1

เกาหลในยคอาณาจกรโชซอน

รศ. ดร. ดารงค ฐานด ผอานวยการศนยเกาหลศกษา มหาวทยาลยรามคาแหง

ภาพยนตเกาหลเรอง เดจงกม: จอมนางแหงวงหลวง (Jewel of the Palace) ทนามาฉายในโทรทศนของไทยชวงป พ.ศ. 2548-9 ไดสรางความฮอฮาแกผชมทวประเทศทตางเฝาตดตามความเปนไปของเนอเรองและตางชนชมบทประพนธ ผแสดง และทศนยภาพทปรากฏในภาพยนต ทาให “เดจงกม” ไดรบความนยมสงสด ในเนอเรอง ไดกลาวถงชวตความเปนอยของคนเกาหลในยคอาณาจกรโชซอน ซงในชวงนนสงคมเกาหลมการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชย และมสภาพสงคมวฒนธรรมทนาสนใจยง บทความน จะกลาวถงเรองราวของยคนอยางละเอยด เพอใหผอานเขาใจเรองราวของสงคมเกาหลไดพอสงเขป อาณาจกรโชซอนยคใหม

ภายหลงทมการประกาศอยางเปนทางการวาอาณาจกรโครว (ดปฏทนประวตศาสตรเกาหลในตอนทายของบทความน) ไดสนสดลงแลว นายพลยกไดสถาปนาตนเองขนเปนกษตรยอยางสมบรณและไดรบพระนามวากษตรยเตโจ (T'aejo) ขนครองราชยระหวาง ค.ศ. 1392 - 1398 พระองคไดยายเมองหลวงจากเมองเกซองมาเปนเมองฮานยาง (Hanyang) หรอปจจบนเรยกวากรงโซล รวมทงไดตงชออาณาจกรใหมนวา โชซอน ตามชอเดมในอดต ซงหมายถง ดนแดนทมแตความสดชน หรอดนแดนทสงบยามเชา อาณาจกรโชซอนยคใหม (ตอไปนจะใชคาวา อาณาจกรโชซอน) มลกษณะเดนดงน ประการทหนง ดนแดนบนคาบสมทรเกาหลไดมการรวมกนเปนกลมเปนกอนตงเปนประเทศอยางจรงจงในยคนเอง จรงอยทในอดตนบตงแตมการรวบรวมบานเมองเปนปกแผนโดยตนกนตามตานานของการสรางชาต แตมไดหมายความวาสงคมแหงนจะมสภาพเปนประเทศทมอาณาเขตจาเพาะแนนอนตายตว ทงนเปนเพราะสภาพบานเมองมการแบงเปนแวนแควนตามกลมเทอกตระกล อกทงมการแยงชงความเปน

2

ใหญระหวางอาณาจกรเลก ๆ ตลอดเวลา ลถงอาณาจกรโชซอนในป ค.ศ. 1392 เปนตนมา เกาหลไดรวมตวกนเปนปกแผนและสามารถครอบครองอานาจในฐานะเปนราชอาณาจกรหนงเดยวไดถง 518 ป (ค.ศ. 1392 - 1910) จนกระทงถกญปนยดครองเปนอาณานคม ประการทสอง ในยคราชวงศยมความสาคญยงตอการพฒนาประวตศาสตรของเกาหลเพราะเปนชวงระยะเวลายาวนานทสามารถหลอหลอมความเปนชาต และสงผลใหมการพฒนาทงทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม วฒนธรรม ตลอดจนจารตประเพณตาง ๆ รวมทงกอใหเกดผลโดยตรงตอชาตเกาหลเมอตองเผชญกบการทาทายของอทธพลจากชาตตะวนตกทแผเขามายงโลกตะวนออกในครสตศตวรรษท 19 ประการสดทาย ดนแดนบนคาบสมทรเกาหลไดรวมตวเปนอาณาจกรของสงคมเกาหลเปนครงสดทายกอนทจะถกลบออกจากแผนทโลกในระหวางป ค.ศ. 1910 - 1945 โดยญปนและถกแบงแยกออกเปน 2 ประเทศนบตงแตป ค.ศ. 1948 เปนตนมา โครงสรางสงคมและวฒนธรรม

ตลอดระยะเวลานานกวาหารอยป อาณาจกรโชซอนมผปกครองทมอานาจสงสดไดแก กษตรย ซงไดรบตาแหนงตามสายโลหต อยางไรกตาม พระมหากษตรยพระองคหนงอาจมพระโอรสหลายพระองค แตจะมเพยงองคเดยวเทานนทจะไดรบเลอกใหเปนผสบทอดตาแหนง ดงนน เชอพระวงศตางมกสองสมสมครพรรคพวกและหาทางแยงชงตาแหนงประมขของชาตไปครอบครอง จงกอใหเกดการแบงออกเปนกกเปนเหลา จนมผขนานนามวา ในยคนเกาหลมการปกครองในระบอบการเมองตามกก (factionalism) ทอยหอมลอมตวกษตรยผมอานาจสงสดของประเทศ หากกลมใดไดรบอานาจเปนกษตรยกจะมการทาลายฝายตรงขามดวยการสงหารหรอเนรเทศออกจากเมองหลวงไป จะเหนไดวา สภาพการณเชนนเกดขนเชนเดยวกบสงคมในระบอบสมบรณาญาสทธราชยทวโลก

1.1 กษตรยเตโจกบการปฏวตทางสงคม

เมอย ซองเกยตงตนเปนกษตรยแหงราชวงศยแลว พระองคไดสงคณะทตไปยงจนเพอรายงานความเปลยนแปลงทางการเมองกบกษตรยแหงราชวงศหมง นน

3

หมายความวา พระองคไดเขาสวามภกดตอราชวงศหมงและยอมรบอทธพลของจนมากยงกวาสมยอาณา จกรสหพนธรฐซลลา และโครวเสยอก ตวอยางสาคญกคอการใหอานาจของจกรพรรดจนในการเลอกชอระหวางโชซอน และฮวาเรยง (ซงชอหลงนเปนชอของบานเกดของย ซองเกยเอง) เมอราชวงศหมงใหความเหนวาชอโชซอนเหมาะสมกวา กษตรยของเกาหลกยอมรบชอนนใชเปนชอของประเทศทนท กษตรยเตโจแหงราชวงศยไดปฏวตสงคมในชวงทพระองคขนครองราชยทสาคญยงดงน ก. เกาหลเปดรบอทธพลของลทธขงจอแทนทพทธศาสนา ทาใหลทธขงจอมบทบาททกดานตอการบรหารประเทศและวถทางการดาเนนชวตของประชาชนในยคโชซอนเปนอยางมาก ลทธนไดกลายมาเปนแนวปฏบตในชวตประจาวนของคนเกาหลมาจนถงปจจบน ข. การปฏรปทดน อาณาจกรตาง ๆ ในอดตมกเผชญกบปญหาเรองการถอครองทดน ทงนเพราะสงคมเหลานนเปนสงคมเกษตรกรรม ทดนจงเปนปจจยสาคญทสดในการสรางผลผลตทางการเกษตร แตทดนทากนสวนใหญตกเปนของขนนาง ขาราชการทกระดบชนและวดในพระพทธศาสนาเนองจากผศรทธาไดถวายทดนใหแกวดเปนจานวนมาก ความเหลอมลาของการถอครองทดนกลายเปนชนวนสาคญของความขดแยงอยางรนแรงระหวางผกมอานาจทางการเมองผซงเพมอานาจการผกขาดททากนไวในมอตน กบขาราชการชนผนอยในสวนภมภาค และชาวนาทสญเสยทดนไปเรอย ๆ ในทสด สถานการณกบานปลายกลายเปนความขดแยงทางการเมองและยงผลใหอาณาจกรโคกรวและโครวพงพนาศไป ดงนน เมอกษตรยเตโจแหงราชวงศยมอานาจจงไดประกาศรบทดนทวพระราชอาณาจกรมาเปนของรฐพรอมกบเผาทะเบยนทดนทง จากนน จงนาทดนมาจดสรรใหมเพอจายแจกใหแกใหแกชาวนาผไรททากน ตอมา ค.ศ. 1398 กษตรยไดสละราชสมบต พระราชโอรสองคทหนงชอ ชองจอง สบทอดตาแหนงแทน ตามธรรมเนยมปฏบตของการสบทอดอานาจทางการเมองและทรพยสมบตตามบทบญญตของลทธขงจอ แตกษตรยชองจองอยในตาแหนงเพยงปเศษ กไดมอบอานาจใหแกนองชายขนครองราชยแทนชอ กษตรยเตจอง (T'aejong ค.ศ. 1400 - 1418)

