เ ดนทางไปล วงหน า เพ อ ไปดแล จดระบบราษฎรทมาขอพระราชทาน ความชวยเหลอในเรองตางๆ รวมทง ใหแพทยทตามเสดจฯและแพทยอาสา ใหการรกษาราษฎรทเจบปวยตลอดจน คดเลอกราษฎรทควรจะรบเขามาอยใน พระบรมราชนปถมภซงเปนราษฎรทม ความเดอดรอนอยางยงและไมสามารถ ชวยเหลอตนเองได หรอปวยหนกเกน

กวาสถานพยาบาลในทองถนจะใหการรกษาพยาบาลได

ทรงสอนใหประชาชนใชหลกเศรษฐกจพอเพยง

อกเรองหนงทเรานาจะกลาวถงกคอเรองของ“ความพอเพยง” ตามทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมรบสงและพระราชทานหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ใหแกคนไทยไดนำมาใชเปน หลกในการดำรงชวต เพอนำไปสความสขความเจรญอยางมนคงและยงยนนน สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชน นาถ ทรงอ ญเชญมาใช ในการทรงงาน และทรงสอนประชาชน ใหใชหลกการนโดยทประชาชนไมร ตว ท งหล กความพอประมาณ ความม เหตผล การสรางภม ค มกน ตลอดจน การใชความรและคณธรรม

คนทเคยตามเสดจฯ กคงเหนวา เมอพระองคพระราชทานอาชพไปแลว ไมวาจะทำผาไหม จกสาน หรอทำงาน ศลปาชพอะไรกตาม เวลาทพระองค เสดจฯ ไปทรงเยยมในปตอมาบรรดาราษฎรกนำความรท พระราชทานใหทำของมาถวายใหกบ พระองค แตวาพระองคกพระราชทานเงนใหทรงพระปรชาสามารถมากทรงทราบวาควรจะพระราชทาน ใหเทาไหร เปนรอยหรอเปนพน พระองคทรงประมาณราคาตามคณภาพของนน โดยไมไดทรง องกบราคาในทองตลาด หากเขาทำดมากๆกจะพระราชทานเงนใหตามคณคาของชนนนๆ ชาวบานมรายได ท สมเหตสมผลกบงานท ลงทนลงแรงไป และยงทรงหาตลาดใหอ กด วย

๑๘ ๑๙

55-07-003_001-095_W.indd 18 7/20/12 6:31:13 PM

สมาชกศลปาชพส วนใหญจงย ดเป นอาชพ และมกำล งใจทำงานฝม อมาถวายพระองคท กป กอใหเกดงานทมคณคาในการอนรกษศลปวฒนธรรมของไทยมากมาย

ทรงจำเรองราวของประชาชนไดทกเรอง

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงมพระสมองเปนเลศคอทรงจำไดหมด ทกอยาง ปหนงเสดจพระราชดำเนนไปใน แตละภาคเพยงครงเดยวแตทรงจำเรองราว ของประชาชนไดหมด บางรายทรงจำชอ ไดดวยซำ นอกจากน พระองคทรงม พระปรชาสามารถในการสอบถามเรองราว ของประชาชนจนสามารถนำมาวเคราะห เพ อ ให ก า รช วย เหล อ ได อย า งถ ก ว ธ

พระองคทรงสมภาษณและคยกบราษฎรดวยพระองคเองทกคร งทเสดจพระราชดำเนนไปทรง เยยมเยยนพสกนกร

ทรงมงมนทจะชวยเหลอราษฎร

ป ระสบการณ ใ นก า รตาม เ สด จ พระราชดำเน น สมเดจพระนางเจ าฯ พระบรมราชนนาถไปทรงงานในพนทตางๆ ท วประเทศ ท ผมอยากจะถายทอดให ท กคนไดทราบกคอ นอกจากพระองค จะม พระเมตตาแกราษฎรแล ว ทรงต ง พระทยแนวแนเปนอยางยง คนทเคยตามเสดจฯ จะไดเหนจนเจนตา เวลาทรงงานจะประทบ พบเพยบเปนเวลาหลายชวโมง บางครงถงเทยงคน ผมคดวาถาพระองคไมทรงตงพระทยอนเดดเดยว ทจะทรงชวยเหลอราษฎร กคงไมสามารถประทบพบเพยบไดนานถงขนาดนน เปนเรองยากทคน ธรรมดาจะปฏบตได ผมไดประจกษดวยตนเอง เมอคราวทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนแปรพระราชฐานไปยงภพานราชนเวศน ในขณะนนผม ดำรงตำแหนงนายกรฐมนตรใหมๆ ไดมโอกาสตามเสดจพระราชดำเนนดวย สมเดจพระนางเจาฯ

๑๘ ๑๙

55-07-003_001-095_W.indd 19 7/20/12 6:31:17 PM

พระบรมราชนนาถเสดจฯ ลงมาทพระตำหนกใหราษฎรเขาเฝาฯ เพอทรงสมภาษณและใหความ ชวยเหลอพระองคเสดจฯลงมาเชามากจนประมาณ๑๑นาฬกาแลวยงไมไดเสวยพระกระยาหารเชา เลย คณแดง (ทานผหญง สวร เทพาคำ) ซงเปนผทถวายงานใกลชด เปนหวงสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถกไปกราบบงคมทลวา“นาจะทรงหยดพระราชภารกจ และเสวยพระกระยาหารเชา กอน แลวจงคอยทรงงานตอ”พระองคไมรบสงอะไรเลยทรงทำงานตอไปคณแดงกมาบนกบผมวา“คณเปรม ไปกราบบงคมทลใหหนอย” ผมกคลานเขาไปกราบบงคมทลวา“ขาพระพทธเจาดนาฬกาแลว เหนวา เลยเวลาเสวยพระกระยาหารเชามาต งนานแลว ขาพระพทธเจาเหนวานาจะทรงพกเพ อเสวย พระกระยาหาร แลวจงคอยทรงงานตอ”พระองคจงทรงหยดและมหาดเลกกนำพระกระยาหารไปถวาย

หากงานไมเสรจ จะไมทรงหยดพกเลย พระทย จดจ ออย กบงาน ทรงมพระสมาธท ม นคงมาก งานตองเสรจกอน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว กเชนเดยวกนถางานไมเสรจ พระองคจะไมเสดจฯกลบหรอก จะต ๑ ต ๒ ต ๓ ดกกวานน หรอถงเชากทรงงานดวยพระทยเมตตา จนไมสนพระทยทจะเสวย หรอทรงหยดพกพระราชอรยาบถ ดงนน จะไมม งานคางเลย ทรงงานจนเสรจ นนเปนเพราะพระองค

ทรงรกและหวงใยประชาชนยงกวาหวงพระองคเอง

เชญชวนคนไทยทำความด และเปนคนดของชาต

ด งน น จะเ หนได ว าพระบาทสมเ ดจ พระ เ จ า อ ย ห ว แ ล ะสม เ ด จ พ ร ะน า ง เจ า ฯ พระบรมราชนนาถ ทรงมพระมหากรณาธคณ ตอพสกนกรมากมายเหลอคณานบทรงตรากตรำ พระวรกายบกปาฝาดง ขนเขา ลงหวย และแม ในยามคำคน เพ อทรงเขาไปทอดพระเนตร ปญหาและสภาพความเป นอย ของพสกนกร ดวยพระองคเอง และทรงคนควาหาวธชวยเหลอ ใหพวกเขาไดพออยพอกน และมชวตท ด ข น โดยพระราชทานแนวพระราชดำรใหดำเน นโครงการตางๆ ซ งในวนน ไ ดสรางประโยชนส ข แกประชาชนและสรางความมนคงใหกบประเทศชาตมากมายอยางหาทสดมได

๒๐ ๒๑

55-07-003_001-095_W.indd 20 7/20/12 6:31:22 PM

ในโอกาสอนเปนมหามงคลทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงเจรญพระชนมพรรษา๘๐ พรรษา นอกจากการถวายความจงรกภกด ถวายพระพร และสำนกในพระมหากรณาธคณแลวผมขอเตมในเรองของ“การทำความด และเปนคนดของชาตบานเมอง” ผมคดวาเปนสงททงสอง พระองคปรารถนาทจะเหนคนไทยเปนอยางนน ขอใหเปนคนไทยทด เกงหรอไมเกงกไมเปนไรใครเกงมากกได เกงนอยกได แตขอใหเปนคนด ผมขอเชญชวนใหคนไทยทำความด และขอใหคนไทย ทกคนชกชวนกนทำความดเพอประโยชนของประเทศไทยตอไป

การทสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดจดทำหนงสอเฉลม พระเกยรตสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถเลมนนบเปนเรองนายนดอยางยงเปนการถายทอด ใหคนไทย โดยเฉพาะอยางยงเดกและเยาวชนไดเรยนรและเขาใจในพระมหากรณาธคณตอการ พฒนาประเทศดานตางๆ ทมมากมายมหาศาล ซงลวนแลวแตกอใหเกดประโยชนสขตอประเทศ ชาตและประชาชน และหวงวาจะไดรวมกนนอมนำแนวพระราชดำรไปประยกตใชในการดำเนนชวต เพอความเจรญกาวหนาอยางมนคงและยงยน สมดงพระราชประสงคและการทมเททรงงานอยางหนก ของพระองคตลอดมา

๒๐ ๒๑

55-07-003_001-095_W.indd 21 7/20/12 6:31:25 PM

“...ผมถวายงานสมเดจพระบรมราชนนาถ ผมพบวาทรงมพระเมตตา สงและมความอดทนไมยงหยอนไปกวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเลย จะมดคำดกดนเพยงไหน หากงานไมเสรจพระองคไมทรงเลก และจะโปรด ทรงงานดวยพระองคเองเสมอ โดยภาพทอยในความทรงจำของผม ตลอดมาคอ หลงจากทรงตรวจเยยมราษฎรแลว พระองคจะประทบท ศาลาทรงงานหรอเตนททหนวยงานไดจดไว และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประชาชนมาพบ โดยจะทรงสอบถามทกขสขดวยพระองคทละราย... กวาจะทรงเสรจงานประมาณตหนงตสอง สมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชนนาถ กมทรงยอทอแตอยางใด ทรงทำอยางนเปนกจวตร ขบวนเสดจฯ กลบมดคำเหมอนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว...”

บทสมภาษณ ดร.สเมธ ตนตเวชกล

เลขาธการมลนธชยพฒนา และอดตเลขาธการคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

พระผทรงเปนทพงของปวงชนชาวไทย

๒๒ ๒๓

55-07-003_001-095_W.indd 22 7/20/12 6:31:27 PM

ดร.สเมธ ตนตเวชกลกรรมการ และเลขาธการมลนธชยพฒนาประธาน มลนธคนชางสธรรมชาตอดตเลขาธการ คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ สงคมแหงชาต และอดตเลขาธการ คณะกรรมการพเศษเพอประสานงาน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร เปนผถวายงานใกลชดเบองพระยคลบาท สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถมาเปนเวลายาวนาน ไดเลาถงความ

ประทบใจในสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถททรงงานดวยความมมานะและอดทนเพอปดเปา ทกขบำรงสขและสรางรอยยมแกอาณาประชาราษฎรตลอดมากวา๖๐ป

ทานไดกรณาใหคณะผบรหารสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและทมงานจดทำหนงสอเฉลมพระเกยรตเขาพบและเรยนสมภาษณเมอวนจนทรท๑๑มถนายน๒๕๕๕ ณสำนกงานมลนธชยพฒนา

ทรงแบงงานกนทำ เพอพฒนาประเทศและราษฎร

ผมเรมถวายงานพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ รวมทง พระบรมวงศานวงศทกพระองค อยางเปนทางการ ตงแตป ๒๕๒๔ ในฐานะกรรมการและเลขานการ คณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร (กปร.) โดยขณะนนผมยงทำงานในตำแหนงหวหนากองวางแผนเตรยมพรอมดานเศรษฐกจ ทสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการ เศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ดวยและตอมาในฐานะเลขาธการกปร.คนแรก เมอมการจดตง สำนกงานกปร.

