1. Elwira TrendelSylwia WoniakSylwia Wyczyska

2. Terminem afazja dziecica okrela si pierwotnezaburzenia zachowania jzykowego wynikajcegoz patologii mzgowej, ktre nie s rezultatemguchoty, niedorozwoju umysowego lub zaburzeemocjonalnych. W neuropsychologii wymienia sidwie postacie kliniczne afazji dziecicej: 3. 1) afazja rozwojowa (okrelana te jako: dysfazjarozwojowa, afazja wrodzona) s to specyficznezaburzenia rozwoju mowy w wyniku wrodzonej,okooporodowej lub wystpujcej w pierwszychmiesicach ycia dziecka patologii mzgowej; mowadziecka nigdy nie rozwijaa si normalnie;jednoczenie termin specyficzne oznacza, ezaburzenia mowy nie s wtrn konsekwencj innychzaburze wynikajcych z dysfunkcji mzgu; 4. 2) afazja nabyta s to zaburzenia jzykowegorozwoju wywoane dysfunkcj mzgow nabytnajwczeniej w 2.r.. (i pniej). Dolna granica wiekudysfunkcji mzgowej zostaa ustalona z praktycznegopunktu widzenia. U dziecka 2-letniego zaczyna sirozwija jzyk; dziecko rozumie wypowiedzi innychosb i zaczyna formuowa wasne wypowiedzi. Wocenie afazji nabytej wane jest stwierdzenie, e domomentu uszkodzenia mzgu, rozwj mowy dzieckaprzebiega normalnie. 5. Niewielu polskich autorw zajmujesi problematyk afazji dziecicej.Zagadnieniu temu powiciliswoje opracowanie m.in. Z.Kordyl, E. Dilling-Ostrowska, J.Szumska, H. Traczyska, I.Bogdanowicz, U. Parol, A. Herzyk,Z. Majewska. 6. Z nazw uywanych przez autorw najmniejjednoznaczny jest termin afazja dziecica, albowiemprzez jednych badaczy jest on stosowany wodniesieniu do wszystkich zaburze typu afatycznegou dzieci, przez innych tylko do okrelenia zaburzewrodzonych, a osobna grupa autorw stosuje go dozaburze wrodzonych i nabytych we wczesnych fazachrozwojowych (tj. do koca 1 roku ycia), a nawet do 3roku ycia. 7. Afazja rozwojowa, afazja wrodzona i afazjadziecica itd. odnosz si do tych zaburze, ktremog si przejawia zarwno jedynie brakiem iopnieniem rozwoju mowy, jak i do tych, ktrychspecyfik jest utrata wyksztaconych ju zdolnociekspresji czy percepcji mowy i zahamowaniemdalszego procesu rozwojowego. 8. Kryteria wg ktrych wyodrbniono rne typyafazji: Kryterium rozwojowe - dao podstaw dowyrnienia dwch podstawowych postaci afazjidziecicej (rozwojowej i nabytej). Kryterium objawowe objawy obserwowanychzaburze rozwoju mowy pozwalaj na rozrnienienastpujcych trzech typw afazji, dysfazji dziecicej:ekspresyjnego, percepcyjnego i ekspresyjno-percepcyjnego. 9. Charakterystyczn cech wymienionych typwzaburze afatycznych jest to, e od wczesnychstadiw rozwojowych wzorce mowy snieprawidowe oraz wystpuj opnienia wrozwoju pewnych specyficznych aspektw mowy ijzyka. 10. Afazja, dysfazja dziecica typu ekspresyjnego (syn.ruchowa, motoryczna, suchoniemota motoryczna)charakteryzuje si niewyksztaceniem lub zanikiem mowyspontanicznej, przy z reguy dobrym jej rozumieniu. Przyzaburzeniach ekspresji mowy stopie opnieniarozwoju zdolnoci ekspresyjnych (mowy czynnej) niemieci si w granicach odmiennoci prawidowej wstosunku do wieku umysowego dziecka, a umiejtnorozumienia mowy nie odbiega od normy (jakkolwiekczasami moe by mniejsza od przecitnej). Wystpujzaburzenia umiejtnoci samodzielnego mwienia,nazywania i powtarzania. 