเจกชนหากแตเนนทความสมพนธทางสงคมระหวางบคคล
ตางๆตวแปรทใชวเคราะหจงไมใชตวแปรนามธรรมเชนระดบราคาอตราดอกเบยฯลฯโดยจะมองทมนษย
เปนหลก ดงนนการศกษาแนวเศรษฐศาสตรการเมองจะพยายามเนนและใหความส�าคญตอการพฒนาของ
สงคมทงสงคมทเปนหนวยรวมโดยมงไปทความสมพนธระหวางสวนประกอบตางๆของสงคมทซอนทบกน
อยอยางหลากหลายไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ
ดานการเมอง ดานสงคมดานวฒนธรรม และดานศาสนาและอดมการณ ทงนเนองจากวาปจจย
ตางๆในระบบเศรษฐกจและระบบสงคมลวนมความเกยวพนรอยรดกนเปนระบบซงหากเราเนนวเคราะห
10 ปรชา เปยมพงศสานต และกนกศกด แกวเทพ. (2547).มาศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกนเถด. เอกสารอดส�าเนา.
ม.ป.ท.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-17แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ปญหาเศรษฐกจใหอยในขอบเขตแคบๆเฉพาะเรองเศรษฐกจเพยงอยางเดยวโดยไมเชอมโยงไปถงปจจย
อนๆในสงคมเรากอาจไมเขาใจระบบทงหมดไดและทส�าคญมากไปกวานนกคอเราจะไมสามารถอธบาย
ไดวาท�าไมปญหาทางเศรษฐกจหลายเรองจงยงด�ารงอยไดทงๆทกอใหเกดผลกระทบถงชวตของผคนใน
สงคมอยางมากมาย
3. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนทการวเคราะหเชงประวตศาสตร (historical
analysis) เพราะการวเคราะหเชงประวตศาสตรเปนสงทยนยนแกเราไดเปนอยางดวาสงคมมพฒนาการม
การเคลอนไหว และมการเปลยนแปลง หรอกลาวอกอยางหนงไดวา มพลวต (dynamic) มใชสงคมท
หยดนงอยกบท(static)
4. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนวเคราะหทความขดแยงและการขดกน (conflict
and contradiction) การวเคราะหดงกลาวเทากบเปนการปฏเสธเรองความสมดลหรอความราบเรยบของ
ระบบสงคมหากแตเชอวาพฒนาการของระบบสงคมนนเกดจากพลงผลกดนทมลกษณะเกยวของกบความ
ขดแยง และการตอสระหวางปจจยทขดแยงกน การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองจะชใหเหนอยาง
ชดเจนวาในทามกลางกระบวนการพฒนาการของระบบสงคมทเปนอยนนมความขดแยงเกดขนในลกษณะ
ใดบาง ความขดแยงสามารถแกไขไดภายในระบบสงคมหรอไม หรอเปนปญหาในเชงโครงสราง มปญหา
อะไรบางทเราไมสามารถแกไขความขดแยงเหลานไดอกตอไปและท�าไมพฒนาการสงคมแบบถอนราก
ถอนโคนจงเปนสงทจ�าเปน
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.2.1 แลวโปรดปฏบตกจกรรม 10.2.1
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.2 เรองท 10.2.1
เรองท 10.2.2 วธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตาง ๆ
ปรชา เปยมพงศสานต11 ไดน�าเสนอการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองเปนการวเคราะหระบบ
ทนนยมวาตองท�าการวเคราะหใน3มตดงตอไปน
1. การแขงขน มตแนวนอน หรอการแขงขนเปนเรองเกยวกบความสมพนธทางเศรษฐกจ โดยม
การแลกเปลยนในตลาดเปนเรองทส�าคญทสดในทนนยมการเเขงขนสวนใหญเกดขนโดยผาน“กลไตลาด”
(ในตลาดเศรษฐกจ)หรอ“กลไกการเมอง”เชนการเลอก(ในตลาดการเมอง)มตนเรยกวา“มตแนวนอน”
11ปรชาเปยมพงศสานต.(2538).อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-18 การวเคราะหการเมอง
(horizontal)เพราะวาการแขงขนด�าเนนไประหวางหลายฝายทมอ�านาจเทาเทยมกนในสถานการณเชนนไมม
ใครครอบง�าใครทกฝายสามารถตดสนใจเลอกไดอยางอสระเสร
2. การควบคมมตนเกยวพนกบเรองความสมพนธทางเศรษฐกจทมลกษณะเดนของการใชอ�านาจ
อทธพลและการบบบงคบซงจะมฝายหนงอยเหนออกฝายหนงนายก.จะควบคมนายข.ไดกคงจะตองม
อ�านาจอะไรบางอยางอยเหนอนาย ข. ในระบบทนนยม (หรอระบบอ�านาจนยมทวไป) การควบคมคอ
เอกลกษณของสถานทท�างานและการจดการองคทวๆไปมตนเรยกวา“แนวตง” (vertical)กเพราะวาใน
โครงสรางน มฝายหนงอยเหนอกวา เเละมอ�านาจเหนอกวาอกฝายหนง ฝายอยขางบนออกค�าสง ฝายทอย
ขางลางรบค�าสงซงตองปฏบตตามสรปแลว ตองมอ�านาจเสยกอนถงจะมครอบง�าหรอควบคมได ในทน
เราอาจใหค�านยามเบองตนไดอ�านาจคอความสามารถทจะผลกดนใหเกดประโยชนตามทตองการโดยท�าให
อกฝายหนงตองสญเสยอยางรนแรง(หรอบางทการขเฉยๆอาจท�าใหบรรลเปาหมายไดเหมอนกน)นอกจากนน
อ�านาจยงหมายถงความสามารถของฝายหนงในการควบคมการรบรขาวสารของอกฝายหนง ซงเปนเหตให
ฝายทครอบง�าสามารถมอทธพลเหนอรสนยมและความตองการของอกฝายหนง และสามารถแสวงหาผล
ประโยชนไดอยางสบายโดยทวไปจะไมมการใชอ�านาจแบบโจงแจงแตจะมการวางเงอนไขบางอยางไวและ
ใหฝายทไมมอ�านาจท�าการ“เลอก”ภายใตเงอนไขนซงเปนการเลอกอยางมขดจ�ากดมาก
3. การเปลยนแปลง ในระบบเศรษฐกจทามกลางพฒนาการทไมมวนหยด การเปลยนแปลงบาง
อยางเกยวกบวธการท�างานของระบบจะเกดขนเสมอและมผลกระทบตอระบบในระบบทนนยมการสะสมทน
ในอตราสงจะชวยใหมการกระจายความเจรญทวประเทศและบางทขยายออกไปทวโลกดวยทนนยมกบการ
เปลยนแปลงเปนของคกน โดยเฉพาะอยางยงการลงทนเพอแสวงหาก�าไร และเพอสรางอาณาจกรใหญโต
กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากในหลายๆตวและตวระบบทนนยมเองกเปลยนไปดวยเชนเปลยนจาก
ระบบทนนยมเสรกลายเปนทนนยมสงคม(socialmarketeconomyแบบเยอรมนเปนตน)การมองมต
เวลาจะท�าใหเรามกระบวนการเปลยนแปลงและพฒนาการอยางเปนขนตอนทนนยมเมอศตวรรษท19ยอม
แตกตางกบในศตวรรษท20หรอ21
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.2.2
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.2 เรองท 10.2.2
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-19แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท 10.2.3 ขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง
ปรชา เปยมพงศสานต12 ไดอธบายขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง หมายถง
ศาสตรทตงอยบนรากฐานของหลกการ4ขอดวยกนคอ
1. เศรษฐศาสตรการเมอง เปนเรองราวเกยวกบโครงสรางเศรษฐกจซงมหลายดาน หลายมต
ดงนนจงตองมวธการวเคราะหทเนนการมองรอบดานมองภาพรวมการวเคราะหสงคมมองวาสงคมมนษย
มองคประกอบ3อยางคอ เศรษฐกจการเมองและทศนะทางสงคมซงนบเปนการวเคราะหภาพทงหมดท
ใหญโตมาก
2. เศรษฐศาสตรการเมองมองวา รปแบบความส�าคญระหวางกลมสงคมมหลายอยางแตทส�าคญ
ทสดคอรปแบบของความขดแยงเศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบความขดแยงทางชนชนโดยเนน
การศกษาผลประโยชนทแตกตางกนของชนชนทส�าคญๆของสงคมซงรวมไปถงความแตกตางกนทางดาน
วถชวตทศนะสงคมและอ�านาจ อทธพลมองจากแงนแลว ชนชนอ�านาจเปนเรองทอยตรงศนยกลางของ
การวเคราะหทางเศรษฐศาสตรการเมอง
3.สงคมทกสงคมจะมความขดแยงในระบบซงกอใหเกดพลงไดอะเลคตคอนเปนพลงทจะท�าให
สงคมเกดการเคลอนไหวเศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบพนธนาการทางเศรษฐกจและสงคมโดย
ยดปรชญาวาสรรพสงทงหลายยอมมการเปลยนแปลงตลอดเวลาระบบสงคมยอมเปลยนจากระบบหนงไป
สอกระบบหนงเสมอ
4.ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในหลกการส�าคญทเรยกกนวาจะตองท�าการวพากษสงท
ด�ารงอยจนถงทสด “วพากษ” หมายความวา ตองท�าความเขาใจโดยเขาไปใหถงรากถงโคนของปญหา เมอ
เขาใจแบบนแลวจะรไดวาตนตอของปญหาคออะไร สงทด�ารงอยกอใหเกดความทกขยากแกมนษยอยางไร
สงทพงปรารถนาควรจะเปนอยางไร มองจากแนวคด “วพากษ” แลวการเปลยนแปลงไมใชการปรบปรง
เลกๆนอยๆหากแตเปนการเปลยนแปลงแบบถอนรากถอนโคนแบบพลกฟาพลกแผนดน
แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองตองการเหนสงคมทบรหารจดการแบบ “สงคมนยม” แทนระบบ
“มอใครยาวสาวไดสาวเอา”ของทนนยมตองการเหนพลเมองในสงคมรวมกนก�าหนดนโยบายการผลตและ
การท�างานดวยกระบวนการประชาธปไตย เพอตอบสนองความตองการของเพอนมนษยทกคน ไมใชเพอ
ตอบสนองความโลภและก�าไรของคนสวนนอยแตเราไมใชพวก“พระ”ทตองการจะเสยสละหรอเรยกรอง
ใหทกคนเสยสละเพราะระบบสงคมนยมจะตองพฒนาฐานะความเปนอยของทกคนใหดขน
สงคมนยมไมใชเปาหมายอดมการณส�าหรบอนาคตอนไกลเพราะการตอสประจ�าวนในเรองปากทอง
และการตอสเพอประชาธปไตย และสทธเสรภาพ เชอมโยงกบการสรางสงคมนยมในอนาคต การสราง
12 เพงอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-20 การวเคราะหการเมอง
สงคมใหมกบการตอสประจ�าวนแยกออกจากกนไมไดถาเราไมมประชาธปไตยและเสรภาพเราจะมอปสรรค
ในการสรางสงคมใหมถาประชาชนรากหญาไมรวมตวกนสเพอชวตทดในวนน อยาไปหวงวาเราจะสามารถ
สรางสงคมใหมในวนขางหนา
ทนนยมเปนระบบทสรางพลงการผลตมหาศาล แตในขณะเดยวกนมนน�าไปสสงครามและวกฤต
และทนนยมสรางความเหลอมล�าระหวางคนจนกบคนรวยความเหลอมล�าทางเศรษฐกจน น�าไปสความ
เหลอมล�าทางการเมองและความพยายามของผมอ�านาจทจะกดกนสทธเสรภาพของคนสวนใหญในทกประเทศ
ของโลกมนน�าไปสเผดจการอ�ามาตยในไทยนคอสาเหตทเราตองการสรางสงคมใหมแหง“สงคมนยม”
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.2.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.2.3
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.2 เรองท 10.2.3
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-21แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ตอนท 10.3
แนวคดการวเคราะหการเมองตามแนวทางส�านกเศรษฐศาสตร
การเมอง
โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.3แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท10.3.1เศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซ
เรองท10.3.2เศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ
แนวคด1. เศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสตพฒนามาจากแนวความคดของคารลมารกซ(ค.ศ.
1818-1883)นกคดนกเขยนนกปรชญาและนกวพากษสงคมชาวเยอรมนทมชอเสยง
เปนทรจกกนมากทสดคนหนง มารกซไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและ
สงคมอตสาหกรรมในยคของเขาโดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษจงลกขนมาตอตาน
ดวยการวพากษวจารณ เปดโปงธรรมชาต และความโหดรายทารณของระบบเศรษฐกจ
แบบน พรอมน�าเสนอแนวทางแกไขแนวความคดของมารกซตอมาไดกลายเปนพนฐาน
ทางทฤษฎทส�าคญในการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองอกแนวหนง ทมความแตกตาง
ไปจากเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมเนนการวพากษอยางถงรากถงโคนเปนตน
2. แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซเปนแนวคดทรจกกนหรอทรจกกนในนามของ
เศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมหรอเศรฐศาสตรแบบราดคอลมแนวคดทส�าคญท
น�ามาใชเปนรากฐานของการวเคราะห ซงลวนแตรบอทธพลมาจากแนวคดของคารล
มารกซ แตจะตางจากเศรษฐศาสตรการเมองของมารกซอยบาง ในประเดนของการให
ความสนใจของการเมองโลกท 3 มองทนนยมในแงลบมากกวาแนวคดแบบมารกซสต
ดงเดมเปนตน
วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.3จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายเศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซได
2.อธบายเศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-22 การวเคราะหการเมอง
เรองท 10.3.1 เศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซ
เศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสตพฒนามาจากแนวความคดของคารลมารกซ (KarlMarx,
ค.ศ.1818-1883) นกคดนกเขยนนกปรชญาและนกวพากษสงคมชาวเยอรมนทมชอเสยงเปนทรจกกน
มากทสดคนหนง มารกซไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและสงคมอตสาหกรรมในยคของเขา
โดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษจงลกขนมาตอตานดวยการวพากษวจารณเปดโปงธรรมชาตและความ
โหดรายทารณของระบบเศรษฐกจแบบนพรอมน�าเสนอแนวทางแกไขแนวความคดของมารกซตอมาไดกลาย
เปนพนฐานทางทฤษฎทส�าคญในการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองอกแนวหนง ทมความแตกตางไปจาก
เศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมทกลาวมาแลวขางตน กลาวอกนยหนง เศรษฐศาสตรการเมองแนว
มารกซสตเปนแนวคดทมการวพากษวจารณเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมอยางถงรากถงโคน13
อยางไรกตามทศนะของมารกซในระดบหนง กไมตางไปจากทศนะของนกเศรษฐศาสตรการเมอง
แนวทนนยมเทาใดนกกลาวคอยงใหความส�าคญกบเรองของเศรษฐกจอยางมากโดยมองวาเปนพนฐานของ
การเมองและสงคมแตสงทมารกซตางจากส�านกเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมอยางชดคอมารกซไม
ไดเนนทปจจยทางดานวตถอยางแนวทนนยมแตเนนทความสมพนธทางเศรษฐกจมากกวา(เรยกอยางเปน
ทางการวา“ความสมพนธทางสงคมทเกยวเนองกบกระบวนการผลต”thesocialrelationsofproduction
หรอยอๆวา“ความสมพนธทางการผลต”productionrelations)ยงไปกวานนมารกซยงใหความส�าคญ
กบแรงงานของมนษย (labor)อยางมากในฐานะทเปนปจจยส�าคญในการผลต-การสรางมลคาตางๆและ
เปนพนฐานของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจดวยนอกจากน แรงงานยงเปนสงทสรางความมงคงใหกบ
ชนชนนายทนในรปของมลคาสวนเกน (surplus value) ซงมารกซเหนวาเปนความอยตธรรมของระบบ
เศรษฐกจแบบทนนยมและเปนสงทตองขจดใหหมดไปดวยการปฏวตของชนชนแรงงาน14
ในทศนะของมารกช การผลตหรอเศรษฐกจนนเรมจากมนษยเรามความจ�าเปนตองตดตอ
สมพนธกบมนษยดวยกนเองในขณะเดยวกนกตองเขาไปสมพนธกบธรรมชาตความสมพนธระหวางมนษย
กบมนษยและมนษยกบธรรมชาตในกระบวนการผลตนเองทมารกซถอวาเปนพนฐานหรอเปนพลงขบเคลอน
สงคมมนษยทเปนมาในอดตทเปนอยในปจจบนและทจะเปนไปในอนาคตเพราะฉะนนการทจะเขาใจสงคม
มนษย เราจ�าเปนจะตองท�าความเขาใจกบกระบวนการผลต หรอกระบวนการพฒนาของแรงงานวามการ
กอรปขนมาไดอยางไร ในลกษณะใด ในชวงเวลาใดของประวตศาสตรสงคมมนษย และจากกระบวนการ
ผลตนทมนษยเราเรยนรทจะรจกตนเองสงคมเศรษฐกจและการเมองพรอมๆกนไปในขณะเดยวกนมารกซ
เสนอวาหากเราตองการเขาใจสงคมมนษย เราตองท�าความเขาใจกบเงอนไขตาง ๆ ซงเปนตวก�าหนด
13ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2557).รฐศาสตรแนววพากษ.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.14 เพงอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-23แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