ชวงนนสำนกงาน กปร. ถวายงานทกพระองค เนองจากทกพระองคทรงงานพฒนาเพอ ชวยเหลอประชาชนกนหมด โดยจดทมแยกตามเสดจ เราจงตองเตรยมความพรอมตลอดเวลา โดยทกพระองคจะทรงแบงงานกนเชนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนพระราชหฤทยงานดานเกษตร

๒๒ ๒๓

55-07-003_001-095_W.indd 23 7/20/12 6:31:32 PM

งานบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม สวนสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชน นาถ จะทรงแยกขบวนไปทรงเย ยม ราษฏรเพ อทรงซกถามความเปนอยและการ ประกอบอาชพ ตลอดจนทรงรบราษฏรเปน สมาชกศลปาชพ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงสนพระราชหฤทยดานการศกษา สาธารณสข จะแยกกนทรงงานโดยผมถวายงาน ในตำแหน ง เ ลขาธ ก า ร กปร. จนเกษยณอายราชการในป ๒๕๔๒ และปจจบนยงคงถวายงานเปนครงคราวในฐานะเลขาธการ มลนธชยพฒนา

พระราชปณธานอนมงมนทจะบรรเทาทกขพสกนกร

ตลอดระยะเวลาท สม เด จ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไ ด โ ด ย เ ส ด จ พ ร ะบ าทสม เ ด จ พระเจาอยหวไปทรงเยยมราษฎร ในภาคตางๆทำใหทรงทราบวา ราษฎรในชนบทจำนวนมากยากจน ม ร า ย ไ ด ไ ม พอ เ ล ย ง ช พ และ ไม เหนหนทางท จะแก ไขความ เดอดรอนดวยตนเอง ยามเจบไข ไ ม ม แ พ ท ย แ ล ะ ย า ร ก ษ า โ ร ค พระองคจ งม พระราชดำรและ

พระราชปณธานแน วแน ท จะพฒนาชวตความเป นอย ของราษฎรใหดข นดงพระราชดำรส ของพระองคความตอนหนงวา

“...พระเจาอยหวและขาพเจาไมไดพงพอใจกบเพยงแตเยยมเยยนราษฎร หรอ ทำแตสงทเคยทำเปนประเพณเราตองพยายามใหดกวานนเราตองชวยรฐบาลสงเสรมความเปนอยของประชาชนใหดขน...ดงนนการทเพยงแคไปเยยมเยยนราษฎร เพราะ เปนหนาทของประมขของประเทศทจะตองทำตามประเพณนน เปนเรองไรสาระ หาก เราไมสามารถมสวนรวมในการบรรเทาทกขใหประชาชนแลว เราตองถอวาการเปน ประมขประสบความลมเหลว...”

๒๔ ๒๕

55-07-003_001-095_W.indd 24 7/20/12 6:31:36 PM

พระราชดำรสคร งน น แสดงถงพระทย อนมงมนทจะบรรเทาทกขใหแกราษฎร และหาก ทบทวนพระราชกรณยกจทไดทรงบำเพญอยาง จรงจงและตอเนอง จะเหนไดวาราษฎรในชนบท ทวราชอาณาจกรไดรบพระมหากรณาธคณจาก การเสดจฯ ไปทรงเยยมของพระองคนบครงไมถวน รวมถงการพระราชทานโครงการอนเนองมาจาก พระราชดำรมากมาย

ทรงงานดวยความอดทน เพอราษฎรของพระองค

ตลอดเวลากวา๓๐ป ท ผมถวายงานสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรม ราช น น าถ ผมพบว า ทรงมพระเมตตาสง และ มความอดทนไมยงหยอน ไปกวาพระบาทสมเดจ พระเจ าอย ห ว เลยจะ มดค ำด กด นเพ ยงไหน

หากงานไมเสรจพระองคไมทรงเลก และจะโปรดทรงงานดวยพระองคเองเสมอ โดยภาพทอยใน ความทรงจำของผมตลอดมาคอ หลงจากทรงตรวจเยยมราษฎรแลวพระองคจะประทบทศาลา ทรงงานหรอเตนททหนวยงานไดจดไว และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประชาชนมาพบ โดยจะทรง สอบถามทกขสขดวยพระองคทละราย หนงรายใชเวลาประมาณ ๕ - ๑๐ นาท และในแตละวน มมากถงรอยราย กวาจะทรงเสรจงานประมาณตหนงตสอง สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถกมทรงยอทอแตอยางใด ทรงทำอยางนเปนกจวตร ขบวนเสดจฯ กลบมดคำเหมอนพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว นอกจากน พระองคจะทรงงานกบประชาชนอยางใกลชด โดยทรงมอบงานใหชาวบานทำ พร อมก บทรงร บและตรวจด ง านท กช นด ว ยพระองค เ อ ง เช น สมาช กศ ลปาช พ เม อ ทอผาเสรจแลวนำมาถวาย จะทรงตรวจผาทอนนๆ ดวยพระองคเองอยางละเอยด พรอมทง พระราชทานทนทรพยใหทำงานช นตอไป ทรงพถพถนทกข นตอนของงาน โดยทรงกำหนดส กำหนดลายทกชน พวกเราซงนงรอชาวบานสงงาน บางครงตองไปชวยนบเงนใสซองใหชาวบานตาม จำนวนทพระองคพระราชทานตามมลคาของทชาวบานนำมาถวาย ซงพระองคทรงประเมนใหมากกวา ปกตเพอเปนการชวยเหลอชาวบาน

๒๔ ๒๕

55-07-003_001-095_W.indd 25 7/20/12 6:31:40 PM

ทรงเปนแบบอยางของครทด... เปนนกการศกษาทมพระปรชาญาณ

ส ำ ห ร บ พ ร ะ ร า ช จ ร ย ว ต ร ข อ ง สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถท ผ มป ร ะท บ ใจน น เ ก ด จ า กปร ะก า ร แรก พระองค ทรง เปนคร ท ด ทรงม พระอ ปน ส ย ร ก ก า รอ า นหน ง ส อ ม าก ซ ง ไ ด ถ า ย ท อ ด ม า ย ง พ ร ะ ร า ช โ อ ร ส พระ ร าช ธ ด าท กพ ร ะอ งค น อกจ าก จะโปรดการอ านแล วย ง โปรดการเป น คร ดวย สมเดจพระเทพรตนราชส ดาฯ สยามบรมราชก ม า ร ไ ด ท ร ง เ ล า ไว ใ น

พระราชนพนธ เรอง “สมเดจแมกบการศกษา” วา สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ โปรดการเปนครมาตงแตทรงพระเยาว โดยทรงเลนเปนครและนกเรยนกบเดกทบาน ทรงมวธการสอน ทสนก เดกๆ ในบานจงชอบเป นลกศษย ของ พระองค เมอพระราชโอรสและพระราชธดายงทรงพระเยาวทรงสอนใหพบกระดาษ เขยนรปและทำ การฝมอตางๆ นอกจากนกอนเขาบรรทมทรงอานหนงสอหรอทรงเลานทานพระราชทาน และทรงซอ หนงสอพระราชทานดวย ซงมทงวรรณคด ภาษา องกฤษประวตศาสตรวฒนธรรมพทธศาสนาฯลฯ

เม อหลายสบปมาแลว ขณะทเสดจแปร พระราชฐานไปประทบแรมทวงไกลกงวล อำเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ หลงจากเสดจฯ ทรงเยยมราษฎรแลวทรงใชศาลารมหาดปราณบรประทบสอนหนงสอราษฎรดวยพระองคเองโดยทรง ทำหนาทเปนครใหญและขาราชบรพารทตามเสดจเปนครนอยชวยสอนหนงสอทรงวางแผนการศกษาอยาง มระบบโดยจดครสอนเปนกลมๆตามความรพนฐานของผเรยนและพระราชทานหนงสอเรยนใหซงมทง หนงสอเรยนตามระดบชนหนงสออานประกอบและหนงสอความรทวไปสำหรบเดกโตเชนนทานพนบานนทานชาดกและประวตศาสตร

วธการสอนของพระองคนอกจากจะมงใหเดกอานออกเขยนไดแลว ยงทรงแทรกความร ทางพทธศาสนา จรยธรรม สขภาพอนามย และความรกชาตรกแผนดนเกด นบเปนแบบอยางทด

๒๖ ๒๗

55-07-003_001-095_W.indd 26 7/20/12 6:31:44 PM

ของคร เพราะนอกจากจะทรงสอนวชาการแลวยงทรงอบรมใหเปนคนดดวย

ประการท สอง ทรงเปนนกการศกษา สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถมไดทรง ศกษาดานการศกษาโดยตรง แตพระราชดำร ทพระราชทานในเร องการศกษานน ไมวาจะ เก ยวกบนกเรยนในพระบรมราชานเคราะห โครงการศลปาชพ หรอศาลารวมใจทพระราชทาน เมอป๒๕๑๙ซงเปนแหลงเรยนรทไดพระราชทาน ใหชาวบานรวมถงหนงสอตางๆซงสามารถศกษา

หาความร ไดดวยตนเอง รวมทงเปนทพบปะแลกเปลยนความร ความคด อนเปนโครงการท สอดคลองกบปรชญาการศกษาวา การศกษาคอการเรยนรตลอดชวตและสามารถเรยนรไดดวยตนเอง ไมเฉพาะแตในโรงเรยนเทานน เหลานลวนแสดงถงพระวสยทศนอนกวางไกลและพระปรชาญาณ ดานการจดการศกษาของพระองค

ทรงมพระเมตตาแผไพศาล แมพสกนกรกลมเลกๆ ทอยหางไกล

ภายหลงเหตการณสนามเมอป ๒๕๔๗ มลนธชยพฒนา ไดสำรวจความเสยหายในพนทจงหวดตางๆ พบวาทเกาะยาว จงหวดสตลเปนเกาะเลกๆในทะเลอนดามนพรมแดนทางทะเล ตดกบประเทศมาเลเซยแมจะไมไดถกคลนยกษโหมกระหนำ โดยตรง แต เกดความเส ยหายไม น อย โดย “โรงเร ยน บานเกาะยาว” ซงเปนโรงเรยนระดบประถมมนกเรยน๗๐คน และคร ๖ คน ตวโรงเรยนทรดโทรมมาก สหลดลอกเกอบหมด พนไมผพง นกเรยนตองนงเรยนทระเบยง และจากประสบการณ ของมลน ธฯ ท เคยซอมแซมและสรางโรงเรยนบนเกาะใน จงหวดเดยวกนทไดรบผลกระทบเชนกนจงทราบวาการซอมแซม ตองมคาขนยายสงของและวสดอปกรณตางๆ ลงเรอไปยงเกาะซงทำใหคาใชจายสงมาก

ดวยพระมหากรณาธคณเปนลนพนเมอสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถทรงทราบพระองคทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

๒๖ ๒๗

55-07-003_001-095_W.indd 27 7/20/12 6:31:51 PM

พระราชทานเงนแกมลนธชยพฒนา จำนวน ๑๓,๕๘๔,๑๑๖.๒๘ บาท ซ งมผท ลเกลาฯ ถวาย และมพระราชเสาวนยใหใชในการสรางและซอมแซมโรงเรยนดงกลาว นบเปนความโชคดและ เปนบญของชาวมสลม๗๐๐คนบนเกาะยาวททรงพระเมตตาและทรงหวงใยในความทกขยากเดอดรอนของราษฎรทกหมเหลา ซงแมจะเปนเพยงโรงเรยนเลกๆ หางไกลถงรมขอบประเทศกไมทรงทอดทง

ทกวนนโรงเรยนบานเกาะยาวไดรบการซอมแซมให คนสภาพและมความสวยงามยงข นจากเกาะทมดมด ในยามคำคนเนองจากไมมไฟฟา กไดรบความชวยเหลอ จากการไฟฟาสวนภมภาคมาตดตงระบบไฟฟาชวยให ชมชนทอยกนมาหลายชวคนไดสขสบายขน รวมทง ไดรวมสนบสนนการศกษาโดยจดซ อคอมพวเตอร และชดโตะเกาอเพอใหเพยงพอสำหรบนกเรยนซ ง ชวยใหเดกทกคนไดรบโอกาสทางการศกษาเชนเดยว กบนกเรยนบนแผนดนใหญ ดวยพระเมตตาททรงม แกเหลาพสกนกรครงน เปนท ซาบซงและประทบ อยในความทรงจำของชาวบานเกาะยาวมรลม

คนชางสธรรมชาต... อนรกษสตวปาหายาก ไมใหสญพนธ

นอกจากสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ จะทรงชวยเหลอพสกนกรชาวไทยทกหมเหลาแลว พระองคทรงมพระเมตตาตอสตวทงปวง โดยเหน ไดจากทรงมพระราชดำรเกยวกบการฟนฟอนรกษทรพยากรธรรมชาตทงปาไมพนธพชและสตวตางๆมากมาย

“โครงการค นช างส ธรรมชาต” เปนหนงในหลายๆ โครงการทมพระราชดำรขนดวย ทรงหวงใยถงวถชวตของชางปาทถกนำมาเลยงและใชเปนเครองมอหากนอยในเมอง ซงผดธรรมชาต ของชาง อนเปนสาเหตของการสญพนธสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงพระราชทาน พระราชดำรแกไขปญหาดงกลาว โดยเฉพาะปญหาการใชชางลกลอบลากไมผดกฎหมายและ ปญหาชางเรรอน โครงการคนชางสธรรมชาตในพระราชดำรของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถจงกอตงขนในป๒๕๔๐เพอสนองพระราชปณธานในการอนรกษสตวปาหายากและใกลสญพนธของโลก รวมทงชวยแกปญหาชางเลยงดงกลาวตลอดจนชวยฟนฟประชากรชางไทย

๒๘ ๒๙

55-07-003_001-095_W.indd 28 7/20/12 6:31:57 PM

ต อ ม า ใ น ป ๒ ๕๔๕สมเดจพระนางเจาฯพระบรม ราชนนาถพระราชทานพระราชา นญาตใหจดต ง “มลนธคนชาง สธรรมชาต” ทำหนาทสนบสนน แ ล ะ ด แ ล โ ค ร ง ก า ร ค น ช า ง สธรรมชาตตอไปในระยะยาว ซงไดจดประกายใหหนวยงานตางๆ ไดเขามามสวนรวมใน การปองกนไมใหชางสญพนธ อ า ท ร ฐ บ า ล เ ข ม ง ว ด ก บการลกลอบตดไม ทำลายปา โดยยกเล กส มปทานปาไม ท ทำข นในป ๒๕๓๓-๒๕๓๔ และได ประกาศใหงานชกลากไมในปาเปนอาชพผดกฎหมายรวมทงไดรบการสนบสนนจากกองทนสตวปาโลก สากลหรอTheWorldWideFundforNature(WWF)ซงมเจาฟาชายฟลลปสดยคแหงเอดนเบอระ พระราชสวามในสมเดจพระนางเจาเอลซาเบธท๒แหงองกฤษเปนองคประธานโดยพระองคทรงใหการ สนบสนนงบประมาณจำนวนหนงเพ อใชในการจดตงมลนธและดำเนนโครงการ อกทงยงไดรบ ความสนใจและความรวมมอจากนานาชาตและบคคลสำคญในระดบชาตอยางตอเนองมาโดยตลอด

