สาขาประมง คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตนครศรธรรมราช

เทคโนโลยการเลยงปลานลเพอสรางอาชพและ

ความยงยนของชมชน

ผลตโดย: หนวยวจยการจดการสขภาพสตวน า

สาขาประมง คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย

วทยาเขตนครศรธรรมราช ตาบลถ าใหญ อ.ทงสง

จ.นครศรธรรมราช 80110

ภายใตความรวมมอระหวาง สภาวจยแหงชาตและมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลศรวชย

1

เอกสารอางอง

กรมประมง (สถาบนวจยอาหารสตวน าจด). 2013. วตถดบทใชในอาหารสตวน าสาเรจรป.

สบคนไดจาก : http://www.fisheries.go.th/if-inland_feed/web2/

กรมประมง (กองวจยและพฒนาพนธกรรมสตวน า). มปป. ประวตปลานลในประเทศไทย.

สบคนไดจาก : http://www.fisheries.go.th/genetic/index.php/2013-11-15-01-

การเพาะเล ยงปลานลในกระชง. สบคนไดจาก : www.hongkhrai.com/pdf/report%

20pdf%20High%20Light/data%2002.pdf

บรษท เบทาโกร จากด (มหาชน). มปป. คมอการเล ยงปลานลและปลานลแดง. สบคนไดจาก : betagrofeed.com/community/wp.../

ภาพปรสต. สบคนไดจาก : www.fisheries.go.th/cf-chan

ชนกนต จตมนส. 2548. เอกสารประกอบการสอนวชาโรคปลา. คณะเทคโนโลยการ

ประมงและทรพยากรทางน า. มหาวทยาลยแมโจ. 142 หนา.

58

คณะผจดท า

ดร.กตตชนม อเทนะพนธ

ดร. มณ ศรชะนนท

ดร.นอร จรพงศธรกล

ผศ.ธรรมนญ งานวสทธพนธ

ผศ.ดร.นเรศ ซวนยก

นายศภณฐ วฒธรรม

นางสาวณฎนชา เมองกาญจน

นางสาวจนทนา ขวญใจ

57

ค าน า

2

การเล ยงปลานลเชงพาณชยของไทยในปจจบนไดพฒนาจากการ

เล ยงแบบธรรมชาต เขาสการเล ยงแบบหนาแนนหรอแบบพฒนา ซงมการ

จดการรปแบบและวธการเล ยงทเหมาะสม ทาใหตนทนการผลตตา

คณภาพผลผลตสงข นโดยไมสงผลกระทบตอสงแวดลอมและสรางความ

ยงยนในอาชพใหแกเกษตรกร ซงรปแบบการเล ยงปลานลในภาคใต

เกษตรกรนยมเล ยงปลานลในกระชงตามแมน าขนาดใหญและรปแบบ

กระชงในบอดน คณะผวจยจงเสนอการถายทอดเทคโนโลย “เทคโนโลย

การเล ยงปลานลเพอสรางอาชพและความยงยนของชมชน” เพอให

เกษตรกรหรอผสนใจสามารถนาองคความรไปประยกตใชและตอยอด

ระบบการจดการฟารมของตนเอง

คณะผวจย

กตตกรรมประกาศ

การจดทาคมอ เทคโนโลยการเล ยงปลานลเพอสรางอาชพและความ

ยงยนของชมชน ฉบบน ไดบรรลวตถประสงคและจดทารปเลมสาเรจ

ดวยความชวยเหลอจากกลมบคคล องคกรหลายภาคสวน โดยเฉพาะ

สหกรณการเกษตรพนมวงก จงหวดพทลง และกลมเกษตรกรหมบานภม

ปญญาเมองนครศรธรรมราช อาเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช รวมถง

ผนาเกษตรกรและเกษตรกรผเพาะเล ยงปลานลทเขามาเปนสวนรวมของ

โครงการและใหขอมล ขอเสนอแนะจนนาไปสการพฒนาอาชพการ

เพาะเล ยงปลานลอยางยงยน โดยบรณาการองคความร เทคโนโลยและวถ

การเพาะเล ยงปลานลรวมกนระหวางภาครฐ ชมชม ผดาเนนโครงการฯ

นกวจย นกศกษาและเกษตรกร เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน

ของเกษตรกร เ พมคณภาพผลผลตปลานลทปลอดภยตอผบร โภค

ลดผลกระทบตอสงแวดลอมและสรางความยงยนของอาชพแกชมชน

คมอฉบบน เปนสวนหนงของการถายทอดเทคโนโลย ภายใต

โครงการ “ศนยเรยนรและฟารมสาธตการเล ยงปลานลเพอความยงยนของ

ชมชน” ซงเปนความรวมมอระหวางสภาวจยแหง (วช.) และมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลศรวชยในการถายทอดองคความรจากการวจยของ

นกวจยสเกษตรกร ซงโครงการน ไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก วช.