กระบวนการผลตของมนษยในสงคม ในชวงเวลาใดเวลาหนงประวตศาสตร หรอทมารกซเรยกวา “วถการ
ผลต” (mode of production)ความสมพนธสองระดบดงกลาวขางตนความสมพนธระหวางมนษยกบ
มนษย และระหวางมนษยกบธรรมชาต เปนสงทมารกซใหความส�าคญอยางมากในการวเคราะหทาง
เศรษฐศาสตรการเมองของเขาซงตอมาเปนทรจกกนในนามของ“ประวตศาสตรวภาษวธ”หรอ“วตถนยม
ประวตศาสตร”15
แนวคดเรองประวตศาสตรของมนษยทมารกซน�าเสนอนน เตมไปดวยการกดขขดรด ไมได
ววฒนาการเปนในลกษณะทเปนequilibriumคอในแนวทางททกฝายตางพอใจในประโยชนทตนไดรบตาม
แนวคดของพวกเสรนยมยคตนเชนอดมสมธการเปลยนแปลงของประวตศาสตรของมนษยนนเตมไปดวย
การตอสและการปฏวต คอเมอกลมคนสวนใหญทถกขดรดไดพฒนาถงขนพรอมเตมทกจะเกดการปฏวต
สงคมและทายสดกลมตอสกจะไดรบชยชนะเสมอซงท�าใหระบบกรรมสทธในปจจยการผลตและระบบชนชน
เปลยนแปลงไป จะเหนไดวาในทกครงทยคประวตศาสตรเปลยนแปลงไป จะมการเปลยนแปลงระบบ
กรรมสทธในปจจยการผลตจากคนกลมนอยกลมหนงไปสคนกลมนอยอกกลมหนงทกครง
หลกแนวคดวภาษวธเดมของเฮเกล ในกระบวนการการถกเถยงกนน ไดมการพฒนาแนวคดทม
ขอบเขตกวางขนคอเชอวาสรรพสงจะประกอบดวย2เหตปจจยคอเหตปจจยหนงเสนอ(Thesis)อกเหต
ปจจยหนงเปนปฏเสธ (Antithesis) เมอเหตปจจยทงสองดานนมาปะทะกน กจะกอใหเกดขอสรปใหมขน
มาอกเรยกวา“Synthesis”เพอความเขาใจนกวชาการบางทานไดเรยบเรยงภาษาใหมโดยแบงเปน3ระยะ
คอ ขอเสนอ (Thesis) ปะทะขอปฏเสธ (Antithesis) กอใหเกดขอสรปใหม ถดจากนนขอสรปใหมก
สรางภาวะขอเสนอขนมาอกอยางนเรอยไป โดยขอสรปใหมมใชเกดจากการท�าลายกนระหวางขอเสนอกบ
ขอปฏเสธ แตเปนการเชอมโยงใหเกดขอเสนอใหม ทงนเพราะสงของทกชนดมภาคปฏเสธในตวเองท�าให
สงตางๆเปลยนไปจากเดมดงนนสภาพปฏเสธหรอตรงขามและขดแยงเปนคณลกษณะของสรรพสงทเปน
อยเมอขดแยงปะทะกนกจะกอใหเกดสงใหมจากสงใหมกจะมความขดแยงเกดขนอกกระบวนการดงกลาว
นจะด�าเนนตอไปจนกระทงบรรลถงความเปนจรงอนแนนอนซงเฮเกลเรยกวาความสมบรณ(TheAbsolute)
กลาวคอหลกวภาษวธนจะน�าไปสการบรรลถงสจจะได โดยผานการตอสขดแยงกนระหวางความคดทตรง
กนขามมารกซ ไดมองแนวคดของเฮเกล ขางตนวา เปนหลกปรชญาเชงจตนยมวภาษวธ (Dialectical
Idealism)ทเชอวาความจรงคอจตซงเปนนามธรรมโดยพนฐานคอ16
1. จตใจ (ความคด) ของมนษยเทานนเปนสงทแทจรง ทกสงทกอยางปรากฏอยและเปนจรงได
เพราะจตใจมนษยรบรซงเกยวของกบสภาพแวดลอมเพราะถอวาถกก�าหนดโดยสภาพแวดลอม
2.จตใจมนษยนนท�างานในรปของกระบวนการ(process)
3.กระบวนการนน คอ กระบวนการวภาษวธ จตใจมนษยเปนสงทไมหยดนงเปลยนแปลงและ
ท�างานตลอดเวลาจตใจมนษยท�างานในรปของการเสนอความคด(idea)และความพยายามทจะหาความคด
ขดแยง(conflictingidea)ซงท�าใหเกดขอสรปใหมแลวกเกดความคดขดแยงตอไปไมมทสนสด
15 เพงอาง. 16พลศกดจรไกรศร.(2522).ความคดทางการเมองตะวนตก.กรงเทพฯ:โรงพมพขาวทหารอากาศ.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-24 การวเคราะหการเมอง
จากแนวคดสงทเปนนามธรรมของเฮเกลซงเกยวกบหลกวภาษวธหรอวธการไดอะเลคตค(Dialec-
tic)มารกซไดน�ามาประยกตเพออธบายกฎการเปลยนแปลงทางวตถเกดเปนแนวคดทนกวชาการหลายคน
ไดสรปไวดงน17
1. ถอวาสรรพสงและปรากฏการณทงหลายเกยวของกนตางก�าหนดซงกนและกนพงพาอาศยกน
และมผลกระทบกระเทอนตอกน จะเขาใจปรากฏการณไดตองพจารณาปรากฏการณซงเกยวของกบสภาพ
แวดลอมเพราะถอวาถกก�าหนดโดยสภาพแวดลอม
2.ธรรมชาตยอมอยในสภาพทเคลอนไหวเปลยนแปลงและววฒนาการอยเสมอโดยไมหยดนง ม
ทงเจรญขนและเสอมลงมสงทเกดใหและสงทมนตองสลายตวไป
3.การเปลยนแปลงเกดขนจากการเปลยนแปลงปรมาณกอนแลวจงน�าไปส การเปลยนแปลง
คณภาพเปนการเปลยนแปลงภายในทมองไมเหนไปสการเปลยนแปลงภายนอกอยางเปดเผยเปลยนแปลง
ทละนอยทางปรมาณไปสการเปลยนแปลงทางคณภาพอยางฉบพลน โดยกระโดดจากสภาพหนงไปส
อกสภาพ
4. วธการแบบไดอะเลคตค ถอวาขบวนการพฒนามไดเกดขนโดยการผสมกลมกลน แตเปนการ
ตอสของสงทขดแยงกน สรรพสงมความขดแยงภายในสงเดยวกนจะมทงดานบวกและลบมของเกาและ
ของใหมมสงทเสอมและสงทเจรญการตอสขดแยงกนภายในของสรรพสงนท�าใหเกดการพฒนาท�าใหเกด
การเปลยนแปลงจากการเปลยนแปลงทางปรมาณไปสการเปลยนทางคณภาพ
โดยมารกซไดแบงประวตศาสตรในทางเศรษฐศาสตรออกเปนดงน18
1. ยคดงเดม (Primitive Society) ในยคนมจ�านวนประชากรนอย ในขณะททรพยากรการผลตม
มากมายไมมเทคโนโลยสงผลผลตคณภาพต�ามนษยสามารถเอาชนะธรรมชาตไดนอยมากฉะนนในยคน
จงไมมระบบชนชน ไมมการขดรด มนษยยงไมไดใหความส�าคญกบการเปนเจาของปจจยการผลต ปจจย
การผลตเปนของชมชนในยคดงกลาวนมารกซมองวายงคงไมเกดการขดรดและความขดแยงทางชนชน
2. ยคทาส (Slavery)ตอมาเมอสงคมเรมมจ�านวนประชากรมากขนและมความเจรญขนเกดมการ
ท�ากสกรรม และมความตองการแรงงานมากขน จงไดเกดกลมบคคลหนงซงมความแขงแรงและมอ�านาจ
มากกวายดเอาแรงงานของผอนมาเปนของตน และไดเกดระบบทาสขน ในยคนเองทระบบชนชนและ
กรรมสทธในปจจยการผลตไดเกดขนโดยทาสเปนพนฐานส�าคญของระบบการผลตสวนเจาทาสเปนเจาของ
ปจจยในการผลตและเปนชนชนปกครอง อนหมายถง เกดมบคคลกลมหนงยดเอาแรงงานของผอนมาเปน
สมบตของตนใหสงผลผลตสวนเกนใหตนบงคบเอาเชลยศกและคนในสงคมเดยวกนใหกลายเปนทาสจาก
เหตการณนกอเกดระบบกรรมสทธสวนบคคลและชนชน เกดการขดรดระหวางมนษยดวยกน กลาวคอ
ฝายนายทาสเจาของทดนและเจาของทาสยดเอาแรงงานของทาสสวนเกนเปนของตนโดยตรงขณะททาสไม
ไดเปนเจาของแมแตแรงงานและชวตของตนระบบทาสนกอใหเกดคนมงม17 เพงอาง.18ณฐธารพานชและจตรลดาอดมประเสรฐกล.(ม.ป.ป.).คอมมวนสตคออะไร.โครงการเศรษฐศาสตรภาคภาษาองกฤษ
คณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.เอกสารอดส�าเนา.ม.ป.ท.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-25แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
3. ยคศกดนา (Feudalism)ตอมาจะเหนไดวาทาสเรมจะมความไมพอใจมการรวมตวกนเรยกรอง
สทธเสรภาพตางๆบรรดาเจาของทดนเรมปลดปลอยทาสและลดการใชก�าลงลงโดยหวงวาทาสเหลานนจะ
ท�างานไดมประสทธภาพมากขน เกดเปนระบบไพรขนแทนกลาวไดวายคศกดนา เปนววฒนาการขนตอไป
จากสงคมเจาทาส เนองจากวาแรงงานทาสเรมกอการปฏวตขน จงเกดการเปลยนความสมพนธในการผลต
จากระบบเจาทาสเปนระบบขนนางศกดนา จากเจาทาสกมาเปนขนนางเจาของทดน สวนทาสเปลยนมาเปน
ชาวนาหรอทาสตดทดน ซงมลกษณะเปนไพร ทาสถกปลดปลอยและใหเชาท�ากนในทดนของเจาของท
การขดรดในระบบขนนางเปนในลกษณะบงคบใหชาวนาผเปนไพรสงมอบผลผลตและแรงงานสวนหนงให
เจาของทดนค�าวาศกดนาเปนชอของแผนดนหรอทดนทกษตรยแจกจายใหแกขนนางเพอตอบแทนความ
จงรกภกดปจจยการผลตในยคขนนางศกดนามตวแปรทส�าคญ2ประการคอทดนและแรงงานซงทงสอง
ประการนอยภายใตการครอบครองของชนชนขนนางศกดนาซงเปนชนชนสวนบนสวนชนชนสวนลางไมม
ทรพยสนเปนของตน
4. ยคนายทน (Capitalism)โลกเราชวงนในทศนะของมารกซนนก�าลงอยในยคนายทนคอจะเหน
ไดวาระบบศกดนาถกยกเลกไปไพรไดรบการปลดปลอยไมตองอยประจ�ากบทดนอกแลวแตไพรเหลานน
ไดกลายเปนแรงงานทตองขายแรงงานเลยงชวต ผลตสนคาเพอขายและเอาก�าไรทงหมดไปใหนายทน เกด
ระบบการขดรดแบบใหมคอการขดรดระหวางนายทนกบผใชแรงงาน
5. สงคมนยม (Socialism) เจาของปจจยในการผลตเปลยนมอจากนายทนมาเปนของชมชน
ทกคนจงเปนผใชแรงงานเสมอเหมอนกนหมดและไดคาตอบแทนตามความสามารถ
นอกจากแนวคดเรองประวตศาสตรวภาษวธแลวคารลมารกซยงเสนอค�าอธบายปรากฏการณรวม
ของสงคมในรปทฤษฎทมชอเรยกวา“วตถนยมประวตศาสตร”(historicalmaterialism)ซงเรมจากหลก
การทวาสงคมมนษยด�าเนนไปตามครรลองของวตถสสารมใชเปนไปตามเจตจ�านงของจตใจแตอยางใดดวย
วาจตส�านกของมนษยเองกถกก�าหนดดวยปจจยตาง ๆทปรากฏเปนรปธรรมอยในสงคมนน ๆหวใจของ
ตวทฤษฎดงกลาวอยทวา ปจจยตาง ๆ ในสงคม ไมวาจะเปนระบอบการเมอง ศาสนา วฒนธรรม หรอ
ศลปวทยาการและโดยเฉพาะอยางยงการจดชนชนทางสงคมลวนมรากฐานมาจากปจจยทางเศรษฐกจซงก
คอความสมพนธทสมาชกของสงคมมตอกนในระบบการผลตทงสน ดงทมารกซกลาวไวในค�าน�าส�าหรบ
ขอเสนอเสรมการวจารณเศรษฐศาสตรการเมองดงน19
19นพพรประชากล. (2543).คารล มารกซ: นกวพากษสงคมเพอความผาสกของมนษยในอนาคต.สารคดปท16ฉบบท
183(พ.ค.2543).น.156-161.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-26 การวเคราะหการเมอง
“ในการสรางตวตนทางสงคม มนษยเขารวมเปนสวนหนงในความสมพนธระหวางกนเพอการ
ผลต ซงสอดคลองกบขนตอนทางประวตศาสตรในพฒนาการแหงพลงการผลตของตน และความพนธ
นมแบบแผนทชดเจนแนนอนและเปนเอกเทศจากเจตจ�านงของมนษย องครวมแหงความสมพนธ
ดงกลาว ซงประกอบขนเปนโครงสรางทางเศรษฐกจของสงคมนน ๆ ท�าหนาทเปนฐานรากรปธรรมเพอ
ใหโครงสรางสวนบน อนไดแกสถาบนกฎหมายและสถาบนการปกครอง ไดสถาปนาตวมนเองขนและ
องครวมแหงความสมพนธทางการผลตนยงมบทบาทหลอหลอมรปแบบจตส�านกทางสงคมของมนษย
อกดวย วถการผลตทางวตถจงเปนเงอนไขก�าหนดกระบวนการแหงชวตทางสงคมทางการเมอง และ
ทางภมปญญาโดยรวม”
เมอพจารณาสงคมสมยใหมในกรอบของวตถนยมประวตศาสตรนจะพบวาโครงสรางสวนบนอน
ไดแกระบอบประชาธปไตยแบบเลอกตงผแทนกฎหมายรฐธรรมนญ(รวมถงกฎหมายปกครองแพงอาญา
ฯลฯ)และความไมเทาเทยมกนระหวางชนชนระบบทนนยมเปนระบบการผลตสนคาของเอกชนเพอแสวงหา
ผลก�าไรโดยใชทนเปนปจจยหลกทนดงกลาวประกอบดวยทนคงท(ไดแกเครองมอการผลตโรงงานวตถดบ)
และทนแปร (คาจางแรงงาน) ในโลกตะวนออก ระบบเศรษฐกจในรปแบบนมมาตงแตยคเรอเนสซองส
แตด�ารงฐานะเปนกระแสรองมายาวนานทามกลางเศรษฐกจกระแสหลกทรฐราชาธปไตยวางนโยบายควบคม
การผลตสนคาส�าคญๆ เพอเพมพนทรพยสนในทองพระคลง อกทงยงมกผกขาดการคากบตางประเทศ
เอาไวในมอขณะทระบบทนนยมนนจะเตบโตไดเตมทตอเมอมตลาดเสรและการไหลเวยนของสนคา
เมอถงครสตศตวรรษท 18 ชนชนกระฎมพ ซงมผลประโยชนผกพนกบระบบทนนยม เรมเตบโต
ขนเปนปกแผนปญญาชนของคนกลมนจงเรมวพากษวจารณสงคมศกดนา โดยเชดชแนวคดเรองเสรภาพ
เหตผลอรรถประโยชนและหลกวชาทงนเพอวางรากฐานของสงคมแบบใหมทจะรองรบการปฏวตอสาหกรรม
ใหไดอยางเตมศกยภาพ ในบางประเทศอยางเชนฝรงเศส ชนชนกระฎมพถงกบระดมก�าลงของสามญชน
ทกชนชน เขาโคนลมอ�านาจของศกดนาดวยการปฏวตใหญในปลายศตวรรษท 18ดงนน ในศตวรรษท 19
ระบบทนนยมอตสาหกรรมจงผงาดขนมาเปนระบบเศรษฐกจกระแสหลกอยางตอเนองมาจนทกวนนและใน
หมสามญชนทเคยผนกก�าลงตอสรวมกนมานนชนชนเจาของทนจ�านวนหยบมอหนงกหนมาเอารดเอาเปรยบ
ชนชนแรงงานจ�านวนมหาศาลโดยอาศยกลไกการผลตและสรางมลคาใหแกสนคาในระบบทนนยมนเอง20
สนคาทผลตขนในระบบทนนยมมมลคาอยสองประเภทแรกเรยกวา มลคาใชสอย (use value)
ซงไดแกประโยชนจากสนคานนในแงทตอบสนองความตองการใชของผบรโภคสวนมลคาอกประเภทหนง
เรยกวามลคาแลกเปลยน(exchangevalue)หมายถงศกยภาพของสนคานนทจะถกแลกเปลยนกบสนคา
อนๆ(โดยผานมลคาราคาขายของสนคาดงกลาวเชนนาฬกาหนงเรอนมมลคาแลกเปลยนเทากบครมชะลอ
ความชราหนงกระปก มลคาแลกเปลยนของสนคาชนหนง ๆ เกดจากปรมาณแรงงานทใชไปในการแปรรป
วตถดบใหกลายเปนสนคานน ๆ ซงเจาของทนไดซอแรงงานของกรรมกรมาสรางมลคาแลกเปลยนโดยจาย
คาตอบแทนเปนมลคานอยกวามลคาแลกเปลยนดงกลาวสวนตางทเบยดบงจากแรงงานของกรรมกรนคอ
20 เพงอาง.น.156-161.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-27แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
มลคาสวนเกน (surplus value) ของสนคา ซงเจาของทนไดรบในรปของก�าไรสทธ (หลงจากหกตนทนคอ
ทนคงทและคาจางแรงงานแลว) และก�าไรนกน�าไปใชเพมปรมาณทนใหมากขนอกตอหนง และนคอเหตผล
ทอธบายวาท�าไมเจาของทนจงร�ารวยขนเรอยๆอยางไมสนสดมารกซไดกลาวไวชดเจนในคาจางราคาและ
ก�าไรวามลคาสวนเกนหมายถงสวนของมลคาแลกเปลยนทเกดจากแรงงานสวนเกนหรออกนยหนงแรงงาน
สวนทไมไดรบคาตอบแทนนนเอง21
จากการวเคราะหของมารกซ ท�าใหเหนไดวา ความเสยเปรยบของผใชแรงงานเกดจากตวระบบ
เศรษฐกจแบบทนนยมทก�าหนดใหผใชแรงงานขายแรงงานของตนในราคาถกแกเจาของทนใหน�าไปใชสราง
ก�าไรทเจาของทนไดรบเพมขนเรอย ๆ แนนอนทการหลดพนจากความเสยเปรยบนยอมมอาจเกดจากการ
รอคอยน�าใจจากเจาของทนแตตองใชยทธวธในการเปลยนแปลงตวระบบเสยนอกจากนก�าไรอนมหาศาล
ของนายทนยงองอยกบลทธบรโภคนยม (consumerism) หรอลทธหลงบชาสนคา (fetichism of the
merchanois) ซงเปนการกระตนใหเกดการบรโภคสนคาในปรมาณมากทสดโดยมวลชนจ�านวนมากทสด
(อนไดแกชนชนกระฎมพเองและหมผใชแรงงานจ�านวนมหาศาลซงถกเอาเปรยบไปครงหนงแลวในขนตอน
การผลต)ดงนนคานยมในการบรโภคจงถกแผงผงไวในรปแบบการด�าเนนชวต(lifestyle)อนพงปรารถนา
ทเผยแพรผานโฆษณาและสอมวลชนตางๆซงระบบทนนยมไดพฒนาขนเปนเครองมอใหเกดการไหลเวยน
อยางทวถงของลทธบชาสนคาดงกลาว22
คารล มารกซ มไดเพยงมงหมายทจะปลดปลอยชนชนผใชแรงงานจากการขดรดของนายทนใน
ระบบทนนยมเทานน แตเขายงใฝฝนทจะใหมนษยชาตทงปวงไดรบการปลดปลอยจากตรรกะของการกดข
มอมเมา และเอาเปรยบในทกรปแบบ ระบบสงคมในอดมคต ซงมารกซปรารถนาจะท�าใหเปนจรงขนมา
สกวนหนงนนคอสงคมทจะไมมการตอสระหวางชนชนเหลออยอกตอไปดวยวาการมอยของชนชนใดๆจะ
ตองสญสนไปกอนและแมแตรฐซงเปนเครองมอควบคมระบบชนชนกจะสลายตวไปดวยเชนกนในสงคมท
ปราศจากความแตกตางทางชนชน มนษยทกคนจะมความเทาเทยมกน ไมมใครขมเหงเอาเปรยบใครและ
ไมมใครถกขมเหงเอาเปรยบเสรภาพทแทจรงจะเกดขนสภาวะแปลกแยกจากตนเองและโลกอยางทมนษย
เคยด�ารงอยในระบบอน ๆ กอนหนานกจะหมดสนไปดวย มนษยจะไดรบความพงพอใจในงานทตนท�า
ไดรบผลตอบแทนอยางสมน�าสมเนอและเตมเมดเตมหนวยและด�ารงชวตอยางผาสกในความสมถะเรยบงาย23
แตมารกซรดวาสงคมในอดมคตเชนนยอมไมอาจเกดขนไดเองอยางปจจบนทนดวนตองใชยทธวธ
เปนขนเปนตอนและขนตอนทส�าคญทสดคอการสถาปนารฐเผดจการโดยชนชนกรรมาชพ(dicfatoshipof
the proletariat) ซงเปนผลจากการตอสระหวางชนชนในระบบทนนยมอตสาหกรรมประวตศาสตรของ
สงคมทกแหงหนจวบจนทกวนนเปนเรองราวของการตอสระหวางชนชน” นคอประโยคเปดอนโดงดงใน
แถลงการณพรรคคอมมวนสตซงสรปหลกของการเปลยนแปลงสงคมตามแนวคดวตถนยมวภาษ(dialec-
ticalmaterialism)กลาวคอชนชนทถอครองอ�านาจเหนอชนชนอนๆในยคสมยหนงยอมถกทาทายโดย
21 เพงอาง.น.156-161.
22 เพงอาง.น.156-161.
