ในนิยาม “ความเป็นไทย”: “ศิลปะ ......ในน ยาม “ความเป นไทย”: “ศ ลปะจากป ตตาน

ในนยาม “ความเปนไทย”: “ศลปะจากปตตาน” ในเวทการประกวดศลปกรรมไทย

พ.ศ. 2549-2558กษมาพร แสงสระธรรม

นกวจยอสระ

บทความนเปนสวนหนงของการคนควาเพอพฒนาเคาโครงการวจยเกยวกบ “โลกศลปะ” ในประเทศไทย

และจะเกดขนไมไดหากไมไดรบความชวยเหลอจากหลายๆ ทาน

ผเขยนขอขอบคณ ณภค เสรรกษ สำาหรบความคดเหนตงแตฉบบราง

และขอขอบคณ อาจารยนลน ตนธวนตย บรรณาธการประจำาฉบบ ขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒทงสองทาน

ตลอดจนกองบรรณาธการวารสารสงคมวทยามานษยวทยา มา ณ ทน

In the Realm of “Thainess”: “art from Pattani” in the field of national art competitions (2006-2015) Kasamaponn Saengsurathamindependent researcher

บทความวารสารสงคมวทยามานษยวทยา 34(1): มกราคม - มถนายน 2558

80 กษมาพร แสงสระธรรม

บทความนพจารณากระบวนการท “ศลปะจากปตตาน” หลอมรวมเปนสวนหนงของ “โลก

ศลปะไทย” และรฐไทย ผานกลไกของการประกวดศลปกรรมระดบชาตในชวง พ.ศ.2549-

2558 โดยแบงการอภปรายเปนสองสวน สวนแรกเปนการท�าความเขาใจการประกอบ

สรางตวตนของศลปนในบรบททเชอมโยงระหวางสถาบนการศกษาศลปะและมตเชงสถาบน

ของการประกวดศลปกรรมระดบชาต วามบทบาทตอรปแบบการพฒนาและผลตผลงาน

ของศลปนอยางไร สวนทสองเปนการวเคราะหปฏบตการเชงวาทกรรมผานการเลอกใช

ชดขอความของศลปนและกรรมการตดสนรางวลการประกวดทไดรบการน�าเสนอในสจบตร

ของการประกวดศลปกรรมทเปนกรณศกษา วาแสดงใหเหนถงชวงชนของการตดสนคณคา

และความสมพนธเชงอ�านาจในโลกศลปะอยางไร และเปนการผลตซ�าหรอตงค�าถามกบ

กระบวนการท�าให “ความเปนมลาย” กลายเปนสวนหนงของ “โลกศลปะไทย” และรฐไทย

อยางไร

คำ�สำ�คญ: โลกศลปะ, การประกวดศลปกรรม, มลายมสลม, อสลาม, ปตตาน, ปาตาน

This article looks at the extraordinary success of “art from Pattani” in national art

competitions over the decade from 2006-2015 and considers how this cohort

of artitsts from Patani region might at the same time have been co-opted within

the “Thai art world” and more generally by the Thai state. Firstly, it discusses the

ideological roles of two university fine art departments in Pattani and Bangkok as

well as the national art competitions in the construction and development of both the

artisits’ identities and their works. The second section presents a preliminary textual

analysis of the artists’ notes and award committee’s comments featured in official

catalogues of two major national art competitions. It proposes how certain sets of

vocabularies and rhetorics signify hierarchies of values and power relations within the

“Thai art world” and how these reproduce or challenge the subordination of Malay

(Melayu) identities under the Thai state through discourses of artistic justification.

keywords: art world, art competition, Malay Muslim, Islam, Pattani, Patani

บทคดยอ

abstract

81ในนยาม “ความเปนไทย”: “ศลปะจากปตตาน” ในเวทการประกวดศลปกรรมไทย พ.ศ. 2549-2558

ความน�า

งานศกษาสงคมวฒนธรรมอสลามสวนใหญมกอางองปรากฏการณในกล มประเทศ

ตะวนออกกลางเปนหลก ทงทบรบทเฉพาะในแตละภมภาคมความแตกตางหลากหลาย

รวมทงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตซงศาสนาอสลามหลอมรวมเปนสวนหนงของระบบ

ความเชอดงเดมของประชากรในภมภาค (ธเนศ อาภรณสวรรณ 2550, 155) เฉพาะใน

ปรมณฑลของการศกษาศลปะอสลามในเชงประวตศาสตรศลปะ กมกใหความส�าคญกบ

งานศลปะในตะวนออกกลาง เอเชยใต และแอฟรกาเหนอ หรอผลงานรวมสมยของ

ศลปนพลดถนทมาจากดนแดนเหลานน โดยแทบไมกลาวถงศลปะอสลามในเอเชย-

ตะวนออกเฉยงใตซงมลกษณะทตางจากศลปะอสลามในภมภาคอนๆ ดงท เคนเนธ จอรจ

(Kenneth M. George) เสนอวา ศลปะอสลามในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

โดยเฉพาะผลงานของศลปนยคหลงอาณานคมในมาเลเซยและอนโดนเซยสะทอนให

เหนถงการปะทะตอรองระหวางหลกศาสนาอสลาม แนวคดชาตนยม ความเปนมาเลเซย

และอนโดนเซย (George 1998) การใหคณคากบความเปนสมยใหมผาน “ศลปะสมย

ใหม” จากโลกตะวนตก ซงไดน�ามาสการตงค�าถามถงอตลกษณของทองถนและแนวคด

ชาตนยมของแตละประเทศ (George 2012, 54-56)

ส�าหรบกรณของศลปะจาก “ปตตาน”1 แมจะเปนอาณาบรเวณทมประชากรชาว

มลายนบถอศาสนาอสลามเปนสวนมาก และมวฒนธรรมทไดรบอทธพลจากศาสนา

อสลาม แตนาสนใจวาผลงานศลปะไมไดแสดงถงการพฒนาขอถกเถยงหรอรปแบบวธ

การท�างานบนพนฐานของ “ศลปะอสลาม” หากพฒนาขนมาใตโครงสรางอ�านาจรฐและ

สถาบนการศกษาศลปะของไทย หรอ “โลกศลปะ” (art world) ของไทย ตามแนวคด

1 โดยทวไป การใชคำาวา “ปตตาน” และ “ปาตาน” แสดงใหเหนถงนยทางประวตศาสตรทแตกตางในการ

กลาวถงพนทในอาณาบรเวณทถกเรยกรวมๆ วาเปนชายแดนใต คำาวา “ปาตาน” ซงเปนชอรฐเดม สะทอน

ถงมตการตอสเชงการเมองวฒนธรรม ในขณะทคำาวา “ปตตาน” ซงเปนคำาทรฐไทยใชเรยกชอจงหวดและ

สอนยถงการถกผนวกรวมกบรฐไทย ในบทความผเขยนใชคำาวา “ปาตาน” ในการกลาวถงอาณาบรเวณใน

เชงภมศาสตร และใชคำาวา “ปตตาน” เพอสอถงการถกทำาใหเปนไทยหรอการอยใตอดมการณของรฐไทย.


เรอง “โลกศลปะ” ของนกสงคมวทยาศลปะ โฮเวรด เบคเคอร (Howard Becker) ท

เสนอวาคณคาของงานศลปะกอรปผานความสมพนธระหวางวตถกบโลกศลปะมากกวา

ตวผลงานเอง (Becker 1982) การศกษาโลกศลปะจงหมายถงการศกษาโครงสราง

สถาบนทางสงคมทศลปะถกผลต หมนเวยน และบรโภค ประเดนสนใจเกยวกบ “ศลปะ

จากปตตาน” มทมาจากแนวโนมทงานศลปะในกลมนไดรบการใหคณคาเชงสถาบน

กลาวโดยเฉพาะเจาะจงคอการไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมทจดโดยหนวยงาน

รฐไทยหรอสถาบนทมศนยกลางอยในกรงเทพฯ เพมขนอยางตอเนองตงแต พ.ศ. 2549

จนถงปจจบน ผลงานทน�าเสนอภาพตวแทนทางวฒนธรรมมลาย-อสลามเหลาน จดเปน

กล มทไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมมากทสดเมอเทยบกบผลงานศลปะท

แสดงออกถงลกษณะทางวฒนธรรมหรอ “ความเปนไทย” แบบอนๆ ในชวงกวาทศวรรษ

ทผานมา ในขณะทชวงทศวรรษ 2530-2540 ผลงานทไดรบรางวลสวนมากเปนผลงาน

ของศลปนทแสดงออกถง “ความเปนลานนา” (ดรายละเอยดใน กษมาพร แสงสระธรรม

2553 โดยเฉพาะภาคผนวก ค, 243-246)

หากพจารณาประวตของผทไดรบรางวลจากการประกวดเหลาน จะเหนวาสวนใหญ

เปนนกศกษาทจบการศกษาจากคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

วทยาเขตปตตาน (ตอไปนจะเรยกวา “คณะศลปกรรมฯ”) และเขาศกษาตอระดบปรญญา

โททภาควชาศลปไทย คณะจตรกรรม ประตมากรรม และภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร

ซงกอตงขนใน พ.ศ. 2519 และแตเดมเนนสงเสรมการสรางงานศลปะไทยเพออนรกษ

การเขยนภาพแบบประเพณในฐานะทเปนมรดกทางศลปวฒนธรรมของชาต ภายใตบรบท

ของกระแสชาตนยมในชวงกอนเหตการณ 6 ตลาคม 2519 (ด สธ คณาวชญานนท 2545;

ธนาว โชตประดษฐ 2554, 184) แตเมอเขาสยคเฟองฟของแนวคดพหวฒนธรรมนยมซง

ใหคณคากบอตลกษณทองถน (ด อานนท กาญจนพนธ 2544; ยกต มกดาวจตร 2548)