4

กษตรยเตจองไดทาการปฏรปการบรหารประเทศซงไดเรมตนทามาแลวในสมยพระบดาจนไดรบผลสาเรจตามเปาหมาย กลาวคอ พระองคไดแยกการบรหารทางการปกครองออกจากการทหาร โดยไมยอมใหมการควบตาแหนงของทงสองสายในเวลาเดยวกน พระองคไดยบองคกรของรฐบาลทตงขนในสมยอาณาจกรโครวและปรบแตงการบรหารงานเสยใหมเพอใหเปนระบบตามแนวของจน โดยจดตงสานกราชเลขานการใหทาหนาทรางกฎหมาย และสานกงานคณะกรรมการตรวจตราใหทาหนาทในการตรวจสอบการทางานของขาราชการ พระองคไดตงหนวยงานทมฐานะเทยบเทากระทรวงอก 6 กระทรวง คอ สานกงานขาราชการพลเรอน กระทรวงการคลง กระทรวงพธการ กระทรวงกลาโหม กระทรวงยตธรรม และกระทรวงโยธาธการ ในป ค.ศ. 1413 เกาหลไดนาวธการปกครองสวนภมภาคของจนมาใช โดยแบงเขตการปกครองออกเปน 8 มณฑลและถอปฏบตเรอยมาจนถงตอนปลายครสตศตวรรษท 19 การจดรปการปกครองดงกลาวทาใหรฐบาลสามารถควบคมขาราชการสวนภมภาคไดเครงครดมากขน ในขณะเดยวกน กเพอปองกนมใหขาราชการสวนภมภาคใชระบบเลอกทรกมกทชงกบประชาชน อกทงยงบงคบไมใหขาราชการดารงตาแหนงหนาทในภมลาเนาหรอถนกาเนดของตนอยางเดดขาด

ในป ค.ศ. 1418 กษตรยเซจอง (Sejong ค.ศ. 1418 - 1450) โอรสของกษตรยเตจองไดขนครองราชย กษตรยเซจองดารงอยในตาแหนงจนถงป ค.ศ. 1450 หรอครองราชยยาวนานถง 32 ป พระองคทรงเปนกษตรยทยงใหญทสดในราชวงศยทเดยว ผลงานทสาคญของพระองคมดงตอไปน (1) ตงสถาบนวจยในพระราชปถมภ (Chiphyonjon) สถาบนแหงนเปนเสมอนสานกงานเลขานการสวนพระมหากษตรย ประกอบไปดวยนกปราชญ 10 คน (ตอมา เพมจานวนเปน 20 คน) ทาหนาทศกษาคนควาหาหลกการทางดานการเมอง เขยนหนงสอและใหขอเสนอแนะตามคาภรหลกของขงจอ โดยนกปราชญเหลานจะนาเรองราวทไดศกษาคนความาบรรยายในทองพระโรงใหแกพระมหากษตรยและเหลาขนนางฟง ผรเหลานยงทาหนาทฝกอบรมทางวชาการแกองคอปราชและจดพมพตาราทางดานภมศาสตร แพทยศาสตร และประวตศาสตรของราชอาณาจกร รปการจดตงสถาบนดงกลาวไดลอกเลยนมาจากจนยคโบราณ อนง เนองจากกษตรยเซจองเปนผยดมนในหลกการขงจออยางเครงครด พระองคจงทรงนยม

5

ชมชนความรและยกยองนกปราชญราชบณฑต รวมทงสนบสนนใหเหลาขาทาสบรพารเขารบการศกษาเลาเรยนจากสถาบนดงกลาวอยางตอเนอง (2) สรางตวอกษรเกาหล ตอนตนทศวรรษท 1440 กษตรยเซจองไดสรางโครงการทสาคญตอชาตยง คอ โครงการสรางตวอกษรภาษาเกาหล และไดประกาศใชอยางเปนทางการในป ค.ศ. 1443 พระองคเรยกอกษรเกาหลทประดษฐขนนวา ฮนกล (Hangul) และนยมใชกนอยางแพรหลายมาจนถงทกวนน (3) การรวมมณฑลทางตอนเหนอเขามาเปนสวนหนงของอาณาจกรโชซอน บรเวณดนแดนทางตอนเหนอทตดกบแมนายาลซงเปนดนแดนสวนหนงของอาณาจกรโคกรว อาณาจกรโคกรวมกถกชนตางชาตเขามาโจมตและยดครองเสมอ ในครงสดทายบรเวณสวนนตกอยภายใตการยดครองของพวกมองโกล ในป ค.ศ. 1433 กษตรยเซจองไดสงกองทพขนไปขบไลและโจมตชนเผาตางชาตจนแตกพาย พระองคจงสงใหมการสรางปอมและจดใหมการปกครองสวนทองถนขนในบรเวณนน ทาใหบรเวณสวนนสงบสขและเปนสวนหนงของอาณาจกรโชซอน กลาวโดยยอ ในชวงตนของอาณาจกรโชซอน แนวความคดของกษตรยเตโจและกษตรยองคตอมาไดยดมนในรปแบบการปกครองและการพฒนาประเทศตามแบบฉบบของจนอยางเครงครด จงแสดงใหเหนถงอทธพลของจนในการหลอหลอมอารยธรรมของชาวเกาหลใหมลกษณะคลายคลงกบจน แตสงทเกดขนในเกาหลตลอดชวงยคนกคอการแกงแยงชงตาแหนงประมขของประเทศในหมเชอพระวงศอยเสมอมไดขาด 1.2 โครงสรางสงคมในยคตน

ในป ค.ศ.1404 ไดมการทาสามะโนประชากรขนเปนครงแรก ในครงนน เกาหลมครวเรอนทงสน 174,132 ครวเรอน และมประชากร 360,929 คน มตาแหนงขาราชการรวม 820 ตาแหนง สวนตาแหนงทางทหารม 4,000 ตาแหนง จะเหนไดวา จานวนผทางานในกองทพมมากกวา อยางไรกตาม ในบทบญญตของขงจอมกจะเนนถงความสาคญของนกปราชญและขาราชการเหนอกวาผใชอาวธ ดงนน ขาราชการในราชสานกผซงมทงความรและดารงตาแหนงในทางราชการจงไดรบการยกยองจากกษตรยและผคนทวไปวาเปนผทมเกยรตทางสงคมสง

6

สงคมในยคนไดมการแบงชนชนออกเปน 4 ชนชนดงเชนในอดตกาล ดงน (1) ยางบน (Yanban) ชนชนนเปนชนชนสงสด ประกอบดวยพวกเชอพระวงศและราชตระกลในราชสานก รวมทงขนนางชนผใหญซงแบงออกเปนสองกลม คอขาราชการพลเรอน เรยกวา มนบน (Munban) ขาราชการทหาร เรยกวา มบน (Muban) คาวายางบนนนจงหมายถงชนชนสงทงสองกลม พวกยางบนนบวาเปนพวกทมอานาจสงสดทหอมลอมองคพระมหากษตรย ในขณะเดยวกนกเปนกลมทมอทธพลทางเศรษฐกจเพราะเปนทงเจาของทดนและเปนนายทาสและแรงงานทอาศยอยในชนบท การเขาสตาแหนงยางบนไดนนจะตองผานการสอบคดเลอกเพอเขารบราชการเชนเดยวกบระบบของจน ในกรณของเกาหลแมไมไดกาหนดสทธในการสอบไลไวเฉพาะชนชนยางบน แตคนธรรมดามโอกาสนอยมากทจะสามารถสอบผานเขาไปได ทงนเปนเพราะลกของชนชนสงมกจะไดรบการศกษาจากสถานศกษาชนดตงแตเลก ๆ และไดรบอทธพลจากพอแมทมพนฐานเปนชนชนสงอยแลว ทาใหผสอบไลไดกระจกตวอยในคนกลมยางบนเปนสวนใหญ จงดเสมอนหนงวาเกาหลจากดสทธในการสอบไลไวใหกบพวกยางบนเทานน ในกลมยางบนดวยกนกมการแบงสถานภาพและโอกาสทางสงคมตามพนฐานทางครอบครวของแตละคน ผทมโอกาสดทสดกคอผทถอกาเนดเปนบตรชายทเกดจากภรรยาหลวงทถกตองตามกฎหมายของสงคม และผทเปนบตรชายทเกดจากอนภรรยาทผานงานพธสมรส บตรทมาจากสองกลมนเทานนจะมสทธเรยนรวทยาการของขงจอและเขาสอบไลถงขนสงสดเพอสบทอดอานาจและตาแหนงของบรรพบรษ สวนเดกทเกดจากภรรยาลบหรออนภรรยาทไมผานพธสมรสจะถกจากดใหประกอบอาชพเปนชางชานาญการหรอชนชนกลางไป กลาวโดยยอ ยางบนเปนชนชนสงของสงคมและมการถายทอดฐานะทางสงคมโดยผานทางสายเลอดหรอสายตระกลเปนหลก ชนชนนจะมอาชพทมเกยรตทางสงคม เชน เปนขนนาง ขาราชการชนผใหญ นกปราชญ และแมทพนายกอง ซงตาแหนงเหลานมกครอบครองอานาจทางการเมองและเศรษฐกจพรอม ๆ กนไป (2) ชงอน (Chungin) หรอชนชนกลาง ชนชนนจะไดรบการฝกฝนในวชาชพชางชานาญการในดานเทคนคและวทยาศาสตร รวมทงภาษาตางประเทศเพอประกอบอาชพทตรงกบสาขาวชาดงกลาวตามความตองการของรฐบาล หนาทการงานเหลานไม

