(ฉบบเผยแพร)

รายงานการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนและจตวทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 โดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต

ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน

นางกชพร รตนธนากาญจน

ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนสตรสรเกศ จงหวดศรสะเกษ ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 28

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

ชอเรอง รายงานการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนและจตวทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 โดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลาย สารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน ผรายงาน นางกชพร รตนธนากาญจน ปทศกษา ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การจดการเรยนรโดยใชชดการเรยนเปนวธการจดการเรยนรโดยใชเทคโนโลยสอประสม เพอใหการเรยนรมประสทธภาพยงขน และการเรยนรวทยาศาสตรโดยใชวฏจกรการเรยนร 7 ขน เปนรปแบบการเรยนรทมงเนนใหผ เรยนไดเชอมโยงความรกบกระบวนการและมทกษะส าคญ ในการศกษาคนควาและสามารถสรางองคความรดวยตนเอง การวจยนจงมวตถประสงคเพอ (1) ศกษาประสทธภาพของชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ตามเกณฑ 80/80 (2) ศกษาดชนประสทธผลของชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต (3) เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนกอนเรยนและหลงเรยนของนกเรยนจากการเรยนโดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน (4) ศกษา จตวทยาศาสตรหลงเรยนของนกเรยน จากการเรยนโดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน และ (5) เปรยบเทยบจตวทยาศาสตรกอนเรยนและหลงเรยนของนกเรยนจากการเรยนโดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 หอง 2 โรงเรยนสตรสรเกศ จงหวดศรสะเกษ ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2558 จ านวน 42 คน ซงไดมาโดยวธการสมแบบกลม (Cluster Random Sampling) เครองมอทใชในการวจย ไดแก (1) ชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต จ านวน 8 ชด (2) แผนการจดการเรยนร จ านวน 8 แผน (3) แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน 1 ฉบบ จ านวน 40 ขอ มคาความเชอมน 0.91 คาความยาก 0.47 ถง 0.77 คาอ านาจจ าแนก 0.27 ถง 0.60 และ (4) แบบวดจตวทยาศาสตร 1 ฉบบ จ านวน 20 ขอ มคาความเชอมน 0.98 สถตทใชในการวจย ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบท (t-test) แบบ Dependent Sample

ข

ผลการวจยสรปได ดงน 1. ชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา

ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต ส าหรบนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 มประสทธภาพ 82.62/84.08 ซงสงกวาเกณฑ 80/80

2. ดชนประสทธผลของชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหาร ระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต มคาเทากบ 0.78 ซงหมายถงนกเรยน มความกาวหนาในการเรยนร คดเปนรอยละ 78

3. นกเรยนทเรยนโดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน มผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยน (= 33.14, S.D. = 1.60) สงกวากอนเรยน (= 12.62, S.D. = 2.73) อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจย

4. นกเรยนทเรยนโดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน มจตวทยาศาสตรอยในระดบมาก โดยมคาเฉลย 4.20 หรอคดเปนรอยละ 84

5. นกเรยนทเรยนโดยใชชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ประกอบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน มจตวทยาศาสตรหลงเรยน (= 4.20, S.D. = 0.68) สงกวากอนเรยน (= 3.37, S.D. = 0.72) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจย

ตวอยางชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล

รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 4

ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 4

จดท าโดย นางกชพร รตนธนากาญจน

ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนสตรสรเกศ จงหวดศรสะเกษ ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 28

ชดการเรยน

ชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล

รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 4

ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรยและสงมชวตเซลลเดยว

จดท าโดย นางกชพร รตนธนากาญจน

ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนสตรสรเกศ จงหวดศรสะเกษ

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 28

ค าน า

เอกสารชดการเรยน เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล รายวชา ว31242 สงมชวตและการด ารงชวต กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษา ปท 4 มทงหมด 7 ชด ชดการเรยนเลมนเปนชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว มสวนประกอบในเลม ดงน ตอนท 1 ค าชแจงส าหรบนกเรยน ตอนท 2 ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

การเรยนรโดยใชชดการเรยนเลมน นกเรยนตองใชชดการเรยนเปนสอประกอบการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน โดยมงเนนใหนกเรยนสบเสาะหาความรจนกระทงสามารถเรยนร และสรางองคความรได ทงนนกเรยนตองปฏบตกจกรรมการเรยนรทงรายบคคลและการเรยนรรวมกนเปนกลม ดงนนนกเรยนควรศกษาวธการเรยนโดยใชชดการเรยนเปนสอประกอบการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน และเมอนกเรยนเขาใจดแลวจงปฏบตตามขนตอนการเรยนรทก าหนด ซงจะท าใหนกเรยนประสบผลส าเรจในการเรยนร

ผจดท าหวงวาชดการเรยนเลมนจะกอใหเกดประโยชนแกนกเรยน นกเรยนสามารถเรยนรและประสบผลส าเรจในการเรยนตามศกยภาพของแตละบคคล อกทงยงเปนแนวทางส าหรบผสอน และผสนใจทวไป

กชพร รตนธนากาญจน

ข

สารบญ เรอง หนา

ค าน า ........................................................................................................................................ ก สารบญ ..................................................................................................................................... ข ตอนท 1 ค าชแจงส าหรบนกเรยน .......................................................................................... 1 การประเมนผลกอนเรยน แบบทดสอบกอนเรยน ............................................................................................