ตลอดจนการหวนหา “ความเปนไทย” “ภมปญญาทองถน” และ “ความพอเพยง” ภายหลง

เกดวกฤตเศรษฐกจในชวงป 2540 (Reynolds 2001, 252) จะเหนไดวาภาควชา

ศลปไทยกหนมาเนนสงเสรมใหศลปนคนหาอตลกษณทางศลปะจากถนก�าเนดของ

ตนเอง หรอแสดงออกถง “ความเปนไทย” ผาน “ความเปนทองถน” จากภมภาคตางๆ

ของประเทศ จนประสบความส�าเรจจากเวทประกวดศลปกรรมอยเสมอ


อยางไรกด แมจะดเสมอนวามการยอมรบความหลากหลาย แต “ความเปนไทย”

ในความหมายดงกลาวน ตองไมทาทายอดมการณหลกของรฐไทย อนหมายถงชาต

ศาสนา (พทธ) และ พระมหากษตรย (กษมาพร แสงสระธรรม 2555, 102-103) ในกรณ

ของ “ศลปะจากปตตาน” การใหคณคากบ “ความเปนไทย” ตามแนวทางดงกลาว เปน

สวนหนงความสมพนธอนยอนแยงระหวาง “ความเปนมลาย” และ “ความเปนไทย” ใน

ทามกลางความขดแยงและปญหาความรนแรงในปาตานตลอดชวงกวาทศวรรษจนถง

ปจจบน

งานศกษาทางประวตศาสตรอธบายสาเหตของความขดแยงและความรนแรงท

เกดขนวามาจากเงอนไขทางประวตศาสตรของความสมพนธระหวางรฐไทยและสงคม

มลาย (เชน ปรญญา นวลเปยน 2551; Loos 2006, 186) โดยเฉพาะอยางยง จาก

นโยบายผสมกลมกลนทางวฒนธรรมทแมจะเรมมาตงแต พ.ศ. 2452 ภายหลงการผนวก

ปาตานเขาเปนสวนหนงของรฐไทยตามสนธสญญาระหวางองกฤษและสยาม แตการ

ด�าเนนนโยบายตามอดมการณชาตนยมไทยไดสรางความเปนอนใหแกกลมชาตพนธ

อนๆ ดงทนกวชาการทอาจเรยกวาเปนฝายมลายชาตนยมอยาง วน กาเดร เจะมาน

(2551, 20) เสนอวา ประชาชาตปาตานไมสามารถตอบรบตอนโยบายผสมผสานทาง

วฒนธรรมดงกลาว หรอท ปยะ กจถาวร (2550, 132) ใหความเหนวานโยบายของรฐ

ดานหนงสงเสรมศาสนาอสลาม แตอกดานกเพกเฉยตอส�านกในทางชาตพนธและความ

เปนมสลมของผคนในพนท

ปญหาของการเมองอตลกษณความเปน “มลาย” หรอ “นาย” ตามส�าเนยงทองถน

สอดคลองกบขอเสนอเรองอตลกษณของชาวมลาย จากการศกษาทางมานษยวทยาของ

ฉววรรณ ประจวบเหมาะ (2550, 58-61) ซงเสนอวาความเปนคนมลายหรอ “ออแฆนาย”

รวมขนมาจากความสมพนธทางเชอชาต ประเพณ และศาสนา แมจะเปนพลเมองไทย

ตามเอกสารราชการ แตกตางจากคนไทยสวนใหญเพราะไมไดนบถอศาสนาพทธ และ

เปนประชาชนของปาตาน อาณาจกรโบราณซงเปนศนยกลางของการเรยนรศาสนาและ

วฒนธรรมอสลาม (McCargo 2008, 4) “ความเปนมลาย” เปนประเดนส�าคญในการ

อธบายเกยวกบการตอตานอ�านาจรฐผานความรนแรงในเชงประวตศาสตรการเมอง


(ธเนศ อาภรณสวรรณ 2556; ธงชย วนจจะกล 2545; McCargo 2008) ขณะทขอเสนอ

ของงานศกษาในทางมานษยวทยาจะสะทอนใหเหนถงความเปนพลวตของ “ความเปน

มลายมสลม” ในระดบชวตประจ�าวน และใหความส�าคญกบความเปนมลายทลนไหลและ

หลากหลาย (เชน ฉววรรณ ประจวบเหมาะ 2550; ศรยทธ เอยมเออยทธ 2551; อนสรณ

อณโณ 2554)

การศกษา “ศลปะจากปตตาน” ในบทความนเปนความพยายามท�าความเขาใจ

การเมองอตลกษณของ “ความเปนมลาย” บนความสมพนธระหวางรฐไทยกบความเปน

มลายใน “โลกศลปะไทย” โดยพจารณาความเปน “ศลปะจากปตตาน” ในเชงสถาบน

และในฐานะผลงานของศลปนในพนททางภมศาสตรทอยบนความขดแยงระหวางปาตาน

กบรฐไทย โดยเฉพาะในบรบทของสถานการณความรนแรงนบตงแต พ.ศ. 2547 เปนตน

มา ซงน�ามาสทง “ความกงวลของชาต” (national anxeity) (McCargo 2012) ทสราง

ความชอบธรรมใหกบรฐในการสอดสองผคน (Arafat 2007, 34-36) และความไมวางใจ

ของผคนทามกลางบรรยากาศความกลวในการใชชวตภายใตกฎอยการศก ดงนนจงเปน

บรบทของนยเชงวเคราะหทส�าคญของกระบวนการท “ศลปะจากปตตาน” เขาไปเปนสวน

หนงและไดรบการยอมรบจาก “โลกศลปะไทย” ผานกระบวนการประกวดศลปกรรมดง

ไดกลาวถงในเบองตน

ผเขยนเลอกวเคราะห “ศลปะจากปตตาน” ในเวทการประกวดศลปกรรมแหงชาต

และการประกวดจตรกรรมบวหลวง ซงอาจกลาวไดวาเปนเวทการประกวดทยดโยงกบ

ความเปนชาตและเนนเนอหาดานความเปนไทยตามล�าดบ การประกวดศลปกรรม

แหงชาตจดขนโดยสถาบนการศกษาของรฐ และถอวาเปนเวทการประกวดทมความส�าคญ

ทสดในระดบชาต สวนการประกวดจตรกรรมบวหลวงเปนทรบรกนวาเปนเวทการประกวด

ทางดานศลปะไทยทส�าคญทสด โดยเฉพาะในรปแบบศลปะแนวไทยประเพณและผลงาน

ทน�าเสนอเนอหาอนเกยวกบ “ความเปนไทย” ผ เขยนพฒนากรอบการวเคราะห

จากแนวคดทพจารณาการประกวดศลปกรรมในฐานะทเปนสวนหนงของกระบวนการ

สถาปนาตวตนของศลปนในโลกศลปะ ซงตงอย บนพนฐานของกลไกการวจารณ

และการตดสนคณคาเชงสนทรยศาสตรโดยกล มและเครอขายทางสงคมตางๆ ทง


ตวศลปน สถาบน/โรงเรยนศลปะ สอสารมวลชน ฯลฯ อนเปนกลไลทน�าไปสการกอรปของ

มาตรวดในการตดสนคณคาวาศลปะแบบใดเปนศลปะทด (Becker 2008 [1982], 360)

กรอบคดดงกลาวสอดคลองกบขอเสนอของปแอร บรดเยอ (Pierre Bourdieu) วาการ

ท�าความเขาใจผลงานศลปะตองพจารณาตวผลงานศลปะในปรมณฑลของการผลต

ความหมายและคณคาของงานศลปะ ซงรวมถง นกวจารณ และบคคลตางๆ ทเกยวของใน

การสรางความหมายและสรางการรบรเกยวกบผลงาน (Bourdieu 1993, 37)

บทความนพจารณากระบวนการทผลงานศลปะซงสะทอนความเปน “วฒนธรรม

มลาย” และ “ศาสนาอสลาม” ซงมลกษณะทแตกตางไปจาก “ความเปนไทย” กระแส

หลก หลอมรวมเปนสวนหนงของโลกศลปะไทย โดยแบงการอภปรายเปนสองสวนหลกๆ

สวนแรก เปนการท�าความเขาใจการประกอบสรางตวตนของศลปนทจบการศกษาจาก

คณะศลปกรรมฯ เขาศกษาตอระดบปรญญาโททภาควชาศลปไทย มหาวทยาลยศลปากร

และไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมแหงชาต หรอการประกวดจตรกรรมบวหลวง

ไดแก คตตา อสรน เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ ยามละ หะย และ ศรชย พมมาก ใน

บรบททเชอมโยงระหวางสถาบนการศกษาศลปะ ทงสถาบนในพนททอยในความขดแยง

กบรฐไทย และสถาบนทเปนสวนหนงของศนยกลางอ�านาจรฐไทยทงในเชงภมศาสตรและ

วฒนธรรม ตลอดจนมตเชงสถาบนของประกวดศลปกรรม วามบทบาทตอรปแบบการ

พฒนาและผลตผลงานศลปะของศลปนอยางไร

สวนทสอง เปนการท�าความเขาใจเงอนไขเฉพาะของการตดสนและประเมนคณคา

ทางศลปะผานกระบวนการใหความหมาย ก�าหนดคณคา และสรางความชอบธรรมให

แกผลงานทไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมแหงชาตและการประกวดจตรกรรม

บวหลวง โดยท�าการวเคราะหการเลอกใชขอความและวธการใชภาษาเพอน�าเสนอแนวคด

ในการสรางผลงานของศลปนและการแสดงความเหนของกรรมการตดสน ดงทปรากฏ

ในสจบตรของงานประกวดศลปกรรมทงสองในชวง พ.ศ. 2549-2558 วาแสดงใหเหนถง

ชวงชนของการตดสนคณคาและความสมพนธเชงอ�านาจในโลกศลปะอยางไร และเปน

สวนหนงของกระบวนการท�าให “ความเปนมลาย” เปนสวนหนงของศลปะไทยอยางไร


“ศลปะจากปตตาน” กบเวทการประกวดศลปกรรมใน “โลกศลปะไทย”

