1

เครือขายบริการโรงพยาบาลบานฉางยุคใหมใสใจแมและเด็ก ผังการดําเนินงานแมและเด็กตามแนวคิด PRM Model

ระดับทุติยภูมิ ระดับปฐมภูมิ การบริหารจัดการ การใหบริการในสอ./PCU/รพสต. การเช่ือมโยงขอมูล คลินิกบริการ งานเยี่ยมบาน งานหองคลอด ชุมชนเขมแข็ง

- แนวทางการดูแล CPG

- เพ่ิมศักยภาพงานชันสูตร - คลินิกสัญจร

- ลดความแออัด

- พัฒนาศักยภาพเจาหนาท่ี - สนับสนุนวัสดุ/งบประมาณ

-one stop service - นวัตกรรมการดูแล * gift set * กระปอง lab * สื่อการสอน

- web cam

- e-mail - ชองทางดวน - การประเมินติดตามผลการทํางาน

- HHC - เครือขายการดูแล * อปท. * NGOs

- พัฒนาคุณภาพบริการ - นวัตกรรมการดูแล * อุนไอรัก * ลดการคลอดกอนกําหนด * ศึกษาเปรียบเทียบการเช็ดตาเด็ก

- ชมรมสายใยรัก * ในชุมชน * ในโรงงาน * ชุมชน/NGOs มีสวนรวม

2

CUP บานฉางยุคใหมใสใจแมและเด็ก เปาหมายของงาน ลูกเกิดรอด แมปลอดภัย ครอบครัวเปนสุข สังคมเขมแข็ง บริบท งานอนามัยแมและเด็กโรงพยาบาลบานฉางครอบคลุมการดูแลสุขภาพมารดาตั้งแตระยะกอนการตั้งครรภ ระยะตั้งครรภ ระยะคลอด และหลังคลอด ใหมีความปลอดภัยท้ังมารดาและทารก รวมถึงการดูแลเด็กแรกเกิด -5 ป เพ่ือการเจริญเติบโตมีพัฒนาการสมวัย การดูแลเปนแบบสหวิชาชีพ โดยครอบครัว ชุมชน ภาคีเครือขายตางๆ และกลุมองคกรเอกชนเขามามีสวนรวมในการพัฒนาระบบดูแล อยางไรก็ตามยังพบวาอัตราการฝากครรภกอน 12 สัปดาห การฝากครรภครบตามเกณฑไมไดตามเปาหมาย รวมถึงมีอัตราการคลอดกอนกําหนด และการคลอดทารกน้ําหนักนอย เกินเกณฑมาตรฐาน บทบาทหนาที่รับผิดชอบในงานอนามัยแมและเด็ก

งานสนับสนุนเครือขายบริการปฐมภูมิ 1. งานใหบริการฝากครรภ 2. คลินิกสุขภาพเด็กดี -สรางเสริมภูมิคุมกันโรค -ตรวจคัดกรองพัฒนาการในเด็ก 0-5 ป -งานโภชนาการ 3.งานคุณภาพคลินิกดานอนามัยแมและเด็กของ สอ. ในเขตรับผิดชอบ 9 แหง

งานหองคลอด 1. ดูแลบริการการคลอดตามมาตรฐานลูกเกิดรอด แมปลอดภัย 2.สนับสนุนการเลี้ยงลูกดวยนมแม

งานเวชปฏิบัติครอบครัวและชุมชน 1. ติดตามมารดาและทารกหลังคลอด 2.สรางเครือขายชมรมสายใยรักในชุมชนและสถานประกอบการ 3. สงเสริมสนับสนุนมุมนมแมในสถานประกอบการ

งานอนามัยแมและเด็กในสอ./PCU/รพสต. 1. งานใหบริการฝากครรภ 2. คลินิกสุขภาพเด็กดี -สรางเสริมภูมิคุมกันโรค -งานโภชนาการ 3. ติดตามมารดาและทารกหลังคลอด 4.สรางเครือขายชมรมสายใยรักในชุมชน