11. Ten typ zaburze wystpuje zarwno w rozwojowej,jak i nabytej afazji, dysfazji dziecicej. W przypadkuafazji, dysfazji ekspresyjnej rozumienie mowyotoczenia jest dobre, a jeli jest ono niewaciwe, tostopie zaburze percepcji jzykowej jest mniejszy niekspresji mowy. Dziecko rozumie polecenia iadekwatnie na nie reaguje, wskazuje nazywaneprzedmioty, moe mie jedynie trudnoci zrozumieniem duszych i zoonych zda, natomiastnie mwi w ogle, albo mwi mao, bdnie iniezrozumiale. 12. Afazja, dysfazja dziecica typu percepcyjnego (syn.afazja sensoryczna, recepcyjna, impresyjna, czuciowa,recepcyjno-ekspresyjna, guchota sowna) w czystej postaciwystpuje jednie w przypadku zaburze nabytych. Afazja percepcyjna charakteryzuje si zachowaniemzdolnoci ekspresji mowy przy czciowo lub cakowiciezniesionej zdolnoci percepcji mowy. Dziecko syszy imwi, ale nie rozumie swoich sw ani cudzych przekazwsownych. Zachowana jest mowa spontaniczna,powtarzanie, nazywanie, natomiast cakowicie lubczciowo zaburzone jest rozumienie mowy, pomimo idziecko syszy dwiki. 13. Cechuje j agramatyzm i wielomwno. Moliwoposugiwania si mow przewysza moliwoci jejrozumienia. Ten typ afazji, dysfazji bywa mylony zguchot i oligofreni z powodu braku reakcji nakierowane pytania. Afazja, dysfazja dziecica typu percepcyjno-ekspresyjnego z przewag komponentymotorycznej (zaburze ekspresji mowy) lubsensorycznej (zaburze percepcji mowy) moewystpi w obu postaciach: rozwojowej i nabytej. 14. Objawy afazji wrodzonejDwie grupy zaburze (gdzie): Wystpuj trudnoci w ekspresji werbalnej, azaburzenia rozumienia s mniejsze (s to zaburzeniaekspresyjno-receptywne), Wystpuj zaburzenia rozumienia, a trudnoci wekspresji s mniejsze (s to zaburzenia receptywno-ekspresyjne). 15. Do zaburze ekspresyjno-receptywnych nale: dyzartria, w ktrej podstawowym zaburzeniem strudnoci w kontroli ruchowej narzdwartykulacyjnych; niewyrana artykulacja, w ktrej podstawowymzaburzeniem s trudnoci w koordynacji i integracjiruchw narzdw artykulacyjnych; trudnoci w poszukiwaniu sw i bdy w budowiezda. 16. W zaburzeniach receptywno-ekspresyjnychdominuj trudnoci w percepcji suchowej dwikwwerbalnych, prowadzce do znieksztacenia wzorcwwyrazw (typowymi bdami s parafazje goskowe).W praktyce klinicznej wymienia si kilka rodzajwczsto obserwowanych zaburze (por. Aram 1988;Rapin, Allen 1988). Nale do nich: 17. Werbalna agnozja suchowa trudnoci wrozpoznawaniu dwikw werbalnych. Obserwuje sigbokie zaburzenia rozumienia mowy, ale dzieckorozumie gesty i wykonuje instrukcje niewerbalne (np.pokaz), Dyspraksja werbalna objawami s mutyzm lubbardzo zredukowana ekspresja sowna przyzaburzeniach rozumienia nieznacznego stopnia. Bdyartykulacyjne, ale take odpowiedzi monosylabami,urywane, niedokoczone zdania. 