เนอหาในสวนนพจารณาถงบทบาทของสถาบนการศกษาศลปะทสงอทธพลตอการสราง

ผลงาน ทงในแงเทคนควธ ตลอดจนวธคด เชน สนทรยะ รปแบบ การท�างานของศลปน

โดยเนนทคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผเขยน

เลอกการศกษาวเคราะหเฉพาะศลปนกลมทศกษาตอในภาควชาศลปไทย มหาวทยาลย

ศลปากร และไดรบรางวลจากการประกวดในเวทศลปกรรมในระดบชาต เพอแสดงให

เหนถงบทบาทเชงสถาบนของการประกวดศลปกรรม โดยไมไดกลาวถงศลปนคนอนๆ ท

อาจเลอกเสนทางการเปนศลปนทตางไปจากน อกทงการกลาวถงศลปนคนใดคนหนง

ไมไดยดโยงกบความสมพนธสวนบคคล หรอความเปน “กลม” หรอเปน “ชมชนศลปะ”

เดยวกน

จดเรมตนของการสรางสรรคผลงานศลปะสมยใหมในพนทสามจงหวดชายแดนใต

มทมาจากการกอตงคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขต

ปตตาน ซงไดเปดรบนกศกษารนแรกในปการศกษา 25452 โดยหนงในผรวมกอตงไดแก

พเชษฐ เปยรกลน จบการศกษาจากภาควชาศลปไทย มหาวทยาลยศลปากร ผเขยน

เหนวาการเรยนการสอนศลปะภายในคณะศลปกรรมฯ โดยเฉพาะบทบาทของพเชษฐ

นาจะมอทธพลตอรปแบบการท�างานศลปะและการเลอกเสนทางดานศลปะของนกศกษา

ของเขา ดงจะเหนไดวามนกศกษาจ�านวนหนงทเลอกศกษาตอระดบปรญญาโทในภาค

วชาและมหาวทยาลยเดยวกนกบอาจารยของพวกเขา ความส�าคญของพเชษฐทมตอ

ลกศษย ปรากฏใหเหนผานกตตกรรมประกาศในวทยานพนธระดบปรญญาโท ซงกลาวถง

พเชษฐในฐานะทเปนผทเปนแบบอยางในการท�างานศลปะ (เชน ศรชย พมมาก 2552;

เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ 2552; ปรชญ พมานแมน 2555; อมรอม ยน 2557)

2 นกศกษาทเขามาศกษาในคณะศลปกรรมฯ ในระยะแรกมทมาจากหลายภมภาค แตหลงจากเกดเหต

ความรนแรงในระลอกหลง (พ.ศ. 2547) สดสวนของนกศกษาจากนอกพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

กลดนอยลง เชนเดยวกบสดสวนของนกศกษาในคณะอนๆ ของมหาวทยาลย.


ภาควชาศลปไทยทมหาวทยาลยศลปากรเนนการเรยนการสอน การคนควาวจย

ขอมลจากศลปะไทยประเพณ ภายใตการผลกดนและดแลจากชลด นมเสมอ3 กลาวคอ

การเรยนการสอนเนนการสรางผลงานทสมพนธกบความเปนไทยทงในแงของเทคนค

(อนหมายถงการเขยนจตรกรรมแบบประเพณ) และในแงเนอหา มากไปกวานน แนวทาง

การสอนทส�าคญประการหนงคอการใหความส�าคญกบทมา ตวตน/อตลกษณของศลปน

โดยเฉพาะทมาจากทองถนและอตลกษณทางชาตพนธของศลปน ในชวงทศวรรษท 2550

ภาควชาศลปไทยไดกลายมาเปนภาควชาทมนกศกษาใหความสนใจสมครเขาศกษาตอ

เปนจ�านวนสงสดของคณะจตรกรรมฯ ทงจากเหตผลเรองชอเสยงของผสอนและยงรวมไป

ถงการเลาขานวา ผทไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมระดบชาตในชวงดงกลาว

สวนมากมาจากภาควชาน4

หากพจารณาจากชวงเวลาการไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมแลว ผเขยน

เหนวากลมนกศกษารนท 1 - รนท 6 ของคณะศลปกรรมฯ นาจะเรมสงผลงานเขาประกวด

ตงแตยงศกษาอย ในระดบปรญญาตรประมาณชนปท 4 และเมอเขาศกษาตอระดบ

ปรญญาโททมหาวทยาลยศลปากร ทงนการเรยนการสอนในคณะศลปกรรมฯ นาจะม

สวนผลกดนใหมการสงผลงานเขาประกวดดวยเชนกน เหนไดจากบทสมภาษณใน

หนงสอพมพรายสปดาหทองถนฉบบหนงเมอป 2549 พเชษฐซงในขณะนนรกษาการ

ในต�าแหนงคณบดคณะศลปกรรมฯ กลาวถงการสงผลงานศลปนพนธของนกศกษาสาขา

วชาทศนศลปรนแรกเขารวมการประกวดผลงานศลปกรรมรนเยาว ศลป พระศร ครงท 23

(พ.ศ. 2549) รวม 12 ชน ซงไดรบการคดเลอกใหเขารวมแสดงผลงานทงหมด โดยม

3 ศาสตราจารยชลด นมเสมอ ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ประตมากรรม) พ.ศ. 2541 ชลดเปน

ลกศษยและนาจะไดรบอทธพลทางความคดจากศลป พระศร ในการผสมผสานความเปนไทยเขากบการ

ทำางานศลปะของตนเอง (ด กษมาพร แสงสระธรรม 2553).

4 ดเปรยบเทยบบทบาทของชลดและภาควชาศลปไทย มหาวทยาลยศลปากร กบการใหความสำาคญกบ

อตลกษณทองถนในฐานะทเปนตวตนหรอเปนอตลกษณของกรณศกษากลม “ศลปนลานนา” ไดจาก

กษมาพร แสงสระธรรม (2553).


ผลงานทไดรบรางวลหนงชน ไดแก ผลงานของศรชย พมมาก ทไดรบรางวลเหรยญเงน

จากเวทการประกวดดงกลาว (Focus Team 2549)

จากการส�ารวจรายชอศลปนและผลงานทไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรม

ระดบชาต เชน การประกวดศลปกรรมแหงชาต ศลปกรรมรนเยาว และเวทการประกวด

ของเอกชน อาท การประกวดจตรกรรมบวหลวง จตรกรรมรวมสมยพานาโซนค ฯลฯ รวม

10 เวทการประกวด พบวาในชวงหนงทศวรรษนบจากการไดรบรางวลแรกใน พ.ศ. 2549

จนถงปจจบน มนกศกษาจากคณะศลปกรรมฯ ไดรบรางวลส�าคญๆ รวมกวาหาสบรางวล

โดยเฉพาะอยางยงในเวทการประกวดศลปกรรมบวหลวง ซงเปนเวทประกวดส�าหรบศลปะ

แบบประเพณไทยหรอเวทส�าหรบผลงานศลปะทแสดงออกถง “ความเปนไทย” ตลอดจน

เวทการประกวดทมหวขออนสมพนธกบการเฉลมพระเกยรต เชน ศรชย พมมาก ได

รบรางวลจตรกรรมยอดเยยม “พกนทอง” จากการประกวดจตรกรรมเฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา

5 ธนวาคม 2550 จากผลงานชอ “3 จงหวดชายแดนภาคใตแผนดนไทย”) และตอมาใน

พ.ศ. 2557 มฮมหมดซรย มะซ และ นอเดยนา บฮง ไดรบรางวลสนบสนนพเศษจาก

โครงการประกวดผลงานจตรกรรมชงถวยพระราชทาน สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร Nan Mee Fine Arts Award “ใตรมพระบารม ครงท 9” จาก

ผลงานชอ “ใตรมพระบารม หมายเลข 2” และ “บานหลงเดม (หมายเลข 2)” ตามล�าดบ

(Nan Mee Fine Arts Award 2557)

การทคณาจารยของคณะศลปกรรมฯ สวนมากจบการศกษาจากภาควชาศลปไทย

มหาวทยาลยศลปากร จงอาจกลาวไดวาศลปะจากคณะศลปกรรมฯ นาจะไดรบอทธพล

แนวคดหรอมาตรฐานวาดวย “ความเปนศลปะไทย” มาจากภาควชาศลปไทย และเมอม

ศลปนรนใหมไปศกษาตอระดบปรญญาโททภาควชาดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงนกศกษา

รนแรก ไดแก ศรชย พมมาก และ เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ ซงตอมาประสบความส�าเรจ

ในเวทประกวดศลปกรรมระดบชาต กลาวคอ เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ ไดรบรางวลท 1

เหรยญทองบวหลวง ประเภทจตรกรรมรวมสมย จากการประกวดจตรกรรมบวหลวง ครง

ท 30 กอนทจะกลบมาสอนทภาควชาศลปกรรมฯ ไมเพยงสงอทธพลใหนกศกษาจาก


คณะศลปกรรมฯ รนหลง ด�าเนนรอยตามวถดงกลาว หากยงนาจะมบทบาทตอการเรยน

การสอนและวธคดในการสรางผลงาน “ศลปะจากปตตาน” ดวย โดยเฉพาะอยางยงการ

ยอมรบกบมาตรฐานของศลปะและความเปนศลปะไทยจากสวนกลาง/กรงเทพฯ ผานเวทการ

ประกวดศลปกรรม ดงทปรากฏในบทความทเขยนโดยอาจารยคณะศลปกรรมฯ เรอง

“ศลปกรรมศาสตร ม.อ. ปตตาน กบเวทการประกวดระดบชาต ป 2553” ซงนอกจากจะ

ใหขอมลเกยวกบนกศกษาและศษยเกาจากคณะศลปกรรมฯ ทไดรบรางวลในเวทประกวด

ระดบชาตในป 2553 แลว ยงไดเนนย�าวา “....การสรางสรรคผลงานศลปะของคณาจารย

และนกศกษาของคณะศลปกรรมศาสตร ม.อ. ปตตาน ในชวงเวลาทผานมา ผลงานไดเปน

ทประจกษแกวงการศลปะ โดยสรางชอเสยงใหมหาวทยาลยสงขลานครนทรและคณะ

ศลปกรรมศาสตร ดวยการควารางวลเกยรตยศในเวทการประกวดตางๆ มาเปนเครอง

ยนยนถงศกยภาพดานการเรยนการสอนในทกๆ ป” (ธดารตน นาคบตร 2554, 81)