7

เปนทพงประสงคของพวกยางบน ทงนเพราะถอวาเปนงานทตากวา ซงตองทางานอยใตอานาจของชนชนสง ลกหลานของชนชนกลางจะสบทอดสถานภาพทางสงคมโดยผานทางสายเลอดหรอสายตระกลเชนกน อาชพทพวกเขาทามกเปนขาราชการระดบกลางทเนนความสามารถเฉพาะทาง และถอเปนแขนขาของรฐบาลหรอราชสานก จานวนของชนชนกลางมไมมากนก (3) ซงมน (Sangmin) หรอพวกสามญชนและยางมน (Yangmin) หรอชาวนา คนในชนชนนเปนคนสวนใหญของสงคมทประกอบอาชพเปนชาวนาและพอคารายยอย ทงนเพราะสงคมเกาหลในยคนเปนสงคมเกษตรกรรม ทดนทใชในการเพาะปลกมอยอยางจากดและลวนเปนของตระกลยางบนทมตาแหนงหนาทสงทางราชการแทบทงสน พวกชาวนาจงตองเชาทนาโดยเสยคาเชา ภาษทดนและภาษผลผลตเพอนาสงไปใหแกราชสานก อนง การเกบภาษมกกระทาหลายขนตอน และเปนชองทางใหขาราชการสวนภมภาคสามารถขดรดและเบยดบงเงนภาษอากรไปเปนของตน จนบางครงทาใหผเชาทดนกลายสภาพเปนทาสตดทดนไปในทสด สวนพอคานนกมบทบาทไมมากนกเพราะการคาถกจากดใหกระทาภายในเขตของแตละหมบาน นอกจากน ลทธขงจอมกเหยยดหยามอาชพพอคาทแสวงหาผลกาไรวาเปนงานทตาและนารงเกยจ อยางไรกตาม เนองจากสามารถแสวงหาผลกาไรได ทาใหพอคาไดรบการคมครองจากชนชนสงโดยใชทรพยสนเปนใบเบกทางในงานอาชพและดาเนนชวตในสงคม ในยคใดทกษตรยและขนนางประสงคทจะใหบานเมองสงบสข สามญชนมกจะไดรบการเอาใจใสดแลทกขสขโดยไมถกกดขขมเหงหรอรดไถจากพวกยางบนมากนก ในทางตรงกนขาม ในยคทราชสานกขาดเสถยรภาพเพราะมการขบเคยวชงดชงเดนระหวางเชอพระวงศและยางบนแตละกลม ชนชนนยอมไดรบผลกระทบมากทสดเพราะจะถกเกณฑไปเปนทหารและถกเรงรดเกบภาษในอตราสง จงทาใหเกดการลกฮอกอการจลาจลของชาวนาเสมอ คนในชนชนนทเปนชายวย 16 - 60 ปจะตองไปเปนทหารในชวงหนงของชวต และจะตองไปทางานใหกบรฐบาลปละ 6 วน แตในความเปนจรงนน พวกเขาตองทางานมากกวาน ซงขนอยกบโครงการทไปทา ดงเชน งานซอมแซมถนนและหลมฝงศพของ

8

กษตรย สรางเขอนกนนาทวม ขดเหมองฝาย และสรางปอมปราการ จงตองทางานหลายวนจนกวาโครงการนนจะเสรจสน ลกหลานของสามญชนอาจเลอนฐานะทางสงคมไดบางหากสามารถสอบไลผานเขารบราชการในระดบทองถน แตจานวนผสอบผานมนอยมาก ทาใหการสอบไลไดแตละครงสรางความฮอฮาและกลายเปนตานานเลาขานกนไมรจบของคนในตระกลนน ๆ (4) ชอนมน (Chonmin) หรอผถอกาเนดตอยตา เปนชนชนตาสดของสงคม ประกอบไปดวยทาส พวกเตนราและนกแสดง คนทรง และคนฆาสตว สถานภาพของพวกเขาจะตกทอดมาจากบรรพบรษ ชนชนตาเหลานจะไมไดรบการยอมรบจากสงคม บางครงจะไมไดรบอนญาตใหอาศยอยในหมบานของชนชนอน โดยเฉพาะอยางยงผทประกอบอาชพเปนคนฆาสตวซงตองแยกอยในหมบานเองตางหาก ทาสมหลายประเภท ไดแก ทาสของรฐบาล ทาสของตระกล และทาสของเอกชน ทาสเหลานไดแกลกทถอกาเนดจากมารดาทเคยเปนทาสมากอน หรอเปนผทขายตวหรอทถกบดามารดานามาขายเปนทาส หรอเปนเดกทารกทถกพอแมทอดทงอนเปนผลมาจากการเกดจากการมความสมพนธทไมเปดเผยตามประเพณ เปนตน ชนชนตาเหลานจะไมถกกาหนดใหเสยภาษ หรอไปทางานใหกบรฐบาลหรอตองไปเปนทหาร ทงนเพราะไมถอวามสทธเทาเทยมกบในชนชนอน ทาสของรฐบาลจะตองทางานในโรงงานของรฐในการผลตสงของประเภทตาง ๆ และทางานรบใชเหลาขาราชการ ทาสของเอกชนจะทางานเปนผรบใชในบานของผเปนนายและตองทางานขดดนแบกหามในไรนาของเจาของนายทาส ผทอยในชนชนตาจะแตงงานกบคนในชนชนอนไมได ดงนน การเลอนชนทางสงคม จงเปนไปไดยากมาก ในป ค.ศ. 1650 มทาสทงหมดรวม 200,000 คนจากจานวนประชากรทงสนราวสองลานคน สวนในป ค.ศ. 1717 ประชากรของเกาหลม 6,846,568 คน มทาสทงสนราว 350,000 คน

กลาวโดยสรป โครงสรางสงคมในยคตนของอาณาจกรโชซอนมผลทาใหคนถกจาแนกออกเปนชน ๆ ตามสถานภาพทตดมาแตกาเนด ชนชนแตละชนชนจะมโอกาสเลอนขนหรอเลอนลงไดนอยมากทงนเพราะมกฎทางสงคมทหามมใหมการแตงงานขามชนชนเดดขาด ตวอยางเชน ยางบนจะแตงงานไดกบเฉพาะพวกยางบนเทานน หากมการ

9

แตงงานขามชนชนเกดขน ผนนกจะไดรบการลงโทษอยางหนก อนง การนบชนชนของเดกทเกดจะยดสถานภาพของมารดาเปนหลก โดยไมคานงวาผเปนบดาจะเปนคนในชนชนใด จรงอยทมการนาระบบการสอบไลเพอเขารบราชการของจนมาใชนบตงแตยคตนของราชวงศย แตโอกาสของชนชนตาทจะเลอนฐานะทางสงคมตามระบบนมนอยมาก ทงนเพราะการแบงชนชนของเกาหลในยคนนเปนไปอยางเขมงวดมากและมกฎเกณฑมากมายททาใหคนในแตละชนชนจาเปนตองมชวตในกรอบของชนชนของตน

1.3 การลมสลายของระบบสงคมและการรกรานจากตางชาต (1) ความปนปวนในสงคมเกาหล แมวานายพลยหรอกษตรยเตโจจะทาการปฏรป

