66

บทท 8

แนวทางการแกไขปญหาดนเคม

จากผลการส ารวจศกษาขางตน ท าใหทราบถงสภาพปญหาดนเคมวามสาเหตมาจาก

ปจจยทางธรณวทยา ธรณวทยาโครงสราง และอทกธรณวทยา จนไดสมมตฐานหลกและแนวคด

ส าหรบใชเปนแนวทางในการแกไขปญหาดนเคม และเหนวาการน าวสดธรณวทยามาใชในการ

ทดลองปรบโครงสรางของดนและปองกนการซมผานน าเคมจากใตดน และการลางดน ตลอดจน

การลดระดบน าเคมใตดน จะชวยท าใหความเคมของดนลดลงได โดยจะน าไปทดลองปฏบต เพอใหได

แนวทางทเปนไปไดในการแกไขปญหาดนเคม และเกษตรกรสามารถด าเนนการไดเอง

การด าเนนงานแกไขปญหาดนเคมไดทดลองปฏบตในพนทดนเคมมากถงเคมจด

2 พนท อยในทองทต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร ไดแก

1) พนทหนองปลา เปนพนทดนเคมมากถงเคมจด อยรมหนองปลาทางดาน

ทศตะวนออก บรเวณพกดท 371176 E / 1925040 N ซงเคยเปนทท านาปลกขาวและมการตมเกลอ

พนบานมากอน โดยมนายสมพร สวรรณชยรบ เปนเจาของแปลงนา (รปท 8.1)

รปท 8.1 แผนทแสดงแปลงทดลองปองกนการซมผาน โดยใชแรเบนทอไนต

ดนเคลยนาหวา และดนตะกอนทองน า บรเวณหนองปลา บานดงสวรรค

ต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

67

2) พนทบานภเงน เปนพนทดนเคมจดทเคยท านาปลกขาวมากอน แตปจจบนไมม

การท านาแลว อยหางจากหมบานภเงนไปทางทศตะวนออกประมาณ 300 เมตร และหางจาก

หวยจบแจบไปทางทศตะวนตกประมาณ 100 เมตร บรเวณพกดท 371176 E, 1925040N โดยม

นายเครอ สวรรณชยรบ เปนเจาของแปลงนา (รปท 8.2)

รปท

8.2 แผน

ทแสด

งพนท

ของแ

ปลงท

ดลอง

ปองก

นการ

ซมผา

นของ

น าเคมจ

ากใต

ดน โด

ยใชแ

รเบน

ทอไน

ต

การป

รบโค

รงสร

างดน

โดยใ

ชดนเคล

ยนาห

วา และ

การส

บน าล

างดน

เคมจ

ากแป

ลงนา

ใสบอ

กกเกบ

น าเคม

บรเวณบา

นภเงน

ต าบล

ไฮหย

อง อ าเภอ

พงโค

น จง

หวดส

กลนค

ร

หวยจบแจบ

H1-H

5

บอก

กเกบน

าเคม

F1-F

5

แปล

งนาทใชทด

ลองการสบ

น าลางดนใสล

งบอก

กเกบน

าเคม

SH1-S

H2 บ

อสงเก

ตการณท

ใชวด

คาระดบ

น าเคมใตด

น

68

การเตรยมแปลงทดลอง

1) จดเตรยมแปลงทดลองของแตละพนท จ านวน 2 แปลง (แปลงท 1 ทดลองใส

แรเบนทอไนต และแปลงท 2 ทดลองใสดนเคลยนาหวา) เนอทแปลงละ 1 งาน หรอ 100 ตารางวา

(400 ตารางเมตร) แตละแปลงแบงเปน 4 แปลงยอยเทาๆ กน เนอท 25 ตารางวา หรอ 100 ตารางเมตร