ขอเขยนดงกลาวเปนตวอยางทสะทอนใหเหนวาคณะศลปกรรมฯ สงเสรมและ

สนบสนนใหนกศกษาสงผลงานเขารวมการประกวดในเวทศลปกรรมระดบชาต นอกจากน

การเชอมโยงปรากฏการณท “ผลงานไดเปนทประจกษแกวงการศลปะ” กบการไดรบ

รางวลจากการประกวดศลปกรรมตางๆ ยงเปนการยนยนถงต�าแหนงแหงทของคณะ

ศลปกรรมฯ ในฐานะทเป นสวนหนงของ “โลกศลปะไทย” ทงความหมายในเชง

ภมศาสตรและในเชงวฒนธรรม จากการทคณะศลปกรรมฯ แสดงออกวายอมรบเงอนไข

การประกวดในเวทศลปกรรมระดบชาต ซงเปนเวทการแขงขนทมลกษณะเฉพาะทงใน

แงเนอหาและรปแบบ และในขณะเดยวกนกแสดงใหเหนถงบทบาทเชงสถาบนของเวท

ประกวดศลปกรรมในการสรางมาตรฐานการตดสนคณคางานศลปะใน “โลกศลปะไทย”

ดงทงานเขยนเกยวกบศลปะสมยใหมในประเทศไทยไดตงขอสงเกตไววา แมจะมเวท

การประกวดหลายแหงทงของรฐและเอกชน แตทงคณะกรรมการตดสนผลงานและผไดรบ

รางวลสวนใหญมกมความเชอมโยงกบคณะจตรกรรมฯ มหาวทยาลยศลปากร จนไดรบการ

เรยกขานวาเปนงานประกวดภายในของคณะจตรกรรมฯ เนองจากกรรมการมเกณฑหรอ

รสนยมในการตดสนผลงานศลปะคลายคลงกน และมกมอบรางวลใหกบผลงานทสะทอน

แนวทางของคณะจตรกรรมฯ เปนสวนใหญ (วรณ ตงเจรญ 2534, 115-123)


หากพจารณาวาแนวทางการเรยนการสอนของคณะจตรกรรมฯ โดยเฉพาะจาก

ศลป พระศร ในฐานะทเปนผกอตงและวางรากฐานใหกบคณะฯ ไดรบการกลาวถงใน

ฐานะทใหการสนบสนนอดมการณของรฐไทย (ด กษมาพร แสงสระธรรม 2555; ถนอม

ชาภกด 2557; ธนาว โชตประดษฐ 2555) ประกอบกบขอเสนอของนธ เอยวศรวงศ

(2551, 45) วาการตงมหาวทยาสงขลานครนทรเปนเครองมอส�าคญในการกลนกลาย

ของรฐไทย จงปฏเสธมไดวาคณะศลปกรรมฯ เปนสวนหนงของกระบวนการกลนกลาย

ใหเปนไทยผานระบบการศกษาศลปะแบบไทย โดยเฉพาะการไดรบอทธพลจากภาควชา

ศลปไทย มหาวทยาลยศลปากร ซงมเปาหมายในการสนบสนนสงเสรมศลปะไทย ในทน

“ศลปะจากปตตาน” จงไมเพยงเปนสวนหนงของ “ศลปะไทย” ทมศนยกลางอยทกรงเทพฯ

แตยงเปนการผลตซ�าคณคาเฉพาะของการประกวดภายใตแบบแผนของศลปะไทยอกดวย

“ศลปะจากปตตาน” ในนยาม “ความเปนไทย” จากเวทการประกวดศลปกรรม

ในสวนน ผเขยนจะน�าเสนอประเดนอภปรายโดยแบงออกเปนสองสวน สวนแรก วาดวย

การนยามความหมายของ “ความเปนมลาย” โดยอางองกบชดความหมายของความเปน

ชาตพนธและการนบถอศาสนาอสลาม ในฐานะทเปนสวนหนงของความเปนไทย โดย

พจารณาเวทการประกวดศลปกรรมในฐานะเปนพนทสาธารณะใน “โลกศลปะไทย” ท

แสดงใหเหนถงการผสม/กลนกลายระหวางอตลกษณ “ความเปนมลาย” กบ “อตลกษณ

แหงชาต (ไทย)” สวนทสอง พจารณากลไกของกระบวนการทท�าให “ความเปนมลาย”

เปนสวนหนงของ “ความเปนไทย” ภายใตเวทการประกวดศลปกรรมของสวนกลาง/

กรงเทพฯ” โดยการวเคราะหผานการใชภาษาในขอเขยนของผกระท�าการทเกยวของ

ใน “โลกศลปะไทย” โดยเฉพาะศลปนและกรรมการตดสนรางวล ทปรากฏในสจบตร

นทรรศการประกวดศลปกรรมแหงชาตและการประกวดจตรกรรมบวหลวง ระหวาง พ.ศ.

2549-2558


ผเขยนพจารณาตวบททน�าเสนอแนวคดในการสรางสรรคผลงาน และความคดเหน

ประกอบผลงานทไดรบรางวล วาแสดงใหเหนถงกระบวนการนยามความหมาย ประเมน

และใหคณคาผานการตดสนผลงานศลปกรรมอยางไร ในสจบตรการประกวดศลปกรรม

ตวบทเหลานจะไดรบการเผยแพรรวมกบภาพของผลงานศลปะทไดรบรางวล และดงนนจง

มบทบาทตอการรบรและการสรางหรอจ�ากดความเขาใจแกผอาน การวเคราะหตวบททน�า

เสนอโดยผกระท�าการเหลาน มงแสดงใหเหนวาการใชภาษาในการนยามความหมายและ

ใหคณคาผลงานศลปะ เปนสวนหนงของกระบวนการสรางภาพตวแทนและก�ากบการ

รบรคณคาเกยวกบ “ศลปะ” “ความเปนไทย” “ความเปนมลาย” ฯลฯ ตลอดจนเปดเผย

ใหเหนเงอนไขเชงโครงสรางภายในบรบทเฉพาะ ทชดของขอความถกคดเลอกมาใชในการ

สรางความชอบธรรมใหกบระบบคณคาตางๆ โดยทผ เขยนขอความอาจไมตระหนกถง

กระบวนการผลตซ�าความหมายหรอระบบคณคาเหลานน (ด Barthes 1977)

“ความเปนมลาย” ในนยามความเปนไทย

แมวาเวทประกวดศลปกรรมจะไมไดมนโยบายเปลยนมลาย/นายใหกลายเปน

ไทยโดยตรง แตกเปนพนททสามารถสะทอนความก�ากวมของนโยบายของรฐไทยทมตอ

ปาตานไดเปนอยางด อาจกลาวไดวาเมออตลกษณของชาวมลายเขาไปปฏสมพนธกบ

“ความเปนไทย” ผานกระบวนการประกวดผลงานศลปกรรม กมสวนท�าให “ความเปน

ไทย” เขามาครอบคลม “ความเปนมลาย” ในขณะทธงชย วนจจะกล (2545, 76-78)

เสนอวาในเชงภมศาสตรการเมอง ปาตานเปนรฐระดบกลางทเชอมโยงกบสยามในฐานะ

ประเทศราช มอสระในการปกครองและมเขตอทธพลของตวเอง ไมใช “ทองถน” ของ

สยามตามระบบการปกครองสวนภมภาคสมยใหม และไมไดอยภายใตอ�านาจศนยกลาง

ตามประวตศาสตรนพนธแนวชาตนยม อยางไรกด เมอพจารณาการใชภาษาในการตงชอ

ผลงาน การน�าเสนอแนวความคดของศลปน ตลอดจนความคดเหนของคณะกรรมการใน

ปรมณฑลของเวทประกวดศลปกรรม พบวาสวนใหญไดรบการน�าเสนออยางสอดคลอง

กบอดมการณรฐโดยเฉพาะในแงทตอกย�าวาปตตานเปนหนงในทองถนของรฐไทย


ผเขยนพบวามการใชค�าวา “ไทย” ประกอบในชอหรอการน�าเสนอแนวคดในการ

สรางสรรคผลงาน เชน ผลงานของ เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ ทใชชอวา “รอยยมพมพใจ

ในวถชวตของชาวไทยมลายทองถนปตตาน 1” (2551) (เนนโดยผเขยน) โดยบางครง

เปนการใชภาษาทแสดงถงสถานะวาเปนสวนหนงในโครงสรางการปกครองของรฐไทย

เชน ผลงานของศรชย พมมาก ชอ “จนตภาพจากวถชวตในสามจงหวดชายแดนใตของไทย

พ.ศ. 2548” (2549) (เนนโดยผเขยน) ตลอดจนขอเขยนของกรรมการตดสนการประกวด

ทมกแทนตวตนศลปนจากปตตานวาเปน “ชาวไทยเชอสายมลาย” (เชน ชลด นมเสมอ

2551, 42)

นอกจากน สวนใหญของกล มผลงานทผ เขยนศกษามกน�าเสนอวถชวตและ

วฒนธรรมมลายในฐานะทเปนสวนหนงของทองถนไทยผานโวหารสองชดหลกๆ กลาวคอ

ในระยะแรก (ชวง พ.ศ. 2549-2552) เนนการอางองกบอดมการณ “ความพอเพยง”

ตอมาในชวงป 2556 จงเรมปรากฏการใชค�าภาษามลายในการตงชอผลงานและเรมม

การน�าเสนอประเดนความเชอ-ความศรทธาในศาสนาอสลาม ตวอยางทเดนชดของกลม

งานในระยะแรก ไดแก ชดผลงานของ เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ ทน�าเสนอประเดน

วฒนธรรมทองถนไทยมลายปตตาน ซงไดรบหลายรางวลในชวงเวลาหลายปตดตอกน

เชน ผลงาน “รอยยมพมพใจในวถชวตของชาวไทยมลายทองถนปตตาน 1” (2551) ได

รบรางวลท 1 เหรยญทองบวหลวง ประเภทจตรกรรมรวมสมย จากการประกวดจตรกรรม

บวหลวง ครงท 30 (พ.ศ. 2551) ผลงาน “จนทรยมทปตตาน หมายเลข 2” (2552) ได

รบรางวลท 2 ในการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 55 (พ.ศ. 2552) และในปถดมา

เขากไดรบรางวลเกยรตนยมอนดบ 2 เหรยญเงน ประเภทจตรกรรม จากการประกวด

ศลปกรรมแหงชาตครงท 56 (พ.ศ. 2553) จากผลงาน “รปลกษณทองถนปตตาน

หมายเลข 3” (2553)

ผลงานในชดเดยวกนน ยงไดรบรางวลจากการประกวดอกหลายเวท อาท รางวล

เหรยญทองแดง ประเภทจตรกรรมรวมสมย จากการประกวดจตรกรรมบวหลวง ครงท 32

(พ.ศ.2553) รางวลพเศษจากการประกวดศลปกรรม “น�าสงทดสชวต” ครงท 22 (พ.ศ.

