Embed Size (px)
Citation preview
ธรรมะขางเตยง
คาแนะนาสาหรบผปวยระยะสดทาย
พระไพศาล วสาโล
ธรรมะขางเตยงค�ำแนะน�ำส�ำหรบผปวยระยะสดทำย
พระไพศำล วสำโล
ธรรมะขางเตยง ค�ำแนะน�ำส�ำหรบผปวยระยะสดทำย
ผแตง : พระไพศาล วสาโล
เลขมาตราฐานสากลประจ�าหนงสอ : 978-616-7755-00-7
พมพครงท ๑ : ตลาคม ๒๕๕๕
จ�านวนพมพ : ๔,000 เลม
ราคา 60 บาท
ภาพประกอบ/รปเลม : วทญญ พรอมรา
จดท�าโดย : เครอขายพทธกา
เลขท ๔๕/๔ ซ.อรณอมรนทร ๓๙ ถ.อรณอมรนทร
แขวงอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย กรงเทพฯ ๑0๗00
โทรศพท 0๒-๘๘๒-๔๓๘๗, 0๒-๘๘6-0๘6๓, 0๘6-๓00-๕๔๕๘
โทรสาร 0๒-๘๘๒-๕0๔๓
อเมล [email protected] เวบไซต http://www.budnet.org
สายดวนใหค�าปรกษาทางใจผปวยระยะสดทาย โทร.086-002-2302
สนใจสนบสนนการจดพมพเผยแพร ตดตอเครอขายพทธกา
รายละเอยดการโอนเงน :
ธนาคารกรงศรอยธยา สาขาอรณอมรนทร ประเภทออมทรพย
ชอบญช เครอขายชาวพทธเพอพระพทธศาสนาและสงคมไทย
เลขทบญช ๑๕๗-๑-๑๗0๗๔-๓
หรอธนาณต สงจายในนาม นางสาวมณ ศรเพยงจนทร ปณ.ศรราช ๑0๗0๒
และสงมาทเครอขายพทธกา
สำรบญ
ค�ำปรำรภ ๔ท�ำบญไดแมกำยปวย ๗เผชญควำมตำยดวยใจกศล ๑๗ชวยผปวยใหตำยด ๓๑รกษำใจในยำมเจบปวย ๔๓ธรรมะขางเตยง ๖๙ถงเวลำปลอยวำงสงขำรทงปวง ๘๑
Dhammaintrend รวมเผยแพรและแบงปนเปนธรรมทาน
4
ค�ำปรำรภ
ผปวยทกประเภท ไมไดตองการการเยยวยาทางกายเทานน หากยง
ปรารถนาความชวยเหลอทางจตใจดวย เพราะหากจตใจเปนทกขแลว
กสามารถฉดกายใหทรดลงยงกวาเดม อกทงท�าใหเกดความทกขทรมาน
มากขน ยงเปนผปวยระยะสดทายดวยแลว การดแลทางจตใจเปนเรอง
ส�าคญมาก อาจจะยงกวาการดแลทางกายดวยซ�า เพราะแมกายมแตจะ
เสอมถอย พนวสยเยยวยาได แตใจกยงสามารถประคองใหเปนปกต มสต
จนวาระสดทาย และจากไปอยางสงบได จะวาไปแลว ส�าหรบผปวยทใกล
สนลม การมชวตยนยาวไปอกหนงอาทตยหนงเดอนดวยอปกรณทาง
การแพทย ไมส�าคญเทากบการพบกบความสงบในวาระสดทายของชวต
การใหความชวยเหลอทางจตใจแกผปวยระยะสดทายนน ไมใชเรอง
ลลบซบซอน ทตองพงพาผเชยวชาญ เชน พระสงฆ แตเปนเรองสามญ
ทอาศยความเขาอกเขาใจและความใสใจ ซงญาตผปวยกสามารถท�าได และ
อาจท�าไดดกวาพระสงฆดวยซ�า หากตระหนกเปนเบองตนวาสงทผปวย
ตองการคอความสงบทางจตใจ กยอมเหนถงความส�าคญของการนอมใจให
ผปวยนกถงสงดงามทนบถอ บญกศลทไดบ�าเพญ สงทเปนความภาคภมใจ
ในชวต รวมทงการปลอยวางสงทคางคาใจหรอหวงแหนกงวล
5
เนอหาในหนงสอเลมนคดเลอกมาจากค�าสนทนาของขาพเจากบผปวย
ระยะสดทายในชวงหลายปทผานมา สวนใหญอยในสภาพโคมาแลว แตก
เชอวายงสามารถรบรสงทเกดขนรอบตวได หลายคนแสดงอาการตอบสนอง
ทงระหวางสนทนาและเมอสนทนาเสรจสนแลว เนอหาของการสนทนานน
แตกตางกนไปตามภมหลงและประสบการณ ตลอดจนความเขาใจทางธรรม
ของผปวย เชอวานาจะเปนประโยชนตอผปวยคนอนๆ ดวย โดยผปวยอาจ
อานหนงสอเลมนดวยตนเอง หรอมญาตชวยอานใหฟง ทดกวานนกคอ
ญาตหยบเอาสาระบางสวนทเปนประโยชน มาใชในการสนทนากบผปวย
เพอใหเปนการสอสารทออกมาจากใจและสอดคลองกบสภาพจตใจและ
อปนสยของผปวย
หวงวาหนงสอเลมนจะมสวนชวยใหผปวยทงหลายสามารถเผชญ
ความตายดวยใจสงบ อกทงยงชวยใหผคนอกมากมายสามารถท�าสงทม
คณคาทสดแกคนทตนรกในวาระสดทายของชวต นนคอการนอมใจเขาให
เปนกศลและปลอยวางกอนสนลม
พระไพศาล วสาโล
วนมหาปวารณา-ออกพรรษา
๓0 ตลาคม ๒๕๕๕
7
ท�ำบญไดแมกำยปวย
อาตมามาใหก�าลงใจโยมนะ เพราะวาตอนนจตใจส�าคญมาก
เลย รางกายเราก�าลงพยายามชวยตวเองอยแลวทงหวใจ ปอดและ
อวยวะทกสวน แตวาเขายงตองการก�าลงใจมาชวยอกแรงหนง
เพราะรางกายก�าลงออนแอ จตใจจงเปนสงส�าคญมาก คลายๆ กบ
ชวยสองแรงนะ รางกายกชวยทางหนง แตวายงไมพอ ตองอาศย
จตใจเขามาชวยดวย ใจจะชวยรางกายไดกตองท�าใจใหสงบกอน
อยาไปทกขรอนกบรางกาย อยาโกรธรางกายตวเอง อยาโกรธ
หมอ โกรธแลวจะเปนทกข และเมอใจเราเปนทกข ไมสบาย
รางกายกฟนฟยาก เพราะฉะนนอยาโกรธรางกายตวเอง ตองชวย
เขา แผเมตตาใหเขา ใหหวใจ ใหปอดท�างานเขมแขง ใหท�างาน
เตมความสามารถ
ค�าบรรยายธรรมแกนายมานะ วรสนธพ เมอวนท ๕ ธนวาคม ๒๕๔๑
8
ท�าจตใจใหสบาย กายเจบ แตใจอยาเจบดวย บางครงใจอาจ
จะทนความเจบไมไดกอยาโกรธ พยายามนกในทางทด แผเมตตา
ใหกบรางกายตวเอง แลวระลกนกถงบญกศลดวย โยมมอาย ๗0
กวาปแลว ท�าบญกศลไวมาก ท�าความดใหแกลก ท�าความดใหแก
หลาน ท�าความดใหแกเพอนฝง ท�าความดใหแกพระ กศลทโยม
ท�านะเยอะมาก ขอใหนกถงบญกศลทไดท�าแลวจะมความสบายใจ
มนใจวาอยทไหนกอยได
เมอท�าบญท�ากศลไวมาก ไมวาอยทไหน ตกน�ากไมไหล ตก
ไฟกไมไหม อยบนเตยง อยในบาน อยในโรงพยาบาล บญกศล
จะชวยใหเราใจสบาย เมอกลกหลานไดท�าบญกศลใหแกโยมดวย
นอกจากถวายสงฆทานแลว ยงใสบาตรทกวน ขอใหโยมเปดใจรบ
บญกศลนดวย บญกศลจะชวยใหเราใจสบาย
อกอยางหนงกคอ ขณะทโยมอยบนเตยงน กท�าบญไดนะ ถง
จะเดนไมได พดไมได กยงท�าบญไดนะ ท�าอยางไร?
ท�าทใจ ท�าใจใหสบาย นกในทางทด แผเมตตา
9
อยาโกรธใคร อนนเรยกวาท�าบญแลว บญท�าได ๓ อยาง ท�าดวย
กายกได ดวยวาจาและใจกได ถงแมวาตอนนท�าบญดวยกายโยม
ท�าล�าบากแลวใชไหม ท�าดวยวาจากท�าล�าบากแลว แตวาท�าบญ
ดวยใจยงท�าไดตลอดเวลา เพราะฉะนนโยมนอนอยตรงน อยาคด
วาท�าอะไรไมไดแลว ท�าไดตงเยอะแยะ ท�าบญใหแกตวเองกได
ท�าบญใหแกคนอนกได เชน อยาไปโกรธเขา เจบปวด กไมโมโห
ท�าใจได นเรยกวาท�าบญดวยใจ
โยมอยนยงบวชดวยใจไดอกนะ เปนพระไดดวยใจไมใชวาเปน
พระแบบอาตมาอยางเดยว คนเราเปนพระไดทกททกเวลา ผหญง
กเปนได ผชายกเปนได ตอนนโยมจงสามารถท�าอะไรใหกบตวเอง
ไดเยอะแยะ เวลาฟงพระเทศนหรอสวดมนตเชาเยน ท�าใจใหสบาย
การท�าใจสบายกเรยกวาเปนบญแลว เปนการท�าบญใหกบตวเอง
อาตมาจงอยากใหก�าลงใจโยม ท�าใจและปลอยวาง ไมตอง
ไปกงวลอะไรทงสน ทรพยสมบตกด ลกหลานกด ตอนนโยม
สบายใจได ลกหลานชวยตวเองไดแลว ทรพยสมบตกไมตองเปน
10
หวง เพราะวามพอแลว ทมอยตอนนกชวยเราไดเยอะแยะแลว พอ
เรารจกปลอยวางทรพยสมบต ปลอยวางลกหลาน ปลอยวาง
กระทงความเจบปวด พอปลอยวางได อนนกเปนบญมหาศาล เปน
กศลมหาศาล
การปลอยวางเปนการท�าบญทประเสรฐทสด ตอนนโยมอาจ
จะปลอยวางไดนอยหนอย แตพอท�าไปๆ เชน เวลาเจบขนมา ก
ใหเจบแตกายนะ ใจอยาเจบ เจบเปนเรองของกาย ใจไมเจบดวย
นเรยกวาปลอยวาง ปลอยวางรางกาย ปลอยวางความเจบปวด
ทนถาท�าอยางนบอยๆ กสบาย ลกหลานมา กยมใหลกหลาน
ในใจไมตองเปนหวงแลว อนนเรยกวา ปลอยวางลกหลาน ไมวา
เรองทรพยสมบต เงนทอง ลกหลาน รางกาย ปลอยไปทละอยางๆ
โยมจะรสก ใจกจะสบาย พอใจสบายกจะมพลง มก�าลงมหาศาล
กเปนทพงใหกบโยมได
อาตมาอยากใหโยมถอโอกาสนท�าบญใหกบตวเอง สราง
เมตตาในใจ ไมโกรธ ไมโมโห เจบกชาง ไมเจบกไมเปนไร นอน
11
หลบกชาง นอนไมหลบกไมเปนไร แลวกปลอยวางไปเรอย คดถง
บญ คดถงกศล วากศลทเราท�าน ตองใหผลดอยางแนนอน ท�าด
ตองไดด ไมมผด ไมมพลาด การนกถงบญกศลจะชวยใหโยมม
ก�าลง พอจะท�าไดไหม คอยๆ ท�าไปนะ
ทกเชาเยนกสวดมนต นกถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ
แลวพระพทธ พระธรรม พระสงฆกจะชวยโยมได ทแรกชวยทใจ
กอน จากนนใจกไปชวยรางกายอกท กายกบใจตองสามคคกนนะ
ตองรวมแรงกน จงจะชวยใหสขสบายได แตถาเผอวารางกายมน
ไมไหว กเปนธรรมดาของมน เพราะวามนรบใชโยมมาตง ๗๔ ป
แลว กตองเหนใจมนบาง เราจะไปใชงานมนถงรอยปกไมได มน
กเหมอนกบบาน เรากตองเหนใจมนดวย วารางกายสงขารของ
โยม หวใจ ปอด สมอง เสนเลอด ผวหนง กระดก พวกนรบใช
โยมมาตงแตเกดถง ๗๔ ปแลว ถาคดเปนวนกเกอบสามหมนวน
เขาไปแลวมนกตองเหนอยบาง กตองออนแรงไปบาง กตองมปวย
บาง จงควรเหนใจเขา เหนใจรางกายตวเอง อยาไปคาดหวงคาด
คนเขาใหเปนไปตามใจเรา เขาพยายามเตมทแลวละ เขาแกแลว
12
นะ สงขารของเราท�างานมาเตมทแลว รบใชเรามาตลอด กตอง
ใหเวลาเขาพกบาง แตวาใจเราน รกษาไวไมใหแก เราท�าไดนะ
สงขารรางกายมนแกได แตวาใจไมมแก เราท�าได ถารจกดแล
ท�าใจปลอยวาง อนนแหละเปนประโยชนทสดเลย
ถงแมวาโยมจะเคลอนไหวอะไรไมได พดอะไรไมได หรอไม
เหนอะไรเลยกตาม กขอใหใจยอมรบสภาพทเปนอยวา รางกาย
มนไมเทยง ไมอยในอ�านาจของเรา เราอยากจะใหเขาหาย เขาก
ไมเชอฟงเรา เราอยากจะใหเขาอย เขากไมยอมอยกบเรา สงขาร
มนเปนอยางน เรากตองท�าใจ อยาไปขดอกขดใจทเขาไมยอมเชอ
ฟงเรา อยาไปหงดหงดร�าคาญรางกายทมแตปวย ไมยอมดขน
ตามใจเรา สงขารรางกายเปนอยางนแหละ
ลกหลานกเหมอนกน เรามเวลาอยกบเขาไดจ�ากด มโอกาส
ไดมาพบมาอยดวยกนหลายสบป อนนกเปนเพราะบญทไดท�ารวม
กน แตวาอยาไปยดมนถอมนวาจะตองอยกนไปนานๆ อนนเปน
ไปไมได เมอมการพบปะกนกตองมการจากกน ตองยอมรบสภาพ
13
อยาไปหวง อยาไปกงวล ขอใหโยมวางใจวา ลกหลานเขาจะอยได
ดวยด ไมมอะไรทตองเปนหวง ทรพยสมบตกเชนเดยวกน ขอให
ปลอยวาง ใหลกหลานเขาจดการกนเอง
ใหโยมรบรสภาพแบบนไว ท�าใจใหสบาย ไมวาอะไรกตามท
เกดขน ถาหากวาไดยนหรอรบรแลวไมสบายใจ กปลอยวาง
เสยบาง ใหมสตเอาไว อยาใหความทกข ความหงดหงดร�าคาญใจ
ความเศรามาครอบง�า รจกวางเสย รจกปลอยเสย แลวกรบรแต
สงทดๆ สบายๆ
ตอนนโยมกเหมอนกบคนทก�าลงท�างานอย ใกลจะเลกงาน
แลว แตวายงไมถงเวลาทจะเลกงานทเดยว เรากอยไปกอน ท�าใจ
ไววาเมอถงเวลาเลกงาน กจะเลกงานเสยท แตตอนนมนยงไมถง
เวลาเลกงาน กพยายามท�าหนาทของเราไปกอน การท�าหนาทของ
เรากคอการรกษาจตรกษาใจใหเปนปกตไว
ตอนนมอยางเดยวเทานนแหละทโยมตองดแลกคอเรองจตใจ
สวนเรองรางกายนนเปนหนาทของหมอ เรองลกหลานกเปนหนาท
14
ของเขาดแลกนเอง เรองทรพยสมบตกมลกหลานชวยกนดแล
ตอนนโยมมหนาทเหลออยอยางเดยวคอเรองจตใจ ท�าจตท�าใจให
สบายเปนกศล นคอหนาททเรายงท�าอย ยงไมเลกงานนะ ยงไม
ถงเวลาเลกงาน ถงเวลาเลกงานเมอไหร เราจะไดเลกงานอยาง
สบายใจ ไมใชเลกในสภาพทไมพรอม เลกเมอไหรกพรอมทนท
พรอมทจะวางเครองไมเครองมอ กลบไปพกผอนได ถาท�าใจให
พรอมอยางนน เมอถงเวลาเลกงานแลวกจะไดเลกงานอยาง
สบายใจ แตถาหากวายงไมเลกงานกมหนาทตองท�าอย คอรกษา
จตรกษาใจ
จตใจตอนนเลอนๆ ลางๆ กไมเปนไร แตถาหากวาใจหงดหงด
ขนมา ร�าคาญขนมา กใหรไว แลวปลอยวาง ไมเอาทงสน
จะขนจะลงกไมเอา จะฟจะแฟบกไมเอา ดใจเสยใจ
กไมเอา มแตความปกตของใจ แลวใจจะสงบเอง
ความสงบนแหละจะชวยโยม ไมวาอะไรจะเกด
ขนกบโยม ความสงบนแหละจะชวยโยมได
15
อาตมามาเยยม มาใหก�าลงใจเทาน ถามโอกาสกจะมาอก ขอ
ใหโยมท�าใจสบายๆ วางทกอยาง ตอนนขอใหท�าหนาทของตวเอง
ใหดทสดในเรองของจตในเรองของใจ เรองอนไมตองสนใจแลว มน
ไมใชหนาทของเราแลว ไมวาจะเปนเรองรางกาย เรองทรพยสมบต
ลกหลาน ไมใชหนาทของเราแลว หนาทของเรามอยางเดยวคอ
ดใจ รกษาใจใหเปนปรกตเอาไว
17
เผชญควำมตำยดวยใจกศล
ตอนนลกหลานมาชวยใหก�าลงใจโยม อาตมากมาใหก�าลงใจ
โยมดวยเชนกน ตอนนรางกายของโยมพยายามอยแลวทจะส
กบความเจบปวย แตวาอยาปลอยใหเปนเรองของกายอยางเดยว
ใจของโยมกส�าคญเหมอนกนในการสกบความเจบปวย ถาท�าใจ
ดๆ นกถงสงทดๆ เปนบญกศล กจะชวยใหทกขเวทนาผอนคลาย
ลงได
ขอใหโยมนกถงสงทดๆ ทโยมไดเคยบ�าเพญมา อยางเชน
โยมชอบท�าบญ การท�าบญนแหละเปนความดทอยากใหโยมนกถง
เอาไวเสมอๆ โยมชอบสรางพระพทธรป กขอใหระลกถงพระพทธ-