23 เพงอาง.น.156-161.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-28 การวเคราะหการเมอง
ชนชนซงเปนเบยลางครนเมอชนชนหลงนไดกาวขนมาเปนใหญกจะถกทาทายดวยพลงของชนชนใหมทถก
เอาเปรยบ เปนลกโซเชนนไปดงเชนทชนชนศกดนาไดเคยถกชนชนสามญชนโคนลมมาแลวและเมอมาถง
สมยของมารกซชนชนกระฎมพทแยกตวออกมาจากสามญชนกก�าลงถกทาทายโดยชนชนผใชแรงงาน
ในอนทจะปลดปลอยชนชนผใชแรงงานในระยะแรกนการใชก�าลงรนแรง แมจะเปนสงไมพง
ปรารถนาแตเปนสงจ�าเปนทไมอาจหลกเลยงไดดงค�ากลาวในแถลงการณพรรคคอมมวนสตทวากาวแรก
ในการปฏวตของผใชแรงงานกคอ การกาวขนสอ�านาจปกครองโดยชนชนกรรมาชพดวยการแยงชงเอา
ประชาธปไตยมาใหไดชนชนกรรมาชพจะใชอ�านาจเหนอกวาทางการเมองนคอยๆดงเอาทนทกชนดออกมา
จากมอของกระฎมพเพอทจะรวบรวมเครองมอการผลตเอาไวในมอของรฐ ดงนน ขณะทรอคอยการ
สลายตวอยางสนเชงของชนชนและของรฐชนชนกรรมาชพจงตองผนกก�าลงกนโคนลมระบบทนนยมเพอยด
เอาทดนและปจจยการผลตทงหลายมาเปนของรฐยกเลกสทธในการสบมรดกสถาปนาระบบเผดจการทม
พรรคการเมองเพยงพรรคเดยว จดการศกษาเลาเรยนฟรใหทกคนอยางถวนหนา และใชระเบยบขอบงคบ
อนเขมงวดเพอควบคมประชาชนมใหออกนอกลนอกทาง จากการทดลองน�าเอาแนวคดดงกลาวของมารกซ
มาประยกตใชในการปฏบตในครสตศตวรรษท20ไมวาจะเปนในดนแดนใหญๆอยางรสเซยและจนหรอ
ในประเทศเลกๆในอเมรกากลางและใตหรอแมในเอเชยตะวนออกเฉยงใตปญหาส�าคญทพบกคอปญหา
การลดขนตอน ลทธคอมมวนสตถกสถาปนาขนในสงคมซงลวนยงมไดผานขนตอนพฒนาการของระบบ
ทนนยมอยางเตมตวแตเปนสงคมทสวนใหญยงจมปลกอยในระบอบศกดนาทก�าลงอมตวเสยดวยซ�าไปการ
ชงสกกอนนกอใหเกดความไมพรอมทงในดานเทคนคปฏบตและในดานจตวทยาของผคนและสงผลใหเกด
ความเลวรายตางๆไมนอยไปกวาในระบบทนนยมหรอแมแตในระบอบศกดนาเดม(การมอภสทธของชนชน
ปกครองการฉอราษฎรบงหลวงขนานใหญ) ระบบเผดจการทมารกซมงหมายใหเปนทางผานชวคราวสการ
สลายตวของรฐจงมกกลบกลายเปนสภาวะถาวรไป24
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.3.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.3.1
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.3 เรองท 10.3.1
24 เพงอาง.น.156-161.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-29แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
เรองท 10.3.2 เศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ
ไชยรตน เจรญสนโอฬาร25 ไดใหขอสงเกตวาเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมความแตกตาง
ระหวางเศรษฐศาสตรเมองแบบมารกซสตมความแตกตางกนดงน
ประการแรก เศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหม ใหความสนใจกบประเทศโลกท 3และเรองราว
ของชาวนาชาวไร ในขณะทเศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซสต ยคดงเดม ใหความส�าคญกบประเทศท
เจรญแลวและเรองราวของชนชนแรงงานมากกวาเพราะเชอวาจะเปนพลงน�าการปฏวตทางชนชน
ประการทสองเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมมแนวโนมทจะมองระบบทนนยมในแงลบกลาว
คอ มกจะมองวาระบบทนนยมเปนตวสรางความดอยพฒนาใหเกดขนในประเทศโลกทสาม ในขณะท
เศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซสตดงเดมมองระบบทนนยมวามลกษณะสองดานทขดแยงกนกลาวคอ
ดานหนงของระบบทนนยมจะน�ามาซงความเจรญกาวหนาดวยการประดษฐคดคนสงใหมๆสวนอกดานหนง
คอการขดรดเอาสวนเกนจากชนชนแรงงาน เพอสรางความเจรญใหกบระบบทนนยมดงนนปญหาเรองการ
ดอยพฒนาอนเนองมาจากระบบทนนยมของประเทศดอยพฒนาจงไมอยในทศนะของแนวคดแบบมารกซสต
ดงเดม
ประการทสามเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมมลกษณะของการศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง
ระหวางประเทศมากกวาเศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซสตยคดงเดมคอใหความสนใจในการศกษาความ
สมพนธระหวางประเทศทเจรญแลวทเคาเรยกวา ประเทศศนยกลาง (core) กบประเทศดอยพฒนา วาม
ลกษณะอยางไรและกอใหเกดผลประการใดกบประเทศเหลาน
นอกจากน นกเศรษฐศาสตรแบบซายใหมอยาง ฮนท (E.K.HUNT)26 ไดท�าการวพากษระบบ
ทนนยมอยางถงรากถงโคนในหนงสอHistoryofEconomicThoughtไดสรปบทวพากษทนนยมสมยใหม
ไว12ขอดวยกน
1. ทนนยมเปนระบบเศรษฐกจสงคมทมพนฐานตงอยบนเสาหลกของความขดแยงและการขดรด
2. ความสมพนธทางสงคมระหวางนายทนและแรงงานเปนความสมพนธทส�าคญทสดระบบทนนยม
ซงหมายความวา ส�าหรบผคนสวนใหญของสงคม ศกยภาพการผลตทสรางสรรคของพวกเขาตองถกตคา
ใหกลายเปนสนคาก�าลงแรงงานของพวกเขาไดกลายเปนสงทซอขายกนในตลาด
3. ในสงคมทนนยมทมการซอขายแรงงาน มนษยถกมองวาเปนสนคาไปดวยมนษยกลายเปน
เครองมอเพอบรรลจดหมายใดจดหมายหนง การหลอหลอมคานยมในสงคมของเรามสวนสอนใหเรามอง
สงตาง ๆ และความสมพนธตาง ๆ ในมตของสนคาและการซอขายอยางสนเชง ซงเปนการลดคาของความ
เปนมนษยอยางยง
25ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.อางแลว.26E.K.Hunt.(1992).อางในปรชาเปยมพงศสานต.(2538).อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-30 การวเคราะหการเมอง
4. ความยงเหยงของตลาดและภาวการณวางงานของคนนบลานเปนเวลานาน ไดสรางความไม
มนคงทางเศรษฐกจใหแกชวตของพวกเราซงเปนอปสรรคตอการสนองความตองการทหลากหลายของมนษย
5. การทความสมพนธของมนษยถกลดคาแปรสภาพเปนความสมพนธแบบสนคานบวาเปนการ
คกคามความใฝฝนและความตองการของมนษยทปรารถนาความรกความอบอนความจรงใจแตในจตใจ
ของมนษยยอมมจตส�านกแหงมนษยธรรมหลงเหลออยและท�าการตอตานกระแสการท�าลายชวตจตใจมนษย
อนเกดจากทนนยม
6. ระบบทนนยมไดท�าใหกระบวนการผลตทสรางสรรคกลายเปนเรองทมความตงเครยดไรความ
เปนอสระ เกดความนาเบอหนาย อนเปนการท�าลายความปรารถนาของมนษยทจะด�ารงอยอยางเสรและม
ความหมาย
7.ภาวะความแปลกแยก ซงท�าใหจตใจและสงคมแตกแยกเปนเสยงกอใหเกดความหวาดผวา
ความกลวความวตกกงวลทว ๆ ไป ซงสงผลลบตอความสมพนธทางสงคมหลายดานลทธฟาสซสตใหม
การกดกนทางเชอชาตและทางเพศการขดรดในรปแบบใหมๆคนกลมนอยผหญงเดกรวมไปถงความ
กาวราวขามชาตนบวาเปนผลผลตมาจากความแปลกแยกดงกลาว
8.มนษยทมความแปลกแยกมกจะตกเปนเหยอของระบบโฆษณาในทนนยมไดงายเมอชวตไมม
ความหมายทกคนจะแสวงหาบรโภควตถมากขนอยางไรเหตผลเกนความตองการทจ�าเปนลทธบรโภคนยม
ยงเรงเราใหคนรบใชทนนยมมากขน เพอท�างานหาเงนเอามาใชในการบรโภคทเพมขนยงเพมขนยงบรโภค
มากชวตตองเครงเครยดมากขนกงลอทนนยมยงหมนเรวขนมนษยตองหมนตามกงลอนใหทน
9. ระบบการผลตทถกครอบง�าโดยหลกการแสวงหาก�าไรสงสดปดกนไมใหเราใชทรพยากรไปใน
ทศทางทใหประโยชนแกชวตสงคมสวนสเขยวสนามเดกเลนศนยพกผอนหยอนใจระบบขนสงมวลชนท
มคาโดยสารถกสงเหลานทนนยมไมตองการเพราะไมไดก�าไร
10. ผทอยรอดในทนนยมตองขายก�าลงแรงงาน ผทไมมสงน เดกเลก วยรน คนแก คนพการ
ผหญงมครรภหรอเดกออนไมอาจจะขายก�าลงแรงงานไดจงมกถกทอดทงใหมชวตอยอยางล�าบาก
11. ความตองการของระบบทนนยม ไดแปรสภาพสถาบนการศกษาและสถาบนวฒนธรรมตาง ๆ
ใหกลายเปนสถานทส�าหรบฝกอบรมใหความรทเปนประโยชนในการรบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยมรวม
ทงหลอหลอมใหผคนมความคดมคานยมทสนบสนนการแสวงหาก�าไรของทนนยมระบบการศกษาของเรา
ไมสามารถท�าหนาทสรางสรรคใหผคนเปนมนษยทมความอสระเสรไดอกแลว
12. บนพนฐานของหลกการแสวงหาก�าไรสงสด ธรกจทนนยมไดท�าลายลางสงแวดลอมและ
ธรรมชาตอยางกวางขวางซงนบวนจะสรางอนตรายตอสขภาพและคณภาพชวตของมนษยมาก
ในสวนของวธการศกษาระหวางเศรษฐศาสตรการเมองกบเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมจะ
ไมคอยมความแตกตางกนมากโดยจะใชวธการศกษาแบบองครวมใหความสนใจกบการศกษาประวตศาสตร
รวมถงการวเคราะหเรองเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมและการเมองไวดวยกนจากการศกษาวเคราะหพบวา
ส�านกเศรษฐศาสตรการเมองทส�าคญๆในชวงหลงมารกซมส�านกคดทส�าคญ5ส�านกดงน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-31แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
1. เศรษฐศาสตรแบบถอนรากถอนโคน(RadicalEconomics)
2. เศรษฐศาสตรการเมองแบบถอนรากถอนโคน(RadicalEconomyofPoliticalEconomy)
3. เศรษฐศาสตรการเมองเชงวพากษ(CriticalPoliticalEconomy)
4. เศรษฐศาสตรการเมองหลงโครงสรางนยม(Post-structuralPoliticalEconomy)
5. เศรษฐศาสตรการเมองหลงสมยใหม(PostmodernPoliticalEconomy)
1. เศรษฐศาสตรแบบถอนรากถอนโคน มนกคดทส�าคญ คอ สตเฟน เรสนค และรชารด วฟ
(StpehenResnick andRihardWolff) ไดน�าเสนอเศรษฐศาสตรทเนนการถอนรากถอนโคน ซงไดเปด
มมมองในการมองปญหาความยากจนในมมมองใหมทมค�าอธบาย3แนวทางดงน27
1) มบางสงบางอยางมาขวางกนไมใหกลไกตลาดท�างานไดอยางเสร หรอบางทขวางกนไมให
มการใชทรพยากรไดอยางอสระการกดขวางหรอความไมสมบรณในระบบตลาดและระบบกรรมสทธท�าให
ปจเจกชนไมสามารถตดสนใจอยางมประสทธภาพได เมอเปนเชนน ปจเจกชนกไมสามารถบรรลเปาหมาย
แหงความมงคงได
2)บางทความยากจนอาจเปนเรองเกยวกบการเลอกของปจเจกชนเชนมการเลอกทจะบรโภค
เพอปจจบนมากกวาทจะออมทรพยและลงทนเพอก�าไรในอนาคตหรอมการเลอก“เวลาวาง”มากกวาทจะ
เลอก“การท�างานหาเงนเพม”
3)เหตผลแนวทสามเปนเรองเกยวกบประสทธภาพของทรพยากรถาปจเจกชนมทรพยากร
ทมประสทธภาพต�าและตองตกอยในสภาพของความยากจนตลอดไป
เมอเปนเชนนแลวในการวเคราะหระบบทนนยมในทศนะของวฟ และเรสนค จงน�าเสนอใหมการ
วเคราะหอยางรอบดานดงภาพตอไปน28
ความเปนเจาของ อ�านาจ จตส�านก
ทนนยม คนงาน
การสะสมทน พลงการผลต ชนชน
ทมา: รชารดวฟและสตเฟนเรสนค.1987.
27WolflandResnick.อางในปรชาเปยมพงศสานต.(2557).เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎสงคมวพากษ.ขอนแกน:
โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.28RichardWolfl,andStephenResnick.(1987).Economics: Marxian Versus Neoclassical.Baltimore:The
JohnsHopkinsUniversityPress.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-32 การวเคราะหการเมอง
จากภาพสามารถอธบายไดวาแนวคดดงกลาวเปนแนวคดทใชในการวเคราะหความขดแยงระหวาง
นายทนและกรรมกรซงจะมวธวเคราะห6วธดวยกน29
1)ความเปนเจาของ(ownership=thepowerofcommandoverproperties)อยภายใต
สมมตฐานวาใครเปนเจาของทรพยสมบตกมอ�านาจมาก
2)อ�านาจ(authority=thepowerofcommandoverpeople’sbehavior)คออ�านาจ
ในการบงคบบญชาสงการพฤตกรรมของบคคลซงเหมาะส�าหรบวเคราะหอ�านาจในองคกร
3)จตส�านก (consciousness) ไดรบอทธพลจากส�านกแฟรงคเฟรต และคลายคลงกบ
แนวคดของอนโตนโอกรมสช(AntonioGramsci)
4)การสะสมทน(accumulation)
5)พลงการผลตหรอเทคโลโลยซงจะเปนสงทควบคมปฏสมพนธกบธรรมชาต
6)ชนชน(class)วาดวยประสทธภาพและการจดสรรแรงงานสวนเกน
2. เศรษฐศาสตรการเมองแบบถอนรากถอนโคน (Radical Political Economy) เปนพนฐานของ
ฐานคดเศรษฐศาสตรการเมองแนววพากษแบบถอนรากถอนโคนนกคดทส�าคญคอHowardJ.Sherman
เปนผเขยนหนงสอเรองFoundationofPoliticalEconomyไดน�าเสนอแนวคดหลกทส�าคญในการวเคราะห
สงคมไวดงน
1)ตองมการวเคราะหภาพรวมทงหมดของเศรษฐกจการเมอง และสรรพสงทงหลายทม
ปฏสมพนธกน
2)ตองมการมองพฒนาการทางประวตศาสตร
3)ตองวเคราะหความขดแยงระหวางกลมสงคมตางๆ
4)ตองท�าการวเคราะหอยางRadicalและCriticalคอมองอยางถงรากถงโคนและน�าเสนอ
ทางออกแบบถงรากถงโคน
3. เศรษฐศาสตรการเมองแนววพากษ ส�านกคดฮาเบอรมาส (Habermas) มนกคดทส�าคญคอ
Habermas เปนแนวคดทมตนก�าเนดมาจากส�านกแฟรงคเฟรต ซงHabermas เปนนกคดทอยในส�านก
ยคสองโดยทฤษฎวพากษถกน�าเสนอโดยส�านกแฟรงคเฟรตอนไดแกMaxHorkheimer,JurgenHaber-
mas,TheodorAdornoซงมฐานคดมาจากวธการวเคราะหประวตศาสตรแบบมารกซสตโดยแนวคดหลก
ของทฤษฎวพากษ คอพยายามพฒนามตการมองแบบวพากษวจารณในการอภปรายเกยวกบ “การปฏบต
ทางสงคม”หรออกนยหนงคอมตการมองทเนนการวพากษอดมการณ(ideology)ทเหนวาเปนความจรงท
บดเบอนอยางเปนระบบเพอซอนเรนและอางความชอบธรรมใหกบความสมพนธทางอ�านาจทมลกษณะไม
สมดลรวมทงสนใจวธทผลประโยชนทางสงคมปญหาและความขดแยงถกสะทอนออกมาทางความคดและ
วธทสงเหลานถกผลตและผลตทดแทนขนใหม(reproduce)ในระบบการครอบง�าโดยชนชนนายทน
29 Ibid.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-33แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ส�านกแฟรงคเฟรตกอตวขนในป1923หรอชวงกอนสงครามโลกครงทสองประมาณ20ปในชวง
ระยะเวลาเชนนบรรยากาศของกลมสงคมนยมในยโรป จะเชอมนในกระแสลทธเศรษฐกจเปนตวก�าหนด
(economic determinism)ทมสหภาพโซเวยตเปนศนยกลาง เชน การขยายตวและการไดรบอทธพลจา
กลทธสตาลน (Stalinism) โดยเฉพาะในเยอรมนทไดเขาสสภาวะเศรษฐกจตกต�าและมการประทวงของ
คนงานกรรมกรอยางตอเนอง ในชวงเวลานนไดมการจดเลอกตงขน และมพรรคการเมองสองฝายได
เสนอตวขนมาพรอมกบนโยบายทตางกนแบบสดขวโดยฝายแรกคอพรรคคอมมวนสตเยอรมนทไดประกาศ
นโยบาย“ไดเวลากนดอยด”สวนอกฝายหนงกคอพรรคชาตนยมทน�าโดยอดอลฟฮตเลอรซงประกาศ
หลกการทวา“แมทองจะไมอมแตขอใหคนในชาตมศกดศรและเกยรตภม”30
เมอมองในดานทวาสภาวะทางเศรษฐกจเปนตวก�าหนดแลวจะพบวาคนเยอรมนกควรทจะเลอกตง
ทางฝายของพรรคคอมมวนสต ทยดหลกการสรางความอมทองใหกบคนเยอรมนแตผลปรากฏวาผลของ
การเลอกตง ชาวเยอรมนกลบมแนวโนมทจะเลอกนโยบายของฮตเลอรทปลกจตส�านกในเรองของความรก
ชาตปรากฏการณดงกลาวจงแสดงใหเหนวาโครงสรางสวนลางทางเศรษฐกจจงอาจไมใชตวแปรตนของการ
ด�าเนนชวตเสมอไป เพราะในกรณของเยอรมนศกดศรและเกยรตภมซงเปนโครงสรางสวนบนกลบมความ
ส�าคญกบเรองปากทองทางเศรษฐกจและทส�าคญหลงจากทฮตเลอรไดครองอ�านาจจตส�านกแบบชาตนยม
กไดขยายตวไปสความเชอเรองชาตพนธทบรสทธ และการฆาลางเผาพนธชาวยว (Holocaust) ของคน
เยอรมนทเชอในลทธนาซ ในบรรยากาศทางเศรษฐกจการเมองของสงคมเชนน มนกวชาการจ�านวนหนงได
รวมตวกนและวเคราะหเพอตงค�าถามวา เกดอะไรขนกบคนเยอรมนทถกมองวาเปนชนชาตทฉลาด ซงได
หลงเชอแนวคดของฮตเลอรและน�าไปสการฆาลางเผาพนธยวอกดวยนกวชาการกลมนสงกดอยในสถาบน
เพอการวจยทางสงคม ของมหาวทยาลยแฟรงคเฟรต หรอทรจกกนในนามของส�านกแฟรงคเฟรต ซงเปน
ส�านกทมคณปการทางการวพากษมากมายโดยมเอกลกษณทางวชาการทส�าคญคอ31
1)การพฒนาแนวคดในลกษณะสหวทยาการ(Interdisciplinary)เนองจากเปนการรวมตว
ของนกคดนกวชาการในหลายๆแขนงเชนปรชญาสงคมวทยาดนตรศกษาจตวทยาสงคมประวตศาสตร
เศรษฐศาสตรโซเวยตศกษาจตวเคระหทฤษฎวรรณกรรมดวยเหตนส�านกนจงเชอวาไมมวธการวเคราะห
เพยงรปแบบเดยว (Approaches) เชนน แตมจดรวมกนคอ ตางกมงเนนวเคราะหปญหาสงคมรวมสมย
และอาศยทฤษฎของสายมารกซสมมาเปนแกนหลกของการศกษาดวยเอกลกษณและการวเคราะหสงคม
แบบสหวทยาการดงกลาวนท�าใหนกทฤษฎวพากษรนหลงบางกลมไดเจรญรอยตามการศกษาในแนวเชนน
เชนกลมสตรนยมแนววพากษ(CriticalFeminism)หรอนกทฤษฎวฒนธรรมศกษาแหงองกฤษ
2)การแยกตวเปนอสระจากองคการเมองนกคดทฤษฎวพากษของแฟรงคเฟรตมจดเดนท
พยายามแยกตวเปนอสระจากกลมผลประโยชนทางการเมองตางๆกลาวคอหากไมนบกรณของเฮอเบรต
มาคเซอร(HerbertMarcuse)ทเคยสงกดองคกรของรฐบาลสหรฐอเมรกนทรวมตอตานลทธนาซและเคย
30 กาญจนา แกวเทพ และสมสข หนวมาน. (2553).สายธารแหงนกคดทฤษฎ เศรษฐศาสตรการเมองและการสอสาร.
กรงเทพฯ:ภาพพมพ.31 เพมอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-34 การวเคราะหการเมอง
รวมกบขบวนการนกศกษาของสหรฐอเมรกาแลวนกวชาการคนอนๆจะไมพยายามเขาไปยงในองคกรสงคม
การเมองหรอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมใดๆ โดยถอหลกการ สรางความเปนกลางใหกบนกคดของ
ทกๆฝายใหมาไดมาพบเจอกนหลกการดงกลาวนอยบนการอธบายทวาถาเรายนอยวงนอกของขบวนการ
เคลอนไหวตาง ๆ มากเทาใด กจะยงท�าใหมองเหนปญหาทางสงคมไดชดเจนมากขน และตงค�าถามตอ
ภาคทฤษฎและในภาคปฏบตของสงคมไดแจมชดมากขน
3)ความพยายามทจะเปนอสระจากทฤษฎทางสงคมตางๆแมแตงานของมารกซดวยเชนกน
ถงแมวานกทฤษฎกลมนจะพฒนาแนวคดมาจากงานของมารกซ กตามแตกวพากษงานของมารกซดวย
เชนกน
4)จดเนนเนนทการปฏรปแบบถอนรากถอนโคนซงนกทฤษฎวพากษส�านกแฟรงคเฟรตนน
เปนกลมทคอนขางมองโลกในแงราย(pessimism)เนองจากบรรยากาศทส�านกวชาการกอตวขนมาในยคท
นาซเรองอ�านาจในเยอรมน และนกทฤษฎสวนใหญเปนชาวยว ทตองหนการฆาลางเผาพนธของฮตเลอร
ดงนนในการวเคราะหปญหาเศรษฐกจสงคมนกทฤษฎส�านกแฟรงเฟรตจงเหนพองวาสงคมทกวนนเจบปวย
อยางหนกเพราะฉะนนการใชวธเยยวยาจงไมถกตองนกตองใชวธการผาตดแบบถอนรากถอนโคน(radical)
เทานนจงจะสามารถแกไขวกฤตสงคมได
5)การมงเนนการวพากษวจารณสงคมแมวานกทฤษฎส�านกแฟรงคเฟรต ไมไดสนใจเกยวกบ
ขบวนการเคลอนไหวทางการเมองใดๆ แตนกทฤษฎกลมนกย�าวาแทจรงแลว การวพากษวจารณ (social
critiques)กคอรปแบบหนงของการปฏบตการทางสงคม(socialpractice)ทจะน�าไปสความเปลยนแปลง
ในทศทางทสรางสรรคอยแลว
นกคดทฤษฎวพากษมองวางานวจยของพวกมารกซสตในยคดงเดมนนมจดรวมทางญานวทยาบาง
สวนเหมอนศาสตรกระแสหลกของส�านกปฏฐานนยมมากเกนไปซงเปนการท�าใหสงคมเหมอนวทยาศาสตร
และละเลยมตการตความของชวตทางสงคมและมองวาเปาหมายของศาสตรคอการท�านายนกมารกซสตยค
ดงเดมมความโนมเอยงมจดยนของคลายกบปฏฐานนยม เพราะวาพวกเขายดตดอยกบฐานเศรษฐกจ เปน
ปจจยในการก�าหนดมตอนทางสงคมเชนการก�าหนดลกษณะทางการเมองและวฒนธรรมนกทฤษฎวพากษ
ในยคนจงมความปรารถนาทจะกาวขามพนจากสงทเรยกวา“วตถนยมเชงเดยว”(MonisticMaterialism)
ซงลดทอนปรากฏการณทหลากหลายของสงคมไปส “รากฐานทางวตถ” ซงไมเหมาะสมตอการเขาใจ
กระบวนการทางสงคมพวกเขาปรารถนาจะรอฟนมตความคดของเฮเกลและตระหนกตอความจรงทวาการ
เขาใจสงคมอยางรอบดานจ�าเปนตองวเคราะหดวยระดบลกของมตอน ๆ ทไมใชเศรษฐกจ ดวยเหตน
พวกเขาจงใชแนวทางสหวทยาการ(interdisciplinary)เปนหลกในการศกษาปรากฏการณทางสงคม32
การใชสหวทยาการเปนแกนกลางส�าหรบการศกษานท�าใหแนวคดดงกลาวจงตรงกนขามกบปรชญา
แบบปรมาณนยม(Atomism)ซงเชอวาองครวมสามารถลดทอนไปสองคประกอบยอยในกรณการน�าหลก
คดแบบปรมาณนยมมาใชในการศกษาสงคมศาสตร น�าไปสสงทเรยกวา “ระเบยบวธวจยของปจเจกชน”
32พชาย รตนดลกณภเกต. (2557).ปรชญาสงคมศาสตร การอธบายทางสงคมรากฐานทางการวจยทางสงคมศาสตร.