4

ตอนท 2 ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว .... 6 บตรค าสง ................................................................................................................ 7 บตรเนอหา .............................................................................................................. 8 บตรกจกรรม ........................................................................................................... 10 บตรค าถาม .............................................................................................................. 11 บตรเฉลยกจกรรม ................................................................................................... 12 บตรเฉลยค าถาม ..................................................................................................... 13 การประเมนผลหลงเรยน แบบทดสอบหลงเรยน .............................................................................................

14

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน .................................................................................... 16 เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน ..................................................................................... 17 บรรณานกรม ............................................................................................................................ 18 ภาคผนวก ................................................................................................................................. 19 แบบบนทกส าหรบนกเรยน ....................................................................................... 20

ตอนท 1 ค าชแจงส าหรบนกเรยน

2

ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

นกเรยนท าความเขาใจเบองตนกอนใชชดการเรยน ดงน

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตาง ๆ ของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต 2. ผลการเรยนร 2.1 ดานความร เมอเรยนจบชดการเรยนท 1 แลว นกเรยนสามารถ 2.1.1 อธบายกระบวนการยอยอาหารของจลนทรยได 2.1.2 อธบายกระบวนการยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยวได 2.1.3 เปรยบเทยบกระบวนการยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยวได 2.2 ดานทกษะและกระบวนการ นกเรยนสามารถใชกระบวนการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร 7 ขน ไดแก (1) ขนตรวจสอบความรเดม (2) ขนเราความสนใจ (3) ขนส ารวจคนหา (4) ขนอธบาย (5) ขนขยายความร (6) ขนประเมนผล (7) ขนน าความรไปใช 2.3 ดานคณลกษณะอนพงประสงค นกเรยนแสดงออกตามคณลกษณะและจตวทยาศาสตร ไดแก ใฝเรยนร ซอสตย มเหตผล มความรอบคอบ และมความรบผดชอบ 3. สาระส าคญ สงมชวตแตละชนดมโครงสรางและกระบวนการยอยอาหารแตกตางกน รามการปลอย เอนไซมออกมายอยอาหารภายนอกเซลล สวนอะมบาและพารามเซยมมการยอยอาหารภายในเซลล 4. กจกรรมการเรยนร นกเรยนปฏบตกจกรรมการเรยนรตามขนตอน ดงน 4.1 นกเรยนแบงกลมแบบคละความสามารถออกเปน 6 กลม กลมละ 7 คน 4.2 นกเรยนท ากจกรรมโดยใชชดการเรยนประกอบการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร ดงน 4.2.1 ขนตรวจสอบความรเดม นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน ตรวจค าตอบ แลวพจารณาวาการประเมนกอนเรยนเปนการประเมนความรเรองอะไร 4.2.2 ขนเราความสนใจ นกเรยนน าหวเรองจากการประเมนกอนเรยน ไดแก การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว แลวน ามาอภปรายกลมเพอเชอมโยงไปสประเดน ทตองศกษาคนควาเพอหาค าตอบ เชน 1) การยอยอาหารของจลนทรยมกระบวนการอยางไร 2) การยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยวมกระบวนการอยางไร

ค าชแจงส าหรบนกเรยน

3

4.2.3 ขนส ารวจคนหา นกเรยนปฏบตกจกรรม ดงน 1) อานบตรค าสง 2) สบคนขอมลจากบตรเนอหา 3) ปฏบตกจกรรมตามทก าหนดในบตรกจกรรม 4.2.4 ขนอธบาย นกเรยนปฏบต ดงน 1) รวมกนสรปผลการปฏบตกจกรรม 2) บนทกความรเพออธบายตามประเดนค าถามในหวขอ 4.2.2 3) รายงานผลการปฏบตกจกรรม 4.2.5 ขนขยายความร นกเรยนยกตวอยางการยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว ชนดอน ๆ 4.2.6 ขนประเมนผล 1) นกเรยนประเมนตนเองวาสามารถตอบค าถามในหวขอ 4.2.2 ไดอยางถกตองหรอไม หรอตองปรบปรงแกไขอยางไรใหเกดความรความเขาใจและสามารถตอบค าถามได 2) นกเรยนตรวจสอบผลการปฏบตกจกรรมจากบตรเฉลยกจกรรม แลวประเมนผลกจกรรมกลมเปรยบเทยบกบเกณฑ 3) นกเรยนตอบค าถามในบตรค าถาม ตรวจค าตอบจากบตรเฉลยค าถาม แลวประเมนผลตนเองเปรยบเทยบกบเกณฑ 4.2.7 ขนน าความรไปใช 1) นกเรยนเสนอแนะการน าความรเกยวกบการยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยวไปใชประโยชนในการด ารงชวต 2) นกเรยนยกตวอยางการน าความรเกยวกบการยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยวไปใชประโยชน 4.3 นกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน และตรวจค าตอบจากเฉลย 5. สอการเรยนร 5.1 ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว กลมละ 1 ชด 5.2 แบบบนทกส าหรบนกเรยน คนละ 1 ชด 5.3 ภาพแสดงการยอยอาหารของจลนทรยและสงมชวตเซลลเดยว (ตดไวทปายนเทศ) 5.4 ภาพแสดงการยอยซโครสของยสต (ตดไวทปายนเทศ) 6. การวดและประเมนผล 6.1 ประเมนกอนเรยน ประเมนจากการท าแบบทดสอบกอนเรยน รวม 10 คะแนน 6.2 ประเมนระหวางเรยน ประเมนจากการท ากจกรรมในใบกจกรรม รวม 10 คะแนน 6.3 ประเมนหลงเรยน ประเมนจากบตรกจกรรมและบตรค าถาม รวม 10 คะแนน หมายเหต การประเมนหลงเรยน นกเรยนตองได 8 คะแนนขนไป จงจะผานเกณฑทก าหนด 7. ก าหนดเวลาเรยน เวลา 2 ชวโมง

4

แบบทดสอบกอนเรยน ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

***********************

ค าชแจง 1. แบบทดสอบกอนเรยนมขอสอบ 10 ขอ เวลา 10 นาท คะแนน 10 คะแนน 2. จงเลอกค าตอบทถกตองทสด แลวเขยน ลงในกระดาษค าตอบ 1. ขอสงเกตในขอใดทเปนหลกฐานยนยนไดวารากนขนมปงเปนอาหาร ก. เนอขนมปงบรเวณทราขนจะมสด า ข. เนอขนมปงบรเวณทราขนจะหดตว ค. เนอขนมปงบรเวณทราขนมกลนเหมนเปรยว ง. เนอขนมปงบรเวณทราขนจะหายไปบางสวน 2. กระบวนการในขอใดทท าใหทราบวาสงมชวตเซลลเดยวบางชนดมการยอยอาหารภายนอกเซลล ก. ราปลอยเอนไซมออกมาจากเซลลเพอยอยแปงแลวจงดดซมสารอาหารทยอยไดไปใช ข. ราดดซมสารอาหารจากขนมปงเขาสเซลลแลวจงใชเอนไซมยอยแปงแลวเพอน าสารอาหารไปใช ค. อะมบาใชซโดโพเดยลอมอาหารไวแลวปลอยเอนไซมออกมายอย จากนนจงดดซมสารอาหาร ทยอยไดไปใช ง. พารามเซยมจะใชซเลยโบกอาหารผานรองปากเขาไปในในฟดแวควโอล จากนนเอนไซม จากไลโซโซมจะยอยอาหารเพอน าไปใช 3. กระบวนการในขอใดทท าใหทราบวาสงมชวตเซลลเดยวบางชนดมการยอยอาหารภายในเซลล ก. ราปลอยเอนไซมออกมาจากเซลลเพอยอยแปงแลวจงดดซมสารอาหารทยอยไดไปใช ข. ราดดซมสารอาหารจากขนมปงเขาสเซลลแลวจงใชเอนไซมยอยแปงแลวเพอน าสารอาหารไปใช ค. อะมบาใชซโดโพเดยลอมอาหารไวแลวปลอยเอนไซมออกมายอย จากนนจงดดซมสารอาหาร ทยอยไดไปใช ง. พารามเซยมจะใชซเลยโบกอาหารผานรองปากเขาไปในในฟดแวควโอล จากนนเอนไซม จากไลโซโซมจะยอยอาหารเพอน าไปใช 4. ขอสงเกตในขอใดทเปนหลกฐานยนยนไดวายสตกนซโครสเปนอาหาร ก. ตรวจสอบพบวามแปงเกดขนในสารละลาย ข. ตรวจสอบพบวามกลโคสเกดขนในสารละลาย ค. ตรวจสอบพบวามซโครสเกดขนในสารละลาย ง. ตรวจสอบพบวาเบเนดกตในสารละลายลดลง