18. Bdy w programowaniu fonologicznym do dobrerozumienie i moliwoci wypowiadania dugich tekstwprzy prawidowej intonacji i zachowaniu fraz (np.poprawny akcent koczcy zdanie). Ale poszczeglnesowa wypowiedzi s mao czytelne lub nieczytelne. Trudnoci fonologiczno-syntaktyczne zaburzenia spodobne do objaww afazji Broca u dorosych, ale wwikszym stopniu zaburzone jest rozumienie. Ekspresjawerbalna jest zredukowana, pojawiaj si bdyartykulacyjne, parafazje i styl telegraficzny w budowiezda. U dzieci zaburzone jest nazywanie. W pimiewymienione objawy s gbsze ni w mwieniu. 19. Trudnoci leksykalno-syntaktyczne objawem szburzenia nazywania i trudnoci w znajdowaniupotrzebnych sw w narracji. Trudnoci w rozumieniu penych wypowiedzi mowa dziecka jest pynna, poprawna fonologicznie isyntaktycznie. Trudnoci dotycz rozumienia penychwypowiedzi. Nie jest zaburzona pami i dziecko jestzdolne do powtarzania nawet dugich zda, ktrychjednak nie rozumie i nie moe ich wypowiedziespontanicznie. 20. Zdaniem I. Styczek (1980) alalia (czyli afazja, dysfazjarozwojowa) stanowi opnienie rozwoju mowyspowodowane uszkodzeniem struktur korowych.Opnienie to moe si wyrwna do 6-7 roku ycia (alaliaprosta), lub trwa duej, nawet do 14 roku ycia (alaliazoona). Rozwojow dysfazj, afazj dzieciccharakteryzuje: dostateczny rozwj umysowy, dobra ruchomo narzdw mowy, prawidowy such fizjologiczny (cho przy alaliipercepcyjnej moe wystpowa obnienie syszalnoci). 21. Objawy afazji nabytej: czsta obecno mutyzmu rzadko spotykane parafazje i incydentalne przypadkiargonu-afazji pojawiajce si z rn czstotliwoci zaburzenia czytania,pisania, trudnoci artykulacyjne, trudnoci w nazywaniu,zaburzenia rozumienia. Objawy afazji u dzieci maj charakter uoglniony iniespecyficzny z przewaw zaburze ekspresji jzykowej,rzadko wystpuj wyselekcjonowane trudnoci wrozumieniu lub nazywaniu; u dorosych zburzeniaafatyczne mog przybiera wybircze, specyficzne formytrudnoci jzykowych (np. parafazji). 22. U dzieci remisja mowy nastpuje szybciej i peniej ni udorosych (czsto w sposb spontaniczny), w przecigukilku tygodni lub miesicy od zachorowania moliwy jestnawet zupeny powrt funkcji jzykowych, co niezwyklerzadko obserwuje si u dorosych (w tym przypadkuobjawy maj charakter trway). Afazja u dzieci moe wystpowa z podobnczstotliwoci po uszkodzeniach lewej i prawej pkuli; udorosych obecno afazji po uszkodzeniu prawej pkulijest rejestrowana bardzo rzadko (35% przypadkw afazji udzieci zwizanych jest z uszkodzeniami prawej pkuli wporwnaniu z 1-3% takich przypadkw u dorosych). 23. Pogldy na temat etiologii afazji rozwojowej(dawniej: alalii) w zasadzie mona podzieli natrzy grupy: Do pierwszego zalicza si zwolennikw stanowiska, ezaburzenie to nie ma adnej widocznej przyczyny wbudowie i funkcjonowaniu centralnego ukadunerwowego, moe by natomiast uwarunkowanekonstytucjonalnie lub dziedzicznie. 