เมอค านวณหาปรมาณดนตงแตระดบผวดนจนถงความลก 30 เซนตเมตร โดยคดความหนาแนน

ของดนเทากบ 1.5 กรม/ลกบาศกเซนตเมตร จะไดน าหนกดนเรมตนของแตละแปลงยอยเทากบ

45 เมตรกตน หรอ 45,000 กโลกรม

2) แปลงท 1 ใสแรเบนทอไนตในสดสวนรอยละ 1, 0.5 และ 0.25 ของน าหนกดน

เรมตน ในแปลงยอยท 1-3 และไมใสแรเบนทอไนตในแปลงยอยท 4

3) แปลงท 2 ใสดนเคลยนาหวาในสดสวนรอยละ 10, 5, 2.5 และ 1 ของน าหนกดน

เรมตน ในแปลงยอยท 1-4 ตามล าดบ

8.1 การทดลองปองกนการซมผานของนาเคมจากใตดน โดยใชแรเบนทอไนต

การใชแรเบนทอไนตปองกนการซมผานของน าเคมจากใตดน เนองจากแรเบนทอไนต

มคณสมบตในการพองตวเมออมตวดวยน า โดยเรมตนดวยการเจาะส ารวจเกบตวอยางดนและ

น าไปวเคราะหหาคาความเคม ทงกอนและหลงใสแรเบนทอไนต ตามชวงเวลาทก าหนดไว โดยให

เกษตรกรทเขารวมโครงการคอ นายเครอ สวรรณชยรบ ท าการปลกขาวขาวดอกมะล 105

ในแปลงทดลอง เพอศกษาตดตามผลการเจรญเตบโตและผลผลตขาว

เนองจากในป พ.ศ. 2553 ฝนตกมาก ท าใหน าทวมแปลงทดลองในพนทบรเวณ

หนองปลา บานดงสวรรค จนกระทงตนขาวตาย จงไมสามารถตดตามการทดลองได มแตผลการ

ทดลองเฉพาะพนทบานภเงน ต าบลไฮหยอง เทานน (รปท 8.3)

จากการทดสอบวดคาสมประสทธการซมผานของแทงตวอยางดนของแปลงทดลอง

บรเวณหนองปลา บานดงสวรรค และบานภเงน ต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

ในเดอนเมษายนและพฤศจกายน พ.ศ. 2553 พบวาดนเดมของแปลงทดลองเปนดนทรายถง

ดนทรายแปง เมอใสแรเบนทอไนตรอยละ 1 แลว จะมปรมาณของดนเหนยวเพมขน ท าใหคาสมประสทธ

การซมผานลดลงตามความลก ยกเวนแทงตวอยางดนเพยงหลมเดยวในพนทบานภเงนทเกบ

ในเดอนเมษายน มคาสมประสทธการซมผานเพมขน รายละเอยดแสดงในภาคผนวก ง (ตารางท ง3)

ผลการตรวจวดคาความน าไฟฟากบวเคราะหคาความเขมขนของโซเดยมและคลอไรด

เปนไปในลกษณะเชนเดยวกนคอ คาจะเพมขนสงสดในเดอนมถนายนซงเปนฤดแลง และจะลดลง

หลงเดอนกรกฎาคม ซงเรมเขาฤดฝน (รปท 8.4) การใสแรเบนทอไนตไดชวยปองกนการซมผาน

ของน าเคมจากใตดน ท าใหคาความเคมลดลงจนต ากวากอนการใสแรเบนทอไนต และการลางดน

กอนฤดการปลกขาวในเดอนสงหาคม ยงจะชวยท าใหความเคมของดนลดลงอกดวย

69

รปท 8.4 กราฟแสดงการเปลยนแปลงคาความน าไฟฟาของดนในแปลงทดลองใสแรเบนทอไนต

พนทบานภเงน อ าเภอไฮหยอง จงหวดสกลนคร

0

500

1,000

1,500

2,000 (µS/cm)

แปลงเบนทอไนต 0 % 545 770 1,352 1,608 319 270 130

แปลงเบนทอไนต 0 . 25 % 146 126 127 779 57 83 37

แปลงเบนทอไนต 0 . 5 % 196 385 118 404 189 83 91

แปลงเบนทอไนต 1 % 1,455 368 576 836 155 195 79

กอน ทดลอง

หลงใส วสด เม . ย .

หลงใส วสด พ . ค .

หลงใส วสด ม . ย .

หลงใส วสด ก . ค .

หลงใส วสด ส . ค .

หลงใส วสด ก . ย .

