TÜRKAY KALİBRASYON

ANTALYA Kalibrasyon

Merkezi

LABORATUVAR SORUMLUSU

MEHMET ÇOLAK

Metroloji

Bilimsel Metroloji

Yasal (Legal) Metroloji

Endüstriyel Metroloji

Metroloji Ölçme ile ilgili bilim sahasıdır. Bilimsel , Endüstriyel ve yasal (Legal) Metroloji olarak üç dalda uygulanmaktadır.

BİLİM,SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

TÜRKAY KALİBRASYON

ULUSAL METROLOJİ ENSTİTÜSÜ

Bilimsel Metroloji

Uluslar arası geçerliliği olan Primer Standardların ülke düzeyinde oluşturulması ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadır. Ülkemizde bu konuda TUBİTAK bünyesinde hizmet veren Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) görevlendirilmiştir.

Endüstriyel Metroloji

Bilimsel metrolojinin faaliyetleri sonucu elde edilen primer standardlara izlenebilirliği sağlanmış sekonder standardlarla Endüstride kullanılan izleme ve ölçme cihazlarının kalibrasyonlarının yapıldığı hizmet alanını kapsar. TSE, 132 sayılı kuruluş kanunu ile bu alanda da görevlendirilmiştir.

Yasal (Legal) Metroloji

Ticarete esas teşkil eden ölçü ve kontrol aletlerinin kalibrasyonları ile ilgilenir. Bu kategoriye giren cihazlar mecburi olarak kalibre ettirilmek zorundadır. Ülkemizde T.C. BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI bu konuda görevlendirilmiştir.

! METROLOJİ ?

! ELEKTRİKSEL KALİBRASYON LABORATUVARI ?

Laboratuvar Şartları

Elektriksel Kalibrasyonlar belirlenmiş ve kontrol edilen çevre şartlarında gerçekleştirilmelidir

SICAKLIK

( 23 ± 1 ) C

( 45 ± 10 ) %

BAĞIL NEM

Multimetre Voltmetre Osiloskop

Miliohmetre Direnç Kutusu Yalıtım Test Cihazı Pens Ampermetre

AC/DC Transfer Standardı MiliOhmmetre ve 4-Uçlu Direnç Ölçümü Yüksek Gerilim Bölücü

! ELEKTRİKSEL KALİBRASYON / Referanslar ve Cihazlar ?

Akım Peni ve DMM DC Gerilim Standardı

Çok Fonksiyonlu Kalibratör Referans DMM El Tipi Osiloskop

LCR Metre Referans Direnç DC Gerilim Referans

! REFERANS STANDARDLAR ?

Kalibrasyon

Belirlenmiş koşullar altında, ölçme sisteminin veya ölçme cihazının gösterdiği değerler veya maddi ölçüt ile gösterilen değerlerle ölçülen büyüklüğün bunlara karşılık geldiği bilinen değerleri arasındaki ilişkiyi belirleyen işlemler dizisidir.

0 0. 0 0 + 9 9. 9 9 + 0 0. 7 0 +

BİLİNEN

BİLİNMEYEN

Paralel Blok Mastar Kalibratörü

Referans : Josephson Eklem Sistemi

Referans : Çok Fonksiyonlu Kalibratör

Referans : Çok Fonksiyonlu Kalibratör

Referans : Saha Kalibratörü

Referans : DMM

Atölyede Yapılan Ölçümler

Primer Standard Etalon

Referans Standard Sekonder Standard

Çalışma Standardı

Firmaların Ölçüm Laboratuvarları

Sekonder Seviye Ölçüm Laboratuvarları

Sekonder Seviye

Ölçüm Lab.

Primer

Ölçülen : Akü Gerilimi

Ölçülen : DMM

Ölçülen : DMM

Ölçülen : Saha Kalibratörü

Ölçülen : Çok Fonksiyonlu Kalibratör

Doğruluğu en kaba ölçme faaliyetinden, primer standarda kadar kesintisiz olarak yapılan mukayeseli ölçme işlemleri dizisidir.