กรงเทพฯ:ทนสนบสนนงานเขยนต�าราคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-35แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
อนเปนการลดทอนความเปนสงคมองครวมไปสเรองของการรวมตวของปจเจกชนเทานน แตนกทฤษฎ
วพากษนนเชอในสงทเรยกวาองครวมทางสงคมซงเหนวาสงคมเปนองครวมซงมคณลกษณะทแตกตางจาก
ผลรวมทางคณตศาสตรของการน�าปจเจกคนแตละคนมารวมกน จงไมอาจลดทอนใหเปนไปในเรองของ
ปจเจกบคคลได33
ในผลงานของฮอรคไคเมอร (Horkheimer) ในป1937ทมชอวาTraditionalandCritical
Theory มความมงหมายเบองตนของงานคอ การวพากษขอสมมตฐานเบองตนของศาสตรทางสงคมท
ฮอรคไคเมอรเรยกวาทฤษฎแบบจารต(TraditionalTheory)ซงเปนทฤษฎทวางอยบนกจกรรมของระบบ
การแบงงานกนท�าในสงคมทนนยมสมยใหม โดยเฉพาะอยางยงกจกรรมของนกวชาการหรอปญญาชนท
เกดขนทามกลางกจกรรมอนๆของสงคมกพยายามทจะท�าตวเปนกลาง(Impartial)และพยายามทจะท�าให
องคความรของตนเองปลอดจากคณคา(Value-free)ตอสภาพความเปนไปของโลกทางสงคมดวยแนวทาง
ของวทยาศาสตรธรรมชาต(NaturalScience)หรอฐานคดแบบปฏฐานนยมซงแนวคดดงกลาวถกมองวา
เปนแนวคดทมองไมเหนการเชอมโยงของทฤษฎกบกจกรรมในแงมมทตระหนกวากจกรรมทางปญญาของ
ตนเองเปนเพยงแคกจกรรมหนงทามกลางกจกรรมการผลตของสงคมโดยรวม (total process of social
Labor) ดงนนองคความรทผลตขนมาจากความสมพนธระหวางปญญาชนกบโลกความเปนไปทางสงคมท
ถกศกษาจงเปนองคความรทมองโลกอยาง“ไรซงการพฒนาทางประวตศาสตร” เตมไปดวย“ภาพลวงตา”
และไมเออใหเกดปฏบตการหรอกอใหเกดความเปลยนแปลงทางสงคมใดๆ34
ในทางกลบกนทฤษฎวพากษไดตระหนกและยนยนถงความเชอมโยงกบสภาพสงคมและพฒนาการ
ทางประวตศาสตรทด�าเนนอยตลอดเวลา นอกจากนความแตกตางทส�าคญอกประการหนงคอระหวางการ
ศกษาสงคมเฉพาะเจาะจงกบ“ทฤษฎวพากษ”ซงไดวางต�าแหนงแหงทของตวทฤษฎเองอยบนรอยตอระหวาง
สงคมศาสตร กบปรชญาสงคมนนอยทคณลกษณะทางปรชญา คอ “ปรชญานนยนยนสทธของตนเองตอ
ความเปนศาสตร(ทเฉพาะเจาะจง)ถงความสามารถในการวพากษ”ในความหมายทปรชญานนสามารถเขา
ถงองครวมหรอสงทเปนทงหมด35
ดงนนทฤษฎวพากษจงมกรอบความคดทปฏเสธกระบวนการคนหาความจรงทางสงคมโดยวธการ
แบบวทยาศาสตร แตใหความส�าคญกบความหมายในภาษา อดมการณของสงคม เชอวาการแสวงหาความร
มเปาหมายเพอการยกระดบจตส�านกของประชาชนผถกกดข เอารดเอาเปรยบ ใหมจตส�านกทถกตอง เนน
การสรางความรดวยการกระท�าเนองจากทฤษฎวพากษเชอวาความรทแทจรงหาไดดวยการปฏบตมเปาหมาย
ทจะแสวงหาความจรงเพอเปลยนแปลงโลก ตองการใหผมสวนรวมในการศกษาไดเขาใจโลกแหงความเปน
จรงและพจารณาตดสนวาจะเปลยนแปลงโลกหรอปรบปรงโลกในดานใดไดบาง เพอผลประโยชนของ
33 เพงอาง.34 สรช คมพจน. ทฤษฎวพากษสงคมแหงส�านกแฟรงคเฟรตกบการศกษารฐศาสตรและการบรหารรฐกจ. ใน อมพร
ธ�ารงลกษณ.(บรรณาธการ).(2557).รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแนวหลงสมยใหมนยม.กรงเทพฯ:คณะรฐศาสตรมหาวทยาลย
ธรรมศาสตร.35 เพงอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-36 การวเคราะหการเมอง
พวกเขาเองโดยใหความส�าคญกบผทถกกดขในสงคมโดยใชความเชอและอคตเปนพนฐานในการแสวงหา
ความรแนวคดดงกลาวใชวธคนหาความจรงทเรยกวา“วภาษวธ”(dialectic)คอการอธบายลกษณะความ
สมพนธแบบก�าหนดซงกนและกน36 มลกษณะรวมกนกบแนวคดเชงตความ (InterpretiveApproach)
กญแจส�าคญของวธการแบบวพากษคอการสรางความรดวยการกระท�าใชความเชอและใชอคตในการคนหา
ความจรงเนองจากความจรงมความซบซอนมหลายชน(multilayer)แตละชนของความเปนจรงนนถกอาจ
เคลอบไปดวยสงลวงตา(illusion)มายาคต(myth)และความบดเบอน(distortedthinking)37
นอกจากนอดอรโนและฮอรคไคเมอรนกคดทฤษฎวพากษยงไดขยายแนวคดในเรองการครอบง�า
ของเหตผลเชงเครองมอ ผานผลงานชนส�าคญคอDialectic of Enlightenment โดยมขอเสนอหลกวา
“มายาคตเปนการรแจงเรยบรอยแลว และการรแจงกลายสภาพไปเปนมายาคต ขอเสนอดงกลาวเปนดาน
การวพากษตอแนวคดวาดวยการรแจง ผานการใชเหตผลในโลกตะวนตก และเปนผลมาจากททงคเหนวา
เปนทางตนซงเผชญหนาในงานของเรา ซงเปนหลกใหญใจความประการแรกทเราตอง ไตสวนนนคอ การ
ท�าลายตวเองของการรแจง38
โดยชใหเหนวากระบวนการเคลอนไหวทางภมปญญาทเรยกวา“ยครแจง”ทเกดขนในศตวรรษท
18ผานนกคดคนส�าคญอยางรสโซวอลแตรและโดยเฉพาะอยางยงคานทซงมองการใชเหตผลของมนษย
ในฐานทเปนค�ามน(promise)ในการปลดปลอยมนษยออกจากแรงกดบงคบของธรรมชาตและโลกทผกตด
กบความเชอและจารตประเพณ สโลกแหงเสร การเตบโตขององคความรวาดวยธรรมชาตและมนษย เชน
วทยาศาสตรหรอเทคโนโลยทมนษยใชเหตผลคดคนขนมาเพอทจะควบคมธรรมชาตรวมไปถงองคความร
วาดวยมนษยทมาพรอมพลงของเหตผล และความกาวหนาทางศลธรรม (Moral Progress) เปนตวอยาง
ทด สงเหลาน กลบเผชญกบขอเทจจรงทางประวตศาสตรในศตวรรษท 19 ในการเปลยนแปลงสงคมเขาส
ยคอตสาหกรรมและระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและกาวสอดมการณฟาสซสตและนาซรวมถงปรากฏการณ
การครอบง�าของ“อตสาหกรรมวฒนธรรม”ในศตวรรษท20ซงมเพยงแคบงชวาองคความรตางๆทมนษย
สรางขนไมด�าเนนไปตามค�ามนในการปลดปลอยมนษยออกจากแรงกดบงคบของธรรมชาตและความกาวหนา
ทางศลธรรมดงทนกคดยครแจงไดบงชไวเทานน หากแตยงกลายเปนเครองมอทจองจ�าและท�าลายตว
มนษยเองจนถงการตงค�าถามตอค�ามนของยครแจงดงกลาววา“แทนทจะน�าพาไปสสภาวะของมนษยทแท
จรงกลบจมดงลกลงสความอนารยะชนดใหม”39
36กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.อางแลว. 37ปรดา รอดนวล. (2555). แนวคดหลงสมยใหมนยมเชงวพากษในบรบทการพฒนาเพอการปลดปลอย.สบคนเมอ 17
ธนวาคม2557,จากhttp://preedar.blogspot.com/2012/11/blog-post_28.html.38ทงอดอรโนและฮอรคไคเมอรใชค�าวาการรแจงโดยไมไดหมายความเฉพาะถงยคสมยในทางประวตศาสตรสมยใหมของ
ขบวนการเคลอนไหวทางภมปญญาทถกเรมโดยเดสกาตเรอยมาจนถงคานทเฮเกลและมารกซหากแตจะอางองถงชดของปฏบตการ
ทงในความหมายของการใชสตปญญาและวถทางของความคดความเชอและหนทางปฏบตในฐานะทเปนการใชเหตผลซงพยายามสลาย
การรบรโลกในลกษณะทแฝงดวยมายาคต39สรชคมพจน.อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-37แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ดงนนเรองราวทฮอรคไคเมอร อดอรโน และมาคเซอรพยายามชใหเหนในชวงของการ “วพากษ
เหตผลเชงเครองมอ”กคอพฒนาการทางประวตศาสตรของความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตมแนวโนม
ทจะน�าไปสการดดกลนเขามาสวธการครอบง�าแบบเบดเสรจดวย “เหตผลเชงเครองมอ” หรอ “เหตผล
เชงเทคโนโลย” เมอเปนไปในลกษณะนกแสดงใหเหนวาตวความเปนองครวมทงหมดนนมความผดพลาด
เพราะไดน�าพาไปสสภาพสงคมทถดถอยแบบอนารยะ ความพยายามของสมาชกสถาบนในชวงของการ
“วพากษเหตผลเชงเครองมอ” ถงทสดแลวจงเปนการวพากษเหตผลทถกก�ากบและครอบง�าโดยความเปน
ทงหมดทผดพลาดและพยายามเปดใหเหนบรรดาทางเลอกตางๆซง“สทธทจะเปน”ของทางเลอกเหลานน
ถกดดกลนเขาไปส“ความเปนทงหมดทผดพลาดนนเอง”จงท�าใหนกทฤษฎวพากษพยายามพฒนาทฤษฎท
วพากษสภาวะความถดถอยดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงในกรณของอดอรโน จงใหความส�าคญกบอก
ดานหนงของขบวนการวภาษวธในฐานะทเปนรากฐานเชงปทสถานทท�าใหการวพากษเปนไปได นนคอ การ
ปฏเสธ/สภาวะนเสธ(Negation)ของความเปนทงหมดทผดพลาดปญหาตรงนไดคลคลายออกมาเปนงาน
ของอดอรโนในชวงหลงอยาง“ปรชญาวภาษวธนเสธ”(NegativeDialectic)ในขณะเดยวกนกพยายามท
จะหนทางของการคดทไมไดผกตดกบตรรกะความเหมอน (non-identity thinking) ทขดขนการดดกลน
ไปส“ความเปนทงหมดทผดพลาด”40
ในสวนของจดยนวาการวจยทางสงคมนน ส�าหรบนกทฤษฎวพากษแลวการวจยในตวของมนเอง
ควรมการด�าเนนการตดสนและก�าหนดจดยนใหชดเจนเพราะวาการวจยทมงแตพรรณนาและการอธบายไม
กอใหเกดประโยชนตอสงคมมากนก การวจยควรใหการบงชเกยวกบกระบวนการปลดปลอยมนษยใหเปน
อสระ และระบใหชดในการบรรลเปาหมาย โดยนกทฤษฎวพากษไดน�าเสนอในการมองโลกแบบมพลวตร
(dynamic) ซงเชอวาสงคมมการเคลอนไหวอยตลอดเวลา เพราะฉะนนแทนทเราจะวเคราะหเชงโครงสราง
และแยกมนษยออกจากสงคม เราควรพจารณาวาจตส�านกของมนษยมมตทางประวตศาสตร (Historical)
หรอไดรบการกอรปและสงสมมาในสงคมและวฒนธรรมแตละชวงยค41
1)วตถและโลกรอบตวไมเคยมความหมายทชดเจนในตวของมนเองแตความหมายของ
วตถนนจะถกสรางขนผานกจกรรมตางๆทางสงคม
2)ประสบการณทปจเจกบคคลมตอโลกและสงคมจะเปนไปตามกรอบความคดทถกก�าหนด
มาแลวภายใตเงอนไขทางประวตศาสตรทเราใชชวตอยในแตละชวงเวลา
ดวยเหตนจงใหขอสรปวา มนษยเราไมสามารถจะยนอยวงนอกวถการผลตความคดของสงคม
ไดเลย เมอเปนเชนน ความเขาใจโลกของเราจงไมมลกษณะเปนวตถวสย แตจะสมพนธกบเงอนไขทาง
ประวตศาสตรและวฒนธรรมทจะท�าใหมนษยเขาใจโลกทแตกตางกนดงนนกรณศกษาความคดของมนษย
จงตองวเคราะหแบบเคลอนไหวเพอใหเหนกระบวนการกอรป/กลายมาเปนของความคดทตอเนองไมสนสด
ทฤษฎวพากษของส�านกแฟรงคเฟรตรน 2 เกดขนในยคหลงสงครามโลกครงทสองโดยผน�าเสนอ
คอเจอรเกนฮาเบอรมาส(JurgenHabermas)ซงไดพฒนาแนวความคดหลกของทฤษฎวพากษและท�าให
40 เพงอาง. 41กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-38 การวเคราะหการเมอง
ทฤษฎวพากษไดรจกกนโดยทวไป ซงแนวคดหลกของฮาเบอรมาสและนกทฤษฎวพากษในรนแรกนนยงม
ลกษณะของกรอบความคดทส�าคญทคลายคลงกนแตฮาเบอรมาสไดพฒนาปรชญาทเปนคณประการทส�าคญ
ขนมาในวงการปรชญาสงคมศาสตร2ประการคอ42
1)การเสนอการอภปรายเชงปฏบตของความรแสดงใหเหนความเชอมโยงระหวางความรและ
การปฏบตของมนษย ภายใตขอเสนอดงกลาวท�าใหมองเหนวาความรเชงประจกษเปนความรประเภทหนง
เทานนซงมเปาหมายในการอธบายท�านายและควบคมความรซงยงมความรประเภททสองคอความรแบบ
ตความซงมเปาหมายในการท�าความเขาใจมนษยและความรแบบท3ความรแบบวพากษทมเปาหมายในการ
ปลดปลอยมนษยใหเปนอสระ
2)การเสนอแนวทางเชงปฏบตของทฤษฎวพากษโดยใชภาษาและการสอสารโดยฮาเบอรมาส
ไดน�าเสนอทฤษฎการกระท�าเชงสอสาร โดยอยบนฐานความคดทวาสงคมสมยใหมนอกจากจะผลตเหตผล
เชงเครองมอแลวยงผลตเหตผลในการสอสาร ซงเปนกระบวนการทอธบายและวจารณทไมถกจ�ากด ไมวา
ผเขารวมจะมสถานภาพแตกตางกนทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองเพยงใดกตาม ฮาเบอรมาสเชอวา
ความเปนเหตผลเชงสอสารจะแพรขยายไปทกวงการในสงคมเพอชใหเหนถงศกยภาพดานการตอตานระบบ
ผานปฏบตการดานการสอสาร (CommunicationAction) เพอปลดปลอยหรอตอตานใหตนเองหลดพน
จากการครอบง�าจากระบบผานการเคลอนไหวสงคม(แนวใหม)ในลกษณะการด�าเนนการอภปรายถกแถลง
โตแยงถกเถยงในประเดนตางๆอยางอสระเสรกวางขวางและเทาเทยมกน
นอกจากนทฤษฎวพากษในส�านกแฟรงคเฟรตไดมการพฒนาแนวคดวพากษในรนท 3 ขนมาซงม
มมมองใหมโดยฮอนเนต(AxelHonneth)ซงขยายแนวคดในเรองทเกยวของกบความยตธรรมทเสนอให
มองนอกกรอบออกจากวเคราะหแคมใชทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยวแตใหน�าเสนอมมมองในเรองของ
สถานภาพทางสงคมทมสวนผลกดนใหคนกลายเปนคนชายขอบดวย
4. เศรษฐศาสตรการเมองหลงโครงสรางนยม ไดรบอทธพลจากนกคดทส�าคญคอGibson–Gra-
hamทงสองไดน�าเสนอวาการวเคราะหทนนยมทงหมดทผานมาไมประสบความส�าเรจมาจากการวเคราะห
สงคมดวยฐานคดวาเศรษฐกจแบบทนนยมนนครอบง�าพนทเศรษฐกจการเมองทงหมดซงในความเปนจรง
แลว ไมเปนความจรงซงจากประวตศาสตรทผานมาในแตละยคแตละสมยทอยทามกลางความเจรญของ
ระบบเศรษฐกจแบบทนนยมกยงเปดพนทใหกบเศรษฐกจภาคสวนอนๆอยในทางทฤษฎทางสงคมศาสตร
จะมค�าวา โครงสรางนยม (Structuralism) และหลงโครงสรางนยม (Post-structural) ทงสองส�านกนม
ความเหมอนและแตกตางกน โดยทศนะทหลงโครงสรางนยมเหมอนกนกบโครงสรางนยม นนมทงหมด 4
ขอคอ43
1)วพากษปรชญามนษยนยมในยคฟนฟทเนนการรวมศนยคณคาไปอยทตวมนษยโดยตง
ขอสงสยตอปรชญาอตถภาวนยมทเชอวามนษยมศกยภาพโดยไมถกก�าหนดจากสงใด
42พชายรตนดลกณภเกต.อางแลว.43Michael Peters. (2002).Poststructuralism and Education.Encyclopedia of philosophy of education.:
UniversityofAuckland.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-39แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
2)ท�าความเขาใจภาษาและวฒนธรรมและระบบสญลกษณตางๆภาษาไมสะทอนสงคมเพยง
เทานนแตเปนสงทสามารถท�าการวพากษไดดวย
3) เชอมนในจตไรส�านกทมอทธพลตอคนในสงคมทถกซอนไว ซงเปนสงทอย เบองหลง
โครงสราง เปนสงทมความซบซอน ซงไมเพยงพอทจะตงค�าถามเพยงแคความสมเหตสมผลและไมสมเหต
สมผล
4)แนวคดทงสองรบเอาแนวคดของนกคดอยางSaussure,JacobSon,นกคดรปแบบนยม
ชาวรสเซย Freud และMarkทใหความเหนเกยวกบประวตศาสตรมความซบซอนยงเหยงอยในหลาย ๆ
จดดวยกน ซงควรเรยกมนวารปแบบนยมแบบยโรปซงมจดเรมตนจากยคกอนววฒนาการของรสเซยใน
เจนวาซงเกดมาพรอมกนและมความคาบเกยวกนระหวางภาษาบทกวศลปะวรรณกรรมวทยาศาสตร
ท�าใหมการน�าเสนอรปแบบของงานวรรณกรรมและการวเคราะหวรรณกรรมทมความหลากหลายซบซอนและ
อยางลกซงเปนตน
อยางไรกตามแนวคดหลงโครงสรางนยม ยงไดน�าเสนอหลกในการวเคราะหทมความตางจาก
โครงสรางนยมดงน44
1) นกคดหลงโครงสรางนยมเนน การอธบายประวตศาสตรในรปแบบใหม โดยพวกนกคด
แบบโครงสรางนยมจะอธบายประวตศาสตรจากการตความโครงสรางแตหลงโครงสรางนยมจะมงสนใจไป
ทการวพากษบนฐานคดของการเปลยนแปลงการเปลยนรปและความไมตอเนองของโครงสรางโดยใชความ
คดแบบการกาวขามพนเวลาซงไดรบอทธพลมาจากแนวคดของฟโกตจากสองแนวคดคอ
1.1) แนวคดการศกษาแบบโบราณคด(Archeology)เปนแนวคดทมงเนนการศกษา
ความสมพนธของความรภาษาความจรงและการกอรปวาทกรรมซงแสดงใหเหนวาวาทกรรมแตละชดนน
ไมไดอยในรปของการศกษารวมเวลาแตเปนการศกษาขามเวลาทเปนประวตศาสตรของการเปลยนแปลง
โครงสรางทางจตหรอระบบคดของคน
1.2) แนวคด วงศาวทยาความร (geneology) หรอการศกษาหลกการแหงความรซง
มองวาแททจรงแลวอ�านาจของสถาบนตางๆในสงคมไดเชอมโยงสมพนธกบรปแบบความรของปจเจกบคคล
ในรปแบบของการถกกระท�าใหตองเปนไปตามระเบยบหรอบรรทดฐานของสงคมโดยบรรทดฐานของสงคม
เหลานไมไดมหลกเกณฑอนสมบรณใดๆอกทงยงถกสรางใหเกดขนในสงคมจนเกนจรงและทายทสดแลว
บรรทดฐานเหลานกลายเปนผลผลตทางประวตศาสตร ซงฟโกตมองวาความผดปกตของปจเจกบคคลนน
เกดมาจากชดวาทกรรมความรทถกสรางขนดวยเหตผลทางวทยาศาสตรในแขนงตางๆ เชนจตเวชศาสตร
การแพทยและอาชญากรวทยา
2)ปฏเสธแนวคดแบบวทยาศาสตรซงเปนอทธพลทนกคดหลงสมยใหมไดรบอทธพลมาจาก
ส�านกทฤษฎวพากษ ทท�าการวพากษแนวคดปฏฐานนยมวาเปนความรทมองโลกอยางไรซงพฒนาการทาง
ประวตศาสตรเตมไปดวยภาพลวงตาและไมเอออ�านวยใหเกดปฏบตการทเปลยนแปลงสงคมใดๆ
44 Ibid.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-40 การวเคราะหการเมอง
3)น�าแนวคดรอถอนโครงสราง(Deconstruct)ของชาคดารดานกคดคนส�าคญของหลง
สมยใหมมาใชในการวเคราะหและน�าเสนอสงคมใหมการรอถอนความเปนเอกภาพซงแทจรงแลวกลบเกลอน
ความแตกตางโดยนกคดสายนมองสงคมวาไรระเบยบและไมตายตว เชนเดยวกบภาษาดงนนระบบสงคม
และภาษาจงมขอจ�ากดคนไมไดมากเหมอนกบทนกโครงสรางนยมคดไวนอกจากนนกคดหลงโครงสรางนยม
ยงผนวกเอาแนวคดเรองอ�านาจและแรงปรารถนาของนชเชมาใชในการวเคราะห
4)น�าเสนอปรชญาแหงการวพากษเทคโนโลยทเปนวถแหงการครอบง�าผคนใหลมหลงจาก
สงทเทคโนโลยแสดงออกมาผานสอตางๆในปจจบน
5)วพากษความเชอความลมหลงความกาวหนาซงเปนสงทไดรบอทธพลมาจากลโอตารซง
จะท�าการรอถอนแนวคดทเชอเกยวกบความกาวหนาทกอยางวาเปนสงทเพอฝนและไมเปนจรงรวมถงท�าการ
รอถอนความคดกระแสหลกของแนวคดประชาธปไตยแนวคดเรองความกาวหนาทงหมด
6)ใชแนวคดศลปะในการควบคมของฟโกตทฟโกตมองวามนเกดขนมาในยคของเสรนยม
และเสรนยมใหม ทใชเปนเนอหาหลกในงานทางดานปรชญาการเมอง และปรชญาแหงเหตผลโดยฟโกตใช
ค�าวา Governmentality (การควบคม) ในความหมายวาศลปะแหงการควบคม ทถกสรางใหกลายเปน
กฎพนฐานของการเมองสมยใหมทเกดขนมาในชวงทศวรรษท16ซงในชวงนเปนชวงทเศรษฐกจน�าไปใชใน
ปฏบตการทางการเมองนยส�าคญของสงคมรวมสมยทผคนตกอยในอ�านาจของประชาธปไตยและเพลดเพลน
กบเทคโนโลยสมยใหม
7)ใหความส�าคญกบปรชญาแหงความหลากหลาย ซงเปนแนวคดหลกของแนวคดหลง
โครงสรางนยมซงใหความส�าคญกบความแตกตาง ทนกคดในส�านกหลาย ๆ คนไดใชท�าการพฒนาและ
ประยกตในวธการทแตกตางออกไปโดยปรชญาแหงความแตกตางนไดรบแนวคดมาจากนชเชเดอซซและ
ไฮเดรกเกอร
8)ปฏเสธอภมหานยายทงปวง(Metanarrative)จากอทธพลความคดของลโอตารทน�าเสนอ
ไวในแนวคดเงอนไขของหลงสมยใหมวาในยคของหลงสมยใหมนสภาวะความรทเชอถอมาแตเดมไมถกเชอ
อกตอไป เพราะความรเหลานนหมดความชอบธรรมในตนเอง เหตทความรเหลานหมดความชอบธรรมใน
ตนเอง เพราะความรเหลานไดกลายเปนเกมของภาษามการกลาวเกนจรงทฤษฎระบบตางๆทพยายามจะ
สรางกฎทแนนอนมาอธบายปรากฏการณจงเชอถอไมไดความพยายามทจะสรางกฎตางๆนนเปนตวท�าลาย
ความร เพราะความรมลกษณะทไมแนนอนตายตวปรากฏการณตางๆลวนท�านายไมไดมแตความเหนท
แตกตางกนไมเหนพองตองกนการสรางทฤษฎจงเปนการใหเหตผลทผดๆแมผสรางจะเจตนาดกตาม
9)พยายามทจะหาสาเหตของอ�านาจความรและการเปดเผยการครอบง�าของเทคโนโลยบน
พนฐานของการตความเรองอ�านาจของฟโกตกลาวคอส�าหรบฟโกตแลวอ�านาจเปนสงทมความเกยวของกบ
ความรอยางใกลชดอ�านาจเปนสงทกอใหเกดผลซงไมเพยงแตการใชอ�านาจบงคบเพยงเทานนแตท�าหนาท
ผลตความรใหมดวยและความรยงสามารถทจะน�าไปสการเปลยนแปลงโครงสรางอ�านาจทกอใหเกดความร
นนดวยอ�านาจจงเปนตวผลตความรคนทมอ�านาจคอคนทจะสามารถบอกไดวาอะไรคอความร
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-41แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
10)หลงโครงสรางนยมมองวาการเมองของโลกความรสงคมขอมลขาวสารและเศรษฐกจ
ทถกท�าใหมแนวโนมไปในลกษณะทศทางเดยวกนทถกสรางจากการครอบง�าของแนวคดเสรนยมใหม ซง
พยายามจะท�าใหโลกกลายเปนสงคมทมค�าจ�ากดความของความรมการแลกเปลยนไดอยางอสระการผลต
ความรชดใหมและเศรษฐกจใหมพรอมกบขอสรปชดใหมในยคแหงเหตผลนนเปนสงจ�าเปนทจะตองท�าการ
วพากษวาความรเหลานเกดขนมาเพอใครและเปนทางเลอกของใคร
5. เศรษฐศาสตรการเมองแนวหลงสมยใหม เปนแนวคดทเกดขนมาจากอทธพลของนกคดหลง
สมยใหมทท�าการวพากษแนวคดความทนสมยมการวเคราะหทมความแตกตางจากแนวคดสมยใหมนกคด
หลงภาวะสมยใหมเรยกวาโพสตโมเดรน(Postmodernity)กลมนเกดขนมาจากการมองเรองความเชอเชง
เหตผลแบบวทยาศาสตรทเคยมอทธพลมากและความเชอในเรอง “ความกาวหนา” “ความจรง” ในภาวะ
สมยใหมเรมเสอมความนยมนกคดหนมาสนใจเรองวฒนธรรม อดมการณ จตใตส�านกและการใชสญญะ
เสนแบงระหวางศลปะขนสงและศลปะขนต�าถกท�าลายดงปรากฏในภาพยนตรแจสเพลงรอคเกดมจดรวม
ของศลปะกบการเมองและขบวนการทางสงคมและชนชน45
โพสตโมเดรนมลกษณะเปนยคทไมสามารถก�าหนดไดแนนอนตายตว (Indetermanence)