กราฟการเปลยนแปลงคาความนาไฟฟา ในแปลงทดลองแรเบนทอไนต

รปท 8.3 ลกษณะสภาพพนทแปลงทดลองกอนใสแรเบนทอไนต เพอการแกไขปญหา

ดนเคม พนทบานภเงน ต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

เดอน

70

จากการทดลองปลกขาวในแปลงทไมใสแรเบนทอไนต และใสแรเบนทอไนตรอยละ

0.25, 0.50 และ1 ไดผลผลตขาวขาวดอกมะล 105 ประมาณ 320, 400, 400, และ 400 กโลกรม

ตอไร ตามล าดบ ซงจะไดผลผลตขาวเพมขนรอยละ 100 เมอเปรยบเทยบกบผลผลตในพนท

ขางเคยง (รปท 8.5)

8.2 การทดลองปรบโครงสรางดน โดยใชดนเคลยนาหวา

การใชดนเคลยนาหวาปรบโครงสรางดนใหมปรมาณเนอดนเพมมากขน โดยเรมตน

ดวยการเจาะส ารวจเกบตวอยางดนไปวเคราะหหาคาความเคม ทงกอนและหลงใสแรเบนทอไนต

ตามชวงเวลาทก าหนดไว โดยใหเกษตรกรทเขารวมโครงการคอ นายเครอ สวรรณชยรบ ท าการ

ปลกขาวขาวดอกมะล 105 ในแปลงทดลอง เพอศกษาตดตามผลการเจรญเตบโตและผลผลตขาว

เนองจากในป พ.ศ. 2553 ฝนตกมาก ท าใหน าทวมแปลงทดลองในพนทบรเวณ

หนองปลา บานดงสวรรค จนกระทงตนขาวตาย จงไมสามารถตดตามการทดลองได มแตผลการ

ทดลองเฉพาะพนทบานภเงน ต าบลไฮหยอง เทานน (รปท 8.6)

จากการทดสอบวดคาสมประสทธการซมผานของแทงตวอยางดนของแปลง

ทดลอง บรเวณหนองปลา บานดงสวรรค และบานภเงน ต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

ในเดอนเมษายนและพฤศจกายน พ.ศ. 2553 พบวาดนเดมเปนดนทรายถงดนทรายแปง เมอใส

ดนเคลยนาหวารอยละ 2.5 ท าใหดนมคาสมประสทธการซมผานลดลง เมอเปรยบเทยบกบ

คาสมประสทธกอนการใสดนเคลยนาหวา ยกเวนแทงตวอยางดนเพยงหลมเดยว บรเวณหนองปลา

ทเกบในเดอนพฤศจกายน มคาสมประสทธการซมผานเพมขน รายละเอยดแสดงอยในภาคผนวก ง

(ตารางท ง2)

รปท 8.5 ตวอยางพนทแปลงนาดนเคมมาก โดยใสวสดธรณวทยาจ าพวกแรเบนทอไนต

เพอปองกนการซมผานของน าเคมจากใตดน และทดลองปลกขาวขาวดอกมะล 105

71

ผลการตรวจวดคาความน าไฟฟากบวเคราะหคาความเขมขนของโซเดยมและคลอไรด

ปรากฏวาคาความเคมของดนเพมขนสงสดในเดอนมถนายนซงเปนฤดแลง และลดลงอยางมาก

ในเดอนกรกฎาคม ซงเขาฤดฝน (รปท 8.7) การใสดนเคลยนาหวาไดชวยท าใหคาความเคมลดลง

เมอเปรยบเทยบกบชวงกอนใสดนเคลยนาหวา (รปท 8.7) และไดมการลางดนชวยกอนฤดการปลกขาว

ในเดอนสงหาคม

จากการทดลองปลกขาวในแปลงทใสดนเคลยรอยละ 1, 2.5, 5 และ 10 ไดผลผลต

ขาวขาวดอกมะล 105 ประมาณ 320, 336, 386 และ 400 กโลกรมตอไร ตามล าดบ ซงจะได

ผลผลตขาวเพมขนเกอบเทาตวเมอเปรยบเทยบกบผลผลตในพนทขางเคยง (รปท 8.8)