İzlenebilirlik VIM

BIPM

ÖLÇME CİHAZLARI

ÇALIŞMA STANDARDI

SEKONDER STANDARD

PTB

SP

UME

NMI

NPL

! İZLENEBİLİRLİK ZİNCİRİ VE DÖNGÜLÜ KARŞILAŞTIRMA ÖRNEK

Madde Miktarı 7 Temel SI Birimi

m

K

Uzunluk

Zaman

Termodinamik Sıcaklık

s

cd

mol

Işıma Şiddeti kg

Kütle

A Elektrik Akımı

! 7 TEMEL SI BİRİMİ SI

A (Amper)

Boşlukta birbirine 1 m mesafede paralel duran sonsuz uzunlukta ve kesitleri ihmal edilebilen iki iletken arasında 2·10 -7 Nm kuvvet oluşturan akımın şiddetidir.

ELEKTRİK AKIMI 4 I

1 Amper = 1 Coulomb / 1 Saniye

1 A= 1C / 1s

1 V 1000 mV

1 mV 1000 µV

1 kV 1000 V 1 x 10 +3 V

1 x 10 +3 mV

1 x 10 +3 µV

1 mV 0.001 V 1 x 10 -3 V

1 µV 0.000 001 V 1 x 10 -6 V

! BİRİM DÖNÜŞÜMLERİ ?

Referans Değer

V

Ölçülen Değer

V

Sapma

V

10,0 11,0 +1,0

Referans Değer

A

Ölçülen Değer

A

Sapma

A

50,0 48,5 -1,5

ÖRNEK

ÖRNEK

! SAPMANIN HESAPLANMASI ?

0 0 . 0 0

0 600 . 0 0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 ÇÖZÜNÜRLÜK

2 4 6 8 0

! ÇÖZÜNÜRLÜK - HASSASİYET - ÖLÇÜM ARALIĞI

TSE 2008 ae

MAKSİMUM KAPASİTE

?

Gerilim

Bir üretecin (Pil, Jeneratör vb) iki ucu arasındaki ( + ve -) potansiyel farkıdır. Simge : V (U) Birimi : Volt

Volt

Yönü ve şiddeti zamana göre değişmeyen gerilime Doğru Gerilim denir -Akü, Pil, DC Adaptör çıkışı (Şarj cihazı)

DOĞRU GERİLİM (DC V)

Yönü ve şiddeti zamana göre periyodik olarak değişen gerilime Alternatif Gerilim denir -Şebeke Gerilimi, Trafo çıkış gerilimi

ALTERNATİF GERİLİM (AC V)

Akım

İletkenden (Kablo, İletim hattı vb) birim zamanda geçen elektrik yükü (Elektron) miktarıdır. Simge : I Birim : Amper

Amper

Yönü ve şiddeti zamana göre değişmeyen akıma Doğru Akım denir -Akü, Pil, DC Adaptör çıkışından alınan akım

DOĞRU AKIM (DC A)

Yönü ve şiddeti zamana göre değişen akıma Alternatif Akım denir -Şebeke Gerilimine bağlı bir cihazın (Elektrikli ısıtıcı, Lamba vb.) çektiği akım

ALTERNATİF AKIM (AC A)

! DİRENÇ – KAPASİTANS - ENDÜKTANS

DİRENÇ (OHM - Ω)

İki ucu arasına gerilim uygulanan bir maddenin akıma karşı gösterdiği direnme özelliğidir. Sembol : R R=V / I (V: Direnç Üzerindeki Gerilim ) ( I: Dirençten Geçen Akım )

Kondansatör, AC akımı geçirmeyip, DC akımı geçiren devre elemanıdır. Bir elektrik devresinde akımın oluşturduğu manyetik akının bir ölçüsü, birimi henry'dir Sembol : L ZL=jwL ( Endüktif Empedans )

ENDÜKTANS (HENRY – H)

Kondansatör, DC akımı geçirmeyip, AC akımı geçiren devre elemanıdır. kapasite değeri, elektriksel gerilimin içerdiği elektriksel yükü tanımlayan büyüklüktür. Toplam yükün gerilime bölünmesi ile elde edilir Sembol : C C=Q / V ( Q:Yük Miktarı ) ( V : Gerilim ) ZC=1 / ( jwC ) ( Kapasitif Empedans )

KAPASİTANS (FARAD – F)

?