การประเมนกอนเรยน

5

5. สงมชวตในขอใดมกระบวนการยอยอาหารภายนอกเซลล ก. ยสต ข. อะมบา ค. พลานาเรย ง. พารามเซยม 6. สงมชวตในขอใดมกระบวนการยอยอาหารภายในเซลล ก. เหดรา ข. อะมบา ค. พลานาเรย ง. แบคทเรย 7. สงมชวตในขอใดแบบแผนกระบวนการยอยอาหารแตกตางกน ก. ยสตกบรา ข. รากบแบคทเรย ค. อะมบากบแบคทเรย ง. อะมบากบพารามเซยม 8. การด ารงชวตของสงมชวตชนดใดเรยกวาผสลายสารอนทรย ก. ยสต ข. อะมบา ค. พลานาเรย ง. พารามเซยม 9. พารามเซยมใชออรแกเนลลใดในการยอยอาหาร ก. ซเลย ข. ไรโบโซม ค. ไลโซโซม ง. แวควโอล 10. ประโยชนในขอใดเปนการน ากระบวนการสลายสารอนทรยภายนอกเซลลมาใช ก. การใชจลนทรยในการผลตนมสดพาสเจอไรซ ข. การใชแบคทเรยบางชนดในการผลตนมเปรยว ค. การใชโบทลนมทอกซนในการดองหนอไมปบ ง. การใชเชอราก าจดสารอนทรยตามพนหรอฝาผนง

ตอนท 2 ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

7

ค าชแจง ประธานกลมอานขนตอนการปฏบตกจกรรมใหสมาชกทราบ ดงน

สมาชกทกปฏบตตามขนตอน ดงน 1. สบคนขอมลจากบตรเนอหา 2. รวมกนปฏบตกจกรรมในบตรกจกรรม 3. รวมกนสรปผลการปฏบตกจกรรม 4. ตวแทนกลมรายงานผลหนาชนเรยน เมอเสรจกจกรรมหนาชนเรยนแลวปฏบต ดงน 5. ตอบค าถามในบตรค าถาม และตรวจค าตอบ 6. ท าแบบทดสอบหลงเรยน และตรวจค าตอบ

บตรค าสง ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

8

อาหารทสงมชวตน าเขาสรางกายมทงสารอาหารทมโมเลกลขนาดเลก เชน กลโคสและกรดอะมโน ซงเซลลสามารถน าไปใชได ส าหรบสารอาหารทมโมเลกลขนาดใหญ เชน โปรตนคารโบไฮเดรต ลพด รางกายจะตองมกระบวนการท าใหเปนสารโมเลกลเลกกอน จงจะสามาร ถน าไปใชได เรยกกระบวนการนวา การยอยอาหาร ในบทเรยนนนกเรยนจะไดศกษาการยอยอาหารของจลนทรย และการยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว 1. การยอยอาหารของจลนทรย

บตรเนอหา ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

จลนทรยมกระบวนการ ยอยอาหารอยางไร

นกเรยนคงจะเคยสงเกตเหนขนมปง ททงไวนาน ๆ มกจะมเชอราขน ดงภาพท 1.1 และถาปลอยทงไวระยะหนงแปงขนมปงสวนทมราขนจะคอย ๆ หายไป ในขณะทรามปรมาณเพมขนเปนไปไดหรอไมวาราน าแปงขนมปง สวนทหายไปนนไปใชในการเจรญเตบโต

ก.

ข.

ภาพท 1.1 ก. ขนมปงทมาขน ข. ภาพวาดแสดงราทขนบนขนมปง ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร และเทคโนโลย. 2556 : 100

จลนทรยพวกแบคทเรยสวนใหญ เหด รา ยสต จะมกระบวนการสลายสารอนทรยตาง ๆ ทเปนอาหาร โดยปลอยเอนไซมออกมายอยภายนอกเซลลแลวดดซมสารอาหารทยอยเปนโมเลกลขนาดเลกเขาสเซลล การยอยอาหารแบบนเรยกวา การยอยอาหารภายนอกเซลล (extracellular digestion)

9

แบคทเรยบางชนดสามารถสลายสารอนทรยทมโครงสรางซบซอนได แตบางชนดอาจสลาย ไดเฉพาะสารอนทรยทมโมเลกลขนาดเลก และบางชนดไมสามารถสลายสารอนทรยได แตจะดดซม สารอนทรยทมโมเลกลเลกทไดจากการยอยมาแลวเขาไปในเซลล ไดแกพวกทด ารงชวตแบบปรสต 2. การยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว

อะมบาและพาราม เซยม เปนส งม ช วตเซลล เดยวทม การยอยอาหารภายในเซลล (intracellular digestion) แตจะมวธการน าอาหารเขาสเซลลแตกตางกน เชน อะมบามการน าอาหารเขาสเซลลดวยวธฟาโกไซไทซส (phagocytosis) และพโนไซโทซส (pinocytosis) โดยใช เทาเทยม (pseudopodia) ลอมอาหารเขาเซลลแลวยอยอาหารภายในฟดแวควโอล (food vacuole) และสงสารอาหารไปทวเซลล อะมบานบเปนพวกทยงมโครงสรางเกยวกบการยอยอาหารทแนนอน