3

1. งานอนามัยแมและเด็กในสอ./PCU/รพสต. 4.1. พัฒนางานใหบริการฝากครรภงานในสอ./PCU/รพสต. ใหมีศักยภาพในการบริการเพิ่มข้ึน โดยสนับสนุน

วัสดุ อุปกรณ การใหความรูเจาหนาท่ีใหสามารถคัดกรองภาวะเสี่ยงจากการต้ังครรภได และเก็บตัวอยางสิ่งตรวจไดทุกหนวยบริการในระดับปฐมภูมิ

4.2. ออกคลินิกสัญจรทุกวันศุกรโดยเจาหนาของโรงพยาบาล เพ่ือแลกเปลี่ยนยกระดับศักยภาพของเจาหนาท่ีปฎิบัติงานในสอ./PCU/รพสต.

4.3 พัฒนางานเยี่ยมบานมารดาและทารกหลังคลอด โดยทีมสหสาขาท้ังเครือขาย 4.4 พัฒนาระบบการเชื่อมโยงและสงตอขอมูลทางระบบ internet ไดแก ขอมูลผูรับบริการฝากครรภ คลินิก

สุขภาพเด็กดี ขอมูลการคลอดการสงตอหลังคลอด ขอมูลเด็กแรกคลอดท่ีมีภาวะเสี่ยงตอการเจริญเติบโตชา 2. งานสนับสนุนเครือขายบริการปฐมภูมิ การพัฒนาระบบงานและนวัตกรรมท่ีสนับสนุนความสําเร็จของงาน

1.1 พัฒนาระบบการใหบริการ One Stop Serviceในคลินิกฝากครรภ และคลินิกสุขภาพเด็กด ีโดยมีการลงทะเบียน ซักประวัติ ตรวจครรภ เจาะเลือด ตรวจระดับน้ําตาลในเลือด การทํา GTT ฉีดวัคซีน การเตรียมความพรอมและการรับยาเบ็ดเสร็จในจุดเดียว ผูรับบริการจึงไดรับบริการท่ีสะดวก รวดเร็ว ปลอดภัย งายตอการเขาถึงบริการ ซ่ึงพบวาผูมารับบริการมีความพึงพอใจเพ่ิมมากขึ้น

69.8585.2575.16

020406080100

'มิ.ย.52 'พ.ย. 52 'มิ.ย.53

รอยละ

4

1.2 โครงการบูรณาการงานอนามัยแมและเด็ก 1.2.1 กิจกรรมประกวดสุดยอดคุณแมดีเดน ลูกพัฒนาการยอดเยี่ยม

1.2.2 กิจกรรมสรางแรงจูงใจในการฝากครรภกอนอายุครรภ 12 สัปดาห จัดทําชุดของขวัญใหผูรับบริการฝากครรภท่ีฝากครรภกอนอายุครรภ 12 สัปดาหและฝากครรภตอเนื่องตามเกณฑ ประกอบดวย หมอนใหนมบุตร ถุงเก็บน้ํานม 1.2.3 กิจกรรมแมลูกปลอดภัยเมืองไทยแข็งแรง - สรางเครือขายแกนนําโรงเรียนพอแม คลินิกสัญจรงานบริการฝากครรภท่ีรพสต.และสถานีอนามัยทุกวันศุกร - เขาโครงการจิตประภัสสรตั้งแตนอนอยูในครรภและโรงเรียนพอแมท่ีเสถียรธรรมสถาน โดยผูเขารวมกิจกรรมประกอบดวยเจาหนาท่ี มารดาท่ีมาฝากครรภ ภาคีเครือขายแกนนํา อสม. ครูโรงเรียนประถม มัธยม ครูพ่ีเล้ียงในศูนยเด็กเล็ก และเจาหนาท่ี สอ.ทุกแหง