รปทโยมไดถวายแกวดตางๆ เวลาเกดทกขเวทนากใหนกถง
ค�าบรรยายธรรมแกนายลขต ธนสารสมบต เมอวนท ๑๑ มถนายน ๒๕๔๘
18
พระพทธรปทโยมไดสรางถวายใหแกพระศาสนา นกถงพระพกตร
ของพระพทธรปทโยมไดถวาย พยายามนกและจ�าใหประทบแนน
ในใจ เพราะวาเวลาทเหนพระพทธรปทานยมดวยเมตตา รอยยม
และความเมตตาของพระพทธเจานแหละทจะชวยท�าใหเราเกด
ก�าลงใจทจะเอาชนะทกขเวทนาได ในยามนพระพทธรปทโยมสราง
ถวายจะมาชวยโยม มาเปนทพงของโยมได จงขอใหนกถงพระ-
พทธองคอยบอยๆ เวลารสกตวแมจะไมเจบไมปวยกนก กอนจะ
หลบกนก ตนขนมาจ�าไดเมอไหรกนกถงพระพทธรปทโยมไดสราง
ถวาย แลวความเมตตากรณาของพระองค รวมทงความปตอมเอบ
จากการทโยมไดท�าบญเอาไวจะชวยใหโยมมก�าลงใจ
บญกศลทโยมไดท�าไวมมากมายทควรจะภาค
ภมใจ ไมวาจะสรางพระไตรปฎก สรางศาลา
สรางหองน�า สรางกฏให แกพระสงฆ
ทงหมดนเปนบญกศลทมอานสงสมาก
บญเหลานนไมไปไหน แตอยทใจของโยม
แลวละ อยทใจถาไมนกถงกมประโยชน
19
นอยลง กขอใหนกถงบญกศลไวดวย จะชวยใหโยมมความมนใจ
จะไมกลววาขางหนาจะมอะไร เพราะวาบญกศลนแหละทรอเรา
อยขางหนา พระพทธเจาตรสวาบญกศลเหมอนกบญาตพนองท
เราจากไป เวลาเรากลบไปหาญาตพนอง ญาตพนองกตอนรบดวย
ความดใจทเราไดกลบมา บญกศลกคอยตอนรบเราอยางนน
เหมอนกน เพราะฉะนนโยมไมตองกลวขางหนาวาจะเกดอะไรขน
เพราะขางหนามบญกศลคอยรบรองตอนรบอย ขอใหโยมมนใจ
ในความดทไดท�าไว ความมนใจจะท�าใหโยมไมมอะไรตองกลว
ขางหนา
ขอใหโยมภมใจวาตงแตเราไดมชวตเกดมาเปนมนษยเราได
ท�าความดไวมากมาย ในฐานะพทธศาสนกชนเรากไดท�าบญ
อปถมภบ�ารงพระศาสนา ในฐานะทเปนลกเรากเปนลกทดของแม
ของพอ ไดท�าความดตอบแทนผมพระคณ อนนเปนเรองทเราควร
ภาคภมใจ นอกจากนนโยมยงไดท�าความดในฐานะทเปนพอ ได
เลยงลกใหเตบโต ไมใชเตบโตแตรางกาย แตวาเตบโตทางจตใจ
ดวย ใหเขาไดรจกคณงามความดและมความร สามารถทจะเลยง
20
ตวเองไดจนเราไมตองกงวล แลวเขากยงท�าความด ไดร จก
พทธศาสนา ไดชวยน�าพากนอปถมภค�าจนพทธศาสนา อนนกเปน
เรองทโยมควรจะภาคภมใจ ในฐานะทเราเปนพอกคงไมมอะไรนา
ภาคภมใจยงกวาไดท�าบญกบลกๆ ใหลกเขาไดเปนคนดจนกระทง
ตอนนโยมกหายหวงไดแลว ความดเหลานขอใหโยมระลกถงอย
เสมอๆ เพราะวาความภาคภมใจนแหละทจะชวยใหเราผานพน
ความเจบความปวดตางๆ ไปได
นอนอยางนอยาไปหวงวาตวเองจะอยอยางไร อยาไปนกกลว
วาจะอยคนเดยว ลกๆ รวมทงภรรยาและญาตมตรจะอยขางๆ โยม
คอยเปนก�าลงใจใหโยม อยาไปหวงอยาไปกลววาเราจะเปนภาระ
ใหแกเขา ลกๆ หลานๆ ภรรยาเขามความภมใจทไดอยชวยเหลอ
ขางๆ โยม อยาไปกลววาเขาจะทงเรา อนนไมมหรอก เขาจะอย
กบเรา จะรวมทกขรวมสขกบโยม ขอใหมนใจได อยาไปหวงวาตว
เองจะเปนภาระแกใคร หรอกลววาจะถกทงใหอยคนเดยว เราได
ท�าความดมาเยอะแลว ตอนนความดก�าลงตอบสนอง ลกหลาน
และภรรยาก�าลงมาชวยกนดแล พรอมจะรวมทกขรวมสขกบเรา
21
แมจะเจบจะปวดอยางไร กอยาถอวาก�าลงใชกรรม ใหคดวา
ในขณะทเรายงมลมหายใจอยเรายงสามารถทจะสรางกรรมดได
อยาไปคดวาเราตองมาอยอยางทกขทรมานเพอใชกรรม อยารสก
ทดทอเบอหนาย ใหคดวาทกขณะทเรามลมหายใจหมายถงโอกาส
ทเราจะยงท�าความดได แมก�าลงนอนเจบอยเรากมโอกาสท�าความ
ดได ไมใชวาท�าอะไรไมไดเลย ไมใชวาก�าลงมาอยแบบใชกรรม
ทกขณะทมลมหายใจคอโอกาสทจะสรางความด อยางโยมอยอยาง
นกยงสามารถท�าบญไดเยอะ อยางคราวทแลวโยมกไดท�าบญดวย
การใหทาน สรางหองน�าใหกบวด และตอนนทวดก�าลงสราง
หองน�าทโยมไดถวายให ใกลจะเสรจแลว เสรจเมอไหรกจะมา
บอกใหโยมไดร
บญกศลเหลานโยมสามารถท�าไดทกขณะทมลมหายใจ เพราะ
ฉะนนอยารสกทอแท อยารสกเบอหนาย อยาคดวาตอนนก�าลง
เปนภาระแกใคร โยมไมไดเปนภาระแกใครเลย ไมเปนภาระแม
กระทงแกตวโยมเอง เพราะวาโยมยงสามารถท�าความดไดดวย
การใหทาน แมวาจะใสบาตรไมได แตกยงสามารถอทศสมบตท
22
ตนม เพอเปนบญกศลได โยมยงสามารถท�าความดไดดวยการ
รกษาใจใหปกต อยกบความทกขแตวาสามารถทจะอาศยทกขน
แหละมาเปนเครองสอนใจเรา ใหระลกวาขณะนความทกขก�าลง
บอกกบเราวาสงขารนมนไมนาเอาไมนายด ถายดมนกเปนทกข
พจารณาอยางนดกได วาทกขณะธรรมะก�าลงแสดงใหเราไดเหน
จากสงขารทก�าลงเปนอย
สงขารนเขาไดรบใชเรามาชานานแลว เราจะไปไหนเขาก
เดนเหนใหเรา เราจะกน เขากหาของมาตกใสปากใหเรากน เขา
ชวยเราหลายอยางแลว และตอนนเขากก�าลงชวยเราอกอยางหนง
กคอแสดงธรรมใหเราเหนวาสงขารนมนไมนาเอา ไม
นายดถอ ทผานมาเราใชสงขารนมามากแลว
ถาถงเวลาเขาจะไมอยากอยกบเรา กตอง
ปลอยไป อยาไปยด ถาเขาไมอยากอยกบเรา
หรอถงเวลาทเขาตองไปกใหเขาไป ถาเราจะ
ยดเอาไว กเปนทกข ถาเราอยากจะยดอยาก
จะใหเปนตามใจเรา เรากจะเจบปวด ขอให
23
ลองมองความเจบปวดของสงขารวา เขาก�าลงจะมาสอนมาบอก
เราวาอยาไปยด ใหปลอยวาง ถาโยมพจารณาอยางนแลวกเปน
บญไดเหมอนกน
ทกลมหายใจเขาออกของโยมเมอคดไปในทางทด คดในทาง
ทเปนกศล เชนนกถงบญกศลทโยมไดท�าเอาไว แลวเกดความปต
สบายใจ อนนนแหละคอบญ นอนอยางนกยงท�าบญได เพยงแค
รกษาใจใหเปนบญใหเปนกศลและรจกปลอยกบวาง อนนโยมก
ท�าได ท�าแลวจตจะสงบ ความทกขจะลดนอยลง
นอนอยอยางนเรายงท�าบญไดอกอยางคอแผเมตตา เมตตา
ใหแมกระทงเจากรรมนายเวร นอกจากขอขมาเขาแลว กใหอโหส
แกเขาดวย เจากรรมนายเวรถาม กขอใหเขาไดประสบกบความ
สขไดไปสสคต อยาไปมความโกรธความเกลยดเขา ใหเราคดเสย
วาความเจบความปวดทเกดขนมนเปนการชดใชหรอชดเชย ทเรา
อาจจะลวงเกนเขาไว บางทเรากไมรวาเราไดลวงเกนใครไปบาง
อาจจะท�าใหเขาเจบปวด กถอวาความเจบความปวดของเราน มน
24
ไมไดเจบปวดเปลาๆ แตมนเปนการชดใชหรอชดเชยทเราอาจจะ
ลวงเกนเขาไป ใหคดวาความเจบปวดนมนไมไดเกดขนมาลอยๆ
แตมเพอจะชวยไถถอนเราใหพนจากภาระเครองผกพนทงหลาย
ถาปฏบตอยางนไดใจกเปนบญ
พยายามนกถงสงทดงามเอาไว อยาไปนกถงสงทข นของ
หมองใจ แมวาจะมบางคนท�าใหเราขนของหมองใจกใหอโหสกรรม
อยาใหความขนของหมองใจตดคางอยในจตใจ ถงเวลาแลวทเรา
จะตองละวางสงเหลานออกไปจากจตใจของเรา เหมอนกบเรา
ก�าลงเดนขนเขา ควรเดนใหตวเบาทสด ขอใหนกวาโยมก�าลงจะ
เดนขนเขา ขางบนนนมพระพทธรป จะไปสกการะบชาพระพทธ
รปขางบนกตองเดนใหตวเบา แบกของไปใหนอยทสด จะไดไม
เหนอย ตอนนโยมก�าลงจะเดนทางไปสภพใหม กขอใหเดนดวยใจ
ทเบาทสด ความข นของหมองใจทงหลาย ใหละวางใหหมด
ใหอโหสกรรมแกคนทท�าใหไมสบายใจ สวนอะไรทรสกวาเราท�า
ไมถก ลวงเกนใครไวกขอขมาดวยเชนกน ถาท�าไดกจะสบายใจ
25
อยาลมนกถงสงดงามทโยมไดท�ากบศาสนา ไดท�ากบผทม
พระคณ เชน พอแม ญาตผใหญ หรอทเราไดท�าไวกบภรรยา ลก
หลาน นเปนบญกศลอนนาภมใจทจะไมสญเปลา บญกศลเหลาน
จะชวยใหเราผานความทกขไปไดและจะชวยใหเราไปสภพใหมดวย
ความมนใจ บญกศลรอเราอยขางหนาแลว ไมตองหวงขางหนา ให
ท�าตอนนใหดทสดคอท�าใจใหเปนกศล ทกลมหายใจของเราคอ
โอกาสทจะท�าความด โอกาสทจะท�าบญกศล โอกาสทจะปลอย
วางสงตางๆ ทยงคงคางอย เปนโอกาสทจะขอขมา ใหอโหสกรรม
ทงแกคนทรจกและไมรจก รวมไปถงเจากรรมนายเวรทงหลาย
เมอท�าบญแลวกแผไปถงทกๆ คน รวมทงเจากรรมนายเวรดวย
เดยวอาตมาจะท�าสมาธแผเมตตาใหโยม โยมนอนตามสบาย
และขอใหเปดใจรบกระแสแหงเมตตาจากสมาธนดวย
ทกลมหายใจเขากด ออกกด ขอใหมเมตตากบตวเองดวยนะ
สงขารหรอรางกายของเรา อยาไปเผลอโกรธเกลยดเขา วาเขา
ท�าใหเราเจบ ท�าใหเราปวด ใหมเมตตากบสงขารของเราเองดวย
26
วาเขากพยายามอยางเตมทสดความสามารถทจะชวยบ�าบดความ
ทกขความเจบความปวดใหหมดไป จงขอใหแผเมตตาไปถงสงขาร
รางกายของเราทกสวนไมวาจะเปนหวใจ ปอด กระเพาะ ล�าไส
ตบหรอไต แผเมตตาใหทกสวน อยางนอยเขากไดชวยใหเราไดม
ชวตมาจนถงทกวนน ขอใหแผเมตตา อยาใหเขาไดทกขทรมาน
การแผเมตตาใหกบตวเองเปนเรองส�าคญ ถาเรารกษาใจของ
เราใหมเมตตาอยเสมอ อยาใหความโกรธความเกลยดขนเคอง
ใจมาครองใจของเรา อนนนกเปนบญกศลเชนกน ในยามนตอง
อาศยเมตตาดวย แผเมตตาใหกบรางกายของเรา แผเมตตาใหกบ
หวใจ ปอด ตบ ไต ไสพงของเรา แผเมตตาใหกบใครกตาม ทเคย
ท�าใหเราขนเคองใจ แผเมตตาใหกบเจากรรมนายเวรทงหลาย
ทงปวง บญกศลอะไรทไดท�าเอาไวหรอทไดท�าตอไปกแผใหเขา
ไปดวย อนนกเปนบญทมอานสงสมหาศาล
ขอใหโยมมนใจวาบญนแหละทจะเปนทพงพาของโยมได อยาง
อนเปนสวนประกอบ ตอนนยงมลมหายใจกเปนโอกาสทจะได
27
ท�าบญ ทกขณะทยงมลมหายใจกขอใหท�าบญ
เรอยไป สรางกรรมดอยเรอยไป ถาท�าอยางนได
การมานอนปวยอยนจะไมใชเปนการมาใชกรรม
แตเปนการเอากรรมนแหละมาใชใหเกดประโยชน
เปนการสรางกรรมใหมทดเปนกศล ขอใหท�าเรอยไป แมวา
รางกายจะออนแอแตใจเรายงมก�าลงสามารถท�าอะไรไดมากมาย
ถามความตงใจอยางยง เรากจะผานความล�าบากความทกขความ
เจบปวดไปไดดวยด
ทนอาตมาจะสวดโพชฌงคใหโยมนะ โยมนอนฟงตามสบาย
ท�าใจใหเปนกศลพจารณานกถงพระพทธองค ซงเปนทมาของบท
สวดมนตนดวยกได นกถงพระอรหนตทงหลายทเปนทมาของบท
สวดมนตน จะไดชวยใหบรรเทาจากโรค
อาตมาไดพดมาตงแตตนขอพจารณาตามไปดวย นนคอให
ระลกถงบญกศลทไดท�าเอาไว ทไดท�ากบพระศาสนากด ทไดท�า
กบผมพระคณ พอแม ลกหลาน ภรรยา มตรสหายกด ขอให
28
มนใจในบญกศลเหลานนวาจะชวยเราได ขณะเดยวกนทกโอกาส
ทยงมลมหายใจอย กใหระลกวาเรายงสามารถสรางบญกศลได
ดวยการใหทานกด ดวยการแผเมตตากด ดวยการปลอยวางสงท
ท�าใหขนของหมองใจกด อนนแหละจะท�าใหโยมผานพนความทกข
ความเจบความปวดได
31
ชวยผปวยใหตำยด
ถงแมวาโยมจะไมไดเปนหมอหรอเปนพยาบาล แตกอยากจะ
ใหระลกวาเราสามารถทจะชวยคณพอได เพราะวาสงทคณพอ
ตองการไมใชแคยาบ�าบดความเจบปวยทางกายเทานน แตยง
ตองการก�าลงใจ และตองการสงทจะชวยเสรมสรางจตใจใหสงบ
มนคงดวย เรยกวาตองการทงยาทางกายและยาทางใจ เพราะวา
คนปวยจรงๆ แลวเขาไมไดเจบปวยทางกายอยางเดยว บอยครง
เขากเจบปวยทางใจดวย เชน มความทกข มความกงวล และความ
กลวสารพด นเปนสงทลกหลานหรอภรรยาจะชวยไดแมจะไมได
เปนหมอ นนคอการชวยเหลอทางจตใจ อยางเชนการทมลกหลาน
มาอยกนพรอมหนา อนนกท�าใหผปวยกมความอบอนใจ บางทคน
บางสวนของการสนทนาธรรมกบลกหลานของนายลขต ธนสารสมบต
เมอวนท ๑๑ มถนายน ๒๕๔๘
32
ปวยเขาอาจจะกงวลวาตนเองอาจจะถกทอดทงหรอวาอาจจะอย
คนเดยวในวาระสดทาย เขาไมอยากจะไปคนเดยว แตถาเขารสก
วามคนอยกบเขาตลอดเวลา ๒๔ ชวโมง เขากจะมความอบอนใจ
ไมกลว คนเราไมวาจะมความเขมแขงแคไหนกตาม แตวาในยาม
นจตใจมโอกาสแปรปรวนไดงายเพราะวาทกขเวทนาทางกายมน
แรง การทลกหลานมาอยกนพรอมหนา บางทไมตองท�าอะไรมาก
แคใหเขาเหนหนา บางทไมตองพดอะไรเพยงแคทกเขาหรอวา
สมผสตวเขาเบาๆ เพยงแคสมผสตวกใหความรสกทดนะ มนชวย
ได ภาษากายบางทกมพลงมากกวาค�าพด
ใหระลกดวยวาผปวยเขาตองการสงนตลอดเวลาไมวาเขาจะ
รสกตวหรอไม อยาไปนกวา ถาเขาโคมาแลวจะไมสามารถรบร
การกระท�าหรอความรสกของเราได มคนจ�านวนไมนอยถงแมเขา
โคมาไมรสกตวแตเขาสามารถรบรได มผปวยคนหนงโคมาเพราะ
เกดอบตเหตกระทบกระเทอนทางสมอง แถมไตวายฉบพลน หมด
สตไมรตว หมอบอกวาโอกาสรอดมนอย แตวาในทสดเขากรอด
มาได เขาไดมาเลาวาเกดอะไรขนกบเขาตอนทเขานอนหมดสตอย
33
ในหองไอซย ตอนนนในใจเขารสกเควงควางเหมอนจะหลดจากราง
แตบางชวงจะรสกวามมอมาแตะทตวเขา พรอมกบมพลงสงเขามา
ท�าใหใจทเหมอนจะขาดหลดไปนน กลบมารวมตวกนเกดความ
