การจดสรรผลประโยชนจากงานวจยและทรพยสนทางปญญา

ผศ.ดร.อครวทย กาญจนโอภาษ รกษารองเลขาธการ

ส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรมแหงชาต การบรรยายหวขอ “กฎหมายและกฎระเบยบเกยวกบการจดการงานวจยทควรร”

การอบรมหลกสตร “พฒนาผจดการงานวจย (Research Manager: RM) รนท 10”

The Evolution of Economies

Primary Asset Agrarian Industrial Technological

Land/Animals “Grow it”

Factory/Workers “Make it”

Ideas “Invent it”

Real Property Intellectual Property

Chemical Based Bio-Based

Intellectual Property = Intangible Asset

Monetary Asset Tangible Asset Intangible Asset

ความหมายของทรพยสนทางปญญา

ทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property, IP):

ผลงานอนเกดจากความคดสรางสรรคของมนษยในรปแบบตางๆ

• เปนทรพยสนทจบตองไมได (intangible asset) คมครองโดย

การจดทะเบยนเพอใหไดมาซงสทธคมครองตามกฎหมาย

Intellectual property (IP) refers to creations of the mind: inventions, literary and artistic works, and symbols, names, images, and

designs used in commerce. (World Intellectual Property Organization, WIPO)

Classification of IPs Industrial Property

(ทรพยสนทางอตสาหกรรม)

Industrial Property

(ทรพยสนทางอตสาหกรรม) • Inventions (Patents), Trademarks,

Industrial Designs, and Geographic indications

• Inventions (Patents), Trademarks, Industrial Designs, and Geographic indications

Copyright

(ลขสทธ) Copyright

(ลขสทธ) • Literary and artistic works such as

novels, poems and plays, films, musical works, artistic works such as drawings, paintings, photographs and sculptures, and architectural designs.

• Literary and artistic works such as novels, poems and plays, films, musical works, artistic works such as drawings, paintings, photographs and sculptures, and architectural designs.

ลขสทธทางปญญา

ประเภทของทรพยสนทางปญญา

สทธบตร/ อนสทธบตร

ลขสทธ เครองหมายการคา

ความลบทางการคา สงบงชทางภมศาสตร

ภมปญญาทองถนไทย

ตองยนขอรบการคมครอง

ไมจ าเปนตองยนขอรบการคมครอง(จดแจง)

ตองยนขอรบการคมครอง

ไมจ าเปนตองยนขอรบการคมครอง

ตองยนขอรบการคมครอง

จดแจง

อายการคมครอง 20/10 ป

อายการคมครอง ตลอดอายของผสรางสรรค + 50 ปนบจากทผสรางสรรคเสยชวต

ตออายไดทกๆ 10 ป

ตราบเทาทยงคงเปนความลบอย

ตลอดไป (หากไมถกระงบการใช

งาน)

ตลอดไป

คมครองการประดษฐ

(ผลตภณฑ กรรมวธ และการใชงาน)

