บทท 1

บทนำ�

หลกก�รและทม�ของก�รดำ�เนนง�นวตถประสงค

          ขาวและสงทเกยวของกบขาวและการทำานา เปนเหตปจจย เปนบอเกด เปนรากฐานของแบบแผนพฤตกรรม และผลงานตางๆ ของชาวนาชาวไร ทงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ใหเกดขน ตงอย และพฒนาเปลยนแปลงมาสปจจบน เรองราวของขาวและสงทเกยวของกบขาวจงเปน "วฒนธรรมหนง" ทแตกตางจากวฒนธรรมอน โดยมพชหลกคอ ขาว เปนเอกลกษณสำาคญของวฒนธรรม ขาวมความสำาคญตอชวตมนษยดานตางๆ มากขน จงทำาใหเกดประสบการณ และการสรางสรรคสะสม เพมพน องคความรเรองขาวดานตางๆ เปนมรดกตกทอดและเปนภมปญญาทจะตองศกษาเรยนร ถายทอดจากชนรนหนงมาสชนอกรนหนง พรอมทงพฒนา ปรบปรง เปลยนแปลงองคความรและกจกรรมตางๆ ใหมความเหมาะสมตามกาล สถานทและกลมชนอยางตอเนอง ซงเปนพนฐานของความเจรญรงเรองของเศรษฐกจสงคมในปจจบน "วฒนธรรมขาว" ประกอบดวยเหตปจจยหลกสองสวน คอ สวนทเกยวของกบชาวนา กบสวนทเกยวกบขาว

สวนทเกยวกบชาวนา คอ แบบแผน การประพฤตปฏบต วถการดำาเนนชวต การแสดงออกซงความรสกนกคด ในสถานการณตางๆ ทเปนเอกลกษณ ทเปนความเขาใจซาบซงรวมกน ซงไดสงสมเลอกสรรปรบปรงแกไขจนถอวาเปนสงทเหมาะสมกบสภาพแวดลอม และไดนำาพาชวตไปสเปาหมายตามความตองการของชาวนา หรอสงคมชาวนา

สวนทเกยวกบขาว คอ ลกษณะทางกายภาพ รปแบบ วธการ กระบวนการ เครองมอเครองใช ประเพณพธกรรม ความเชอ ความร ภมปญญา สภาพแวดลอม การเปลยนแปลงและผลกระทบทเกดขนเปนมาจากอดต จนกลายเปนเอกลกษณทางสงคมของชาวนาชาวไรสบมา ทงนเหนไดวา "ขาว" มบทบาทสำาคญตอชาวไรชาวนาเปนอยางยง เปนองครวมของธรรมชาต (ดนนำาลมไฟ) ทสมพนธเกยวเนองกบมนษยทงรางกาย เปนอาหารหลอเลยงใหเจรญเตบโต อยเยนเปนสข และจตใจ ขาวเปนสายใยรอยรดความสมพนธระหวางมนษยกบสตว ดนฟาอากาศ ทรพยากร สงแวดลอม และธรรมชาตอนๆ ใหเกดขนสบเนองถงกนอยางลกซง ทำาใหมนษยอยรวมกนอยางสนต เปดโอกาสใหมนษยไดพฒนาตนเองเพอบรรลเปาหมายตามอดมการณได

จากววฒนาการความสมพนธอนยาวนาระหวางมนษยกบขาวดงกลาวขางตน ทำาใหวฒนธรรมขาวไดเปลยนแปลงพฒนามาตามเหตปจจยในยคสมยตางๆ บนพนฐานของภมปญญาและเทคโนโลยพนบาน เปนภมปญญาและเทคโนโลยสมยใหม จงเกดวฒนธรรมขาวขน 2 ลกษณะตามลกษณะการสบตอและเนอหาทเกดขนตามเวลา คอวฒนธรรมขาวพนบานกบวฒนธรรมขาวสมยใหม เนองมาจากความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเกดขนและพฒนาอยในโลกปจจบน เชน เปาหมายมงทำานาเพอขายขาวเปนหลก ใชเครองจกรกลเปนเครองมอเตรยมดน ใชปยเคมบำารงรกษาขาวกลา ใชสารเคมและเครองมอจกรกลปองกนศตรขาวและวชพช ปลกขาวพนธทผสมขนใหม ทดนำาดวยระบบชลประทานสมยใหม เปนตน ซงรปแบบและวธการเหลาน เปนสงทพฒนามาจากความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเกดขนในโลกปจจบน

2

ชาวบานในตำาบลวงแสงซงตงอยท หม 1 ตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม มภมปญญาและตระหนกถงคณคาความสำาคญในการอนรกษ ฟนฟ วฒนธรรมขาว ดงจะเหนไดวามการสบสานจดกจกรรมอนรกษ ฟนฟ วฒนธรรมขาวพนบานทมอยตามแบบโบราณกาลมไดขาดทงพธการในนาสวนตนและพธกรรมสวนรวมรวมกน ดงจะเหนไดจากการมการจดประเพณตาง ๆ ตามหมบานมไดขาดทงการบชาผตาแฮก การบวงสรวงปตา งานกบ งานโค งานบญซำาฮะ เปนตน โดยการจดงานรวมกนแตละครงชาวบานจะรวมใจกนลงขนเงนทอง เครองบวงสรวงเพอสบสาน และดำารงไวซงประเพณอนดงามพธกรรมทบรรพบรษไดทำากนมามไดขาด

ปญหาการสบสานประเพณอนดงามของชมชนเรมเกดขนโดยพบวาในปจจบนทการทำานาไมไดมลกษณะพงแรงงานคนและวว ควายอกตอไป แตหนมาพงเครองจกรกลสมยใหม ทำาใหมบางพธกรรมเลอนเลอนหายไปจากชมชน เชนการบวงสรวงพระแมโพสพ หรอบางบานกไมไดมการบชาผตาแฮกอก เพราะเชอวาการทำานาสมยใหมไมตองบวงสรวงเจาทเจาทาง เขาทำานองไมอยากปลกผลก ปลกผนง ผวจยจงมแนวคดในการรวมสบสาน สรางความภาคภมใจ ความสามคคของชมชน และปรบเปลยน พฒนาผสมผสานระหวางองคความรเกากบองคความรใหมเกยวกบวฒนธรรมขาวอยางตอเนอง รปแบบสอดคลองตามสมยปจจบน โดยออกแบบการจดงาน ใหดำารงอยอยางสอดคลองกบความตองการ และวถชวตของชมชน พรอมกบการการเตมสสรรใหแกงานพธกรรมตามแบบดงเดมดวยการสรางทองทงใหงดงามไสวดวยทงปอเทองทเหลองอรามในขณะทประกอบพธกรรมตาง ๆ เชน เลยงปตา ผตาแฮก และการทำาขวญขาว ซงเชอวากจกรรมดงกลาวสามารถทำาใหคนในชมชนหนกลบมารอฟนภมปญญา หรอองคความรเดม เกดความภาคภมใจและความสามคคในพนถนของตน และม

3

แนวโนมในการปรบเปลยน พฒนาผสมผสานระหวางองคความรเกากบองคความรใหม สบสานประเพณตำาบลวงแสง ซงในการจดทำาโครงการอนรกษและฟ นฟประเพณเกยวกบขาว พธกรรมแหงชวตชาวนาไทยสำาหรบชาววงแสงนกเพอตองการพฒนารปแบบการทองเทยวเชงเกษตรเพอใหสอดคลองกบ "ทฤษฎใหม" ตามแนวทางหรอหลกในการบรหารจดการทดนและนำา เพอการเกษตรในทดนขนาดเลกใหเกดประโยชนสงสด ดวยหลกเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดพระราชทานพระราชดำารนเพอเปนการชวยเหลอเกษตรกรทประสบความยากลำาบาก ใหสามารถผานชวงวกฤต โดยเฉพาะการขาดแคลนนำาไดโดยไมเดอดรอนและยากลำาบากนกทไดกลาวถงการอนรกษและฟ นฟประเพณเกยวกบขาวพธกรรมแหงชวตชาวนาไทยเพอพฒนารปแบบการทองเทยวเชงเกษตร

การรวมมอรวมใจการจดงานสบสานพธกรรมเกยวกบขาวของชมชน ไมวาจะในสวนของการจดงานพธกรรมหรอการรวมกนปลกปอเทองประดบทองทง การใหความร ใหบรการ ใหความสะดวก และขายผลตภณฑทองถน จะยงประโยชนตอชมชน สงแวดลอม และทายทสดจะชวยพฒนาคณภาพของประสบการณการทองเทยวจนสามารถนำารายไดสชมชน (Locally Beneficial Tourism) จนสามารถพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตรนเวศในทสด ซงถอเปนวตถประสงคสำาคญของการฟ นฟและอนรกษแบบมงเนนผลสมฤทธ ใหเปนไปอยางคมคาและมประสทธภาพทงในดานเกยวกบการเผยแพรประเพณเกยวกบขาว และการสรางแหลงทองเทยวใหเปนทรจกและไดรบความยอมรบจากคนในชมชนและบคคลทวไป        

คว�มมงหม�ยของก�รวจย

4

1. เพอสบสานพธกรรมเกยวกบขาวใหคงอยคชาวนาไทยตลอดไปใหคงอยเปนทประจกษแกสาธารณชนรนตอ ๆ ไปนำามาซงความภาคภมใจของคนไทยทกคน