ทดน ดวยการยดทดนจากวดพทธศาสนาและของขนนางในราชอาณาจกรโครวมาแบงใหเกษตรกรและเหลาผกอการทรวมยดอานาจอยางถวนหนา แตเมอกาลเวลาผานไปภายใตระบบสงคมทแบงคนออกเปนชนชนตาง ๆ อยางเขมงวดนน ชนชนสงหรอยางบนของราชวงศยกทาการสะสมทดนและตงตวเปนใหญครอบครองทดนเปนจานวนมากหรอตงอาณาจกรยอยของตน (nongjang or yangban estates) ขนนางเหลานจะใหชาวนาเปนผเชาทดนและใชทาสทาการเพาะปลกในชนบท สวนตนเองและครอบครวมกจะตงบานเรอนอยในเมองหลวง ใชชวตอยางหรหราฟมเฟอยอนเปนการอวดฐานะของแตละครอบครวและตระกล กลาวคอ มกเปนธรรมเนยมทยางบนจะจดงานแตงงาน งานเผาศพ และงานไหวบรรพบรษใหยงใหญ โดยในงานจะมการจดอาหารเลยงอยางหรหราและมการบนเทงครบครน เจาของงานมกจะสวมใสเครองประดบราคาแพง โดยเครองประดบแตละชนจะเหมาะสมกบงานแตละประเภท ทาใหคาใชจายของครอบครวยางบนสงมาก จงจาเปนตองหารายไดจากทกทางเพอนามาจนเจอในการผดงสถานภาพในเมองหลวง สวนชาวนานน ภาระทางดานภาษอากรทจะตองจายใหรฐเปนภาระทหนกมาก ซงอาจจดแบงออกเปน 3 ประเภท คอ ภาษโดยตรงจะจายเปนขาว ภาษทางออมไดแกการมอบ "ของกานล" ใหกบรฐบาลกลางและรฐบาลทองถน และภาษทจายเปนแรงงาน (ทางานใหกบรฐบาลปละ 6 วน) ภาษเหลานจะเปนคาใชจายนอกเหนอจากคาเชาทดนหากจาเปนตองเชาทดนทากนจากเจาของทดน

10

การเรยกเกบของกานลหรอบรรณาการเปนหนาทของพนกงานแขวงการปกครองแตละแขวง (hyon) วธการเกบภาษทางออมนกอใหเกดการขดรดและการยกยอกทรพยสนอยางมโหฬาร ทงนเพราะเจาพนกงานมกจะประเมนจานวนผลผลตมากเกนความเปนจรงทชาวนาสามารถผลตได ซงการมอบของกานลจะมอบใหเปนระยะ ๆ ตามสดสวนของผลผลต ดงนนของกานลสวนเกนทเกบไดจะถกนาไปใชสวนตวของขาราชการไป นอกจากน ยงมการบงคบใหชาวนามอบสงของอน ๆ หากตองการโดยใหมการประเมนภาษใหม สงของเหลานไดแก นามนงา นาผง ไก ไกฟา ฟนและถาน อนง หากมการจดงานของขนนางในจงหวดและในเมองหลวง กจะมการเกบของกานลเพมขนอกหลายเทา เมอชาวนาไมสามารถเกบพชผลไดเพยงพอ จงจาเปนจะตองไปกยมเงนเพอนามาจายเปนภาษอากร อตราดอกเบยในยคนนเทากบรอยละ 10 แตหากเกดภาวะสงครามขนอตราดอกเบยจะเพมเปนรอยละ 10 - 30 ทเดยว สถานการณในยคนนกอใหเกดขอขดแยง 2 ประการในหมชนชนสง คอ (1) การสรางสมฐานะตามสายตระกลของยางบนกอใหเกดการแยงชงผลประโยชนกบกษตรยหรอของชาต และ (2) จานวนลกหลานยางบนเพมจานวนมากขนทกป แตตาแหนงทางราชการมไดขยายตวรองรบกบจานวนทเพม ทงนเปนผลมาจากการสอบไลทมกคดเลอกผทมความสามารถจรง ๆ และจากดจานวนผสอบผาน ลกษณะเชนนทาใหเกดการแบงพรรคแบงพวกออกเปนกก ๆ ในขณะเดยวกนกมการขดแยงระหวางเหลายางบนสงอายทยดมนตามแนวอนรกษนยมกบคนรนใหมดวย ซงขอขดแยงเหลานเปนผลมาจากการนบถอลทธขงจอทคนกลมหนงยดแนวทางหลกของจนเปนแนวปฏบต ในขณะทคนอกกลมหนงแปลความหมายของลทธนตามบรบทหรอบนพนฐานของสงคมเกาหล อนง มการเรงสรางสถาบนศกษาลทธขงจอขนในหมยางบนของแตละกลมและเนนศกษาประเดนทจะสนบสนนแนวความคดของกลมตนจากคาภรของศาสนา ลกษณะเชนนกอใหเกดการแบงแยกสงคม โดยแตละกลมจะโจมตใหรายฝายตรงขามเสมอ นอกจากนหากฝายใดมอานาจกจะดงพวกพองใหมตาแหนงสงขน และหาทางขจดฝายอนใหหลดจากขวอานาจไป เปนตน การแบงกลมมกจะเปนไปในรปภมภาคนยม คอกลมทางเหนอ กลมทางตะวนออก และกลมทางตะวนตกของคาบสมทร กลาวโดยยอ สงคมเกาหลในยคนเรมออนแอเพราะมการตอสแขงขนกนในหมชนชนสงและเกดความยากลาบากของชนชนตาทตองรบภาระในการเลยงดประเทศ

11

ความวนวายกอใหเกดการแตกแยกและเกดกบฎของชนชนตาเพอขจดความเหลอมลาและการเอารดเอาเปรยบในสงคม กบฎทมชอเสยงมากในยคตอนกลางครสตศตวรรษท 16 คอกบฎทนาโดยอม คอกชองทรวบรวมชาวนายากจนปลนสดมภบานเรอนของยางบนและขาราชการทรารวย แลวนาเอาทรพยสนทไดมาแจกจายใหกบผยากไร นอกจากน ยงบกยดคลงอาหารของรฐบาลในจงหวดเคยงกและฮวงเฮแลวนาไปมอบใหกบผหวโหย ในทสดทางการจบไดและประหารชวตในป ค.ศ. 1562 แตอดมการณและชอเสยงของเขาระบอไปทว จนมผนาเรองราวไปเขยนเปนนยายชอ นยายของฮอง คลทอง (The Tale of Hong Kil-Tong) (2) การรกรานจากญปน ญปนกบเกาหลเปนประเทศเพอนบานทตดตอกนมาชานาน พอถงยคอาณาจกรโชซอน เกาหลไดขอรองใหญปนชวยจดการกบโจรสลดญปนทเขามาปลนสดมภตามชายฝง ทาใหกลมโจรมจานวนลดนอยลงมาก เกาหลจงไดเปดเมองทา 3 แหงเพอคาขายกบญปนในสมยของกษตรยเตโจเปนตนมา ในชวงเวลาเดยวกนน ญปนใชระบบการปกครองแบบโชกนหรอฟวเดอร (ระบบเจานาย-ขาตดทดน) โชกนไดรบอานาจจากองคจกรพรรดใหปกครองเมองหนง โดยมการเรยกโชกนนนวาไดเหมยว ในศตวรรษท 16 โชกนอาชการา (Ashikara Shogun) มอานาจในรฐบาลมาก องคพระจกรพรรดเปนเพยงประมขของประเทศแตเพยงในนามเทานน ตอมา สถานการณไดแปรเปลยนไปเมอโอดะ โนบนากา (Oda Nobunaga) เขายดอานาจโคนลมรฐบาลของโชกนอาชการาในป ค.ศ. 1573 โอดะ โนบนากาไดรบการสนบสนนจากนายทหารทมฝมอเยยมชอโตโยโตม ฮเดโยช (Toyotomi Hideyoshi) และสามารถรวมญปนใหเปนปกแผน โอดะไดทาใหญปนมความเขมแขงยงเพราะเขาใชระบบทหารในการปกครองประเทศ อยางไรกตามในป ค.ศ. 1590 ฮเดโยชกลบยดอานาจและสงหารโอดะ โนบนากาเสย และขนครองอานาจแทน ฮเดโยชเปนขนศกทแขงกลาประสงคทจะขยายดนแดนไปยงประเทศอน จงวางแผนเขาโจมตจนดวยการขอรองเกาหลใหเปดเสนผานทางให แตเกาหลปฏเสธฮเดโยชจงยกกองทหาร 150,000 คน เขาโจมตเกาหลในฤดใบไมผลป ค.ศ.1592 ทนท เมองทาปซานทางทศใตของคาบสมทรเกาหลและเมองอน ๆ ถกญปนยดไดโดยงายเพราะทหารเกาหลออนแอและไมมขวญกาลงใจในการรบอนเปนผลเนองมาจากการแตกแยกและการกดขจากเหลายางบน ตอมากษตรยซอนโจ (Sonjo ค.ศ.1567 - 1608) ไดเสดจหนไป