คมครองผลงาน วรรณกรรม จตรกรรม ประตมากรรม ภาพถาย ศลปประยกต

นาฏกรรม โปรแกรมคอมพวเตอร

คมครอง สญลกษณ

เครองหมาย ส กลมของส ตวอกษร

คมครองขอมล ความลบทางการคา เชน สตรการผลต ฐานขอมลลกคา

คมครองผลผลตทมความเกยวโยงกบลกษณะทางภมศาสตร

องคความรของกลมบคคลทองถน และศลปวฒนธรรม

พนบาน

Country Score Globally Regionally

NEW ZEALAND 8.2 3 of 129 1 of 20

SINGAPORE 8.1 5 of 129 2 of 20

JAPAN 8.0 8 of 129 3 of 20

AUSTRALIA 7.7 12 of 129 4 of 20

HONG KONG 7.6 16 of 129 5 of 20

TAIWAN 6.9 24 of 129 6 of 20

MALAYSIA 6.6 28 of 129 7 of 20

KOREA 5.9 38 of 129 8 of 20

CHINA 5.4 53 of 129 9 of 20

INDIA 5.2 62 of 129 10 of 20

PHILIPPINES 5.1 65 of 129 11 of 20

THAILAND 4.9 69 of 129 12 of 20

INDONESIA 4.9 70 of 129 13 of 20

SRI LANKA 4.8 73 of 129 14 of 20

VIET NAM 4.5 85 of 129 15 of 20

KAZAKHSTAN 4.5 86 of 129 16 of 20

NEPAL 4.2 100 of 129 17 of 20

PAKISTAN 3.6 118 of 129 18 of 20

BANGLADESH 2.6 128 of 129 19 of 20

MYANMAR 2.5 129 of 129 20 of 20

http://internationalpropertyrightsindex.org/

Ranks Country Rating

1 FINLAND 8.3

2 NORWAY 8.2

3 NEW ZEALAND 8.2

4 LUXEMBOURG 8.1

5 SINGAPORE 8.1

6 SWITZERLAND 8.1

7 SWEDEN 8.0

8 JAPAN 8.0

9 CANADA 7.9

10 NETHERLANDS 7.9

Thailand’s Performance Overview

Source: World Economic Forum

World IPR Index

การบรหารจดการทรพยสนทางปญญาในหนวยงานวจย (IP Management in Research Organization

กฎหมายและกฎระเบยบ • กฎหมายทรพยสนทางปญญา

• พรบ. สทธบตร • พรบ. ลขสทธ • พรบ. เครองหมายการคา • พรบ. คมครองพนธพช

• กฎหมายธรกจ • ระเบยบ กอช.

• การเขาถงและการแบงบนผลประโยชนจากทรพยากรชวภาพ • สญญารบทนวจย • ระเบยบหนวยงาน

ลกษณะของงานวจย • Sponsored/Contract research • Collaborative research • Regular research • Student research/Thesis

Financial &

Other resources

Knowledge &

Innovation

R&D

Research Commercialization

University, Public Research Inst. Private Sector (Startup, SMEs, MNCs)

Entrepreneurs Private Sector

Business Incubator TLO

Licensing, Startup

Evaluation & Valuation

Blue Sky Research Basic Research

Problem Solving Research Applied Research

Translational Research Market Driven Research

วงจรการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา นกวจย

นกประดษฐ

ผลงานวจย สงประดษฐ

สทธในทรพยสน ทางปญญา (IPR) รายได

• ความรความเขาใจในเรองทรพยสนทางปญญา

• ศกยภาพในการขอรบความคมครอง เชน Patentability • แนวทางและกลยทธในการขอรบการ

คมครอง (Filing Strategy)

• ระเบยบวาดวยการจดสรรผลประโยชนทเกดจากทรพยสนทางปญญา

• IP Audit and IP Portfolio Management

Res

earc

h T

ech

no

logy

In

no

vati

on

Startup/Spinoff In-wall

Out-wall

Tech Transfer

Licensing

Exclusive

Sole-right

Non-exclusive

รปแบบของการน าผลงานวจยออกสการใชงานเชงพาณชย

สงทควรรในการจดสรรผลประโยชนจากผลงานวจย และทรพยสนทางปญญา • ความเปนเจาของ (แหลงทน หนวยงานตนสงกด หรอ สทธรวมกน)

• Ownership vs. Inventorship • สทธในการบรหารจดการ และ ความพรอมในการบรหารจดการ • ลกษณะ/รปแบบ สถานภาพดานทรพยสนทางปญญาของผลงานวจย

• Technology Readiness Level (TRL) • Proof of concept, Proof of Value

• การมสวนรวมของนกวจยและสงทนกวจยมงหวงหรอตองการ • นโยบายและระเบยบ (วาดวยการจดสรรผลประโยชน) ของหนวยงาน • การประเมนมลคา • การเจรจาตอรอง • การอนญาตใหใชสทธฯ

การบรหารจดการทรพยสนทางปญญาในชวงการสรางสรรค (Creation)

• การท าแผนทสทธบตร (Patent Mapping) • ก าหนดทศทางและขอบเขตการวจย ปองกนการละเมดสทธบตร

• การตรวจสอบทรพยสนทางปญญาเพอการสรางสรรค (IP Clearance, Freedom to operate) • ตรวจสอบวาโครงการวจยทจะด าเนนการนน ผลงานวจยทไดมาจะน าไปใชประโยชนไดหรอไม โดยการตรวจสอบสทธบตรทเกยวของ

• สญญาเพอการสรางสรรคทรพยสนทางปญญา • สญญาสนบสนนการวจย (in-house research agreement) • สญญารบจางวจย (contract research agreement)

• สญญารวมวจย (collaborative research agreement)