Dijital Multi Metre DMM

Multimetreler el tipi, masa tipi, modüler yapıda yada bilgisayar kartı olarak tasarlanmış olabilir. Bu cihazlarla, elektriksel büyüklükler olan DC gerilim, AC gerilim, harmonikli gerilim, DC akım, AC akım ve direnç ya doğrudan yada yardımcı teçhizatlarla ölçülebilirler. Bazı multimetreler ise ayrıca frekans, kapasite ve sıcaklığı da ölçebilirler. (3 ½ , 4 ½ ,5 ½ ,6 ½ ,7 ½ , 8 ½ Haneli DMM’ler mevcuttur)

?

! BİRİNCİL STANDARD / DC Gerilim ( JOSEPHSON EKLEM SİSTEMİ ) ?

! BİRİNCİL STANDARD / Direnç ( QUANTUM HALL ETKİSİ )

Hall iletkenliğinin Kuantumlu (ayrık değerli) olmasına denir. 1980 yılında K. Klitzing, M. Pepper ve G. Dorda güçlü manyetik alan ve düşük sıcaklıklarda bu etkiyi gözledi. Fakat o zaman sadece tam sayı değerlerinde kuantumlu olduğu gözlenmişti. Buna “Tamsayılı Kuantum Hall Etkisi" dendi.

1982'de H. Stormer and D.Tsi kuantumlamanın 1/3, 2/3, 2/5, 3/5, 4/3, 5/3 gibi basit kesirli sayılar için de geçerli olduğunu gözledi (Kesirli Kuantum Hall Etkisi). R. Laughlin de 1983'de bu olayın kuramsal açıklamasını yaptı. Bu üç bilimci bu çalışmalarından dolayı 1998 Nobel ödülünü paylaştılar

?

Null detector 33

2 21 1

0

0108

64 2 2 4

68

10

BATTERY

O.K.

ISOLATED OUTPUT

LEVEL

OUTPUT

INPUT

COMMON

GUARD

ZEROOPR

POWER

OFFBAT CHK

BAT OPR

LINE OPR

BAT CHG

LINE OPR

RANGE

845AB HIGH IMPEDANCE VOLTMETER- NULL DETECTOR

1

3

10

30

100

300

1

310 30

30

10

3

1

300100

100

300

1000

VOLTSMICROVOLTS

! DC GERİLİM KALİBRASYONU / DC Gerilim

Sıfır Detektörü Yardımı ile Referans Gerilim Kaynağı Karşılaştırması

?

ULUSAL STANDARDLAR

Vp-p Hz/s

Vrms tr/Abs

Ohm

Farad

! ÇOK FONKSİYONLU KALİBRATÖR / İZLENEBİLİRLİK ?

! ÇOK FONKSİYONLU KALİBRATÖR / DAHİLİ KALİBRASYON ?

! ÇOK FONKSİYONLU KALİBRATÖR / İZLENEBİLİRLİK-AC/DC TRANSFER ?

DC GERİLİM

Cihazın Ölçüm

Bölgeleri

Ölçüm Noktaları

No Değerler

Tamamı 3 %10, %90, -%90

Tek (Orta) 5-7 %10, %30[1], %50, %70[1], %90

-%10, -%90

DC AKIM

Cihazın Ölçüm

Bölgeleri

Ölçüm Noktaları

No Değerler

Tamamı 1 %90

Tek (Orta) 2 %90, -%90

≥ 1A 2 %50, %90

DİRENÇ

Cihazın Ölçüm

Bölgeleri

Ölçüm Noktaları

No Değerler

Tamamı 1 %90

Tek (Orta) 1-2 %10[1], %90

Minimum 2 %0, %90

AC GERİLİM

Cihazın Ölçüm

Bölgeleri

Ölçüm Noktaları

No Değerler Frekanslar

Tamamı 2-6 %10[1], %90 50 Hz, 1 kHz, 20 kHz[1]

< 0,5V 4 %10, %90 50 Hz, 1 kHz

Tek (Orta) 6 %10, %50

%90

50 Hz veya 1 kHz

50 Hz ve1 kHz, 20 kHz, 100 kHz

> 200V 4 %10, %90 50 Hz, 1 kHz

AC AKIM

Cihazın Ölçüm

Bölgeleri

Ölçüm Noktaları

No Değerler Frekanslar

Tamamı 2 %90 50 Hz, 1 kHz

Tek (Orta) 2-3 %10[1]

%90

1 kHz

50 Hz, 1 kHz

Ölçüm Noktaları Multimetre

Çözünürlüğü 4 ½ ‘den fazla olmayan DMM’ler (Dijital Multi Metre) için ölçüm noktası sayılarının ve noktalarının tam ölçeğin yüzdesi olarak tespit edilmesi EA-

10/15

[1] : Sadece 4 ½ haneli DMM’ler için geçerlidir.