12

ยงออจ กรงโซลกตกเปนของญปนภายในสองอาทตย ฮเดโยชจงวางแผนทจะรกตอไปยงจงหวดเปยงกนและฮมเกยงทางตอนเหนอเพอจะยดแดนเกาหลทงประเทศ ราชนาวของเกาหลในชวงนนเขมแขงมากภายใตการนาของนายพลเรอย ซนชน (Yi Sun-Shin) โดยไดสรางกองทพเรอซงเรอมรปรางคลายกบเตาบกโจมตกองทพเรอของญปนจนไดรบชยชนะ ทาใหกองทพญปนบนคาบสมทรเกาหลถกตดขาดเสนทางสงเสบยง ทหารเกาหลรวมกบทหารจนของราชวงศหมงทไดรบการขอรองใหชวยเหลอไดตขนาบกองทพบกญปนจนสามารถยดกรงโซลกลบคนมาไดในป ค.ศ.1593 ทหารญปนจงลาถอยทพและขอเจรจากบเกาหล โดยยงคงกองทหารตงมนไวทางตอนใตของคาบสมทรอย สงครามครงนทาใหคนเกาหลเกลยดชงการเขามามอานาจของตางชาตในเกาหลเปนยงนก และตางไดแซซองความสามารถของนายพลเรอย ซนชน ทาใหเขากลายเปนวรบรษของชาตและไดมการปนรปของเขาเปนอนสาวรยตงไวใจกลางกรงโซลจนถงทกวนน อยางไรกตาม การเจรจาดาเนนมาหลายป แตกไมอาจบรรลผล ฮเดโยชจงไดยกกองทพรกรานเกาหลอกเปนครงทสองในป ค.ศ. 1597 สงครามคราวนยงผลใหนายพลเรอย ซนชนถกกระสนเสยชวตในสนามรบ สวนฮเดโยชเสยชวตในชวงเวลาใกลเคยงกน ทาใหญปนตองถอยทพกลบประเทศโดยไมอาจบรรลผลทประสงคได แตสงครามกไดสรางความเสยหายใหแกเกาหลไมนอย (3) ผลของสงครามตอสงคมเกาหล การรกรานของญปนกอใหเกดผลสะทอนมหาศาลตอสงคมเกาหล ดงทนกประวตศาสตรของเกาหลอางวา ก. สามญชนจานวนมากถกกวาดตอนไปเปนเชลยและกลายเปนทาสในสงคมญปนโดยไมอาจกลบมายงดนแดนบานเกดอก ราษฎรนบหมนถกสงหารและมจานวนไมนอยทอพยพลภยสงคราม ข. ทดนทากนถกทาลาย โดยเฉพาะในจงหวดเคยงซง และจงหวดโชลลา ซงตงอยทางภาคตะวนออกและภาคตะวนตกของคาบสมทรทางตอนใตททหารญปนยดครองเปนเวลานาน พนทเพาะปลกลดจานวนลงถงหนงในสาม และบางแหงลดลงเหลอหนงในหกของพนทเพาะปลกกอนสงคราม ทงนเปนผลมาจากการขดและการทาลายในชวงสงคราม ทาใหประชาชนอดอยาก แรนแคน และโรคภยไขเจบเกดขนทวไป

13

รายไดของรฐลดลงเปนอนมาก เจาหนาทไมสามารถเกบภาษไดดงเคยเพราะบญชทดนถกเผาทาใหไมสามารถประเมนจานวนผลผลตได ค. ทรพยสนของประชาชนถกทาลาย และพวกยางบนประสบกบปญหามากมาย โดยเฉพาะอยางยงหลกฐานการกยมถกเผาพนาศสนพรอม ๆ ทรพยสนมคาและบานเรอน พวกทาสตางใชโอกาสของสงครามทาลายหลกฐานการเปนเจาของทาสและหลกฐานทชถงสถานภาพทางสงคมของประชาชน อกทงพวกเขาไดพากนอพยพหนไปจากทองถนเดมเพอตงตนชวตใหมทเปนอสระดวยการหกรางถางพงทาเปนทอยอาศยและททากนของตน ง. โครงสรางสงคมไดรบการกระทบกระเทอนอยางหนกเนองจากรฐบาลไมสามารถหารายไดเขารฐไดอยางเพยงพอ จงมการขายตาแหนงยางบนและตาแหนงราชการใหแกคนทวไปทรารวย สวนพวกยางบนกลบตกทนงลาบาก ไมอาจเลยงดทาสได ทาใหสถานภาพทางสงคมแปรเปลยนไป นอกจากน ชางชานาญการหรอชนชนกลางมจานวนลดลงมาก จงไมสามารถผลตสนคาหตถกรรม เครองปนดนเผา และเขยนหนงสอไดเพยงพอกบความตองการ ดงนน ทกสวนของสงคมจงวนวายสบสนไปหมด จ. ขนบธรรมเนยมตามลทธขงจอไมอาจปฏบตอยางเครงครดไดดงเชนแตกอน เพราะทกคนตองตะเกยกตะกายหาเลยงตนเองและครอบครวใหมชวตรอด อนง ทรพยสนทมคาทางวฒนธรรม ทงทเปนภาพวาด หนงสอหายากและมคายง และสงของเครองใชสมยโบราณทเกบรกษาไวในบานเรอนและปราสาทราชวงถกญปนขโมยไป หรอไมกถกทาลายนบไมถวน ในทางตรงกนขาม ภายหลงทฮเดโยชเสยชวตไป ญปนกลบมความผาสขยงเพราะโตกกาวา อเอยาส (Tokugawa Ieyasu) ไดรบตาแหนงโชกนและประกาศนโยบายไมรกรานใคร ดงนน ในชวงเวลานนจนถงศตวรรษท 19 ญปนจงมรฐบาลทมเสถยรภาพและทะนบารงบานเมองใหมความเจรญรงเรอง อนง ในป ค.ศ. 1606 โตกกาวาจงไดสรางความสมพนธอนดกบเกาหลอกครง 1.4 อาณาจกรโชซอนยคหลง นกประวตศาสตรเกาหลมกจะถอวา การรกรานของญปนในตอนปลายครสตศตวรรษท 16 เปนเหตการณสาคญททาใหเกาหลเปลยนแปลงไปทงภายในและ

14

การตดตอกบตางประเทศ แตตามความเปนจรงแลว สถานการณของเกาหลมไดเปนเชนทคาดการณไว ดงรายละเอยดตอไปน (1) การจดกองทพใหม ในยคกอน สามญชนและชาวนาจะถกเกณฑใหเปนทหารชวงเวลาหนงโดยอยใตการบงคบบญชาของขนนาง วธการดงกลาวนกองทหารไมไดรบการจดใหเปนรปองคกรทหารถาวรและไมไดรบการฝกฝนการรบพงอยางเปนระบบและจรงจง ทาใหกองทหารเกาหลมแตความออนแอและไมสามารถปองกนการรกรานจากศตรได ตอมา ไดมการจดระเบยบกองทพใหมโดยตงเปนกองทหารถาวรและจาแนกหนวยรบออกเปนฝาย ๆ ดงเชน กองทหารธน กองทหารดาบ กองทหารหอก และกองทหารทาส เปนตน การจดกองทพแบบใหมน ทาใหมการฝกฝนในดานการตอสและใหอยประจาการอยในปอม ทาใหมความเขมแขงยงขน (2) การแบงกลมสงคมออกเปนกลมหรอกกเลกกกนอยตามสายตระกลและตามภมภาคนยม เชน กลมภาคเหนอ กลมภาคกลาง กลมภาคตะวนตก และกลมภาคตะวนออกนนมไดลดความเขมขนลงเลย ในทางตรงกนขาม การแบงกลมสงคมกลบมความรนแรงมากยงขนในหมยางบนทเปนขาราชการ เมอกลมเกาแตกแยกกนออกไปกจะกลายเปนกลมใหม ๆ เพมขนอกหลายกลม พวกยางบนเหลานจะพากนกระจกตวรวมกนยามทจะมการเลอกผสบทอดตาแหนงในงานไวทกขของกษตรยผลวงลบตามธรรมเนยมขงจอ แตการรวมตวมจดมงหมายอน นนคอ การแสวงหาอานาจและการเกาะกลมตามขวอานาจ ดงเชน กลมภาคเหนอสนบสนนโอรสของกษตรยซอนโจชอกวางเฮ-กนขนครองราชยในป ค.ศ. 1608 และขจดกลมอนใหพนทาง ตอมากลมภาคตะวนตกไดรวมกาลงทาการรฐประหารในป ค.ศ. 1623 และยกหลานของกษตรยซอนโจขนเปนกษตรยชอกษตรยอนโจ (Injo ค.ศ. 1623 - 1649) พรอมกนนน กไดประหารชวตกลมเหนอเปนจานวนมาก ทาใหกลมเหนอหมดอานาจในราชสานกตงแตนนมา การแยงอานาจเชนนไดดาเนนไปอยางตอเนองตลอดเวลาจนกระทงเกาหลสญสนอสรภาพใหแกญปนในป ค.ศ. 1910 การแบงกลมยงมผลตอระบบการรบเขาทางานในตาแหนงขาราชการอกดวย ทงนเพราะระบบการสอบไลตามแนวทางในลทธขงจอนนผสอบไดตองเปนผคงแกเรยนและเชยวชาญทางดานการเมองจรง ๆ แตกรณของเกาหล แมวาผเขาสอบจะเกงและสอบผานขอสอบวชาภาษาจนและการเรยงความไดแลว แตกไมแนวาจะสอบผานในดาน

