ABDOMİNAL TRAVMALAR AzDHTİ-Ümumi cərrahiyyə kafedrası – Ass. T.ƏLİYEV - 2010 -

ABDOMİNAL TRAVMALARABDOMİNAL TRAVMALAR

AzDHTİ-Ümumi cərrahiyyəkafedrası – Ass. T.ƏLİYEV

- 2010 -


TRAUMA = yara / yaralanmaTRAUMA = multisistem kompleks bir xəstəlikdir.


1- Qapalı Küt Abdominal Travmalar

yol-nəqliyyat qəzalarıhündürlükdən yıxılmaidman travması vs...

2- Açıq Penetran Abdominal Travmalar

Kəsici dəlici alət yaralanmalarıodlu silah yaralanmalarıvs...


Yaralanma səbəbləri;

Küt (%) Penetran (%)

Avto-Moto 44 Odlu Silah 69Zərbə 18 Kəsici Dəlici 31Yıxılma 16Digər 22

Presley Trauma Center 1992-1998


Organ Yaralanma Göstəriciləri;

Küt (%) Penetran (%)

Qaraciyər 51 28Dalak 47 7Nazik Bağırsak 7 29Pankreas 6 6Kolon 5 23Duodenum 4 4Mədə 2 13

Presley Trauma Center 1992-1998


Organ Yaralanma Mexanizmi;

Küt travma;Qopma, Əzilmə, Partlama

Açıq Penetran travma;Kəsici- Dəlici:

keçdiyi yol boyunca Odlu Silah:

Kinetik Enerji (KE)=kütle/2xV2


MÜAYİNƏLƏR;

- Fiziki baxış- Yaranın təftişi- Laborator- Diagnostik Periton Lavajı (DPL)- Radyoloji müayinələr:

. X-ray (rentgen)

. Ultrason

. Tomografiya (CT)

. Angioqrafiya- Diagnostik Laparoskopiya (DL)


- Fiziki Muayinə

Baxış, Palpasiya, Perküssiya, Auskültasiya

• Vital göstəricilər• Peritonun qıcıqlanma əlamətləri• Kəllə travması• Gövde travması• Çanaq sınıqları• Onurğa yaralanması (servikal sınıqlar)• Penetran yaraların şekli, yeri• Perineal muayine (Rektal, vaginal)


- Yaranın təftişi;

Açıq Penetran yaralanmalarda ;Yaranın

. Şəkli, uzunluğu, çapı

. Dəri altında yara kanalı

. peritona nüfuz etdiyi

. Çevrəsində barıt izləri




Deşici alət yaralanması


Kəsici dəlici alət yaralanması


- Diagnostik Periton Lavajı (DPL);


- Diagnostik Periton Lavajı (DPL);

.10 cc ve ya qan aspirasiya edilmesi

.1000 cc lavaj sonrası;100.000 eritrosit/mm3

500 leykosit/mm3

. Küt abdominal travmalarda daha dəyerlihəssaslıq %59-96doğruluk %78-98

* leykosit səviyəsi travmadan 6 saat sonra tekrarlanmalı.

DPL= +


- Ultrasonoqrafiya;

. Ucuz, noninvaziv, portable

. Peritondaxili solid organ yaralanmalarında-həssaslıq %80-95-spesifiklik %92-99

. Küt abdominal travmalarda daha dəyərli

. Boşluqlu organ yaralanmalarında yardımcı deyil

. Kök və dərialtı emfizemi olanlarda sensitivliyi azdır


- FAST (Focused Assessment with Sonography for the Trauma

patient);

1- Prekardial sahə2- Sağ üst kvadrant3- Sol üst kvadrant4- Pelvis

Tso ve ark. 1992


USM ile peritoniçi sərbəst maye aşkarlanması(Huang ve ark.) ;Lokalizasya Maye qalınlığı Xal

Morison boşluğu >2 cm 2

<2 cm 1

Douglas boşluğu >2 cm 2

<2 cm 1

Perisplenik sahə + 1

Parakolik sahə + 1

Bağırsaklar arası sahə + 2

* 3 və ya daha çox xal periton içində ən az 1000 ml maye olduğunu göstərir.


- Tomografiya (CT);

. Bahalı, mobil olmaması

. Noninvaziv

. Kəllə ve gövdə yaralanmalarını birlikdə dəyərləndirə bilməsi

. Parenximal organların yaralanma derecelerini dəyərləndirə bilməsi

. Retroperitoneal sahəni daha yaxşı dəyərləndirə bilməsi

. Peritoniçi ve ya toxumalaraarası sərbəst havanın varlığını bilməsi


CT ilə peritondaxili sərbəst maye ölçümü (Federle ve ark.) ;

Dərəcə Miqdarı

Bir boşluqda maye Az 100-200 ml

İki veya çox boşluqda mayeOrta 250-500 ml

Bütün boşluqlarda maye Böyük > 500 ml

Perihepatik sahə

Morison cibi

Perisplenik sahə

Sol Parakolik sahə

Pelvis boşluğu

Dəyərləndirilən sahələr


- Angiografi;

. İnvaziv

. Qeyri-operativ müalicə seçilmişsə

. Xüsusilə çanaq sınıqları ilə bağlı qanaxmalarda

. Gelfoam, Ivalon, vs. İlə embolizasiya


- Diagnostik Laparoskopi (DL);

. 1937 Ruddock

. 1980 Berci ve ark. minilaparoskopinin üstünlüklərini göstərdi.

. Diagnostik və müalicəvi ola bilir.