DC GERİLİM (4 ½ Haneye Kadar)

Bölge Gerçek Değer Gösterge Değeri Belirsizlik

500 mV

%10 50 mV 049,98 mV %......

-%90 -450 mV -449,97 mV %......

%90 450 mV 450,01 mV %......

5 V

%10 0,6 V 0,6002 V %......

-%90 -4,5 V -4,5003 V %......

%90 4,5 V 4,5003 V %......

50 V

-%10 -6 V -05,999 V %......

%10 6 V 06,001 V %......

%30 15 V 14,998 V %......

%50 25 V 24,997 V %......

%70 35 V 34,995 V %......

-%90 -45 V -44,999 V %......

%90 45 V 44,991 V %......

500 V

%10 60 V 050,97 V %......

-%90 -450 V -449,98 V %......

%90 450 V 449,96 V %......

1000 V

%10 100 V 0099,9 V %......

-%90 -900 V -0899,9 V %......

%90 900 V 0899,6 V %......

! DMM KALİBRASYONU / DC Gerilim Örnek

DC AKIM (4 ½ Haneye Kadar)

Bölge Gerçek Değer Gösterge Değeri Belirsizlik

500 µA %90 450 µA 450,02 µA %......

50 mA -%90 -45 mA -45,001 mA %......

%90 45 mA 44,998 mA %......

500 mA %90 450 mA 450,01 mA %......

5 A %90 4,5 A 4,5001 A %......

10 A %50 5 A 05,001 A %......

%90 9 A 08,998 A %......

! DMM KALİBRASYONU / DC Akım Örnek

AC GERİLİM (4 ½ Haneye Kadar)

Bölge Gerçek Değer Gösterge

Değeri

Belirsizlik

500 mV %90 450 mV 50 Hz 049,97 mV %......

%90 450 mV 1 kHz 449,98 mV %......

5 V %90 4,5 V 50 Hz 4,5003 V %......

%90 4,5 V 1 kHz 4,5000 V %......

50 V

%10 6 V 50 Hz 05,995 V %......

%50 25 V 50 Hz 24,995 V %......

%90 45 V 50 Hz 44,998 V %......

%90 45 V 1 kHz 44,997 V %......

500 V

%10 60 V 50 Hz 059,97 V %......

%10 60 V 1 kHz 059,99 %......

%90 450 V 50 Hz 449,96 V %......

%90 450 V 1 kHz 449,95 V %......

1000 V

%10 100 V 50 Hz 0099,9 V %......

%10 100 V 1 kHz 0100,0 %......

%90 900 V 50 Hz 0899,5 V %......

%90 900 V 1 kHz 0899,7 V %......

! DMM KALİBRASYONU / AC Gerilim Örnek

AC AKIM (4 ½ Haneye Kadar)

Bölge Gerçek Değer Gösterge

Değeri

Belirsizlik

500 µA %90 450 µA 50 Hz 449,95 µA %......

%90 450 µA 1 kHz 450,00 µA %......

5 mA %90 4,5 mA 50 Hz 4,5001 mA %......

%90 4,5 mA 1 kHz 4,5000 mA %......

50 mA %90 45 mA 50 Hz 45,003 mA %......

%90 45 mA 1 kHz 45,000 mA %......

500 mA %90 450 mA 50 Hz 449,96 mA %......

%90 450 mA 1 kHz 450,03 mA %......

5 A %90 4,5 A 50 Hz 4,5006 A %......

%90 4,5 A 1 kHz 4,5003 A %......

10 A %90 9 A 50 Hz 09,001 A %......

%90 9 A 1 kHz 08,996 A %......

! DMM KALİBRASYONU / AC Akım Örnek

DİRENÇ (4 ½ Haneye Kadar)

Bölge Gerçek Değer Gösterge

Değeri

Belirsizlik

500 Ω %0 0 Ω 000,05 Ω %......

%90 450 Ω 450,03 Ω %......

5 kΩ %90 4,5 kΩ 4,5002 kΩ %......

50 kΩ %10 5 kΩ 04,998 kΩ %......

%90 45 kΩ 45,000 kΩ %......