1.4 ส่ือการสอน บันไดงูสูเสนทางลูกรัก ทําส่ือการสอน บันไดงูสูเสนทางลูกรัก ทําใหมารดาเขาใจและสามารถทําเสนทางลูกรักไดถูกตอง เพ่ือประโยชนในการดูแลตนเองตั้งแตเริ่มตั้งครรภ จนถึงวันคลอด ซ่ึงการปฏิบัติตามคําแนะนําในเสนทางลูกรักจะทําใหสุขภาพมารดาและทารกในครรภแข็งแรง และสงผลใหทารกแรกคลอดมีน้ําหนักมากกวา 2,500 กรัม

5

1.5 กระปองสง Lab ไมหลน ไมหาย ชวยใหผูรับบริการทราบผลการตรวจทางหองปฏิบัติการรวดเร็วในระยะเวลาท่ีกําหนดลดภาวะเส่ียงตอการเจาะเลือดซํ้า

1.6 ทะเบียนโฉมใหม ไดขอมูลครอบคลุม เนื่องจากทะเบียนรบ.1 ต. 05 ปจจุบันไมสามารถเก็บขอมูลไดครบถวน รพ.บานฉางจึงไดพัฒนาทะเบียน ANC ใหสามารถบันทึกขอมูลไดครอบคลุมมากยิ่งขึ้น 1.8 แบบประเมินสุขภาพจิตเครียด ใชประเมินมารดาฝากครรภรายใหมตั้งแตเดือนมกราคม-สิงหาคม 2553 จํานวน 149 ราย เพ่ือประเมินภาวะเครียดและใชกระบวนใหคําปรึกษาทันทีเม่ือมีความเครียด 18-25 คะแนน คือเครียดสูงกวาปกติเล็กนอย และสงงานสุขภาพจิตเม่ือมีระดับความเครียดตั้งแต 26-29 คะแนน ขึ้นไป ทําใหมารดามีระดับความเครียดจากการประเมินในครั้งท่ี 2 ลดลงดังกราฟ

16

86

10

000

5

10

15

20

สูงเล็กนอย สูงปานกลาง สูงมากระดับความเครียด

จํานว

น(รา

ย)

<24 wks >32wks 2. งานหองคลอด การพัฒนาระบบงานและนวัตกรรมท่ีสนับสนุนความสําเร็จของงาน

2.1 การลดอัตราการคลอดกอนกําหนด เพ่ือลดอัตราการคลอดกอนกําหนด โดยมีแนวทาง CPGการดูแลอยางเปนระบบตั้งแตระยะฝากครรภจนถึงระยะคลอด โดยในคลินิคฝากครรภมีการใช CPG ปองกัน

6

การคลอดกอนกําหนดอยางมีประสิทธิภาพและมีการคัดกรองประเมินความเส่ียงตอการคลอดกอนกําหนด ตัวอยางใบประเมินความเส่ียง

ในงานหองคลอดไดสรางเครือขายในชุมชนและจัดทําคูมือการดูแลแนะนําหญิงตั้งครรภแกเครือขาย อสม./สอ.ใหมีความรู และสามารถคนหาอาการผิดปกติใหคําแนะนําได ปรับปรุง CPG การดูแลมารดาเจ็บครรภคลอดกอนกําหนด การบริหารยาใหมีประสิทธิภาพ

คําแนะนําเพ่ือเฝาระวังการเจ็บครรภคลอดกอนกําหนด 1. งดมีเพศสัมพันธตั้งแตอายุครรภ 24 สัปดาห/หรือ 6 เดือน 2. กรณีอายุครรภยังไมครบกําหนดคลอด(ไมถึง 38 สัปดาห)ถาไมมีอาการ

เจ็บครรภ ทองแข็ง มีเลือดออกทางชองคลอด หรือมีน้ําเดิน ***ตองรีบมาโรงพยาบาลทันที ไมตองรอใหถึงวันนัด*** 3. อาการผิดปกติที่ควรมาพบแพทยกอนวันนัด

- ปสสาวะแสบขัด กระปริดกระปรอย หรือปสสาวะไมสุด - ตกขาวสีเหลืองเขียว หรือตกตะกอนคลายแปง - ตกขาวรวมกับอาการคันในชองคลอด