ขณะนม ลน ธคนชางส ธรรมชาตปล อยชางส ป าแล ว จำนวน๘๔ เชอก นอกเหนอจากทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงปลอยไปกอนหนานกวา๑๐เชอก โดยมลนธฯ ไดตดตามผลดวย ซ งพบวามลมตายบาง เนองจากแกมากและหมดอายขย สวนทยงมชวตอย สามารถอยในปาไดอยางปกตสขและสขภาพสมบรณ เนองจากไดกนอาหารไมเฉพาะแคกลวยออย แตได

กนเปลอกไมและเถาวลยตางๆ ผสมผสานกนซงชวยใหรางกายแขงแรง จงพสจนใหเหนวา“ชางเลยง กคอชางปา” จงไมควรนำมาเลยงอยในเมอง เพราะชางเปนสตวเพยงชนดเดยวทมนษยไมสามารถ เขาไปคดเลอกและปรบปรงสายพนธไดเหมอนสตวเลยงชนดอนๆ และจากการดำเนนงานทประสบ ผลสำเรจอยางดยง โดยสามารถฟนฟชางและนำคนสปาถนกำเนดและมชวตรอด เราจงดำเนนเรอง ขอขนทะเบยนใหวนท ๑๒ สงหาคม ซ งเปนวนคลายวนพระราชสมภพของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถเปน“วนชางโลก” เพอเฉลมพระเกยรตและเทดทนพระเกยรตคณของพระองค

๒๘ ๒๙

55-07-003_001-095_W.indd 29 7/20/12 6:31:59 PM

พระราชกรณยกจอนหลากหลายเพอปวงประชาสขศานต

ตลอดระยะเวลาแหงการ ดำรงพระราชอสรยยศ“พระราชน” จนถง“สมเดจพระบรมราชนนาถ” ไดทรงปฏบ ตภารกจน อยใหญ นานปการทงในฐานะ“พระผทรง เปนทพงของปวงชนชาวไทย”และ ในฐานะ“คบญคพระราชหฤทย” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงชวยแบงเบาพระราชภารกจใน การบำบดทกขบำรงสขแกอาณา ประชาราษฎรทงโดยเสดจพระบาท สมเดจพระเจาอยหว และเสดจพระราชดำเนนเปนการสวนพระองคเอง ไปทรงเยยมราษฎรในชนบท ทวทกภมภาค แมตรากตรำพระวรกาย เนองจากการคมนาคมในสมยนนยงไมสะดวกสบายเหมอนใน

ปจจบนกมไดทรงยอทอ

พระราชกรณ ยก จ ในสมเ ดจพระนาง เจ าฯพระบรมราชนนาถ มกวางขวางครอบคลมหลากหลาย สาขา นบไดวาเปนบญของชาตและประชาชนชาวไทย ท ม ส ม เ ด จพ ระบรมร าช น น า ถ ผ ท ร งพ ระคณ อนประเสรฐ นอกจากทรงพระสรโฉมแลว ยงทรง พระปรชาเชยวชาญในกจการตางๆ ซงเปนทประจกษ แกปวงชนชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยทรงยดมน ในพระบวรพระพทธศาสนาพระคณธรรมพระปญญาคณ และพระเมตตากรณาคณ ซงทรงดำรงไวมนคงตลอดมา เปนปจจยสงเสรมใหพระเกยรตคณขจายขจรทงใน ประเทศและนานาประเทศทวโลก อาจกลาวไดวา สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถของ

ชาตไทย เปนพระบรมราชนท ทรงไดรบการสรรเสรญพระเกยรตคณจากนานาประเทศอยาง กวางขวางยงกวาพระบรมราชนพระองคอนใดในโลก

๓๐ ๓๑

55-07-003_001-095_W.indd 30 7/20/12 6:32:03 PM

ชาวไทยอยไดอยางรมเยนเปนสขดวยพระมหากรณาธคณ

เนองในวโรกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษาของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถมาบรรจบในวนท๑๒สงหาคม๒๕๕๕นผมในฐานะตวแทนของมลนธชยพฒนา และเปนประชาชนคนไทยคนหนง ทร สกซาบซ งและสำนกในพระมหากรณาธคณ อกทงมความ ปลมปตปราโมทยดวยสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงเจรญพระชนมพรรษา๘๐พรรษาถอเปนมงคลยงแกประเทศชาตและปวงชนชาวไทย พรอมทงแสดงความสำนกในพระมหากรณาธคณ ททรงพระวรยะอตสาหะ ประกอบพระราชกรณยกจนานปการ เพอประโยชนสขแหงมหาชน ชาวสยาม ทงยงทรงเอออาทรในทกขสขของปวงชนชาวไทย ตลอดจนประชาชนในประเทศเพอนบาน ทประสบปญหาชวยใหประชาชนชาวไทยและประเทศไทยดำรงอยไดอยางรมเยนเปนสข แมวา จะมเหตการณรายแรงเพยงใดกสามารถขจดปดเปาใหคลคลายลงได

จงขอถวายพระพรชยมงคล ขออำนาจแหงคณพระศรรตนตรย สรรพสงศกด ส ทธ และ เทพไททกพมานสถาน รวมทงพระมหากศลททรงบำเพญเปนเอกอดลย โปรดอภบาลบำรงพระบาท สมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ใหทรงพระเจรญสมบรณดวย พระพลานามย ทรงพระเกษมสขทกสมย มพระราชประสงคจำนงหมายสงใด ขอจงสมฤทธ ดงพระราชหฤทยปรารถนา ทรงแผพระบรมเดชานภาพและพระบญญาบารมค มเศยรเกลา เหลาพสกนกรตราบนรนดรกาล

๓๐ ๓๑

55-07-003_001-095_W.indd 31 7/20/12 6:32:06 PM

“...หลกการทรงงานหรอพระราชจรยวตรของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ สำหรบผมเปนทประจกษชดวาพระองคทรงเปน แมของแผนดนอยางแทจรง โดยทรงงานดวยความร ส กเหมอน “แมทหวงใยลก”... พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรสวา “ความท กขของประชาชนไม ม วนหย ด” ซ งผมประท บใจมาก สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ กเชนเดยวกน พระองค ทรงงานทกวนเพอพสกนกร ไมทรงเคยมวนหยด และทรงเปนผนำ ทชวยแกไขปญหาของราษฎรสำเรจไดอยางดยง...”

บทสมภาษณ ดร.จราย อศรางกร ณ อยธยา

รองเลขาธการพระราชวง

และผอำนวยการสำนกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

ทรงงานชวยเหลอปวงประชาอยางไมมวนหยด...

ประดจแมหวงใยลก

๓๒ ๓๓

55-07-003_001-095_W.indd 32 7/20/12 6:32:13 PM

ดร.จราย อศรางกร ณ อยธยา รองเลขาธการพระราชวง ผอำนวยการสำนกงานทรพยสน สวนพระมหากษตรย และเหรญญก มลนธสงเสรมศลปาชพ ในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรม ราชนนาถ อกทงดำรงตำแหนงผบรหารทสำคญในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรอกหลายโครงการ ไดกล าวถงความประท บใจในหล กการทรงงานของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทชวยบรรเทาความทกข พฒนาอาชพสรางรายได สรางประโยชนสขใหกบคนไทยทวประเทศ ดงแมทพงใหความรก ความเอออาทร และความชวยเหลอแกลกเมอยามเดอดรอน ทงน ทานไดกรณาใหคณะผบรหารสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และคณะทำงานจดทำหนงสอเฉลมพระเกยรต “สมเดจพระบรมราชนนาถนกพฒนา เพอปวงประชา สขศานต” เขาพบและเรยนสมภาษณเมอวนจนทรท ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๕๕ ณ สำนกงานทรพยสน สวนพระมหากษตรย ดงน

ทรงงานดวยความรสกเหมอน “แมทหวงใยลก”

ผมไดมโอกาสถวายงานใกลชด เบองพระยคลบาทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ตงแตป ๒๕๓๐ ในฐานะ รองเลขาธการพระราชวง ซงเปนตำแหนงขาราชการพลเรอนในพระองค โดยถวาย งานตามกรอบงานของรองเลขาธการ พระราชวง รวมทงไดทรงพระกรณา โปรดเกลาฯ ใหเปนเหรญญก ดแลเรอง การเงนของมลนธสงเสรมศลปาชพในสมเดจ พระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ

หลกการทรงงานหรอพระราชจรยวตรของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ สำหรบผม เปนทประจกษชดวาพระองคทรงเปนแมของแผนดนอยางแทจรง โดยทรงงานดวยความรสกเหมอน “แมทหวงใยลก” พระองครบสงวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวคอ “พอของแผนดน” ซงพสกนกร ชาวไทยและทวโลกตางสดดการทรงงานอยางหนกของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยมสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถทรงงานเคยงขางอยเสมอ

ผมคดวาคนสวนใหญเขาใจดวาความรสกของแมทหวงใยลกนนเปนอยางไร และนาประทบใจ อยางไร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกบสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ คอ “พอ” กบ “แม” ของพสกนกรชาวไทย ดงนน ทงสองพระองคจงทรงพระวรยะอตสาหะชวยเหลอเหลาพสกนกรของ พระองค เหมอนพอและแมทหวงใย เอออาทร และคอยชวยลกๆ อยเสมอ

๓๓

55-07-003_001-095_new23_2p.indd 33 7/23/12 7:31:02 PM

ทรงงานอยางเกอกลกน เพอความสขของปวงประชา

การทรงงานของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถนน ทรงพระเมตตา และทรงมงมนในการชวยเหลอพสกนกรของพระองคโดยทรงแบงแยกพระราชกจ คอนขางชดเจนกลาวคอพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงสนพระราชหฤทยให ความชวยเหลอราษฎรในการแกไขปญหา ท เก ยวกบการประกอบอาช พหลก คอการเกษตรกรรม และนำ ซงเปน ปจจยสำคญตอการทำการเกษตรและ

การดำรงชวตดงทไดเคยรบสงวา“นำคอชวต”

สวนสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงสนพระราชหฤทยใหความชวยเหลอ เร องครอบครว การศกษา สาธารณสข อาชพเสรม และอาจมส วนเหลอมกนอยบ าง เชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนพระราช หฤทยเรองนำและสงแวดลอมสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ กทรงสนพระราชหฤทย เร องการนำนำมาใชประโยชน สวนเร องปา ทงสองพระองคทรงสนพระราชหฤทยในการ อนรกษและฟ นฟปาเชนเดยวกน โดยสมเดจ พระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงสนพระราช หฤทยเรองการบรหารจดการใหคนอยรวมกบปา อยางเกอกลกน ในชวงหลงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ไปทรงงานในตางจงหวดนอยลง ดงนน เม อสมเด จพระนางเจ าฯ พระบรมราชน นาถ เสดจฯ ไปทรงงานและเย ยมเยยนราษฎร ในตางจงหวด กจะถวายรายงานใหพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทราบ ซงพระองคกจะพระราชทาน แนวพระราชดำรในการชวยเหลอราษฎร ซงทางสำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงาน โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สำนกงาน กปร.) คงทราบด เพราะทำหนาทรวมเรองทงหมด ถวายรายงานตอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

๓๔

55-07-003_001-095_new21_W.indd 34 7/21/12 10:24:06 AM

ทรงงานทกวน เพราะความทกขของพสกนกรไมมวนหยด

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชนนาถทรงตระหนกและใหความสำคญ อยางยงตอพระปฐมบรมราชโองการ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คอ“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอ ประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” พระองคจงทรงงานหนกดวยพระวรยะ อตสาหะเคยงคพระบาทสมเดจพระเจา อยหวมาโดยตลอด ดงคำบอกเลาของดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธ ชยพฒนา ผ ถวายงานใกล ชด เบ อ ง พระยคลบาททานหนงเลาวา ดร.สเมธ ไปเขาเฝาฯ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในวนเสาร และกราบบงคมทลวา “วนจนทรขาพระพทธเจาจะไปเรงดำเนนงานตามทพระองครบสง” พระบาท สมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรสวา“ความทกขของประชาชนไมมวนหยด” ซงผมประทบใจมากสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ กเชนเดยวกน พระองคทรงงานทกวนเพอพสกนกร

ไมทรงเคยมวนหยด ทรงมงมนทจะชวย แกไขปญหาความทกขยากของประชาชน และทรงเปนผนำทชวยแกไขปญหาของ ราษฎรสำเรจไดอยางดยง ทงในระยะสน ระยะกลางและระยะยาวเพอใหเกดความ ยงยน โดยการแกปญหาในระยะสนเพ อ บรร เทาความ เ ดอด รอน เฉพาะหน า จากนนจะตองแกไขปญหาในระยะกลาง และระยะยาวเพ อใหประชาชนสามารถ