นกเรยนสงสยหรอไมวาเพราะเหตใดเหด รา และแบคทเรยตางชนดกนจงเจรญไดดในอาหารตางชนดกน

นกเรยนทราบหรอไมวาสงมชวตเซลลเดยวทไมไดด ารงชวตแบบผสลายสารอนทรย จะไดสารอาหารอยางไร ใหนกเรยนปฏบตกจกรรม 1.1 การกนอาหารของพารามเซยม เสรจแลวจงศกษาเนอหาตอไป

พารามเซยมใชซเลยทอยบรเวณรองปาก (oral groove) โดยโบกพดอาหารเขาสเซลล เม ออาหารเ ขาไปอย ในฟดแวคว โอลแล ว ฟดแวควโอลจะไปรวมกบไลโซโซม เอนไซมในไลโซโซมจะยอยอาหาร ใหมขนาดเลกลง และมการล าเลยงสารอาหารทยอยไดทวเซลล สวนกากอาหารในฟดแวควโอลจะถกก าจดออกนอกเซลล โดยฟดแวควโอลจะเคลอนไปใกล ๆ เย อห ม เ ซลล และจะหล ดออกไปด วย ว ธ เอกโซไซโทซส ดงภาพท 1.2

ภาพท 1.2 การยอยอาหารของพารามเซยม ก. ภาพถายจากกลองจลทรรศน ข. ภาพวาด ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร และเทคโนโลย. 2556 : 102

10

ค าชแจง นกเรยนท ากจกรรม แลวบนทกผลลงในแบบบนทกส าหรบนกเรยน (เวลา 1 ชวโมง) กจกรรม 1.1 การยอยอาหารของพารามเซยม จดประสงคของกจกรรม 1. สงเกตการกนอาหารของพารามเซยม 2. อธบายการเปลยนแปลงของอาหารเมอเขาไปในเซลลของพารามเซยม วสดอปกรณ 1. ยสต 2. พารามเซยม 3. สารละลายกลโคสความเขมขน 10% 4. สคองโกเรด 30 มลลกรม 5. เมทลเซลลโลสความเขมขน 0.1% 6. สไลด และกระจกปดไสลด 7. กลองจลทรรศน วธการทดลอง 1. เตรยมยสตทเปนอาหารของพารามเซยม โดยผสมยสต 0.5 กรม ในสารละลายกลโคสความเขมขน 10% เพอใหเหนยสตชดเจนขน เตมสคองโกเรด 30 มลลกรม ทงไว 15 นาท 2. เตรยมสไลดพารามเซยมในเมทลเซลลโลส แลวเตมยสตทเตรยมไวในขอ 1. ปดดวยกระจกปดสไลด 3. ศกษาการกนอาหารของพารามเซยมภายใตกลองจลทรรศน

บตรกจกรรม ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

เซลลของยสตเมอเขาสภายในเซลลของพารามเซยมแลว มการเปลยนแปลงเกดขนหรอไม อยางไร

11

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายกระบวนการยอยอาหารของจลนทรยได 2. อธบายกระบวนการยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยวได 3. เปรยบเทยบกระบวนการยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยวได ค าชแจง ค าถามม 2 ตอน ๆ ละ 5 ขอ (เวลา 10 นาท) ตอนท 1 จงตอบค าถามตอไปน (ขอละ ½ คะแนน)

1. จลนทรยพวกแบคทเรยสวนใหญมกระบวนการยอยอาหารอยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. พารามเซยมมกระบวนการยอยอาหารอยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 3. ราและพารามเซยม มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกนหรอไม อยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 4. อะมบาและพารามเซยม มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกนหรอไม อยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 5. ไลโซโซมในพารามเซยมมหนาทอยางไร ......................................................................................................................................................