8.3 การทดลองลางดนเคมใสบอกกเกบนาเคม

การทดลองลางดนเคมโดยใชน าฝนกอนการปลกขาวในแปลงนาทมปญหาดนเคม

และปลกขาวไดผลผลตนอย การชะลางจะท าใหความเคมของดนลดลง จนอยในระดบทขาว

สามารถเจรญเตบโตได

วธการลางดนเคมท าไดโดยการขงน าฝนไวในแปลงนา ประมาณ 5-7 วน แลวสบ

หรอระบายใสบอกกเกบน าเคม ขนาด 20 x 20 x 5 เมตร ทเตรยมไว เพอไมใหน าเคมแพรกระจาย

สพนทใกลเคยง หากดนเคมมากควรจะท าการลางอยางนอย 2-3 ครง พรอมเกบตวอยางดน

ทงกอนและหลงการลางดนเคมไปวเคราะหเคม เพอตรวจสอบความเคมวาลดลงมากนอยเทาไร

วธการแกไขปญหานเปนการน าวธการของธรรมชาตชวยธรรมชาตมาใชใหเกดประโยชน

รปท 8.6 สภาพพนทดนเคมหลงการใสดนเคลยนาหวา บรเวณบานภเงน ต าบลไฮหยอง

อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

72

กราฟการเปลยนแปลงคาความนาไฟฟา ในแปลงทดลองดนเคลยนาหวา

0 200 400 600 800

1000

เดอน

(µS/cm)

แปลงดนเคลย 10 % 436 403 482 463 140 109 86

แปลงดนเคลย 5 % 535 241 520 863 169 152 120

แปลงดนเคลย 2 . 5 % 271 383 262 624 97 100 91

แปลงดนเคลย 1 % 200 255 218 427 107 133 113

กอน ทดลอง

หลงใส วสด เม . ย .

หลงใส วสด พ . ค .

หลงใส วสด ม . ย .

หลงใส วสด ก . ค .

หลงใส วสด ส . ค .

หลงใส วสด ก . ย .

รปท 8.8 ตวอยางพนทแปลงนาดนเคมมาก โดยใสวสดธรณวทยา จ าพวกดนเคลยนาหวา

เพอปรบโครงสรางดนและทดลองปลกขาวขาวดอกมะล 105

รปท 8.7 กราฟแสดงการเปลยนแปลงคาความน าไฟฟาของดนในแปลงทดลองใสดนเคลยนาหวา

พนทบานภเงน อ าเภอไฮหยอง จงหวดสกลนคร

73

ในปพ.ศ. 2553 ไดท าการทดลองลางดนเคมของแปลงนาใสบอกกเกบน าเคม

บรเวณบานภเงน ในแปลงนาทไดเลอกไว 5 แปลง เนอทประมาณ 2 ไร โดยเรมขงน าฝนและลางดนเคม

ในชวงปลายเดอนกรกฎาคม 2 ครง (รปท 8.9) แลวท านาปลกขาวในวนท 9 สงหาคม พ.ศ. 2553

ผลการตรวจวดคาความน าไฟฟาและวเคราะหคาความเขมขนของโซเดยมกบ

คลอไรด ปรากฏวาภายหลงการลางดน คาความเคมของดนทกแปลงลดลง โดยเฉพาะแปลงนาท 3

คาความน าไฟฟาลดลงมาก จาก 4,490 S/cm ในเดอนกรกฎาคม เปน 663 และ 142 S/cm ใน

เดอนสงหาคมและกนยายน ตามล าดบ (รปท 8.10)

