ÜRƏYİN İŞEMİK XƏSTƏLİYİNƏ ÜRƏYİN İŞEMİK XƏSTƏLİYİNƏ ÜMUMİ BAXIŞÜMUMİ BAXIŞ

t.e.n Dr. Rəşad Mahmudovt.e.n Dr. Rəşad Mahmudov

Mərkəzi Neftçilər XəstəxanasıMərkəzi Neftçilər XəstəxanasıÜrək-Ürək-DDamar amar XXəstəlikləri əstəlikləri MMərkəziərkəzinnin in

rəhbərirəhbəri

Ürəyin İşemik Ürəyin İşemik Xəstəliyi Xəstəliyi

??

Koronar arteriyalarda olan daralmalar miokardın qan Koronar arteriyalarda olan daralmalar miokardın qan təchizatını azaldaraq İnfarkt, Aritmiya və Ürək təchizatını azaldaraq İnfarkt, Aritmiya və Ürək çatışmazlığına səbəb olur. çatışmazlığına səbəb olur.

Bütün səbəbli ölümlər !!! Bütün səbəbli ölümlər !!!

0 5 10 15 20ÖLÜMÖLÜM (mil (milyonyon))

World Health Organization. World Health Organization. The World Health Report 2003: Shaping the Future.The World Health Report 2003: Shaping the Future. 2003 2003

Kardiovaskulyar xəstəliklərKardiovaskulyar xəstəliklər

Bədxassəli şişlərBədxassəli şişlər

TravmaTravma

Respirator Respirator infeksiyainfeksiya

XAAX XAAX and asmaand asma

HIV/AIDSHIV/AIDS

Perinatal Perinatal vəziyyət vəziyyət

Həzm sistemiHəzm sistemi

Diareya Diareya

VərəmVərəm

Uşaq xəstəlikləriUşaq xəstəlikləri

MalMalyariyayariya

DiabDiabetet

Ürəyin İşemik Xəstəliyindən Ölüm !!! Ürəyin İşemik Xəstəliyindən Ölüm !!!

AHA Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommittee. AHA Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommittee. CirculationCirculation. 2006;1-69. 2006;1-69

Hər gün 2500 insanHər gün 2500 insan

Hər 35 saniyədə 1 insan Hər 35 saniyədə 1 insan

Hər 4.6 ölümdən birinin səbəbi Hər 4.6 ölümdən birinin səbəbi

SƏBƏB NƏDİR ?SƏBƏB NƏDİR ?

ATEROSKLEROZ

• Ateroskleroz xolesterinin damar divarına çökməsi nəticəsində yaranır. Zamanla bu proses sürətlənərək damar mənfəzinin ciddi daralmalarına və tam tutulmasına aparıb çıxarır.

video 2

Ürəyin İşemik Xəstəliyinin Ürəyin İşemik Xəstəliyinin risk faktorlarırisk faktorları

DəyişməyənDəyişməyən• YaşYaş• CinsCins• İrqİrq• İrsiyyətİrsiyyət• Lp(a) Lp(a) seviyyəsiseviyyəsi• Hemostatik faktHemostatik faktorlarorlar• Ailəvi dislipidemiyaAiləvi dislipidemiya

DəyişənDəyişən• SiSiqaretqaret• DislipidemiDislipidemiyaya• GlGlükozaükoza intoleransı intoleransı• HiperHipertoniyatoniya• DiyetDiyetaa• AlkoqolAlkoqol• HHipodinamiyaipodinamiya

Risk Faktorlarının yayılmasıRisk Faktorlarının yayılması

19.4 %19.4 %

43.0 %

27.8 %27.8 %

8.9 %8.9 %

4 Risk Fa4 Risk Fakktortoruu (< 1 %)(< 1 %)

Risk Faktoru yoxRisk Faktoru yox

11 Risk Fa Risk Fakktortoruu

2 Risk Fa2 Risk Fakktortoruu

3 Risk Fa3 Risk Fakktortoruu

62.4 %62.4 %

Khot U et al, JAMA 2003;290:898-904Khot U et al, JAMA 2003;290:898-904

RRiskisk F FaktorlarıaktorlarıSSigaretigaretATATDislipidemiyaDislipidemiyaDDiabetiabet

(N = 87,869)(N = 87,869)(N = 87,869)(N = 87,869)

Ürəyin işemik xəstəliyinin təsnifatıÜrəyin işemik xəstəliyinin təsnifatı

1.Qəfləti ürək ölümü1.Qəfləti ürək ölümü2.Stenokardiya2.Stenokardiya-Stabil stenokardiya-Stabil stenokardiya (I-IV funksional sinif)(I-IV funksional sinif)-Qeyri stabil stenokardiya-Qeyri stabil stenokardiya• İlk dəfə yaranan stenokardiyaİlk dəfə yaranan stenokardiya• Proqressivləşən stenokardiyaProqressivləşən stenokardiya• Erkən infarkt və əməliiyat Erkən infarkt və əməliiyat

sonrası stenokardiyasonrası stenokardiya• Spontan stenokardiyaSpontan stenokardiya3. Ağrısız işemiya3. Ağrısız işemiya