24. Drug grup stanowi ci autorzy, wedug ktrych u dzieci zafazj rozwojow nie stwierdza si ograniczonych zmian wmzgu, lecz niedostateczny rozwj i opnienieneurologicznych procesw dojrzewania, potrzebnych dorozwoju mowy. Zaburzenie rozwoju mowy jest wicwynikiem zaburze funkcjonalnych, czyli dysfunkcji CUN. Trzeci grup tworz zwolennicy teorii zakadajcych, eniedoksztacenie mowy o typie afazji wie si zograniczonym uszkodzeniem orodkowego ukadunerwowego (najczciej z mikrouszkodzeniami mzgu). 25. E. Dilling-Ostrowska (1990), powoujc si nabadania rnych autorw, wrd przyczynwrodzonych zaburze mowy, a wic i rozwojowejafazji, dysfazji dziecicej wymienia: niedorozwj i zaburzenia mielinizacji w kolorowychpolach mowy, brak rozwoju drg nerwowych zwizanych z mow, patologi dotyczc pierwszego trymestru ciy (tj.krwawienie z drg rodzonych, stosowanie rodkwfarmakologicznych w celu przerwania ciy, silnewstrzsy psychiczne matek). 26. Ocena i wskazania terapeutyczne.Objawy dysfazji wrodzonej i afazji nabytej s czsto podobnei w praktyce terapeutycznej stosujemy analogiczne sposobypostpowania terapeutycznego. U dzieci przejawy afazji sbardziej globalne i niespecyficzne ni u dorosych;obserwuje si take szybszy i peniejszy powrt funkcjimowy, chocia nie w kadym przypadku. Czsto u dziecipozostaj nieznacznego stopnia objawy zaburze.Charakterystyczne jest take wspwystpowanie trudnociw koncentracji uwagi, niepokoju psychoruchowego orazwzmoonej mczliwoci (s to rwnie konsekwencjedysfunkcji mzgowych). 27. Zaburzenia te naley przewidzie w planowaniu pracyterapeutycznej. Na przykad z dzieckiem monaprowadzi tylko krtkie wiczenia (ale za to czciej),naley ogranicza zakres materiau do wicze aby nierozprasza uwagi dziecka oraz stosowa zasadstopniowania trudnoci (rozpoczyna prac odmateriau nie sprawiajcego dziecku trudnoci); trzebawprowadza przerwy, jeeli zaobserwujemynarastajce zmczenie lub dekoncentracj uwagi, itp. 28. w praktyce rozwojow afazj dziecic czsto myli si zprostym opnieniem rozwoju mowy, upoledzeniemumysowym, autyzmem i guchoniemot, dlatego te jejrozpoznanie jest trudne i wymaga wielu bada. Koniecznejest przeprowadzenie: badania suchu aby wykluczy guchot; badania rozwoju umysowego w celu wykluczeniaupoledzenia umysowego, co wszake w przypadku alaliipercepcyjnej (czyt.: rozwojowej afazji, dysfazjipercepcyjno-ekspresyjnej) nie jest takie proste, gdydziecko nie rozumie polece, a przecie powszechniestosowane testy do badania poziomu rozwoju umysowego(zarwno sowne, jak i bezsowne) wymagaj zrozumieniapolecenia; 29. badania neurologicznego; dokadnego wywiadu i duszej obserwacji dziecka. Najtrudniejsze jest odrnienie afazji rozwojowej(lekkiego stopnia) od prostego opnienie rozwojumowy (syn. alalia prolongata). Dopiero dugotrwaaobserwacja umoliwia okrelenie rodzaju zjawiska,tzn. czy jest ono patologi, czy normaln odmianrozwoju. 30. Bibliografia:1. Herzyk A., Afazja i mutyzm dziecicy, wyd. PolskaFundacja Zabure Mowy, Lublin 1992.2.Kordyl Z., Psychologiczne problemy afazji dziecicej,Pastwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.3. Jastrzbowska G., Gakowski T., Logopedia. Pytania iodpowiedzi. Podrcznik akademicki, Tom 2,Uniwersytet Opolski, Opole 2003.