500 kΩ %90 450 kΩ 449,97 kΩ %......

5 MΩ %90 4,5 MΩ 4,5008 MΩ %......

50 MΩ %90 45 MΩ 44,993 MΩ %......

! DMM KALİBRASYONU / Direnç Örnek

İlgili Standardlar / Direktifler EA-10/15 , TÜRKAK R20.13

Kullanılan Referans ve Çalışma

Standardları

Çok Fonksiyonlu Kalibratör

(Hane Sayısı 5 ½ , 6 ½ , 7 ½ , 8 ½ )

Yardımcı Teçhizat Dijital Termometre , Temizlik Malzemeleri (Kontakt Sprey , Peçete)

Tanımlama Ait olduğu Firma ve Cihaz bilgileri forma kaydedilir.

Kondüsyonlanma süresi Cihaz Hane sayısına göre tespit edilir (El tipi cihazlar en az 30 dakika ;

Kalibratörler en az 4 saat)

Temizlik Kalibrasyona başlamadan önce bağlantı noktaları gerektiğinde temizlenir.

Görsel Kontrol Kalibrasyonu engelleyici herhangi bir kusurun olup olmadığı gözle kontrol

edilir. (Hasar, Dijital ekran, fonksiyon tuşları, dijitler, vs.)

Anma Değerlerinin Kontrolü Multimetrenin hane sayısına göre EA-10/15’de belirtilen noktalardan

ölçümler alınır.

Dökümantasyon Elde edilen bilgiler Rapor haline getirilir.

! DMM (DİJİTAL MULTİ METRE) KALİBRASYONU ?

AMPERMETRE Pens Ampermetre

Ampermetre kalibrasyonu, Akım Kalibratörleri kullanılarak gerçekleştirilir. Pens ampermetrenin kalibrasyonu ise Akım Kalibratörleri ile belirli sarım sayısı kullanılarak gerçekleştirilir. Sarım sayısına göre akım değerleri pens ampermetre kıskacından geçirilerek ölçüm gerçekleştirilir

?

Kalibratör ( Akım Fonksiyonu )

Pens Ampermetre

Akım Bobini ( Current Coil )

! PENSAMPERMETRE / Çalışma Prensibi ?

! DİRENÇ KALİBRASYONU / İki Uçlu Ölçüm Metodu

İki Telli Direnç Ölçümü ihtiyaç duyulan doğruluğa bağlı olmak üzere 100 k’dan sonraki ölçümlerde tercih edilir

İki telli yöntemle direnç ölçülürse, kablolardan gelen direnci ve termal gerilimi kompanze etmek gerekir

Yüksek Doğruluk gerektirmeyen uygulamalarda 100 k altındaki ölçümlerde de yerine göre İki Telli çalışılabilir

Eğer mümkünse ohmmetre ile ölçüm almadan önce kablo uçları kısa devre edilerek “sıfırlama” yapılır

?

! DİRENÇ KALİBRASYONU / İki Uçlu Ölçüm Metodu ( Uygulama )

Basit El Tipi DMM ile İki-Uçlu Direnç Ölçümü yapılabilir. Cihaz Mümkünse Sıfırlama Fonksiyonu Uygulanır

?

! DİRENÇ KALİBRASYONU / Dört Uçlu Ölçüm Metodu

-Küçük değerdeki dirençler, dört telli direnç ölçüm metodu ile kalibre edilir -4-Uçlu Dirençlerde iki uç akım, iki uç gerilim için kullanılmaktadır -100 k’un altındaki direnç kalibrasyonunda dört uçlu ölçüm yöntemi kullanılır. (Kablolardan gelen artı değerindeki direnç değerlerinin ortadan kaldırılmasını sağlar). -100 k’un üzerindeki direnç kalibrasyonunda iki uçlu ölçüm yöntemi kullanılır. (100 k’un üzerindeki direnç kalibrasyonunda, kabloların direnç değeri, büyük direnç değeri yanında ihmal edilebilir)

Direnç Kalibrasyonu

?

! DİRENÇ KALİBRASYONU / Dört Uçlu Ölçüm Metodu (Uygulama ) ?

! DİRENÇ KALİBRASYONU / Dört Uçlu Ölçüm Metodu (Referans Dört Uçlu Direnç )

Referans Direnç (4 Uçlu)

-Laboratuvarlar izlenebilirlik sağlamak için kullanır -Gerekirse Yağ Banyosunda Muhafaza edilir

?