ประจาปงบประมาณ 2560

คณะผวจย

3

บนทก ............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

56

บนทก ............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

............................................................................................................................. ..........................................................................

55

สารบญ

1. องคความรและระบบการจดการฟารมเล ยงปลานลในกระชง

- ชววทยาและพนฐานการเลยงปลานล 5

- กระชงและพนฐานการเลยงปลานลในกระชง 8

- ระบบเตมอากาศ 19

- คณภาพนาทเหมาะสมกบการเลยงปลานล 21

- ระบบสขาภบาลในฟารมปลานล 22

2. ระบบการจดการการปองกนและควบคมโรคในฟารมปลานล

- สาเหตของการเกดโรคปลานล 23

- แนวทางแกไขเมอพบปลาเกดโรค 29

- การปองกนการเกดโรคและการจดการสงแวดลอม 30

ฟารมทเหมาะสม

3. การผลตสารสมนไพรเพอควบคมเช อแบคทเรยกอโรค

- สารสกดจากกระเทยม 32

- สารสกดหยาบใบพลแหง 34

- สารสกดจากดปลเชอก 36

4. การผลตอาหารปลาโดยใชวตถดบในทองถน

- องคประกอบวสดอาหารทไดจากทองถน 41

- สตรการทา อาหารโปรตน 30 เปอรเซนต 44

5. ระบบบญชและการจดการตนทนการเล ยงปลานล

- บญชรายรบ - รายจาย คอ 49

- ตวอยางการคด บญช - กาไร - ขาดทน ตอ 1 รอบการเล ยง 52

4

ชววทยาปลานล

ปลานล

ปลานล (Tilapia) เปนปลาน าจดทจดอยในวงศ Cichidae มถนกาเนดอยในทวปแอฟรกา พบทวไปตามหนอง บง และทะเลสาบ ซงในปจจบนไดมการพฒนาสายพนธทหลากหลาย จากการผสมขามพนธและการคดเลอกสายพนธ จนไดสายพนธท เหมาะสมตอการเล ยงจานวนมาก เชน สายพนธจตลดา 1-4 และปลานลแดงจากการพฒนาสายพนธของกรมประมง ปลาทบทมจากการพฒนาสายพนธของเจรญโภคภณฑ เปนตน

ลกษณะทวไป

รปรางลกษณะของปลานลจากธรรมชาต (พนธแท) มลกษณะคลายกบปลาหมอเทศ มรมฝปากบนและรมฝปากลางเสมอกน บรเวณแกมมเกลด 4 แถว ตามลาตวมลายพาดขวางจานวน 9 -10 แถบ มครบหลง 1 ครบ ประกอบดวยกานครบแขงและกานครบออนเปนจานวนมาก ครบกนประกอบดวยกานครบแขงและกานครบออน มเกลดตามแนวเสนขางตว 33 เกลด ลาตวมสเขยวปนน าตาล ตรงกลางเกลดมสเขม ทกระดกแกมมจดสเขมอยหนงจด บรเวณสวนออนของครบหลง ครบกน และครบหางมจดสขาวและสดาตดขวางอยทวไป