นอกจากนนค�าตอบยงจ�าเปนตองทาวความกลบไปทภาวะสมยใหมเพอจ�าแนกใหเหนความแตกตางระหวาง
ภาวะสมยใหมกบหลงสมยใหมอาจกลาวไดวาโพสตโมเดรนคอความคดประสบการณและปฏกรยาทมตอ
ยคสมยใหมแสดงออกผานทางทฤษฎทางสงคมและศลปะแขนงตางๆสภางคจนทวณชกลาววาลกษณะ
ของโพสตโมเดรนในแงเศรษฐกจ ยคโพสตโมเดรนคอ ยคของการผลตนวตกรรมทางความรและขอมล
ขาวสารระบบสอสารเปนสวนหนงของการผลตดวยขอมลขาวสารและความรทถกผลตขนจะถกผลตซ�าโดย
แหลงตางๆในตลาดยคโพสตโมเดรนเนนเทคโนโลยการสอสารเปนยคของพนทไซเบอร (Cyberspace)
ในแงสงคมวฒนธรรม ในยคโพสตโมเดรนเราจะพบชนชนใหมทมลกษณะแตกตางหลากหลาย คนเหลาน
สวนหนงท�าหนาทผลตสญลกษณทางวฒนธรรมใหสงคมบรโภคไดแกนกขาวคนท�าโฆษณาศลปนและนก
วชาการในสงคมโพสตโมเดรนการแบงชนชนทางสงคมจะไมมความชดเจนไมมขอบเขตแนนอนชนชนเดม
ยบตวลงเพราะเปนการแบงชนชนตามพฤตกรรมการบรโภคแตวตถแหงการบรโภคของโพสตโมเดรนไมใช
สนคาโดยตรงอยางแตกอนหากแตเปนภาพหรอสญญะทเกดจากตวสนคาอกทอดหนง รวมถงจนตนาการ
ทผบรโภคจะมจากการบรโภคภาพหรอสญญะจากตวสนคานนผบรโภคจงไมมขอบเขตทางชนชน สงทถก
บรโภคโดยผบรโภคทตางกนกไมจ�าเปนตองมความหมายเหมอนกน ในแงการเปลยนแปลงทางสงคมการ
เปลยนแปลงเปนการปรบเปลยนดวยกระบวนการตอรองเฉพาะเรองในแตละบรบท จงไมมกฎหรอทฤษฎ
สากลทอาจจะใชอธบายการเปลยนแปลงไดทกเรอง ในแงการเมองยคโพสตโมเดรนสนใจศกษาเรองอ�านาจ
นกคดเสนอวาไมมอ�านาจเบดเสรจในสงคมความสมพนธในโครงสรางหลกไมใชความสมพนธเชงอ�านาจ
ความสมพนธเชงอ�านาจกไมมลกษณะตายตวตามสถานภาพของบคคลความสมพนธนเกดขนตามความแตก
ตางระหวางบทบาทของบคคลในแตละบรบททางสงคม เราจะเหนความสมพนธเชงอ�านาจไดในชวตประจ�า
วนของเรา เปนอ�านาจทแผซานอยในทกพนท อ�านาจมลกษณะเปนเครอขายด�ารงอยโดยการผลตจากวาท
45สภางคจนทวณช.(2557).ทฤษฎสงคมวทยา.กรงเทพฯ:ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-42 การวเคราะหการเมอง
กรรมในสงคม ควรวเคราะหดกระบวนการท�างานของอ�านาจและการตอตานมากกวาตวอ�านาจเอง
นกคดทส�าคญทเปนเสาหลกของส�านกหลงสมยใหมนนไดแก มเชลฟโกต ลโอตารฌาคส ดารดาฌอง
โบดรยารดหลยอลตรแซรเดอเลศและกตตารเปนตน
นกคดคนส�าคญของหลงสมยนยมไดน�าเสนอแนวคดทใชในการวเคราะหสงคมสมยใหม ไดแก
หลย อลตรแซร46 (LouisAlthusser) ซงไดเขยนหนงสอเรองCrisis ofMarxism (1978)มหลกการท
ส�าคญคอ
1)ตองท�าการวเคราะหวฒนธรรม
2)น�าเสนอแนวคดมารกซสตแบบถอนรากถอนโคน
3)น�าเสนอหลกเรองอดมการณแนวใหมทมองวา โรงเรยนทท�างาน วด เปนสถานททท�าให
คนยอมรบระบบทนนยม
4)การวเคราะหสงคมนนตองตงอยบนการวเคราะหบรบททงหมดเพราะสงเหลานเปนตวกอ
ใหเกดอดมการณทงหมด
นอกจากแนวคดพนฐานดงกลาวแลว แนวคดหลกของอลตรแซรกคอ แนวคดเรอง การวเคราะห
อดมการณโดยเขามองเหนวาโครงสรางสวนบนนนไมไดเปนเพยงภาพสะทอนของโครงสรางสวนลางเทานน
แตยงเปนสวนเสยวทจ�าเปนตอการด�ารงอยของโครงสรางเศรษฐกจเลยทเดยวดงนนเขาจงเสนอแนวคดใหม
ในการวเคราะห การกอรปทางสงคม (social formation) ซงเขาเรยกวา อดมการณและปฏบตการทาง
อดมการณ (ideologyand ideologicalpractice)ทงนแนวคดของเขาไดเผยใหเหนถงพลงอ�านาจของ
โครงสราง ทเขามาก�าหนดความคดของผคน เปนอ�านาจทฝงกรอบวธคดใหกบคนในระดบลกลงไปใน
จตไรส�านก47
นอกจากนนกคดหลงสมยใหมอยางเชนฌอง โบดรยารด ไดน�าเสนอแนวคดการวเคราะหสงคม
สมยใหมทแตกตางไปจากแนวคดการวเคราะหของมารกซ โดยโบดรยารด48 ประกาศวา เศรษฐศาสตร
การเมองตายแลว ซงหมายถงแนวคดทฤษฎของมารกซทนนยมสมยใหมลาสด (LateCapitalism)ไมใช
เปนเรองทเกยวกบการผลตและผใชแรงงานตอไปแลวตอนนเราก�าลงอยในยคของบรโภคนยมและในสงคม
ของบรโภคนยมซงเราเรยกวาTheConsumerSocietyจะเตมไปดวยความขดแยงในรปแบบใหมๆ ใน
ดานหนงสงคมทนนยมบรโภคนยม ไดสรางสนคาบรการ สงอ�านวยความสะดวกปจจยดานบนเทง และ
สงกระตนความตองการตางๆเปนจ�านวนมากมายแตในอกดานหนงมนษยไมรวาจะจดการอยางไรดกบ
โลกบรโภคนยมซงเปนเสมอนปาใหญอนไพศาลทสรางการควบคมและครอบง�าผคนในรปแบบใหมผานการ
บรโภคทไมใชการผลตแบบเดมอกตอไป
46LouisAlthusser.TheCrisisofMarxism.สบคนเมอ2มกราคม2560,จากhttp://banmarchive.org.uk/col-
lections/mt/pdf/07_78_215.pdf.1978.47กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.อางแลว.48JeanBaudrillard.(1978).The Consumer Society: Myths and Structures.Publishedinassociationwith
Theory,Culture&Society.NottinghamTrentUniversity:London.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-43แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
โบดรยารด49 มองวาในสงคมรวมสมยในปจจบนน ระบบของวตถมความแตกตางจากสงคม
แบบเกากลาวคอในสงคมดงเดมนนการท�าใหเปนปจเจกชนนนมความชดเจนไปตามภมหลงของครอบครว
ทปจเจกชนนนๆไดรบสบทอดทงในเรองของรสนยมและประเพณสบตอกนมาการใชวตถกมลกษณะเฉพาะ
ตามประโยชนใชสอยของวตถนน ๆ แตในสงคมสมยใหมนน วตถมอสระจากอรรถประโยชนเบองตน มา
เปนการใชประโยชนไดหลายๆ อยาง โดยทไมจ�าเปนตองจ�ากดอยทประโยชนใชสอยเพยงอยางเดยวอก
ตอไป วตถกลายเปนเหมอนกบสงทเปนนามธรรมมคณสมบตหลากหลายการมอยของวตถทมคณสมบต
เหมอนกนนนเรมเกดขนเปนจ�านวนมากไมมการจ�ากดอยบนครอบครวทมลกษณะเขมขนเหมอนเชนสงคม
ในรปแบบเดมนอกจากนในโลกของวตถรปแบบใหมนยงใหก�าเนดมนษยทเรยกวา“OrganizationMan”
ซงเปนคนทสามารถทจะกลายเปนเจานาย(Master)ในการควบคมและสงการวตถทท�าการเปลยนแปลงสง
ตางๆและจดต�าแหนงแหงทของสงตางๆใหมนอกจากนการเกดขนของTheNewWorldofObjectน
ยงท�าใหเกดรปแบบของการใชชวตของผคนรปแบบใหมในยคของเทคโนโลยทท�าใหปจเจกชนสามารถทจะ
ท�าการผลตซ�าหรอท�าซ�าตนแบบตางๆในลกษณะของการสรางวาทกรรมแมกกาซนสถาปตยกรรมและ
อนๆเปนตน
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.3.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.3.2
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.3 เรองท 10.3.2
49 Ibid.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-44 การวเคราะหการเมอง
ตอนท 10.4
พฒนาการใหมของเศรษฐศาสตรการเมอง
โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.4แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท10.4.1 เศรษฐศาสตรการเมองสเขยว
เรองท10.4.2เศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตย
เรองท10.4.3บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆ
แนวคด1. การศกษาเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวเกดขนมาจากตความสงแวดลอมทมความแตกตาง
จากการตความแบบดงเดมเนองจากการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในอดตจะท�าการ
วเคราะหและน�าเสนอหลกการทเนนมนษยเปนศนยกลาง จงท�าใหมแนวคดและ
อดมการณทางสงแวดลอมขนมาใหม ฐานคดของเศรษฐศาสตรสเขยวทมการเปลยน
กระบวนทศนทางเศรษฐศาสตรการเมองทวเคราะหความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย
มาเปนการวเคราะหความสมพนธมนษยกบสงแวดลอม โดยใหความสมพนธกบ
สงแวดลอมเปนส�าคญ
2. อนาธปไตยเปนแนวคดทมความคลายกบพวกสงคมนยมในเรองของการคดคานทนนยม
และเหนดวยในเรองทวาควรใหสวนรวมเปนเจาของปจจยการผลต แตพวกอนาธปไตย
เชอวามนษยมธรรมชาตทจะรวมมอกนอยางสนตเรามประสทธภาพโดยความเขาใจและ
มสมาชกไดโดยไมจ�าเปนตองใชอ�านาจบงคบจากรฐถงแมวารฐนนจะเปนรฐสงคมนยม
กตามการไมไวใจรฐเปนสวนหนงของพวกเสรนยม
3. บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆ ในปจจบนนการ
วเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองมการวเคราะหทมความหลากหลายในการวเคราะหตความ
มากกวาการวเคราะหระบบทนนยมแบบดงเดม จงท�าใหแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ไดขยายไปเกยวของสมพนธกบสาขาวชาอนอนไดแกแนวคดสถาบนแนวคดวฒนธรรม
การวเคราะหชมชนทองถนเปนตน
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-45แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.4จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวได
2.อธบายแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตยได
3.อธบายบทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆได
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-46 การวเคราะหการเมอง
เรองท 10.4.1 เศรษฐศาสตรการเมองสเขยว
การศกษาเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวเกดขนมาจากการตความสงแวดลอมทมความแตกตาง
จากการตความแบบดงเดมเนองจากการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในอดตจะท�าการวเคราะหและ
น�าเสนอหลกการทเนนมนษยเปนศนยกลาง จงท�าใหมแนวคดและอดมการณทางสงแวดลอมขนมาใหม
ฐานคดของเศรษฐศาสตรสเขยวทมการเปลยนกระบวนทศนทางเศรษฐศาสตรการเมองทวเคราะหความ
สมพนธระหวางมนษยกบมนษยมาเปนการวเคราะหความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมโดยใหความ
สมพนธกบสงแวดลอมเปนส�าคญโดยเสนอใหเปลยนParadigmShiftไปสนเวศวทยานยมซงสอนวา50
1.ทรพยากรธรรมชาตมปรมาณจ�ากดความสามารถในการดดซบมลภาวะมขดจ�ากด
2.ความเจรญทางเทคโนโลยมนษยควรใชเทคโนโลยอยางระมดระวงและความเจรญทางวตถตอง
เกดควบคไปกบจตใจ
3. การอนรกษทรพยากรธรรมชาตมความหมายอยางยงตอการสงมอบมรดกธรรมชาตไปสคน
รนหลง
4.เปาหมายสงสดของการปรบเปลยนระบบคอตองสรางความยงยนทางนเวศขนมา
เศรษฐศาสตรการเมองสเขยวเปนแนวคดทตงอยบนฐานอดมการณทมองธรรมชาตในรปแบบใหม
ทไมไดมองวา มนษยเปนนายเหนอสรรพสงตาง ๆ ในโลกน เพอสนองความตองการของมนษยเปนหลก
มนษยในฐานะทตองอาศยอยในโลกแหงน ดงนนมนษยจงเปนสวนของสงชวตทงหลายทอยบนโลกน
นอกจากนมมมองของโลก โดยการมองวาโลกเปนสงมชวตทมชวตจตใจดงนนจงควรดแลรกษาโลกอยาง
จรงจงเรมเกดขนในศตวรรษท19จากกลมนกคดแนวโรแมนตคในยโรปทมองเหนถงผลเสยของการปฏวต
อตสาหกรรมทท�าใหมนษยขดรดทรพยากรธรรมชาต นกคดโรแมนตคกลมนมองวามนษยควรปรบความ
สมพนธกบธรรมชาตเสยใหมนอกจากนกวฝายโรแมนตคสรางภาพโลกธรรมชาตทสะอาดบรสทธมคณคา
ทงในแงศลธรรมและสนทรยะเปนโลกทความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในลกษณะของการผสม
กลมกลนโดยไมถกท�าลาย โดยเปนการโตแยงในประเดนของสงทเปนโลกธรรมชาตทตองการใหโลกธรรม
ชาตเปนตวของธรรมชาตเองโดยทไมใหมนษยเขาไปแตะตองหรอใชประโยชน51
นเวศนยมของครงหลงศตวรรษท 20 เรมมหนงสอทออกมาแสดงความคดเหนถงความเปราะบาง
ของโลกในโลกนเวศวทยาและเรยกรองใหทบทวนสงทเคยสงสยกนโดยไมมขอสงสยของความเจรญกาวหนา
ทางวทยาศาสตรในหนงสอของคารสนชใหเหนถงอนตรายของยาฆาแมลงโดยกระแสทท�าใหเกดส�านกทาง
ดานสงแวดลอมอยางกวางขวางมากทสดคอขอจ�ากดของการเจรญเตบโตซงรจกกนในนามของ“Theclub
50ปรชา เปยมพงศสานต. (ม.ป.ป.).นเวศเศรษฐศาสตรและนเวศวทยาการเมอง.ศนยเอกสารวชาการโครงการต�าราวจย
ล�าดบท4.กรงเทพฯ:คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
51สมเกยรตวนทนะ.(2552).อดมการณทางการเมองรวมสมย.กรงเทพฯ:ส�านกพมพอกษรขาวสวย.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-47แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ofTheRome”โดยผเขยนใชคอมพวเตอรในการค�านวณอนาคตความอยรอดของมนษยโดยดจากการเพม
ของจ�านวนประชากรกบการใชทรพยากรธรรมชาตจากการค�านวณของหนงสอเลมดงกลาวนท�าใหเกดความ
ตระหนกวาแบบแผนการพฒนาเศรษฐกจและธรรมชาตทมนษยท�าอยในปจจบนน52
มงานหลายชนทแสดงถงวกฤตการณทางนเวศและในทสด และท�าใหเกดการตงค�าถามทวา
อตสาหกรรมนยม เปนสงทดทสดจรงหรอไม โดย โจนาทอนพอรรด53 สรปการเมองในยคอตสาหกรรม
ไววา
“การเมองยคอตสาหกรรมนยม ไมวาจะเปน ซายหรอขวา หรอตรงกลาง เปรยบไดกบถนน
3 ชองจราจร ซงแตละชองมพาหนะคนละแบบแตกม งไปทางเดยวกน กลาวคอ ทงทนนยมและ
คอมมวนสตตางกท มเทเพอความเจรญเตบโตทางอตสาหกรรม การขยายตวของปจจยการผลต
จรยธรรมมงเพอความเจรญกาวหนาทางวตถ เพอตอบสนองความตองการของมนษย และความ
ตองการทางเทคโนโลย โดยทไมมอะไรมาขดขวางได ทงทนนยมและคอมมวนสต ตองการจะเพม
การรวมศนยอ�านาจของรฐเขาสสวนกลางของรฐและระบบราชการขนาดใหญทสามารถประสานทก
ภาคสวนของสงคมดวยเหตผลทางเศรษฐศาสตรอยางโง ๆ”
การพดถงเรอง “ความยตธรรมทางสงแวดลอม” มมากขน (environmental justice) ซงม
ตนก�าเนดมาจากการเคลอนไหวทางสงแวดลอมในสหรฐอเมรกาและแนวคดนไดแพรกระจายมายงฝงยโรป
ตะวนตกดวย มองจากแนวคดแบบ red–greens (อยางเชน พรรคกรนในยโรป) ความยตธรรมทาง
สงแวดลอมมความหมายหลายอยางพรอมๆกน54
ความยตธรรมตอสงแวดลอมและระบบนเวศโดยการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตเชนดนน�า
ปาฯลฯ
การแบงทรพยากรธรรมชาตอยางเปนธรรมในความหมายของการเขาถงทรพยากร เชน ทดน น�า
พนทสเขยว
การแบกรบภาระทางสงแวดลอมอยางเปนธรรม เชน ปลอยมลพษ ใหคนยากจน แตตวเองอย
ทามกลางธรรมชาตกลาวไดวาแนวคดของอดมการณแบบนเวศนยมเปนแนวคดทมองธรรมชาตเปนลกษณะ
องค ทเปนไปในลกษณะสหวทยาการทเหน เปนทแนชดแลววา แนวคดทฤษฎและยทธศาสตรการพฒนา
แบบกระแสหลก (mainstreamdevelopment) ทเราปฏบตกนมาหลายสบป ไดน�าเราไปสความหายนะ
หลายๆดานถาเรายงคงด�าเนนหนทางนตอไปในอนาคต เรากจะตองพบกบความหายนะมากขน ไมวาจะ
เปนการท�าลายลางสงแวดลอมและธรรมชาตการลมสลายของโลกชวต(life–world)ของประชาชนสวนใหญ
ทมชวตอยอยางทกขยาก ดงนนจงมความจ�าเปนอยางยงทเราจะตองนกถงการปรบเปลยนอนาคตของเรา
52 เพงอาง.53 เพงอาง. 54ปรชาเปยมพงศสานต.นเวศเศรษฐศาสตรและนเวศวทยาการเมอง.อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-48 การวเคราะหการเมอง
ทจะตองมการสรางจนตนาการแบบใหมเกยวกบแนวคดทางดานสงคมสงแวดลอมและเศรษฐกจทจะท�าให
เกดความสขสมบรณ(welfare)และความยตธรรม(justice)แกบานเมองและชมชนของเรา55
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.4.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.4.1
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.4 เรองท 10.4.1
เรองท 10.4.2 เศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตย
อนาธปไตยเปนแนวคดทมความคลายกบพวกสงคมนยมในเรองของการคดคานทนนยมและเหน
ดวยในเรองทวาควรใหสวนรวมเปนเจาของปจจยการผลตแตพวกอนาธปไตยเชอวามนษยมธรรมชาตทจะ
รวมมอกนอยางสนต เรามประสทธภาพโดยความเขาใจและมสมาชกได โดยไมจ�าเปนตองใชอ�านาจบงคบ
จากรฐถงแมวารฐนนจะเปนรฐสงคมนยมกตามการไมไวใจรฐเปนสวนหนงของพวกเสรนยม56
แนวคดอนาธปไตยกบแนวคดมารกซสต มความเปนปฏปกษตอกนมาในทางประวตศาสตร โดย
นกอนาธปไตยคนส�าคญนนไดแกบาคนนไดสรางงานเขยนไวชวงปลายศตวรรษท19ซงไดท�าการวพากษ
แนวคดของมารกซสตไววาคนใชแรงงาน ไมสามารถน�าอ�านาจรฐ (StatePower)มาใชในการปลดปลอย
ตนเองได ดงนนเราจงควรตองท�าลายรฐทงใหสนซาก ซงนกอนาธปไตยร นหลงไดหนมาใชวธ “การ
โฆษณาชวนเชอโดยผานการกระท�า” (propaganda of the deed) ซงบอยครงทเปนปฏบตการโดยใชวธ
ลอบสงหาร(assassination)หรอการกอการราย(terrorism)เพอปลกเราใหเกดการลกฮอขนของมวลชน
(massuprisings)ในชวงตนศตวรรษท20พวกทยดถอในแนวคดอนาธปไตย-สหการนยม(anarchosyn
icalists)ตางเชอวาลทธสหภาพแรงงานทเนนตอสแบบยนหยดหวชนฝา(militanttradeunionism)จะ
พฒนาไปสการปฏวตอนเนองมาจากผลของตรรกะการตอสทางชนชนททวความรนแรงมากยงขนตวมารกซ
เอง(และตอมาLenin)ไดชใหเหนวาในการสรางสงคมนยมนนจ�าเปนตองเปลยนแปลง“รฐ”ในเชงปฏวต
(revolutionarytransformationof thestate)และในทสดรฐทวางอยบนฐานของชนชนกจะตองเหอดหาย
ไป(witheringawayofthestatebasedonclass)57หลกการพนฐานของอนาธปตยทส�าคญคอ58
55สมเกยรตวนทนะ.อางแลว.56วทยากรเชยงกล.(2555).ปรชญาการเมอง เศรษฐกจ สงคม.กรงเทพฯ:สายธาร.57 เพงอาง.58จตรกรโพธงาม.(ม.ป.ป.).NEWANARCHISMอนาธปไตยและCivilDisobedience“อารยะขดขน”หรอ“อนารยะ
ขดขน”. เอกสารประกอบการบรรยายการวเคราะหอดมการณทางการเมองในปจจบน เราจะใหความส�าคญอยางสงแกอดมการณ
ทเรยกวา New Anarchism เพราะอะไร?.ม.ป.ท.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-49แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ตอตานอ�านาจรฐ
เพอระบอบธรรมชาต
ตอตานการครอบง�าทางศาสนา
เนนระบบเศรษฐกจเสร
กลาวไดวาเมอพดถงแนวคดโดยทวไปแลวอนาธปตยถกวพากษวจารณอยางรนแรงและถกปฏเสธ
จากเสรนยมใหมและแนวคดของกลมมารกซสตโดยอนาธปตยถกนยามไปในความหมายของความรนแรง
ความวนวายและความไมมระเบยบแบบแผนหรอนกคดทอยในกลมของพวกโรแมนตคกจะถกมองวาเปน
นามธรรมและเพอฝนซงในความเปนจรงแลวอนาธปตยเปนแนวคดทยนยนอยเพอสงทส�าคญดงน59
เพอตอตานความรนแรง
ตอตานการถกกดข
ตอตานการหาประโยชนไมถกตอง
ปฏรปการปกครองทกรปแบบมาเปนการปกครองแบบไมมรฐทใหประชาชนเขามามสวนรวม
นอกจากนพวกอนาธปไตยไดวพากษพวกมารกซสตวาในทางปฏบตพวกมารกซสตมแนวโนมทจะ
ปฏบตตอรฐในฐานะ “เครองมอ” (instrument)ทสามารถเขาไปรบชวงตอ แลวน�ารฐไปใชประโยชนเพอ
บรรลเปาหมายในการสรางสงคมนยมแตพวกอนาธปไตยมไดมองรฐวาเปนเพยงอปกรณชนดหนง(atool)
ทจะสามารถน�าไปใชท�าอะไรกไดส�าหรบพวกอนาธปไตยแลวไมวารฐจะอยในก�ามอของใครกตามรฐจะเปน
อยางอนไปไมได เวนแตจะเปน “เครองมอในการกดข” (instrument of oppression) เทานน ซงจาก
ประสบการณของรฐทอยในก�ามอของสตาลน ไดพสจนใหเหนแลววา ค�าวพากษของพวกอนาธปไตยนน
ถกตองกลมนกคดนกอนาธปไตยทส�าคญนนไดแก60
1. วลเลยม กอดวน (William Godwin ค.ศ. 1756-1836) เปนนกปรชญาชาวองกฤษเชอวาเมอ
มนษยเกดมานนมนษยมจตใจทวางเปลาและสามารถไดรบการศกษาทดและมเหตผล สามารถยบยงชงใจ
เลอกท�าดไมท�าชวได เมอใหการศกษาอยางถกตองมนษยจะมเหตผลท�าใหการปกครองของรฐไมจ�าเปน
ความขดแยงทงหลายในสงคมจะแกไขไดเมอมค�าอธบายและการใชเหตผลตดสน
2. โจเซพ ปแอร พรดอง (Joseph Pierre Proudhon)นกคดนกปฏรปการเมองชาวฝรงเศสหนง
ในผกอตงคตอนาธปไตยเปนนกคดคานนายทนใหญและเชอวาระบบทนนยมสามารถจะไดรบการปรบปรง
แกไขใหดขนไดดวยการรวมมอรวมใจ ชวยเหลอจากคนรวยและรฐบาลทฉลาดความคดทางปรชญาของ
พรดองปรากฏอยในหนงสอTheSystemofEconomicContradictionsorthePhilosophyofPov-
ertyภายใตวลทมชอเสยงของเขาคอ“ทรพยสนคอการโจรกรรม” (Property is theft)พรดองถกมารกซ
โจมตวาเปนพวกอนาธปไตยนายทนนอยและสงคมนยมยโทเปยกลมพรดองเปนกลมพายแพกลมมารกซ
ในการประชมสากลครงท1(FirstInternational)
59RichardWolfl,andStephenResnick.(1987).Economics: Marxian Versus Neoclassical.Baltimore:The
JohnsHopkinsUniversityPress.