! LCR-METRE / Dört Uçlu ya da İki Uçlu Ölçüm Metodu ?

WATTMETRE Güç Ölçer

Güç, bir devre, cihaz vb. üzerindeki gerilim ile o devrenin çektiği akımın çarpımı olarak ifade edilir.. Güç Ölçerlere Wattmetre de denilmektedir. ÖRNEK

AC/DC Güç kalibrasyonu bir çok parametreyi içermektedir. Görünen Güç (VA) = Gerilim x Akım Aktif Güç (W) = Gerilim x Akım x cosφ Reaktif Güç (VAR) = Gerilim x Akım x sinφ PF = cosφ güç faktörü olarak ifade edilir

! GÜÇ KALİBRASYONU

Güç kalibrasyonu için Gerilim ve Akım değerlerini aynı anda üretebilen Kalibratör gereklidir.

Bir Wattmetrenin kalibrasyonu için, Kalibratörün, AC akım ve AC gerilimin arasındaki faz farkı birbiriyle senkronize-kilitlenmiş olması gerekmektedir. Bu güç kaynağının istenilen cosφ güç faktörüne ayarlanması gerekir

Wattmetre

DC Güç Ölçümü

AC Güç Ölçümü

P = V · I

P = V · I ·cos

I : DC Akım (Amper)

V : DC Gerilim (Volt)

P : DC Güç (Watt)

I : AC Akım (Amper)

V : AC Gerilim (Volt)

P : AC Güç (Watt)

cos : Güç Faktörü

?

! DC GERİLİM KAYNAK KALİBRASYONU ÖRNEK

Referans Multimetre

Çok Fonksiyonlu Kalibratör

Aynı Mertebedeki Kaynakların Karşılaştırılması < 10 V Kaynak Kalibrasyonu > 10 V Kaynak Kalibrasyonu

! YÜKSEK GERİLİM KALİBRASYONU

Alternatif ya da Doğru Gerilim, uygun Kapasitif, Rezistiv Bölücüler yardımıyla ölçülebilir.

Gösterge olarak DMM kullanılabilir.

40 kV DC – 28 kV AC Gerilim Bölücü

?

! YALITIM TEST CİHAZI KALİBRASYONU ?

Direnç Kutusu ( Yalıtım Test Cihazı Kalibratörü ) Yalıtım Direnci Ölçüm Cihazı

! FREKANS SAYICI VE İŞARET ÜRETECİ ?

1 ELEKTRİKSEL OLMAYAN BÜYÜKLÜKLERİN ELEKTRİKSEL ÖLÇÜMÜ

Uzunluk , Mesafe Ölçümü

Kuvvet

Devir Sayısı

Genleşme

Basınç

Debi, Akış

Salınım vb. Büyüklükler

Sıcaklık

Nem

pH-Değeri, Redoxpotansiyeli, İletkenlik, Oksijen Ölçümü

Gaz Analizi

?

Bağlantı Hatası (Termal Etkiler)

Sıfır Kayması (Ofset Düzeltmesi)

Ölçü Aleti Giriş Direnci

Çözünürlük

Manyetik Etkileşim

Ortam Sıcaklığı

Besleme Gerilimi ve Değişimler

! ELEKTRİKSEL KALİBRASYONDA HATA KAYNAKLARI ÖRNEK

Ölçü Aleti Giriş Direnci

TERMAL GERİLİM

Bağlanan

Metaller

Yaklaşık Termal Gerilim

Cu – Cu < 0,3 V / °C

Cu – Ag 0,4 V / °C

Cu – Au 0,4 V / °C

Cu – Sn 2 - 4 V / °C

! ELEKTRİKSEL KALİBRASYONDA LABORATUVAR FAKTÖRLERİ ?

Gerekli Ortam Sıcaklığı

Atmosferik Basınç

Havanın Kalitesi (Nem,Toz vs.)

Şartlandırılmış Havanın Hızı

Bağıl Nem Oranı

Sismik ve Akustik Titreşim

Radyasyon

Besleme Gerilimi ve Değişimler

Laboratuvarın Topraklama Sistemi

Magnetik Alan ve Düşük Frekans Etkisi

Elektrik Alan Etkisi

Hata Sınırları

Çevresel Şartlar

Eğitim

Cihazın Kararlılığı

Tecrübe

İlgili yayınlar / Standardlar

Kullanım amacı ve sıklığı

Kalibrasyon Sertifikaları arasındaki ilişki

Üretici Firma tavsiyeleri

! KALİBRASYON SIKLIĞI TAYİNİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ?