• มาตรการในการเกบรกษาความลบ (confidential or non-disclosure measure

• การบนทกผลงานวจย (Laboratory notebook) :Good laboratory practice

การใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญา (Utilization) • การจดท ารายการทรพยสนทางปญญา (IP Portfolio)

• การศกษาความเปนไปได (Feasibility study)

• การจบคธรกจ (Business matching) • การประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา (IP valuation)

• การเจรจาตอรอง (negotiation)

• การอนญาตใหใชสทธ (Licensing) • Exclusive • Sole right • Non exclusive

Basic Terminology for Technology Commercialization • Technology Readiness Level

• Prototype

• รปแบบของการอนญาตใหใชสทธ • Non-exclusive: grant the same or similar technology to anyone else • Exclusive: only one licensee (even the owner cannot use the same technology) • Sole right: (similar to exclusive except the owner retain the right to use the technology

himself or herself) • Grant-back clauses, license provision (in research contract)

• Benefits (Financial & Non-financial) • Licensing fee & Payments

• Disclosure fee • Up front fee • Royalty fee

• Running royalty • Minimum royalty

• Responsibility & Liability

การเฝาระวงและบงคบใชสทธ (Monitoring and Enforcement)

•การรกษาสทธในทรพยสนทางปญญา (IP Maintenance) • การตออายการขนทะเบยน การช าระคาธรรมเนยมตางๆ

•การเฝาระวงและการบงคบใชสทธ (IP Monitoring and enforcement) • การละเมดสทธ

การคมครองพนธพช Plant Variety Protection

พระราชบญญตคมครองพนธพช (พ.ศ.2542) • ดแลโดยกรมวชาการเกษตร

• พนธพชใหม

• พนธพชพนเมองเฉพาะถน

• พนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปา

• ตองยนค าขอจดทะเบยน (กรณพนธพชใหมและพนธพชพนเมองเฉพาะถน)

• อายการคมครอง • 12 ปส าหรบพชทใหผลผลตตามลกษณะประจ าพนธหลงจากปลกจากสวนขยายพนธไมเกน 2 ป • 17 ปส าหรบพชทใหผลผลตตามลกษณะประจ าพนธหลงจากปลกจากสวนขยายพนธเกน 2 ป • 27 ป ส าหรบพชทใชประโยชนจากเนอไมทใหผลผลตตามลกษณะประจ าพนธหลงจากปลกจากสวนขยายพนธเกน 2 ป

พรบ. คมครองพนธพช พ.ศ.2542 มาตรา 3

"พช" หมายความวา สงมชวตในอาณาจกรพชและใหหมายความรวมถงเหดและสาหรายแตไมรวมถงจลชพอน

"พนธพช" หมายความวา กลมของพชทมพนธกรรมและลกษณะทางพฤกษศาสตร เหมอนหรอคลายคลงกน มคณสมบตเฉพาะตวทสม าเสมอ คงตว และแตกตางจากกลมอนในพชชนดเดยวกน และใหหมายความรวมถงตนพชทจะขยายพนธใหไดกลมของพชทมคณสมบตดงกลาวขางตน

"พนธพชพนเมองเฉพาะถน" หมายความวา พนธพชทมอยเฉพาะในชมชนใดชมชนหนงภายในราชอาณาจกรและไมเคยจดทะเบยนเปนพนธพชใหม ซงไดจดทะเบยนเปนพนธพชพนเมองเฉพาะถนตามพระราชบญญตน

"พนธพชปา" หมายความวา พนธพชทมหรอเคยมอยในประเทศตามสภาพธรรมชาตและยงมไดน ามาใชเพาะปลกอยางแพรหลาย

"พนธพชพนเมองทวไป" หมายความวา พนธพชทก าเนดภายในประเทศหรอมอยในประเทศซงไดมการใชประโยชนอยางแพรหลาย และใหหมายความรวมถงพนธพชทไมใชพนธพชใหม พนธพชพนเมองเฉพาะถน หรอพนธพชปา

คณะ/หนวยงานทเกยวของ • คณะเกษตร (ศกษาวจยเพอการปรบปรงพนธพช ขยายพนธพช

หรอปลกและเกบเกยวผลผลตของพช หรอ สวนหนงสวนใดของพช)

• คณะวทยาศาสตร (ศกษาวจยเกยวกบวทยาศาสตรพนฐานโดยใชพชหรอสวนหนงสวนใดของพชในการวจย)

• คณะอตสาหกรรมเกษตร/คณะเทคโนโลย (ศกษาวจยเกยวกบการแปรรปผลตภณฑจากพช)