รสกตวขนมา แลวความรสกตวนนกเลอนรางไปอก เปนอยางน
ทกวน ตอนหลงเขาพบวามพยาบาลคนหนงทกครงทเขาเวรเธอ
จะเดนเยยมคนไขทกคน แตถาคนไหนยงโคมาอย เธอจะจบมอ
แลวแผเมตตาไปให นเปนตวอยางทชใหเหนวาพลงแหงเมตตาจต
นผปวยทหมดสตสามารถรสกได
มบางคนหวใจเกดหยดเตนกะทนหน ถกพาไปสงโรงพยาบาล
เพอท�าการกระตนหวใจ ตอนทจะใสทอชวยหายใจนน พยาบาล
ไดถอดฟนปลอมของผปวยออก ตอนนนผปวยหมดสต แตหลง
จากนนหนงอาทตยเมอเขาฟ นกลบมาเปนปกต พอเขาเหน
พยาบาลคนนนเขากทกวาคณใชมยทถอดฟนปลอม พยาบาลก
ตกใจถามวาคณรไดยงไง ในเมอตอนนนคณหมดสตอย จะเรยก
วาตายกไดเพราะหวใจไมท�างาน เรองแบบนมอยบอยๆ ผปวย
หลายคนทเมอฟนจากโคมาบอกวาไดฟงเสยงบทสวดมนตหรอ
34
เสยงพระเทศนจากเทปทพยาบาลหรอญาตเปดใหฟงขณะหมดสต
บางคนบอกวาไดยนกระทงวาหมอกบพยาบาลพดอะไรกน
ดงนนขอใหตระหนกวา ถงแมผปวยจะหมดสตอยในภาวะ
โคมา ไมตอบสนองอะไรเลย แตเขาอาจจะรบรค�าพดค�าจาของเรา
ได ถาเราพดในสงทดมเมตตาไมมการทะเลาะววาทกน เขากจะ
รสกด แตถาญาตพนองทะเลาะกนเรองมรดก เรองคารกษา
พยาบาลอะไรท�านองน นคอการท�ารายผปวยโดยไมรตวเพราะ
คดวาเขาหมดสต ขอใหระลกวาไมวาเขาจะหมดสตหรอไมกตาม
ขอใหปฏบตกบเขาอยางปกตเหมอนตอนทเขารตว ถาจะใหดยง
กวานนกควรท�าบรรยากาศใหเกดความสงบ หรอจะมการสวดมนต
เชน สวดคาถาชนบญชรพรอมๆ กนกด แตไมตองดงนก จะสวด
ในใจกได หรอท�าสมาธรวมกนเปนครงคราว จะท�าใหเกดคลนแหง
ความสงบทเขาสามารถสมผสได
หากวาผปวยมเรองอะไรคางคาใจทเราสามารถชวยเหลอได ก
ควรเปนธระชวยเหลอจดการใหแลวเสรจ แตกรณของคณพอไมม
35
อะไรทรสกเปนหวงกงวลหรอไมสบายใจ แตวามบางอยางทลก
หลานอาจจะชวยได นอกจากทอาตมาไดพดไปแลว กคอถาเกด
วาลกหลานคนใดระลกไดวาเคยลวงเกนโยมเขาไวหรอมอะไรไม
สบายใจอยขางใน ควรถอโอกาสนขอขมาลาโทษ บางทผปวยเขา
อาจรสกตดคางในบางเรอง เชน เขาอาจจะรสกผดกบใครบางคน
หรอรสกไมพอใจใครบางคน ตดใจใครบางคนทท�าอะไรไมถกตอง
กบเขา ตรงนถามอะไรคางคามนกท�าใหไมสามารถไปอยางสงบ
หรออยอยางสงบได มบางคนปวยหนกเปนมะเรงขนสดทาย
พยาบาลกมาแนะน�าใหลกมาขอขมา ลกขอขมาเสรจ แมกยงรสก
ไมดขน พยาบาลผดสงเกตจงไปถามลกวามบางเรอง
ทยงไมไดพดกบแมใชไหม ลกกตกใจยอมรบวา
มเรองหนงทยงไมไดบอก คอเขาไปอยกนกบ
ผหญงจนมลกดวยกนแตไมไดบอกแม พอลก
ไปสารภาพกบแมเรองนและขอโทษทปด
เอาไวแมกรสกดขน
36
เรองนเปนตวอยางวาอยาไปนกวาคนปวยเขาไมร หรออยาไป
นกวาเปนเรองเลกนอย ส�าหรบคนเปนพอเปนแมเขาอาจถอเปน
เรองใหญ และรสกนอยใจวาท�าไมลกไมพดความจรง ถาหาก
ความรสกแบบนยงคางคาใจเขา เขากอยอยางเปนทกขและอาจ
ตายดวยอาการไมสงบกได
เพราะฉะนนถาพวกเรามความรสกวามอะไรทคางคาใจหรอ
ระลกวาไดเคยลวงเกนอะไรกบคณพอ กควรถอโอกาสนขอขมา
ความจรงแลวเรากไมรวาโยมเขายงตดใจอะไรบางหรอเปลา แต
เรองแบบนเปนเรองละเอยดออน อยาไปนกวาบางเรองเขาคงไมร
หรอไมตดใจอะไรหรอก คนปวยนนจตใจเขาเปราะบาง เปราะบาง
หมายความวามอะไรกระทบไดงาย บางอยางคนปกต
ไมรสก แตคนปวยเขาจะรสกไดไว เพราะฉะนน
ความรสกอะไรทไมด เชน ความรสกหมางเมน
คางคาใจ ตอนนยงมโอกาสควรไปเปดใจหรอ
ขอขมาเสย เพราะหากผดผอนอาจไมมโอกาส
ไดพด ถงตอนนนกจะมาเสยใจวาท�าไมตอน
37
เขายงอยเราไมไปขอขมา
ทนบางคนอาจเกดค�าถามขนมาวาถาเขาจ�าไมไดจะท�าอยางไร
จ�าไมไดกไมเปนไร แตวาเรากขอขมาไวกอนเปนด อกเรองหนง
ทอาตมาคดวาลกหลานนาจะไดท�ากบผปวยกคอ เมอเรารวาเขา
จะอยกบเราไดอกไมนาน กควรมการกลาวค�าอ�าลา อาจจะอ�าลา
ในลกษณะทเปนกจจะลกษณะสกหนอย เชน มตวแทนของ
ลกหลานมาพดถงคณความดของเขาใหเขาฟง วาเขาไดท�าความด
อะไรบางทเรารสกซาบซงในบญคณของเขา เชน เขาเปนพอทด
เปนสามทด เปนปทด ซงเราภมใจ การทเราพดความดของเขา
เปนการชวยเตอนใหเขาระลกถงความดทตนไดท�า การระลกถง
ความดในยามนมความส�าคญเพราะชวยใหจตมความอมเอบ
ปลาบปลมและเปนกศล ไมจมอยกบความทกข บางคนพอเจบ
ปวยมากๆ จตตก คดไปคดมากนกถงความผดพลาดในอดต
ลงโทษตวเองวาฉนไมนาท�าอยางโนนอยางนเลย ยงคดกยงทกข
แตถาลกหลานชวยใหเขาระลกถงความดทเคยท�าไว เขากจะไมไป
นกถงสงไมดในอดต คนเราเมอมาถงวาระสดทายของชวต ถา
38
นกคดในสงทไมด หรอมอะไรคางคาใจ จตจะเปนอกศล ถาตาย
ไปกจะไปสทคตได แตถานกถงสงทดหรอเรองบญกศล ตายไปก
จะไปสสคต
เมอจะกลาวค�าอ�าลา ประการแรกเราพดถงความดของเขา
ส�านกในบญคณของเขา ขอบคณเขาทไดเออเฟอเกอกลเรามา
ขอใหพดออกมาจากใจ ประการทสองกคอขอขมาลาโทษ ถาเรา
ไดท�าอะไรลวงเกนไมวาดวยกายกด ดวยวาจากด ดวยใจกด จะ
รตวหรอไมรตวกตาม กขอขมา ประการทสามกคอพดย�าเตอนให
เขานกถงสงทดงาม นกถงบญกศล รวมทงพระพทธ พระธรรม
พระสงฆ รวมทงใหท�าใจปลอยวาง อนนขนอยกบวาเขามความ
สนใจธรรมะแคไหน ถาเขาสนใจธรรมะ ศกษาเรองนพอสมควร
กใหเขาปลอยวางสงทงหลายทงปวง ไมเฉพาะทรพยสมบต หรอ
คนรก แตรวมถงปลอยวางในรางกายและในตวตน ใหจตใจนกถง
แตพระนพพาน หรอภาวะทดบไมเหลอ แตถาเขาเขาใจพทธ-
ศาสนาเลกนอย กใหนกถงสคต โดยพดเตอนใจใหนกถงสงทดงาม
มพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนเครองยดเหนยวจตใจเพอให
39
จตเกดความสงบและเปนกศล
อนนจะชวยไดมาก ถาท�าตอนทเขารตวกด แตถงแมไมรสก
ตวแลวกไมเปนไร พดกระซบขางหเบาๆ คนทเปนพอเปนปเปน
ตาเขากจะรสกภมใจ ยงถาหากมลกหลานมาอยกนพรอมหนาก
ยงด เขาจะไดดใจทลกหลานรสกส�านกในบญคณของเขา เขาจะ
ไดจากไปดวยความสงบ
อาตมากขอฝากเอาไว ทงหมดนเปนการแนะน�าวธทจะชวย
เขาในทางจตใจ แตถาจะใหดนอกจากจะชวยเขาแลว เราเองกควร
ไดประโยชนจากเขาดวย คอไดมาเรยนรจากเขาในเรองสจธรรม
ของชวต ตอนนคณพอก�าลงเปนครสอนเรา สอนสจธรรมใหแก
เราวาสกวนหนงเราตองลมปวยอยางนหรออาจจะเปนยงกวาน
เพราะฉะนนจงอยาประมาท บางทเรานกวาฉนยงหนมยงแนน
ยงเดกอย ไมลมปวยงายๆ จงมวแตสนกสนาน ไมไดเตรยมใจไว
เลยทจะเผชญกบความไมแนนอนของชวต แถมไมนกถงบญกศล
อนนเรยกวาความประมาท ความเจบปวยเปนธรรมดาของชวตท
40
ไมมใครหนพน และเกดขนไดทกเวลากบทกคน อยาไปนกวาฉน
ยงเดก ยงอกนานกวาจะปวย คนเราจะเจบจะปวยเมอไหรไมม
ใครร แตในทสดไมวาเราจะอายแคไหนเรากตองเจบปวย ความ
ตายกเหมอนกน จะมาถงเราเมอไหรกไมร และเกดขนไดกบทก
คนเชนกน เพราะฉะนนใหเราระลกไวเสมอวาชวตนไมเทยง จง
ควรเตรยมตวเตรยมใจไวเสมอ รวมทงหมนท�าความดไวเสมอ
เมอมาเยยมคณพอ กขอใหถอวาคณพอเปนครทก�าลงสอนเรา
เกยวกบสจธรรมของชวตทหนไมพนความเจบความปวย ใหระลก
วาสกวนหนงเราอาจเปนอยางคณพอกได ทนเมอระลกเชนนแลว
กตองคดตอไปวาเราจะท�าอยางไรถาเราตองลมปวยอยางนใน
วนขางหนา เราไดเตรยมตวเตรยมใจไวบางหรอเปลา และเรา
จะเรยนจากคณพอไดอยางไรในเรองการเตรยมตวเตรยมใจ
อยางเชนคณพอบอกวาไมมอะไรกงวล ไมมอะไรเปนภาระแลว ถา
เปนเรา เราจะปลอยวางแบบนไดไหม และถาเราเกดเจบปวยอยาง
คณพอจะประคองใจอยางไรถงไมทกขกระสบกระสาย
41
ทงหมดนขนอยกบเราดวยวาเราจะรจกมองหรอไม ขอส�าคญ
คอตองระลกวาทเรามาอย ทนเราไมไดมาชวยคณพอเทานน
แตคณพอกมาชวยเราดวย ถามองใหเปนกจะเหนประโยชน
จากการลมปวยของคณพอ นอกจากจะเกดปญญาและความไม
ประมาทแลว อกอยางหนงทจะไดกคอไดมโอกาสท�าบญ คณพอ
ก�าลงเปดโอกาสใหเราท�าบญ เพราะการทเรามาชวยคนปวย โดย
เฉพาะผมพระคณถอวาเปนบญอยางหนง ไมใชวาตองมาถวาย
สงฆทานใหพระถงจะไดบญ ตอนนโยมเขากเปดโอกาสใหเราได
ท�าบญ รวมทงเปดโอกาสใหเราไดเรยนรสจธรรมของชวต เชน
ความไมแนนอน หรอความผนผวนปรวนแปรของชวต สจธรรม
หรอค�าสอนเกยวกบความเปนจรงของชวตไมไดมาจากพระ
อยางเดยว แตยงมาจากผทเราเคารพนแหละ ถาเรามองเหน
จนเกดปญญากถอวาไดบญเชนกน บญอยางนแหละทจะชวยให
เราผานพนอปสรรคตางๆ ไปไดดวยด
43
รกษำใจในยำมเจบปวย
ขอใหโยมวางตวตามสบาย อาตมาขออนโมทนาทโยมถวาย
เพลในวนน ถอวาเปนการอปถมภพระสงฆในเรองของอาหารเพอ
ใหด�ารงอยไดกเปนบญอยางหนง แตบญอกสวนหนงกสามารถ
ท�าไดดวยการฟงธรรมะ บญนนท�าไดหลายวธ อาตมามาคยกบ
โยมกถอวามาท�าบญดวย พดถงสงทเปนประโยชนกเปนบญ ฟง
สงทเปนประโยชนกถอวาเปนบญเชนกน
ส�าหรบโยมในตอนน ถามองในแงของสภาพรางกายกถอวา
ปวย ซงเปนธรรมดาและไมใชวาเปนเฉพาะกบโยมเทานน อาตมา
หรอคนอนทเหนวาปกตธรรมดา เขากปวย เพยงแตยงไม
แสดงออก พระพทธเจาตรสวา ควำมแกมอย ในควำมหนมสำว
ค�าบรรยายธรรม แกนางพรรณวด วศนวรรธนะ เมอวนท 6 เมษายน ๒๕๔๘
44
ควำมปวยมอย ในควำมไมม โรค ควำมตำยมอย ในชวต คอไมได
แยกจากกน คนปกตกถอวามความปวยแตยงไมแสดงออก
ความปวยนนม ๒ สองอยาง คอปวยกายและปวยใจ ซงไม
จ�าเปนวาจะตองไปดวยกนหรอเปนคกน ปวยกายแตไมปวยใจกม
อนนเปนเรองทพระพทธเจาตรสแนะน�าดวยซ�า พระพทธเจาเคย
แนะอบาสกคนหนงซงปวยหนกวา แมกายกระสบกระสายแตอยา
ใหใจกระสบกระสาย นเปนสงทเราทกคนท�าได ปวยกายเปนเรอง
ทเราตองรกษา แตไมใชวาพอปวยกายแลวจะตองปวยใจดวย
กายกบใจถงแมจะใกลเคยงกนและเกยวของกน แตกแยกจาก
กนไดในระดบหนง ใจทสบาย ใจทปกตสามารถอยไดแมกระทง
ในรางกายทปวย ในทางตรงขามคนทสขภาพกายด แตใจปวยกม
ถงแมวาโยมจะปวยทางกาย ความปวยแสดงตวออกมา แตวาใจ
นนเราสามารถทจะรกษาใหเปนปกตได มนอยทวาเราไปส�าคญ
มนหมายกบความปวยทางกายแคไหน มนขนอยกบมมมอง และ
ทศนคตดวย
45
ทวดปาสคะโตมคนพการคนหนงชอ อาจารยก�าพล ทองบญนม
เราเรยกวาอาจารยเพราะเคยเปนคร แตภายหลงทเรยกอาจารย
เพราะทานเปนอาจารยทางธรรมดวย ทานพการตงแตคอลงมา
เมออาย ๒๔ ป เคยมความหวงวาจะหาย แตรกษาเทาไรกไมหาย
ในทสดกรอวนตาย แตรอเทาไรกไมตาย แมจะเรงเวลาวาเมอไร
จะตายเสยท เพราะรสกวาอยไปกเดอดรอน เปนภาระแกแมและ
พอทตองคอยอมเขาหองน�า คอยปอนอาหารให ตองคอยสวนให
ขบถาย ท�าใหทกอยางเพราะตวเองท�าอะไรไมไดเลยนอกจากเคยว
อาหาร แตตอนหลงมาปฏบตธรรมในแนวของหลวงพอเทยน โดย
มหลวงพอค�าเขยนใหค�าแนะน�า ทานปฏบตดวยการพลกมอไปมา
ท�าไดแคนน เดนจงกรมกไมได ลมหายใจกตดขด ปรากฏวาเมอ
ไดปฏบต ดกายดใจ รกายรใจอยางตอเนองกไดเหนวา คนเราก
มแคนนคอกายกบใจ สวนตวกนนเปนสงทปรงแตงขนเอง พอร
กายรใจบอยๆ กรเทาทนความคดนก เหนความ
ปรงแตง แลวกเกดปญญาไดคดวา แตกอน
หลงไปคดวาฉนพการ ทจรงทพการนนคอ
กายตางหาก แตฉนไมไดพการดวย
46
พอเหนอยางนอาจารยก�าพลบอกวา จตลาออกจาก
ความพการทนท จตใจไมรสกเปนทกขเพราะความ
พการอกตอไป รสกโปรงเบาสบาย และมความสขมาก
จากการคนพบน จนกระทงคนทมาวด เหนอาจารย
ก�าพลมความสขกเลยมาขอปรกษาหารอ เอาเรองทกขเรอง
รอนมาเลาใหอาจารยก�าพลฟงเพอขอค�าแนะน�าและก�าลงใจ กลบ
กลายเปนวาคนมอาการปกตครบ ๓๒ กลบทกขมากกวาคนพการ
อยางอาจารยก�าพลเสยอก ทงๆ ทตวอาจารยก�าพลเองไมมอนาคต
จะตายเมอไรกไมร แตกลบมความสข นกเปนตวอยางวา กาย
พการแตใจไมพการ ถาพระพทธเจาเสดจมากคงตรสแบบนแหละ
วา แมกายพการแตใจไมจ�าเปนตองพการดวย
ความเจบปวยกเหมอนกน เราสามารถรกษาใจใหเปนสขได
แมกายปวยแตอยาใหใจปวย ใจปวย คอใจทเครยด ทกข กงวล
เศราหมอง หดห อาการเหลานไมจ�าเปนวาตองเกดกบเราเวลา
เจบปวย เราสามารถทจะรกษาใจใหสดใส เบกบาน แชมชนได
ท�าไดอยางไร ซงมหลายวธ เชน ท�ำสมำธ บางคนปวดมาก แต
47