Direnç Direnç Direnç

Ara Kontrol

Referans DMM

1.İç Kalibrasyon

1.Dış Kalibrasyon

2.İç Kalibrasyon

2.Dış Kalibrasyon

! KALİBRASYON VE ARA KONTROL (DOĞRULAMA?) ?

Ara Kontrol Ara Kontrol

Ara Kontrol

Kalibrasyon Periyodu

Ara Kontrol Ara Kontrol

İç / Dış Kalibrasyon

Ara Kontrol

Ara Kontrol

Ölçülen değerin, gerçek değerini de ihtiva eden değerler aralığını karakterize eden istatistik-matematik metotlara dayalı bir tahmindir. Ölçüm Belirsizliği

U Ölçüm Belirsizliği

k Örtme Faktörü

y Ham ölçüm sonucu

Y Tam ölçüm sonucu

Tam Ölçüm Sonucu : y-U ≤ Y ≤ y+U

Y = y ± U

Genişletilmiş Ölçüm Belirsizliği : U = k x uT

U = ± …..

k=1 , k=2,..

Metodun Belirsizlik Katkısı

uM

Multimetre Belirsizlik Katkısı

ux

Çok Fonksiyonlu Kalibratör Belirsizlik Katkısı

uR

2

M

2

X

2

RT uuuu

Kalibrasyonun Toplam Ölçüm Belirsizliği

uT

y=……

?

100

Anma Değer =100 V

101,3 102,7 103,6 106

Alt Sınır Değer = 97 V Üst Sınır Değer =103 V

! ÖLÇÜM BELİRSİZLİĞİ – TOLERANS İLİŞKİSİ

1100 3

3

U- U+

Örnek

Ölçüm Belirsizliği (U) = ± 1 V

Tolerans (T) = ± 3 V

! KAYMA (DRIFT)

2005

2006

2007

2008

Sapma : 10 µV

Sapma : 12 µV

Sapma : -2 µV

Sapma : 100 µV

Kayma = ?

Kayma = 2 µV

Kayma = 14 µV

Kayma = ???

?

FAKTÖR ÖN EK SEMBOL

1024=(103)8 Yotta Y

1021=(103)7 Zetta Z

1018=(103)6 Heksa E

1015=(103)5 Peta P

1012=(103)4 Tera T

109=(103)3 Giga G

106=(103)2 Mega M

103=(103)1 Kilo k

102 Hekto h

101 Deka da

FAKTÖR ÖN EK SEMBOL

10-24=(103)-8 yokto y

10-21=(103)-7 zepto z

10-18=(103)-6 atto a

10-15=(103)-5 femto f

10-12=(103)-4 piko p

10-9=(103)-3 nano n

10-6=(103)-2 mikro µ

10-3=(103)-1 mili m

10-2 santi c

10-1 desi d

ÖN EKLER Çok küçük veya çok büyük sayısal değerlerden kaçınmak için, SI birimlerinin üs kat ve as katları ilave edilebilir. SI

m/s2 yada m · s-2 m/s/s

Doğru Yanlış

10-6 kg = 1 mg 10-6 kg = 1 µkg

t=30.2 °C t=30.2°C yada t=30.2° C

l= 10.234 m l=10 m 23 cm 4 mm

51 mm X 51 mm X 25 mm 51X51X25 mm

63.2 m ± 0.1 m yada (63.2 ± 0.1) m 63.2 ± 0.1 m yada 63.2 m ± 0.1

129 s – 3 s = 126 s yada (129-3) s = 126 s 129 – 3 s = 126 s

xB=0.0025 = 0.25 % xB=0.0025 = 0.25% yada xB=0.25 yüzde

! BİRİMLERİN DOĞRU KULLANILMASI Örnek

Akreditasyon Yetkili bir kuruluş tarafından laboratuvarların, muayene ve belgelendirme kuruluşlarının ulusal ve uluslar arası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilmesi, yeterliliğinin onaylanması ve düzenli aralıklarla denetlenmesi işlemidir.