ตอนท 2 จงเขยนเครองหมาย หนาขอความทคดวาถก และหนาขอความทคดวาผด (ขอละ ½ คะแนน)

.......... 1. พารามเซยมจะใชไลโซโซมโบกพดอาหารเขาสเซลล

.......... 2. กระบวนการยอยอาหารของเหดและราเกดขนภายนอกเซลล

.......... 3. กระบวนการยอยอาหารของอะมบาและพารามเซยมเกดขนภายในเซลล

.......... 4. แบคทเรยและพารามเซยมมแบบแผนและกระบวนการยอยอาหารเหมอนกน

.......... 5. ตวอยางการน าสงมชวตทมการสลายสารอาหารภายนอกเซลลมาใชประโยชน เชน แบคทเรยทใชท านมเปรยว

บตรค าถาม ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

12

ค าชแจง นกเรยนท ากจกรรม แลวบนทกผลลงในแบบบนทกส าหรบนกเรยน (เวลา 1 ชวโมง) กจกรรม การยอยอาหารของพารามเซยม (คะแนนเตม 5 คะแนน) จดประสงคของกจกรรม 1. สงเกตการกนอาหารของพารามเซยม 2. อธบายการเปลยนแปลงของอาหารเมอเขาไปในเซลลของพารามเซยม บนทกผลการสงเกต ค าถาม เซลลของยสตเมอเขาสภายในเซลลของพารามเซยมแลว มการเปลยนแปลงเกดขนหรอไม อยางไร

มการเปลยนแปลงทเกดขนคอ ฟดแวควโอลทมเซลลยสอยภายในจะมไลโซโซมมาเชอมรวม และเอนไซมในไลโซโซมจะยอยเซลลยสต อภปรายผล ค าถาม พารามเซยมมวธการกนยสตอยางไร

พารามเซยมจะใชซเลยทอยบรเวณรอบ ๆ รองปาก พดโบกเอาเซลลยสตเขาไปในรองปาก ตอจากนนเซลลยสตจะเขาสเซลลพารามเซยมเกดเปนฟดแวควโอล

บตรเฉลยกจกรรม ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

13

ค าชแจง ค าถามม 2 ตอน ๆ ละ 5 ขอ (เวลา 10 นาท) ตอนท 1 จงตอบค าถามตอไปน (ขอละ ½ คะแนน) 1. จลนทรยพวกแบคทเรยสวนใหญมกระบวนการยอยอาหารอยางไร กระบวนการยอยอาหารเกดขนภายนอกเซลล โดยปลอยเอนไซมออกมายอยอาหาร ภายนอกเซลลแลวดดซมสารอาหารทยอยเปนโมเลกลขนาดเลกเขาสเซลล 2. พารามเซยมมกระบวนการยอยอาหารอยางไร กระบวนการยอยอาหารเกดขนภายในเซลล โดยฟดแวควโอลจะไปรวมกบไลโซโซม เอนไซมในไลโซโซมจะยอยอาหารใหมขนาดเลกลง 3. ราและพารามเซยม มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกนหรอไม อยางไร มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกน รามการยอยอาหารเกดขนภายนอกเซลล สวนพารามเซยมมการยอยอาหารเกดขนภายในเซลล 4. อะมบาและพารามเซยม มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกนหรอไม อยางไร มกระบวนการยอยอาหารเหมอนกนคอ การยอยอาหารเกดขนภายในเซลล 5. ไลโซโซมในพารามเซยมมหนาทอยางไร ไลโซโซมมเอนไซมชนดหนงซงมหนาทยอยอาหารใหมขนาดเลกลง

ตอนท 2 จงเขยนเครองหมาย หนาขอความทคดวาถก และหนาขอความทคดวาผด (ขอละ ½ คะแนน)

...... 1. พารามเซยมจะใชไลโซโซมโบกพดอาหารเขาสเซลล

... ... 2. กระบวนการยอยอาหารของเหดและราเกดขนภายนอกเซลล

... ... 3. กระบวนการยอยอาหารของอะมบาและพารามเซยมเกดขนภายในเซลล

...... 4. แบคทเรยและพารามเซยมมแบบแผนและกระบวนการยอยอาหารเหมอนกน

... ... 5. ตวอยางการน าสงมชวตทมการสลายสารอาหารภายนอกเซลลมาใชประโยชน เชน แบคทเรยทใชท านมเปรยว