60วทยากรเชยงกล.อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-50 การวเคราะหการเมอง
3. แมกซ สไตเนอร (Max Stirner ค.ศ. 1806-1856)ผเขยนหนงสอเรองTheEgoandItsOwn
เสนอวามนษยแตละคนเปนพลงโดยเอกเทศของตนเองกฎของมนษยคอผลประโยชนสวนตวมนษยจงควร
เปนอสระและท�าตามใจปรารถนาซงจะตรงกนขามกบรฐทปฏเสธไมยอมใหความปรารถนาของมนษยแตละ
คนด�าเนนไปจนเกดผล เขาคดวาถาไมมรฐเขามายงเกยวความขดแยงระหวางมนษยแตละคนจะมไมมาก
เพราะตางคนมความเปนหนงเดยวไมเหมอนผอน ฉะนนแตละคนจงพยายามแยกเปนสวนตว หรอจะมา
รวมกนอยโดยสมครใจและคงอยเฉพาะเทาทตวบคคลตองการซงถกจดเปนนกอนาธปตยแบบปจเจกชน
4. ปเตอร โครพอตกน (Peter Kropotkin ค.ศ. 1842-1921)เปนเจาชายรสเซยไดรบการศกษาจาก
สถาบนเจานายชนสงจบราชการมาเปนทหารมาแตเขาปฏเสธฐานนดรเจาและลาออกจากกองทหารมามาเปน
นกวชาการ เขารวมกบขบวนการปฏวตจนถกจบ หนจากการคมขงไปอยองกฤษและยโรปและเขยนหนงสอ
ทฤษฎอนาธปตยนยม ในหนงสอดงกลาวทวาดวยการชวยเหลอซงกนและกน (MutualAid) ไดคดคาน
ทฤษฎของชารลดารวนทมองโลกเปนเวทของการตอสเพอความอยรอดของสตวชนดเดยวกน โดยเขาอาง
สตวชนดตางๆทเขาพบในไซบเรยวาโดยพนฐานทางธรรมชาตสตวชนดเดยวกนจะชวยเหลอซงกนและกน
ทงในระดบครอบครวและระดบกลม เพอตอสกบธรรมชาตรอบตว สตวทชวยเหลอกนจะมโอกาสรอดชวต
มากกวาสตวประเภททอยโดดเดยว และตอสในสายพนธเดยวกน เปนพนฐานของสงคมรวมถงสงมชวตท
เรยกวามนษย โดยปราศจากการบงคบมนษยอยากรวมกลมเปนสงคมเพอชวยเหลอสนบสนนกนและกน
ใหเขมแขงเพมขนโดยเขายกตวอยางสมยกลางมาสนบสนน
อนาธปตยคดคานคตเสรนยมทอธบายเรองความจ�าเปนของรฐโดยมองวาสงคมสามารถอยไดโดย
เฉพาะธรรมชาตแลว มนษยชวยเหลอซงกนและกน สวนรฐเปนสถาบนทสรางขนมาภายหลง การทคนเรา
แลกเปลยนกนโดยสมครใจเพอเปนประโยชนกบทกฝายไมใชเกดจากการเหนประโยชนสวนตวของมนษย
เพยงอยางเดยวอยางทพวกเสรนยมอธบายแตเกดจากความปรารถนาทจะชวยเหลอซงกนและกนอนหมายถง
ความหวงดตอผอนซงไมใชจ�ากดเฉพาะเรองเศรษฐกจเพยงเทานนดวยการชวยเหลอซงกนและกนชวตทาง
สงคมจงเปนไปไดโดยไมตองมรฐอนาธปตยปฏเสธรฐเพราะเหนวาการใชอ�านาจของบคคลอนตอบคคลอน
เปนการเอารดเอาเปรยบและปฏเสธความเปนมนษย
5. มคเฮล บาคนน (Mikhail Bakunin ค.ศ. 1814-1876)นกคดและนกปฏวตชาวรสเซยรวมสมย
กบคารลมารกซ ผคดคานลทธคอมมวนสตและมารกซ ดวยเหตผลทวาลทธคอมมวนสต รวมอ�านาจทก
ชนดของสงคมเขาสรฐและลงทายดวยการรวมกรรมสทธไวกบรฐซงเขาเหนวาจะมชนชนหนงไดผลประโยชน
จากการใหคงมรฐเสมอ และในกรณของรฐคอมมวนสตคอชนชนรฐบาล เขาเหนวาจะตองการปฏวต
สงคมนยมโดยใหปจจยการผลตเปนของสวนรวมประสบความส�าเรจ ตองลมเลกสถาบนรฐทนท และให
ประชาชนเขามารวมกลมกนโดยตรงผานสมาคมหรอชมชนขนาดยอม
6. ยอรช ซอเรล (Georges Sorel ค.ศ. 1847-1922)เสนอการจดระบบเศรษฐกจแบบซนดกาลลสต
(Syndicalism)คอใหโอนกรรมสทธจากปจเจกชนไปสสหภาพแรงงานของโรงงานแตละแหงใหคนงานเปน
เจาของรวมกน รวมทงจดการบรหารจดการและแบงปนผลประโยชนกนเอง เทากบคนงานใหตวเอง และ
โรงงานตางๆกจะตดตอแลกเปลยนผลผลตซงกนและกนโดยไมตองมรฐการวางแผนจากสวนกลาง
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-51แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
กลาวไดวาแนวคดอนาธปไตยมการตความตางกนนบตงแตพวกทนยมสนตวธและปจเจกนยมไป
จนถงพวกทนยมความรนแรงและมแนวโนมไปทางคอมมวนสตอนาธปไตยแบงไดเปนแขนงใหญ61คอ
1)สนบสนนการกลบไปสระบบผผลตอสระขนาดเลกท�าการผลตแบบพงตวเองตามธรรมชาต
และคาขายแบบแขงขน
2)สนบสนนใหกจกรรมทางสงคมเศรษฐกจทงหลายขนอยกบชมชนสหกรณ
3)สนบสนนใหมการจดการจดองคกรทางสงคมและเศรษฐกจการจดการและการด�าเนนการ
ตางๆใหขนกบสหภาพแรงงาน
4)สนบสนนการเปลยนไปสสงคมคอมมวนสตอยางรวดเรว โดยใหยกเลกรฐ และน�าระบบ
กรรมสทธรวมกนอยางอสระมาใช(freecollective)
5)ปฏเสธสถาบนศาสนาและแมกระทงสถาบนแตงงาน
6)เนนการใชจรยธรรมทางสงคมระดบสงและกฎของการบรจาคเปนเครองมอในการควบคม
ความสมพนธทางสงคมและการด�าเนนการทางเศรษฐกจ
พวกอนาธปไตยเสนอภาพสงคมอนาคตวาการทจะพฒนาไปสการเปนสงคมทปราศจากการกดข
ขดรดและความไมเสมอภาคและจะเปนสงคมทมเหตผลหรอธรรมชาตมากกวาสงคมอนๆทปรากฏอย
โดยจะมการกระจายของผลผลตอยางยตธรรมประชาชนมสทธและเสรภาพอยางเตมทโดยไมตองมรฐบาล
ซงขอเสนอของสงคมทดของอนาธปตยนนมความแตกตางกนไปเนองจากในแตละสงคมมความแตกตางกน
โดยนกคดแตละคนไดน�าเสนอสงคมทดไวดงน62
1)พรดอง เสนอแนวทางMutuallism (คตการพงพาซงกนและกน) ใหปจเจกชนหรอกลม
เกษตรกรรายยอยกลมชางฝมอเปนเจาของปจจยการผลตและไดรบผลตอบแทนจากแรงงานของตนเอง
เตมท
2)บาคนนเสนอแนวทางCollective(คตรวมหม)ซงเรยกรองใหคนงานรวมตวเปนองคกร
ขนาดใหญในการเปนเจาของและผควบคมปจจยการผลต เพอทแตละคนจะไดรบผลตอบแทนการท�างาน
อยางยตธรรม
3) โครพอตกนเสนอแนวทางCommunism(คตประชานยม)สนคาทางวตถทกอยางจะตอง
เปนกรรมสทธรวมกนของประชาคม (คอมมน) และประชาคมระดบทองถนจะเปนผจดสรรวาจะตองสนอง
ความตองการของสมาชกอยางไร
ในปลายศตวรรษท20กระบวนการโลกาภวตนก�าลงแผขยายไปอยางรวดเรวทวโลกประเทศตางๆ
ตองตกอยภายใตการรกรานทางเศรษฐกจของสหรฐอเมรกา บรรษทขามชาตและทนนยมโลก เปนการ
ลาอาณานคมแบบใหมลาสด ในศตวรรษท 21 การสรางจกรวรรดครองโลกแบบใหมน จะด�าเนนไปอยาง
เขมขนมากขน การครอบง�าของโลกานยมจะปรากฏอยางรนแรงทกวงการอธปไตยทางเศรษฐกจจะสญสน
61ชมรมศกษาผลงานวทยากรเชยงกล.(2558).anarchism–คตอนาธปไตย.สบคนเมอ20มนาคม2560,จากhttps://
witayakornclub.wordpress.com/2008/04/18/anarchism/.62วทยากรเชยงกล.อางแลว.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-52 การวเคราะหการเมอง
โดย“เศรษฐกจพนบาน”และ“วฒนธรรมทองถน”อาจจะถกท�าลายภายใตสถานการณดงกลาวอดมการณ
NEWANARCHISMซงอนาธปไตยแบบใหมไดถกน�ามาใชในการตอตานการครอบง�าระดบโลกทกรปแบบ
ซงจะพบวาในศตวรรษท 19-20ลทธอนาธปไตยไมคอยมบทบาทเทาใดส�าหรบการเคลอนไหวทางการเมอง
นอกจากนนความคดเกยวกบระบบเศรษฐกจสงคมแนวอนาธปตยกไมไดรบความสนใจเหมอนกบแนว
สงคมนยมแตANARCHISMในศตวรรษท21อดมการณอนาธปตยกยงทรงพลงอยในฐานะทชใหเหน
ความเลวรายของอ�านาจทางการเมองทครอบง�าสงคม63
ในปจจบน “ลทธอนาธปไตย” เรมมามความส�าคญอกใน “ขบวนการเคลอนไหวสงคมแนวใหม”
(NewSocialMovement)เชนขบวนการนกศกษาสตรนยมขบวนการสงแวดลอมขบวนการตอตานการ
ครอบง�าของตางชาต การตอตานลทธบรโภคนยมและอตสาหกรรมนยมในศตวรรษท 21 อดมการณ
อนาธปตยกลายมาเปนพลงตอตานอ�านาจครอบง�าทส�าคญๆโดยมความเหนจากสงตางๆดงน64
1. แมมความเจรญเกดขนแตชองวางระหวางโลกตะวนตกกบกลมประเทศทก�าลงพฒนากยงมมาก
2. โลกาภวตนไมสามารถแกไขปญหาความยากจนของโลกทก�าลงพฒนาไดเลย
3. บรรษทขามชาตก�าลงสรางจกรวรรดใหญเพอครองโลกและเปนตนตอของการท�าลายสงแวดลอม-
โลกรวมทงขดรดแรงงานผยากไรทวโลก
กลาวไดวาในชวงของการเปลยนศตวรรษจาก20ไปส21กระบวนการ“โลกาภวตน”ก�าลงขยาย
ตวอยางรวดเรว เราไดเหนการประทวงของกลมพลงตาง ๆ เกดขนทหลายมมเมองของโลก จงท�าใหกลม
ตาง ๆ ลกขนมาตอตานโลกาภวตนทมาในรปแบบของการขดรดขององคกรตางๆ ในฐานะทเปนองคกร
ขามชาต ซงขอเสนอแนะของส�านกอนาธปไตย ในเรองของการจดการเรองสงคมการเมอง เศรษฐกจ ใน
ยคของโลกาภวตนดงน
1. ในดานสงคมการเมองนนไดน�าเสนอมมมองตาง ๆ กลมอนาธปไตยน�าเสนอ สงคมไรชนชน
ประชาธปไตยโดยตรง จดองคกรแบบประชาคม กระจายอ�านาจอยางกวางขวาง เนนการมสวนรวมของ
ประชาชนในทางการเมองอยางเตมท
2.ระบบเศรษฐกจแนวอนาธปไตยเปนไปในรปแบบของระบบสหกรณ ทตองใชแรงงานรวมหม
ระบบกรรมสทธสวนรวมการสรางชมชนสเขยวขนาดเลก ระบบการจดการเศรษฐกจพงตนเอง ตอบสนอง
ความตองการขนพนฐานของชวตมนษยและมการแลกเปลยนสนคาบรการอยางยตธรรมและเทาเทยม
3.ในดานของระบบนเวศไดเสนอปรชญาในรปแบบของอนาธปตยนเวศวทยาทเนนมนษยกบ
ธรรมชาตเปนหนงเดยวกน มความสมพนธทเกยวของสมพนธกน ระบบเศรษฐกจจะตองไมเปนไปเพอ
เบยดเบยนธรรมชาตการจดการระบบเศรษฐกจสงคมตองสอดคลองและเปนไปเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต
เปนส�าคญ
63จตรกรโพธงาม.อางแลว.64 เพงอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-53แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ในปจจบนเนองจากระบบทนนยมเจรญกาวหนา และไมสามารถทจะหยดได แนวคดอนาธปตย
สมยใหมไดถกน�าไปใชในระบบองคกรธรกจโดยถกมองวาการกาวไปสสงคมอนาธปไตยการพฒนาทเปน
ไปไดและการเตบโตของรปแบบการพฒนาแบบอนาธปตยในการจดการองคกรในสงคมทนนยมไดมการตง
ค�าถามถกเถยงเกยวกบจดยนของอนาธปไตยทส�าคญคอการไมเอารฐบาลและการไมเอารปแบบการปกครอง
ซงท�าใหเกดการตงค�าถามวาอนาธปไตยจะสามารถบรหารองคกรโดยปราศจากผน�าและไมมการปกครองได
อยางไรซงอนาธปไตยบอกวาสามารถท�าไดมกญแจทส�าคญคอเราตองขามพนโลกของโลกทนนยมและกลบ
ไปมองรปแบบของการท�างานทไมใชทนนยมซงจะเหนไดจากขอเสนอในงานวจยของTimeBankSurvey,
และHousehouldsWorkPracticeSurveyทเนนวาการท�างานในระดบครอบครวและชมชนนนจะเนน
ในเรองของการไมมเหตผลทางเศรษฐกจแตจะเนนในเรองของความรกความสขและความเพลดเพลนซง
จะเปนแรงจงใจทจะตอสกบการถกควบคมซงจะสามารถมองเหนไดในสายตาของอนาธปไตย65
ความเปนไปไดของการพฒนาและการเตบโตบนกรอบของการท�างานแบบอนาธปตยและการจดการ
ทท�าในรปแบบของครอบครวและชมชน ซงจะตองค�านงถงอปสรรคของการท�างานในรปแบบดงกลาวท
สามารถพบไดในกรณตวอยางในองกฤษคอ66
- การไมมเงนทจะสามารถซอเครองมอหรออปกรณในการท�างานดวยตนเอง
- ขอจ�ากดทางสงคมในการทจะขอความชวยเหลอ
- ไมมทกษะและประสบความส�าเรจจากการท�างานไมประจ�า
- สญเสยความมนใจในตนเองทจะชวยเหลอผอน
- เวลาทคดถงในเรองของการท�างานทไมตองแลกเปลยนในเรองของเงนนอกสงคมนอก
ครอบครวกฎของสงคมอนจะคดวา“เราอยอยางเปนภาระของผอน”
- ยงคงเอาประโยชนจากผอน
RichardJ.WhiteและColinC.Williamsมองวาดวยระบบคดดงกลาวท�าใหคนคดวาตนเอง
ไมมทางเลอกและอยในสงคมทมความลบซบซอนหาทางออกไมไดจงท�าใหมองวาระบบทนนยมเทานนทจะ
สามารถเปนทางออกไดแตในความเปนจรงเราตองเขาใจวาแททจรงแลวเรามทางเลอกอนและสงคมทนนยม
ทครอบคลมเรานนแททจรงแลวมนมาจากการโฆษณาประชาสมพนธวาเราอยในสงคมของทนนยมเสรเทานน
ท�าใหเราไมเหนการท�างานในรปแบบอนในงานวจยนไดยกตวอยางของกลมคนในNewYorkทท�างานอย
บนฐานของทองถนและชมชนในรปแบบของระบบเศรษฐกจทเนนการประสานความรวมมอในรปแบบของ
เศรษฐกจแบบสมานฉนท ทเนนในเรองของคณคาของผลประโยชนสาธารณะมากกวาทจะเนนในเรองของ
คณคาทางเศรษฐกจคอแทนทจะมงไปทการแขงขนพวกเขาสรางวฒนธรรมและชมชนสหกรณในลกษณะ
ของการผสานความรวมมอมากกวาการแบงแยกตวเราจากผอนขบเคลอนในเรองของวฒนธรรมชมชนและ
65RichardJ.White,andColinC.Williams.(2012).ThePervasiveNatureofHeterodoxEconomicSpaces
ataTimeofNeoliberalCrisis:Towardsa“Postneoliberal”AnarchistFutureinthe radical Journal of grophy.Volume
44,Issue5November2012.pp.1625–1644.66 Ibid.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-54 การวเคราะหการเมอง
สงแวดลอมแทนทจะมงไปสวฒนธรรมทเปนภาพใหญ และใหความส�าคญกบชวตของมนษยในสงคม และ
เศรษฐกจและความยตธรรมทางสงแวดลอมมากกวาเรองของผลประโยชน”
รปเศรษฐกจรปแบบใหมบนกรอบของการท�างานในสงคม หลงทนนยมเสร เรมเกดขนในรปแบบ
ของการกระตนการท�างานในระดบทองถน และการน�าเสนอลกษณะของเศรษฐกจทจะบรรเทาปญหาความ
แตกแยกในสงคมและการกลบมาของประชาธปไตยแบบมสวนรวม ดงนน รปแบบเหลานจงถกน�ามาใชใน
การจดการองคกรทอย บนพนฐานของการเขาใจในเรองของชวต และการมองวาระบบเศรษฐกจนนม
ปแบบเดยวทตายตวนนเปนสงทตายไปแลวสงเหลานทเสนอมานนไมไดเสนอขนมาเพออนาคตแตเสนอขน
มาเพอการปฏรปในชวงเวลาของชวตเราเปนตน
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.4.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.4.2
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.4 เรองท 10.4.2
เรองท 10.4.3 บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตร
ของการศกษาดานอน ๆ
1. บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองกบทฤษฎสถาบน ในแนวคดของเศรษฐศาสตร มกจะพบ
ค�าวาปจจยทไมใชเศรษฐกจ(Non-economicFactors)อยเสมอเกยวพนกบสงคมการเมองและจตวทยา
เปนตนถงแมวาปจจยเหลานจะมความสมพนธกบเศรษฐกจและมผลกระทบโดยตรงหรอทางออมกตามแต
นกเศรษฐศาสตรมกจะกลาววา เรองเหลานไมอยในขอบเขตการพจารณาของ “เศรษฐศาสตร” แนวคด
เชนนยอมหมายความวา เศรษฐศาสตรมขอบเขตทจ�ากดและแนนอน เรองหลายสงหลายอยางทอยนอก
ขอบเขตนนกเศรษฐศาสตรไมมหนาททจะไปวเคราะหแตอยางใด
ทามกลางพฒนาการของ “เศรษฐศาสตรกระแสหลก” เชนน (MainstreamEconomics) ไดม
แนวโนมบางอยางเกดขน เพอทจะแกไขจดออนบางประการในการวเคราะหโลกเศรษฐกจทเปนจรง เราอาจ
สรปไดวาในระยะหลง ๆนความสนใจในเรองทไมใชเศรษฐกจไดขยายตวมากขนพอสมควร ในหลกสตร
เศรษฐศาสตรของมหาวทยาลยหลายแหงทวโลกเราจะพบวาไดมการบรรจวชา“เศรษฐศาสตรสถาบน”เขาไป
ดวยในประเทศไทย มหาวทยาลยธรรมศาสตรและจฬาลงกรณมหาวทยาลยกมวชานเชนกน รวมทงวชา
อนๆทมลกษณะเนน“แนวสถาบนและโครงสราง”หรอการวเคราะหแบบระบบปรชญาของเศรษฐศาสตร
สถาบน(InstitutionalEconomics)มงไปยงการคนหาสจธรรม2ระดบคอ67
67 ปรชา เปยมพงศสานต. (2557). เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎสงคมวพากษ. ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลย
ขอนแกน.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-55แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ระดบทฤษฎเศรษฐศาสตรสถาบนตองการทจะน�า“มต”อนๆในโลกเศรษฐกจและสงคมเขามาส
การวเคราะหทางทฤษฎใหมากขน ทฤษฎเศรษฐศาสตรบรสทธมลกษณะคอนขางเปนนามธรรมอยางมาก
(abstract theoretical scheme) ซงสามารถแกไขปญหาไดบางอยางหรอบางเรองเทานน นอกจากนน
ขอสมมตทางเศรษฐกจกมกจะมเบองหลงทเกยวพนกบปจจยตาง ๆ ของระบบสงคมเสมอ เศรษฐศาสตร
สถาบนตองการเจาะลกถงปจจยเหลาน
ระดบการวจย เศรษฐศาสตรสถาบนตองการวเคราะหโลกเศรษฐกจทเปนจรง ซงเปนผลผลตของ
ปจจยทางเศรษฐกจและปจจยทไมใชเศรษฐกจจดหนกของเศรษฐศาสตรสถาบนจะอยทการศกษาหาขอมล
เกยวกบปจจยทไมใชเศรษฐกจแลววเคราะหดวาปจจยเหลานมผลกระทบตอเศรษฐกจอยางไรหรอเกดจาก