15

ความเชยวชาญทางการเมอง ดงนน ผเขาสอบจะตองเปนพวกของกลมทมอานาจซงจะมสมาชกทไดรบแตงตงใหเปนผทาหนาทในการสอบจงจะมโอกาสสอบผาน หรอแมวาจะสอบผานไดแลว การแตงตงกจะไดรบอทธพลจากกลมทมอานาจเชนกน มฉะนน กจะไมไดรบการบรรจใหเปนขาราชการ (3) การพฒนาดานความรกบการตดตอกบโลกตะวนตก ในครสตศตวรรษท 17 และ 18 ราชสานกเกาหลไดเผชญกบการทาทายใหม ทสาคญกคอ อทธพลของชาตตะวนตกทแพรเขาไปยงดนแดนคาบสมทรเกาหล แตการเขาไปของคนและอารยธรรมตะวนตกแตกตางไปจากกรณของจนและญปน ทงนเพราะสภาพทางภมศาสตรของเกาหลทตงอยลกเขาไป ยากทจะเขาถงไดโดยงาย อกทงคนในราชสานกสวนใหญของเกาหลมวฒนธรรมทไมเปนมตรกบคนตางชาต (cultural chauvinism) และชอบอยอยางโดดเดยว (cultural isolation) ไมชอบคบคากบผใดยกเวนจน ลกษณะดงนไดแสดงออกในรปของการมกฎหมายทปกปองการเขามาของตางชาต หากเกดกรณทเรอของชาตตะวนตกเกดอบปางลงในนานนาของเกาหล กจะถกผลกดนใหออกไปโดยเรวหรอไมกจาคกกลาสเรอ อยางไรกตาม การตดตอกบชาตตะวนตกในยคนกเปนสงทหลกเลยงไมพน โดยพวกเขาอาจเขามาเองโดยบงเอญหรอผานเขามาทางจนและญปน โดยเฉพาะอยางยง การแผอทธพลเขามาของครสตศาสนานกายโรมนคาธอลก ดงมลาดบเหตการณดงน ก. Caspedes มชชนนารเขามากบกองทพญปนของฮเดโยชในป ค.ศ. 1592 ข. Jan Janse Weltevree กลาสเรอชาวฮอลนดาทรอดชวตจากเรออบปางทเกาะเชจโด ในป ค.ศ. 1628 เขาถกจบสงไปยงกรงโซลและไดรบการขอรองใหชวยปรบปรงอาวธใหกบกองทพเกาหล ค. ในป ค.ศ. 1653 กลาสเรอชาวฮอลนดาและเพอนทรอดชวตจากเรออบปางไดถกจาขงถง 15 ป หนงในผถกจบชอ Hendrik Hamel ไดหนกลบยโรปและเขยนเรองราวเกยวกบเกาหล หนงสอของเขาไดรบการแปลเปนภาษาองกฤษ ฝรงเศส และเยอรมน ทาใหคนตะวนตกรจกเกาหลแตกไมกวางขวางนก ง. ในยคตนของราชวงศย บาดหลวงชาวปอรตเกสชอ Francis Xavier ซงประจาการในประเทศญปนไดมความเหนวา หากจะเผยแพรครสตศาสนาใหไดรบความสาเรจในเอเซยจาเปนทจะตองใหผนาจนเปลยนศาสนากอน อยางไรกตาม

16

บาดหลวงผนไมไดรบอนญาตใหเขาไปในเมองจนได แตตอมา บาดหลวง Matteo Ricci สามารถเขาไปในเมองจนและไดนาแนวคดของ Francis Xavier ไปปฏบต เขาไมเพยงแตสามารถทาการเผยแพรครสตศาสนาไดเทานน แตยงไดรบการยกยองใหเปนทปรกษาในราชสานกของจนอกดวย Matteo Ricci และคณะบาทหลวงพยายามเรยนรขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมของจน พรอมกบไดนาวทยาการทางวทยาศาสตรของโลกตะวนตกเขาไปเผยแพรดวย อนไดแก วชาดาราศาสตร การนบวนเดอนป ภมศาสตร คณตศาสตร อตสาหกรรมและการใชระเบดเปนอาวธ ตอมา ไดมการแปลความรเหลานเปนภาษาจน และไดรบความสนใจแพรหลายทวไป หนงสอเหลานถกสงไปยงเกาหลโดยคณะทตทไปเยยมคารวะราชสานกจนเปนประจาทกป โดยหนงสอเลมแรก ๆ ทเกาหลไดรบกคอแผนทของทวปยโรปและคาภรสอนศาสนาทเขยนโดยบาทหลวง Matteo Ricci จ. ในป ค.ศ. 1630 ชอง ทวอน หนงในคณะทตเกาหลไดรจกกบพระชาวอตาลชอ Johanness Rodriguez ทกรงปกกง พระรปนไดมอบหนงสอเกยวกบดาราศาสตร การนบตามปฏทนตะวนตก ภมศาสตร กลองสองทางไกล นาฬกาปลกและปนใหญให ชองจงไดนาหนงสอและสงของดงกลาวกลบไปมอบใหกบกษตรย ตอมา ในป ค.ศ. 1644 เจาชายโซเฮยน (Sohyon) ไดรจกกบพระชาวเยอรมนชอ Adam Schall ในขณะททรงประทบเปนตวประกนในนครปกกง พระองคไดรบหนงสอของชาวตะวนตกทแปลเปนภาษาจนเปนจานวนมากและไดนากลบไปยงเกาหล ฉ. ในป ค.ศ. 1720 ย อเมยง ทตเกาหลทไปเมองจนไดรจกกบชาวตะวนตกชอ Jesuits Koegle และ Saurez ซงทางานเปนทปรกษาประจาหอดดาวในนครปกกง ยใหความสนใจศกษาความรเหลานมาก จงไดนาเอกสารกลบไปยงเกาหลและนาความรไปเผยแพรในบานเกดเมองนอนของเขา การถายทอดความรทางดานศาสนาและวทยาศาสตร ตลอดจนศลปวฒนธรรมของโลกตะวนตกเปนไปอยางกวางขวางในหมชนชนสงของเกาหลทสามารถอานภาษาจนและชนชนกลางบางกลม จนกระทงถงป ค.ศ. 1783 ย ซงฮนขาราชการเกาหลไดเขาพธเปลยนเปนครสตศาสนกชนเมอครงเขาตามพอของเขาซงเปนหนงในคณะทตไปยงเมองจน และไดนาครสตศาสนาเขาไปเผยแพรยงแถบทางภาคใตของคาบสมทร การ