2553) และรางวลดเดนจากการประกวดจตรกรรมรวมสมยพานาโซนค ครงท 12 (พ.ศ.


2553) ผลงานทไดรบรางวลของเจะอบดลเลาะมกอางถงค�าวา “มลาย” ในแงทเชอมโยง

กบความเปนทองถนอนเรยบงายและสอดคลองกบหลก “ความพอเพยง” เชนทศลปนได

อธบายแนวคดในการสรางสรรคผลงาน “จนทรยมทปตตาน หมายเลข 2” (2552) ดงน

วถชวตแหงความพอเพยงของชาวไทยมลายทองถนปตตาน คอ ทรพยอนสนทรยทม

คณคาและสรางพลงความเคลอนไหวในการด�ารงชวตของแตละวน ขาพเจาในฐานะทเกด

และเตบโตมาทปตตานไดสมผสวถชวตแหงความพอเพยงนมาตงแตเยาววย จงม

แรงบนดาลใจสรางสรรคผลงานสะทอนวถชวตผานผลงานศลปะ... [เนนโดยผเขยน]

หากพจารณาวาทงการประกวดศลปกรรมแหงชาตและการประกวดจตรกรรม

บวหลวงไมไดมการก�าหนดหวขอการประกวดอยางเฉพาะเจาะจง การน�าเสนอแนว

ความคดของศลปนทย�าถงวถชวตของชาวมลายปตตานในฐานะทเปนทองถนหนงของรฐ

ไทย โดยเฉพาะอยางยงการอธบายวาเปน “วถชวตแหงความพอเพยง” จงอาจแสดงให

เหนแนวโนมทศลปนเลอกเชอมโยงตนเองซงเปนชาวมลายเขากบวาทกรรมหลกของรฐ

ในขณะนน ทพยายามสงเสรมใหประชาชนด�าเนนชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

อนเปนสวนหนงของกระบวนการสถาปนาพระราชอ�านาจน�าของสถาบนกษตรยทด�าเนน

มาอยางตอเนองนบจากเกดวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 ผานการวพากษระบบทนนยม

พรอมกบประสานระบบคณคาทางพทธศาสนา เพอน�าเสนอตวแบบในการด�ารงชวต

อนไดแกการประหยดและใชชวตอยางพอเพยง (ด ชนดา ชตบณฑตย 2550) การทศลปน

เนนย�าถงการใหคณคากบ “ความพอเพยง” รวมถงการมผลงาน “ศลปะจากปตตาน”

สงเขารวมการประกวดผลงานศลปกรรมอนๆ ทมหวขอสมพนธกบการเฉลมพระเกยรต

สถาบนกษตรยอยางตอเนอง สะทอนใหเหนถง “ความเปนมลาย” ในมตทแตกตาง

จากขอสงเกตในงานเขยนของวน กาเดร เจะมาน และ ดนแคน แมคคารโก (Duncan

McCargo) เกยวกบประเดน ชาต ศาสนา พระมหากษตรย ในปาตาน (วน กาเดร

เจะมาน 2551, 20; McCargo 2008) และอาจกลาวไดวา อยางนอยในปรมณฑลของ

การประกวดศลปกรรม “ความเปนมลาย” กไมปฏเสธความเปนชาตและสถาบนหลก

ตามอดมการณของรฐไทย


ส�าหรบกลมผลงานทไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมนบจากป 2556

เปนตนมา โดยเฉพาะผลงานศลปะทน�าเสนอประเดนเกยวกบศาสนาอสลาม เชน “ดนยา

& อาคเราะฮ” (โลกปจจบน & ปรโลก) (2557) ของยามละ หะย ซงไดรบรางวลเหรยญ

เงน ประเภทจตรกรรม ในงานแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 60 (พ.ศ. 2557) อาจ

กลาวไดวาเปนผลงาน “ศลปะจากปตตาน” ชนแรกทน�าเสนอประเดนเกยวกบศาสนา

อสลามและไดรบรางวลจากเวทประกวดศลปกรรมระดบชาต มการน�าเสนอแนวคดใน

การสรางผลงานเปนปรชญาทางศาสนาทสะทอนผานความคดของศลปนในฐานะปจเจก

ในทนหลกค�าสอนทางศาสนาอสลามจงไมไดขดแยงกบ “ความเปนไทย” กระแสหลก

หรอความเปน “ศลปะไทย” ทไดรบความยอมรบและใหคณคาจากเวทการประกวด

ศลปกรรมโดยทวไปนก การทศลปนเลอกอางองกบวาทกรรมหลกจากศนยกลาง

อยาง “ความพอเพยง” หรอกบปรชญาศาสนาในเชงนามธรรม สะทอนถงการเลอก

ผลตซ�าบางมตของวาทกรรมหลกเพอเชอมโยง “ความเปนมลาย” เขาเปนสวนหนงของ

อดมการณรฐไทย ซงผเขยนเหนวาเปนรปแบบหนงของการแสดงอตลกษณ “ความเปน

มลาย” ทเลอนไหลไปตามสถานการณและเงอนไขตางๆ ดงทมผเสนอไวในงานศกษา

เชงชาตพนธวรรณนากอนหนาน (ด ฉววรรณ ประจวบเหมาะ 2550)

อยางไรกด ถงแมวาผลงาน “ศลปะจากปตตาน” ทไดรบรางวลจากการประกวด

ศลปกรรมแหงชาตและจตรกรรมบวหลวงสวนใหญจะเนนน�าเสนอประเดนเกยวกบวถชวต

ของชาวมลายในฐานะทเปนวฒนธรรมทองถนและปรชญาศาสนาอสลาม ตลอดจนเรมม

การน�าเสนอความเปนมลายผานการเลอกใชค�าในภาษามลายมาตงชอผลงาน เชน ผลงาน

“เรอกอและเทยบทาทหาดรสะมแล” (2551) โดยศรชย พมมาก ซงไดรบรางวลท 3

จตรกรรมบวหลวง ครงท 30 (พ.ศ. 2551) ผลงาน “เมาะ/ตนอ” (ยาย/ลกสาว) (2556)

ของคตตา อสรน ซงไดรบรางวลเหรยญเงนจตรกรรมบวหลวง ครงท 35 (พ.ศ. 2556) และ

“อาเนาะ/อาเญาะฮ” (ลก/พอ) (2556) ไดรบรางวลเหรยญทองแดง ประเภทจตรกรรม ใน

งานแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 59 (พ.ศ. 2556) แตกยงมสวนนอยทน�าเสนอประเดน

ความเปนสงคมพหวฒนธรรม


ยงไปกวานน จากกลมผลงาน “ศลปะจากปตตาน” ทไดรบรางวลจากการประกวด

ศลปกรรมทงหมด ไมปรากฏผลงานทน�าเสนอแนวคดทขดแยงกบ “ความเปนไทย” หรอ

อดมการณของรฐไทย และโดยเฉพาะอยางยง เมอพจารณาถงเงอนไขเชงบรบททชมชน

มลายในจงหวดชายแดนใตตองเผชญกบสถานการณความรนแรงตลอดชวงทศวรรษ

ทผานมา แตกลบไมพบผลงานทน�าเสนอประเดนปญหาความรนแรงโดยตรงในกลม

งานทไดรบรางวล5 ดงไดกลาวแลววาผลงานทน�าเสนอหรออางองหลกศรทธาทาง

ศาสนาอสลามในฐานะแนวคดหลกในการสรางสรรคผลงาน มกใหความส�าคญกบการ

ตความเชงปรชญาของปจเจก ขาดการเชอมโยงกบบรบททางสงคมการเมองโดยเฉพาะ

สถานการณความขดแยงและความรนแรง สวนผลงานบางชนทพยายามน�าเสนอประเดน

เชอมโยงกบเหตความรนแรง กมกปรากฏเปนเพยงบรบทภมหลงของแนวคดในการสราง

ผลงานทเนนน�าเสนอประเดน “ความสงบสข” และ “สมานฉนท” ตามแนวทางทรฐใหการ

สนบสนน ดงเชนทปรากฏในผลงานจตรกรรมผสม “อาเนาะ/อาเญาะฮ” (2556) ของ

คตตา อสรน เปนตน

ดงไดกลาวไวในตอนตนแลววา สถานการณความรนแรงในจงหวดชายแดนใต

เปนบรบททส�าคญของกระบวนการท “ศลปะจากปตตาน” เขาไปเปนสวนหนงและได

รบการยอมรบจาก “โลกศลปะไทย” โดยเฉพาะในปรมณฑลของการประกวดศลปกรรม

สวนหนงของความพยายามจดการกบความรนแรงภายใตกรอบคดเรอง “ความสงบสข”

“สมานฉนท” “สนตภาพ” คอขอเสนอจากหลายๆ ฝายใหรฐยอมรบความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมและเคารพในอตลกษณของชาวมลายเพมมากขน ดงตวอยางการจดตง

คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) ซงตอมาไดพฒนาขอเสนอสวน

หนงใหรฐยอมรบความแตกตางทางเชอชาต ศาสนา ภาษา ประวตศาสตร และวฒนธรรม

(McCargo 2012) อยางไรกด ดงทตอมาไดมการวพากษรายงานทจดท�าขนโดย กอส.