จากการปลกขาวในแปลงนาทดลองลางดนทงหมด 5 แปลง ไดผลผลตขาวดงน

แปลงนาท 1 กอนลางดนไดผลผลตขาว 160-180 กโลกรมตอไร หลงลางดนไดผลผลตขาว 240-280

กโลกรมตอไร แปลงนาท 2 กอนลางดนไดผลผลตขาว 140-160 กโลกรมตอไร หลงลางดน

ไดผลผลตขาว 200-240 กโลกรมตอไร แปลงนาท 3 กอนลางดนไดผลผลตขาว 100-120

กโลกรมตอไร หลงลางดนไดผลผลตขาว 160-200 กโลกรมตอไร แปลงนาท 4 กอนลางดน

ไดผลผลตขาว 100-120 กโลกรมตอไร หลงลางดนไดผลผลตขาว 160-200 กโลกรมตอไร และ

แปลงนาท 5 กอนลางดนไดผลผลตขาว 180-200 กโลกรมตอไร หลงลางดนไดผลผลตขาว 240-300

กโลกรมตอไร

รปท 8.9 การทดลองลางดนเคมจากแปลงนาใสบอกกเกบน าเคมกอนการปลกขาว

ในบรเวณพนทบานภเงน ต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

74

รปท 8.10 กราฟแสดงการเปลยนแปลงของคาความน าไฟฟาของดนในแปลงทดลองลางดน

พนทบานภเงน อ าเภอไฮหยอง จงหวดสกลนคร

8.4 การทดลองลดระดบนาใตดน โดยการถมดน

การยกระดบผวดนใหสงขนประมาณ 30-50 เซนตเมตร โดยการถมดนเปนวธการ

ลดระดบน าใตดนทางออมอยางหนง ซงเปนวธการแบบยกรอง-ยกแปลง เพอใหปลกขาว พช และ

ตนไมได

ในป พ.ศ. 2553 ไดทดลองยกระดบผวดนโดยการถมดนเคลยนาหวาในพนท

ดนเคมจด บรเวณบานภเงน ต าบลไฮหยอง ของนายเครอ สวรรณชยรบ ใหสงขนประมาณ

50 เซนตเมตร ในพนททดลองขนาด 10 x 10 เมตร และเจาะเกบตวอยางดนเพอตรวจสอบ

การเปลยนแปลงคาความเคมของดน

จากผลการทดลองปลกขาวขาวดอกมะล 105 ไดผลผลตขาว 350 กโลกรมตอไร

สวนใหญตนขาวเจรญงอกงามไดดในชวงแรก เพราะในดนเคลยนาหวาทน ามาถมจะมสารอนทรยมาก

แตหลงจากตนขาวออกรวงแลว จะเปนโรคใบแหงและเมลดลบ

การน าดนเคลยนาหวามาถมทนาจะเสยคาใชจายคอนขางมาก เชน การจดหาดน

ดวยการซอดนจากแหลงดนทอยหางไกลจากพนทแปลงนาประมาณ 8-10 กโลเมตร หากใชรถ 6 ลอ

กราฟการเปลยนแปลงคาความนาไฟฟา กอนและหลงการลางดน

0 500

1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000

เดอน

(µS/cm)

นา 1 หลม 1 450 176 172

นา 2 หลม 1 289 126 94

นา 3 หลม 1 4490 663 142

นา 4 หลม 1 324 275 122

นา 5 หลม 1 203 170 155

กรกฎาคม สงหาคม กนยายน

75

ขนาดบรรทกไดประมาณ 6 ตน ราคาดนคนละประมาณ 350-500 บาท ถาทดน 1 งาน ตองการ

ถมดนใหสง 30 เซนตเมตร จะตองใชดนประมาณ 16 คนรถ คดเปนเงน 5,600 บาท หรอ เนอท 1 ไร

ตองเสยคาใชจาย 22,400 บาท ดงนนการลดระดบน าใตดนโดยการถมดน เปนวธการแกไขปญหา

ดนเคมทไมคมทน

นอกจากนกรมทรพยากรธรณ ยงขอความรวมมอใหบรษท เกลอพมาย จ ากด และ

ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ทดลองปลกขาวและคดพนธขาว

ในแปลงนาสาธต บานภเงน ต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร ในเนอท 1 ไร (รปท 8.11)