2. เปนการสรางขวญและกำาลงใจใหกบชาวนา ซงพธกรรมเกยวกบขาวตาง ๆ เชน พธบวงสรวงผปตา การบชาขวญขาว การลงแขก เปนตนเปนพธกรรมสำาคญทชาวนาเชอวาจะทำาใหผลผลตขาวอดมสมบรณ และนำามาซงเปนเสนหจนสามารถเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตรสำาหรบผอยากพบเหน

3. เพอลบลางความเชอของชาวนาไทยทคดวาการทำาขาวอนทรยไมไดผลจงจดเวทแลกเปลยนเรยนรแกเกษตรกรชาวนาในวงแสงเพอรบการถายทอดองคความรในการผลตขาวอนทรยใหไดคณภาพตรงกบความตองการของตลาดตางประเทศและครวไทยสครวโลก

ผมสวนเกยวของ

การดำาเนนการครงนมกลมผเกยวของ 4 กลม ดงน1. อาจารยคณะการบญชและการจดการ (คณะทำางานและทมวจย) จำานวน 8 คน2. นสต ลงพนทเกบขอมลการจดการความรเรองพธกรรม

เกยวกบขาว จำานวน 100 คน3. ผร เฒาจำาในชมชนในตำาบลวงแสง จงหวดมหาสารคาม

จำานวน 30 คน4. ภาคและองคการภายนอกและภายใน จำานวน 2 เครอขาย

5

- กลมเครอขายขาวอนทรยรอยแกนสารสนธ จำานวน 3 คน - วดมหาชย (พระเทพสทธาจารย) จำานวน 1 รป - วฒนธรรมจงหวด จำานวน 2 คน - ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานดอนมน จำานวน 3 คน รวม จำานวน 147 คน

ลกษณะของก�รดำ�เนนง�น

กจกรรมและวธดำาเนนงานตามกระบวนการทำางานดวยกลไก PDCA

1. ขนเตรยมการ ตงโจทยรวมกบผนำาชมชนไดแก ทานนายก อบต. วงแสง และประธานสภา อบต . วงแสง สงนสตลงพนทเพอเกบรวบรวมองคความรเกยวกบพธกรรมเกยวกบขาวของชมชนวงแสงและชมชนอนเพอเทยบเคยง

2. ขนดำาเนนการ กจกรรมทจะจดขนมดงน2.1 หารอกบผนำาชมชนถงการจดตงคณะกรรมการดำาเนน

งานพธกรรมเกยวกบขาวชมชนวงแสง2.2 กจกรรมจะเนนกจกรรมกลมตาง ๆ เพอเปนการเผย

แพร ปลกฝงจตสำานกของประโยชนของการรวมกนสบสานประเพณ

6

พธกรรมเกยวกบขาว โดยเฉพาะการเนนทเยาวชนคนรนหลงของชาววงแสงใหตระหนกถงการเขามามสวนรวมในการดำารงประเพณตาง ๆ ดงเดมของชมชนใหคงอยสบไป เชน ฮตสบสองคองสบส การเลยงผตาแฮก การบวงสรวงดอนปตา การทำาบญซำาฮะ พธบญหนองปตา ประเพณกบ ประเพณการเลยงขวญววควาย ฯลฯ ซงประเพณเหลานนบวนจะจางจากสงคมชาวนาไทย จากการเปลยนแปลงวถชวตการทำานาโดยใชเครองมอเครองจกรทนสมยทำาใหความรสกผกพนกบสงศกดสทธเรมจางหาย การสรางบคลากรใหมความรสกอยากมสวนรวมในการจดพธกรรมเกยวกบขาวรวมกนนจะชวยทำาใหงานทจด เปนประเพณทยงใหญและสวยงาม จนสามารถดงนกทองเทยวจากตางถนเขามาดมาชมประเพณ จนเปนทกลาวขานเปนทรจกและเปนทยอมรบในระดบสากล นำาไปสการเปนแหลงศนยกลางการจดประเพณเกยวกบขาว  การนำาสนคาทมคณภาพของชมชนมาจดจำาหนายเชน ผาไหมวงแสง สมนไพรวงแสง   เพอเปนการสรางรายไดแกชมชน รรกษประเพณพธกรรมเกยวกบขาวเพอคงไวใหอนชนรนหลง  สรางความพงพอใจ ใหกบผมาเยยมชม ดวยการสรางทมงานทมการพฒนาอยางตอเนอง ทำางานอยางจรงจง จรงใจ