5 อยางไรกด ประเดนพจารณาวามผลงานทเลอกนำาเสนอประเดนปญหาความรนแรงโดยตรง แตไมไดรบ

การคดเลอกใหไดรบรางวลหรอไม อยนอกเหนอขอบเขตการอภปรายของบทความน.


ซงชใหเหนวาแมแตรายงานของ กอส. เองกยงขาดความหลากหลายในหลายๆ มต (ด

จรวฒน แสงทอง และ ทวศกด เผอกสม 2549, 112-120) ในท�านองเดยวกน แมเรา

อาจพจารณากระบวนการท “ศลปะจากปตตาน” ไดรบการยอมรบจากเวทการประกวด

ศลปกรรมทจดขนโดยสวนกลาง/กรงเทพฯ วาเปนสวนหนงของการสนบสนนใหมการ

ยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรม และเคารพในคณคาของอตลกษณวฒนธรรม

มลายเพมขน จากตวอยางทไดยกมาอภปรายในสวนน สะทอนใหเหนวา ความ

หลากหลายทางวฒนธรรมทไดรบการยอมรบใน “โลกศลปะไทย” ลวนปรากฏในรปแบบ

ทไมขดแยงกบอดมการณวาดวยชาต ศาสนา และพระมหากษตรย

ขณะเดยวกน การเลอกใชชดของค�าในการตงชอและการอธบายแนวคดในการ

สรางผลงาน กแสดงใหเหนวา “ศลปะจากปตตาน” ไดก�าหนดต�าแหนงแหงทของตนใน

เชงภมศาสตรการเมองโดยยอมรบความเปนทองถนหนงของรฐไทย “ศลปะจากปตตาน”

จงเปนศลปะทแสดงออกถงความเปนทองถนหนงของ “โลกศลปะไทย” ทงในแงวถชวตท

อางองกบวาทกรรมหลกของรฐ และในแงการตความปรชญาศาสนาในระดบปจเจกบคคล

การทผลงานเหลานไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมระดบชาต จงเปนเครอง

ยนยนถงการมตวตนและไดรบการยอมรบใน “โลกศลปะไทย” ในฐานะทเปนหนงใน

ภาพตวแทนวฒนธรรมทองถนของไทย มากกวาจะเปนทองถนทสะทอนความเปนสงคม

พหวฒนธรรมและตองเผชญกบผลกระทบจากความรนแรงมายาวนานกวาหนงทศวรรษ

“ศลปะจากปตตาน”: ความงามทแยกขาดจากบรบททางสงคมการเมอง

เนอหาในสวนน ผเขยนน�าเสนอการวเคราะหความคดเหนของคณะกรรมการ

ตดสนรางวลในการประกวด ซงไดรบการน�าเสนอรวมกบผลงานทไดรบรางวลใน

สจบตรของนทรรศการจดแสดงผลงานจากการประกวดศลปกรรม ในฐานะทเปนสวนหนง

ของชดปฏบตการเชงวาทกรรมในการสรางความรบร ความเขาใจเกยวกบผลงานทไดรบ

รางวล โดยเนนอภปรายกรณเปรยบเทยบระหวางชดขอเขยนทน�าเสนอความคดเหนของ

คณะกรรมการตดสนการประกวดจตรกรรมบวหลวง และการประกวดศลปกรรมแหงชาต

ไดแก ขอเขยนของชลด นมเสมอ ซงเปนประธานคณะกรรมการฯ และเปนผท�าหนาท


น�าเสนอความคดเหนของคณะกรรมการฯ ทไดรบการเผยแพรในสจบตรการประกวด

จตรกรรมบวหลวง กบขอเขยนของอารยา ราษฎรจ�าเรญสข6 ซงเปนหนงในคณะ

กรรมการฯ และรวมน�าเสนอความคดเหนเกยวกบผลงานทไดรบรางวลบางชนในสจบตร

การแสดงศลปกรรมแหงชาต

ผเขยนพจารณาชดขอเขยนดงกลาวจากมมมองเชงสงคมวทยาศลปะทเสนอวา

กรรมการตดสนการประกวดผลงานศลปกรรมเปนหนงในกล มคนทมอ�านาจในการ

ก�าหนดคณคาและความหมายของผลงานศลปะ (Inglis and Hughson 2005, 27)

ดวยการสรางความชอบธรรมในทางความคด รสนยม และอดมการณวาดวยศลปะ ผาน

ขอเขยนในสจบตรฯ นอกจากกระบวนการจดล�าดบคณคาทางศลปะผานการเรยนการ

สอนในสถาบนการศกษาดานศลปะซงสมพนธกบนโยบายของรฐในแตละยคสมย และ

ปฏบตการของการประกวดผลงานศลปกรรมแลว การวเคราะหขอความและวธการใช

ภาษาของขอเขยนทน�าเสนอชดความคดของคณะกรรมการและผทรงคณวฒเหลาน ท�าให

เหนถงอกแงมมหนงของกระบวนการเชงวาทกรรมวาดวย “ศลปะ” ทท�าให “ความเปน

มลาย” กลายเปนสวนหนงของ “ความเปนไทย” โดยเนนการเชดชคณคาความเปนศลปะ

บรสทธและอยนอกเหนอจากเงอนไขเชงสงคมการเมอง

เนองจากชลดเปนอาจารยประจ�าภาควชาศลปไทย มหาวทยาลยศลปากร ความ

คดเหนของชลดในชดของขอเขยนทน�ามาวเคราะห จงไมเพยงสะทอนความเหนของคณะ

กรรมการตดสนรางวล แตอาจกลาวไดวาเปนการแสดงความคดเหนเกยวกบผลงานของ

ศลปนทเปนลกศษยหรอนกศกษาในทปรกษาวทยานพนธของตนเองดวย และทส�าคญ

ขอเขยนของชลดเปนตวอยางหนงของการก�าหนดความหมายและสรางคณคาเกยวกบ

ผลงานโดยเนนทคณคาความงามทางศลปะและดานอารมณความรสก มากกวาทจะ

เนนถงบรบททางสงคมและโดยเฉพาะสถานการณความรนแรงทแวดลอมในฐานะทเปน

6 ศาสตราจารยอารยา ราษฎรจำาเรญสข จบการศกษาระดบปรญญาตร สาขาภาพพมพ จากคณะ

จตรกรรม ประตมากรรม และภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร ปจจบนเปนศลปนดานทศนศลปและเปน

อาจารยประจำาคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม.


เงอนไขในการสรางผลงานศลปะ อนอาจสะทอนถงความขดแยงทงในเชงกายภาพและ

เชงการเมองวฒนธรรม ขณะเดยวกนกแสดงใหเหนถงการเชอมโยง “ความเปนมลาย” ให

เปนสวนหนงของ “ความเปนไทย”

ในสจบตรการประกวดจตรกรรมบวหลวง ครงท 33 (พ.ศ. 2554) ชลดไดแสดง

ความเหนเกยวกบผลงาน “ดอกไมงามทถกซอนเรนในปตตาน 1” ของ เจะอบดลเลาะ

เจะสอเหาะ ไวตอนหนงวา “งานชนนแสดงความเปนพนถนของจงหวดชายแดนใตอยาง

ชดเจน .... เขาเหนความงามในชวตของสตรไทยเชอสายมลาย ซงแฝงตวอยใน

ความสบสนรนแรงของเหตการณตางๆ ทเกดขนเปนประจ�าในพนท” (เนนโดย

ผเขยน) แมชลดจะชนชมผลงานนในฐานะท “แสดงความเปนพนถนของจงหวดชายแดน

ใต” แตการเลอกเรยก “ภาพดานขางของหญงสาวทคลมศรษะคลมหนาเกอบมดชด” วา

เปนภาพของ “สตรไทยเชอสายมลาย” กสะทอนมมมองแบบศนยกลางทมองวฒนธรรม

มลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมทองถนไทย ดงทไดอภปรายไปในสวนกอนหนาน