โดยใสปยคอก:แกลบ:ปนขาว ในอตราสวน 1,000 กโลกรม:1,000 กโลกรม:200 กโลกรม กอนท าการ

ไถกลบ หลงจากปกด าแลวไดใสปยเคม 15-15-15 รวม 2 ครง ในปรมาณครงละ 15 กโลกรมตอไร

โดยทดลองปลกขาวสายพนธตางๆ ไดแก ขาวขาวดอกมะล 105 ขาวเหนยว กข 6 ขาวสายพนธ

Pokaly ขาวสายพนธ IR 29 และขาวทนเคมทพฒนาขนอก 12 สายพนธ ผลการทดลองไดผลผลตขาว

758, 845, 513, 466 และ 500-963 กโลกรมตอไร ตามล าดบ

8.5 การตดตามและขยายผลการทดลอง

8.5.1 การตดตามผลการทดลองในฤดแลง

เนองจากการด าเนนงานแกไขปญหาดนเคมขางตน เปนการทดลองปฏบตในชวง

ฤดฝนเทานน ซงสามารถชวยลดความเคมของดนลงจนท านาปลกขาวไดผลผลตเพมมากขน และ

เพอใหการทดลองทผานมาสามารถชวดความส าเรจของการแกไขปญหาดนเคม ในป พ.ศ. 2554

รปท 8.11 พธเกยวขาวและนวดขาวเมอวนท 15 พฤศจกายน 2553 โดย

นางพรทพย ปนเจรญ อธบดกรมทรพยากรธรณ เปนประธานพธ

76

จงไดท าการทดลองแกไขปญหาดนเคมซ าในพนทเดม บรเวณหนองปลา บานดงสวรรค ต าบลไฮหยอง

อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร โดยใหนายสมพร สวรรณชยรบ เกษตรกรผเขารวมโครงการ

ท านาปรง ปลกขาวพนธ กข 10 ทเปนขาวเหนยว มอายการเกบเกยว 100 วน ซงเปนการท านา

ในชวงฤดแลง (รปท 8.12) เพอทดสอบการเจรญเตบโตของตนขาวในพนทดนเคมทไมมน าฝน

มาเกยวของ

การทดลองแกไขปญหาดนเคมในพนทแปลงนา 5 แปลงยอย แตละแปลงยอย

มขนาด 10 x 10 เมตร โดยใชวธการทแตกตางกน ซงไดผลการทดลอง ดงน

1) แปลงยอยท 1 ใสปยคอกอยางเดยว 10 กโลกรม ตนขาวไมสามารถตานทาน

ดนเคมได จ าเปนตองใสแรเบนทอไนต รอยละ 1 ของดน เรมตน หรอประมาณ 450 กโลกรม

ไดผลผลตขาวประมาณ 27 กโลกรมตอแปลง หรอประมาณ 430 กโลกรมตอไร

2) แปลงยอยท 2 ใสดนเคลยนาหวารอยละ 2.5 ของดนเรมตน หรอประมาณ 1 ตน

เพอปรบโครงสรางดนใหมเนอดนเพมมากขน และปยคอก 10 กโลกรม ไดผลผลตขาวประมาณ

25 กโลกรมตอแปลง หรอประมาณ 400 กโลกรมตอไร

3) แปลงยอยท 3 เปนแปลงนาทเคยทดลองใชวธการพลกดน โดยน าเอาดน

ขางลางทมความเคมนอยกวามาไวขางบน และปลกขาว ปรากฏวาตนขาวตาย จ าเปนตองใส

ดนเคลยนาหวารอยละ 2.5 ของดนเรมตน หรอประมาณ 1 ตน และปยคอก 10 กโลกรม ไดผลผลตขาว

25 กโลกรมตอแปลง หรอประมาณ 400 กโลกรมตอไร

รปท 8.12 แปลงทดลองท านาปรงโดยการปลกขาว กข 10 เพอทดสอบความสามารถ

ในการตานทานดนเคม

77

4) แปลงยอยท 4 ใสดนตะกอนทองน าและปลกขาว ปรากฏวาขาวตาย จ าเปนตองใส

ดนเคลยนาหวารอยละ 2.5 ของดนเรมตน หรอประมาณ 1 ตน และปยคอก 10 กโลกรม ไดผลผลตขาว

25 กโลกรมตอแปลง หรอประมาณ 400 กโลกรมตอไร

5) แปลงยอยท 5 เปนแปลงทเคยทดลองใสแรเบนทอไนตและปลกขาวมากอน

ปรากฏวาตนขาวเจรญเตบโตได โดยใสปยคอก 10 กโลกรม เพยงอยางเดยว ไดผลผลตขาว 30

กโลกรมตอแปลง หรอประมาณ 480 กโลกรมตอไร

8.5.2 การขยายผลการทดลอง

จากการทดลองแกไขปญหาดนเคมในพนทต าบลไฮหยอง จนกระทงประสบ

ผลส าเรจเปนอยางด จงไดน าไปขยายผลการทดลองตามวธการดงกลาวขางตน ครอบคลมพนท

ดนเคมมาก-เคมจด ในทองทต าบลอนๆ ของอ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร โดยมเครอขาย