5

องคความรและระบบการจดการ

ฟารมเลยงปลานลในกระชง

54

ดจงทสอนการคดค านวณแถมยงสอนวธคดก าไร

ขาดทน การลงบญช ตาราง จะไดคดค านวณ และไดวาง

แผนการเลยงปลาในรอบใหม ไดอยางไมยาก แถมยงไม

เสยงอกดวย

ไมเปนไรครบ ถามอะไรใหชวยเหลอ

บอกผมไดเลยครบ

นอกจากน เราไมควรปลอยปลาเผอตาย แตควรปลอยใน

ปรมาณทเหมาะสม และเลยงใหรอดมากทสด เพราะ ถาเราปลอย

ปลาเยอะ เกดความหนาแนน ปลาเครยด เกดโรค สดทายปลา

ตาย สงผลใหสนเปลอง อาหาร เสยเวลาในการเลยงอกดวย

ยกตวอยาง เชน กระชงกวาง 5×5×2 เมตร แนะน าให

ปลอยปลาขนาด 3 นว ประมาณ 600 - 800 ตว/กระชง

มนกจรงนะ เดยวลงจะได

วางแผนการปลอย และเลยงปลา

ใหมชะแลว

53

6

การเลยงปลานล

ปลานลเปนปลาทมการเล ยงกนมากท งในรปแบบการคา และเล ยงไวบรโภคในครวเรอน เกษตรกรนยมเล ยงท งในน าจดและน ากรอย เนองจากปลานลเปนปลาทเล ยงงาย โตเรว เน อมรสชาตด เปนแหลงโปรตนคณภาพสงและเปนทตองการของตลาดนอกจากน ยงสามารถนาไปแปรรปเปนผลตภณฑสตวน าชนดตาง ๆ โดยทาเปนปลาเคมตากแหงแบบปลาสลด ปลากรอบ ปลารา ปลาเจา ปลาจอม หรอปลาสม และยงนามาประกอบเปนอาหารแบบอนไดอกหลายชนด ผลตภณฑดงกลาวแลวน นสามารถเกบไวไดนาน ท งสามารถนาไปจาหนาย นบเปนการเพมรายไดใหแกครอบครวอกทางหนง การเล ยงทจะใหไดผลดเปนทพอใจ จาเปนตองปฏบตใหถกตองตามหลกวชาการของการเล ยงในแตละรปแบบ

รปแบบการเล ยงปลานลประกอบดวย การเล ยงปลานลในบอดนแบบกงพฒนา ซงมการใสปยเพอใหสรางอาหารธรรมชาตและมการใหอาหารสมทบ การเล ยงปลานลในบอดนแบบพฒนาทาการเล ยงโดยใชอาหารสาเรจรป และเล ยงในปรมาณทหนาแนน ปญหาทพบปลาทเล ยงในบอดน และเปนปญหามากตอการสงออก ไดแก กลนสาบหรอกลนโคลนในตวปลาเกดข นเนองจาก ปลาดดซบสารละลายชนดหนงในน า เรยกวา จออสมน (Geosmin) เขาไปทางเหงอก ทาใหเกษตรกรหลายรายหนมาเล ยงปลานลในกระชงสวนใหญนยมเล ยงในกระชงสเหลยม มการเล ยงในปรมาณทหนาแนน และใหอาหารเมดสาเรจรปเปนอาหาร ซงงายตอการจดการและปลาไมเหมนกลนโคลน (นวลมณ พงศธนา, 2553)

การแพรกระจาย และแหลงทอยอาศย

ปลานลสามารถพบและเล ยงได ท งในแหลงน าจดไปจนถงน าเคม พบมากในเขตรอนทมอณหภมน าในชวง 25-30 องศาเซลเซยส มนสยชอบอยรวมกนเปนฝง ตามแมน าลาคลองหนอง บง และทะเลสาบ มความอดทนและปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด ปลานลแตละชนดมการตอบสนองตอความเคมแตกตางกน

7

การเลยงปลานลในกระชง

โดยการนาเอากระชงไปแขวนในแหลงน าตาง ๆ ไดแก แมน า ลาคลอง อางเกบน า เขอน และอน ๆ การเล ยงปลานลในกระชงเปนทนยมมากกวาการเล ยงในบอดน เนองจากเกษตรกรไมตองมการถาย เทน า ไมจาเปนตองมทดน ทสาคญงายตอการดแล และการจบสตวน า แมวาตนทนในการทากระชงคร งแรกจะลงทนสงกตาม แตระยะเวลาในการใชงานนาน เกอบ 10 ป เกษตรกรจงหนมาลงทนเล ยงปลานลในกระชงเ พมข นเรอย ๆ ซ งการเล ยงปลานลในกระชงเกษตรกร ตองยอมรบความเสยงตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางน า ไดแก คณภาพน าทเปลยนแปลงเนองจากการทาเกษตรกรรมประเภทอน ๆ น าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม ทาใหคณภาพน าไมเหมาะสมกบการเล ยงปลา สงผลใหปลาตายแบบเฉยบพลนหรอปลาออนแอเกดโรคตาง ๆ ไดงาย นอกจากน ยงมปรสต อกหลายชนดทกอใหเกดอนตรายตอการเล ยงปลา