7

จากติดตามผลการดําเนินงานพบวา อัตราการคลอดกอนกําหนดมีแนวโนมลดลง ดังกราฟ

3.87

12.46

10.46

8.01

0

2

4

6

8

10

12

14

ป2550 ป2551 ป2552 ป2553

มารดา Premature labor pain ไดมีการดูแลคนหาสาเหตุและสามารถยับยั้งการคลอดได 100 %

10

12

76

10

13

5 5

98

4

0

2

4

6

8

10

12

14

ตุลาค

มพฤ

ศจิกา

ยน

ธันวา

คม

มกรา

คม

กุมภา

พันธ

มีนาค

ม

เมษาย

นพฤ

ษภาคม

มิถุนา

ยน

กรกฎ

าคม

สิงหา

คม

มารดาที่ Admit จากPremature labour pain มารดาที่ Inhibit ไดผล

8

1.2 อุนไอรัก ( Kangaroo ) ทําใหทารกแรกคลอด ไดรับความอบอุนจากแมและไดดูดนมภายใน 30 นาทีหลังคลอด ไมมีภาวะอุณหภูมิกายต่ําในทารก สรางความผูกพันธของแมและลูกหลังคลอด 1.3 การซอมแผนการปองกันการช็อคจากการสูญเสียเลือดในการผาตัดคลอดลูก ชวยใหมารดาท่ีตองผาตัดมดลูกลดภาวะเส่ียงตอการช็อค โดยการเตรียมทีม อุปกรณ การขอเลือดดวน ตามแนวทางท่ีวางไว

Code ตัดมดลูกฉุกเฉิน

เจาหนา ชวยเหลือผูปวย OR ( set )

1.เปดเซ็ทเครื่องมือตัดมดลูก2.ติดตอทางโทรศัพทไปที่หองคลอด

1. ใหเจาหนาที ่LR ไปเอาเลือดจาหองชันสูตรOR ( blood )2. โทรบอกพยาบาลWard3 ไปรับทารกแรกคลอดที ่ OR 3. ติดตอทางโทรศัพทไปที่หองฉุกเฉิน

-นําเครื่อง defibrillation มาที่หองผาตัดและเตรียมตัวเขาชวยผาตัด (defib)(กรณี ER มีภาระงานไมสามารถมาได ใหติดตอพยาบาล Ward4 ไปชวยที่ผาตัดแทน)

พยาบาลหองคลอด (LR)

พยาบาลหองฉุกเฉิน (er)

Code ตัดมดลูกฉุกเฉิน

เจาหนา ชวยเหลือผูปวย OR ( set )

1.เปดเซ็ทเครื่องมือตัดมดลูก2.ติดตอทางโทรศัพทไปที่หองคลอด

1. ใหเจาหนาที ่LR ไปเอาเลือดจาหองชันสูตรOR ( blood )2. โทรบอกพยาบาลWard3 ไปรับทารกแรกคลอดที ่ OR 3. ติดตอทางโทรศัพทไปที่หองฉุกเฉิน

-นําเครื่อง defibrillation มาที่หองผาตัดและเตรียมตัวเขาชวยผาตัด (defib)(กรณี ER มีภาระงานไมสามารถมาได ใหติดตอพยาบาล Ward4 ไปชวยที่ผาตัดแทน)

พยาบาลหองคลอด (LR)

พยาบาลหองฉุกเฉิน (er)

9

1.4 การศึกษาเปรียบเทียบอัตราการติดเช้ือท่ีตาทารกระหวางการใช normal saline และน้ํา ตมสุกเช็ดตาทารก พบวาไมพบการติดเช้ือท่ีตาในทารกท้ังสองกลุม แสดงวาการใชน้ําตมสุกเช็ดตาใหผลลไมแตกตางกับการใช normal saline เช็ดตา นอกจากนี้ยังไมพบการระคายเคืองท่ีเปลือกตาในกลุมทารกท่ีใชน้ําตมสุก