• คณะเภสชศาสตร คณะเทคนคการแพทย คณะการแพทยแผนไทย (ศกษาวจยเกยวกบฤทธทางชวภาพ หรอ การประยกตใชพชหรอสวนหนงสวนใดของพชในทางการแพทยและสขภาพ)

• คณะวศวกรรมศาสตร (ศกษาวจยเกยวกบเครองจกรอปกรณในการผลตทมพชเปนวตถดบ)

• ฯลฯ

*ใน พรบ.ฯ ไมไดมการนยามความหมายของค าวา “ปรบปรงพนธ ศกษา ทดลอง วจย” ไว

พรบ. คมครองพนธพช พ.ศ.2542

มาตรา 52 (การเขาถงเพอประโยชนทางการคา) ผใดเกบ จดหา หรอรวบรวมพนธพชพนเมองทวไป พนธพชปาหรอสวนหนงสวนใดของพนธพชดงกลาวเพอการปรบปรงพนธ ศกษา ทดลอง หรอวจยเพอประโยชนในทางการคาจะตองไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท และท าขอตกลงแบงปนผลประโยชนโดยใหน าเงนรายไดตามขอตกลงแบงปนผลประโยชนสงเขากองทนคมครองพนธพช ทงน ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 52 การเขาถงเพอประโยชนทางการคา • ผเกบ จดหา หรอ รวบรวม

• พนธพชพนเมองทวไป พนธพชปา หรอสวนหนงสวนใดของพนธพชดงกลาว "พนธพชพนเมองเฉพาะถน" หมายความวา พนธพชทมอยเฉพาะในชมชนใดชมชนหนงภายในราชอาณาจกรและไมเคยจดทะเบยนเปนพนธพชใหม ซงไดจดทะเบยนเปนพนธพชพนเมองเฉพาะถนตามพระราชบญญตน

"พนธพชปา" หมายความวา พนธพชทมหรอเคยมอยในประเทศตามสภาพธรรมชาตและยงมไดน ามาใชเพาะปลกอยางแพรหลาย

"พนธพชพนเมองทวไป" หมายความวา พนธพชทก าเนดภายในประเทศหรอมอยในประเทศซงไดมการใชประโยชนอยางแพรหลาย และใหหมายความรวมถงพนธพชทไมใชพนธพชใหม พนธพชพนเมองเฉพาะถน หรอพนธพชปา

• เพอการปรบปรงพนธ ศกษาทดลอง หรอวจย เพอประโยชนทางการคา

มาตรา 52 การเขาถงเพอประโยชนทางการคา • ตอง

• ไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท • ท าขอตกลงแบงปนผลประโยชน • น าเงนรายไดตามขอตกลงฯ สงเขากองทนคมครองพนธพช ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง

• กฎกระทรวง • ผขอยนค าขอพรอมเอกสาร • พนกงานเจาหนาท ตรวจเอกสารเบองตน • กรณทเอกสารครบ ด าเนนการสงตอใหคณะท างาน จ านวน 3-5 คน เพอพจารณา • คณะท างานแจงผลการพจารณาใหผมอ านาจสง

• ในกรณทไมอนญาต พนกงานฯจะแจงค าสงไมอนญาตใหผขอฯ • ในกรณทอนญาต พนกงานจะแจงค าสงใหผขอฯ มาท าขอตกลงและรบหนงสออนญาต

ขอตกลงแบงปนผลประโยชนอยางนอยตองมรายการดงตอไปน (1) วตถประสงคของการเกบหรอรวบรวมพนธพช

(2) จ านวนหรอปรมาณของตวอยางพนธพชทตองการ

(3) ขอผกพนของผไดรบอนญาต

(4) การก าหนดความเปนเจาของทรพยสนทางปญญาในผลงาน

การปรบปรงพนธ ศกษา ทดลอง หรอวจยท ไดมาจากการใชพนธพชในขอตกลง

(5) การก าหนดจ านวน อตรา และระยะเวลาการแบงปนผลประโยชนตามขอตกลง

แบงปนผลประโยชนในผลตภณฑทไดมาจากการใชพนธพชในขอตกลง

(6) อายของขอตกลง

(7) การยกเลกขอตกลง

(8) การก าหนดวธการระงบขอพพาท

(9) รายการอนตามทก าหนดในกฎกระทรวง

รายละเอยดจากขอเสนอโครงการวจย

หนวยจดการทรพยสนทางปญญา

บทลงโทษ (ม.66)

• ไมปฏบตตามมาตรา 52 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกน 400,000 บาท (ตอโครงการ?)