การกระท�าของปจจยทางเศรษฐกจอยางไรบาง เปนทแนนอนวา การวเคราะหสถาบนทเปนจรงยอมตอง
สมพนธเชอมโยงกบการพฒนาเศรษฐศาสตรสถาบนทางดานทฤษฎ
ในภาคปฏบตพบวาถงแมวาในวงการนกเศรษฐศาสตรการวเคราะหแบบสถาบนจะมความส�าคญ
มากขนกตาม แตในภาคปฏบตเรากลบพบวาไมคอยจะมผใหความสนใจแกเรองเหลานเทาใดนก สาเหต
ส�าคญอาจจะเปนไปไดวา ในระบบเศรษฐกจสมยใหม ทงทนนยมและสงคมนยมมแนวโนมน�าแบบจ�าลอง
คณตศาสตรขนสง และแบบจ�าลองคอมพวเตอรมาใชมากขนในการแกไขปญหาเศรษฐกจและวางแผน
เศรษฐกจทงนเพราะวธการดงกลาวสะดวกดงายดเปนกลางไมเกยวกบการเมองโดยมขอสมมตทส�าคญ
คอ ระบบโครงสรางสถาบนดอยแลว เพราะฉะนนในการแกไขปญหาเศรษฐกจกควรเนนแตเฉพาะทาง
ดานเชงปรมาณซงเปนแบบทผน�าทางการเมองชอบวตถประสงคหลกคอตองการปรบปรงเพอใหระบบนม
ประสทธภาพดยงขน นบวาเปนเครองมอทางเชงปรมาณและแบบจ�าลองคอมพวเตอรนเปนเครองมอทดใน
การรกษาของเกาใหด�ารงอยถอวาระบบทเปนอยมนดแลวเราจะเหนวาบางทระบบของโซเวยตกมปญหาแต
ไมมนกเศรษฐศาสตรคนไหนกลาเสนอทจะเปลยนแปลงสถาบนนกเศรษฐศาสตรสถาบนนนมชวตและชะตา
กรรมไมคอยจะงอกงามนกไมวาจะเปนระบบทนนยมหรอสงคมนยมเพราะวาเสนอการแกไขปญหาครงใด
กพาดพงไปถงสถาบนของผมอ�านาจสถาบนของผลประโยชนทด�ารงอย ซงผมอ�านาจกคงไมอยากใหมการ
เปลยนแปลงใดๆทงสนเกยวกบเศรษฐกจในเชงสถาบนเพราะจะไปกระทบตอผลประโยชนของเขาสวนใน
โลกทสาม เชน ประเทศไทยจะเหนอยางชดเจนวา เศรษฐศาสตรสถาบนมบทบาทอยางแคบๆ อยในรว
มหาวทยาลยเทานนในวงการตางๆของภาคปฏบต เชนวงการธรกจและวงการของรฐบาลเศรษฐศาสตร
สถาบนไมมความส�าคญแตอยางใดเลยในการแกไขปญหาเศรษฐกจของประเทศ68
ปรชาเปยมพงศสานต69มองวาสวนดของทฤษฎคอมองทางดานหลกการเปนการเสรมขอคดและ
แนวคดของเศรษฐศาสตรNeo-classicalใหเหนความส�าคญของคนมากขนความส�าคญของการมองระบบ
มองโครงสรางมองพฤตกรรมมองคานยมและขอส�าคญโยงไปถงปญหามนษยธรรมในการเสนอปญหาเรอง
เกยวกบคนและปญหาสงคมและเปนการเตอนใจผบรหารประเทศวาการแกไขปญหาเชงปรมาณแลวไมเปน
68 เพงอาง. 69 ปรชา เป ยมพงศสานต. ความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองของ ดร.ปรด พนมยงคใน ณรงค เพชรประเสรฐ.
(บรรณาธการ).(2543).ครบ 100 ป รฐบรษอาวโส ปรด พนมยงค.กรงเทพฯ:คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-56 การวเคราะหการเมอง
ทนาพอใจกควรจะยกระดบการแกไขปญหาไปถงระบบเปลยนแปลงโครงสรางปฏรปใหญโตซงเมอพดถง
ปฏรปแลวNeo-classicaleconomicsกมขอบเขตจ�ากดในการศกษาและวเคราะหเพราะปญหาเศรษฐกจ
ตางๆลวนมสวนเกยวพนไปถงโครงสรางอ�านาจโครงสรางผลประโยชนซงจะตองใชทฤษฎของเศรษฐศาสตร
สถาบนนยมมาชวยนอกจากนการมองเศรษฐกจเมอพจารณาระหวางเศรษฐศาสตรบรสทธ(Neo-classical
รวมทงKeynesและPostKeynes)กบเศรษฐศาสตรสถาบนนยมวาความขดแยงกนหรอไมจะเหนไดวา
เศรษฐศาสตร 2 แนวคดนไมขดแยงกนตรงกนขามกลบสงเสรมซงกนและกน และมประโยชนอยางยงถา
น�าเอาแนวความคดทงสองอยางนมาผสมผสานกนในปจจบนในดานเศรษฐศาสตรสมยใหมกไดมงไปทางน
ไมวาเศรษฐศาสตรของอเมรกายโรปตะวนตกและในประเทศสงคมนยมเชนเดยวกนในระยะหลงๆไดม
การปรบปรงผสมผสานสองแนวคอเศรษฐศาสตรของประเทศสงคมนยมไดพยายามวพากษวจารณสถาบน
ของตนเอง วพากษวจารณพรรคคอมมวนสต วพากษวจารณนโยบายเศรษฐกจ วพากษวจารณระบบ
สงคมนยม(แตนกเศรษฐศาสตรเหลานจะวางงานไป)และอกดานหนงคอไดน�าNeo-classicalเขามาใชใน
การวางแผนเศรษฐกจสงคมนยมมากขนฉะนนเมอมองแลวเศรษฐศาสตรทงสองส�านกกจะมแนวโนมเขาหา
กนทางดานวชาการ สวนทางดานอดมการณจะมการขดแยงกนเลกนอยซงเปนเรองธรรมดามากจากแงมม
ของสถาบนท�าใหไดเหนมตใหมๆขนในโลกเศรษฐกจ
2. การศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกบการวเคราะหชมชนปรชาเปยมพงศสานตไดเขยนบทความ
ลงในหนงสอเศรษฐศาสตรการเมอง(เพอชมชน)ถงหลกปรชญาเศรษฐศาสตรการเมองในความคดของปรด
พนมยงควาเศรษฐศาสตรการเมองหมายถงศาสตรทตงอยบนรากฐานของหลกการ4ขอดวยกนคอ70
1) เศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองราวเกยวกบโครงสรางเศรษฐกจซงมหลายดานหลายมต
ดงนนจงตองมวธการวเคราะหทเนนการมองรอบดานมองภาพรวมทงหมด ดงจะเหนไดวาปรดพนมยงค
วเคราะหวาสงคมมนษยมองคประกอบ3อยางคอเศรษฐกจการเมองและทศนะทางสงคมซงนบเปนการ
วเคราะหภาพทงหมดทใหญโตมาก
2) เศรษฐศาสตรการเมองมองวา รปแบบความส�าคญระหวางกลมสงคมมหลายอยางแตท
ส�าคญทสดคอรปแบบของความขดแยงส�าหรบปรด พนมยงค เศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบ
ความขดแยงทางชนชนโดยเนนการศกษาผลประโยชนทแตกตางกนของชนชนทส�าคญๆของสงคมซงรวม
ไปถงความแตกตางกนทางดานวถชวต ทศนะ สงคม และอ�านาจ อทธพลมองจากแงนแลว ชนชนอ�านาจ
เปนเรองทอยตรงศนยกลางของการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรการเมอง
3) สงคมทกสงคมจะมความขดแยงในระบบ ซงกอใหเกดพลงไดอะเลคตค (ประตการ)
อนเปนพลงทจะท�าใหสงคมเกดการเคลอนไหว เศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบพนธนาการทาง
เศรษฐกจและสงคมโดยยดปรชญาวาสรรพสงทงหลายยอมมการเปลยนแปลงตลอดเวลาระบบสงคมยอม
เปลยนจากระบบหนงไปสอกระบบหนงเสมอ
70 เพงอาง
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-57แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
4) ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง ปรด พนมยงค ยนหยดในหลกการส�าคญทเรยก
กนวาจะตองท�าการวพากษสงทด�ารงอยจนถงทสด“วพากษ”หมายความวาตองท�าความเขาใจโดยเขาไปให
ถงรากถงโคนของปญหาเมอเขาใจแบบนแลวจะรไดวาตนตอของปญหาคออะไรสงทด�ารงอยกอใหเกดความ
ทกขยากแกมนษยอยางไร สงทพงปรารถนาควรจะเปนอยางไร มองจากแนวคด “วพากษ” แลวการ
เปลยนแปลงในทศนะของปรดพนมยงคไมใชการปรบปรงเลกๆนอยๆหากแตเปนการเปลยนแปลงแบบ
ถอนรากถอนโคนแบบพลกฟาพลกแผนดน
3. เศรษฐศาสตรการเมองส�านกวฒนธรรมชมชน ส�านกวฒนธรรมชมชนเปนส�านกเศรษฐศาสตร
การเมองอกส�านกหนงทมฐานการศกษาและการสรางองคความรอยางตอเนองในสงคมไทยหากเรายอนเวลา
กลบไป40ปทผานมาแนวคดเรองวฒนธรรมชมชนอยในชวงกอรปความคดตอสใหมพนททางทฤษฎความ
คดการถกเถยงวาจะเปนแนวทางในการขบเคลอนสงคมไดหรอไมอยางไร โดยแตในปจจบนตองยอมรบ
แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองวาดวยวฒนธรรมชมชนเปนอกแนวคดหนงทเตบโตในวงวชาการดาน
เศรษฐศาสตรการเมอง เปนทยอมรบอยางกวางขวางในวงวชาการและการเคลอนไหวทางสงคม แนวคด
ประสบการณตวจรงจากพนของฉตรทพยนาถสภานกเศรษฐศาสตรการเมองไทยในปจจบนทมความสนใจ
และศกษาเรองเศรษฐกจชมชนอยางลกซง ฉตรทพย นาถสภามมตทศนหรอมมมองทางเศรษฐกจชมชนท
ละเอยดลกและชดเจนทงในดานรปธรรมและนามธรรมในดานรปธรรมเขาใหความส�าคญกบรปแบบปฏบต
ทเปนวถชวตของชาวบาน และในดานนามธรรม เขาใหความส�าคญกบวฒนธรรมชมชน ซงประกอบดวย
คานยมความเชอศาสนาภมปญญาและจารตประเพณ เขาไดเชอมโยงกบวถชวตของผคนในสงคม โดย
เสนอแนวคดวายงมความเหนอกวาการทชมชนจะเขมแขงจนถงขนเปนแกนน�าของสงคมไดนนจะตองเปน
ชมชนทพงพาตนเองทางเศรษฐกจได และตองเปนการอาศยแนวทางเศรษฐกจชมชนแบบดงเดมซงเปนวถ
เศรษฐกจทชาวบานพงตนเองและพงพากนเองภายในชมชนเปนหลกถาแตละชมชนสามารถจะพงตนเองได
โดยพงพาภายนอกหรอชมชนอนเปนสวนนอยแลว เมอเชอมโยงชมชนทเขมแขงพงตนเองไดเขาดวยกน ก
จะไดเปนเครอขายเศรษฐกจชมชนและหากสามารถท�าใหเครอขายเศรษฐกจชมชนขยายตวครอบคลมไปทง
ประเทศได กจะไดเปนเศรษฐกจแหงชาต ซงมลกษณะคลายกบเศรษฐกจชาตนยม แตเปนชาตนยมของ
ชาวบานไมใชของรฐจงมลกษณะเปนประชาธปไตยไมใชเผดจการเพราะเปนการกระจายแบงและดงอ�านาจ
จากรฐและทน มาสชมชน ไมใชรวบอ�านาจไวทศนยกลางคอรฐและทนดงทเปนอย แตการทประเทศจะ
บรรลความเขมแขงตามแนวทางของเศรษฐกจชมชนไดพลเมองของชาตจะตองมจตส�านกในความเปนไท
รวมกน และองอาศยการปกครองของรฐใหนอยทสดหรอเปนไปตามพนฐานแนวคดดานอนาธปไตยนยม
(Anachism)ของฉตรทพยนาถสภาคอไมยอมรบบทบาทของรฐเพราะเชอวาไมวาโลกจะพฒนาไปอยางไร
กตาม รฐกจะยงมลกษณะรวมศนยอ�านาจและสบเอาสวนเกนจากชนบทตลอดไปแตการปฏเสธรฐในทาง
ปฏบตคงจะท�าไดในขอบเขตจ�ากด เนองจากรฐเปนผควบคมสงคมทงหมดโดยใชกระบวนการงบประมาณ
แผนดน เพราะฉะนนการทจะบรรลแนวทางเศรษฐกจชมชนแบบดงเดมโดยปราศจากรฐไดกคงจะตองหา
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-58 การวเคราะหการเมอง
วธการกระจายอ�านาจปกครองและอ�านาจในการจดการทรพยากรและงบประมาณมาใหชมชนเปนเบองตน
เสยกอนมฉะนนการแกปญหาเศรษฐกจชมชนแทบจะไมมทางเปนไปไดเลย71
นอกจากน ฉตรทพย นาถสภา ยงมความเหนอกวา ระบบสหกรณนาจะแกปญหาเศรษฐกจระดบ
ชมชนไปจนถงระดบชาตได แตโดยความเปนอนาธปตยของฉตรทพย นาถสภา ระบบสหกรณทฉตรทพย
นาถสภาเสนอ จงนาจะหมายถง สหกรณแบบสงคมนยมประชาธปไตย คอ เนนใหชมชนหรอทองถนเปน
ผรวมกนจดตงเปนของชมชนเพอชมชนและโดยชมชนการจดหาทนกไมตองอาศยรฐเพราะการอาศยเงน
ทนรฐดงเชนระบบทปรดพนมยงคและพระยาสรยานวตรเสนอนนชมชนแทบจะไมไดประโยชนนกเพราะ
รฐจะเขากมอ�านาจและผลประโยชนจะไมตกแกชมชนอยางแทจรง สวนวชตวงศณปอมเพชร ไดเสนอ
แนวคดเกยวกบเศรษฐกจแหงชาตไวในรปแบบของการแกปญหาทางโครงสรางโดยเฉพาะปญหาทเกยวกบ
การขาดความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยซงเขาเหนวาหากแกปญหานไดกจะสามารถชวยใหเศรษฐกจ
ระดบชาตเตบโตอยางเขมแขงโดยไมตองพงพงเทคโนโลยน�าเขานอกจากนยงเหนวาควรมการจดตงระบบ
สหกรณเพอท�าใหการแบงปนผลประโยชนระหวางคนในชมชนเปนไปอยางยตธรรม
เสนหจามรกและคณะ72อธบายวาการจดการทรพยากรในมตทางวฒนธรรมวาเปนการมองความ
สมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางองครวม และรอบดานโดยไมอาจแบงแยกออกจากกนไดอยาง
เดดขาด เพราะความสมพนธดงกลาวเปนทงพฒนาการทางวฒนธรรมและประวตศาสตรของชมชนไป
พรอมๆกน
โดยการมองจากมตทางวฒนธรรมนจะเนนการท�าความเขาใจกบวธคดของชมชนทมวถชวตสมพนธ
กบธรรมชาต มความหลากหลายลกซง ซบซอน และมรากเหงาจากภมปญญาทองถน ซงพฒนาขนอยาง
ตอเนองหลายชวอายคนในท�านองเดยวกนยงท�าใหเรามองความเชอบางประการของชมชน เชน ความเชอ
เรองผขนน�าในบรบทของประวตศาสตร และความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต โดยความเชอนไมใช
เปนเพยงระบบคณคาและคานยมทไรเหตผล หากแตเปนวธคดทสะทอนใหเหนถงอดมการณอ�านาจ และ
ความเชอนกเปนเพยงการวางกฎระเบยบขอบงคบในการจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนรวมทงเพอ
ใชเปนพลงในการตอตานการท�าลายปาของนายทนหรอบคคลอนๆ
บญเทยนทองประสาน73ไดกลาววาวฒนธรรมชมชนเปนปจจยหนงทมผลตอความเขมแขงในการ
จดการทรพยากรธรรมชาตของชมชน ความรสกถงความเปนอนหนง อนเดยวกนของคนในชมชนความ
สมพนธในเครอญาตเปนแรงผลกดนใหเกดการรวมตวกนของชมชนอยางรวดเรวและเขมแขงท�าใหชมชน
มพลงในการรวมกนด�าเนนกจกรรมตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ ทงนวฒนธรรมของชมชนนนมการ
เคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เนองจากการปะทะสงสรรคกบสงคมอน การทวฒนธรรมของชมชน
71ฉตรทพยนาถสภา.(2548).แนวคดเศรษฐกจชมชน ขอเสนอทางทฤษฎในบรบทตางสงคม(พมพครงท2).กรงเทพฯ:
อมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง.72เสนหจามรกและคณะ.(2536).ปาชมชนในประเทศไทย แนวทางการพฒนา เลม1ปาฝนเขตรอนกบภาพรวมของปา
ชมชน.กรงเทพฯ:ส�านกพมพสถาบนชมชนทองถนพฒนา.73บญเทยนทองประสาน. (2531).แนวคดวฒนธรรมชมชนในงานพฒนา. กรงเทพฯ:สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอ
การพฒนา.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-59แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
จะเปลยนแปลงชาหรอเรว ขนอยกบความเขมแขงของชมชนทองถน และกระแสของวฒนธรรมอนทแพรกระจายเขามา ซงชมชนดงเดมมวถการผลตทพงพาธรรมชาต มการสบทอดความเชอ ระบบคณคา และวฒนธรรมสสมาชกของชมชนอยางตอเนองทงระบบการผลตการบรโภคของครวเรอน
แนวคดความเชอพธกรรมตางๆ ซงเปนระบบและวถทเกยวของพงพา เชอมโยงกบสงแวดลอมและเมอกระแสการพฒนาของโลกเปลยนไปความลมเหลวความลมสลายและการสญเสยความเปนตวตนของชมชนท�าใหสงคมโลกและชมชนทองถนตองหนมาทบทวนความเปนตวตนทแทจรงหรออตลกษณของชมชน เพอทจะน�าวถทางเหลานนมาหลอมรวมกบความเปนจรงในสงคมเพอใหชมชนเรยนรบรบทของตนและพฒนาอยางเทาทนสงคมโลกเพอความยงยนของชมชนทองถนอยางแทจรง
ขณะทในกระแสการพฒนาทวโลกทชน�าดวยอดมการณทนนยมเสรเปนสงทหลกเลยงไมไดกคอการลมสลายของชมชนเกษตรกรรมสงคมชมชนถกแยกสลายไปเปนสงคมใหมทนบถอคณคาปจเจกนยมการเปลยนแปลงของสงคมโลกภายใตระบบเศรษฐกจทนนยมและการสถาปนารฐชาตขนมาเปนศนยกลางการเมองการปกครองนนพบวาแทบไมมทยนทมเกยรตและศกดศรใหกบชมชนทองถนแตกลบมองชมชนทองถนวาไมมศกยภาพอยางทเกดวาทกรรมสรางใหภาคเกษตรกรรมในชนบทนนลาหลงตกอยในภาวะ-โง-จน-เจบเปนตวสรางปญหาหรอเหนยวรงการพฒนาฉะนนจงจ�าเปนตองปลดปลอยฉดดงเขารวมกบการพฒนาภาคอตสาหกรรมดวยขออางของการสรางความเจรญทางเศรษฐกจของชาต และตองสลายแลว ผนวกเขาเปนสวนหนงของรฐภายใตขออางของความเปนชาตเดยวกนจะวากนตรง ๆกคอการด�ารงอยของชมชนนนเปนอปสรรคโดยตรงของการพฒนาในระบบทนนยม
ในทางวชาการกยงมขอถกเถยงเขมขนวาส�านกแนวคดชมชน มองความเปนจรงดานเดยวคอ มองเหนแตภาคสวนดๆของชมชนเนนการอธบายถงโครงสรางภายในชมชนทมความกลมกลนกนในชมชนความเปนญาตมตรความมน�าใจ และการชวยเหลอซงกนและกนความสนโดษ ไมชอบความรนแรง และมองชมชนเปนหนวยความสมพนธทเปนเอกภาพเปนอนหนงอนเดยวกนไรความขดแยงภายในฯลฯจงถกมองวามลกษณะของความเพอฝนขาดความสมจรงมองชมชนหยาบไปทจรงแลวทกสงคมมความขดแยงมลกษณะชนชนและมการตอสตอรองกนอยตลอดเวลา
การกอเกดของแนวคดชมชนในระดบสากล นนกอเกดมานาน ทกททมการกดข ไลลาแยงชงทรพยากรไปจากมอของชาวชมชนทองถนดงเดมลวนมแรงตานการตอสตอรองจากชมชนแมชมชนทองถนทถกรกรานทงหลายจะลกขนตานอ�านาจภายนอกในทกแหงทกหนแตดวยความดอยกวาทางเทคโนโลยและการควบคมจดการสมยใหมชมชนทองถนจงอยในภาวะถดถอยออนเปลย
แตทามกลางการพฒนาทคกคามตอชมชนทองถนและการลกขนขนตานทวทกมมโลก ในทสดกมการคอยๆเผยใหเหนวาโดยแทจรงแลวชมชนหรอหนวยของการอยรวมกนของคนบนอาณาบรเวณหนงๆนนเปนการจดตงตวเองมขอผกพนมระบบระเบยบของการอยรวมกนอยางชดเจนยดโยงใหเกดความอยรวมกนไดโดยสงบและเมอมภาวะขดแยงภายในระหวางสมาชกชมชน กจะมกระบวนการและกลไกในการแกปญหาภายในชมชนยงมระบบจดการจดสรรทรพยากรใหเกดประโยชนรวมกนชมชนคอยๆสงสมแบบแผนของการท�ามาหากนการด�ารงชวตวธคดความเชออดมคตจนกลายเปนวถหนงๆขนมาตามลกษณะเฉพาะของเผาพนธหรอตามฐานนเวศทเขาด�ารงชวตอย กลาวไดวาชมชนเปนประดษฐกรรมทส�าคญของมนษย