พอเขาท�าสมาธดวยการตามลมหายใจ จตกสงบ ความเจบปวดก
บรรเทาหรอหายไป ทจรงความเจบปวดไมไดหายไปไหน มนยง
อยแตใจไมรบร ใจไปอยกบลมหายใจ หรออยกบความสงบเยน
ความสบาย กเลยไมรสกเจบปวด เหมอนกบคนทเลนไพทงวนทง
คน ถามวาเขาไมปวดเมอยหรอ ทจรงเขาเมอย แตเขาไมรสก
เพราะเขาก�าลงเพลนหรอมสมาธกบการเลนไพ แตพอเลนเสรจถง
รสกปวดเมอย
คนเจบคนปวยกเชนกน เมอเขาท�าจตใหเปนสมาธ กจะไมรสก
ถงความเจบความปวด ความเครยดความทกขกหายไป มแตความ
เยนสบายหรอความปตเกดขนมา จตใจกลบมาเปนปกต อยางน
เรยกวาจตใจไมปวย ทงๆ ทเขากนอนแบบอย ทงๆ ทความเจบ
ความปวดยงมอย แตเขาไมรสกไมรบร แตพอสมาธหายไป กอาจ
จะรบรความเจบความปวดไดอก
นอกจากการท�าสมาธ หรอการนอมจตจดจอกบสงอนทไมใช
ความเจบปวดแลว ยงมอกวธหนงกคอ กำรมสต คอเหนความ
48
เจบปวดเกดขนกบกาย แคร แคเหน แตไมเขาไปยด คนเราสวน
ใหญพอเกดความเจบปวดขนมา จตกเผลอไปจมหรอปกอยใน
ความเจบปวดนน รวมทงไปยดวาความเจบปวดเปนของฉน ฉน
เปนผปวด ตรงนแหละทท�าใหทกขมากขน เหมอนกบเวลาทเรา
ใจลอยหรอฟงซาน ถาเราไมมสต เรากจมหายเขาไปในความคด
นน พอคดเรองไมดเรากทกข พอคดเรองทชวนใหโกรธ ความ
โกรธความโมโหเกดขน เมอไมมสตกเลยกลายเปนผโกรธ ผโมโห
แตพอเรามสต เหนความคด รเทาทนอารมณความรสกดงกลาว
อารมณความรสกนนยงมอยกจรง แตใจไมไดยดอารมณความรสก
นน ความโกรธยงมอย แตไมเปนผโกรธ พดอกอยางคอ สตท�าให
“เหนแตไมเปน”
สตใชไดกบทกอยาง ทงเรองทเหนทางตา ไดยนทางห หรอ
วาไดกลนทางจมก เวลาทมอะไรมากระทบ ถาเราไมรทนเราก
โกรธ เรากหงดหงด แตถาเรารทนมน เรากเหนวามนเปนสงทไม
นาด เปนสงทนาร�าคาญแตใจเราไมร�าคาญดวย
49
มเรองเลาเกยวกบหลวงปบดดา ถาวโร มคนมานมนตทานไป
ฉนเพลทกรงเทพฯ พอฉนเพลเสรจโยมกจดหองใหหลวงปเอนกาย
เพอพกผอนกอนทจะกลบวดทสงหบร ระหวางททานเอนกายกม
ลกศษยหลายคนมานงอยในหองดวย เวลาจะพดจากกระซบ
กระซาบ เพราะกลวจะไปรบกวนทาน บงเอญวาหองขางๆ เปน
รานคา เจาของเปนอาซม คนจนทมอายเมอ ๔0-๕0 ปกอนเขา
ใสเกยะกน เวลาเดนขนลงบนไดจงมเสยงดง ลกศษยหลวงปไดยน
เสยงนนกบนขนมาวา เดนเสยงดงจง ไมเกรงใจกนเลย หลวงป
บดดาทานหลบตากจรงแตไดยนลกศษยบน ทานจงพดขนมาเบาๆ
วา “เขาเดนของเขาอยดๆ เราเอาหไปรองเกยะเขาเอง”
นเปนเพราะลกศษยไมมสต ไดยนเสยงรบกวนใจกไปยดฉวย
เสยงนนมาทมมาแทงตวเอง บางทมนไมใชเสยงเกยะ แตเปน
เสยงดา เสยงต�าหน หรอการกระท�าท
ไมถกใจเรา เมอเราไมมสต กจะ
รสกไมพอใจ นอยอกนอยใจ
หงดหงด แตถามสต เมอรบ
50
รแลวกจะวาง ไมไปยด ถามวาความหงดหงดมไหม ม แตไมเอา
เหนแตไมเอา เคยมคนถามหลวงปดลย อตโล ลกศษยรนแรกๆ
ของหลวงปมน มคนลอกนวาทานเปนพระอรหนต เขาจงถามทาน
วา หลวงปมโกรธไหม หลวงปดลยตอบสนๆ วา “ม แตไมเอา”
ไมเอาเพราะวามสตเหนความโกรธและมปญญารวามนไมนาเอา
เพราะฉะนนเวลาทมความเจบความปวดเกดขน กายเจบกาย
ปวดกจรง แตไมจ�าเปนวาใจจะตองเจบตองปวดดวย ทานอาจารย
พทธทาสยกตวอยางวา เวลามดบาดนว ถารสกวา มดบาดฉน
จะรสกเจบมากกวาคนทมองวา มดบาดนว คนทคดวามดบาดฉน
อนนเปนเพราะไมมสต จงปรงตวฉนเกดขน แลวเกดความส�าคญ
มนหมายตามมาวาฉนเจบ กเลยทกข แตถามสต กเหนมดบาด
นว หรอเหนความปวดเกดขนทนว จะรสกปวดนอยกวาเหมอน
อาจารยก�าพลทพการแตกาย แตพอไปคดวาฉนเปนคนพการ
ใจกเลยพการไปดวยจงเปนทกขมาก กายพการนนรกษายาก แต
ใจพการรกษางาย อยางอาจารยก�าพล ไมมทางรกษากายทพการ
จะตองพการตลอดชวต เพราะไมมเทคโนโลยทจะรกษาใหหายได
51
แตความพการในใจของอาจารยก�าพลนนหายได และสามารถหาย
ไดรวดเรวฉบพลนทนททสตและปญญาเกดขน
ความเจบปวยทางกายบางอยางรกษายาก เพราะเทคโนโลย
มขอจ�ากดในบางโรคและในบางระยะของโรค แตความเจบปวย
ทางใจนนหลดไดงายถาเรารวธ ใครๆ กท�าได ไมใชพระเทานนท
ท�าได กายของคนเรามนมแตจะเสอมลงไป แตใจนนใชวาจะตอง
เสอมลงตามวย มนสามารถเจรญงอกงามขนตามวนเวลาได ใน
ขณะทกายก�าลงเสอมลงๆ แตเราสามารถรกษาทใจหรอท�าใจใหด
ขนไดเรอยๆ ดวยการมสต ไมใหความทกข ความเจบปวดมา
ครอบง�าใจคอ เหนแตไมเขาไปเปน เหนความเจบแตไมเปนผเจบ
ฟงแลวอาจจะเขาใจยาก แตถาเราปฏบตกจะเรมเหน ตองฝก
จากการเหนความคดกอน เหนความคดรทนความคด ตอไปกจะ
รทนอารมณความรสก อารมณความรสกนละเอยดออนกวาความ
คด เวลาคดเราคดเปนค�า คดเปนภาพ จงรทนงาย แตเวลาเกด
อารมณความรสกขนมา บางทมนเปนเหมอนกบอะไรทหมองมว
52
หนกองอยขางใน ไมเปนค�าไมเปนภาพ มนจบตองไดยาก แตถา
เรามสตทวองไว กจะรทนมน แลวปลอยวางทนท ไมเขาไปยดตด
ถอมน นนคอ เหนความเจบแตไมเปนผเจบ เหนความกลวแตไม
เปนผกลว เหนความทอแตไมเปนผทอ เหนความโกรธแตไมเปน
ผโกรธ เราเปนสขไดดวยสต
อกวธหนงคอ ปญญา ไดแก ความรความเขาใจในความเปน
จรงของชวต รและเขาใจวาสงขารมนเปนอยางนเอง เราทกขเพราะ
เราไมเหนความเปนจรงของชวต เราไปยดวามนตองเปนอยางนน
อยางน มนจะตองยงยน เราจะตองสบายไปตลอด แตเมอมนไม
เปนไปตามใจเรา แตเปนไปตามธรรมชาต คอมขนมลง มเจรญ
กาวหนา มเสอมถอย เจรญขนนไมเทาไร แตพอมนเสอมทรดไม
ถกใจเรา เรากทกขทนท
หากเราไมยอมรบความจรงวาสงขาร
ก�าลงเสอมถอย เรากจะทกขเวลาลมปวย
และทเรายอมรบความเจบปวยไมได ก
53
เพราะเรายดตดถอมนวารางกายนเปนของเรา เราบงคบไดและ
มนตองเปนสขอยางเดยว แตถาเรามปญญาเหนวารางกายนไมใช
ของเรา บงคบมนไมได และตองเปลยนแปลงไปตามเหตตามปจจย
ไมไดมแตสขอยางเดยว แตแฝงไปดวยทกข ถาเรารเชนนเรากไม
ทกขเมอเจบปวย เรายอมรบไดเพราะรวามนเปนเชนนนเอง
จะวาไปแลว ไมมอะไรทจะท�าใหเราเหนความจรงไดดกวา
ความเจบปวย เพราะตอนทเราสบาย เรากคดวาความสบายจะอย
กบเราไปตลอด ความสบายท�าใหเราไมเหนความจรงของธรรมชาต
ทตองเสอมตองทรด นอกจากนนความสขสบายยงท�าใหเราหลง
เขาใจวา ชวตน สงขารน นายดมนถอมน เพราะมนสบาย แตเมอ
เกดความเจบความปวยขน มนชวยเตอนใจใหตระหนกถงสจธรรม
วา สงขารรางกายนไมนายดและไมนาเอาวาเปนของเราเลย
เมอสงขารหรอรางกายเจบปวย เรากพบวา ประการทหนง
มนไมใชของเรา เราควบคมมนไมได ประการทสอง มนไมนาเอา
ไมนายดมาเปนของเรา ความจรงสองขอนท�าใหเราคอยๆ ปลอย
54
คอยๆ วาง เวลาเราหยบของชนหนงขนมา ทแรกกรสกวามนนม
เยน จบสบาย พอมนเรมรอนขนเรากรแลววา จบไมไดแลววางด
กวา ถามนไมรอน เรากยดจบมนเรอยไป แตทจรงมนมความรอน
แฝงอย พอจบแนนๆ กจะรสกรอนในทสด แตพอวางกท�าใหสบาย
รางกายของเรากเชนกน มนเคยสขสบาย แตไมชาไมนานกตอง
ปวย ตองเจบ อยางทโยมประสบอยตอนน ยงกวานนในทสดมน
กตองแตกดบ พดงายๆ คอตาย นเปนธรรมชาตของมน ถาเรา
ตระหนกถงความจรงขอน เรากจะไมหวงแหนมนตอไป แตจะวาง
มนลงไป ไมยดถอใหเปนทกข
อกวธหนงทชวยไดกคอ การมองในแงบวก เมอ ๒-๓ เดอน
กอนอาตมาไปอบรมเรองเผชญความตายอยางสงบทภาคใต อบรม
เสรจกใหคนทรวมอบรมไปเยยมคนเจบทโรงพยาบาล มคนหนง
ไปเจอเดกหญงคนหนงอาย ๑๔ ป หวลานเพราะผมรวงหมดเลย
เนองจากไปฉายแสงมา อาสาสมครถามวาเขาปวยเปนอะไร เดก
บอกวาเปนมะเรงสมอง แตวาเดกมสหนาแชมชน พดคยเปนปกต
ธรรมดา ถามไปถามมาเดกบอกวา ตนเองโชคด ถามวาโชคด
55
อยางไร เดกตอบวา โชคดทไมเปนมะเรง
มดลก เพราะวามญาตเปนมะเรงมดลก
เขาทกขทรมานมากเลย เธอบอกวา
ตวเองโชคดทเปนแคมะเรงสมอง
อาสาสมครบอกวาพอไดยนเดกพด
อยางน กไดคดขนมา คนกอนหนานเธอเลาวา
มความทกขมาก จ�าไมไดวายมครงสดทายเมอไร เพราะมปญหา
ครอบครวและอาชพการงาน แตพอเธอเหนเดกคนนหนาตายม
แยมทงๆ ทเปนโรครายถงตาย ปญหาของเธอเลกนอยกวาของ
เดกคนนมาก แตกลบทกขมากกวา พอมาเจอเดกคนน ความทกข
เธอลดลงไปเยอะเลย
อนนเปนการมองตามหลกพระพทธศาสนาเหมอนกน คอ
การมองใหเปนกศล มหลายคนทมองแบบนแลวกอทานวา โชคด
ทฉนเปนมะเรง เพราะวาตอนทไมเปนมะเรง ไมรความหมายของ
ชวต ใชชวตไปเรอยเปอย พอรวาตวเองเปนมะเรง ไมรวาจะตาย
56
เมอไหร จงเรมตงหลก หนมาสนใจธรรมะ หนมาสนใจครอบครว
หนมาท�าสมาธ กพบวา ชวตมคณคาและคนพบความสขจาก
ภายใน แตกอนมวแตเทยวสนกสนานเพราะคดวา ความสขนน
อยนอกตว แตมะเรงท�าใหเขาหนมาฝกจตฝกใจ จนมาพบวา
ความสขอยทใจ ถาไมเปนมะเรงกคงไมพบความจรงขอน เขาก
ซาบซง รสกขอบคณมะเรงทท�าใหเขาคนพบสงส�าคญ ตรงกบท
พระพทธเจาตรสวา ผมปญญำแมประสบทกขกยงหำสขพบ เรา
ตองฝกท�าตรงนใหได ถงแมจะประสบทกขแตกหาสขพบ คอ สข
ทามกลางความทกข เรยกวา รจกใชความทกขใหเปนประโยชน
เพราะในทกขมสข สวนในสขกมทกข
อาหารอรอยเมอเรากนเขาไปนานๆ กยอมเบอ กนตดตอกน
ทกมอๆ สกเดอนหนงกจะเอยน อนนเรยกวา ความไมอรอยแฝง
อยในความอรอย อรยาบถทสบายไมวาจะเปนทานง ทานอน
ปลอยขา หอยขา หรอนงเอนหลง ลองนงไปนานๆ กจะเรมปวด
เมอย พระพทธเจาจงตรสวา ความทกขอยในความสข ไมมอะไร
ทท�าใหสขไปตลอด ในทางตรงกนขาม ในความทกขกมความสข
57
ธรรมชาตนนยตธรรม ในสขมทกข ในทกขมสข เปนหนาททเรา
ตองหาดวา ในทกขมความสขอยางไร หลายคนพบความจรง
ดงกลาวในขณะทตวเองเปนทกขเพราะโรคภยไขเจบ กเลยท�าให
เรยนรทจะอยกบตนเอง และพบความสขแมในขณะทปวยได ม
ความสขจากการท�าสมาธ มความสขทไดอยใกลชดครอบครว ม
ความสขทไดท�าสงทตวเองรก มนอยในวสยทเราจะคนพบได
พระพทธเจาจงตรสวา แมกายกระสบกระสายแตใจไมกระสบ
กระสายกได
อาตมาอยากชวนโยมลองดวาเราจะท�าใจใหเปนสขหรอไมทกข
ไดอยางไร ดวยการท�าใจใหมสมาธ ไมไปรบรความเจบปวดหรอ
ความไมสบายทางกาย ไมปลอยใหความคดฟงซานเขามาครอบง�า
จต ไมปลอยใหความกงวลในอนาคตเขามาครองใจ หรอไมกใชสต
เพอชวยใหรทนความรสกนกคด พยายามอยกบปจจบนใหดทสด
อยแตละวนใหดทสด อยแตละชวโมงใหดทสด อยแตละนาทให
ดทสด ใชสตรกษาใจใหปกต มความสข มความผอนคลาย
อยาใหเรองอดตหรอเรองอนาคตเขามารบกวนจตใจของเรา เพราะ
58
อดตกบอนาคตไมใชของจรง ของจรงอยทปจจบน สงทเปนปจจบน
นนอยในวสยทเราสามารถดแลไดในระดบหนง จงมความส�าคญ
มากกวาอดตกบอนาคต มความสขอยในปจจบนนนท�าได แตเราจะเปลยนอดตใหเปนสขไมไดแลว หรอจะไปคาดหวงอนาคตให
เปนสขกท�าไมไดเพราะอนาคตยงไมมาถง
วธทชวยท�าใหจตของเรามสตหรอมสมาธ คอ ตามลมหายใจ
หรอไมกคลงนวไปเรอยๆ อยาไปคดควบคมใจใหสงบ มนจะ
ฟงซานไปไหนกชาง รแลวกพาใจกลบมา ท�าเลนๆ อยาไปคาดหวง
แลวกขอใหออนโยนกบตวเองดวย เพราะเราปวยกายอยแลว
อยาไปเคยวเขญจตใจของเราใหเปนทกขซ�าอก ใจจะเผลอ จะฟง
ไปบางกไมเปนไร อยาไปลงโทษตวเอง อยาไปเคยวเขญตนเอง
มากเกนไป ท�าสบายๆ ท�าเลนๆ ไป
วางๆ กลองสวดมนตดบาง การสวดมนตชวยท�าใหใจเราเปน
สมาธ ไมไปหมกมนอยกบความเจบปวยหรอความกงวลตางๆ หรอ
ไมกลองผอนคลายรางกาย เชน สวนไหนทเจบหรอปวดเมอย เรา
ลองจนตนาการวา รางกายของเราก�าลงท�างานเตมทเพอเยยวยา
59
รางกายสวนนน อาจจะนกภาพวามกองทพพยาบาลก�าลงเขาไป
ชวยฟนฟอวยวะสวนนนใหกลบมาเปนปกต บางคนอาจจะนกภาพ
เปนอศวนทก�าลงตอกรกบมงกรรายซงเปนสญลกษณของโรคภย
ไขเจบ ระหวางทเราจนตนาการนน มนเหมอนกบเราก�าลงคยกบ
รางกายของเราเองและใหก�าลงใจเขา เพราะวาเขากก�าลงท�างาน
เตมทอยแลว โยมลองท�าด มนจะชวยใหใจผอนคลาย กายกผอน
คลายดวย
อาตมาอยากใหก�าลงใจโยมวา แมวารางกายของโยมจะไมเออ
อ�านวยใหโยมท�าอะไรหลายๆ อยางไดเหมอนเดม แตในอกแงหนง
นกเปนโอกาสใหโยมไดฝกจตฝกใจ ใหเกดสมาธ มสต และเปน