ดงนนกจกรรมจงมงเนนการสรางบคลากรใหมความสามารถทางดานประชาสมพนธดานตาง ๆ ไดแก การเผยแพรการจดงานแกชมชนรวมกน โดยการรณรงคใหเรมมการปลกปอเทอง โดยมการรวมกลมไปขอเมลดพนธปอเทองมาปลกฟรจากสำานกงานพฒนาทดนใหทวทกบาน การปลกปอเทองนนอกจากจะใชเปนปยพชสดในการบำารงดนแลวยงชวยเพมสสนตแกทองทงชาววงแสง และยงชวยลดรายจาย

7

ในเรองของปย และเพมรายไดแกเกษตรกรเพราะเมอปอเทองแกกสามารถนำาไปขายเปนเมลดพนธสรางรายไดถง 2,500 – 3,000 บาทตอไร เปนการชวยสงเสรมอาชพใหแกคนในชมชน การเผยแพรความสำาคญของกจกรรมการทำาพธกรรมเกยวกบขาว เพอธำารงไวซงประเพณอนดงามซงนบวนจะหายากใหคงอยคชาววงแสง นอกจากนยงมงเนนสรางความสามารถทางดานดำาเนนการจดหาตลาด ชองทางการจดจำาหนายสนคาในชมชนรปแบบใหม โดยอาศยการจดพธกรรมเกยวกบขาวใหมเสนหเพอดงนกทองเทยวใหเขามาชมงาน และสามารถนำาสนคาของชมชนออกจำาหนายในโอกาสตอไป

กจกรรมจะเนนสรางความเขมแขงในการดำาเนนงานแกคณะกรรมการดำาเนนงานพธกรรมเกยวกบขาวชมชนตำาบลวงแสงในดานการมการพฒนาความสมพนธกบชมชนและภาคภายนอก ตลอดจนการมสวนรวมของคนในชมชน และหนวยงานภาครฐและเอกชนทเกยวของ ดงนนจะมการจดอบรมคณะกรรมการดำาเนนงานพธกรรมเกยวกบขาวชมชนตำาบลวงแสงโดยการเชญผนำาจากชมชนอน มาปลกฝงประโยชนของการรวมกลมกนทำางาน ตงแตความพรอมเพรยงในการทำาพธกรรมรวมกน จนนำาไปสการพฒนากลมขาวอนทรยใหเปนแกนนำาทเขมแขง จนมความสามารถในการเปนตนแบบในการถายทอดความรเกยวกบการบรหารจดการการทำาพธกรรมเกยวกบขาวแกชมชนอน ตลอดจนสามารถดำาเนนการจดตงชมชนขาวอนทรยตนแบบอยางเปนทางการในอนาคต

2.3 รวบรวมองคความรเกยวกบพธกรรมเกยวกบขาว ในรปแบบตาง ๆ ไดแก การสาธต ทำาขวญขาวของกลมรอยแกนสารสนธ

8

รวบรวมวดทศนทถายทำาการจดงานพธกรรมเกยวกบขาวตาง ๆจาก You tube การเขารวมสงเกตการณการจดงานพธกรรมเกยวกบขาวทงทจดในชมชนและนอกชมชน ตลอดจนใหนสตลงพนทสมภาษณผร เกยวกบพธกรรมขาวทงภายในและภายนอกทองทวงแสงเพอเปรยบเทยบการจดงานพธกรรมตาง ๆ เกยวกบขาว

3. ขนสรปผล สรปรายงานโดยการจดทำารายงาน วดโอ การออกแบบแผนพบเชญชวนคนมาเทยวงาน ตลอดจนเขยนคมอพธกรรมเกยวกบขาวออกเผยแพรแกชมชนวงแสง และมอบแผนกลยทธการจดงานพธกรรมเกยวกบขาวใหแกผนำาชมชน

4. แผนการดำาเนนงาน ไดเรมตนดำาเนนโครงการตงแต 1 ธนวาคม 2555 จนถงวนท 30 กนยายน 2556 ดงทไดแสดงรายละเอยดในตาราง 3 ระยะเวลาดำาเนนงาน

พนทดำ�เนนก�ร

หมบานจำานวน 20 หมบานในตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม

1. ประวตความเปนมาและประเพณทวไปของบานวงแสง

เมอประมาณ 150 ปมา แลว มนายแหวไมทราบนามสกล เปนหวหนามาตงถนฐานอยทบานวงแสง ครงแรกม 3 ครวเรอน มปาไมจำานวนมากชอวาตนแสง และมสตวปาหลายชนดอาศยอย มหวยเปนวง เรยกวา "วงแสง"มตนแสงขนาดใหญจำานวนมากขนอยรมนำา จงตงชอหมบานวา "วงแสง "ตงแตบดนน เดมตำาบลวงแสงขนอยกบ

9

ตำาบลแกดำา แยกจากตำาบลแกดำายกฐานะเปนตำาบลวงแสงเมอประมาณป พ.ศ.2520 ยกฐานะเปนองคการบรหารสวนตำาบลเมอวนท 23 กมภาพนธ 2554