นอกจากน แมจะมการอางถงความรนแรงในพนท แตกเนนย�าวาศลปนเหน “ความงาม

ในชวต....” แสดงถงการใหความส�าคญกบมตเชงความงามมากกวาทจะกลาวถงมตท

เชอมโยงกบเหตการณความรนแรง

สวนในสจบตรการประกวดจตรกรรมบวหลวง ครงท 35 (พ.ศ.2556) ชลดได

บรรยายเกยวกบผลงาน “เมาะ/ตนอ” โดยคตตา อสรน โดยใหความส�าคญกบรปแบบ

และการพฒนารปทรงของงาน ไมวาจะเปนการวางต�าแหนง การใชวสด ฯลฯ เปนการเนน

วาคณคาของงานศลปะชนนอยทลกษณะเชงรปแบบ ดงทชลดไดสรปความคดเหนเกยวกบ

ผลงานชนนวา “ดวยการใชวสด วธการและการวางต�าแหนงของมวลรปทรง ท�าใหงานชนน

กอความรสกสะเทอนใจอยางรนแรงในความสญเสยอยางใหญหลวงของมนษยชาต โดย

เกอบไมตองสงเกตเรองราวทจตรกรไดน�ามาเปนจดเรมตนของการสรางสรรคเลย” อน

แสดงใหเหนชดถงการทเขาใหน�าหนกกบคณคาเชงสนทรยะ มากกวาเงอนไขทพฒนามา

สแนวคดในการสรางผลงานของศลปน จากชดขอความทยกมาเปนตวอยางทงสองกรณน

สะทอนใหเหนวาการใหคณคาของผลงาน “ศลปะจากปตตาน” ผานการตดสนรางวลใน

การประกวดผลงานศลปกรรมใน “โลกศลปะไทย” แทบไมใหน�าหนกกบบรบทเชงสงคม


การเมองรวมสมยในสามจงหวดชายแดนภาคใต หรอหากมการอางถงกมกถกลดทอน

เปนเพยงภมหลงหรอแรงบนดาลใจในการสรางผลงานของศลปนเทานน

ในสวนขอเขยน “ไมวาอยางไร ศลปะยงคงดแลตวเองเสมอ” ของ อารยา

ราษฎรจ�าเรญสข เปนการน�าเสนอความคดเหนในฐานะหนงในคณะกรรมการฯ ซงตพมพ

เปนสวนหนงของ สจบตรการประกวดศลปกรรมแหงชาต ครงท 56 (พ.ศ. 2553) ได

สะทอนถงการตงค�าถามและความเหนเชงวพากษเกยวกบวธการสรางสรรคผลงานของ

ศลปน และโดยเฉพาะอยางยงขนบการเรยนการสอนศลปะใน “โลกศลปะไทย” ดงท

อารยาไดกลาวถงผลงาน “รปลกษณของทองถนปตตาน 3” (2553) ของ เจะอบดลเลาะ

เจะสอเหาะ ไวตอนหนงวา

รปลกษณของทองถนปตตาน หมายเลข 3 ไมใชแคอยในพนทปตตานในเชงภมศาสตร

เทานน แตหมายถงพนทศลปะของชาตไทยทยดถอมานาน โดยเฉพาะสงตอสบทอดใน

การศกษาศลปะ ดวยความวางใจวาศลปะทเกยวพนกบความเปนชาตและขนบของชาต

รวมทงจารตศลป เปนศลปะทไมควรถกตงขอกงขาใดๆ และท�าใหจตรกรรมอยในโลก

อดมคตทสวยงามโดยไมใยดกบการปะทรอนทางการเมองในพนทปตตาน หรอทศลปะ

วางตวเปนอยางน กเพอเยยวยาปลอบประโลมใหคนลมความจรงทนาสะเทอนใจในถนท

พยกเพยดใหคนจดจอตอความสวยงาม เคยงดงาม ตามความเปนมาในอดต แลวลมความ

เปนจรงเสย....

ขอเขยนของอารยาไมเพยงเนนย�าถงการเชอมโยงปตตานกบความเปนชาตซงไม

จ�ากดเพยงพนททางกายภาพเทานน แตสะทอนถงวธการท�างานศลปะทอยภายใตกรอบ

คดเรองศลปะของรฐไทย โดยเฉพาะอยางยงบทบาทของสถาบนการศกษาดานศลปะท

สบทอดขนบในการท�างานศลปะ ซงเนนทงความประณตแบบจตรกรรมไทยประเพณและ

ความเชอมโยงกบอดมการณของชาต โดยเฉพาะอยางยงการสบทอดวธคดทใหคณคากบ

“ศลปะเพอศลปะ” หรอการใหน�าหนกกบตดสนคณคาในเชงสนทรยะโดยแยกขาดจาก

ปรมณฑลอนๆ สอดคลองกบขอเสนอของงานศกษากอนหนาน (ภญญพนธ พจนะลาวณย

2557) ทชใหเหนวาอดมการณในการเรยนการสอนศลปะของมหาวทยาลยศลปากรนน

ขาดความเชอมโยงกบประเดนเชงศลธรรม ศาสนา ประวตศาสตร หรอการเมอง


ในขณะทชดขอเขยนของชลดมแนวโนมจะลดทอนบรบทเชงสงคมการเมองโดย

เฉพาะเงอนไขของสถานการณความรนแรงในสามจงหวดชายแดนภาคใต ใหกลายเปน

เพยงภมหลงหรอแรงบนดาลใจของศลปนในการน�าเสนอความงามเชงสนทรยะเทานน

ขอเขยนของอารยาตงค�าถามกบผลงานศลปะทน�าเสนอความงดงามตามขนบ โดย

เพกเฉยตอปญหาความขดแยงในพนททเปนตนก�าเนดของผลงานเหลานน หากพจารณา

ขอเสนอทวาการท�าใหเปน “ไทย” เปนการลดความแปลกแยกและความไมลงรอยทาง

ประวตศาสตร (ด ธงชย วนจจะกล 2545, 73) กอาจกลาวไดวา ขอเขยนของชลดและ

อารยาไดสะทอนใหเหนทงการผลตซ�าและการตงค�าถามกบกระบวนการท “ศลปะจาก

ปตตาน” ไดเชอมโยง “ปาตาน” ใหเปนสวนหนงของ “ชาตไทย”

การพจารณาตวบททศลปนน�าเสนอแนวคดในการสรางสรรคผลงาน รวมทงชดขอ

เขยนแสดงความคดเหนของกรรมการเกยวกบผลงานทไดรบรางวลจากการประกวดผลงาน

ศลปกรรม แสดงใหเหนปฏบตการเชงวาทกรรมผานการเลอกใชค�าและน�าเสนอขอเขยน

เพอนยามความหมาย จดประเภท ประเมน และใหคณคาผลงานศลปะ ในขณะทการสง

ผลงานเขารวมการประกวดและไดรบรางวลแสดงใหเหนวา ศลปนยอมรบกระบวนการ

สรางมาตรฐานและการใหคณคาของ “ความเปนศลปะไทย” ซงตงอย บนพนฐาน

ของ “ความเปนไทย” การทผลงาน “ศลปะจากปตตาน” ไดรบรางวลจากการประกวด

ศลปกรรมระดบชาต กแสดงใหเหนกระบวนการตดสนคณคาทมกรงเทพฯ เปนศนยกลาง

ของรฐ และเครอขายเชงสถาบนของการเรยนการสอนศลปะตามขนบ มบทบาทส�าคญใน

การสรางความชอบธรรมใหกบการยอมรบ “ความเปนมลาย” เฉพาะในมตทเชอมโยงกบ

ความงามเชงสนทรยะและไมขดแยงกบอดมการณหลกของรฐไทย

สรป

การศกษากระบวนการใหคณคาในเชงสนทรยะในฐานะทเปนกจกรรมภายในโลกศลปะ

ผานปฏบตการจากเครอขายสถาบนตางๆ แสดงใหเหนวาสถาบนการศกษาศลปะและ

เวทการประกวดศลปกรรมเปนพนทส�าคญในการสะทอนถงกระบวนการจดประเภทและ


ตดสนคณคาวาศลปะแบบใดเปนศลปะทดทควรยกยอง สถาบนการศกษาทางศลปะ

ถอวาเปนผกระท�าการส�าคญใน “โลกศลปะไทย” มบทบาทในการสรางความหมายใน

เชงสญลกษณและคณคาของผลงานศลปะ ตลอดจนการยกยองศลปนในฐานะผสราง

ผลงาน บทความนได ชให เหนว าสถาบนการศกษา ทงคณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร และ ภาควชาศลปไทย คณะจตรกรรม ประตมากรรม และ

ภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร ลวนเกยวของสมพนธในการสรางมาตรฐานทางศลปะ

ผานการเรยนการสอนและการมสวนรวมในเวทการประกวดศลปกรรมระดบชาต ทงใน

ฐานะศลปนและกรรมการตดสนรางวล การใหค�าอธบายและแสดงความเหนเกยวกบ

ผลงานทไดรบรางวล ไมเพยงสะทอนความเหนสวนบคคล หากยงเปนการกระท�าในนาม

ของสถาบน โดยการชใหเหนถงคณลกษณะของผลงานศลปะทควรไดรบความสนใจหรอ

ไดรบรางวล รวมไปถงการวพากษวจารณผลงานศลปะชนดงกลาวดวยเชนกน

การท “ศลปะจากปตตาน” ไดรบอทธพลจากสถาบนการศกษาดานศลปะจาก

สวนกลาง/กรงเทพฯ มสวนท�าใหลกษณะของผลงานไมไดเชอมโยงกบศลปะอสลาม

หรอมลกษณะทสอดคลองไปกบศลปะอสลามสมยใหม ดงทปรากฏในประเทศมาเลเซย

และอนโดนเซย หากแตมาจากเทคนควธแบบศลปะไทยประเพณ และมาจากกรอบ

ความคดหรอคณคาตามมาตรฐานเดยวกบกรงเทพฯ จงเปนผลงานศลปะทน�าเสนอ

“ความเปนมลาย” หรอ “ศาสนาอสลาม” ทเนนวฒนธรรมทองถนทเรยบงายและผล

กระทบทางดานอารมณความรสก มากกวาจะใหความส�าคญกบบรบทความขดแยง การ

ศกษา “ศลปะจากปตตาน” ในทนจงเปนสวนหนงของการท�าความเขาใจความสมพนธ

ระหวาง “ความเปนมลาย” กบ “รฐไทย” ทชวยเพมมตในการท�าความเขาใจอตลกษณ

“ความเปนมลาย” จากงานศกษาวถชวตและการปรบตวของผ คนในชมชนชาวมลาย

โดยตรง

นอกจากน การศกษา “ศลปะจากปตตาน” ในปรมณฑลของการประกวดศลปกรรม

ไดแสดงใหเหนถงปฏสมพนธของอตลกษณ “ความเปนมลาย” กบ “อตลกษณแหงชาต

(ไทย)” ในลกษณะของการยอมรบอดมการณทรฐใหการสนบสนน และเปนตวอยางหนง

ทสะทอนใหเหนถงสถานภาพอนก�ากวมระหวางความเปนมลายกบรฐชาตสมยใหม


อยางไรกด แม “ศลปะจากปตตาน” ทเปนกรณศกษาในบทความนจะแสดงใหเหน

ถงการปรบตวใหเขากบกรงเทพฯ (ดประเดนนเพมเตมใน McCargo 2008, 4) แตการ

น�าเสนอภาพสามจงหวดชายแดนใตในผลงานศลปะกลมน สวนมากมกเนนน�าเสนอ

อตลกษณความเปนมลายและศาสนาอสลาม เชนเดยวกบงานศกษาเกยวกบพนทน

ซงมกน�าเสนอคขดแยงระหวางรฐไทยกบชาวมลายมสลมเปนหลก ทงทในพนทดงกลาว

มความหลากหลายทางชาตพนธและศาสนา “ศลปะจากปตตาน” จงเปนเพยงหนงใน

ตวแทนของผลงานศลปะจาก “ปาตาน” ในบรบทเฉพาะของเวทประกวดศลปกรรมระดบ

ชาตเทานน

การศกษาศลปะผานเวทการประกวดศลปกรรมในเชงสถาบน สะทอนใหเหนวา

“ศลปะจากปตตาน” ไมเพยงถอก�าเนดและไดรบการยอมรบใน “โลกศลปะไทย” ใน

ฐานะทเปนสวนหนงของ “ความเปนทองถน” อนหลากหลาย หากยงอยภายใตครรลอง

ของศลปะแบบ “(ชาต)ไทย” ทงในเชงเทคนคและวธคด ดงนนจงอาจกลาวไดวา “ศลปะ

จากปตตาน” ไมเคยเปนอนและอยในบงคบของรฐไทยเสมอมา


รายการอางอง

เอกสารภาษาไทย

กษมาพร แสงสระธรรม. 2553. “การสรางและตอรองความหมายของ “ความเปนลานนา”