ทวโลก
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-60 การวเคราะหการเมอง
ส�าหรบในสงคมไทยนน หลงจากมประสบการณการพฒนาตามแนวทางทนนยมทท�าลายลางฐาน
ทรพยากรและสรางความเหลอมล�าทางสงคมมาสองทศวรรษ นกเคลอนไหวทางสงคม นกพฒนาองคกร
พฒนาเอกชนและนกวชาการจ�านวนหนง ทผานการตอสทางสงคมและการพฒนาชนบทมายาวนาน ไดสรป
ประสบการณยกระดบขนเปนแนวคดวเคราะหปรากฏการณทางสงคม ในการสรางทางเลอกใหมเพอพฒนา
เปลยนแปลงสงคมเรยกกนวาแนวคดวฒนธรรมชมชน
แนวคดประสบการณตวจรงจากพนทถกถายทอดผานเวทสมมนาและมวารสารสงคมพฒนาเปนเวท
ความคดทแหลมคม แนวคดวฒนธรรมชมชนถกน�าเสนออยางเปนระบบครงแรกในการสมมนาเรอง
วฒนธรรมไทยกบการพฒนาชนบทโดยอดมการณและหลกการของแนวคดวฒนธรรมชมชน74
1)ชมชนมวฒนธรรมของตนอยแลวมระบบคณคาทรวบรวมมาไดจากประวตความเปนมา
อนยาวนานของชมชนคอใหคณคาแกความเปนคนและแกชมชนทมความผสมกลมกลนคณคาของธรรมชาต
การเชอถอสงเหนอธรรมชาตและคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนาวฒนธรรมชมชนยงคงอยและมอทธพล
ตอการด�าเนนชวตของชาวบานเพราะชมชนมกลไกผลตซ�าทางวฒนธรรมแมมปจจยใหมเขามาแตสงเดมก
ยงคงอย ส�านกวฒนธรรมชมชนเหนวา วฒนธรรมเปนพลงผลกดนการพฒนาชมชนทส�าคญทสด จะใช
ประโยชนไดเมอมการปลกใหสมาชกแหงชมชนมจตส�านกรบรในวฒนธรรมของตน
2)ชมชนมสถานะเปนสถาบนหนง ทด�ารงอยอยางตอเนองในประวตศาสตรอนยาวนานม
โครงสรางกลไกภายในเปนระบบๆหนงของตวเองเปนรปแบบสงคมทมอายยนนานไมวาธรรมชาตขางนอก
จะเปลยนแปลงไปอยางไรความเปนหมบานหรอเปนชมชนกคงทนมาเปนเวลาหลายๆรอยปลกษณะเชนน
คอมความเปนสงคมในตวของมนเองแสดงถงความเปนสงคมทมระบบเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมทเปน
อสระมแบบแผนระบบการผลต ระบบการจดการทรพยากร ระบบสขภาพ ระบบความร ระบบการเรยนร
ศกษา ระบบการปกครอง ระบบยตธรรมของตนเอง จากการคนควาของฉตรทพย นาถสภา แหงส�านก
เศรษฐศาสตรการเมองทานไดพบความจรงทกวางขวางออกไปอกวาวฒนธรรมชมชนไทยเปนวฒนธรรมท
มอาณาเขตครอบคลมกวางขวาง เปนวฒนธรรมกลางทชมชนตาง ๆ ในเอเชยอาคเนยตอนบนมรวมกน
ถอเปนวฒนธรรมนานาชาตทชมชนหมบานชาตตางๆใชรวมกนอยางสมครใจถอเปนวฒนธรรมรวม
3)ชมชนมระบบเศรษฐกจระบบหนงของตวเองมครอบครวและชมชนเปนหนวยการผลต
มเปาหมายของตวเองคอมงใหครอบครวพอเพยงทจะด�ารงชพไดและชมชนอยรอดและผลตซ�าตวเองได
ผลตเพอเลยงตวเองแมอาจผลตเพอขายกเพอใหไดเงนมาเลยงครอบครวไมใชใหมก�าไรสงสดใหร�ารวยใช
แรงงานสมาชกในครอบครวตวเองเปนหลกมน�าใจและความเอออาทรความเปนญาตมตรเปนเครองรอยรด
สวนตาง ๆ ของระบบจดสรรและแบงปนผลผลต กรรมสทธเอกชนไมมความเดดขาด ในหลายกรณชมชน
และเครอขายชมชนมสวนในการตดสนใจจดสรรทรพยากรและผลผลต
จากการคนควาวจยอยางกวางขวางของส�านกวฒนธรรมชมชนยงพบอกวา ระบบเศรษฐกจ
ชมชนด�ารงอยคกบระบบทนนยมในปจจบนเศรษฐกจชมชนเปนชวตการท�ามาหากนของชาวไทยจ�านวนมาก
74ฉตรทพยนาถสภา.แนวคดวฒนธรรมชมชน. ในอกฤษฎปทมานนธ. (บรรณาธการ). (2532).สายธารแหงความคด.
กรงเทพฯ:คณะกรรมการจดกจกรรมวชาการฉลองครบ60ปอาจารยคณวรณยพาสนทวงศณอยธยา.ม.ป.ท.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-61แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
ทสด คดในแงของจ�านวนชวตใหญกวาระบบทนส�าหรบสงคมไทย ลกษณะการเปลยนแปลงจากเศรษฐกจ
ชมชนเปนระบบทนนยมมความเปลยนแปลงทลาชาดวยปจจย3ประการคอ75
(1)ความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตในอดต
(2)ลกษณะชมชนหมบานทใหความมนคงและมแรงยดเหนยวภายในสง
(3)ลกษณะพเศษของรฐและทนนยมไทยทไมเขาไปจดการการเปลยนแปลงแบบแผน
ผลตในชนบทเหมอนในประเทศยโรป แตเปนลกษณะของการขดรดสวนเกน (ในปจจบนปจจยท 1 และ 3
อาจลดลง)
4)ทางดานสงคมการเมอง ชาวบานมความสมพนธกนผานระบบเครอญาต มการปกครอง
และการจดการความสงบเรยบรอยภายในโดยระบบอาวโสมผน�าทมบารมไดรบการเคารพยกยองในชมชน
สมาชกชมชนมความผกพนกลมเกลยวเพราะมความเคารพนบถอในผบรรพบรษเดยวกนและเชอสงเหนอ
ธรรมชาตทคอยเปนสงควบคมพฤตกรรมของคนกอใหเกดกฎเกณฑขอหามใหความชอบธรรมแกการด�าเนน
ชวตรวมกนอยางมระเบยบแบบแผน รวมทงคตทางศาสนาพทธพราหมณ ทเขามาผสมกลมกลนในวถ
ความเชอ พธกรรมและประเพณของชมชน สงเหลานหลอหลอมใหสมาชกชมชน เปนคนบานเดยวกน
อยรวมกนดวยความเออเฟอเผอแผชวยเหลอเกอกลและประนประนอมเมอเกดความแตกแยกขดแยงกจะ
มกลไกภายในไกลเกลยตดสนคอระบบวาความโดยผอาวโสและเครอญาต
5) ชมชนกบสงคมภายนอก ชมชนมไดตงอยอยางโดดเดยว มการเชอมโยงแลกเปลยนกบ
ชมชนอนในทองถนเดยวกนในลกษณะเครอขายและมปฏสมพนธกบรฐและทนมาทกยคทกสมยการรกคบ
เขามาของระบบทนนยมและอ�านาจรฐราชการนนไดเขามาในลกษณะครอบง�าบนทอนการด�ารงอยของชมชน
ท�าลายระบบเศรษฐกจแบบพงตนเอง ดงเขาสระบบเศรษฐกจแบบพงพงตลาด มการท�าลายลางผลาญ
ทรพยากรธรรมชาตอนเปนฐานด�ารงชวตของชาวชมชนใหเสอมโทรมลงท�าลายโครงสรางการปกครองดแล
ตนเองของชมชนใหขนตอการปกครองของรฐและระบบราชการทางดานสงคมวฒนธรรมเกดวฒนธรรม
บรโภคนยมคณคาทางวฒนธรรมทดงามในแบบแผนการด�าเนนชวตถกท�าลายลง ถกแทนทดวยคานยม
ตวใครตวมนแกงแยงชงดเอารดเอาเปรยบกอบโกยก�าไรความยกยองนบถอคนดถกแทนทดวยการนบถอ
เชอฟงคนรวยฯลฯส�านกวฒนธรรมชมชนเหนวาการใชความเจรญตามแนวสงคมตะวนตกมาเปนแบบแผน
ชน�าการพฒนาประเทศเปนความผดพลาดอยางยง เพราะเปนการท�าลายชมชนท�าลายความดงามในอดต
มากกวาจะเปนการพฒนาใหสงดงามในอดตเจรญงอกงามยงขน
6)ทางเลอกการพฒนาตามแนวความคดวฒนธรรมชมชนเชอวาแมฐานเศรษฐกจของชมชน
และทรพยากรจะถกท�าลายเสยหายลงไปบางแตจตส�านกหรอพลงทางวฒนธรรมนนยงคงอยสามารถสราง
ความเขมแขงของชมชนขนมาใหมไดเพยงแตรปแบบภายนอกอาจแตกตางไปจากเดมหลกส�าคญคอเปนการ
พฒนาทไมท�าลายลางสถาบนชมชนแตมงใหชมชนสามารถพงตนเองและอยรวมกบภาคสวนอนๆในสงคม
ไดอยางมศกดศรมการเสนอทางเลอกดงน76
75 เพงอาง.76 เพงอาง.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-62 การวเคราะหการเมอง
6.1) การพฒนาตองเรมจากฐานวฒนธรรมชมชนตองรอฟนคณคาดงเดมทชมชนม
มาประยกตสรางสรรคทางเลอกขนมาใหมใหสอดคลองกบสภาพสงคมปจจบนไมใชการถอยหลงไปสสงคม
เกาในอดตซงเปนไปไมไดตองสรางแบบแผนการผลตและแบบแผนการด�ารงชวตขนมาใหมภายใตคณคาท
ดงามแบบดงเดมเชนการตงกองทนหมบานธนาคารขาวกลมออมทรพยเหลานคอคณคาแหงการสรางหลก
ประกนความมนคงรวมกนหรอสวสดการของชมชนนกพฒนาและปญญาชนของชมชนควรรวมกบชาวบาน
วเคราะหประวตศาสตรวฒนธรรมของชมชนท�าใหชาวบานตนและตระหนกในเอกลกษณและคณคาของ
ตวเอง คนพบจตส�านกอสระของชมชนเหนคณคาของการรวมตวเปนชมชน เหนภยจากการครอบง�าจาก
วฒนธรรมภายนอกทเอารดเอาเปรยบกระบวนการนจะท�าใหเกดอดมการณตอสทมพลง
6.2) การพฒนาตองเนนกระบวนการกลมการรวมมอชวยเหลอซงกนและกนเพอคง
ความเปนชมชนไว มใชเนนปจเจกชนนยมทค�านงถงแตการตอสแขงขนท�าลายลางกนอยางการพฒนา
กระแสหลกการรวมกลมรวมตวกนในรปของการจดการองคกร เชนสหกรณสหพนธ เพอสรางความเขม
แขงในการชวยเหลอกนและสรางอ�านาจในการตอรองกบภายนอก สรางเครอขายระหวางชมชนและสราง
ความรวมมอกบคนกลมอนในสงคมเพอแลกเปลยนเรยนรและรวมกนแกปญหา
6.3) ทางดานการผลตนนควรอยบนหลกการผลตเพอใหทกคนมกนมใช แลวคอย
เอาสวนทเหลอสงออก (ขาย) จากนนกมการพฒนาการเกษตรและอตสาหกรรมภายในประเทศ เนนใช
ทรพยากรทองถนการคาขายแลกเปลยนภายในเทคโนโลยทก�ากบเองไดพฒนาคณภาพประชากรเชอมโยงกน
เปนเครอขายทองถนจนถงระดบชาต หลกการนถกพฒนามาอธบายการสรางทางเลอกการพฒนาดาน
เกษตรกรรมยงยนธรกจชมชนและอาชพทางเลอกอนๆหลายดานในเวลาตอมา
6.4) ชมชนตองมความสมพนธและใกลชดกบธรรมชาต ดแลและรกษา มใชท�าลาย
ลางธรรมชาตอยางการพฒนากระแสหลกเพราะธรรมชาตจะชวยคงความสามารถในการพงตนเองของชมชน
ไวได
6.5) ขอเสนอทางเลอกส�าหรบสงคมไทยส�านกวฒนธรรมชมชน โดยเฉพาะคณะของ
ฉตรทพยนาถสภาไดพฒนายกระดบขอเสนอทางนโยบายระดบชาตทส�าคญคอ
- การพฒนาดานวฒนธรรมและยกระดบสถาปนาวฒนธรรมชมชนเปนวฒนธรรม
แหงชาตเพราะระบบชมชนยงด�ารงอยเปนระบบใหญทสดของประเทศ
- การประสานระบบเศรษฐกจชมชนควบคกบเศรษฐกจทนนยมประกอบขนเปน
ระบบเศรษฐกจแหงชาตเปนเศรษฐกจสองระบบ
- การกระจายอ�านาจในการจดการทรพยากรทองถนมาส องคการบรหารของ
เครอขายชมชนทองถนหรอคนอ�านาจการตดสนใจและการด�าเนนชวตใหแกชาวบานนนเอง
หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.4.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.4.3
ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.4 เรองท 10.4.3
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-63แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง
บรรณานกรม
กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.(2553).สายธารแหงนกคดทฤษฎ เศรษฐศาสตรการเมองและการสอสาร.
กรงเทพฯ:ภาพพมพ.
จตรกร โพธงาม. (ม.ป.ป.).NEWANARCHISMอนาธปไตยและCivilDisobedience “อารยะขดขน” หรอ
“อนารยะขดขน”. เอกสารประกอบการบรรยายการวเคราะหอดมการณทางการเมองในปจจบน เราจะให
ความส�าคญอยางสงแกอดมการณ ทเรยกวา New Anarchism เพราะอะไร?.ม.ป.ท.
ฉตรทพยนาถสภา.(2548).แนวคดเศรษฐกจชมชน ขอเสนอทางทฤษฎในบรบทตางสงคม(พมพครงท2).กรงเทพฯ:
อมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง.
.(2532).แนวคดวฒนธรรมชมชนในอกฤษฎปทมานนธ.(บรรณาธการ).สายธารแหงความคด.กรงเทพฯ:
คณะกรรมการจดกจกรรมวชาการฉลองครบ60ปอาจารยคณวรณยพาสนทวงศณอยธยา.
ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2557).รฐศาสตรแนววพากษ.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.
ณฐ ธารพานช และจตรลดา อดมประเสรฐกล. (ม.ป.ป.).คอมมวนสตคออะไร. เอกสารอดส�าเนา. โครงการ
เศรษฐศาสตรภาคภาษาองกฤษคณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.
นพพรประชากล.(2543).คารลมารกซ:นกวพากษสงคมเพอความผาสกของมนษยในอนาคต.สารคดปท16ฉบบ
ท183(พ.ค.2543).
นลนตนธวนตย.(ม.ป.ป.).ทฤษฎวพากษ(CriticalTheory)FrankFurtSchoolและHabermas,C.Wright,
PierreBourdieu.เอกสารประกอบการบรรยายเรอง ทฤษฎความขดแยง. ม.ป.ท.
บญเทยนทองประสาน. (2531).แนวคดวฒนธรรมชมชนในงานพฒนา.กรงเทพฯ:สภาคาทอลกแหงประเทศไทย
เพอการพฒนา.
ปรชา เปยมพงศสานต. (2538). เศรษฐศาสตรการเมองโลกทศนและการวเคราะหความเปลยนแปลง.กรงเทพฯ:
ศนยบรการเอกสารวชาการคณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
.(2543).นเวศเศรษฐศาสตรและนเวศวทยาการเมอง.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
.(2557).เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎสงคมวพากษ.ขอนแกน:โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.
. ความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองของดร.ปรดพนมยงค ในณรงค เพชรประเสรฐ. (บรรณาธการ).
(2543).ครบ 100 ป รฐบรษอาวโส ปรด พนมยงค.กรงเทพฯ:คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
ปรชาเปยมพงศสานตและกนกศกดแกวเทพ.(2547).มาศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกนเถด.เอกสารอดส�าเนา.
ม.ป.ท.
ปรดารอดนวล.แนวคดหลงสมยใหมนยมเชงวพากษในบรบทการพฒนาเพอการปลดปลอย.สบคนเมอ17ธนวาคม
2557,จากhttp://preedar.blogspot.com/2012/11/blog-post_28.html.
พชายรตนดลกณภเกต.(2557).ปรชญาสงคมศาสตร การอธบายทางสงคมรากฐานทางการวจยทางสงคมศาสตร.
กรงเทพฯ:ทนสนบสนนงานเขยนต�าราคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.
วทยากรเชยงกล.(2555).ปรชญาการเมอง เศรษฐกจ สงคม. กรงเทพฯ:สายธาร.
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
10-64 การวเคราะหการเมอง
สมศกดสามคคธรรม. (2553).แนวคดอนาธปไตยกบขบวนการตอตานโลกาภวตน. แปลจากBarbaraEpstein
“AnarchismandtheAntiGlobalizationMovement”.อางถงในวารสารรมพฤกษ ฉบบนเปนปท
28ฉบบท3ประจ�าาเดอนมถนายน-กนยายน2553ฉบบโลกาภวตนกบการพฒนา.
.(ม.ป.ป.).การแสวงหาความรทางสงคมศาสตร: เปรยบเทยบระหวางแนวปฏฐานนยม แนวปรากฏการณ
นยม และแนวสจจะนยม.ม.ป.ท.
สภางคจนทวณช.(2557).ทฤษฎสงคมวทยา.กรงเทพฯ:ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
สรช คมพจน. ทฤษฎวพากษสงคมแหงส�านกแฟรงคเฟรตกบการศกษารฐศาสตรและการบรหารรฐกจ. ใน อมพร
ธ�ารงลกษณ.(บรรณาธการ).(2557).รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแนวหลงสมยใหมนยม.กรงเทพฯ:
คณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาตร.
เสนหจามรกและคณะ.(2536).ปาชมชนในประเทศไทย แนวทางการพฒนา เลม 1 ปาฝนเขตรอนกบภาพรวมของ
ปาชมชน.กรงเทพฯ:ส�านกพมพสถาบนชมชนทองถนพฒนา.
JoeL.IncheloeandEterClaren.(2011).Rethinking Critical Theory and Qualitative Research. Sense
Publishers.
Kellner, D. (1989). Jean Baudrillard From Marixism to Postmodernism and Beyond. California:
StrandfordUniversityPress.
KonstantinStoborod,andThomasSwann.Management,business,Anarchism,inephemera14(4),
November 2014. free online atwww.ephemeraweb.org and in print in associationwith
MayFlyBooks(www.mayflybooks.org)in2014.
LouisAlthusser.TheCrisisofMarxism.,สบคนเมอ2มกราคม2560,จากhttp://banmarchive.org.uk/
collections/mt/pdf/07_78_215.pdf.1978.
MichaelPeters.(2002).Poststructuralism and Education.Encyclopediaofphilosophyofeducation.:
UniversityofAuckland.
Richard J.White, andColinC.Williams. (2012). The PervasiveNature ofHeterodoxEconomic
Spaces at aTime ofNeoliberalCrisis: Towards a “Postneoliberal”Anarchist Future, in
TheRadicalJournalofgrophy.Volume44,Issue5November2012.
RichardWolfl,andStephenResnick.(1987).Economics: Marxian Versus Neoclassical.Baltimore:
TheJohnsHopkinsUniversityPress.