หมบานวงแสงเชอในเรอง ประเพณฮตสบสอง คองสบส ซงในทกๆเดอน ชาวบานวงแสงจะมบญประเพณแตละอยางจดขนในทกๆ เดอน ซงประกอบดวยฮต 12 คลอง 14 ดงน

ฮตท1 บญขาวกรรมฮตท 2 บญคนขาว หรอ บญคนลานฮตท 3 บญขาวจหรอบญเดอนสามฮตท 4 บญเผวส หรอ บญเดอนสฮตท 5 บญสรงนำา หรอ บญเดอนหาฮตท 6 บญบงไฟ หรอบญเดอนหกฮตท 7 บญซำาฮะ หรอบญเบกบานฮตท 8 บญเขาวดสา(เขาพรรษา)ฮตท 9 บญขาวหอประดบดน หรอบญเดอนเกาฮตท 10 บญขาวสาก หรอบญเดอนสบฮตท 11 บญออกวดสา (ออกพรรษา)ฮตท 12 บญกฐน หรอ บญเดอนสบสอง

นอกจากประเพณฮต 12 คลอง 14 แลว ยงมพธกรรมอนๆซงประกอบไปดวย 1.พธกรรมเพอการบวงสรวง ออนวอน และเสยงทาย เชน-พธบญบงไฟ

10

-พธเลยงปตา2.พธกรรมเพอการเพาะปลก เชน-พธเลยงผตาแฮก-พธจรดพระนงคลแรกนาขวญ-พธลงปกดำานา3.พธกรรมเพอการบำารงรกษา เชน-พธปกตาเหลว-พธเอาฝนลงนา4.พธกรรมเพอการเกบเกยว เชน-พธแรกเกยวขาว-พธสขวญขาวในเลา5.พธกรรมเพอการเฉลมฉลอง เชน-พธบญคณลาน-พธบญขาวจ สำาหรบพธทชาวบานวงแสงใหความศรทธาเชอถอมาก และตอง

จดประเพณเปนประจำาทกๆป คอประเพณเลยงปตา ซงจะจดขนทก วนพธ ท 2 ของเดอน 6 ของทกป หรออยชวงประมาณเดอน พฤษภาคม ซงบคคลทไดรบมอบหมายทเรยกกนวา เฒาจำา หรอตาจำา จะเปนผมาบอกกลาวชาวบานวา จะตองจดวนไหน และตองทำาอยางไรบาง ซงสถานททนำาของสกการะบชา ไปไหวนน จะตงอยหางออกจากหมบาน ทางทศตะวนตกซงมเครองสกการะ บชา (เครองไหว) คอ เหลาไห ไกตว มาแกบนหรอขาวปลาอาหารคาว หวาน ตามทชาวบานไดบนไว แตดอกไม

11

เทยนยางละ 5 ค และจะมเฒาจำาเปนผประกอบพธอญเชญดวงวญญาณผปตามารบเอาเครองเซนสงเวยตาง ๆ ตอจากนนเฒาจำาทำาการเสยงทาย ความอดมสมบรณของบานเมองและความปลอดภยของหมบาน ชมชน กบผปตา เสรจพธชาวบานจะนำาเครองเซนสงเวยไปฝงในหลมแลวแยกยายกนกลบบาน (ทมา: เฒาจำาและผรวงแสง)

นางไสว ทพพชย ทอย บานเลขท 9 ม.6 ต.วงแสง อ.แกดำา จ.มหาสารคาม ( ใหขอมลวนท 4 เมษายน 2556 ) ใหขอมลเกยวกบความเชอเรองการเลยงผปตา ปตา หมายถง คนสองจำาพวกทเปนบรรพชนของชาวอสาน คำาวา ป หมายถง ปและยา ทเปนพอแมของพอ สวนคำาวา ตา หมายถง ตาและยายทเปนพอแมของแม เมอบรรพบรษสองสายนลวงลบไปหลายชวอายคน จนไมสามารถทจะจำาชอได ลกหลานรนหลง ๆ จงเรยนเปนกลาง ๆ วา ปตา

2. สภาพทวไปของตำาบลวงแสงชมชนตำาบลวงแสง ตงอยท หม 1 ตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา

จงหวดมหาสารคาม อยทางทศตะวนตกของตวอำาเภอแกดำา อยหางจากตวอำาเภอแกดำาประมาณ 8 กโลเมตร หางจากตวจงหวดมหาสารคาม 18 กโลเมตร มเนอทประมาณ 18,053 ไร หรอประมาณ 28.88 ตารางกโลเมตร เปนทราบไมมภเขา ไมมแมนำาไหลผาน มเฉพาะลำาหวย หนองนำาและอางเกบนำาทมขนาดเลก สภาพดนทวไปเปนดนทราย โดยมอาณาเขตดงภาพประกอบ 1  ดงน