ชวยเหลอและพงพาตนเองได ซงเปนเรองททรงทำรวมกบภาคราชการทมหนาทและภารกจในการ สนองพระราชดำร โดยหากภาคเอกชนหรอประชาชนทวไปไดเขามารวมถวายความรวมมอตางๆ จะยงมโอกาสชวยใหการแกไขปญหาบรรลผลตามพระราชประสงคไดอยางมประสทธภาพยงขน

องคกรท สน บสน นและอย เบ องหล งความสำเรจน คอ ม ลน ธส งเสรมศลปาชพฯ และ กองราชเลขานการในพระองคฯทชวยสนบสนนใหการทรงงานของพระองคมความตอเนองประสบความ สำเรจ และสามารถทรงงานเพอชวยบำบดทกข บำรงสขใหพสกนกรชาวไทยทกวนมาตลอดเปนระยะ เวลายาวนานกวา๖๐ป

๓๔ ๓๕

55-07-003_001-095_W.indd 35 7/20/12 6:32:23 PM

ศลปาชพ... ผลจากความมงมนทมเทของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

ม ลน ธท สม เด จพระนาง เจ าฯพระบรมราชนนาถ ทรงทมเททส ดกคอมลนธสงเสรมศลปาชพฯ เงนทหนวยงาน ตางๆ เชน ภาครฐ เอกชน และประชาชน ทลเกลาฯ ถวายจะทรงใหนำเขาไปเปน ราย รบของม ลน ธ ส ง เส รมศลปาชพฯ ซ งเปนงานทพระองคทรงมความมงม น ทจะชวยเหลอราษฎรใหมอาชพ มรายไดมคณภาพชวตทดขน และดวยบทบาทของ เหรญญกมลนธสงเสรมศลปาชพฯ ทตอง

ดแลเรองการใชจายของมลนธฯซงผมดำเนนงานดวยความระมดระวงเปนอยางยงเพอใหถกตองภายใตกรอบของกฎหมายและตรงตามพระราโชบายอนนำไปสประโยชนสขของประชาชนเปนทตง

ในปจจบน ผมและทานผหญงจรงจตต ทขะระ รองราชเลขานการในพระองคสมเดจ พระบรมราชนนาถ จงมการวางแผนการใชจาย เงนของมลนธศลปาชพฯทงในระยะสนวนตอวน จนถงระยะยาว เพ อควบคมและกำกบใหการ ดำเนนงานของมลนธศลปาชพฯ เปนไปโดย เรยบรอย ดวยสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชน นาถทรงทมเทมาก หากจะมพระราช ดำรใหดำเนนการเร องใดจะมรบสงใหม ลนธ ศลปาชพฯเปนผดำเนนการเสมอ

จดเรมตนของ“ศลปาชพ” ตามแนวพระราชดำร เกดจากการทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชนนาถ เสดจฯ ไปทรงเยยมผประสบภยนำทวมในภาคอสาน ซงเปนททราบกนวาในภาคอสานนน มประชาชนยากจนเปนจำนวนมาก แตตองประสบปญหาภยธรรมชาตอยเสมอ เชน หากเกดนำทวม นำจะมาแรงและมาอยางฉบพลน หลงจากนำลดกจะกลบกลายเปนแลง พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงทรงใหความสำคญกบการแกไขปญหาเร องนำและการเกษตรใหแกประชาชนโดยตลอดมา จงทรงขอใหสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงมบทบาทในการชวยใหชาวบาน

๓๖ ๓๗

55-07-003_001-095_W.indd 36 7/20/12 6:32:29 PM

มอาชพเสรม พระองคจงทรงเรมดวยการสงเสรม การทอผา ดวยทอดพระเนตรเหนชาวบานทมารบ เสดจสวมผาไหมทมลวดลายสวยงาม ทรงเหนวาโดย พนฐานแลวชาวบานมภมปญญาและมฝมอ จงไดม พระราชดำรเรองศลปาชพขนมา

เมอทรงสงเสรมศลปาชพแลวพระองคทรงรบซอ ผลตภณฑทงหมดแลวนำไปขายรวมทงทรงชวยเผยแพร ประชาสมพนธสนคาใหราษฎรดวย โดยพระองคทรง ขอใหเกษตรกรยงคงทำอาชพการเกษตร ดวยทรงเลงเหนวาการเกษตรถอเปนอาชพทสำคญของ ประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนทโลกของเรากำลงจะขาดแคลนแหลงอาหาร พระองคจง ทรงสนบสนนใหชาวบานทำการเกษตรเปนอาชพหลก โดยมศลปาชพเปนอาชพเสรม

ในการสงเสรมศลปาชพการทอผา สงแรกททรง ชวยเหลอชาวบานคอ “ดานเทคนค” เชนเรองส ทำอยางไรใหสสวย ตดผาทน และสไมตก สวนการ ออกแบบลวดลายนนชาวบานเขามฝมอทอไดงดงาม อยแลว ส งท สองคอ “ดานตลาด” ทเหนไดอยาง ชดเจนคอทรงเปนผรเรมและผนำในการใชสนคาหรอ ผลตภณฑทชาวบานทำ ซงเปนสงทมคณคามหาศาล ในฐานะทพระองคทรงเปนผนำทางดานสตร ทำให

สตรหนมาใชผ าไทยกนมากข น ส งผลใหผ าไหมไทยกลายเปนผ าท น ยมสวมใสกนในวงสงคม เพอใหสภาพสตรสวมใสผาไหมไทยในโอกาสพเศษ และยงขยายวงกวางออกไปยงตางประเทศ เนองจากทรงนำไปจดนทรรศการเผยแพรแกชาวตางประเทศ และทรงฉลองพระองคดวยผาไหมไทย และผาไทยในโอกาสตางๆอยเสมอ

นอกจากน ทรงเปนผนำในการสรางชดประจำชาต หรอ “ชดไทยพระราชนยม” ใหกบ สภาพสตรไทยอกดวย ชวยใหเกดความตองการใชผาไหมสงขน สงผลใหราษฎรไดยดการทอผาเปน อาชพเมอรวมกบรายไดจากการเกษตรแลวชวยใหมรายไดอยางเพยงพอในการดำรงชวต

การดำเนนงานตามแนวพระราชดำรจงเปนการบรณาการงานทงหมดและไดขยายเปนเครอขาย ชวยใหเกดตลาดผาไหมและผาทอทงในเมองไทยและตางประเทศ ซงเรองราวเหลานไดบนทกและ จดแสดงไวในพพธภณฑผาฯทคนทวไปสามารถเขาชมไดทกวน

๓๖ ๓๗

55-07-003_001-095_W.indd 37 7/20/12 6:32:41 PM

พพธภณฑผาฯ แหลงธำรงรกษาศลปวฒนธรรมไทย

งานศลปาชพตามแนวพระราชดำรของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถนอกจากจะทรง ชวยเหลอใหพสกนกรชาวไทยมอาชพเสรม มคณภาพชวตทดมรายไดเลยงครอบครวอยางยงยน แลวยงมพระราชประสงคใหจดทำ“พพธภณฑผาในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ”ขน ณหอรษฎากรพพฒน พระบรมมหาราชวง ภายใตมลนธสงเสรมศลปาชพฯ และกองราชเลขานการ ในพระองคฯ เพ อเปนศนยรวบรวมความร เก ยวกบผาไทย จดแสดงผาทอมอทกชนดของมลนธ สงเสรมศลปาชพฯ ซ งเกบสเกบลายจากแตละภม ภาคทม ความงดงามต งแตเร มตนโครงการ เพอเปนเครองบงบอกถงความมศลปวฒนธรรม และความเจรญมนคงของชาตไทย ตลอดจน เปนแหลงประกาศศกด ศร ฝมอของคนไทยตลอดไป ถาไม ม การจดทำพพธภณฑฯ ท ถาวร เพอรวบรวมสงตางๆดงกลาวประวตศาสตรในสวนนกจะสญหายไป

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ องคประธานทปรกษาพพธภณฑผาฯ

ส ม เ ด จ พ ร ะ น า ง เ จ า ฯพระบรมราชน นาถ ม รบส งให สมเดจพระเทพรตนราชส ดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเป น ประธานท ปร กษา ซ งสมเดจ พระเทพรตนราชสดาฯ ทรงรบมาดวยความเตมพระทยอยางยงทไดทรงงานถวายสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชน นาถ พระองค พระราชทานคำแนะนำและกำกบใหพพธภณฑฯ ออกมาอยางทเปนอยในปจจบน

ตองถอวาเปนพพธภณฑศลปะระดบโลก เนองจากมวธการดำเนนงาน ทงการอนรกษและ การบำรงรกษาซอมแซมผาทเปนไปตามมาตรฐานสากล ซงมความยงยากและซบซอนมาก โดยเหน ไดจากตองใชพนทถงครงหนงของพพธภณฑฯ สำหรบดำเนนการเรองดงกลาว เพอใหผาทเกบรวบรวม มาคงสภาพและรกษาคณภาพเดมใหไดมากทสด เครอขายพพธภณฑผาทวโลกจงยกยองและนบถอ ในความพยายามของพระองคทไดสรางสงนขนมา

๓๘ ๓๙

55-07-003_001-095_W.indd 38 7/20/12 6:32:42 PM

สำหรบการจดแสดงนทรรศการในพพธภณฑผาฯ ซงมอย ๔ หอง จะมการปรบปรงใหทนสมย ตลอดเวลา โดยจดแสดงผารวมกบการแสดงผานสอตางๆ ทมมาตรฐานระดบโลก หรอเทยบไดกบ สถาบนผาทวโลก เรยกไดวาเปนศกดศรของประเทศไทยในเชงคณภาพและในเชงการสรางสรรค ตางๆ ทชวยใหเกดประโยชนแกเดกรนหลง ทจะไดเรยนรวฒนธรรม ประวตความเปนมาของผาไทย รวมถงเชอมตอใหเกดแนวความคดสรางสรรคทจะนำไปพฒนาหรอสรรสรางงานอนๆไดในอนาคต

ผลงานผาทงหมดทนำมาจดแสดงในพพธภณฑผาฯ ลวนเกดจากการคนควาและรวบรวม มาจากพระราชกรณยกจนานปการทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงบำเพญเพ อ ประเทศชาตและพสกนกรชาวไทยสบเนองมาตลอดระยะเวลากวา ๕๐ ปพพธภณฑผาฯ จงเปน แหลงจารกพระมหากรณาธคณททรงมตอปวงชนชาวไทยอกดวย

ความประทบใจตอพระองคมากมายจนไมอาจจะกลาวไดหมด

ต ล อด ร ะ ย ะ เว ล าท ถ ว า ย ง า นสนอ ง พระราชดำรสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชนนาถ เหตการณทผมประทบใจมมากมาย จนไมอาจจะกลาวไดหมด ยกตวอยางเมอเรวๆ น ไดพระราชทานความชวยเหล อคณหมอม ก (แพทยหญง หทยพร อมวทยา) ทไดรบบาดเจบ จากรถชน คณพอของหมอมกเป นนายทหาร ทไดรบพระราชทานเคร องราชอสรยาภรณอนม ศกดรามาธบดมความกลาหาญตอสกบผกอการรายจนเสยชวตในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเหลอเพยง แมลกสองคน หมอมกนนกลาหาญเหมอนคณพอ สมครเปนหมออาสาลงพนททำงานอยทยะลา กอนทจะเกดเหตการณดงกลาว

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนาถ ไดพระราชทานความชวยเหลอทกดาน ไมใชแค พระราชทานคาใชจายเทานน แตเปนการชวยเหลอทครบถวนแบบบรณาการทงในเรองวธการรกษาการพระราชทานกำลงใจ และอกหลายๆ อยาง ทำใหหมอมกฟนตวข นมาไดอย างอ ศจรรยจนคณแมของหมอมกบอกวา“ถาไมไดนำพระราชหฤทยของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถหมอมกคงไมมวนฟนได”

๓๘ ๓๙

55-07-003_001-095_W.indd 39 7/20/12 6:32:44 PM

ลดการเบยดเบยน รจกแบงปน รวมรกษาประเทศ เพอแสดงความจงรกภกด

ในวนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจ พระราชดำเนนไปทงมะขามหยองจงหวดพระนครศร อย ธยา เม อว นท ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๕๕เปนทประจกษชดวา ประชาชนทกคนพรอมแสดง ความจงรกภกด โดยไม ตองประกาศเชญชวนเพยงแตใหเขาไดมโอกาส กจะหลงไหลมาเขาเฝาฯรบเสดจเปนจำนวนมาก ดวยความรก ความศรทธาและเทดทนทกอยางเกดขนโดยธรรมชาต

ผมจงคดวา นอกจากการเขาเฝาฯ รบเสดจเพอ แสดงความจงรกภกดแลว สงทเราคนไทยสามารถทำถวาย เพ อสนองพระมหากรณาธคณพระองคคอประการแรก ปฏบตตนใหเปนผซงไมเบยดเบยนคนอน และหากอยใน สถานะทสามารถชวยเหลอแบงเบาความทกขของเพ อน รวมชาตไดกควรจะชวยกน ดงเชนพระบาทสมเดจพระเจา อยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงหวงใย คอยชวยเหลอประชาชนอยเสมอมากจะชวยใหคนไทยบรรเทา

ความทกขลงได ประการท สอง การแบงปน หากเราทกคนสงเสรมใหคนไทยมจตใจทร จก การแบงปนมความเอออาทรตอกนกจะชวยแกไขปญหาความทกขสวนใหญของคนในประเทศได นอกจากน ม อ กสงหนงท ผมคดวาสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงเปนหวงและ ทรงมงมนกระทำทกวถทางคอ การสรางความมนคง ใหกบประเทศ โดยพระองคทรงระลกถงบญคณของ บรรพบรษไทยอยตลอดเวลาทไดรกษาชาตบานเมอง ดวยความเสยสละใหเราไดมแผนดนอาศยและอย รวมกนอยางมความสขในปจจบน ดงนน เราควร มจตใจมงมนในการรกษาแผนดนไทย รกษาสงทด และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอนมคาของเราไวใหกบลกหลานเชนเดยวกบบรรพบรษไทยสบไป

๔๐ ๔๑

55-07-003_001-095_W.indd 40 7/20/12 6:32:45 PM

๔๐ ๔๑

บทสมภาษณ ทานผหญงจรงจตต ทขะระ

รองราชเลขานการในพระองคสมเดจพระบรมราชนนาถ

สมเดจพระบรมราชนนาถนกพฒนา...