โอกาสทจะไดเรยนรธรรมะ ทานอาจารยพทธทาสบอกวา ความ
เจบไขมาเตอนใหเราฉลาดขน ฉลาดในเรอง
ท เป นสจธรรมของชวต หรอกฎ
ธรรมชาต อาตมาอยากเพมวา
อยาใหเราขาดทน ถาเราปวย
แลวเราทกขใจ เรากขาดทน แต
60
ถาปวยแลวเรารกษาใจไมใหทกข อนนเราเสมอตว แตถาเราปวย
แลวเราพจารณาจนกระทงเกดปญญาขนมา เรามสขภาพจตดกวา
เดม อนนคอก�าไร แตอยางนอยๆ กอยาใหขาดทน คอ อยาทกข
เพราะความเจบปวย อยางนอยๆ กใหเสมอตว คอไมทกข ถาจะ
ใหดกควรมความสข ซงเปนไปได
เพอนของอาตมาคนหนงเปนมะเรงเตานม เธอบอกวา ชวง
๒ ปสดทายกอนเสยชวตนน เปนชวงทเธอมความสขมากทสด
แมรางกายจะเจบปวด ท�าอะไรล�าบาก แตใจกลบมความสข เพราะ
วางใจไดโดยอาศยธรรมะ อยางนเรยกวา เธอไดก�าไรจากความ
เจบปวย สามารถทจะขามพนมนได แมกายจะทกข แตกสามารถ
คนพบความสขได เรองแบบนตองอาศยการฝกฝน และตองคอยๆ
เปนคอยๆ ไป อยาไปคาดหวงวา ฉนจะตองหาย สบาย จตใจ
เปนสขในวนนวนพรง เราตองใหเวลาและใหโอกาสแกตวเราเองท
จะคอยๆ ฝกฝนและเรยนร แตขอใหมนใจไดวา ในจตใจของโยม
มศกยภาพทจะเขาถงสงเหลานได และเมอใจสบายกชวยท�าใหกาย
สบายไปดวย เหมอนบางคนพอเขาปฏบตธรรม มสมาธมากขน
61
เขาแทบไมตองพงยาระงบปวดเลย เพราะกายมนปวดนอยลง ตอน
นกายของโยมอาจจะยงอยในสภาวะฟนฟ แตวาใจของโยมสามารถ
ทจะเจรญกาวหนา หรอพฒนาไดอยางรวดเรว ในทสดกจะมาชวย
ฟนฟอดหนนกายใหดขนได
ขณะเดยวกนกอยาลมวาเราควรใชโอกาสนเตอนใจให
ตระหนกและยอมรบถงความจรงของชวต โดยเฉพาะความเปน
ทกข ความไมเทยง ความไมจรง ทกเชาเมอตนขนมา กขอใหโยม
พจารณาวา ความเจบปวยก�าลงมาสอนโยมวา ชวตเปนอยางนเอง
ธรรมชาตของสงขารเปนอยางนเอง มองความเจบปวยวาเปน
เสมอนครทก�าลงใหการบานแกเรา วาท�าอยางไรเราถงจะไมทกข
แมวากายจะเจบจะปวยกตาม นคอการบานทสงขารก�าลงมอบให
แกเรา ถาระลกอยางนอยเสมอ อาตมาแนใจวา สกวนหนงโยมจะ
สามารถเขาใจ และฉลาดขนอยางททานอาจารยพทธทาสกลาวไว
ซงจะชวยใหเปนทกขนอยลง อาตมาขอฝากไวเทาน คดวาโยมได
ฟงไดอานมามากแลว อาตมาเพยงแตมาย�า มาเตอน และมาให
ก�าลงใจ
62
เชอวาครอบครว สาม ลกๆ และญาตพนอง รวมทงหลานๆ
กยนดทจะชวยเหลอและเปนก�าลงใจใหแกโยมดวย ขณะเดยวกน
นกเปนโอกาสทเขาจะไดเรยนรไปพรอมๆ กบโยมดวย ในเรอง
ธรรมชาตของชวต ไมวาจะเปนอนจจง ทกขง อนตตา เรยนรแม
กระทงความตายอนเปนธรรมดาของชวต
ขอใหระลกวาความตายนนเกดขนกบเราทกขณะ พระพทธเจา
ตรสวาความตายมอยในชวต ในทกขณะมความตายเกดขนแลว
เซลลในรางกายเราตายตลอดเวลา นกวทยาศาสตรค�านวณวาม
เซลลถงหาหมนลานเซลลในรางกายเราตายทกวน ขณะเดยวกน
ความสญเสยความพลดพรากกเกดขนกบเราทกขณะ จะเรยกวา
เปนความตายอยางหนงกได ไมใชวาตองลมปวยเสยกอน
จงจะนกถงความตาย แมกระทงคนทมสขภาพดกควรระลกถง
ความตาย รวมทงการสญเสยการพลดพราก เชน มรถแลวรถหาย
กเรยกวาตาย คอตายจากความเปนเจาของรถคนนน หรอเปน
คนเรยนเกงแตวนหนงเกดสอบตก กเรยกวาตายจากความเปน
ผเกง กลายเปนผพายแพ กลายเปนผลมเหลว นกคอความตาย
เหมอนกน
63
อยานกวาความตายมนรอเราอยขางหนา แทจรงมนเกดขน
กบเราทกขณะ ปญหาคอวา เราจะอยกบมนอยางไรโดยทไมทกข
และถาเราสามารถอยกบความตายในทกขณะไดโดยใจไมทกข
ความตายจะกลายเปนเรองเลกนอยไปเลย เปนเรองทไมส�าคญ
ไมนากลว กลายเปนเรองธรรมดา เปนสวนหนงของชวตทเกดขน
กบเราทกคน เปนวฏจกรของการเกดดบทตองเกดขนไมมทสนสด
จนกวาเราจะหลดพนหรอบรรลนพพาน
สวนเรองตายแลวจะไปไหนไมส�าคญเทากบการท�าใจใหสบาย
และเปนสขในทกขณะจวบจนวาระสดทาย คนทปวยหนกใกล
จะตาย ถารสกผด หรอหวงลกหลาน หวงสมบต จะทรนทราย
กระสบกระสาย แตคนทใจเปนบญ ปลอยวางทกอยาง นกถงสง
ศกดสทธ บญกศลอยเปนนจ เขาจะยอมรบความตายไดอยางสงบ
ใจไมเปนทกข อนนเปนสงทแนนอนวา การท�าจตใหเปนกศลนน
ประเสรฐ และเหนผลไดชดเจน คณภาพชวตหรอคณภาพจตของ
คนสามารถวดกนตอนใกลตายวาแตกตางกนอยางไร แมแตเดก
กท�าได
64
มเดกอาย ๑0 ขวบ เปนมะเรงเมดเลอด วนสดทายของชวต
เขามอาการหนก ถามพยาบาลดวยความกลววา “ผมจะตายแลว
หรอ” พยาบาลบอกวา “หนไมตองกลว หนเปนคนกลาหาญ ให
ระลกถงทานอาจารยพทธทาส ทานรออยขางหนาแลว หนกาวไป
ขางหนาไดเลย แมและพยาบาลจะชวยหนอย ไมตองหวง” เดก
คนนรจกทานอาจารยพทธทาส พอไดยนชอทานกเกดก�าลงใจ ใน
ทสดกไปอยางสงบ ไปไหนเราไมร แตทเรารคอเขาไปอยางสงบ
เพราะวาเขาวางจตวางใจไวด เพราะฉะนนการนกถงสงทดงาม
มประโยชนแนนอน อยางนอยกท�าใหสามารถผานชวงสดทายของ
ชวตไปไดอยางราบรน อยาไปนกวาเปนเรองยาก แมเดก ๓ ขวบ
กสามารถท�าได
พยาบาลทขอนแกนเลาใหฟงวา มเดกคนหนงเปนมะเรง วน
สดทายของชวตเขากระสบกระสายตลอดเวลา พยาบาลเรยน
จตวทยาเดกจงเขาใจความรสกของเดก เธอรวาเดกชอบอลตรา
แมน จงพดชวนเดกวา ไปซออลตราแมนกนไหม เดยวพจะพาหน
ไปซออลตราแมน เดกไดยนกพยกหนา แลวพยาบาลกชวนเดก
65
จนตนาการตาม พดน�าเดกไปซอของเลน
บางชวงพยาบาลกถามวาตอนนเดนไปถง
ไหนแลว เดกกบอกวาเดนไปถงสนามเดก
เลนแลว เดกจนตนาการวาเดนไปเรอยๆ
จนถงศนยการคา ในจนตนาการเดกเหนของ
เลนเยอะแยะ รวมทงอลตราแมน พยาบาล
ถามวา อลตราแมนสอะไร เดกกเลาใหฟง ในทสด
กซออลตราแมนเอกซซงเปนรนทเขาชอบ หลงจากนนพยาบาล
กชวนไปกราบหลวงพอโตทสคว ซงแมเคยพาเดกไปท�าบญ
พยาบาลน�าจนตนาการเดกไปไดประมาณสบหานาท หลงจากนน
เดกกสงบหายกระสบกระสาย สองสามชวโมงตอมาเดกกเสยชวต
อยางสงบ โดยไมตองพงยาระงบปวดมาก เรองอยางนเราอยาไป
คดวาเปนเรองยากสดวสย อยาไปคดวาเราไมไดปฏบตธรรม
มามากมายจะท�าไดอยางไร เราทกคนท�าไดทงนน
อาตมาขอพดคยเพยงเทาน ขอใหโยมรกษากายใหด รกษาใจ
ใหเขมแขง ท�าจตใจปลอดโปรงเบาสบาย ไดมโอกาสสมผสกบ
66
ความสงบเยนภายในและหลดพนจากความทกขเปนล�าดบ จน
กระทงไมเปนทกขกบอาการทเปนอยในขณะน ขออนโมทนาดวย
69
ธรรมะขางเตยง
โยมแม อาตมาพระเตยมาเยยมนะ จ�าไดหรอเปลา เปนเพอน
ของสงา ตอนอาตมายงไมบวชเคยมาเยยมทบานอยบอยๆ ตงแต
เรยนมหาวทยาลย ท�างานแลวกยงมาเทยวทบานหลายครง โยม
แมคงจ�าได เพราะวาพอบวชแลวกยงไดเจอโยมแมทวดทองนพคณ
งานท�าบญวนทสงากบสมถวลแตงงานกน หลงจากนนกไมไดเจอ
โยมแมอกเลย แตกฟงขาวคราวจากสงาอยเสมอ
ตอนนโยมแมอาย ๙6 แลว ถอวามอายยนมาก โยมแมไดม
โอกาสเหนความส�าเรจทตวเองไดเพยรพยายามเลยงดลกมาดวย
ความอดทน ดวยความเสยสละ ดวยความรก แมวาจะล�าบาก
อยางไรกไมยอมแพ อดทน ท�าทกอยางเพอลก ไมใชแคแรงกาย
ค�าบรรยายธรรมแกนางถองส แซลย เมอวนท ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๕๔
70
เทานน แรงใจกไดทมเทอยางเตมทเพอใหลกไดเรยนโรงเรยนดๆ
มวชาความร และมทพงทางจตใจ จนกระทงลกโตมอาชพการงาน
ทด มครอบครว มฐานะการเงนทมนคง แลวยงมหลานใหโยมแม
ไดชนชม หลายคนไมมโอกาสทจะไดเหนความส�าเรจทตวเองได
อดทนเสยสละ แตวาโยมแมไดเหน เพราะวามอายยนมาจนทก
วนน
ถงแมวาตอนนโยมแมจะเจบปวย ไมรเนอรตว แตวาคงรบร
ไดวาเกดอะไรขนรอบตว วนนมลกมหลานมาเยยมมากมาย
หลานๆ หลายคนเรยนจบแลว บางคนกท�างานแลวมอาชพทมนคง
มอนาคต ขอใหโยมแมรบรและชนชมสงทเปนผลแหงความเพยร
ของตวเองดวย
อยอยางนไมรสกอดอดกไดนะ เพราะถงแมรางกายจะไมเปน
ไปอยางทใจตองการ แตวาใจเรายงสามารถทจะท�าอะไรดๆ ได
เชน นกถงความส�าเรจของลกของหลาน ชนชมความส�าเรจของ
เขา รวมทงถอวาตอนนเปนโอกาสใหลกหลานไดดแลโยมแมบาง
71
โยมแมเสยสละเพอลกเพอหลานมาเยอะแลว เสยสละเพอคนอน
มาเยอะแลว ตอนนกใหคนอนเขาไดดแลโยมแมบาง อยาไปคดวา
เรามาอยแบบนเปนภาระของคนอนเขา ทจรงตอนนแหละเปน
โอกาสดทคนทโยมแมรก โดยเฉพาะลกๆ ทเคยไดรบความสขจาก
ความเสยสละของโยมแม จะไดมาดแลโยมแม เปนการท�า
ความด เปนการตอบแทนบญคณของโยมแม เปดโอกาสใหเขานะ
เปดโอกาสใหเขาไดท�าบญกบโยมแม เทาทสงขารของโยมแมจะ
อ�านวยให อยาไปรสกร�าคาญ อยาไปรสกหงดหงดกบสภาพ
เชนน ถอวาตอนนเราก�าลงเปดโอกาสใหลกๆ ไดท�าบญ ใหหลานๆ
ไดมาเยยมเยยน และไดรจก ไดสมผสกบยายายของตว อนนจะ
เปนผลดกบเขาเองดวย
ตอนนถงแมรางกายจะไมเปนไปอยางทโยมแมตองการ ขอให
อดทนหนอยนะ อาตมาเชอวาโยมแมท�าไดเพราะโยมแมเคยตอส
กบอปสรรคตางๆ มามากมาย แลวกสามารถผานไปไดในทสด
โยมแมเคยเจอสงทล�าบากหนกหนากวานมาแลว ตอนนโยมแม
เพยงแตรอคอยใหถงเวลาทสงขารจะแตกดบ ระหวางนกอยกบเขา
72
ไปกอน แตอยาอยดวยความรสกฝนทนนะ ระหวางทรอคอย
สงขารแตกดบกท�าใจใหเปนกศล นกถงความดทโยมแมไดท�ามา
ตลอดชวตดวยความเสยสละ และชนชมยนดกบความส�าเรจของ
โยมแมทท�าใหลกหลานเตบโตเปนคนด มการงานทมนคง
สงขารรางกายน โยมแมอยกบเขามานานแลว โยมแมไดใช
สงขารรางกายนในการท�าประโยชนมากมาย ท�าประโยชนใหกบ
ตวเอง ท�าประโยชนใหกบครอบครว ใหกบลกหลาน ใชรางกายน
ในการท�าสงดงามใหคมคากบทเกดมาเปนมนษย ใชสงขารนท�า
ประโยชนมากมายจนเรยกวาคมคาแลวละ สมกบทไดเกดมาเปน
มนษยในชาตน
ตอนนสงขารรางกายก�าลงจะหมดเรยวหมดแรงแลวนะ โยม
แมกตอบแทนเขาหนอย คอดแลเขา ไมใชดแลดวยยา อนนนเปน
เรองของหมอของพยาบาล แตวาใหโยมแมดแลดวยใจ คออยกบ
เขาไป อยาไปโกรธ อยาไปโมโหทเขาเปนอยางน เพราะสงขาร
รางกายยอมเสอมไปเปนธรรมดา เราใชเขามามากแลวนะ ใชเขา
หาบน�ารดผกตงแตสมยยงสาว ใชเขาเยบผาและท�ามาหากนดวย
73
ความเหนอยยาก ใชเขาในการเลยงดลกหลาน ตอนนถงเวลาท
เขาไมมเรยวไมมแรง ปอดเอย หวใจเอย ตบไตเอย กชรามาก
แลวนะ เขาท�างานเตมทแลว ตอนนกเปนหนาทของเราทจะดแล
เขาดวยใจ และอยกบเขาไปกอน ไมตองอยดวยความอดทนนะ
ไมตองอยดวยความฝนทน อยกบเขาจนกวาจะถงเวลาทเขาจะไป
ตอนนขอใหโยมแมท�าใจเหมอนกบวา ก�าลงรอเวลาเลกงาน
ตอนนยงไมถงเวลาเลกงาน เรากท�างานไปเรอยๆ ท�าไปแบบ
สบายๆ ไมไดท�าดวยหนาด�าคร�าเครง ถงเวลาเลกงานเมอไหร ม
เสยงระฆงดง “เปง” เรากวางงาน วางมอ แลวกเดนกลบ
บาน แตตอนนยงไมไดเวลา กอยกบสงขาร
รางกายนไปกอน อยเปนเพอนเขา ไมใชอย
ดวยความฝนทน แตอยเพอท�าหนาทของ
เราเปนครงสดทาย เพราะวารางกายน
เขารบใชเรามาเยอะแลว ตอนนเราก
ตอบแทนเขาดวยการอยเปนเพอนเขา
74
อยารสกร�าคาญนะทรางกายนไมเหมอนเมอกอน แตกอนเรา
สงใหท�าอะไรเขากท�า เดยวนสงไมไดแลว
พระพทธเจาตรสวารางกายนไมใชของเรา แตถงจะไมใชของ
เรา เรากมสวนดแลรางกายนไดบาง เหมอนกบเราสรางบาน เรา
กแตงเตมบานตามความตองการของเรา แตบานนไมวาจะดแค
ไหน แขงแรงเพยงใด สกวนหนงกตองเสอมตองผพงไป เราจะไป
สงวาบานนอยาพง อยาผ เราสงไมได เราไดแตซอมแซมหรอสง
ใหคนอนมาซอมแซม แตถามนเสอม มนจะพงจรงๆ เรากหยด
มนไมไดนะ เพราะวาบานไมใชของเรา ถงเวลาทบานจะผพงไป
เราก ตองยอมใหมนผพง เพราะวาเราท�าเตมทแลว ตอน
นมนยงไมพงลงมาเรากอยเฝาบานไปกอน
แตถาบานพงลงมาเมอไหรกพรอมจะ
ออกจากบานหลงนไป ไปหาบาน
หลงใหมทดกวา
บานหลงใหมดแนนอน เพราะ
75
วาโยมแมไดท�าบญ สรางความด สรางกศลมาเยอะ บานหลงใหม
นทรอไว ดแนนอน เปนบานทสะดวกสบายกวาบานหลงน แตก
อยาเพงไปสนใจเลยนะ ขอใหมนใจและสบายใจวาบานทรอเราอย
ขางหนานนดแน แตระหวางนโยมแมกอยเปนเพอนบานหลงนไป
กอน เปนหนาทของเราทตองอยกบเขา ถาเขายงไมไป เรากยงไป
ไมได แตเมอสงขารรางกายนถงเวลาทจะตองไป เรากพรอมทง