ท้ังชวยลดคาใชจายในการดูแลทารกของหนวยงานไดเฉล่ีย 1200 บาทตอเดือน 1.5 การศึกษาความชุกและปจจัยท่ีมีผลตอการเกิดทารกน้ําหนักตัวนอยกวา 2500 กรัม ในโรงพยาบาลบานฉาง พบวา สวนใหญเปนกลุมทารก SGA รองลงมาเปนกลุมทารกคลอดกอนกําหนด คุณลักษณะของมารดาท่ีคลอดทารกแรกเกิดน้ําหนักตัวนอยกวา 2500 กรัม ไดแก มารดาท่ีมีอายุ 20 -30 ป (53.12% ) สวนใหญระดับการศึกษาระดับมัธยม ( 59.38%) อาชีพรับจางท่ัวไป ( 65.63%) รายไดของครอบครัว พบมากท่ีสุด 5,000 – 10,000 บาท/เดือน เปนรอยละ 59.38 รองลงมาคือ 3,000 – 5,000 บาท/เดือน เปนรอยละ 34.37 สวนใหญฝากครรภลาชา ( 59.38%) และอีก 50% เปนมารดาท่ีมาฝากครรภ ไมครบตามเกณฑ สวนใหญเปนครรภหลัง (59.38%) สวนหนึ่งเปนTeenage pregnancy 3. กลุมงานเวชปฏิบัติครอบครัวและชุมชน

การดําเนินงานและพัฒนางานอนามัยแมและเด็ก 3.1 อบรมความรู ฝกทักษะดานงานอนามัยแมและเด็กแก อสม. ในเขตรับผิดชอบ 7 หมูบาน

จํานวน 60 คน นิเทศ ติดตาม และพัฒนาทักษะการทํางานของ อสม. ในชุมชน 3.2 พัฒนาทักษะดานความรูและความเปนจิตอาสาแกเยาวชน แกนนําชุมชนและองคกรภาครัฐและเอกชนในการดูแลมารดาและทารกหลังคลอด

3.4 สรางทีมงานเครือขายภาคีท่ีเขมแข็ง ประสานใหทุกภาคสวนเขามามีสวนรวมในการพัฒนางานอนามัยแมและเด็ก พัฒนาชุมชนและรวมกิจกรรมในชุมชน ท้ังองคกรปกครองสวนทองถ่ิน กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย กระทรวงมหาดไทย กระทรวงวัฒนธรรม องคกรเอกชน สมาคม สโมสร และชมรมตางๆ 3.4 สนับสนุนสงเสริม ใหเกิดการเล้ียงลูกดวยนมแม และสงเสริมพัฒนาการในชวงวัยตาง ๆ อยางเหมาะสมแกทารกแรกเกิดถึง 5 ป ประเมินภาวะโภชนาการ เยี่ยมบานและติดตามประเมินผล

3.5 สนับสนุนและสงเสริม ใหหญิงตั้งครรภ สามีและครอบครัวมีความรูความเขาใจในการดูแลสุขภาพมารดาขณะตั้งครรภ คลอด และหลังคลอด ติดตามการฝากครรภครบตามกําหนดนัดหมายตามเกณฑ

อัตราการติดเช้ือ มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. normal saline 0 0 0 0 0 0 น้ําตมสุก 0 0 0 0 0 0

10

3.6 พัฒนาศูนยเด็กเล็กของชุมชนใหผานเกณฑมาตรฐาน 3.7 จัดกิจกรรมและเวทีแลกเปล่ียนเรียนรู ปลูกฝงความรัก ความผูกพัน การสรางสายใยรักของ

ครอบครัวและของสมาชิกในชุมชนทุกเดือน 3.8 ติดตามเยี่ยมบานประเมินองครวม ใหการชวยเหลือ ดานกาย จิต สังคม และเศรษฐกิจ แก