พระแมของแผนดนไทย

“พระองค ทรงมพระราชหฤทยท งดงามและทรงหวงใย ประชาชนตลอดเวลา แมทรงพระประชวรกไมทรงพก... พระองค หายพระทยเปนราษฎรของพระองคเราทำงานอยตรงนเราร...ทรงถามถง ราษฎรของพระองคอยตลอดเวลา...ของขวญทดทสดทจะถวายสมเดจ พระนางเจาฯพระบรมราชนนาถพระองคไมไดตองการอะไรพระองค เพยงมพระราชประสงคใหประชาชนอยเยนเปนสข ไมทะเลาะกน ประชาชนอย ด กนด มสขภาพอนามยด และรกษาความเปนอย แบบไทยๆ...”

55-07-003_001-095_W.indd 41 7/20/12 6:32:53 PM

สมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถทรงประกอบ พ ร ะ ร า ช ก ร ณ ย ก จ เ พ อ ประโยชน ส ขของพสกน กร ชาวไทยมานานนบแตพระองค ไ ด ท ร ง อ ภ เ ษ ก ส ม ร ส ก บ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และได เสดจฯ ไปทรงดแล ทกขสขของปวงประชาราษฎร โดยเฉพาะอยางยงในถนทรกนดาร ทกครงทเสดจพระราชดำเนนไป ณ ทแหงใด ไดทรงนำความปลาบปลมปตยนด ความผาสกรมเยน และทรงดบความทกขรอน ของประชาชนในทกแหงหนทรงมความผกพนและใกลชดกบปวงชนชาวไทย เปรยบเสมอนแมทรกและ คอยหวงใยลกอยตลอดเวลา

ในการเสดจพระราชดำเนนแตละคร ง จะมเจาหนาทกองราชเลขานการในพระองคสมเดจ พระบรมราชนนาถเจาหนาทกองศลปาชพและนางสนองพระโอษฐตามเสดจฯดวยทกครงเพอรบสนอง พระราชเสาวนยในพระราชกรณยกจเรองตางๆ ซงทานผหญงจรงจตต ทขะระ รองราชเลขานการใน พระองคสมเดจพระบรมราชนนาถ เปนผหนงทไดมโอกาสถวายงานใกลชดสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถมาเปนเวลา๔๐ปแลวนบตงแตป๒๕๑๕เปนตนมา

ในโอกาสน สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดรบเกยรตจาก ทานผหญงจรงจตต ทขะระ ใหคณะทำงานจดทำหนงสอเฉลมพระเกยรตเรยนสมภาษณถงหลกการ ทรงงานในสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถเมอวนท๒๙มถนายน๒๕๕๕ดงน

ทรงยดแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในการชวยเหลอประชาชน

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงยดแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวในการชวยเหลอประชาชนโดยรบสงเสมอวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสอนวาการ ชวยเหลอโดยการเอาของไปแจกกเปนเหมอนการแกปญหาเฉพาะหนาใหเขาไดเทานน เราจะทำอยางไร ทจะชวยเขาไดในระยะยาว คอใหเขายนหยดไดดวยตวเอง จงจะเปนการชวยเหลออยางแทจรง

สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถจงทรงรบพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และทรงปฏบตพระราชกรณยกจดวยกน โดยกอนนเสดจพระราชดำเนนพรอมกนสองพระองค

๔๒ ๔๓

55-07-003_001-095_W.indd 42 7/20/12 6:32:56 PM

๔๒ ๔๓

รวมทงสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯสยามกฎราชกมาร สมเดจพระเทพ รตนราชส ดาฯ สยามบรมราชกมาร ส ม เ ด จ พ ร ะ เ จ า ล ก เ ธ อ เ จ า ฟ า จฬาภรณวล ยล กษณ อ ครราชกมารจะเสดจฯ ด วยกนหมดทกพระองค แ ล ะ จ ะ ท ร ง แ บ ง ง า น ก น เ ช น พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ไปทอดพระเนตรแหลงนำ ททำมาหากน ของชาวบานและทรงสอบถามทกขสขของชาวบานและพบกบหวหนาครอบครว

สวนสมเดจพระนางเจาฯพระบรม ราชน นาถ กทรงดแลครอบครวเขา คอ แมบานและเดกๆ โดยเฉพาะดาน ส ข ภ าพอน าม ย เ พ ร า ะท ก ค ร ง ท เสดจฯ ออกไปจะทรงนำขบวนแพทยทกแขนงทอาสามาทำงาน ทงแพทยหวใจ สมอง กระดก อายรกรรม แพทยเดก และจกษแพทย ไปทงหมดเลย เรยกวา “หนวยแพทยพระราชทาน” เพ อเปดหนวยเฉพาะกจขนในชวงทพระองคเสดจฯ นางสนองพระโอษฐทตามเสดจฯ กคอยเปน ผชวยแพทยดวย ชวยเขยนหนาซองยา ชวยอธบายการดแลลก เป นตน ใครเจบไขไดป วย กมาตรวจ คนไหนถาอาการไมดและจำเปนตองตรวจอยางละเอยดกจะพระราชทานใบสงตว ใหไปตรวจทโรงพยาบาล โดยมคาพาหนะใหดวยและรกษาโดยไมตองเสยเงน โรงพยาบาลกจะสง ใบเกบเงนมาเกบในวงพระองคทรงทำอยางนเรอยมา

ตอนนนทลกระหมอมยงทรงพระเยาวกทรงตามเสดจฯ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถดวย ทกพระองคทรงแบงกนดแลราษฎร เพอยกระดบความเปนอยของราษฎรใหด ข น ชาวบานมเร องอะไรทขดของเขากกราบบงคมทลหนวยงานทไปรอรบเสดจฯ อย กจะเขาไปชวยเหลอแนะนำชาวบาน ตอมาพระราชกจมมากกเลยทรงแยกกนเสดจฯ ไมคอยเหนเสดจฯ รวมกนเทาไร สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดเสดจฯแทนพระองคไปประทบทเชยงใหมสกลนครนราธวาส เปนประจำเกอบทกป เพอทรงเยยม ไตถามทกขสขของชาวบาน และทรงชวยเหลอราษฎรเหมอนเดม มอะไรกทรงกราบบงคมทลปรกษา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสมอ

55-07-003_001-095_W.indd 43 7/20/12 6:33:03 PM

ศนยรวมแหงความรกและความศรทธาของราษฎร

เวลาเสดจฯ ออกไป ทรง ทำไปพรอมๆ กนทกแผนกถาพบ คนป วยกทรงช วย เหล อ เร อง เจบปวย พบครอบครวยากจน แตเดกเรยนดกพระราชทานทน การศกษาใหเดกคนนนไดเรยน เทาทเขาจะเรยนได ถาผลการเรยน ไมดกชวนมาฝกศลปาชพ เสดจฯออกไปแตละคร งกมหลายเร อง บางครงตองดทงเรองแหลงนำและ เร องดนซ งม ป ญหาดนเปร ยว ทอดพระเนตรแลวนำรายละเอยดมากราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหวตลอดเวลา ทประทบทตางจงหวดวาตอนนชาวบานเปนอยางไร เสดจฯ ไปทบานไหน พบวาเขาเดอดรอนอะไรกกราบบงคมทล พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกทรงชแนะและพระราชทานความชวยเหลอผานไปยง หนวยงานตางๆ

นอกจากน ทรงมโครงการพฒนามากมาย ดงนน ในการเสดจฯ แตละครงจะมหนวยงานตางๆตามเสดจฯ ไปครบทกหนวย ทงกรมชลประทาน ทงสำนกงาน กปร. กระทรวงเกษตรฯ กรมปาไมและกรมปศสตวซงกนำพนธเปดพนธไกไปแจกและยงมหนวยทหารเขาไปชวยเหลอดแลราษฎรดวย

พระองคเสดจฯ ไปกทำใหสามารถชวยเหลอไดทนทวงท ถาราษฎรกราบบงคมทลแลวกจะทรงชวยเหลอเขาจรงๆ เพราะราษฎรมความเชอมน มความศรทธา เขามความรกในพระองค เพราะเขาเหนวาทกครงทพระองคเสดจฯ ไปแลว ทรงสญญาอะไรไวกบเขา กทรงทำใหเขาเสมอ

ตลอดเวลา ๔๐ ปทตามเสดจฯ ไปในถนทรกนดาร ไดเหนราษฎรทประสบความเดอดรอนไดเขามา ขอพงพระบารมในทกเรองเขาเจบเขากกราบบงคมทลคนทบานเขาเจบเขากกราบบงคมทลดนไมดก กราบบงคมทลวาปลกขาวไมไดหรอวาปลกไดแลวขาวตงทองแตโดนเพลยบางคนมความทกขจากการ เปนหนเปนสนหมดเนอหมดตวบานถกไฟไหมบางสามถกรถชนบางรายลกปวยหนกทำใหเขาทำอะไรไมได เพราะตองดแลลกบางรายลกเปนโรคหวใจเปนโรคเลอดหรอพการชวยเหลอตวเองไมไดตองปอนขาว ปอนนำบางรายปญญาออนกมซงเกดจากการทแมขาดสารอาหารพระองคทรงชวยเหลอทกราย

๔๔ ๔๕

55-07-003_001-095_W.indd 44 7/20/12 6:33:06 PM

๔๔ ๔๕

ประชาชนทเดอดรอนเขาก อมลกมาเลย มานงคอยเขาเฝาฯ เพอทเขาจะขอใหพระองคทรงชวย พระองคทรงรบฟงปญหาของเขาแลวกพระราชทานความชวยเหลอ เทาทจะทรงชวยได ถาลกพการกอาจจะใหไปอยในสถานสงเคราะห คนพการ หรอถาเป นโรคหวใจโรคเลอด กใหหาหมอเปนประจำรบประทานยาตอเนองตลอดไปถาเปนโรคหวใจ ผาตดไดกใหหมอผาตด โดยทตองอธบายใหเขาใจถองแทเสยกอน เพอใหเขาตดสนใจ ในสมยกอนประชาชนทยากไรเหลานบางคนเขาชวยเหลอตวเองไมไดหรอกคะเพราะวาการจะไปรกษาทโรงพยาบาลนนตองมคาใชจายทงคารถและคายายงถาเปนโรคทรกษายากคาใชจายจะสงมากแมวาในสงคมของเรารฐจะดแลผปวยสามญอยแลวกตามแตกไมพอหรอกคะ

กลาวไดวา ไมมชองวางระหวางพระองคกบราษฎร เขาจะกราบบงคมทลทกเรอง แลวกจะพด ภาษางายๆ ไมตองใชราชาศพท หลายคนกลววาเวลาพดกบพระองคแลวกราบบงคมทลอะไรจะตอง มราชาศพทแตชาวบานเขาพดภาษาของเขาคะ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ มพระราชประสงค ทจะเขาไปชวยเหลอประชาชนผยากไรทกแหงทวประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในถนทรกนดาร บางคนมรายไดนอยมาก อยางเชนทางภาคอสาน มรายไดตอปแค ๒,๐๐๐ – ๓,๐๐๐ บาทเทานนบางคร งกไมถง ไมเพยงพอตอการดำรงชวต ทงสองพระองคจงทรงเขาไปชวยเหลอเพ อยกระดบ คณภาพชวตใหดขน พนทเสดจฯ สวนใหญเปนทางททรกนดารมาก ถงแมวาพนทนนๆ จะไมมถนน หรอตองขามแมนำ หรอลำธาร กทรงมพระราชอตสาหะบกปาฝาดงไปจนถงจดหมาย ดวยพระราชหฤทยททรงมงมนจะชวยเหลอพสกนกรของพระองค โดยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงขบรถยนตพระทนงดวยพระองคเองสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถประทบเคยงขางไปทกหนแหง

ทรงพระเมตตารบประชาชนผยากไรเปนคนไขในพระบรมราชานเคราะห

ในการเสดจพระราชดำเนนทรงเยยมราษฎรในสวนภมภาค พระองคทรงรบคนไขไวเปน จำนวนมาก พระองคจงทรงตงหนวย“คนไขในพระบรมราชานเคราะห” ขนในกองราชเลขานการ

55-07-003_001-095_W.indd 45 7/20/12 6:33:10 PM

ในพระองคสมเดจพระบรมราชน นาถข นมาแผนกหนง ส วนใหญเปนโรคทตองรกษานานๆและตองใชเงนในการรกษามากๆ ซ งในการรกษาคนปวยทรงใชพระราชทรพยส วนพระองค ทงสน เชน บางคร งเสดจฯ ไปทรงพบเดกเลกๆ ทเกดมากหวใจร ว หรอไมกซดเปนโรคเลอด เป น วณโรค พระองค ทรงช วยนำมาร กษา ในท ท ด ท ส ดก บหมอซ ง ชำนาญโรคน นๆ ทรงใหแมของเขาตดตามมาดวย เพราะทรงเขาพระทยวาแมยอมหวงใยลก และเพอเปนกำลงใจ ของลก รวมทงพระราชทานเงนไวชวยเหลอครอบครวอกดวย ทรงดแลทกคนอยางครบถวน ทงน เพราะทรงตระหนกถงความสำคญของการมสขภาพทสมบรณแขงแรง ดงพระราชดำรสทพระราชทาน แกคณะบคคลตางๆทเขาเฝาฯถวายพระพรชยมงคลในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาเมอวนท๑๑สงหาคม๒๕๓๑ความตอนหนงวา

“...ขาพเจาเหนวาเรองสขภาพอนามยนเปนส งสำคญ เพราะเปนพนฐาน ของสงมชวตทงมวล ดงคำกลาวทวา “จตใจทแจมใสยอมอยในรางกายทแขงแรง”หากประชาชนมสขภาพอนามยสมบรณไมเจบไขไดปวยเขากจะมสตปญญาเลาเรยนประกอบสมมาอาชพ สรางสรรคความเจรญตางๆ ใหแกชาตบานเมอง ดงนนถาเราจะกลาววา“พลเมองทแขงแรงยอมสามารถสรางชาตทมนคง”กคงจะไมผด...”