4.Mikrovaskular stenokardiya 4.Mikrovaskular stenokardiya (X sindrom)(X sindrom)

5.Miokard İnfarktı5.Miokard İnfarktı• Q dişli İnfarktQ dişli İnfarkt• Q dişsiz İnfarktQ dişsiz İnfarkt6.Postinfarkt kardioskleroz6.Postinfarkt kardioskleroz7.Ürək çatışmazlığı7.Ürək çatışmazlığı8.Aritmiya8.Aritmiya

Kəskin Koronar Sindrom

Kəskin koronar sindrom nədir

?

Kimlər risk altındadır ?

Diaqnostika ?

Müalicə taktikası ?

Kəskin koronar sindrom nədir ?

• Kəskin koronar sindrom bir və ya daha çox koronar arteriyada olan plakların yırtılması zamanı yaranır.

• Amerikada hər il 1000000 (milyon) insan miokard infarktı diaqnozu ilə xəstəxanaya daxil olur. Bunların da yarısı ölümcül olur.

• Ölümlərin çox hissəsi ST elevə miokard infarktlarında olur (STEMI).

• > 900,000 xəstə PTCA olunur

Kimlər risk altındadır ?

• Anamnezdə ÜİX, AH, Diabet olanlar.• Ciddi qan itirmə cərrahi əməliyyat və travma. • Dializdə olan və AV fistulası olan xəstələr (↑

oksigen tələbatı)• O2 saturasionunda azalma (xüsusilə KOAH)• Qızdırma, hipertireodizm, taxiaritmiyalar,

uzunmüddətli hipotenziya,dərmanlar ( xüsusilə kokain).

6 aylıq ölüm

0 1 2 3 4 5 6

5

10

0

15

20

25

Xəstəxanaya qəbuldan 1 ay sonra

Ölü

m /

100

pts

/ a

y

Kəskin MIQeyri stabil stenokardiyaStabil stenokardiya

Duke Cardiovascular Database

N = 21,761; 1985-1992Diaqnoz və xəstəxanaya müraciət

Kəskin miokard infarktı, STEMI/ NSTEMI Diaqnozu

• Aşağıdakılardan ən az ikisi İşemiya

simptomları Diaqnostik EKQ

dəyişikliyi Plazmada

kardial markerlərin artması

ST ElevST Elevasiyasızasiyasız ST ElevST Elevasiyalıasiyalı

Kəskin koronar sindromKəskin koronar sindrom

Qeyri stabil stenokardiyaQeyri stabil stenokardiya NQMINQMI QQdd MI MI

NSTEMINSTEMI

Miokard infarktıMiokard infarktı

Davies MJ Davies MJ Heart 83:361, 2000Heart 83:361, 2000

AlqoritmaAlqoritmaQəbuldaQəbulda

İlkin diaqnozİlkin diaqnoz

EKQEKQ

Biokimyəvi Biokimyəvi MarkerMarker

SonSon diaqnoz diaqnoz

Hamm Lancet 358:1533,2001Hamm Lancet 358:1533,2001

HƏSSAS PLAK

Qeyri stabil stenokardiya STEMI NSTEMI

Damar tamamən tutulmamış

Qeyri spesifik EKQ dəyişikliyi

Normal kardial fermentlər

Tromb yükü yüngül və orta dərəcədə miokard nekrozuna səbəb olacaq qədərdir.

ST depresiya +/- T dişinin inversiyası (EKQ)

Artan kardial fermentlər

Tam trombotik tutulan koronar arteriya

ST elevasiya və ya LBBB

Artan kardial fermentlər

Daha ciddi simptomlar

STEMI klinikası

• Ani başlayan halsızlıq,mədə bulantısı,tərləmə• Döş qəfəsində ağrı.• Huşun itirilməsinə səbəb ola biləcək

aritmiyalar. • Ani başlayan ağciyər ödemi• Ani ölüm (%40)

STEMI –də ağrının xüsusiyyətləri

• Substernal bölgədə• Basıcı, Sıxıcı,ağırlıq hissi • 30 dəqiqədən uzun olur• Çənə, çiyin, hər iki qol ya da epigastrik

bölgəyə yayılır• İstirahat ya da nitratla keçmir• İstirahatda ya da yuxuda ağrı başlayabilir

Ağrının lokalizasiya yerləri

ST Depresiya və ya T dişinin Dinamik dəyişikliyi

ST-Seqment Elevasiyalı MI

Hiss dəstəsi ayaqcığının yeni yaranan blokadası (LBBB)

Kardial Markerlər• Troponin ( T, I)