12

ทศเหนอ ตดกบเขตองคการบรหารสวนตำาบล  แวงนาง  อำาเภอเมอง  จงหวดมหาสารคาม  และเขตองคการบรหารสวนตำาบล มตรภาพ   อำาเภอแกดำา  จงหวดมหาสารคาม                ทศใต ตดกบเขต องคการบรหารสวนตำาบล ดอนหวาน   อำาเภอเมอง  จงหวดมหาสารคาม                ทศตะวนออก ตดกบเขตองคการบรหารสวนตำาบลแกดำา  อำาเภอแกดำา  จงหวดมหาสารคาม                ทศตะวนตก ตดกบเขตองคการบรหารสวนตำาบลหนองปลง  อำาเภอเมอง  จงหวดมหาสารคาม

13

ภ�พประกอบ 1 แผนทหมบานทง 20 แหงของตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม

3. จำานวนประชากรของชมชนวงแสง องคการบรหารสวนตำาบลวงแสง มประชากรรวมทงหมด 5,666 คน แบงเปนชาย 2,815 คน หญง 2,851 คน ความหนาแนนของประชากร 196 คนตอตารางกโลเมตร มจำานวนครวเรอนรวมทงสน 1,201 ครวเรอน รวมหมบาน 20 หมบาน ทไดแสดงรายละเอยดในตาราง 1 และ 2 ตามลำาดบแสดงชอหมบานและจำานวนครวเรอนป พ.ศ. 2551

ต�ร�ง 1 รายชอหมบาน จำานวนครวเรอน จำานวนประชากรของตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม ป พ.ศ. 2551

หมท

ชอหมบ�นจำ�นวนครวเรอน

จำ�นวนประช�กรช�ย หญง รวม

1 บานวงแสง 51 123 121 244

14

2 บานคอนสาร 63 149 141 2903 บานขอนแกน 83 183 202 3854 บานโนนเขวา 33 83 74 1575 บานตะค 58 129 138 2676 บานดอนกอ 85 201 223 4247 บานหนองบว 79 189 187 3768 บานโนนศรบญเรอง 69 178 168 3469 บานกกเหลยม 74 163 190 35310 บานหนองขอน 57 137 132 26911 บานโคกกลาง 92 218 197 41512 บานหนองแวง 53 128 128 25613 บานโนนสมบรณ 65 164 156 32014 บานแสงเจรญ 66 178 158 33615 บานโนนสวรรค 25 63 53 11616 บานโคกศรสมเดจ 47 122 116 23817 บานคำาแกนคณ 61 148 168 31618 บานดอนไทรทอง 46 115 115 23019 บานสารพฒนา 45 105 113 21820 บานวงทองพฒนา 47 102 80 182รวม 1,199 2,87

82,860

5,738

15

ต�ร�ง 2 จำานวนประชากรจำาแนกตามชวงอายและเพศ ป พ.ศ. 2551

ชวงอ�ย เพศ รวม( คน )ช�ย ( คน

)หญง ( คน )

เดกเลก ( ตำากวา 6 ป ) 218 200 418เดก ( 6 – 14 ป ) 392 374 766วยรน ( 15 – 24 ป ) 441 369 810ผใหญ ( 25 – 59 ป ) 1,571 1,587 3,158ผสงอาย ( 60 ป ขนไป ) 256 330 586รวม 2,878 2,860 5,738

4. สภาพทางเศรษฐกจ สภาพทางเศรษฐกจขององคการบรหารสวนตำาบลวงแสง ม

การแบงพนทและการใชประโยชนทางดานเกษตรกรรมและปศสตว โดยองคการบรหารสวนตำาบลวงแสง มพนทสวนใหญใชประโยชนทางดานการเกษตร มพนทการเกษตรทงหมด 16,024 ไร หรอ ประมาณ 26.64 ตารางกโลเมตร หรอประมาณรอยละ 88.76 ของพนททงหมด สวนทเหลอเปนทอยอาศย ทสาธารณประโยชนและเลยงสตว และมผลตภณฑทนาสนใจดงตาราง 3

ตาราง 3 ผลตภณฑทนาสนใจของตำาบลวงแสง

16

ผลตภณฑ

ชอผผลต คำ�บรรย�ยยอ สถ�นทจำ�หน�ย

ผลตภณฑแปรรป

กลมสตรแปรรปผลตภณฑบานตะค

-ขาวกลองผลตจากขาวเจามคณคาทางโภชนาการ อดมไปดวยวตามนบ ปองกนโรคเหนบชาและปากนกกระจอก-ขนมขาวแตนนำาแตงโม-กลวยฉาบ-กรอบเคม-ครองแครง