17

เผยแพรของชาวครสตเกาหลผนกอใหเกดความเลอมใสในหมสามญชนและชาวนาในภาคนอยางกวางขวาง อยางไรกตาม การขยายตวของครสตศาสนากอใหเกดขอขดแยงกบคนหวเกาทนบถอความเชอดงเดมและลทธขงจอ ในทสด ครสตศาสนานกายโรมนคาธอลคกถกสงหามมใหทาการเผยแพรในเกาหลเมอป ค.ศ. 1785 และยงผลใหการสงหนงสอจากเมองจนสะดดหยดลง แตความรทางวทยาศาสตรไมถกจากดตามคาสง ในทางตรงขามกลบไดรบความนยมในหมคนรนใหมและนกวชาการหวกาวหนา คนเหลานไดตงขบวนการชรค (Sirhak) ทเนนการนาความรของชาวตะวนตกไปใชในชวตประจาวน (4) ความปนปวนในครสตศตวรรษท 19 การแยงชงอานาจเปนไปอยางเขมขนตลอดเวลาเพอเขาครอบครองราชบลลงกและอานาจทางการเมองโดยกลมยางบนแตละกลมคอยสนบสนนผสบทอดตาแหนงกษตรยแตละพระองค ทาใหมการเปลยนขวอานาจกลบไปมาอยเสมอ การแยงชงอานาจของชนชนสงมผลใหชาวนาและสามญชนประสบกบความลาบากยากแคนเพราะตองจายภาษเพมขน นอกจากน ความยากจนมาจากการฉอราษฎรบงหลวงของเหลายางบนและขาราชการสวนภมภาค และจากภยธรรมชาตททาใหพชผลเสยหายอยางตอเนอง ดงเชน เกดอทกภยในจงหวดทางภาคใตระหวาง ค.ศ. 1810 - 1819 อทกภยครงใหญทวประเทศป 1820 อทกภยทจงหวดฮวาแฮ ป 1822 ทจงหวดเคยงซง ป 1823 ทจงหวดโซลลา ป 1824 ทจงหวดฮมเกยง ป 1829 และทจงหวดชงชอง ป 1832 อนง ในป 1821 เกดอหวาตกโรคระบาดในเกาหลและคราชวตผคนมากมาย เปนตน แตรฐบาลกไมมมาตรการเพอบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนไดอยางทวถงและทนตอเหตการณ ครสตศาสนานกายโรมนคาธาลคทไดรบความนยมจากประชาชนในจงหวดทางภาคใตในขณะทยางบนจากภมภาคนเรองอานาจในยคกษตรยชองโจ (Chongjo ค.ศ. 1776 - 1800) ไดถกขจดโดยกษตรยซนโจ (Sunjo ค.ศ. 1800 - 1834) ทมกลมอนดง คม (Andong Kim) ใหการสนบสนน ขนนางกลมนเปนปฏปกษกบกลมทางใตและตอตานครสตศาสนาอยางรนแรงจงเขาจบกมคมขงชาวครสตนบพน ซงในจานวนนหลายรอยคนเสยชวตในคก พระคาธอลกชาวเกาหลชอ ฮวาง ซายอง ไดลอบเขยนจดหมายสงไปยงบาทหลวงชาวฝรงเศสทกรงปกกงเพอขอกองทพมาชวยเหลอ แตจดหมายถกรฐบาลจบได ทาใหมการสงหารพวกคาธอลคเพมสงขน ในป ค.ศ. 1839 ชาวคาธอลกจานวน 80

18

คนถกประหารชวตในจานวนนมผหญงถง 50 คน และถกจบอกหลายรอยคนรวมทงบาทหลวงชาวฝรงเศส เหตการณคบขนในเกาหลไดสรางความตนตระหนกแกชาวคาธอลคทวเอเชย บาทหลวงชาวฝรงเศสในจนจงไดขอรองใหกองทพฝรงเศสชวยเหลอ เรอรบสามลาภายใตการนาของนายพลเรอ Cecile ไดรดไปยงนานนาเกาหลในป ค.ศ. 1946 และยนคาขาดใหพระนางซนวอน (Sunwon ค.ศ. 1834 - 1850) ผสาเรจราชการใหคาอธบายวาทาไมพลเรอนและบาทหลวงชาวฝรงเศสถกฆาตายอยางทารณและจะกลบมารบคาตอบในปรงขน อยางไรกตาม แมกองทพเรอรบจะกลบมาอกครงในปตอมาแตกไมเกดผลใด ๆ เพราะเรอรบลาหนงชนกบหนโสโครกไดรบความเสยหาย จงถอยทพกลบไปโดยไมไดรบคาตอบ ในทางตรงกนขาม ขนนางในราชสานกเกาหลตางลาพองใจทผลกดนฝรงเศสออกไปไดโดยงาย ตอมา กษตรยโชลชอง (Cholchong ค.ศ. 1849 - 1864) ขนครองราชย สถานการณเปนปฏปกษกบชาวคาธอลกลดความรนแรงลง บาดหลวงชาวฝรงเศสหลายคนตางทยอยเดนทางเขาไปในเกาหลอกครงเพอเผยแพรศาสนา ทาใหมผเลอมใสใหการนบถอเพมเปน 23,000 คน ใน ค.ศ. 1865 แตความสงบเกดขนไดไมนานนกเมอขาวใหญ 2 - 3 ขาวไดแพรสะพด ไดแก จนพายแพตอองกฤษและฝรงเศสในสงครามฝน (ค.ศ. 1839 - 1842) การปราบปรามกบฎไถผงในป ค.ศ. 1864 และนายเรอ Matthew Perry ชาวอเมรกนไดแลนเรอเขาไปเพอขอรองแกมบงคบใหญปนเปดประเทศเพอทาการคากบสหรฐฯ ในป ค.ศ. 1853 และอกหนงป ตอมา ญปนกไดเปดประเทศทาการคาขายตามขอเสนอของสหรฐฯ และกบประเทศองกฤษ รสเซย ฝรงเศส และเนเธอรแลนดในป ค.ศ. 1858 เหตการณดงกลาวกอใหเกดปฏกรยาตอตานชาวตะวนตกทเขามาแทรกแซงประเทศเอเซยตะวนออกและราชสานกเกาหลตางลงความเหนวาครสตศาสนานกายโรมนคาธอลคมสวนทาใหประเทศตะวนตกรกรานบานเมองของเขา จงพากนหวาดระแวงและเปนเดอดเปนแคนมากขนตามลาดบ ในทสดจงตดสนใจกลาวหาวาการเผยแพรศาสนาครสตเปนสงเลวรายทเปนภยคกคามตอเกาหล และเรยกรองใหชาวเกาหลรวมกนทาลายทกสงทกอยางทเปนของชาวครสต ในชวงนเอง ไดเกดขบวนการตงฮก (Tonghak) หรอกลมผเนนการศกษาเรองราวของโลกตะวนออกในป ค.ศ. 1863 ขบวนการนไดนาแนวความคดของกบฎไถผงของจนทตองการขจดอทธพลของชาวตะวนตก รวมทงเปนขบวนการตอตานการฉอ

19

ราษฎรบงหลวงของเหลายางบนและขาราชการ อกทงตองการปดเปาสภาพยากจนของชาวนาและประชาชนใหหมดไปจากสงคมเกาหล (5) การแยกตวอยอยางโดดเดยว เจาชายย เมยงบก (Yi Myong-bok) ซงมอายเพยง 12 ปขนครองราชยทรงพระนามวากษตรยโคจอง (Kojong ค.ศ. 1907) โดยพระบดาไดรบการสถาปนาเปนเตวอนกน (Taewongun) หรอเปนตาแหนงพระราชบดาของกษตรยผทาหนาทเปนประธานขนนางแหงราชสานก เตวอนกนจงมอานาจมากและไดขจดกลมขนนางกลมตาง ๆ ไดอยางราบคาบ และไดยดอานาจทางการเมองไวในมออยางเดดขาด โดยแทจรงแลว เขาเปนคนซอสตยสจรตและนยมคณคาจารตประเพณพนเมองและขงจออยางเครงครด ลกษณะบคลกดงนทาใหเขามวสยทศนไมกวางไกล ตอตานการเปลยนแปลง และปฏเสธการตดตอกบโลกภายนอก ดวยเหตน เขาจงดาเนนนโยบายสนโดษและเรยกประเทศเกาหลวา รฐฤาษ (Hermit State) อกทงไดทมเทงบประมาณในการบรณะซอมแซมพระราชวงเคยงบกขนมาใหมภายหลงทถกฮเดโยชทาลายเมอครงบกโจมตเกาหลเมอสองรอยปทผานมา จนกระทงพระราชวงไดรบการกอสรางใหมสาเรจลลวงในป ค.ศ. 1867 และกลายเปนมรดกลาคาคาจนสถาบนกษตรยใหสงเดน แตกเสยคาใชจายมหาศาลทตองเรยกเกบจากชาวนาและสามญชนในรปของภาษอากร รวมทงแรงงานจากชนชนตาทงมวล เตวอนกนไดขบไลชาวตะวนตกทเขามาตดตอกบเกาหลหลายครงและปราบปรามชาวคาธอลคอยางรนแรงและโหดเหยมดวยการสงหารกวา 8,000 คน ตอมา กษตรยโคจองไดทรงอภเษกสมรสกบหญงในสกลมนและราชนมนไดรวมกบกลมเครอญาตขจดอทธพลของเตวอนกนไดสาเรจในป ค.ศ. 1872 ตอมาญปนในยคจกรพรรดเมจไดบบบงคบใหเกาหลเปดประเทศในป ค.ศ. 1876 และเรมขยายอทธพลเขามาในเกาหลอกครง สหรฐฯ และชาวตะวนตกไดทาสนธสญญาทางการคากบเกาหลในเวลาตอมาเมอป ค.ศ. 1882 ชาวญปนจงพากนเขามาพานกในเกาหลมากขน ในชวงเวลาดงกลาว การชวงชงอานาจระหวางเตวอนกนกบราชนมนเปนไปอยางเผดรอนดวยการลอบซมโจมตกนและกนเสมอ เตวอนกนไดรบการสนบสนนจากญปน สวนราชนมนไดรบการชวยเหลอจากจนทตองการคานอานาจและชวงชงผลประโยชนในเกาหลจากญปน การซมโจมตจงเปนไปอยางกวางขวางและไดกระทบกระทงกบทรพยสนของชาวญปน ญปนจงบบบงคบใหเกาหลชดใชคาเสยหายและยนยอมใหชาวญปนเดนทางภายใน