บานหลงนไป ไมตองอาลย แตตอนนยงไมถงเวลาทจะทงนะ
เพราะวาเขายงท�างานไดอย กใหอยไปดวยความรสกทสบายใจ
ไมหงดหงด ไมร�าคาญ ไมโมโห ทบานหลงนมนไมเปนไปอยางท
เราคด
สงขารรางกายนไมเปนไปอยางทเราตองการ กอยาโมโห
อยกบเขาไปกอน ถอวาเปนหนาทของเราทจะตองอยกบเขา เพราะ
วาเขารบใชเรามาชานานแลว ๙6 ปแลวนะทเขาไดอยกบโยมแม
ทกลมหายใจทเขาและออก ไดชวยใหโยมแมท�าหนาทการงาน นบ
ตงแตดแลพอแม ดแลสาม ดแลลก ตอมากชวยเหลอเพอนบาน
ท�างานการตางๆ ทสมควรท�าในฐานะทเปนเพอนมนษย ในฐานะ
76
ทเปนคนไทย ชวยเหลอสงคม ชวยเหลอสวนรวม กอาศยรางกาย
นแหละเปนเครองไมเครองมอ ตอนนเราไดแตขอบคณเขา และ
อยกบเขาไปกอน อยเปนเพอนเขา
อนนไมใชเรองยากนะ เพราะวาโยมแมเคยท�าสงทยากกวาน
มาแลว ตงแตเลกจนสาวจนกระทงมครอบครว จนกระทงแกชรา
กเคยท�าสงทยากๆ กวานมามากมายแลว และท�าไดส�าเรจดวย นา
พอใจ ตอนนเหลองานอยชนเดยว คออยกบสงขารรางกายน แต
ใหอยดวยใจทปลอยวางนะ คอใจไมทกขไปกบสงขารรางกายน
รางกายนมนจะเจบมนจะปวดมนจะอดอด กอยกบเขาดวยใจทไม
เปนทกข สงอะไรไมไดกชางเขา ไมเปนไร ชางมน
โยมแมไดปลอยวางกบหลายเรองมาแลว เจอคนใกลชดเจอ
ใครตอใครทไมถกใจเรา โยมแมกใหอภย ไมถอสาหาความ ไมเอา
มาเปนอารมณ อนนนเปนเรองของคนรอบขาง เรองของสงนอก
ตว ตอนนรางกายกเปนอยางนนเหมอนกน คอไมคอยยอมเชอฟง
เทาไหร บางทกเอาความเจบความปวดมาให กอยาไปโกรธนะ
77
อยาไปโมโห อยาไปอดอด อยาไปขดเคองใจ ใหอภยเขา ไมถอสา
หาความ ท�าใจใหสบาย รกษาใจใหเปนปกต สงขารรางกายจะเปน
อยางไร กปลอยเขาไป เรากไดแตอยกบเขาไปกอน แตเมอไหร
กตามทรางกายนไมไหวแลว ไดเวลาทจะไปแลว โยมแมกไมตอง
หวง ไมตองยด เมอถงเวลาเขาไป เรากไปเหมอนกน เหมอนกบ
บานทก�าลงจะพงลงมา พงลงมาเมอไหรเรากไปแลว ไมหวงแหน
เอาไว ปลอยมนพงลงมา สวนเรากไปหาบานใหมทรออย
ตอนนโยมแมไมมอะไรตองเปนหวงแลว เรยกวาสบายใจได
แลว ถามอะไรจะหวงกอยาไปยดตดถอมนมาก เพราะวาไดท�า
หนาททกอยางมาอยางเตมทแลว ตอนนถงเวลาทท�าสงทควรท�า
คอชนชมในความส�าเรจของเราทท�าดวยความเสยสละและ
ปรารถนาด อาจมบางอยางทเราอยากจะใหดกวาน แตไดเทานก
ควรพอใจแลว เพราะวาคนทจะมอายยนแลวไดเหนความส�าเรจ
ของลก และความส�าเรจของหลาน มไมมาก แตโยมแมไดเหนมา
จนครบถวนแลว จงนาจะภมใจกบชวตทผานมา ระหวางทยงอย
กบสงขารรางกายตอนน อยาไปมวอดอดขดเคองใจกบรางกายน
78
ใหนอมใจหนมาชนชมความส�าเรจของเรา ทไดท�าจนนาภาคภมใจ
ขอใหโยมแมมองไปรอบๆ ลกหลานตอนนเขามองโยมแมดวย
ความชนชม ดวยความเคารพนบถอ
ไมคอยมใครไดมโอกาสอยางนหรอก เพราะวาไมมอายยน
เหมอนโยมแม หรอถงแมมอายยนแตกอาจจะทมเทเสยสละไม
เทาโยมแม จนกระทงลกหลานประสบความส�าเรจใหโยมแมภาค
ภมใจ เพราะฉะนนขณะทนอนอยอยางนอยาไปคดวาเปนการทน
ทกขทรมาน ใหถอวาแตละวนคอวนทเราจะไดชนชมลกหลาน
ชนชมความส�าเรจของเรา ใหแตละวนๆ เปนวนทเราไดภาคภมใจ
ในชวตของเรา ไมใชวนทจะทกขทรมานแต
อยางใด ขอใหวางใจแบบน ทกวนท
ผานเขามา เปนวนทเราจะเกบเกยว
ตกตวงความสขจากการทไดเหน
ความส�าเรจของลกของหลาน และ
ภาคภมใจในความดในความเสยสละ
ทท�ามาตลอดทงชวต เปนชวตทคมคากบ
79
การไดเกดมาเปนมนษย
อยาใหวนแตละวนเปนวนแหงความทกข ขอใหอยกบรางกาย
นดวยใจทสบาย เขาจะทกขอยางไรกเปนเรองของเขา เราไมทกข
ไปกบเขาดวย ใหทกขแตกาย แตใจไมทกข อยกบสงขารรางกาย
นดวยใจทปลอยวาง ไมโกรธ ไมโมโห ไมขดเคองใจ อยางทอาตมา
บอกไวนะ ใหอยเหมอนกบวารอเวลาเลกงาน ระหวางทรอ ก
ท�างานของเราไปเรอยๆ เลกงานเมอไหร กพรอมจะไปทนท
เหมอนกบทพระสารบตร พระอครสาวกของพระพทธเจา บอกวา
“ไมยนดตอความตายและชวต รอคอยเวลาตายอย เหมอนลกจาง
รอใหหมดเวลาท�างานฉะนน” ระหวางทยงไมถงเวลาเลกงาน กท�า
หนาทไปเหมอนกบทโยมแมก�าลงท�าตอนน อยกบสงขารรางกาย
น เปนเพอนกบเขา พอถงเวลาเลกงานปบ วางมอ ไปไดเลย ไมม
อะไรตองอาลย แลวกไมมอะไรทตองเสยใจ
เอาละนะ ทอาตมาพดมาคงเปนแงคดใหกบโยมแมได อาตมา
ขอยตเทานนะ จากนไปจะสวดมนตใหพรขอใหพระธรรมคมครอง
80
จตใจของโยมแม เพอใหอยอยางมความสข อสระ ปลอยวาง แมวา
สงขารรางกายนจะเปนทกขอยางไรกตาม ขอใหโยมแมนอมรบพร
81
83
ถงเวลำปลอยวำง สงขำรทงปวง
ขอใหพรพยายามออนโยนกบตวเอง เพราะวาสงขาร รางกาย
และจตใจของพร เขาพยายามท�าหนาทของเขาอยางดทสดแลว ถา
เราออนโยนกบรางกายและจตใจของตวเอง เราจะเปนสขมากขน
อยาไปบบคนตวเอง แผเมตตาใหกบตวเองมากๆ แผเมตตาใหกบ
รางกายของเราเอง เขามารบใชเรานานแลว รกษาจตประคองใจ
ใหเปนไปในทางกศล เปลยนอกศลใหเปนกศล เมอเราออนโยน
กบตวเราเอง ทกอยางกเปนเรองทรบได ทนได จตใจกจะนมนวล
มากขน ขณะเดยวกนไมวาอะไรทเขามาสการรบรของเรา ก
พยายามออนโยนกบสงนน ไมผลกไส ตอนรบแตไมยดตด ไมวา
บางสวนจากค�าบรรยายแก นางสาวสภาพร พงศพฤกษ
ระหวางวนท ๑๑-๑๔ กนยายน และ ๑๕-๑6 ตลาคม ๒๕๔6
84
สงนนเปนบวกหรอลบ พรมเมตตากบคนอนมามากแลว ตอนน
กขอใหพยายามมเมตตากบตนเอง อยาไปหงดหงดขดเคองใจกบ
สงใดกตามทเกดขน จะชวยใหโทสะเบาบางลงไป แลวโมหะกจะ
เบาบางลงไปดวย เมตตากรณานเปนพลงส�าคญ ในการยกจตให
อยเหนอความทกข เพราะขณะทเราเมตตาสงใดกตาม ใจเราจะ
เปนสข พยายามประคองจตใหอยกบสต สมผสสงตางๆ ดวยสต
แลวความออนโยนนมนวลกจะเกดขนเอง
ตอนนรางกายของพรก�าลงแสดงความจรงของมนออกมาวา
มนไมนารกเลย แตกอนเราคดวามนนารก จงยดมนเอาไว แต
ตอนนมนไมยอมฟงค�าสงเราแลว ทจรงกไมเคยฟงดวยซ�า ตอนน
มนแสดงอาการทไมนารกออกมา เตมไปดวยความแปรปรวน
ความเจบปวด อนนคอโทษหรอดานลบของมนทพระพทธเจา
เรยกวาอาทนวะ นเปนโอกาสดทชวยเราใหเกดความเบอหนาย
จางคลาย ทเรยกวา นพพทาและวราคะ พอหนายแลวกละได
ถาไมหนายกยงไมละ สาเหตทเรายงยดรางกายนเพราะเรายง
ไมหนายมน แตถาเราหนายมนเมอไร กละมนไดเมอนน
85
ตอนนพรกไดเหนแลววาสงขารนนาเบอหนายอยางไรบาง มน
ไมนารก มนแปรปรวน พดอยางนมไดใหเกลยดเขา อยาไปเกลยด
โกรธ หรอขนเคองใจกบสงขารน มนเปนธรรมชาตของเขา เรา
ตองเหนดวยวาธรรมชาตของเขาเปนอยางนนเอง คอไมนารก ถา
เราเหนอยางนมากขนๆ กจะคลายความยดตด ทนพอเราคลาย
ความยดตดไดใจเรากเบา ทเคยแบกไวเตมท กคอยๆ หลดไปท
ละอยาง สองอยาง ตอนนขอใหพรพยายามคลายความยดใน
รางกายนใหไดมากทสด กไมรจะยดมนไปท�าไม มนหนก และ
ไมนามไมนาเอา เปนทพงไมได ไมตองผลกไสเขานะ มนเปน
ธรรมชาตทเขาจะตองไปจากเรา
ตอนนพรคงจะเหนแลววาธาตตางๆ ในรางกาย
มนก�าลงแตกดบ รางกายผายผอม ก�าลงวงชา
ลดนอยถอยลง ไมมเรยวมแรง รสกออนเพลย
อนนแสดงวาธาตดนก�าลงแตกดบ ตอมาธาต
น�ากแสดงอาการแลว รมฝปากแหงผาก
กระหายน�า มสงอดตนในล�าคอ ไมสามารถ
86
ควบคมของเหลวในรางกายได รวมทงปสสาวะอจจาระ อนนแสดง
วาธาตน�าในตวเราเรมแปรปรวน ถาไมมมากเกนไปกนอยเกนไป
ตอไปธาตไฟกจะเรรวน รสกหนาว รางกายเรมเยนจากเทาขนมา
เปนตน ตอนนธาตลมเรมแสดงอาการแปรปรวน หายใจกตดขด
รสกไมสบาย นคอธรรมดาของธาตทงสทก�าลงเกดขนกบพร ขอ
ใหรบรอยางมสต ใหเหนสงเหลานวาเปนธรรมดา อยาไปผลกไส
ใหยอมรบตามทเปนจรง มองใหเหนวา ธาต ดน น�า ไฟ ลม ก�าลง
แสดงธรรมใหเราเหนถงความไมเทยง ถงความเปนทกข ถงความ
ไมใชตวตน
เราไมสามารถบงคบให ดน น�า ลม ไฟ ใหเปนไปตามใจเรา
ปรารถนาได เมอเขาจะไปกไมไดบอกกอน แตเรากใหเขาไป
ดวยด เหมอนเราล�าลาเพอนเกา เขาจะไปเรากโบกมออ�าลา
ไมพยายามยอยดเอาไว เพราะมนเปนธรรมชาตของเขา ถงเวลา
เขากตองไป ธาต ดน น�า ลม ไฟ เขารบใชเรานานพอสมควรแลว
ท�าใหเรามชวต ครองรางมนษย ไดสรางสรรคคณงามความด ได
ประกอบกศลกรรมมาเปนเวลานานพอสมควร ตอนนเขาจะตอง
87
ไปแลว กขอใหพรอ�าลาเขา ไมโกรธเคอง ไมนอยใจ ไมหงดหงด
และกไมคดจะยดเขาไว อนนแหละคอการยอมรบตามทเปนจรง
ถาเรายอมรบอนนไดเรากจะเกดปญญา โพธในใจเรากจะเตบโต
ขน เพราะวาเราไดเปดใจเรยนรธรรมะจาก ดน น�า ลม ไฟ
ตอนนมนไมใชแค ดน น�า ไฟ ลม เทานน ทก�าลงแตกดบ
นาม คอ เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กก�าลงแตกสลายไป
พรอมๆ กบ ดน น�า ไฟ ลม พอดนเรมจะไป เรากงวงหงาว
หาวนอน ออนเพลย มนงง พอน�าเรมจะไป เรากรสกหงดหงด
ขดเคองใจ พอไฟเรมไป ความจ�ากจะพราเลอน สญญาเรมไม
ท�างาน อยาไปหงดหงดร�าคาญใจ ถาหากนกชอใครไมออกมน
เปนธรรมดาทตองเกดขน อยาทกขใจ ใหเราอยกบความเปนจรง
ขณะนใหได ตอไปการรบรทางตา ห จมก ลน กจะเรมมปญหา
มนเปนธรรมดาของฝายนาม ทคเคยงไปกบฝายรป กขอใหพร
ยอมรบตามทเปนจรง ไมขดขน ขอบคณเขา ปลอยเขาไป อยาไป
ยดเลยรางกายน พยายามประคองใจใหอยกบสตใหดทสดไมวา
อะไรจะเกดขน
88
รปเปนอยางไร เวทนากเปนอยางนน เมอมนเกดขน เราจะ
ยดมาเปนของเราไมไดเพราะมนกไมนารกเหมอนกน มสข
ประเดยวเดยวกทกข เราไมสามารถควบคมได เมอเกดขนกดมน
อยาไปยดเอาไว และไมตองไปพยายามก�าจดดวย เพราะมนมา
แลวกไป ใหถอคาถาวา ฉนไมเอา ฉนไมเอา ฉนเหนแก ฉนเหน
เจาทกขเวทนา แตฉนไมเอา มแตไมเอา มากมา ฉนไมเอา ไม
เอามาเปนฉนเปนของฉน เราไมมสทธไปขบไลเขานะ ตวเวทนาน
เพราะวามนเปนไปตามธรรมชาตของเขา เกดขนตามเหต ตาม
ปจจย เราขบไลเขาไมได แตเราไมเอาได กคอไมยดตดมน ปลอย
วางมนเสยเหมอนคนทรสกเหนอยกบการเดนทางแลว แบกของ
มาเตมหลงเลย ตอนนกคอยๆ ทงลงไป เรมจากการทงรางกาย
หรอรป ตอไปกทงเวทนา ทงกคอไมเอา แตไมคดทจะไปก�าจด
ขบไสเขา เขาจะมากมาแตเราไมเอา ของเดมกทงไป ของใหมก
ไมเกบมาแบกเอาไว
พยายามประคองใจอยาใหพลดเขาไปในทกขเวทนา ทกข-
เวทนาเกดขนกจรง แตขอใหทกขแคกายสวนใจไมทกข ตอนนเปน
89
โอกาสด มพระอรหนตหลายรปอาศยชวงทปวยหนกเรยนรธรรม
บางทานทอแทในชวต ตดสนใจฆาตวตาย เชน ปฏบตธรรม
ไมกาวหนา บางทานไดฌานแลวกเสอม เปนอยางนอย ๗ ครง
กเบออยากจะฆาตวตาย ตอนพยายามลงมอฆาตวตายนน เหน
ความทกขทรมานขณะเอามดกรดคอตวเอง ในตอนนนเองททาน
ไดสตเหนวารางกายนไมนาเอาเลย มนทกขเหลอเกน เกดความ
หนายในสงขารขนมากปลอยวาง จตหลดพนทนทเลย กลายเปน
พระอรหนต นเรยกวาเปลยนวกฤตใหเปนโอกาส จากคนซงสโลก
ไมไหว มความเขาใจผดคดวาการฆาตวตายเปนทางออก แตเกด
มสตไดคดขนมาตอนทเจบปวดอยางหนกและกรวารางกายนไม
นาเอา เกดปญญาแจมแจงจนจตหลดพนได เพราะฉะนนความ
เจบปวดกมประโยชนนะ มนชวยใหเราปลอยวางสงขาร ในแงน
ถอวาเขาเปนมตร เปนอาจารยทพยายามผลกเราใหหลดจาก
วฏสงสาร ผลกใหเราทงเขาไป แตถาเราไมยอมยง
พยายามยดเขาเอาไวกยงทกข แตถาเขายงผลก
เรากยอมทงเขาไป เสมอนกบวาฉนไมสนใจเธอ
แลวละ
90
ภกษณบางทานชรามาก ถอไมเทาเดนกระยองกระแยง จๆ
เดนสะดดหกลมลงไปนอนกองกบพน เจบปวดมาก ขณะนนเอง
ทานไดสตเหนชดวาสงขารนทกขเหลอเกน มนไมนาเอาเลย เกด
ความสงเวช เกดความหนายในสงขาร กเลยสลดมนทงไปเลย จต
หลดพนบรรลธรรม คนทบรรลธรรมในขณะทเจบปวด
มเยอะมาก เพราะฉะนนจงเรยกวาความเจบปวย
เปนโอกาสทเราจะไดเหนธรรม จะเรยกวาเขา
เปนครบาอาจารย ความทกขสามารถเปน
ครบาอาจารยทจะสอนเราใหเราเขดหลาบ
ตอการยดตดถอมนหรออปาทาน เราจะได
หลดออกมา ตอนนชวตเราวนเวยนอยรอบ
ความทกขเหมอนกบดาวเทยมทวนโคจรอย
รอบโลก ความทกขมนดดเราไมใหเราไปไหน