กลมสตรแปรรปผลตภณฑบานตะค 58 ตะค หม 5 ต.วงแสง อ.แกดำา จ.มหาสารคาม 44190

ผ�ทอ กลมทอผาบานหนองขอน

ผาหมไหมพรม ผาซน ผาสไบ ผาขาวมา ฯลฯ

กลมทอผาบานหนองขอน 31 หม 10 ตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม 44190

ผ�ไหมมดหม

กลมทอผาบานคอนสาร

ผาไหมมดหม กลมทอผาบานคอนสาร 28 หมท 2 ตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม 44190

17

ผ�ไหมมดหม

กลมทอผาบานสารพฒนา

ผาไหมมดหม กลมทอผาบานสารพฒนา 54 หมท 19 ตำาบลวงแสง อำาเภอแกดำา จงหวดมหาสารคาม 44190

5. สถานทสำาคญในชมชน ชมชนวงแสงมสถานททองเทยวและแหลงโบราณวตถ

จำานวนไมมากพอทจะดงดดนกทองเทยวใหเขามาเทยว โดยมสถานทสำาคญดงน

5.1 สถานประกอบการธรกจในองคการบรหารสวนตำาบลวงแสง มดงตอไปน

5.1.1 รานคา จำานวน 62 แหง5.1.2 โรงส จำานวน 27 แหง5.1.3 โรงขนมจน จำานวน 4 แหง5.1.4 รานจำาหนายศาลพระภม จำานวน 7 แหง5.1.5 รานซอมรถ จำานวน 12 แหง5.1.6 รานเสรมสวย จำานวน 3 แหง5.1.7 รานซอมเครองใชไฟฟา จำานวน 1 แหง

    5.2 สถาบนการศกษา5.2.1 โรงเรยนประถมศกษา จำานวน 5 โรงเรยน ประกอบ

ดวย

18

5.2.1.1 โรงเรยนบานวงแสง หมท 1 บานวงแสง5.2.1.2 โรงเรยนบานขอนแกนตะค หมท 3 บาน

ขอนแกน5.2.1.3 โรงเรยนบานดอนกอกกเหลยม หมท 6 บาน

ดอนกอ5.2.1.4 โรงเรยนบานหนองบว หมท 7 บานหนองบว5.2.1.5 โรงเรยนบานโคกกลาง หมท 11 บานโคก

กลาง5.2.2 ทอานหนงสอประจำาหมบาน จำานวน 21 แหง

5.3 วด จำานวน 9 แหง5.3.1 วดสเนตรชชวาล หมท 1 บานวงแสง5.3.2 วดไพศาลศกดาราม หมท 2 บานคอนสาร5.3.3 วดปาอรญญกาวาส หมท 4 บานโนนเขวา5.3.4 วดเกษบรดอนกอ หมท 6 บานดอนกอ5.3.5 วดบรพาหนองบว หมท 7 บานหนองบว5.3.6 วดสทธาวาส หมท 11 บานโคกกลาง5.3.7 วดสถตคงคาวราราม หมท 12 บานหนองแวง5.3.8 วดราชพฤกษสงขร หมท 17 บานแกนคณ5.3.9 วดศรบรวงแสง หมท 20 บานวงทองพฒนา

5.4 สำานกสงฆโคกปาขาง5.5 โบราณสถานดอนกโนนพระ5.6 สถานอนามยประจำาตำาบล จำานวน 2 แหง

5.6.1 สถานอนามยวงแสง หมท 1 บานวงแสง

19

5.6.2 สถานอนามยหนองบว หมท 7 บานหนองบว

5.7 หอกระจายขาว จำานวน 24 แหง5.8 แหลงนำาธรรมชาต

5.8.1 ลำานำา ลำาหวย จำานวน 5 แหง5.8.1.1 บงและหนองอน ๆ จำานวน 14 แหง

5.8.1.2 แหลงนำาทสรางขน 5.8.1.2.1 ประปาหมบาน จำานวน 17 แหง

5.8.1.2.2 บอบาดาล จำานวน 48 แหง5.8.1.2.3 ฝาย จำานวน 6 แหง5.8.1.2.4 บอนำาตน จำานวน 65 แหง

5.9 ททำาการไปรษณยโทรเลข จำานวน 1 แหง 5.10 โทรศพทสาธารณะ จำานวน 45 แหง

5.11 องคกรทมวลชนจดตง 5 แหง5.11.1 ลกเสอชาวบาน จำานวน 183 คน5.11.2 ไทยอาสาปองกนชาต จำานวน 125 คน5.11.3 กองหนนแหงชาต จำานวน 126 คน5.11.4 อปพร. จำานวน 97 คน5.11.5 สมชชาตอตานยาเสพตด จำานวน 600 คน

ระยะเวล�ดำ�เนนง�น

20

การวจย เรอง โครงการสบสานพธกรรมเกยวกบขาวพธกรรมแหงชวตชาวนาไทยของชมชนวงแสงมระยะเวลาดำาเนนงาน ดงตาราง 4

21

ต�ร�ง 4 ระยะเวลาการดำาเนนงานวจยโครงการสบสานพธกรรมเกยวกบขาวพธกรรมแหงชวตชาวนาไทยของชมชนวงแสงตงแต 1 ธนวาคม 2555 จนถงวนท 30 กนยายน 2556

กจกรรม2555 2556 ไตรมาสท 3ไตรมาสท 1

ไตรมาสท 2

ธ.ค.