ในงานจตรกรรมไทยรวมสมย.” วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยา

มหาบณฑต (มานษยวทยา), มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กษมาพร แสงสระธรรม. 2555. “การกอราง (ภาพ) ‘ความเปนไทย’ ในศลปะสมยใหม.”

ใน วธวทยารอสรางอตลกษณ, บรรณาธการโดย สดแดน วสทธลกษณ, 55-114.

กรงเทพฯ: โครงการตวตนคนยองกบทองถนลานนา โครงการทนวจยมหาบณฑต

สงคมศาสตร-มนษยศาสตร.

เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ. 2552. “รปลกษณทองถนปตตาน.” วทยานพนธศลปมหาบณฑต

สาขาวชาศลปไทย, มหาวทยาลยศลปากร.

เจะอบดลเลาะ เจะสอเหาะ. 2554. “การสรางสรรคผลงานจตรกรรมรปลกษณของชาวมลาย

ทองถนปตตาน.” วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย 31 (2): 39-52.

ฉววรรณ ประจวบเหมาะ. 2550. “สงคมและวฒนธรรมมลาย.” ใน มลายศกษา: ความร

พนฐานเกยวกบประชาชนมลายมสลมในภาคใต , บรรณาธการโดย นธ

เอยวศรวงศ, 56-82. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ชนดา ชตบณฑตย. 2550. โครงการอนเนองมาจากพระราชด�าร: การสถาปนาพระราช-

อ�านาจน�าในพระบาทสมเดจพระเจาอย หว. กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ถนอม ชาภกด. 2557. “ศลป พระศร: ในนามอำานาจของชนชนนำากบผลผลต ศลปะในฐานะ

เครองมอของผอปถมภ.” รฐศาสตรสาร 35(2): 114-126.

นธ เอยวศรวงศ. 2550. “สงเขปประวตศาสตรมลายปตตาน.” ใน มลายศกษา: ความร

พนฐานเกยวกบประชาชนมลายมสลมในภาคใต , บรรณาธการโดย น ธ

เอยวศรวงศ, 16-55. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ปรญญา นวลเปยน. 2551. “ความเปน “ไทย” และ “มลาย” กบการเมองของการทำาใหเปน

อน”. ใน นอกนยามความเปนไทย ไทย-ปตตาน: เมอเราไมอาจอยรวม และแบง


แยกจากกนได, บรรณาธการโดย ปรญญา นวลเปยน, 7-18. สงขลา: ศนยทะเลสาบ

ศกษา.

ปยะ กจถาวร. 2550. “ชาวมลายภายใตนโยบายพฒนา.” ใน มลายศกษา: ความรพนฐาน

เกยวกบประชาชนมลายมสลมในภาคใต, บรรณาธการโดย นธ เอยวศรวงศ, 118-

149. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ปรชญ พมานแมน. 2555. “จากภายนอก สภายใน สศรทธา.” วทยานพนธศลปมหาบณฑต

สาขาวชาทศนศลป, มหาวทยาลยศลปากร.

ธนาว โชตประดษฐ. 2554 “อมพระมาพดกตองเชอ.” อาน 3(3): 184-191.

ธนาว โชตประดษฐ. 2555. “มองไปทางไหนกเหนแตเทวดา.” อาน 4(2): 33-48.

ธเนศ อาภรณสวรรณ. 2550. “ความเคลอนไหวทางการเมองของชาวมลายมสลม.” ใน

มลายศกษา: ความรพนฐานเกยวกบประชาชนมลายมสลมในภาคใต, บรรณาธการ

โดย นธ เอยวศรวงศ, 150-183. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ธเนศ อาภรณสวรรณ. 2556. ประวตศาสตรวพากษ: สยามไทยกบปาตาน. กรงเทพฯ:

มตชน.

ธงชย วนจจะกล. 2545. “เรองเลาจากชายแดน.” ศลปวฒนธรรม 23(12): 70-83.

ธดารตน นาคบตร. 2554. “ศลปกรรมศาสตร ม.อ. ปตตาน กบเวทการประกวดระดบชาต

2553.” รสมแล 32(1): 81-88.

ภญญพนธ พจนะลาวณย. 2557. “ศลปาณานคม ในนามของ ศลป พระศร วาดวยอำานาจ

นำาวงการศลปะไทย.” รฐศาสตรสาร 35 (1): 178-243.

ยกต มกดาวจตร. 2548. “อาน” วฒนธรรมชมชน วาทศลปและการเมองของชาตพนธ-

นพนธแนววฒนธรรมชมชน. กรงเทพฯ: ฟาเดยวกน.

วน กาเดร เจะมาน. 2551. “ปญหาของปาตานและไทย: เมอเราไมอาจอยรวมและแบงแยก

จากกนได.” ใน นอกนยามความเปนไทย ไทย-ปตตาน: เมอเราไมอาจอยรวม และ

แบงแยกจากกนได, บรรณาธการโดย ปรญญา นวลเปยน, 19-26. สงขลา: ศนย

ทะเลสาบศกษา.

วบลย ลสวรรณ (บรรณาธการ). 2546. ศลปวชาการ: ศาสตราจารยศลป พระศร.

กรงเทพฯ: มลนธศาสตราจารยศลป พระศร อนสรณ.


วรณ ตงเจรญ. 2534. ศลปะสมยใหมในประเทศไทย. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

ศรชย พมมาก. 2552. “วถชวตพนถนปกษใต.” วทยานพนธศลปมหาบณฑต สาขาวชา

ศลปไทย, มหาวทยาลยศลปากร.

ศรยทธ เอยมเออยทธ. 2551. “ปาเยาะหเนาะยาดนาย” (มนยากทจะเปนนาย): ความเปน

ชาตพนธ ความหมายและการตอรองของมลายในชวตประจำาวน.” วทยานพนธ

สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต (มานษยวทยา), มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.

อนสรณ อณโณ. 2554. “นบตะมาแกปแน” (นบไมกนหมาก): มลายมสลมในจงหวด

ชายแดนภาคใต ประเทศไทย. รายงานการวจยทนอดหนนการวจยจากกรมสงเสรม

วฒนธรรม. กระทรวงวฒนธรรม.

อมรอม ยน. 2557. “รองรอยชวต.” วทยานพนธศลปมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป,

มหาวทยาลยศลปากร.

เอกสารภาษาองกฤษ

Barthes, Roland. 1977. “From Work to Text.” In Image-Music-Text, 155-164.

London: Fontana.

Becker, Howard S. 2008 [1982]. Art Worlds. Berkeley: University of California

Press.

Bourdieu, Pierre. 1993. The Field of Cultural Production: Essays on art and

literature, edited and introduced by Randal Johnson. New York: Columbia

University Press.

George, Kenneth M. 1998. “Designs on Indonesia’s Muslim communities.” The

Journal of Asian Studies 57(3): 693-713.

George, Kenneth M. 2012. “The Cultural Politics of Modern and Contemporary

Islamic Art in Southeast Asia.” Modern and Contemporary Southeast Asian

Art: An Anthology, edited by Nora A. Taylor, 53-68. Boreth Ly. USA:

Cornell University Press.


Inglis, David and John Hughson. 2005. “Introduction: ‘Art’ and Sociology,”

In The Sociology of Art: Ways of seeing, edited by David Inglis and

John Hughson, 1-41. England: Palgrave Macmillan.

Loos, Tamara. 2006. Subject Siam: Family, law, and colonial modernity in Thailand.

Chiang Mai, Thailand: Silkworm Books.

McCargo, Duncan. 2008. Tearing apart the Land: Islam and legitimacy in Southern

Thailand. Ithaca: Cornell University Press.

McCargo, Duncan. 2012. Mapping National Anxieties: Thailand’s southern conflict.

Copenhagen: NIAS.

Reynolds, Craig J. 2001. “Thai Identity in the Age of Globalization.” In National

Identity and Its Defenders Thailand Today, edited by Craig Reynolds,

308-338. Chiangmai: Silkworm.

เอกสารออนไลน

คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ม.ป.ป. “ประวตศาสตรคณะศลปกรรม-

ศาสตร.” http://finearts.pn.psu.ac.th/fineart.htm. สบคนวนท 15 เมษายน 2558.

Focus Team. 2549. “เดกศลปฯ ม.อ.ปตตานเจงควาเหรยญเงนศลปกรรมรนเยาว.” โฟกส

ภาคใต. http://wbns.oas.psu.ac.th/shownews.php?news_id=42780. สบคน

วนท 5 มถนายน 2558.

Documents

ในนิยาม “ความเป็นไทย”: “ศิลปะ ......ในน ยาม “ความเป นไทย”: “ศ ลปะจากป ตตาน