Küt Abdominal Travma(Kentucky Trauma Protocol - 1999)

Cerrahi Abdomen

UltrasonMüşahidə Müşahidə

CT veya Takip

OP

OP

OPCT

Takip

Müşahidə

DPL veya US tekrarı

Takip

Stabil

Stabil

StabilUnstabil

Unstabil

Unstabil

Pozitif

Şübhəli

Pozitif Negatif

Negatif

Evet

Hayır


Torakoabdominal KDAY(Kentucky Trauma Protocol - 1999)

FAST

sərbəst mayesərbəst maye yox

Şübhəli

OP DPL Laparoskopi

> 10.000 < 10.000

OP Takip


Qaraciyər yaralanması

I Hematom Subkapsüler, <%10 yüzeyelYara Kapsüler, <1 cm derinlik

II Hematom Subkapsüler, %10-50 yüzeyel, <10 cm çapYara 1-3 cm derinlik, <10 cm uzunluk

III Hematom Subkapsüler, >%50 yüzeyel veya derin,>10 cm intraparankimal hematom

Yara >3 cm derinlikIV Yara Parankimal %25-75 veya

bir lobda 1-3 segmentV Yara Parankimal >%75 veya

bir lobda >3 segmentVasküler Hepatik venlerde yaralanma

VI Vasküler Hepatik avulsiyon

(AAST Organ Injury Score)


Qaraciyer Yaralanması (Gr III) intra parenximal


Qaraciyer Yaralanması (Gr III) odlu silah giriş


Qaraciyer Yaralanması (Gr III) odlu silah çıxış


Qaraciyer Yaralanması (Gr IV) Küt Travma


Qaraciyer Yaralanması (Gr IV) Küt Travma


Dalaq yaralanması

I Hematom Subkapsüler, <%10 yüzeyelYara Kapsüler, <1 cm derinlik

II Hematom Subkapsüler, %10-50 yüzeyelYara 1-3 cm derinlik

III Hematom Subkapsüler, >%50 yüzeyel veya derin,>5 cm intraparankimal hematom

IV Yara SegmentalVasküler Hilus damar yaralanması

V Vasküler Splenik qopma



Dalaq Yaralanması (Gr II) 32y avto-qəza


Dalaq Yaralanması (Gr II) 32y avto-qəza


Dalak Yaralanması (Gr II) 32y avto-qəza


Odlu silah ile dalaq yaralanması (Gr III)


Dalaq Yaralanması (Gr III) 25y avto-qəza


Dalaq Yaralanması (Gr III) 25y avto-qəza


Dalaq Yaralanması (Gr IV)


Duodenum yaralanması

I Hematom Duodenum bir bölümündə məhdud Yara Parsiyal kəsik

II Hematom Duodenum bir bölümü əhatə edənYara <%50 diametrik

III Yara %50-75 diametrik D2%50-100 diametrikD1, D3, D4

IV Yara >%75 diametrik D2Ampulla ve distal öd yollarını əhatə edən

V Yara Duodenopankreatik kompleksin pozulmasıDuodenumun devaskülarizə olması





Pankreas yaralanması

I Kontuziya Kiçik ve ya Yara Duktal yaralanma yox

II Kontuziya Böyük və yaYara Duktal yaralanma var

III Yara Distal transeksiyon və yaParenximal yaralanma

IV Yara Proksimal transeksiyon və yaAmpulla və duktal yaralanma

V Yara Pankreas başında massiv qopma





Pankreas Yaralanması (Gr III) 17y kişi futbol maçı


PankreatikTranseksiyon

Pankreas Yaralanması (Gr IV) 38y avto-qəza


Pankreas Yaralanması (Gr IV) 38y avto-qəza


Pankreas Yaralanması (Gr IV)Uipple əməliyyatı


Uipple əməliyyatı


Böyrək yaralanması

I Kontuziya Mikroskopik hematuriyaHematom Subkapsular, böyüməyən

II Hematom böyüməyən, retroperitoneal sahədəYara <1 cm parenximal

III Yara >1 cm parenximal,Kollektör sisteme açılmamış

IV Yara Renal korteks boyunca,Kollektör sistem açılmış,

Vasküler Renal arteriya və/veya venada yaralanmaV Vasküler Renal qopma



Diafraqma yaralanması

I KontuziyaII Yara <2 cmIII Yara 2-10 cm IV Yara >10 cm veya

<25 cm2 toxuma defisitiV Yara <25 cm2 toxuma defisiti



Diafraqma yaralanması



Solid organ yaralanmalarında qeyri-operativ müalicəXəstə seçimi;

- Hemodinamik stabillik- CT ile yaralanmanın

derecelendirilmesi- Enterik yaralanmanın olmaması- Kəskin peritoneal əlamətlərın

olmaması- Sürətli qan transfüzyonu ile

hemodinamikanin sabitliyinin qorunması


Hemodinami

Stabil

NonoperatifTedavi

Grade I -III

Unstabil Laparotomi

Nonoperatif ted.kriterler yok

CT

Grade IV - V

Ht düşme

CT tekrarıYaralanma

Stabil

NonoperatifTedavi devam

Yaralanmaartmış

stabil unstabil

Anjiografikembolizasyon

başarısız Laparotomi

Klinik değişikliklerateş, sarılık vs.

CT tekrarı

(Küt hepatik travmada algoritm)


NƏTİCƏ;

- Travma : Sağlam bir insanın qəflətən

rastlaşdığı, ölümlə və ya şikəstliklə

nəticələnən multisistem bir xəstəlikdir.


ABDOMİNAL TRAVMALAR

Documents

ABDOMİNAL TRAVMALAR AzDHTİ-Ümumi cərrahiyyə kafedrası – Ass. T.ƏLİYEV - 2010 -