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

แผนงาน ต.ค.

พ.ย.

1. ขนเตรยมการ ศกษาประเพณพธกรรมเกยวกบขาวทงจากผรและแหลงวชาการตาง ๆ

2.หารอกบผนำาชมชนถงการจดประเพณพธกรรม

22

กจกรรม2555 2556 ไตรมาสท 3ไตรมาสท 1

ไตรมาสท 2

ธ.ค.

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

เกยวกบขาว

3. จดตงคณะกรรมการการจดประเพณการบชาแมโพสพ-รบขวญขาว เพอทำาหนาทในการรณรงคใหกลมเกษตรกรไดรวมกนสบสานประเพณใหคงอยสบไป

23

ต�ร�ง 4 ระยะเวลาการดำาเนนงานวจยการพฒนาการจดการความรของศนยบำาบดทกขสรางสขภาพชมชนตำาบลวงแสง ตงแต 1 ธนวาคม 2554 จนถงวนท 30 กนยายน 2555 (ตอ)

กจกรรม2554 2555ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3

แผนงาน ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค.

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

7. ประชมกลม (Focus Groups) เพอรวมกนตรวจสอบจดแขง จดออนของการดำาเนนงานของศนยเมอเทยบกบศนยอนทไดมาตรฐาน8. ตดตามผลการดำาเนนงาน และวดผลลพธความสำาเรจ9. จดทำาการสรปผลการประเมนโครงการและเผยแพรสสาธารณชน

24

25

ผลทค�ดว�จะไดรบ

การวจย เรอง โครงการสบสานพธกรรมเกยวกบขาวพธกรรมแหงชวตชาวนาไทยของชมชนวงแสงผวจยเสนอผลทคาดวาจะไดรบ ดงตาราง 5 และ 6 ดงตอไปน

ต�ร�ง 5 ผลทคาดวาจะไดรบดานตวชวดผลผลต

ตวชวดผลผลต เปาหมาย หนวยนบ (คน)

1.ชมชนไดเรยนรและตระหนกถงความสำาคญของการสบสานประเพณพธกรรมเกยวกบขาว

ผนำาชมชน 10

2.ชมชนตระหนกถงความสำาคญและเหนคณคาของการมสวนรวมและกอใหเกดความสามคคของคนในชมชน

ชาวบานในชมชนทเขารวมโครงการ

100

3.ชมชนเขาใจกระบวนการการทำาพธกรรมเกยวกบขาวรวมกนและใชเปนเวทแลกเปลยนในหวขอเกยวกบขาว

ชาวบานในชมชนทเขารวมโครงการ

100

4. นสตเกดการพฒนาการเรยนรเกยวกบการจดงานพธกรรมเกยวกบขาวและตระหนกถงความสำาคญในการทจะธำารงไวซงขนบธรรมเนยมประเพณน

นสตนกศกษา 100

5. เกดเครอขายการดำาเนนงาน เครอขายชมชน 2 เครอ

26

ระหวางชมชนกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของอยางยงยน

ขาย

ตวชวดผลผลต เปาหมาย หนวยนบ (คน)

1.ชมชนไดเรยนรและตระหนกถงความสำาคญของการสบสานประเพณพธกรรมเกยวกบขาว

ผนำาชมชน 10

ต�ร�ง 6 ผลทคาดวาจะไดรบดานตวชวดผลลพธ

ตวชวดผลลพธ เปาหมาย หนวยนบ1. ไดสบสานประเพณพธกรรมเกยวกบขาวของชมชนตำาบลวงแสง

ชมชนในวงแสงเขารวมกจกรรม

100 คน

2. นสตไดเรยนรทงภาคทฤษฏและภาคปฏบตในการจดงานสบสานประเพณพธกรรมเกยวกบขาวเพอใหนาสนใจจนสามารถเปนการทอง

นสตทลงทะเบยนเรยนวชาแนวคดการจดการรวมสมย

100 คน

27

เทยวเชงเกษตร3.เกดเวทการแลกเปลยนวชาการเกยวกบขาว

อบต. วงแสง 1 แหง

28