– Daha çox spesifik və daha çox həssas

– 4-8 saat sonra qalxmağa başlayır

– 10-14 günə qədər qanda yüksək qalır

– Proqnostik əhəmiyyəti də vardır

– Troponin T Aorta, böyrək poly/dermatomiozit və.s. Qalxa bilər

• CK-MB izoferment

– 4-6 saat sonra qalxmağa başlayır və 24 saatda pik səviyyəyə çatır

– 36-48 saata qədər qanda yüksək səviyyədə qalır

– Qayıdan işemiyalarda diaqnostik əhəmiyyəti Troponinə görə yüksəkdir

– Artması Ölüm ilə pozitiv korrelyasiya vardır

– Travma əzələ xəstəliklərində və.s. Yalançı pozitiv ola bilər

Troponinin diaqnostik əhəmiyyəti42

gün

iç

ində

ola

n öl

ümlə

r

831 174 148 134 50 67

%%

%%

%

%

Kəskin koronar sindrom Kəskin koronar sindrom ??

AKS mütləqdirAKS mütləqdirAKS ola bilərAKS ola bilər

KKSKKS Prot Protokokololuu

Xronik stabil Xronik stabil stenokardiyastenokardiya

Non Non Kardiak Kardiak diaqnozdiaqnoz

Medikal müşahidə

Başqa səbəb axtar

12 aparmal12 aparmalıı EKQ EKQ 10 10 dəqdəqBiomarkerlərBiomarkerlər

ASAASA

AntithrombinAntithrombinBeta BlokerBeta Bloker

İlk qarşılaşma İlk qarşılaşma

•Fizik müayinəFizik müayinə•ÜİX olasılığını değerlendirmək (yaş.risk ÜİX olasılığını değerlendirmək (yaş.risk faktor, anamnez)faktor, anamnez)•EKQEKQ

Diaqnoz/risk Diaqnoz/risk değerləndirmə değerləndirmə

•BiokimyaBiokimya•EXOEXO•Risk değerlendirməRisk değerlendirmə•Qanama riskinin değerlendirilməliQanama riskinin değerlendirilməli

İNVAZİV İNVAZİV strategiya strategiya

TəciliTəcili

Erkən (Erkən (<72saat)<72saat)

PlanlPlanlıı ( >72 saat) ( >72 saat)

•QalQalıcı ağrı və ST deyişiklikləriıcı ağrı və ST deyişiklikləri•LV disfunksiyasıLV disfunksiyası•Ciddi aritmiyalarCiddi aritmiyalar

•Troponin seviyyesində artmaTroponin seviyyesində artma•Dinamik ST və T deyişikliyiDinamik ST və T deyişikliyi•İnfarktdan sonra erkən ağrıİnfarktdan sonra erkən ağrı•6 ay içində PTCA6 ay içində PTCA•Daha öncə BYPASSDaha öncə BYPASS•Orta –yüksək GRACE skoruOrta –yüksək GRACE skoru•LV disfunksionLV disfunksion

•Ağrıda yeniləmə olmamasıAğrıda yeniləmə olmaması•LV disfunksion olmamasıLV disfunksion olmaması•Yeni EKQ deyişikliyi yoxYeni EKQ deyişikliyi yox•Troponində artma yoxTroponində artma yox

ST elevasiyasız Kəskin koronar sindrom ST elevasiyasız Kəskin koronar sindrom

> 12> 12saatsaat<< 22saatsaat içində PTCA içində PTCA mümkünmümümkünmü

Primer PTCAPrimer PTCAHəHə yoxyox

ST elevasiyalı Kəskin koronar sindrom ST elevasiyalı Kəskin koronar sindrom

FibrinolizisFibrinolizis

Simptomlara Simptomlara görə görə

reperfuzion reperfuzion qərarıqərarı

3-24 saat sonra angioqrafiya Ehtiyac varsa PTCA

Fibrinolizis Fibrinolizis effektli effektli ??

YoxYox

HəHə

Qurtaran PTCAQurtaran PTCA

Trombolitik müalicəyə mütləq əks Trombolitik müalicəyə mütləq əks göstərişlərgöstərişlər

• Anamnezdə hemorragik insultAnamnezdə hemorragik insult• Son 6 ay içSon 6 ay içəərisindrisindəə işemik insultişemik insult• MərkəziMərkəzi sinir sistemi sinir sistemi zədələnmələrizədələnmələri v və ə ya ya şişlərişişləri• AktiAktiv daxili qanamav daxili qanama • AortAortanınanın dis disseksiyasıseksiyası • YaYaxxın zamanda ın zamanda böyükböyük c cəərrahirrahiyəyə v vəəya travmaya travma• BilinBilinəən n qqanama diatezlanama diatezləəriri

29

30

• ABCDE :

•Morfi

•Oksigen

•Nitrogliserin

•Aspirin ve bloker

Kəskin Koronar Sindromlarda Təcili müalicə