52

ว.ด.ป รายการ รายรบ รายจาย คงเหลอ - เล ยงปลาจานวน 4 กระชง

ม.ค. 59 คาเสอมกระชง 3,000

ม.ค. 59 คาเสอมเครองใหอากาศ 500

ก.พ. 59 คาพนธปลา (จานวน 800×4×3) 16,000

ก.พ. 59 สารเคม/ยา 500

ม.ย. 59 คาอาหารปลา (180 × 530) 95,400

ม.ย. 59 คาซอมแซมกระชง 1,000

ม.ย. 59 คาแรงงานในครวเรอน 5,000

ม.ย. 59 คาไฟฟา 1,000

ก.ค. 59 ขายปลาได 2,800 กก.× 60 บ. 168,000 สรป 168,000 124,400 45,600

ตวอยางการคด บญช - ก าไร - ขาดทน ตอ 1 รอบการเลยง

จะเหนไดวา การทเราเลยงปลา คาตนทนจะสงมาก

ในสวนของอาหารปลา ฉะนน เราจงควรท าอาหารปลาท

หาไดในทองถน จะชวยลดตนทนการเลยงลงเยอะ แถมยง

เพมก าไร ใหเกษตรกรลยงปลาอกดวย

ด ๆ อยากรแลว

51

ตวอยาง นางบญม ซอวสด อปกรณการท าโครงกระชงทนเปลอย สะพานกระชง และทนประกอบกระชง ขนาด 10 x 5 เมตร บรรจ 4 กระชง ในราคา 50,000 บาท ใชไดประมาณ 8 ป เมอไมใชงานจะขายในราคา 2,000 บาท

คาเสอมราคาตอป 50,000 บาท – 2,000 บาท 8 ป = 6,000 บาท / ป

1 ป เลยงปลาได 2 รอบ/ตนทนกระชง = 3,000 บาท/รอบการเลยง

เรามาดตารางแสดง การบนทกรายรบ - จาย

กนเลยดกวาครบ เกษตรกรเลยงปลา

ตอ 1 รอบการเลยง (3-4 เดอน) จะได ก าไรสทธเทาไรกน

8

2. กระชงและพนฐานการเลยงปลานลใน

สาเหตทเลอกเลยงปลานล

ปลานล เปนปลาอกชนดหนง ทเปนเกษตรกรนยมเลยงเปน

อาชพหลก และอาชพเสรม เนองจากตนทนการเลยงไมสง หาซองาย

เลยงไมยาก โตเรว ผลตอบแทนการเลยงสงและเปนทนยมของตลาด

ปลานลเพศเมย ตวเลกกวาตวผสทลาตว

จะซดกวาตวผ ใตคางมสเหลอง อวยวะสบพนธ จะมลกษณะคอนขางใหญและกลม

การแยกเพศปลานล

ปลานลเพศผ จะมขนาดโตกวาตวเมยทอายเทากน ปลาตวผจะ

มสเขมตรงบรเวณใตคางและตามลาตว มอวยวะเพศลกษณะเรยวยาวยนออกมาบรเวณใกลกบชองทวาร

9

1. โครงสรางของกระชง ใชส าหรบเปนทแขวนลอยตวกระชง หรอเพอท าใหกระชงคงรปอย ไดและแขงแรงพอทจะสามารถตานทานกระแสน าและคลนลมไดเปนอยางด โครงสรางของกระชง มหลายแบบดงน

โครงสรางของกระชง ระยะเวลาการใชงาน ภาพประกอบ

- กระชงโครงเหลก 8-10 ป

- กระชงโครงไมไผ 1-2 ป

- กระชงโครงไมแปรรป 4-6 ป

มารจกสวนประกอบกระชง

ปลากนนะครบ

50

รรายรบแลว รายจายละ มอะไร

รายจาย ม 3 ประเภท คอ

1. รายจายประเภทตนทนผนแปร คอ รายจายทใชในการลงทนผลตในแตละรอบ เชน คาลกพนธปลา

2. รายจายถาวร (ตนทนคงท) คอรายจายทลงทนเพอกอสราง หรอใชไดหลายป เชน กระชงปลา

3. รายจายอน ๆ คอ รายจายทไมมสวนเกยวของกบการประกอบอาชพ เชน ทว พดลม ไมตองน ามาคด

คาเสอมของสนทรพยถาวรเฉลยตอรอบการผลต ค านวณไดจาก ราคาของทซอมา - คาซาก อายการใชงาน

ระบบบญชและการจดการ

ตนทนการเลยงปลา

เปนการจดบนทกรายการรบ - จายเงน ทเกดขนในแตละวนไวในสมดบญชรบ - จาย ในครวเรอน หรอทเรยกวา“ ลงบญช ” แลว เมอสนรอบการผลตและขายผลผลตได เกษตรกรสามารถคดก าไร - ขาดทนจากการประกอบอาชพของตนเองไดเอง และสามารถวางแผนวาจะท าอาชพนนตอไปหรอไม