สำหรบคนดของสงคมทประสบเคราะหกรรม กทรงรบเปนคนไขในพระบรมราชานเคราะห เปนจำนวนมาก เชนคณครส เบญจกลซงขณะประสบอบตเหตนนเปนดาราทกำลงดง เขาขบรถผาน คนประสบอบตเหตตอนกลางคน เหนผหญงเลอดเตมหนากจอดรถชวย ใหเพอนเอารถทขบมาไปตาม รถพยาบาลขณะทชวยผหญงคนนนกปรากฏวาคณครสถกรถมอเตอรไซคชนเพอนกลบมาเหนคณครสอาการหนกกวาผหญงคนนนเสยอกสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงอานขาวหนงสอพมพ แลวรบสงใหเชญพระราชเสาวนยพรอมของพระราชทานเยยมไปโรงพยาบาลทนทเพอเยยมและบอกกบคณพอคณแมของคณครสวาพระองคซาบซงคนหนมทมคณธรรมอยางคณครสมากคณพอคณแมจะตองเปนครอบครวทดอบรมลกไดขนาดนทรงรบคณครสไวเปนคนไขในพระบรมราชานเคราะหทงมรบสงวาทรงสวดมนตใหคณครสฟนกลบเหมอนเดมเพราะคนดของแผนดนตองมอยคณพอเขารองไหเลยบอกวา“ลกผมไมตายแลว”

๔๖ ๔๗

55-07-003_001-095_W.indd 46 7/20/12 6:33:14 PM

๔๖ ๔๗

สปตอมาคณครสสามารถนงรถเขนและพฒนาขนใชไมเทาพยงกายไดในวนทมโอกาสเขาเฝาฯครงหนง สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ มรบสงแกคณครสวา “คราวหนาคงไมตองใชไมเทา แลวนะ”และขณะนเขาสามารถใชชวตไดอยางปกตแลว

นอกจากน ยงทรงจดใหมคนเยยมไข หมายถงเยยมคนไขในพระบรมราชานเคราะห เปนอาสา สมครในการเยยมคนไขเหลาน เปนธระแทนญาต เพราะทรงเหนวาคนทมาเจบปวยอยทโรงพยาบาล จะมความรสกวาเหวจงทรงจดใหมคณะไปเยยมคอยดแลไปคยนำของพระราชทานไปใหไปปลอบใจใหกำลงใจเขาทกวนทรงทำมานานเปนเวลากวา๕๐ปแลวคะ

ทรงชวยเหลอพสกนกรทกคนทมาเขาเฝาฯ ในพนท

การชวยเหลอราษฎรจำนวนมาก ท มากราบบงคมทลความทกข ร อนน น พระองค ทรงมว ธการ ใหความชวยเหลออยางเปนขน เปนตอน โดยกอนท พ ระองค จะเสดจพระราชดำเนนในแตละ ท จะทรงส งท มล วงหน าไปกอนสวนมากดฉนจะไปกบคณะลวงหนาทงหนวยแพทยและคณะททำงาน ดานการเกษตร เพ อสำรวจวา ประชาชนทกขรอนในเร องใดบาง และจดเตรยมใหเขาเฝาฯ เปนกลมๆ

เขากมาเลาใหเราฟง บางทเลาไมหมดหรอกคะ บางคนเขากไวใจพวกเรา บางคนเขากคงคดวา จะบอกดหรอไมบอกด บางเรองกเปนความลบ บางทเหมอนเขาเกรงกลวอะไรบางอยางเขากจะตอง เกบไวกราบบงคมทลพระองค บางอยางเขาไวใจคณะลวงหนา เขากจะเขยนใสกระดาษมากม จากนนเรากจะประมวลปญหาของชาวบานและเขยนปายบอกไว เม อพระองคเสดจฯ มาถง เรากจะคดคนเหลานขนไปเฝาฯเขากจะกราบบงคมทลกบพระองคหมดทกเรอง

พระองคทรงสอนวาคนเราดจากเสอผาไมไดหรอก บางคนเขาชอบแตงตว บางคนเขาไมชอบ แตงตว บางทเขาทำไรทำนาอย พอบอกวาเสดจฯ มาเขากมาเฝาฯ ทงอยางนนเลยพระองคทรงสอน ใหดจากแววตาของเขา คนเราจะมสขหรอทกขจะแสดงออกทางสหนาและแววตาของเขา

55-07-003_001-095_W.indd 47 7/20/12 6:33:16 PM

บางทในดวงตาเขามความทกขนะ แลวเขา กเปนอยางนนจรงๆเพราะบางรายมทกข หนกแตเขาไมไดบอกเรา เชอไหมคะวาเรา เดนแลวเดนอกตง ๕−๖ รอบ ดหนาดตา ทกคน แตบางครงยงไมพบแตเมอพระองค เสดจมาปบ ทอดพระเนตรเหนผหญงคนหนงซ งน งอยไกลมาก รบสงใหไปถามซผหญงคนนนเขาตองมอะไรในใจ เรากไป สะกดเขาออกมา เขาท กขจรงๆ ทกข มากเลย แต เขาน ง เฉยๆ ไม บอกใคร

หล งจากท ได เขาเฝ าฯ แล วเขากไดรบพระราชทานความชวยเหล อ พระองคทรงทราบได อยางไรกไมทราบนะคะเรากเดนผานมาตงหลายหนนะเรากไมมความรสกตรงนนพระองคทรงรบรไดระหวางพระองคกบราษฎร

เวลาทรงงานกจะประทบกบพนนะคะไมไดประทบกบเกาอจะมพรมปและมเบาะบางๆสำหรบ เปนทประทบพบเพยบ แลวกมโตะอยตรงหนา มตวอยางผลตภณฑศลปาชพทกประเภท ทงยานลเภาตกตาแกะสลกเครองเงนถมทองเปนตนแลวกใหราษฎรแตละครอบครวเขาไปเฝาฯบางรายหวหนา ครอบครวคนเดยวเขาเฝาฯ บางรายกแมบาน บางรายมาทงครอบครวพอ แม ลก ซงเราซกประวต เอาไวแลวสวนหนง และทรงซกถามเพมเตมในรายละเอยดดวยพระองคเองอกครงหนง จะทรงซกถาม วามปญหาไหม แลวทำมาหากนอะไร เปนตน ซงเขาสามารถจะกราบบงคมทลไดละเอยด พระองค จะทรงจดและสงการวาเรองนจะทำอยางไร ทรงแกปญหาใหเขาเปนขอๆ ไป ซงหากเปนเรองท ไมสลบซบซอนหรอตองใชเวลากทรงแกไขปญหาใหทนทเลย หรอบางครงกทรงนดแนะไปสำรวจใน ภายหลง

นอกจากน ทรงขอใหหนวยงานตางๆ ในพนททงผวาราชการจงหวดและหนวยทหารตดตาม ดแลการชวยเหลอประชาชนอยางตอเนอง และกราบบงคมทลรายงานความกาวหนาในการใหความ ชวยเหลอใหทรงทราบเปนระยะๆ

ภาพทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ประทบนงพน มโตะเตยๆ อยขางหนา นานนบ๔−๕ชวโมงเพอทรงงานกบชาวบานทหมนเวยนเปลยนกนเขามาทละคนทละกลมโดยไมทรงลกไปไหนหรอภาพทรงคกพระชานอยางไมทรงรงเกยจวาพนดนจะเปยกหรอมฝน เปนภาพทขาราชบรพาร ไดเหนจนชนตา

๔๘ ๔๙

55-07-003_001-095_W.indd 48 7/20/12 6:33:19 PM

๔๘ ๔๙

ทรงสงเสรมศลปาชพ เพอสรางอาชพแกประชาชน

สวนในเร องการทำมาหากนสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงรเรมและสนบสนนใหทำอาชพ เสรม คอ “ศลปาชพ” โดยทรงรบผท ม ความสนใจเขามาเปนสมาชก ศลปาชพ สวนการสอนใหทำอะไรนนจะทรงถามสภาพความเปนอยของเขากอน เชน ถาอยแถวภาคอสาน มความร ปลกหมอนเลยงไหมไดกใหทอผา ในพนทปลกไผกใหทำจกสานหากชอบเยบปกถกรอยกใหป กผ า สวนลกทยงไมมอาชพกใหทำเครองเงน ถมทอง ปน หรอเขยนลาย ขนอยกบความเหมาะสมและ ความชอบของแตละคน

จดเรมทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงทำศลปาชพทรงทำตามแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทมพระราชประสงคจะชวยใหราษฎรสามารถเลยงปากเลยงทอง และสามารถยนหยดอยบนขาของตวเองได ดงพระราชดำรสทพระราชทานในพธเปดการประชมและ นทรรศการเรอง “มรดกสงทอของเอเชย : หตถกรรมและอตสาหกรรม”ณ มหาวทยาลยเชยงใหม เมอวนท๓๐มกราคม๒๕๓๕ความตอนหนงวา

“...การทขาพเจาเรมงานศลปาชพขนนนขาพเจาตงใจจะสรรหาอาชพใหชาวนา ทยากจนเลยงตวเองไดเปนเบองตนทงนเนองจากขาพเจาไดมโอกาสตามเสดจฯพระบาท สมเดจพระเจาอยหวไปเยยมราษฎรตามชนบทมาหลายสบปไดพบวาราษฎรสวนใหญ เปนชาวนาชาวไรท ต องทำงานหนก และตองเผชญอปสรรคจากภยธรรมชาต มากมาย... ทำใหชาวนาชาวไรมกยากจน การนำสงของไปแจกราษฎรผประสบ ภยธรรมชาต เปนเพยงบรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนา ซงพระบาทสมเดจ พระเจาอย หวมพระราชปรารภวาเปนการชวยเหลอท ไมย งยนควรจะหาวธอ น ทชวยใหราษฎรพงตนเองได...

55-07-003_001-095_W.indd 49 7/20/12 6:33:21 PM

ขาพเจาสงเกตวาชาวบานเหลานลวนแตเปนศลปนสบทอดกนมาโดยสายเลอดเชนเขาสามารถทอผาไหมมดหมเปนลวดลายโบราณงามแปลกตา หรอทอลายใหมๆทเขาคดขนเองดวยสสนทมเสนหสวยงาม ขาพเจาเพยงแตใหกำลงใจสงเสรม และ หาแนวทางเผยแพรความงามจากฝมอของชาวนาชาวไรออกไปใหโลกรจก สงนเปน ทมาแหงการอนรกษและพฒนาศลปหตถกรรมของขาพเจา...”