ใหเราหมนวนอยนนแหละ ปถชนกเหมอนกบ
ดาวเทยมทวนอยรอบความทกข เพราะความทกขมนดด
เอาไว ตวดดตวยดนกคออปาทานนนเอง แตถาเราอยากสลดตว
ใหหลดออกจากแรงดงดดของความทกข เรากตองอาศยแรงผลก
91
เหมอนกบดาวเทยมตองมจรวดดนใหมนออกมาจากแรงดงดดของ
โลก อะไรทผลกใจเราใหหลดจากแรงดงดดของความทกข กคอ
ความหนายในความไมเทยงและความทกขของสงขารนนเอง
ตอนนขอใหพรถอวา ความเจบปวดตอนนคอแรงผลกทจะ
ท�าใหพรหลดพนจากแรงดงดดของความทกข หลดออกมาจากวง
โคจรทเปนวฏสงสาร ขอใหพจารณาอยางน อาศยสต อาศยสมาธ
อาศยปญญา คอ ธรรมวจยในสมโพชฌงค แลวประคองจตใหอย
ในปสสทธหรอความผอนคลายแมกายจะแปรปรวนกตาม อนน
เราท�าได สวนวรยะหรอความเพยรกขอใหท�าไมหยด คอเพยรใน
การพจารณาสงขาร สวนอเบกขากส�าคญนะ กายจะทกขอยางไร
กใหใจเปนปกต เปนกลางตอทกสงทเกดขนกบกายและอารมณ
ความรสก ถาท�าไดกเรยกวาเปนการระดมพลมาชวย ขอให
รวบรวมก�าลงเอาไว แลวกใหรสกเสมอวา แตละวนทมาถง และ
ก�าลงจะมาถง ไมไดหมายถงวนทจะตองทกขมากขน แตเปนวนท
เราจะเปนอสระมากขน วนทเราจะหลดออกจากทกขไดมากขน
หางไกลจากความทกขเรอยๆ อยายอมจ�านน เมอขนวนใหม
92
อยาไปคดวาวนนฉนจะตองทกขอกแลว ใหรสกวาวนนฉนจะม
ก�าลงเพมขน ไกลจากทกขมากขน
พรจ�าเรองลงก�าถวไดไหม ลงอยากกนถว จงเอามอลวงเขาไป
ในกระบอกไมไผ เพราะในกระบอกไมไผมถวทพรานเอามาลอไว
ก�าถวเสรจกชกมอออกมา แตชกออกมาไมไดเพราะมอก�าถวเอา
ไว กระบอกไมไผเลยตดมอจะขนตนไมกขนไมได จนถกพรานจบ
ไดในทสด มนถกจบเพราะมนก�าถวเอาไว มนไม
เฉลยวใจวาถามนปลอยถวทงไปกจะดงมอออก
จากกระบอกไมไผได ท�าไมมนไมปลอยถว
กเพราะวามนทงโลภทงหลง คนเรากไมตาง
จากลงก�าถว ความทกขตามตดเราตลอด
เวลาเพราะเราไมรจกปลอยวาง เพราะฉะนน
ถาไมอยากทกขกขอใหปลอยวาง เหมอนท
พระพทธเจาสอนวาใหรจกสลดทงของหนกลงเสย
ในบทสวดทวา
93
ภารา หะเว ปญจกขนธา ขนธทง ๕ เปนของหนกเนอ
ภาระหาโร จะ ปคคะโล บคคลแหละ
เปนผแบกของหนกพาไป
ภาราทานง ทกขง โลเก การแบกถอของหนก
เปนความทกข ในโลก
ภาระ นกเขปะนง สขง การสลดของหนก
ทงลงเสยเปนความสข
นกขปต�วา คะรง ภารง พระอรยเจา สลดทงของหนก
ลงเสยแลว
อญญง ภารง อะนาทยะ ทงไมหยบฉวยเอาของหนกอน
ขนมาอก
สะมลง ตณหง อพพย�หะ ผถอนตณหาขนได แมกระทงราก
นจฉาโต ปะรนพพโต เปนผหมดสงปรารถนา
ดบสนทไมมสวนเหลอ
94
ระหวางทก�าหนดลมหายใจ พรลองพจารณาขนธทง ๕ ด
พจารณาใหเหนถงความเปนโทษของขนธ ๕ พจารณาใหเหนถง
ความเปนทกขของรป ความเปนทกขของเวทนา ความเปนทกข
ของสญญา ความเปนทกขของสงขาร ความเปนทกขของวญญาณ
พจารณาใหเหนถงความไมนาเอา ไมนาม สงเหลานไมนายดมา
เปนเราเปนของเรา รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เหลาน
มาประกอบกนเพอใหชวตด�าเนนไปได ชวยใหเราสามารถท�า
คณงามความด อนนเรยกวาคณของขนธ ๕ แตวามนกมโทษใน
เวลาเดยวกน โทษกคอมนไมเทยง มนเปนทกขอยางทก�าลง
ปรากฏใหเหน พรกเหนชดเจนขนเรอยๆ วามนมทกขมโทษ
อยางไรบาง สงเหลานแมวาจะมประโยชนแตเราไมสามารถจะยด
เปนเจาเขาเจาของมนได เขามาเพอใหเราไดใชงาน แตเขากไม
ยอมใหเราเปนเจาของครอบครองเขา เพราะวาขนธ ๕ นมนไมใช
ของของเรา มนเปนของใครของอะไร เปนของธรรมชาตนนเอง
รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ดน น�า ลม ไฟ เปนของ
ธรรมชาต มาจากธรรมชาต และตองกลบคนสธรรมชาตในทสด
95
พรพจารณาตรงนใหดๆ เมอไหรกตามทเราเผลอ ไปหลงไป
ยดวาสงตางๆ เหลานวาเปนของเรา ไปยดเปนเจาเขาเจาของ เรา
กทกขไมสบายใจเหมอนกบคนทขโมยทรพยสนของคนอน เมอได
มาแลวใจกไมเปนสข เพราะกลวถกต�ารวจจบ ตอเมอคนใหแก
เจาของ ต�ารวจจงจะเลกไลจบเรา เราจงจะอยอยางเปนสขได ขนธ
๕ กเหมอนกน มนไมใชของเรา เราไปยดเปนเจาเขาเจาของไมได
มนเปนของธรรมชาต ไมใชของเรา แตเปนเพราะความหลงเราก
เลยเผลอไปยดเอาขนธ ๕ เปนของเรา เรากเลยมสภาพไมตาง
จากขโมยทตองเดอดเนอรอนใจ เพราะวาถกต�ารวจไลลาตามจบ
ตว มทางเดยวทจะเปนอสระหรอเปนสขได กคอคนขนธทง ๕ ให
แกธรรมชาต เพราะธรรมชาตคอเจาของตวจรง
ความทกขเกดขนไดเพราะความตดยด เชน ตดยดในสงขาร
วาเปนเราเปนของเรา อยากใหเปนตามใจเรา ถาเราเหนวาความ
ทกขเกดขนเพราะความตดยด มนจะเฉลยในตวใหเราเหนเองวา
ถาจะไมทกขกตองปลอยวาง ไมยดวามนเปนเราเปนของเรา
สงขารเปนเพยงอปกรณเหมอนกบเรอทเราใชขามฝง ตอนนพรก
96
เดนทางมาไกลพอสมควรแลว เรอมนกรวไปตามเหตตามปจจย
กไมเปนไร ใกลถงเวลาทพรจะตองสละเรอ ถามนผพงจนไปตอไม
ไหวเรากตองขนฝงและเดนทางตอไปแคนนเองไมมอะไรมาก อยา
ไปหวงแหนยดตดกบเรอมาก มนเสอมมนผพงจนใกลเวลาทจะ
ตองสละเรอแลว จากนนกเดนทางตอจนกวาจะถงเปาหมายถง
ความพนทกข
ในใจของพรมโพธจตอย ขอใหหลอเลยงโพธจตนน ดวยสต
ดวยปญญา เพอแปรความเจบปวด แปรความทกข ใหกลายเปน
กศลหลอเลยงโพธจตเหมอนกบตนไมทเปลยนขยะซากพช ซาก
สตว ในดนใหกลายเปนปย กลายเปนโอชะ ท�าความเจรญเตบโต
ใหแกใบและดอกและท�าใหเกดผลไมทเอรดอรอย ผลไมท
เอรดอรอยมาจากไหน กมาจากขยะปฏกลทอยรอบๆ ตนไมนนเอง
ตนไมถงแดดจะรอนยงไงมนกสามารถเปลยนแดดรอนใหเปนรม
เงาทเยนได โพธในใจเรากท�างานคลายกน คอเปลยนความทกข
ความเจบปวด ใหกลายเปนปญญาและความตนร เปลยนปญหา
ทเผาใจใหรมรอนใหกลายเปนความสงบเยนในใจ
97
ความรอนกบความเยนมนอย ดวยกน ไมไดแยกจากกน
เหมอนกบแดดกบเงา มนมาดวยกน ยงแดดจามากเทาไรกเกด
รมเงาทด�าเขมมากเทานน รมเงาทเยนคอรมเงาทอยทามกลาง
แดดรอน ยงแดดรอนระอมากเทาไหร เราจะรสกวารมเงาเยน
สบายมากเทานน ในความรอนมนมความเยนอย ในความทกขก
เชนกนมความสขแฝงอย พรพยายามหาใหเจอ จ�าไดไหมททาน
อาจารยพทธทาสบอกวาในวฏสงสารมนพพาน หานพพานไดท
ไหน กกลางวฏสงสารนนแหละ เพราะอะไร เพราะความรอนความ
เยนมนไมไดแยกออกจากกน มนไมไดอยคนละท มนอยทเดยวกน
มนพงพาอาศยกน เหมอนแดดกบเงามนตองมาดวยกน มแดด
แลวไมมเงายอมเปนไปไมได มแสงแดด
กตองมรมเงา แดดนนรอนแตรม
เงาเยน ความทกขความเจบปวด
ของสงขารกเชนกน ถาเรามสต
ตระหนกรกจะสามารถคนพบ
ความสงบเยนทามกลางความ
98
เจบปวดหรอความแตกดบ
ของสงขารได อยางทหลวงพอ
ค�าเขยนบอกวา “ทกขอยท ไหน ควำมไมทกขกอยทนนแหละ” จะไป
หาความไมทกขทอนไมได ตองไปหา
ทตวทกขนนแหละ เพราะในตวทกขมนมความไมทกขแฝงอย
ตวทกขจะเฉลยความไมทกข เหมอนกบสวทชทใชเปดไฟกเปน
อนเดยวกบทใชปดไฟ รกญแจทใชลอกประตกเปนรเดยวกบทไข
เปดประต
ในสมยพทธกาลมพระรปหนงปวยหนก ไมมใครมาดแล
รกษาเพราะเปนโรคทคนเขารงเกยจ แผลพพองเตมตว ตองนอน
ทามกลางอจจาระปสสาวะ เมอพระพทธเจาทราบกเสดจมาดแล
ทานมาชวยเชดท�าความสะอาดรางกาย เชดสงปฏกล รวมทงเอา
จวรไปซกและตม พระองคท�าทกอยางดวยตวพระองคเอง แม
อาการของพระรปนนไมไดทเลา แตจตใจปลอดโปรงขน ในระหวาง
นนเอง พระพทธเจาตรสเปนคาถาวา
99
อะจรง วะตะยง กาโย ปะฐะวง อะธเสสสะต ฉฑโฑ อะเปตะ
วญญาโณ. นรตถงวะ กะลงคะรง แปลวา รางกายนอกไมชาไมนาน
นกจกนอนทบซงแผนดน ครนปราศจากวญญาณ อนเขาทงเสย
แลว ประดจดงวาทอนไมและทอนฟน หาประโยชนมได
พระองคตรสเปนคาถาสนๆ แค ๔ บรรทดเทานนแหละ
พอตรสเสรจ พระรปนนกบรรลธรรมเปนพระอรหนต อนน
หมายความวาอยางไร หมายความวาทามกลางความเจบปวดท
เกดกบพระรปนนมขมทรพยแฝงอย ความเจบปวดสามารถเปน
พลงผลกดนใหคนบรรลธรรมไดเมอเขาไดตระหนกวา รางกายน
ไมเทยง ตงอยไมไดนาน เปนทพงอาศยไมได พระรปนนไดฟง
คาถาจากพระพทธเจา กเกดความสงเวช เกดความเบอหนายใน
สงขาร ปลอยวางเลย ทนททจตสลดไมยดไมตดในรางกายนก
บรรลธรรมในทนท
จะเหนไดวานพพานไมไดอยตรงไหนเลย กอยในความเจบ
ความปวดนนเอง พบไดทความเจบความปวด ถาพระรปนนไมเจบ
100
ไมทกขทรมานมากกคงไมบรรลธรรม แตททานบรรลธรรมไดก
เพราะวามความเจบปวดแสนสาหสจนเหนแจงในความจรงของ
สงขาร เพราะฉะนนททานอาจารยพทธทาสพดจงส�าคญมาก ขอ
ส�าคญคออยาใหความเจบปวดทกขทรมานครอบง�าจตของเรา เมอ
ไหรมนเขามาครอบง�าจตของเรา เรากจะเกดโทสะ และโมหะกจะ
ตามมา มนจะไปครอบหรอสกดไมใหโพธ หรอวาความตนรของ
เราท�างานได เพราะฉะนนขอใหมสต อยาใหความเจบความปวด
ครอบง�าใจเรา แตใชมนเพอชวยปลกเราใหเกดปญญาวาสงเหลา
นมนไมเทยง เตมไปดวยทกข มนไมนารก ไมนาเอา ไมนายดเอา
ไว แตกไมไดรงเกยจผลกไสเขา เพยงแตรวามนเปนเชนนนเอง
ความเมตตาในสงขารกมอย เราเมตตารางกายน เราเมตตาใน
คณกอนเนอ เราเมตตาอวยวะตางๆ ในรางกายทเขาพยายาม
ท�างานเตมท แตถงแมเขาจะท�างานเตมท ไมวาเขาจะดวเศษ
อยางไร กไมสามารถเปนทพงของเราได เรากรวาเขาท�าไดแคน
แหละ อยาไปยดมนวาเปนเราเปนของเรา ตรงนแหละทจะท�าให
เราเปนอสระ
101
ตอนนเปนโอกาสทพรจะไดเขาใจสจธรรม ไมใชแคมองเหน
แจมแจงวาสงทงปวงไมเทยง สงทงปวงก�าลงเสอมโทรมทงนน แต
ยงไดเรยนรดวยวาในความทกข เราสามารถเขาถงความไมทกข
ได ในภาวะทบบคนเจบแสบ เราสามารถสมผสกบความโปรงโลง
เบาสบายอยางทพระอรหนตหลายทานอาศยความจรงตรงนแหละ
เขาถงการหลดพนขนสงสดไดในยามทรางกายปวยไขเสอมสลาย
สองอยางนมาดวยกน เหมอนกบสองดานในเหรยญเดยวกน มน
ไมมทกขลวนๆ ในความทกขมสขแฝงอย เราตองเขาใจ และมอง
ใหเหน อยาปฏเสธ อยาผลกไสความทกขความเจบปวด ใหตอนรบ
ทกอยางดวยสต โอบกอดตอนรบสงตางๆ ทเขามาสจตใจและ
รางกายของเราดวยสต ใหสตสมผสกบความเจบความปวดอยาง
นมนวล สมผสความหงดหงดร�าคาญใจอยางนมนวล แลวตณหา
จะเปลยนเปนความเผอแผ ความพยาบาทกจะกลายเปนกรณา
ความหลงจะกลายเปนโพธหรอปญญา มนอยดวยกนเหมอนเปน
สงเดยวกน เพยงแตวาเราตองอาศยสตเปนตวแปรเปลยนสง
เหลาน เหมอนขยะกบดอกไม ขยะกบดอกไมกเปนสงเดยวกน
นนแหละ ขยะแปรสภาพเปนปยแลวกลายเปนดอกไม สวนดอกไม
102
อยไปนานๆ กกลายเปนขยะ กเลสกบโพธ ความทกขกบความสข
วฏสงสารหรอนพพานมนอยดวยกน พยายามหาใหเจอ พยายาม
เขาถงใหไดดวยสตดวยการตระหนกร ไมมอะไรท�ามากกวาน แค
เพยงร อะไรทเกดขนกร ท�าแคนกพอ
พรจ�าบทสวดท�าวตรทพระพทธเจาเตอนวาอยาไปหวงอาลย
ถงอดตเพราะอดตกผานไปแลว อยาไปกงวลอนาคตเพราะยงมา
ไมถงและไมมความแนนอน อดตทเราระลกนกถงนนเปนเพยง
แคซากสตวหรอสตวสตฟฟ ไมใชความจรง พระพทธเจาตรสวา
“ผ ใดเหนธรรมเฉพำะหนำในทนนๆ อยำงแจมแจง ไมงอนแงนคลอนแคลน เขำควรพอกพนอำกำรเชนนนไว” เหนธรรมทเกดขน
เฉพาะหนาหมายถงอะไร หมายถงเหนสงทเกดขน
กบกายกบใจ ไมวาความปวด ความกลว ความ
โกรธ ความกงวล ความปต ความยนด ความ
ยนรายทงหลายทงปวง สงนมนมาแลวกผาน
เลยไป เราไมยดมน อนนนแหละคอธรรมท
เกดขนเฉพาะหนา เมอเกดขนกมองใหเหน
103
อยางแจมแจง โดยไมผลกไสหรอใฝหา กคอเหนดวยตาในหรอสต
ธรรมเหลานนจะเปดเผยตวเองใหเรารวา มนไมเทยง มนไมใช
ตวตน มนไมใชสงทเราจะยดถอครอบครองอะไรได
ความทกขมใชวาจะกดกรอนจตใจเราไดเสมอไป ความเจบ
ปวดมใชวาจะมาบนทอนจตใจของเราไดเสมอไป พระอรหนต
หลายรปทานบรรลธรรมไดเพราะความทกขนนเอง เหนทกขเกด
ขนแตวาไมปลอยใหมนเขามาคกคามใจ แตรจกมองจนกระทงเกด
ปญญาขนมา เกดความเขาใจในธรรมชาตของสงทงปวง เขาใจวา
มนไมเทยง มนเปนทกข มนไมใชตวตน มนไมนาเอา เกดอาการ
หนายขนมา พอหนายใจกไมอยากจะยดแลว อยากจะละ อยาก
จะวาง วมตหรอความหลดพนเกดขนไดตรงน