พรบ. คมครองพนธพช พ.ศ.2542

•มาตรา 53 ผใดท าการศกษา ทดลอง หรอวจยพนธพชพนเมองทวไป พนธพชปาหรอสวนหนงสวนใดของพนธพชดงกลาวทมไดมวตถประสงคเพอประโยชนในทางการคา ใหปฏบตตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด

ระเบยบฯ ตามมาตรา 53 • ผศกษา ทดลอง หรอวจย แจงรายละเอยดพรอมเอกสารตอกรมวชาการเกษตร (ดวยตนเอง/ทางไปรษณย) • ท าตามแบบ • ถาศกษา ทดลองหรอวจยแทนหนวยงาน ตองมหนงสอรบรองจากหนวยงานตนสงกด • ถาหนงสอแจงและเอกสารครบถวน พนกงานเจาหนาทจะแจงการรบทราบ • ถาหนงสอแจงหรอเอกสารไมถกตอง ใหมหนงสอแจงกลบไปยงผแจง (เพอแกไขใหถกตอง)

ขอเสนอแนวทางการปฏบตตาม พรบ.คมครองพนธพช

• ขอเสนอแนวปฏบต • นกวจยยนขอเสนอโครงการมายงหนวยงานทก ากบดแลงานวจย โดยมแบบฟอรม (checklist) ใหนกวจยระบวาโครงการดงกลาวเกยวของกบทรพยากรชวภาพหรอไม ถาเกยวของเปนทรพยากรประเภทใด พช สตว หรอ จลนทรย และถาเกยวของกบพชแลว มวตถประสงคเพอการน าไปใชประโยชนในเชงพาณชยหรอไม เพอพจารณาวาจะตองด าเนนการแจงตามมาตรา 52 หรอ 53

• หนวยงานทก ากบดแลงานวจยรวบรวมรายชอโครงการพรอมเอกสารทเกยวของแจงไปยงกองคมครองพนธพช (กรณแจงตาม ม.53)

• หนวยงานทก ากบดแลงานวจยแจงไปยงกองคมครองพนธพชและส าเนาขอเสนอโครงการสงหนวยจดการทรพยสนทางปญญาเพอเตรยมจดท าขอตกลงแบงบนผลประโยชนกบกองคมครองพนธพช (กรณแจงตาม ม.52)

• ระเบยบ กอช. กจะด าเนนการในลกษณะเดยวกน

แนวทางการด าเนนการของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

นกวจย

ขอเสนอโครงการวจย

แบบฟอรม

Checklist

พช

สตว/จลนทรย

แบบฟอรม checklist ใชทรพยากรชวภาพ (พช สตว จลนทรย) ในการวจยหรอไม

ไมใช ด าเนนการตามปกต

ใช ไมใชเชงพาณชย แจงตามมาตรา 53 ใชเชงพาณชย แจงตามมาตรา 52

ระเบยบ กอช. ระเบยบของหนวยงาน -มหาวทยาลย -คณะ/หนวยงาน

ท าขอตกลงแบงปนผลประโยชนฯ

ผานมหาวทยาลย

ไมผานมหาวทยาลย แหลงทน ?

Focal point

Checklist

1. โครงการวจยนใชทรพยากรชวภาพในการวจยหรอไม ไมใช ใช (กรณาตอบค าถามขอ 2) 2. ทรพยากรชวภาพททานใชในการวจยนคอ (ระบไดมากกวา 1) สตว จลนทรย หรอ พช (ในกรณทใชพชกรณาตอบค าถามขอ 3) 3. โครงการวจยนมความมงหมายเพอน าไปใชประโยชนในเชงพาณชยหรอไม ใช ไมใช 4. กรณาระบแหลงทมาของทรพยากรชวภาพในโครงการวจยน แยกหรอเกบเองจากแหลงธรรมชาต (ระบสถานท)............................. ซอมาจากแหลงจ าหนาย (โปรดระบ)................................................ ไดมาจาก culture collection หรอ แหลงจดเกบ (โปรดระบ).............................................

ขาพเจาขอรบรองวาขอมลทใหไวนเปนความจรงทกประการ ลงชอ......................................................................... วนท..................................................................

แจงตาม ม.52 แจงตาม ม.53