บตรเฉลยค าถาม ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

เกงจง ท าถกทกขอเลย

14

แบบทดสอบหลงเรยน ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

***********************

ค าชแจง 1. แบบทดสอบหลงเรยนมขอสอบ 10 ขอ เวลา 10 นาท คะแนน 10 คะแนน 2. จงเลอกค าตอบทถกตองทสด แลวเขยน ลงในกระดาษค าตอบ 1. กระบวนการในขอใดทท าใหทราบวาสงมชวตเซลลเดยวบางชนดมการยอยอาหารภายนอกเซลล ก. ราปลอยเอนไซมออกมาจากเซลลเพอยอยแปงแลวจงดดซมสารอาหารทยอยไดไปใช ข. ราดดซมสารอาหารจากขนมปงเขาสเซลลแลวจงใชเอนไซมยอยแปงแลวเพอน าสารอาหารไปใช ค. อะมบาใชซโดโพเดยลอมอาหารไวแลวปลอยเอนไซมออกมายอย จากนนจงดดซมสารอาหาร ทยอยไดไปใช ง. พารามเซยมจะใชซเลยโบกอาหารผานรองปากเขาไปในในฟดแวควโอล จากนนเอนไซม จากไลโซโซมจะยอยอาหารเพอน าไปใช 2. ขอสงเกตในขอใดทเปนหลกฐานยนยนไดวารากนขนมปงเปนอาหาร ก. เนอขนมปงบรเวณทราขนจะมสด า ข. เนอขนมปงบรเวณทราขนจะหดตว ค. เนอขนมปงบรเวณทราขนมกลนเหมนเปรยว ง. เนอขนมปงบรเวณทราขนจะหายไปบางสวน 3. ขอสงเกตในขอใดทเปนหลกฐานยนยนไดวายสตกนซโครสเปนอาหาร ก. ตรวจสอบพบวามแปงเกดขนในสารละลาย ข. ตรวจสอบพบวามกลโคสเกดขนในสารละลาย ค. ตรวจสอบพบวามซโครสเกดขนในสารละลาย ง. ตรวจสอบพบวาเบเนดกตในสารละลายลดลง 4. กระบวนการในขอใดทท าใหทราบวาสงมชวตเซลลเดยวบางชนดมการยอยอาหารภายในเซลล ก. ราปลอยเอนไซมออกมาจากเซลลเพอยอยแปงแลวจงดดซมสารอาหารทยอยไดไปใช ข. ราดดซมสารอาหารจากขนมปงเขาสเซลลแลวจงใชเอนไซมยอยแปงแลวเพอน าสารอาหารไปใช ค. อะมบาใชซโดโพเดยลอมอาหารไวแลวปลอยเอนไซมออกมายอย จากนนจงดดซมสารอาหาร ทยอยไดไปใช ง. พารามเซยมจะใชซเลยโบกอาหารผานรองปากเขาไปในในฟดแวควโอล จากนนเอนไซม จากไลโซโซมจะยอยอาหารเพอน าไปใช

การประเมนหลงเรยน

15

5. สงมชวตในขอใดมกระบวนการยอยอาหารภายในเซลล ก. เหดรา ข. อะมบา ค. พลานาเรย ง. แบคทเรย 6. สงมชวตในขอใดมกระบวนการยอยอาหารภายนอกเซลล ก. ยสต ข. อะมบา ค. พลานาเรย ง. พารามเซยม 7. พารามเซยมใชออรแกเนลลใดในการยอยอาหาร ก. ซเลย ข. ไรโบโซม ค. ไลโซโซม ง. แวควโอล 8. สงมชวตในขอใดแบบแผนกระบวนการยอยอาหารแตกตางกน ก. ยสตกบรา ข. รากบแบคทเรย ค. อะมบากบแบคทเรย ง. อะมบากบพารามเซยม 9. ประโยชนในขอใดเปนการน ากระบวนการสลายสารอนทรยภายนอกเซลลมาใช ก. การใชจลนทรยในการผลตนมสดพาสเจอไรซ ข. การใชแบคทเรยบางชนดในการผลตนมเปรยว ค. การใชโบทลนมทอกซนในการดองหนอไมปบ ง. การใชเชอราก าจดสารอนทรยตามพนหรอฝาผนง 10. การด ารงชวตของสงมชวตชนดใดเรยกวาผสลายสารอนทรย ก. ยสต ข. อะมบา ค. พลานาเรย ง. พารามเซยม

16

ขอ ค าตอบ 1 ง 2 ก 3 ง 4 ข 5 ก 6 ข 7 ค 8 ก 9 ค 10 ข

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

17

ขอ ค าตอบ 1 ก 2 ง 3 ข 4 ง 5 ข 6 ก 7 ค 8 ค 9 ข 10 ก

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน ชดการเรยนท 1

เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

บรรณานกรม

ประสงค หล าสะอาด และจตเกษม หล าสะอาด. คมอสาระการเรยนรพนฐานและเพมเตม กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชววทยา ม.4 เลม 1. กรงเทพฯ : พฒนาศกษา, ม.ป.ป. พงษรตน ด ารงโรจนวฒนา. ชววทยา 1. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : เซนเกจ เลนนง (ประเทศไทย), 2553. มลนธสงเสรมโอลมปกวชาการและพฒนามาตรฐานวทยาศาสตรศกษาในพระอปถมภ สมเดจพระพนางเธอ เจาฟากลยานวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร. ชววทยา สตววทยา 1. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพ, 2552. ศกษาธการ, กระทรวง. หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551. สตรสรเกศ, โรงเรยน. หลกสตรโรงเรยนสตรสรเกศ ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2557 ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. ศรสะเกษ : โรงเรยนสตรสรเกศ, 2557. (อดส าเนา). สมาน แกวไวยทธ. ชววทยา ม.4 เลม 1. กรงเทพฯ : ไฮเอดพบลชชง, ม.ป.ป. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. การจดสาระการเรยนรกลมวทยาศาสตร หลกสตรการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2546. . คการจดการเรยนร กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2551. . คมอคร รายวชาเพมเตม ชววทยา เลม 1 ชนมธยมศกษาปท 4-6 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว, 2553. . หนงสอเรยน รายวชาเพมเตม ชววทยา เลม 1 ชนมธยมศกษาปท 4-6 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว, 2556. ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา. ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : โรงเรยนชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551.