ทรงเหนวาชาวบานสวนใหญเปนชาวนาชาวไรตองอาศยนำฝนในการประกอบอาชพแตสภาพ อากาศไมคงทเดอนทฝนเคยตกเขากปกดำตนกลาไวตอมาสภาพแวดลอมของโลกเกดการเปลยนแปลง ถงเวลาฤดฝน ฝนกไมตก ขาวกลาปกไวกเสยหาย บางปกนำทวม อยางภาคอสานไมเคยนำทวม กทวมใหญเลย เมอเปนอยางน พระองคจงมพระราชประสงคชวยเหลอเขา โดยทรงหาวธชวยเหลอเชน พระองคทอดพระเนตรเหนชาวบานแตงตวกนสวยๆ เวลามารบเสดจฯ พระองคกรบสงถามถงผา ทแตงมา ถามทไรเขากบอกทำเองทกท ปลกหมอนเลยงไหมเอง โดยทรบสงวาไมตองไปยงกบเขาเลย เพราะวาเขาเกงอยแลว ผาทกชนของเขาสวยหมด ไมตองไปปรบปรงแกไขอะไรเขา ใหทำอยางทเขา เคยทำชาวบานอสานเวลาเขาทอผาซนเขาจะทอผาหนาแคบและตอหวซนกบเชงซนซงเปนเอกลกษณ ของเขารบสงวาใหเขาทำอยางนนกอนแตไมตองเยบตอหวตอเชงมา

สวนดานการปลกหมอนเลยงไหม ชาวบานเขาจะเกบ ไหมจากท เ ล ย ง เป นกระด ง นำมาสาวจะไดน ด เดยว เอง พระองคตรสกบ เขาว า เล ย ง ไหมเพ มข นอ กหน อยได ไหมแทนทเขาจะทำปละผนกขอใหทำ ปละ ๒ ผน ขายใหพระองค ผนหนง กเร มจากตรงนนและ ทำมาเรอยๆสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ โปรดเกลาฯใหคอยๆ ทำมาเร อยๆ จาก ผนสองผนจนกระทงปจจบนมเปน๒๐−๓๐เมตรแลว

จากนน เมอทรงเรมสงเสรมแลว จงไดทรงเหนวามงานศลปะหลายอยางซงเปนของไทยเราถาไมมผสานตอกจะสญหายไปพระองคจงทรงเรมงานอนรกษขนในศลปาชพเรองการอนรกษมาทหลงทเหนไดชดเจนคอ“ผาไหมไทย”ไมเชนนนกอาจจะสญหายไปคอตอนนนบรษทเอกชนทำผาไหมไทย

๕๐ ๕๑

55-07-003_001-095_W.indd 50 7/20/12 6:33:24 PM

๕๐ ๕๑

โดยทอเปนสพนแลวจงนำมาพมพลาย ขอ งพ ร ะ อ ง ค ค น ล ะ แบบก น ท ร ง สนบสนนการทอผาแบบพนบาน โดย ข นลายในระหวางการทออย างเชน ผ า ไหมม ดหม ผ า ไหมลายล กแกวผาไหมแพรวา กเกอบจะสญหายไปย งม อ กหลายประเภทททรงส งเสรม เชน ผาเชงจกและผาขด ทสามารถ นำมาทำไดหลายอยางตามตองการไม วาจะใชตกแตงหน าหมอน หรอ นำมาทำเป นเส อ ทำม าน เป นตน

ผาไหมเหลานเมอกอนมแตคนแกทำและใชสวมใส สาวๆ นงกางเกงยนสแลวไปทำงานโรงงาน ไมสนใจทอผาไหม หลงจากพระองคทรงสงเสรม ผาไหมจงเปนทนยมอยางแพรหลายไปจนถง ตางประเทศ ทรงอนรกษไวใหมอย ไมเชนนนกจะมแตคนแกเทานนททำ

เมอป๒๕๑๕พระองคทรงสงทานผหญงสประภาดาเกษมสนตทานราชเลขานการในพระองคฯและดฉนเดนทางไปภาคอสาน เพอชวยเหลอใหเขามกนมใช รบสงใหไปเดนตามหมบานหาซอผาท ชาวบานทอมาถวายแลวกไมใชนดชาวบานมารวมกนทอำเภอแตใหไปทบานดวาอยกนอยางไรมกนกคนมรบประทานทกมอไหมหารบประทานอยางไรเกบขาวสารไวอยางไรทรงละเอยดมาก มรบสงดวยวา ขอดผาขรวดวย เพราะคนไทยเวลาผาเกาจะนำไปถเรอนดงนนเวลาพวกเราขนบานไหนกตองดผาขรว ดวยแลวกเปนจรงอยางทรบสงเพราะลวดลายเกาจะอยทนชาวบานกหวเราะกนวาเรามาดผาถเรอน

จำไดวาบรรยากาศตอนไปก งอำเภอนาหวา จงหวดนครพนม บานเขาเปนใตถนโลงแบบ อสาน ทกบานมกทอผา สวนหนงกนคอกเลยงควาย ปลกหมอนเลยงไหมใกลๆ บานหรอตามโคก ในทองนา เรายงด นดนไปอกหลายจงหวด ถอเงนข นเฮลคอปเตอร แลวเดนเทาไปตามทาง เกวยนบางถนนดนแดงบางเปนพนทสแดงบางจนกระทงถงชาวบานไดในทสด

แรกๆ ชาวบานมกจะอายไมคอยใหด คร งแรกทเดนทางไปไดผาประมาณ ๑๐ ผนเทานนแตกตรงพระทยสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถวาเปนผาทชาวบานทอแบบหนาแคบเปนหวซนตวซนตนซนเยบตอกนภายหลงทอดพระเนตรผาทอแลวรบสงใหกลบไปหาเขาใหมโดยนำผาผนเดมเปนตวอยางไปใหคนนนทอเพมขนอก๑ผนใหพระองค

55-07-003_001-095_W.indd 51 7/20/12 6:33:28 PM

ในการ เก บต วอย า งผ า เม อ ไปถงบ านใดและไดผ าทอ มาแลวกจะตองจดชออายตำบลบ านท อ ย ข อ ง ช า งทอมาตาม พระราชเสาวนย จายสตางคให ราคาเดยวกบทชางทอผาจะขาย ไดในตลาดแลวกนดหมายวาปหนา จะมาใหมขอใหทอผาเตรยมไว

สม เ ด จพ ร ะน า ง เจ า ฯ พระบรมราชนนาถ โปรดลวดลาย พนบานดงเดมมาก เพราะเปนลายทสบทอดจากยายถงแม แมถงลก เปนภมปญญาชาวบานซงไมมใน ตำราเลมไหนผาขรวบางผนเกาจนขาดแตลวดลายโบราณสวยงามมากเรากเกบลายพวกนมาใหเขาทอใหม นำกลบมาแลวกคลถวายทอดพระเนตรทละผน ทรงใชเวลามาก ทงททรงแพฝนโดยเฉพาะฝนไหม แตทรงอดทนภายหลงจงใชถงพสาตกใสบรรจผาทอทละผนเพอพระองคทอดพระเนตร

ตอนแรกชาวบานกไมคอยเชอ แตเราสญญาไวแลว ทรงสอนวา สญญาอะไรไวแลวตองทำเรากกลบไปหาเขาบางทชาวบานกไมไดทำหรอกเขานกวาพดเลนเพราะเคยมคนมาสงไวแลวกไมกลบมาเอาเมอเรากลบไปหาเขาอกเขากบอกวา“ไมรนวาจะมา” เรากบอกวา“เอาจรงซ สมเดจพระราชนใหมา พระองคจะใส” บางทชาวบานกถามวา “พระองคเปนถงพระราชนจะมาใสผาของคนบานนอกหรอ” เรากบอกวา “จรงๆ ทำมาเถอะ พระองคจะใส” เขาจงทำมาใหคะ เขาบอกใหไปเดอนไหนเราตอง ยอนกลบไปหาเขาตามสญญาเลยนะคะพระองครบสงยำเสมอวา ถานดแลวหามผดสญญาเพราะ ชาวบานจะเฝารอพอถงเวลาเรากไปซอผามาถวายพระองคพระองคกทรงใชผาทชาวบานทอเรอยมา

ครงหนงในชวงปพทธศกราช๒๕๑๘−๒๕๑๙ทกงอำเภอดงหลวงอำเภอนาแกจงหวดนครพนม (ปจจบนข นกบจงหวดมกดาหาร) เปนพนททม ผกอการราย สมยนนพลเอก เปรม ตณสลานนท เปนแมทพภาคท ๒ วนนนจะมการเสดจพระราชดำเนนโดยเฮลคอปเตอร ขาราชบรพารตอง ลวงหนาไปกอน ดฉนกบทานผหญงสประภาดาจงนงรถโดยสารไป แตถาไปในลกษณะทเปนเรา กจะดแปลกจงตองปลอมตวโดยไมแตงหนาแตงตา หาซ อผาซ นเกาของชาวบานมานง สวนเสอ เหมอนๆ กบชาวบานนนแหละ หวตะกราแบบทชาวบานหวไปตลาดดวย แลวกไปขนรถสองแถว กนทตลาดอำเภอนาแกเดนทางไปกนจนถงหมบานแลวกกลบมาอยางปลอดภย

๕๒ ๕๓

55-07-003_001-095_W.indd 52 7/20/12 6:33:31 PM

๕๒ ๕๓

พ ร ะ อ ง ค ท ร ง ร เ ร ม ใ ห ม โครงการเลยงแกะทบานหวยหอมอำเภอแมลานอยจงหวดแมฮองสอน ซงเดมชาวบานมอาชพทำการเกษตร อยางเดยวจะไดม อาชพเสรมในการทำ “ผาทอขนแกะ” โดยนำ ขนมาปนเปนเสนใยทอปนกบไหมเพอใหผานนมความอบอนสำหรบ ใหชาวเหน อใช ขณะน ย งไม ได ขายเพราะคณภาพยงไมดเทาทควร ตองพฒนาใหน มกวาน สำหรบ พนธแกะนนพระองคพระราชทานความชวยเหลอดานการปรบปรงพนธโดยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเจาหนาทนำพนธแกะจากตางประเทศมาผสมกบพนธแกะพนเมอง เพอใหไดแกะลกพนธทเหมาะสมกบแมฮองสอน

ทรงรบผทยากจนและเดอดรอนเขามาฝกศลปาชพในวง

ทกคร งทเสดจฯ ไปภาคไหนจะเปดโรงฝกช วคราวข นทน นในชวงทพระองคประทบอย ซงบางครงประทบนานถงเดอนครง แลวกนำราษฎรเขามาฝกทโรงฝกนน จากนนจะสงเขาไปฝกตอ ทสวนจตรลดาในกรงเทพฯซงโรงฝกในวงมอย๒ตกขณะนมอยประมาณ๖๐๐คนเทากบโรงเรยนยอมๆโรงเรยนหนง ไมวาจะเปนชาวเขา ชาวใตอยรวมกนหมด มหอพกใหอย หอพกผหญงกอยทวงหลวงในพระบรมมหาราชวงสวนทพกผชายอยตรงขามบานราชวถ

โรงฝ กน พระองคทรงควบคมเอง และพระราชทานแนวพระราชดำร รวมท งทรง ตรวจงานดวยพระองคเอง สวนทอำเภอบางไทร จงหวดอยธยานน ทรงมอบให ฯพณฯ องคมนตรธานนทรกรยวเชยรเปนประธานกรรมการบรหาร

ทโรงฝกในสวนจตรลดามแผนกฝกดานตางๆ เปนจำนวน ๒๓ แผนก ทงเคร องถมทองแผนกเครองเงน แผนกครำ แผนกทอผาไหม ฯลฯ มอยไมกแผนกทพระองคใหแบงสมาชกจากทน ออกไปฝกทบางไทรเชนแผนกยานลเภาแผนกจกสานไมไผแผนกผาไหมเปนตน

คนทจะเขามาฝกทโรงฝกในวงสวนมากจะเปนคนจน หรอมปญหาครอบครว เชน เคยมทดน หลายแปลง แตดวยดนฟาอากาศไมอำนวย ปลกขาวไมไดผลอยางสมำเสมอ ทำใหเขาตองไป

55-07-003_001-095_W.indd 53 7/20/12 6:33:35 PM

ก หน ย ม ส นมา เล ย งครอบคร วในทส ดทนาหลดไปเลย ไมมทนา ทำกน พระองคกทรงชวยเหล อ ใหมาทำงานศลปาชพ

พระองคไมจำกดอาย ไมจำกด ค ณวฒ จำกดอย อยางเด ยวคอ “ความยากจนและความเดอดรอน” พระองคทรงรบเขาเขามา เพราะ เขามปญหามาใหพระองค ทรง ช วยแกไข บางครอบครวกทรง ขอลกหลาน ๑ คนบาง ๒ คนบาง

มาทำงานท น หรอบางคร ง ถาหวหน าครอบครวไม ม ท ทำมาหากนตองไปรบจาง กทรงให หวหนาครอบครวมาบาง แมบานมาบาง ขนอยกบวาเขามลกเลกไหม หรอถาลกเขาโตและเรยนจบ การศกษาข นบงคบแลว แทนทจะไปว งเลนหรอไปรบจางกใหเขามาฝกทน ซ งมเงนตอบแทนให เขากมเงนสงไปใหทางบานได ขณะเดยวกนกทรงดแลรกษาสมาชกในครอบครวของสมาชกศลปาชพทงหมดในยามเจบปวยดวยคะ

สมาชกศลปาชพทมาเรยนในวง เม อจบแลวเรากจะสงเขากลบบาน เชน เขามาฝกทอผา ถาเขาทอไดดแลวเขาไดเรยนรแลวเรากจะสงเขากลบไปทำงานทบานแลวรบผลงานของเขากลบมาขาย ทรานของมลนธสงเสรมศลปาชพฯ นอกจากน เราจดขายใหประชาชนปละคร งในเดอนธนวาคม ทสวนอมพรหรอทพระทนงอนนตสมาคมแลวแตจะสะดวกสวนทพระทนงอภเษกดสตนนเปนพพธภณฑ ศลปาชพดวย ประชาชนนยมเขามาซอทมลนธฯ ยงในชวงใกลเทศกาลมาซอกนมาก ชาวตางประเทศ เขากเขามาซอทนบางครงกขอเขามาเปนกลมเรากอนญาตใหเขาเขามาชมและซอสนคาได