เกษตรกรสามารถคดก าไรจากการเลยงปลา

ก าไร = รายได - ตนทน

บญชรายรบ - รายจาย สามารถแบงไดดงน

รายรบ 1. รายไดจากการประกอบอาชพ เชน ขายปลา

2. รายไดอน ๆ (ทไมเกยวกบการขายผลผลตทไดจากการประกอบอาชพ)

49

10

โครงกระชงเหลกทนยมใชม 2 รปแบบดวยกน คอ

- โครงกระชงทนเปลอย (ดงภาพ)

- โครงกระชงเตมทน (ดงภาพ)

มาดตวอยางกนเลย

- ตวอยาง “กระชงทนเปลอย”

- ตวอยาง “กระชงเตมทน”

11

3. ตวกระชง รองรบและขงปลาใหอยในพนทจ ากดทก าหนดไว วสดทใชมตงแตเนออวนจ าพวกไนลอน มงสฟา เปนตน

4. ตมถวงน าหนก ใชเพอตรงเนออวนของกระชงใหตงอยเสมอ เมอมกระแสน าและกระแสลมพดกระชงอวนกจะไมไปรวมตวไปอยทมมใดมมหนง ถวงกระชงไวทง 4 มม ไวไมใหเคลอนท

2. ทนลอย ชวยพยงใหกระชงสามารถลอยน าอยได ในทนจะ

เลอก“ถงพลาสตกขนาด 200 ลตร” เนองจากเปนวสดทหาไดใน

ทองถน มความสะดวกในการซอมแซม ไดงายทนทานและสามารถลอยน าไดด

- รปรางของกระชง โดยทวไปจะเปนรปสเหลยมจตรสและสเหลยมผนผา เนองจากทาไดงาย การจดวางไมยงยากและการถายเทของน าไดด

- ขนาดกระชง ข นอยกบความตองการใชและขนาดพ นท ทวางกระชง ขนาดทนยมใชคอ 4x4x2 ลกบาศกเมตร และขนาด 5x5x2 ลกบาศกเมตร (ข นอยกบความเหมาะสมของสถานท) เปนขนาดทการจดการดแลทาไดงายและสะดวก