20

เกาหลไดอยางเสร อนง รสเซยกพยายามแทรกตวเขามามบทบาทในราชสานกเกาหลเพอขยายอทธพลเขาไปในคาบสมทร ดงนน เกาหลจงตกอยทามกลางมรสมรายจากชาตมหาอานาจรอบขาง และสภาพการเมองภายในมแตความยงเหยง เหตการณเหลานมผลใหชาวนาถกขดรดหนกยงขนจนไมอาจทนได ขบวนการตงฮกจงลกฮอขนมาอกครงในป ค.ศ. 1892 และไดเขาทาลายอาคารททาการของรฐบาล พรอมกบแยงชงอาหารและขาวของจากรฐบาลและของญปนไปแจกจายแกผยากไร ญปนจงไดสงกองทพเขาไปในเกาหลโดยอางวาเพอปกปองชวตและทรพยสนของตน แตในความเปนจรงแลว เปนแผนทตองการสรางจกรวรรดนยมขน (6) อานาจของญปนบนคาบสมทร เมอญปนมอานาจเหนอจนในเกาหลแลวกไดแตงตงนายคม ฮองจปเปนนายกรฐมนตร และไดเรงออกกฎหมาย 208 ฉบบโดยมจดมงหมายคอ การทาลายลางสงคมแบบจารตประเพณตามแบบขงจอโบราณ และการสรางฐานททาใหญปนสามารถตกตวงผลประโยชนไดอยางเตมท ญปนไดเขาควบคมการคลงของเกาหลอยางเขมงวด ดงนน ราชนมนจงไดขอรองใหโซเวยตชวยเหลอเพอฟนฟอานาจของพระนางอกครงและไดออกคาสงปลดนายกรฐมนตรคมและขจดนกการเมองทสนบสนนญปนจนหมดสน รวมทงไดแตงตงนายปก ยองเฮยงขนเปนนายกรฐมนตร ทาใหญปนไมพอใจการกระทาของโซเวยตและราชนมนยงนก จงจดสงหนวยลาสงหารชาวญปนเขาไปในพระราชวงและจบตวราชนมนฆาทงและเผาทาลายศพในคนวนท 8 ตลาคม ค.ศ. 1895 โซเวยตไมพอใจญปนจงหาทางแกเผด พอมโอกาสเหมาะในตอนเชาตรของวนท 11 กมภาพนธ ค.ศ. 1896 จงไดบกชงตวกษตรยโคจองมาไวในสถานทตและบงคบใหพระองคประกาศกฤษฎกายบสภา และออกคาสงจบอดตนายกรฐมนตรและรฐมนตรรวมคณะ จากนน ฝงชนเกาหลพากนโกรธแคนบคคลเหลานในฐานะทเปนสมนรบใชญปน จงรมประชาทณฑจนตาย ญปนไมพอใจการทาทายของโซเวยต จงมการกระทบกระทงกนตลอดเวลา แตโซเวยตกไมเกรงใจญปนมากขนดวยการแยงชงผลประโยชนในจนในป ค.ศ. 1900 และเขายดแมนจเรย ทาใหญปนสญเสยผลประโยชนเปนอนมาก จงยนคาขาดใหโซเวยตถอนตวออกจากแมนจเรยโดยไมมเงอนไขและเรยกรองใหโซเวยตยอมรบฐานะอานาจสงสดของตนในเกาหล แตโซเวยตกลบเพกเฉย

21

ญปนจงโจมตโซเวยตอยางสายฟาแลบโดยไมประกาศสงครามในวนท 8 กมภาพนธ ค.ศ. 1904 ปอรตอาเธอรถกยดและกองทพเรอในภาคตะวนออกถกทาลายอยางราบคาบทบรเวณเกาะซชมา ในทสด โซเวยตกยอมรบการพายแพในเดอนกรกฎาคม ป ค.ศ. 1905 และเซนสญญาปอรตสมธในเงอนไขทวา ญปนมผลประโยชนทางการเมอง การทหาร และทางเศรษฐกจในเกาหลแตเพยงชาตเดยว ในวนท 17 พฤศจกายน ค.ศ. 1907 ญปนไดบงคบใหกษตรยโคจองลงพระนามลดฐานะเกาหลลงมาเปนรฐในอารกขาของญปน และบงคบใหนายกรฐมนตรย วงยอนลงนามสนธสญญาผนวกเกาหลเขาเปนสวนหนงของราชอาณาจกรอาทตยอทยเมอวนท 22 สงหาคม ค.ศ. 1910 อนเปนการสนสดอสระภาพของสงคมเกาหล การยดครองของญปนเปนเวลาถง 35 ปกอใหเกดผลกระทบมากมาย แตสงหนงทไมอาจนากลบคนมาไดจนถงทกวนน กคอการแบงแยกเกาหลออกเปน 2 ประเทศภายหลงทไดรบเอกราชจากญปน

22

หมายเหต ปฏทนประวตศาสตรของเกาหล กอนครสตศกราช ป 2333 กาเนดชาตเกาหลโดยตนกน - เทพเจาผสรางอาณาจกรโชซอนยคเกาขน ในวนท 3 ตลาคม 1000 ยคนโอลธค 300 ยคทองแดง 57 ยคเหลก ครสตศกราช ป -667 ยคสามอาณาจกร - ซลลา เพกเจ และโคกรว 668-918 อาณาจกรซลลา (สหพนธรฐรวมซลลา) 919-1392 อาณาจกรโครว 1392-1910 อาณาจกรโชซอนยคใหม หรอราชวงศย 1910-1945 ถกญปนยดครอง 35 ป 1945-1948 เปนดนแดนในอารกขาขององคการสหประชาชาต

(สวนทางเหนออยในการอารกขาของสหภาพโซเวยต สวนทางใตมสหรฐฯเปนผใหการคมครอง)

1948 ตงเปนประเทศเอกราช โดยแบงคาบสมทรเกาหลออกเปน 2 ประเทศ

23

เอกสารอางอง

_____________, "The Origins of Korean Culture," The Culture and Arts of Korea. Seoul: Ministry of Culture and Sports, Cultural Exchange Division, 1993.

Han Woo-Keun, The History of Korea. Honolulu: University Press of Hawaii, 1974.

Skillend, "King Sejong's Alphabet a Unique Achievement," Introducing Korea. Edited by Peter Hyun. Seoul: Jungwoo-sa, Publishers, 1987.

Lee Hoonok, Land Utilization and Rural Economy in Korea, Chicago, 1936. Choe Yong-Ho, "Commoners in Early Yi Dynasty Civil Examinations: An

Aspect of Korean Social Structure, 1392-1600," Journal of Asian Studies. 33: 4 August 1974.

Korean Overseas Information Service, "History," A Handbook of Korea. Seoul: Samhwa Printing, 1990.

Fujiya Kawashima, "Historiographic Development in South Korea: State and Society from the Mid-Koryo to the Mid-Yi Dynasty," Korean Studies. University of Hawaii vol.2 (1978).

Richard Saccone, "Worrior Monk of the Yi Dynasty-Samyongdong," Koreans to Remember. New Jersey: Hollym, 1993.

Andrew E. Kim, "A History of Christianity in Korea: From Its Troubled Beginning to Its Contemporary Success," Korea Journal. 35: 2 (Summer 1995).

Richard Saccone, "First Christian Martyr: Kim Tae-gon (1821-1864)," Koreans to Remember.

Young I. Lew, "The Reform Efforts and Ideas of Pak Yong-hyo, 1894-1895," Korean Studies. 1(1977) Center for Korean Studies, University of Hawaii.

Tae-jin Yi, "The Nature of Seoul's Modern Urban Development During the 18th and 19th Centuries," Korea Journal. 35: 3 (Autumn, 1995).

24

Kim Ki-jung, "Theodore Roosevelt's Image of the World and United States Foreign Policy toward Korea, 1901-1905," Korea Journal. 35: 4 (Winter 1995).

W. Scott Morton, Japan: It History and Culture. New York: McGraw-Hill, Inc., 1994.

E.O. Reischauer and A.M. Craig, Japan: Tradition and Transformation. Sydney: George Allen and Unwin, 1979.

ภวดล ทรงประเสรฐ, ประวตศาสตรเกาหลสมยใหม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง, 2530.