ครในโรงฝกศลปาชพ สวนจตรลดา มาจากชาวบานทเชยวชาญ

ครในโรงฝกศลปาชพ สวนจตรลดา มาจากชาวบานคะ โดยเสาะหาผทชำนาญการแตละสาขา เขามาเปนคร เชน ประเภทเครองเงน ชาวเขาเกงมาก กไปชวนชาวเขาผใหญมา บางคนอยกบเรา มานาน๓๐−๔๐ปแลวและตอนนกแกไปตามวยซงในระยะเวลาทผานมาไดมการฝกลกศษยขนมา และลกศษยกเกงขนมาเปนครไดจงเกดมการถายทอดวชากนอยางทอผากเหมอนกนไปหาจากชาวบานคนไหนเกงกนำมาเปนครคะ ครทมาสอนไมจำเปนตองเลาเรยนจบสง เพราะวางานพวกนเปนงาน

๕๔ ๕๕

55-07-003_001-095_W.indd 54 7/20/12 6:33:38 PM

๕๔ ๕๕

พนบาน หรอภมปญญาชาวบานทเรยน มาจากการถายทอดจากป ยา ตา ยาย มาสร นลกร นหลาน หลายคนอยกบเรา มานานมากจนจากเราไปแลวกม

อย างการทำครำ ตอนน นม ลงสมานเหลออยคนเดยวจรงๆ กไดเชญ มาเป นครสอน ตอนนล งสมานกจาก เราไปแลวไมเชนนนงานครำกจะสญหายไปทำยากเพราะครำตองทำบนเหลกซงเหงอคน จะทำใหเหลกข นสนมได เพราะฉะนน หลายคนซ งมเหง อไมเปร ยวจะทำไมได

เพราะจะทำใหเหลกข นสนม คดไปคดมาตอนลงสมานเสยชวต กมเดกอย ๗ คนเทานนทเรยน แผนกนไดซงฝกมาเปนสบๆปได๗คนเทานนเอง

งานศลปาชพนำสการอนรกษภมปญญาไทย

เมอทรงทำแลว กเหนวาชาวบานมผาหลากหลายแตละทองถนกไมเหมอนกน กเลยทรงเรยกวา“อนรกษ” ซงเปนงานทมาทหลง งานชวยเรองปากเรองทองมากอน พระองคทรงใหเขาทำไรทำนาตามปกต สวนยามวางแทนทจะนงอยเฉยๆ คอยฟา คอยฝน กมาทำงานอาชพเสรมคอ “ศลปาชพ”ไมไดใหทงไรทงนาแตบางคนไมมททำมาหากนกไดยดเปนอาชพหลกเปนจำนวนมาก

งานศลปาชพท ทำกนมากๆ นาจะเปนผาไหมคะ ทำกนทวภาคอสาน เขามฝมอแตกยง เดอดรอนและยากจน เพราะแตกอนชาวบานมกทำใหล กหรอไวใชในงานบญ ไม ไดทำขายมกจะใสผาไหมในงานบญ งานกศล และงานมงคล เชน ใหลกใสในพธแตงงาน รบไหวลกสะใภใสไปงานบญ หรอถวายวด เพราะฉะนน เขาจะใสทกอยางลงไปในผาทงความรกและความตงใจ ทำละเอยดยบเลยทเดยว แลวพอพระองคมาสงเสรมใหเขาทำขาย บางคนบอกวาเขาตองรบทำเพอ จะไดเงนมาใชจายในครอบครวเรวๆซงเราตงขอแมวาทำเรวไดแตตองมคณภาพดทอแนนไมยอมดางและตองสวยงาม ในครอบครวหนงจะมการถายทอดการทอผาแบบไมมตำรา เรยนรโดยการชวยกนทำยายสอนแม แมสอนลก ตอๆ กนมา แตละผนจะมจดทแตกตางโดยทชางทอผาเทานนจะไดร เพราะ นอกจากจะจำลวดลายทคดขนขณะทอแลวบางคนกทำสญลกษณเลกๆไวทตนซน

55-07-003_001-095_W.indd 55 7/20/12 6:33:41 PM

แตวาขณะเดยวกน พระองคกทรงมนโยบายท จะใหเขาทอผาไหมอยางรกษาของเดม ใหทอละเอยดประณต โดยการจดประกวดผาไหมทจงหวดสกลนครทกปทพระองคเสดจฯ ไปประทบ ณภพานราชนเวศน ทรงเรมมานานกวา ๑๕ ปแลวคะ ชาวบานจะทอผาไหมทดทสดมาประกวดกน ซงความยาวกไมนอยกวา ๒ เมตร พระองคมพระราชดำรวาเขาจะขายกผนกชางเขา แตจะตอง มอย ๑ ผนทส งเขาประกวด ทเขาตองต งใจทำอยางสดฝมอ แลวนนแหละ คอการอนรกษไวโดยทเขาอาจจะใหลกเขาชวย ลกเขากจะไดเรยนรงานไปพรอมๆ กบทเขาทำประกวด เมอเปนอยางน กจะมการถายทอดภมปญญาจากผอาวโสสรนลกรนหลาน ไมตายไปกบคนๆ นน ในเมอเขารแลววา การประกวดมเงนรางวลเดมพนเปนจำนวนมาก เปนเงนและสายสรอยคอทองคำหอยพระบรมรป พระบาทสมเดจพระเจาอยหว กบพระองค เพราะฉะนนเขากตงอกตงใจทจะทำคะ สมาชกสวนมากทำมาประกวด กนทงนน

นอกจากน ท ภาคใต ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหมการประกวดผลตภณฑ ตางๆ ทพระองคทรงสงเสรม ใหทำในชวงทเสดจฯ ไปประทบ ณ พ ร ะ ต ำ ห น ก ท ก ษ ณ ราชนเวศน ทงยานลเภา กระจด ผาปก และเซรามคทมการเขยนลวดลายอยางสวยงาม นอกจากน ชาวไทยมสลมทางใตเขามเอกลกษณคอเรอกอและกทรงมพระราชดำรวาใหทำลำเลกมการเขยน ลวดลายลงบนเรอ สามารถขายใหผทชนชอบนำไปตกแตงบานเปนเครองประดบหอง หรอใชใสขนม วางบนโตะกได พระองคกทรงสงเสรมใหมการประกวดอกเชนกน เพอทจะไดตงใจใชฝมอในการทำ อยางเตมทไมเชนนนกจะสญหายไปสวนชนทเขาทำมาขายอาจจะไมละเอยดกแลวแตเขาคะ

ทรงสงเสรมการทำยานลเภา หนงในศลปาชพสำคญ

สำหรบยานลเภานนชาวภาคใตทำกนมานานแลวตงแตสมยโบราณเลยทรงพบวาในสมยรชกาล ท ๕ กมการทำยานลเภาแลว โดยสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงพบกลองททำจาก ยานลเภาสนำตาลเปนรปทรงหนงสอ มสนหนาและโคง และเปดขนมาได ภายในกลองทำเปนขอบ ขนมาสำหรบเกบของ ซงเปนของสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา สวยงามและทำดวยฝมอทละเอยด

๕๖ ๕๗

55-07-003_001-095_W.indd 56 7/20/12 6:33:43 PM

๕๖ ๕๗

มากทเดยว ตวมอดไมกนเลยแสดงวาเปนของทคงทนมาก

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงเหนวาเปนสงทมคามาก ทรงนำเพชรมา ประดบและทรงใชเปนกระเปาทรงถอและทรงนำ ไปพระราชทานใหชาวบานภาคใตไดดซงกอนหนาน ทางภาคใตเขาจะใชยานลเภาทำเปนของใชใน บานเปนสวนใหญเพราะเปนวสดซงเหนยวโดยทำ เปนตะกราจายตลาดบางตะกราหมากบาง เปนหมวกบางหรอเปนกรงนกบางแตภายหลง จากทชาวบานไดดกระเปาทพระราชทานให

ดแลวชวยใหชาวบานไดเกดความคดสรางสรรคผลตยานลเภาออกมาเปนกลอง เปนกระเปา ทมรปรางตางๆ กนมากมาย รวมทงมความละเอยดประณตมากขน

เคลดลบในการทำยานลเภานนข นอยกบการเลอกเสนทแกพอด ถาเสนทแกเกนไปกกรอบเสนทออนเกนไปกอยไมทน เพราะฉะนน ตองร วาตองเลอกเสนแบบไหน แตชาวบานเขารนะคะทรงยกยองชาวบานเสมอรบสงวาเราไมตองไปสอนชาวบานหรอกเพยงแตเราไปชแนะเขาเรองรปแบบ วาถาทำอยางนแลวคนในเมองเขาจะชอบกจะขายได

ยานลเภาเปนเถาไมยาวขนตามธรรมชาตในภาคใตทเปนปาชมชนทกแหงขนในทรกๆโดยเฉพาะ อยางยงในสวนยางทเปนทชมชน เพราะวาตนยางใบปกคลม แดดสองลงมาไดนอย นครนายกกมแตเปนคนละพนธกน เปนไมทปลกขนยาก หรอถาขนกเสนเลก แตเสนทเอามาจกสานจะตองมความ ยาวมากกวา๑เมตรและไมมขอเลย

เมอทรงสงเสรมใหชาวบานจกสานยานลเภา กรบสงวาตองรกษายานลเภาไว และทรงเชา สวนยางทมยานลเภาขนเอาไวใหชาวบานททำอาชพจกสานยานลเภาไดเกบมาใช โดยชาวบานทเปน สมาชกของศลปาชพทกคนททำยานลเภาสามารถเขาไปเกบไดคะ ปจจบนนพระองคกยงทรงเชาอย หลายรอยไร บานใครมพ นทเทาไหรกเชาเทานน การทสของยานลเภาจะเปนสดำ สนำตาลออนหรอนำตาลแก ขนอยกบพนทๆ ปลกคะ สทหายากคอสนำตาล ถาอยากไดยานลเภาสนำตาลเรากตองไปหาเชาตรงทนนๆเพอจะไดสนำตาลมาสานเปนดอกคะ

55-07-003_001-095_W.indd 57 7/20/12 6:33:46 PM

ในชวงแรกๆ ทยงไมไดทรงสอนวธเกบยานลเภา ชาวบานเขาจะถอนยานลเภามาหมดกอเลยแลวกมา เลอกเอาเสนทจะใชไดทบานจงทรงสอนโดยเสดจฯ เขาไปในปาเอง และทรงพาครมาสอนการเกบ ยานลเภาใหชาวบานดวย ครสอนชาวบานวาใหตด เฉพาะเสนทใชไดแลวดงออกมา ไมใหถอนออกมา ท ง กอ เพราะถ าถอนท ง กอต อ ไปก จะหมดเช อไหมคะเม อ ๔๐ ป ท แล วชาวบ านหวเราะ บอกวาย านล เภาม เยอะแยะไม ตองกล ววาจะ หมดหรอก เดนไป๒ กาวกเจอแลว จะเอาเทาไหร กม พระองครบสงวาม มากกจรง แตอ กหนอย คนจะทำเครองใชตางๆ จากยานลเภากนมากขนจะทำใหม เหล อน อยลงท กท ๆ เพราะฉะน น ตองสงวนและอน รกษ เอาไว ปรากฏว าจร ง ของพระองคคะ เดยวนบนกนวายานลเภาหายาก ตองเดนเขาไปในปาลกบางทไมมตองหาลกเขาไปอก เสยงตอการถกงกด

พระองคทรงตระหนกวาถาสนบสนนอะไรแลวตองมวตถดบ แลวเมอคนทำมากขนกยงตอง อนรกษเอาไว สวนยางททรงเชาเอาไวเปนปๆ เลย ชาวบานไดคาเชาสวนยางมากกวาคายางเสยอกคะ และชาวบานบางรายบอกคายางไมค มหรอกทเขาจะไปกรดยาง ตองตนตงแตต ๓ ต ๔ บางครง กขายไมไดราคาด เลยปลอยใหมนรกๆอย เรากบอกงนเราจะเชา อยาใหใครไปถางนะ และชวย เกบยานลเภาใหดวย แตวธการเกบตองทำอยางถกวธตามทพระองคทรงใหครมาสอน เดยวนชาวบาน กเชอเราโดยตองเกบบอยๆเลอกเฉพาะเสนทแกพอดซงอาจจะเกบไดวนละไมกเสนแตจะชวยใหเขามยานลเภาไวใชไดเดยวนเขารแลววากวาจะยาวขนมา๑เมตรตองใชเวลานาน

ทรงพฒนาผลตภณฑศลปาชพดวยความเตมใจของผสรางสรรค

พระองคทรงมวธการทจะใหชาวบานปรบปรงเปลยนแปลงในสงททำเพ อพฒนาใหดยงข นโดยคอยๆ ใหเขาเปลยนแปลงอยางเตมใจคะ เชนในเรองผาของทางอสาน ททอผาแบบตอหวตอเชงแลวนำมานงเปนซนตอมากมการพฒนาตดเปนเสอหรอผลตภณฑอนๆโปรดใหทำผาหนากวางมากขนและใหเปลยนเครองมอทจะทอผาใหกวางขน แตเราไมไดเปลยนทนททนใดพระองครบสงวาอยาเอา

๕๘ ๕๙

55-07-003_001-095_W.indd 58 7/20/12 6:33:48 PM