ครอบครัวท่ียากไร เด็กพิการ และดําเนินการประสานสงตอภาคีเครือขาย เพ่ือใหการชวยเหลือ 3.9 ดําเนินงานโครงการสายใยรักแหงครอบครัว โดยประเมินและพัฒนางานอยางตอเนื่อง

ตัวชี้วัดความสําเร็จ 2552 2553 (ต.ค.-มิ.ย.) ตัวช้ีวัด เปาหมาย

รอยละ รอยละ อัตราตายของมารดา <18

:1 แสนเกิดมีชีพ 0 0

อัตราตายปริกําเนิด <9/1000เกิดทั้งหมด 6/1000 3/1000 หญิงตั้งครรภฝากครรภกอน 12 สัปดาห <รอยละ 50 35.29 58.20 การฝากครรภครบตามเกณฑ รอยละ 90 76.25 85.38 จํานวนมารดาที่คลอดกอนกําหนดอายุครรภ 37 สัปดาห <รอยละ 10 7.85 5.45 ทารกแรกเกิดน้ําหนัก < 2500 กรัม <รอยละ 7 9.03 5.82 อัตราการเกิด birth asphyxia <30:1000 2.36:1000 4.12:1000 การติดตามทารกเจาะเลือดซ้ําเพ่ือตรวจภาวะพรองไทรอยด รอยละ 80 ไมม ี ไมม ีหญิงตั้งครรภคัดกรอง Thalassaemia รอยละ 80 100 100 อัตราการกินนมแมอยางเดียว 6 เดือน รอยละ 30 63.6 45.8 เด็ก 0-5 ป พัฒนาการสมวัย รอยละ 90 97.68 99.60 เด็ก 0-5 ป น้ําหนักตามเกณฑ รอยละ 93 91.97 96.90 อัตราความครอบคลุมเด็ก 0-5 ปไดรับวัคซีนตามเกณฑ รอยละ 90 98.09 99.89 อัตราความครอบคลุมหญิงตั้งครรภไดรับวัคซีนชนิด AH1N1 รอยละ 90 - 97.54

11

ความภูมิใจของ CUP บานฉางในงานอนามัยแมและเด็ก 1. งานคลินิกฝากครรภและหองคลอดผานเกณฑคุณภาพ QA 2. โรงพยาบาลผานเกณฑโรงพยาบาลสายใยรักระดับ ทอง พ.ศ. 2551 3. หมูบานภูดร-หวยมะหาด หมู 7 ตําบลบานฉาง เปนหมูบานหมูบานนํารองดานงานอนามัยแม

และเด็ก ดีเดนระดับทอง ของโรงพยาบาลสายใยรักแหงครอบครัว แหงแรกในจังหวัดระยอง ปจจุบันหมูบานสายใยรักแหงครอบครัวหมูบานภูดร-หวยมะหาด หมู 7 ตําบลบานฉาง เปนท่ีศึกษาดูงาน และแลกเปล่ียนประสบการณใหกับหนวยงานตางๆ ท้ังในและนอกจังหวัด 4. อสม. ชนะการประกวด อสม. ดีเดนระดับเขต ดานงานอนามัยแมและเด็ก และดีเดนระดับเขตดานงานสุขภาพจิต

5. เกิดทีมงานจิตอาสาและเครือขายภาคีท่ีเขมแข็งดานงานอนามัยแมและเด็ก 6. เรียนรูขบวนการทํางาน และตอยอดหมูบานสายใยรักแหงครอบครัวดานงาน อนามัยแมและเด็ก

ไปสูหมูบานปรับเปล่ียนพฤติกรรม ลดโรคมะเร็ง โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจและหลอดเลือด เข็มมุงการพัฒนางานงานอนามัยแมและเด็กในป 2554 1. ขยายเครือขายหมูบานสายใยรักแหงครอบครัวไปสูในเขตชุมชนเมืองบานฉาง 2. มุงเนนการสรางจิตอาสาชุมชนดานงานอนามัยแมและเด็ก 3. ศูนยเด็กเล็กนาอยู ดูแลแบบครอบครัว