เกษตรกรดนเคมเขารวมด าเนนงาน รวม 15 คน

การด าเนนงานขยายผลการทดลอง โดยใหเกษตรกรเขารวมทดลองปฏบตในแปลงนา

ของตนเอง และใหค าปรกษาแนะน าวธการและขนตอนการแกไขปญหาดนเคมอยางเปนระบบ คอ

การตรวจสอบองคประกอบและความเคมของดน จดเตรยมแปลงนา ขดบอกกเกบน าเคมและลางดน

(กรณพนทดนเคมมาก-เคมจด) ปรบโครงสรางดนโดยใชดนเคลยหรอดนเหนยวทหาไดในทองถน

ปองกนการซมผานของน าเคมใตดนและเพมความชนในดนโดยใชแรเบนทอไนต (ถาม) ใสปยตาม

วธการของเกษตรกรทเคยปฏบต และการคดเลอกพนธขาวหรอพชทเหมาะสมกบพนทดนเคม

ผลการวเคราะหคาความเคมและคาความเขมขนของโซเดยมกบคลอไรดในแปลงนา

ของเกษตรกรทเขารวมโครงการ จ านวน 15 แปลง ในพนทต าบลไฮหยอง และต าบลพงโคน

แสดงรายละเอยดในภาคผนวก ค

8.6 แนวทางการแกไขปญหาดนเคม

จากการทดลองแกไขปญหาดนเคมดวยวธการตางๆ ทกลาวมาแลว จนประสบ

ผลส าเรจ ซงสามารถสรปเปนแนวทางการด าเนนงานอยางเปนระบบได 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 ขดบอกกเกบหรอสระน าขนาดยอม เพอกกเกบน าเคม

ในชวงกอนถงฤดฝน ประมาณเดอนเมษายน ใหขดบอขนาด 20 x 20 x 2 เมตร

เตรยมไวขางแปลงนา ใชส าหรบกกเกบน าเคมจากการลางดนของแปลงนา และยงใชเปนบอส าหรบ

เลยงปลาทชอบน ากรอยไดอกดวย เชน ปลาหมอเทศ และปลานล เปนตน

ขนตอนท 2 ใชน าฝนหรอน าจากชลประทาน เพอลางดนเคมออกจากแปลงนา

เมอเขาฤดฝนในชวงตนเดอนมถนายน-กรกฎาคม ใหขงน าฝนหรอสบน าจากแหลงน า

ในบรเวณใกลเคยง ใหทวมแปลงนา ความลกไมนอยกวา 15 เซนตเมตร ทงไวประมาณ 1-2 วน

หลงจากนนท าการสบน าออกจากแปลงนาลงบอกกเกบน าเคมทขดเตรยมไวแลว ในกรณทปไหน

78

ฝนนอย กใหใชน าจากคลองชลประทานในการลางดนเคมออกจากแปลงนา ท าเชนนประมาณ 2-3 ครง

เพอเปนการลางดนในแปลงนาใหความเคมลดลง

ขนตอนท 3 ปรบโครงสรางดน โดยใชดนเคลยหรอดนเหนยวทหาไดในทองถน

ปรบปรงดนตงแตระดบผวดนจนถงความลก 30 เซนตเมตร โดยใสดนเคลยหรอ

ดนเหนยวทหาไดในทองถน ปรมาณรอยละ 1-2 ของน าหนกดนเรมตน หรอประมาณ 10 ตนตอไร

อาจจะลดหรอเพมไดตามสดสวนของพนท เพอเพมปรมาณเนอดนใหกบแปลงนา ซงมผลท าให

รากพชยดเกาะไดงายขน และท าการไถพรวนใหสวนผสมของดนมความสม าเสมอ

ขนตอนท 4 ปองกนการซมผานของน าเคมจากใตดนและเพมความชนในดนโดยใช

แรเบนทอไนต (ถาม)