ภาคผนวก

แบบบนทกส าหรบนกเรยน ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

ชอ - สกล ..................................................................... ชนมธยมศกษาปท 4 หอง .......... เลขท ..................

โรงเรยนสตรสรเกศ จงหวดศรสะเกษ ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 28

21

กระดาษค าตอบกอนเรยน ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

............................................

ขอ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนนเตม 10 คะแนน ไดคะแนน ............ คะแนน

ลงชอ .............................................. ผตรวจ

22

บนทกความร

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

23

บนทกกจกรรม ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

-------------------------------- ค าชแจง นกเรยนท ากจกรรม แลวบนทกผลลงในแบบบนทกส าหรบนกเรยน (เวลา 1 ชวโมง) กจกรรม การยอยอาหารของพารามเซยม จดประสงคของกจกรรม 1. สงเกตการกนอาหารของพารามเซยม 2. อธบายการเปลยนแปลงของอาหารเมอเขาไปในเซลลของพารามเซยม บนทกผลการสงเกต ค าถาม เซลลของยสตเมอเขาสภายในเซลลของพารามเซยมแลว มการเปลยนแปลงเกดขนหรอไม อยางไร (คะแนน 2 คะแนน)

............................................................................................................................. ...........................

............................................................................................................................. ...........................

........................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ........................... อภปรายผล ค าถาม พารามเซยมมวธการกนยสตอยางไร (คะแนน 2 คะแนน)

............................................................................................................................. ...........................

........................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ...........................

............................................................................................................................. ........................... หมายเหต 1. เกณฑการใหคะแนน 1.1 ท าการทดลองไดถกตองตามขนตอน ให 1 คะแนน 1.2 บนทกผลการสงเกต และอภปรายผลไดถกตองสมบรณ ใหขอละ 2 คะแนน 2. เกณฑผาน ไดคะแนนตงแต 4 คะแนนขนไป

คะแนนเตม 5 คะแนน ไดคะแนน ............ คะแนน สรปผล (........) ผานเกณฑ (........) ไมผานเกณฑ

ลงชอ ................................................ ผตรวจ

24

บนทกการตอบค าถาม ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

ค าชแจง ค าถามม 2 ตอน ๆ ละ 5 ขอ (เวลา 10 นาท) ตอนท 1 จงตอบค าถามตอไปน (ขอละ ½ คะแนน) 1. จลนทรยพวกแบคทเรยสวนใหญมกระบวนการยอยอาหารอยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. พารามเซยมมกระบวนการยอยอาหารอยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 3. ราและพารามเซยม มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกนหรอไม อยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 4. อะมบาและพารามเซยม มกระบวนการยอยอาหารแตกตางกนหรอไม อยางไร ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 5. ไลโซโซมในพารามเซยมมหนาทอยางไร ......................................................................................................................................................

ตอนท 2 จงเขยนเครองหมาย หนาขอความทคดวาถก และหนาขอความทคดวาผด (ขอละ ½ คะแนน)

.......... 1. พารามเซยมจะใชไลโซโซมโบกพดอาหารเขาสเซลล

.......... 2. กระบวนการยอยอาหารของเหดและราเกดขนภายนอกเซลล

.......... 3. กระบวนการยอยอาหารของอะมบาและพารามเซยมเกดขนภายในเซลล

.......... 4. แบคทเรยและพารามเซยมมแบบแผนและกระบวนการยอยอาหารเหมอนกน

.......... 5. ตวอยางการน าสงมชวตทมการสลายสารอาหารภายนอกเซลลมาใชประโยชน เชน แบคทเรยทใชท านมเปรยว

หมายเหต 1. เกณฑการใหคะแนน ตอบถกใหคะแนนขอละ ½ คะแนน 2. เกณฑผาน ไดคะแนนตงแต 4 คะแนนขนไป

คะแนนเตม 5 คะแนน ไดคะแนน ............ คะแนน สรปผล (........) ผานเกณฑ (........) ไมผานเกณฑ

ลงชอ ................................................ ผตรวจ

25

กระดาษค าตอบหลงเรยน ชดการเรยนท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

............................................

ขอ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนนเตม 10 คะแนน ไดคะแนน ............ คะแนน สรปผล (.........) ผานเกณฑ (.........) ไมผานเกณฑ

ลงชอ .................................................. ผตรวจ