รางกาย สงขาร มนก�าลงสอนสจธรรมอยตลอดเวลา ขอให
เปดใจรบ เปดใจดวยสต เวลาใดทรสกวาพอทนได อนนนกถอวา
ด ในยามทเรารสกวามนทนไดยาก กใหรสกวามนเปนเชนนนเอง
อยาไปผลกไสมน ยอมรบมนตามทเปนจรง ถาเราไมผลกไสมน
104
กจะมาคกคามเราไดนอยลง ยงเราไปรงเกยจไปผลกไสมนเรายง
ทกข แตเมอท�าใจเปดรบสงเหลานแลวมนจะดบไปเอง เพราะวา
มนไมเทยง มนไมสามารถทจะตงไดอยนาน พจารณาเหนความ
จรงอนน อนนแหละทจะท�าใหจตของเรารดหนาไปเรอยๆ ในขณะ
ทรางกายของเราเสอมทรดลงไป จตของเราสามารถทจะเจรญ
กาวหนาไปไดเรอยๆ โพธจตจะงอกงามมากขนเรอยๆ เอาโพธจต
ในใจพรนแหละเปนทพง
โพธจตมอยแลวในมนษยทกคน พระพทธเจาตรสวาโลกตร-
ธรรมเปนอรยทรพย เปนทรพยของทกคนเปนสมบตของทกชวต
โลกตรธรรมคอธรรมทท�าใหหลดพน ไมตดยดในสขและทกข
ในความยนดยนรายเปนสมบตของทกคน เปนสมบตของพรดวย
อนนแหละคอสงทเราเรยกวาโพธจต พยายามเอาโพธจตเปน
ทพงหลอเลยง บ�ารงเลยงดวยสตความรตว เปนผร ผเหน ไมเขา
ไปยด ไมเขาไปเปน ไมไปยดวาฉนเจบฉนปวด เหนแคความเจบ
ความปวด วามนเกดขนกบกายเฉยๆ เวลาความโกรธเกดขนกอยา
ไปยดวาฉนโกรธ ฉนกลว เหนวามนเปนเพยงอาการทปรากฏขน
105
ในจตใจ ตงอยไดไมนานมนกจะตองดบไป ไมเทยง ไมคงตว
ไมคงท
ประคองจตใหเปนผเหนอยางตอเนอง ไมเขาไปเปน ไมเขาไป
ยดไมวาจะเปนอะไรกตาม ไมผลกไสไมวาจะเปนอะไรกตาม ตง
จตบนฐานรนแหละ โดยมลมหายใจเปนตวชวยยดจตของเราเอา
ไว ใหมสตประคองใจเอาไวอยางตอเนอง พยายามท�าตอไปเรอยๆ
อยาทอแท อยาทอถอย อยารสกเหนอยกบการประคองใจ ใหม
สตเพราะวาวนนเรารกษาสตเอาไว พรงนสตจะรกษาเรา วนนเรำรกษำสต เรำสรำงสตไม ใหหลด พรงนสตจะรกษำเรำไม ใหทกข เพราะฉะนนพยายามท�าไปเรอยๆ มเพอนๆ เปนก�าลงใจอย
เพอนๆ กเจรญสตฝกสตไปพรอมๆ กบพรดวย ชวยกนเปนก�าลง
ใจใหแกกนและกน
พรพยายามรกษาใจใหมสตเอาไวนะ ธรรมะของพระพทธเจา
กมหวใจตรงนเทานนแหละ รกษาใจใหเปนปกต เคยมพระรปหนง
ในสมยพทธกาลมากราบทลพระพทธเจาวาอยากจะลาสกขาเพราะ
106
เพศบรรชตนนมระเบยบวนยมากมายเหลอเกน ท�าอยางนนก
ไมได ท�าอยางนกไมได เลยขอสกดกวา พระพทธเจาจงตรสวาถา
ใหทานท�าอยางเดยวจะท�าไดไหม พระรปนนกรบปากวาจะท�า
พระองคจงแนะใหรกษาใจใหเปนปกตเอาไว ใหท�าขอเดยวพอ
พระรปนนกน�าไปปฏบต พยายามระมดระวงรปทเหนทางตา เสยง
ทไดยนทางห กลนทไดรบทางจมก สมผสทไดรบทางผวหนง
ตลอดจนความคดทเกดขนในใจ แตกอนทานไมไดระมดระวงตว
จตจงหวนไหว ใจกระเพอมขนลง แตตอนหลงกพยายาม
ระมดระวง ไมวาอะไรเกดขน เขามา ทาง ตา ห จมก ลน กาย
กรบรเฉยๆ เหนกสกแตวาไดเหน ไดยนกสกแตวาไดยน ไดกลน
กสกแตวาไดกลน ความนกคดเกดขนกสกแตวา มนเกดขน
ไมตอความยาวสาวความยด ไมปรงแตงมน กดวยการรกษาจต
ใหเปนปกตแบบนแหละ ในทสดทานกบรรล
ธรรม เปนพระอรหนต
การรกษาใจใหเปนปกตไมใช
เปนเรองของพระสงฆหรอครบา
107
อาจารย ใครๆ กท�าได ในยามนพรกยงท�าได พยายามรกษาใจให
เปนปกต นกถงภาพใบบว พอมน�าหยดลงมามนกไมตดใบบว ได
แตกลงอยบนใบบว ท�าอะไรใบบวไมได ใหพยายามรกษาจตอยาง
นน รกษาจตใหเปนปกตอยเสมอ แลวความเปนปกตของจตกจะ
ชวยคมกนจต ไมใหความทกขเขามาแผวพาน เหมอนหยดน�าท
เขาไปแผวพานใบบวไมได อะไรทมากระทบทางตาทางห เชน
แสงมากไป เสยงดงไป หรอวา มสงตองกายทหยาบกราน ท�าให
เจบปวด ขอใหสกแตวาเหน สกแตวาไดยน สกแตวาสมผส
รวมทงเมอมความนกคด เกดอารมณปรงแตงตางๆ ในใจ กสกแต
วารวามนเกดขนทใจ อยาพยายามผลกดนใหมนหายไป
อยาพยายามก�าจดมน เพยงแคเราไมเอาเฉยๆ เราหามไมให
มนเกดไมได หามไมใหมนเจบไมได หามไมใหหงดหงดร�าคาญใจ
ไมได หามไมใหไมกลวไมได แตวาอยาไปยดมน ไมเอา อยาไป
เอามน อะไรจะเกดขนกไมเอาทงสน ไมผลกไส ไมปฏเสธ ไม
ยดตด ถาเอาเมอไหรกทกขเมอนน ถาเอาความทกขมาเปนของ
เรา เอาความโกรธมาเปนของเรา เรากทกข มนเกดขนมาตาม
108
ธรรมดา ตามเหตปจจย ถาเราไปยดเรากเจบเรากปวดเทานนเอง
เหมอนกบหนามมนกมของมนตามธรรมชาต เราเพยงแตอยหางๆ
ไมไปเกยว ไมไปของแวะมนกมาทมแทงเราไมได
ความเจบความปวด ความบบคนทเกดขนกบกายและใจ เรา
หามไมใหเกดไมได มนมาตามธรรมชาต แตวาสงทเราท�าไดคอ
รบรเฉยๆ รสกเปนกลางกบมน ไมผลกไสตอตานหรอยดตดถอ
มน เมอท�าอยางนมนกมาครอบง�าจตใจของเราไมได ตอนนเราไม
สามารถจะหามอะไรไดเลยสกอยาง ความปวดเอย ความเจบเอย
ความไมสบายกาย ไมสบายใจเราหามไมใหเกดขนอะไรไมไดเลย
สกอยาง แตวาเรายงมสงหนงทเราท�าไดคอ การรกษาใจใหเปน
ปกตเอาไว ไมยดตด ไมมอปาทาน อนนแหละคอสงส�าคญทสด
ส�าหรบพรตอนน อะไรเกดขนกไมยนราย ไมยนด ไมผลกไส ไม
ยดตดคลอเคลยกบมน ทรงใจใหเปนปกตเปนกลางๆ เปนเพยง
แคผด ผเหน รบรอย เหมอนกบอยบนภเขา มองเหนสงตางๆ ท
อยเบองลาง อะไรกตามทอย เบองลางมนกท�าอะไรเราไมได
เหมอนเราอยในหองกระจกเหนสงตางๆ มากมายทอยขางนอก
109
บางครงกมสงทนากลว สงทไมนาด แตมนกท�าอะไรเราไมได
เพราะเราอยในหองทมกระจก เพราะเราเปนแค ผด ผเหน ไมใช
เขาไปคลกเคลาคลอเคลยหรอผลกไสไลสง
ตอนนไมมอะไรทตองหวงตองกงวลอกแลว ไมวาแมหรอ
ครอบครว พรไดท�าอยางดทสดแลว วางไดเลย มาถงตอนนแลว
มแตจะตองเดนไปขางหนา ขางหนาไมมอะไรนากลวเลยนะ อยา
ไปกลว อยาไปกงวลกบขางหนา เพราะวาทกอยางมนมาจากใจ
เราทงนนแหละ ยงพรไดท�าความดมาตลอด ทกอยางจะราบรน
อาจจะมแสงสวางใหเหน กอยาไปวตกกบแสงนน เพราะมนมา
จากจตใจของเราเอง อาจจะมนมตทดนากลว แตมนกไมใชอะไร
แคสงปรงแตงจากใจ ถาหากวาพรตงสตเอาไวใหดๆ นมตเหลาน
กท�าอะไรไมได เพราะฉะนนอยาไปกลว ไมมอะไรใหนาตกใจ
มแตการครองสตเอาไว ยงไดท�าความดมา สรางกศลมา กศลนน
แหละกจะเปนสมบตตดตามเราไป คนเราเวลาจะจากโลกนไปเอา
อะไรตดตวไปไมไดสกอยาง แตสงทเอาไปไดคอบญกศล เพราะ
ฉะนนใหมนใจในบญกศลทท�ามา บญกศลนแหละจะชวยรกษา
110
ปกปองใหพรสามารถผานสงตางๆ ไปไดดวยด
ใหพรภมใจและมนใจในชวตทผานมา ไมมอะไรทตองรสกผด
หรอวารสกไมสบายใจ เปนชวตทพรมนใจและภมใจได เมอมนใจ
และภมใจอยางนแลวกไมตองกลววา อะไรจะเกดขนขางหนา อยาง
มากกเปนแคการเปลยนสภาพ หรอเปลยนบานเทานนเอง มน
ไมมอะไรทนากลว แตหากมความกลวเกดขนกอยาไปผลกไสมน
อยาไปพยายามก�าจดมน ใหยอมรบตามทเปนจรงวา ความกลว
เกดขน ความวตกเกดขน ถายงไปพยายามก�าจดมนกยงทกข แต
ถายอมรบตามทเปนจรง ความกลวความวตกกงวลกจะทนอย
ไมได เมอใดทเราเหน เราร มนกอยไมได อยางทเราเคยเลาให
พรฟงวา เวลามารมาลอหลอกพระพทธเจาหรอพระสาวก เพยง
แตพระพทธเจาหรอพระสาวกบอกวา นแหนะ
มารเรารจกเจานะ แคนแหละมารกทนอย
ไมได ตองหนไปเอง การรเหนหรอรจกน
มนมนมพลงมาก เพราะฉะนนเมอมความ
กลวเกดขน ความวตกกงวลเกดขน พรไม
111
ตองไปท�าอะไรมน และกอยาหงดหงดผดหวงกบตวเองวา อตสาห
ปฏบตธรรมมาตงนานท�าไมถงยงกลวยงกงวลอย มนเปนธรรมดา
เพยงแตรวามนเกดขน และไมเขาไปในความกลว ไมเขาไปใน
ความกงวล มนกทนอยไมไดเพราะวาเรารจกมน มนทนตอการ
รจกหรอการเหนไมได ยงพรมความมนใจภมใจในชวตทผานมาก
จะไมมอะไรจะตองกลว พรเปนศษยมคร กยงไมมอะไรตองกลว
ศษยมคร ครของเราคอใคร คอ พระพทธเจา เรามอาจารยท
ประเสรฐยงจงไมมอะไรตองกลว
พระพทธเจาทรงแนะน�าภกษทงหลายวา ถากลวเมอไหรขอให
นกถงพระองค กลวเมอไหรใหนกถงพระพทธเจา ถานกไมออกก
ใหนกถงพระธรรมกจะหายกลว นกไมออกกนกถงพระสงฆ หรอ
พระอรยสงฆทพรเคารพนบถอ ความกลวกจะหายไป สงเหลาน
มนไมสามารถทนทานตออานภาพของพระพทธเจาได ไมสามารถ
ทนทานตออานภาพของพระธรรมได ไมสามารถทนทานตอ
อานภาพของพระสงฆได พรเปนศษยมครอยแลวจงภมใจ มนใจ
ตรงน ไมเฉพาะพระพทธเจาองคนเทานน องคกอนๆ ในกลปน
112
เมอระลกถงกจะชวยไดเชนกน แมแตพระโพธสตวทพรเคารพ
นบถอ เมอระลกนกถงความกลวหรอความวตกกงวลกจะหนไป
เพราะมนเกดขนมาจากความหลง ใหระลกไววา อาการเหลานมน
เกดจากความหลงทเกดขน พรกมความรความเขาใจดอยแลวเรอง
ความหลงวามนมาอยางไร เพราะฉะนนอยาวตกกงวล อยากลว
หรอถากลวกยอมรบตามทเปนจรง และอาศยพระพทธ พระธรรม
พระสงฆ เปนทพงกจะชวยได พยายามมนใจในเสนทางทเดนท
ยนอย แลวพรจะไปด
113
ฉลาดท�าบญ รวมเรองนารคมอท�าบญ
พระชาย วรธมโม และพระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา 60 บาท
ฉลาดท�าใจ หนกแคไหนกไมทกข
สขเพยงใดกไมพลง
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๙๙ บาท
เปนไทย เปนพทธ และเปนสข
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๗๕ บาท
เผชญความตายอยางสงบ เลม 1
พระไพศาล วสาโล และคณะ เรยบเรยง
ราคา ๑๒0 บาท
เผชญความตายอยางสงบ เลม 2
พระไพศาล วสาโล และคณะ เรยบเรยง
ราคา ๙๙ บาท
หนงสอเครอขายพทธกาทนาสนใจ
เหนอความตาย
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๑๒0 บาท
บทเรยนจากผจากไป
นพ.เตมศกด พงรศม และอโนทย เจยรสถาวงศ
บรรณาธการ
ราคา ๑00 บาท
สขสดทายทปลายทาง
กรรณจรยา สขรง เรยบเรยง
ราคา ๑๙0 บาท
ระลกถงความตายสบายนก
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๔0 บาท
ชวตและความตายในสงคมสมยใหม
พระไพศาล วสาโล และคณะ เรยบเรยง
ราคา ๕๕ บาท
ฝาพนวกฤตศลธรรมดวยทศนะใหม
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๘0 บาท
ความตายในทศนะของพทธทาสภกข
พระดษฎ เมธงกโร และคณะ
ราคา ๗0 บาท
คมอสวดมนต ฉบบสวนโมกขพลาราม
จดท�าโดยเครอขายพทธกา
ราคา ๓๕ บาท
จตเบกบาน งานสมฤทธ
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๕๙ บาท
ธรรมะส�าหรบผปวย
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๑00 บาท
รกษาใจใหไกลทกข
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๒0 บาท
ดวด สความสงบทปลายทาง
ราคาแผนละ ๕0 บาท
น�าใส ใจเยน
พระไพศาล วสาโล เรยบเรยง
ราคา ๗๙ บาท
ซด MP3 เผชญความตายอยางสงบชด ๑ (๑ ชด ม 6 แผน)
ราคาแผนละ ๕0 บาท ชดละ ๓00 บาท
๓0 วธท�าบญ, สอนลกท�าบญ, ฉลาดท�าใจ, การชวยเหลอผปวยระยะสดทายดวยวธ
แบบพทธ, เตมเตมชวตดวยจตอาสา, ธรรมะในงาน ธรรมะในใจ, สขสวนกระแส,
ความสขทปลายจมก, ใสบาตรใหไดบญ, ความสขทแท, พรวนใหม ชวตใหม,
คมอพระภกษ เพอการเยยมพระอาพาธและผปวยระยะสดทาย
สมทบคาจดพมพ เลมละ ๑0 บาท (ไมรวมคาจดสง)
118
เครอขายพทธกา
การจะรกษาพระศาสนาใหยงยนนนมใชหนาทของคนใดคนหนง
หรอบคคลใดเพยงกลมเดยวทงมใชเปนความรบผดชอบทจ�ากดอยกบ
พระสงฆหรอรฐบาลเทานน หากเปนหนาทของชาวพทธทกคนและเปน
ความรบผดชอบทพระพทธองคทรงมอบหมายแกพทธบรษททงหลาย
ดงนนเมอถงคราวทพระพทธศาสนาประสบภาวะวกฤต จงควรทชาว
พทธทกคนจะรวมมอกนอยางเตมก�าลงความสามารถเพอฟนฟพระพทธ
ศาสนาใหเจรญงอกงามและกลบมามความหมายตอสงคมไทยรวมทงยง
ประโยชนแกสงคมโลก
ดวยเหตน “เครอขายพทธกา” จงเกดขน เพอเปนจดเรมตนของการ
มองคกรประสานงานในภาคประชาชนส�าหรบการเคลอนไหวผลกดนให
มการฟนฟพระพทธศาสนาอยางจรงจง และตอเนอง
เครอขายพทธกา ประกอบดวยองคกรสมาชก ๙ องคกร ไดแก
มลนธโกมลคมทอง มลนธเดก มลนธพทธธรรม มลนธสขภาพไทย มลนธ
สานแสงอรณ มลนธสายใยแผนดน เสมสกขาลย มลนธเมตตาธรรมรกษ
และกลมเสขยธรรม
119
120
ธรรมะขางเตยงค�ำแนะน�ำส�ำหรบผปวยระยะสดทำย
พระไพศำล วสำโล