ใสแรเบนทอไนต (ถาม) ในปรมาณรอยละ 0.1 ของน าหนกดนเรมตน หรอ

ประมาณ 1 ตนตอไร อาจจะลดหรอเพมไดตามสดสวนของพนท เพอชวยปองกนการซมผานขนมา

ของน าเคมจากใตดนหรอชวยเพมความชนในดน และท าการไถพรวนใหสวนผสมของดนมความ

สม าเสมอ ในขนตอนนควรด าเนนการควบคไปกบขนตอนท 3

ขนตอนท 5 ใสปยตามวธการของเกษตรกรทเคยปฏบต

ใสปยคอก ปยหมก ปยชวภาพ หรอปยอนทรยอนๆ เทาทจะหาไดตามวธการหรอ

ทเคยปฏบต จะชวยท าใหดนรวนซย ด านางาย ขาวตงตวไดด และตนพชเจรญเตบโตงอกงาม

ในขนตอนนควรด าเนนการควบคไปกบขนตอนท 3 และ 4

ขนตอนท 6 คดเลอกพนธขาวและพชทเหมาะสมกบพนทดนเคม

ขงน าในแปลงนา ความลกประมาณ 10 เซนตเมตร กอนทจะท าการปกด า โดยใช

พนธขาว ทนเคม เชน ขาวขาวดอกมะล 105 หรอ ขาวเหนยว กข 6 เปนตน และตองไมใหน าทขงไว

ในนาขาวแหง

8.7 การพฒนาองคความร

กรมทรพยากรธรณไดจดท าแหลงเรยนรตนแบบ จ านวน 3 แหลง ไดแก

1) แหลงเรยนรการพฒนาพนทดนเคมต าบลไฮหยอง อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

2) แหลงเรยนรการพฒนาพนทดนเคมต าบลแร อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

3) แหลงเรยนรการพฒนาพนทดนเคมต าบลพงโคน อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร

พรอมทงจดท าคมอการแกไขปญหาดนเคมในภาคอสานฉบบประชาชนและ

คดเลอกเครอขายเกษตรกรดเดน เปนเกษตรกรตนแบบระดบจงหวด 1 คนคอ นายเครอ สวรรณชยรบ

(รปท 8.13) เพอถายทอดองคความรแกเกษตรกรอนๆ ตอไป

กรมทรพยากรธรณไดวางแผนการขยายผลการแกไขปญหาดนเคมในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ดวยการน าผลส าเรจจากการแกไขปญหาดนเคมทไดจากการทดลองปฏบต

79

ในป พ.ศ.2554 ไปด าเนนการฝกอบรมใหกบชมชนและเกษตรกร โดยใหมหาวทยาลยและ

สถานศกษาทจดการเรยนการสอนวชาการเกษตรและวชาทเกยวของเปนศนยกลางการถายทอด

องคความรตอไป

8.8 ขอเสนอแนะ

กรมทรพยากรธรณมวธการและขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาดนเคม

แกเกษตรกร โดยใหเกษตรกรท าการตรวจสอบคณสมบตของดนในแปลงนาดวยตนเอง โดยการหา

ปรมาณเกลอในดนและหาสวนประกอบของดนอยางงายๆ เพอใหทราบถงคาความเคมของดนและ

ชนดของเนอดน หากดนไมเคมใหด าเนนการปรบปรงดนตามวธของเกษตรกรท เคยปฏบต แตถา

เปนพนทดนเคมหรอมคราบเกลอปรากฎเดนชด ใหด าเนนการตามวธการทกรมทรพยกรธรณเสนอ

แนวทางการแกไขปญหาดนเคม 6 ขนตอน ดงตอไปน

ขนตอนท 1 การขดบอหรอสระน าขนาดยอมเพอกกเกบน าเคม

ขนตอนท 2 การลางดนเคมออกจากแปลงนา โดยใชน าฝนหรอน าจากชลประทาน

ขนตอนท 3 ปรบโครงสรางดน โดยใชดนเคลยหรอดนเหนยวทหาไดในทองถน

ขนตอนท 4 ปองกนการซมผานของน าเคมใตดนและเพมความชนในดน โดยใชแร

เบนทอไนต (ถาม)

ขนตอนท 5 ใสปยตามวธการของเกษตรกรทเคยปฏบต

ขนตอนท 6 คดเลอกพนธขาวและพชทเหมาะกบพนทดนเคม

รปท 8.13 นายอดศกด ทองไขมกต อธบดกรมทรพยากรธรณ มอบประกาศนยบตร

เกษตรกรตนแบบระดบจงหวด แกนายเครอ สวรรณชยรบ เนองในโอกาส

วนแถลงขาวประจ าสปดาหของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม เมอวนท 8 สงหาคม 2554