48

การเล ยงปลาใหประสบความสาเรจ และไดผลกาไร ดน น

เกษตรกรผเลยงตองประหยดตนทนใหไดมากทสด โดยเฉพาะ

ตนทนดานอาหาร ซงเปนตนทนหลกในการเลยงปลา หากสามารถ

ลดตนทนไดมากเทาไร กสามารถเพมผลก าไร ไดเทานน

ทางคณะผวจย จงคดคนนาวตถดบทเหลอใชในครวเรอนทมอย

ในทองถนทสามารถหาไดงาย มาผลตเปนอาหารปลานล เพอชวยลด

ตนทนอาหาร อกท ง ชวยเพมกาไร ไดอกทางหนงดวย และไดอบรม

ใหความรแกเกษตรกรผสนใจอกดวย ครบ

แบบนกด เลย ลงไดเขาอบรมดวย

ลงจะไดน าความรมาประยกตใชทบาน

1. นาหวไกสด ตมใหสกและต งไวใหสะเดดน า บดใหละเอยด

2. นากากถวเหลองมารอนเพอแยกสวนกากขนาดใหญออก

3. นาวตถดบตาง ๆ ทเตรยมไวชงตามปรมาณทคานวณไดใน

แตละสตร ตามสตรอาหารทตองการจะผลต

4. นาสวนผสมตาง ๆ มาผสม ตามสดสวนทกาหนด โดยนากาก

ถวเหลอง, หวไกสด, ใบกระถนปน, ราละเอยด, ปลายขาว, แปงขาว

เหนยว, แรธาต, วตามน และน ามนพช คลกเคลาสวนผสมเหลาน ให

เขากน

5. เสรจแลวใสลงในเครองอดเมด เมออดเมดเสรจแลวนามา

เกลยลงในถาดเพอเอาไปอบแหง

6. กรณ ทไมมเครองอบแหง ทาไดโดยการนาไปตากแดด จน

แหง กสามารถนามาใชเปนอาหารปลาไดเลย

ขนตอนและวธการ

47

12

กระชง 1 กระชง ลงทนเยอะมย

ยกตวอยาง การท าโครงกระชงทนเปลอยขนาดกระชง 5×5

เหลก ขนาด 6 หน 15 เสน × 250 3,750

ถงพลาสตก 200 ลตร 8 ใบ × 600 4,800

เชอกผกกระชง 1 มวน × 300 300

อวนดา 3 ซม. ขนาด 5×5 20 เมตร 2,000

ตมปนถวงน าหนก) 4 ลก 400

11,250 รวมทงสน

กระชงใชเงนลงทนเยอะ แตการใชงานคมครบ กระชง 1 อน

ใชได 8-10 ป เฉลยปละ ประมาณ 1,500 บาท ซงสามารถเลยงได

2 รอบ/ป กนเลย

แตถาเปนกระชงแบบเตมทน อนนนใชเงนลงทนเยอะกวา

กระชงขนาด 5×5 ใชเงนลงทนประมาณ 30,000 บาทกนเลย

ทเดยว แตความแขงแรง ทนทานกจะเพมมากขน เพราะใชเหลก

13

การวางกระชง - กนกระชงตองหางจากพนดนมากกวา 1 เมตร

- แตละกระชงควรวางหางกนอยางนอย 0.5 - 1 เมตร

- ไมควรวางกระชงเปนกลมตดกนจนมากเกนไป

ตวอยางการวางโครงกระชง แบบเตมทนนะครบ

0

46

สตรท 2 โปรตนในอาหาร 30.7%

รายการวตถดบ อตราการใช/กก. ราคา/กก. ราคาสทธ

กากถวเหลอง 40 18 720

หวไกสด 30 10 300

ใบกระถนปน 10 - -

ราละเอยด 5 10 50

ปลายขาว 5 10 50

แปงขาวเหนยว 5 30 150

แรธาต 1 0 100

วตามน 1 0 100

น ามนพช 3 40 120 1,540

สตรนเฉลยคาอาหาร 15.40/กก. ลดตนทนได

ถง 12.1 บาท/กก. (จากราคาอาหารปลาตาม

ทองตลาด) แตสตรนปรมาณโปรตนลดลงมานดนง

1. นาเศษไกปนและกากถวเหลองมารอนเพอแยกสวนกาก

ขนาดใหญออก

3. นาวตถดบตาง ๆ ทเตรยมไวชงตามปรมาณทคานวณไดใน

แตละสตร ตามสตรอาหารทตองการจะผลต

4. นาสวนผสมตาง ๆ มาผสม ตามสดสวนทกาหนด โดยนา

เศษไกปน, กากถวเหลอง, กากมะพราวทค นแลว, ราละเอยด, ปลาย

ขาว, แปงขาวเหนยว, แรธาต, วตามน และน ามนพช คลกเคลา

สวนผสมเหลาน ใหเขากน

5. เสรจแลวใสลงในเครองอดเมด เมออดเมดเสรจแลวนามา

เกลยลงในถาดเพอเอาไปอบแหง

6. กรณ ทไมมเครองอบแหง ทาไดโดยการนาไปตากแดด จน

แหง กสามารถนามาใชเปนอาหารปลาไดเลย

ขนตอนและวธการ

* กากมะพราวทใชในสตรน ควรเปนกากมะพราวทคนเสรจใหม ๆ

เพอปองกนพษจากเชอรา และควรตากอาหารใหแหงกอนน ามาใหปลากน

อาหารทเหลอจากปลากนควรเกบไวในทแหง

45

14

ลกษณะการเชอมขอตอโครงกระชงและ

การเขาสลกโครงกระชง

ถาไมเขาใจ สามารถด

ในคลปวดโอไดนะครบ

กระชง แบบเตมทน

รปแบบสมบรณ นะครบ

15

44

ตวอยางการท าอาหารปลาจากวตถดบทองถน โดย

ท าอาหาร 100 กก. ตองการโปรตน 30% ขนไป เชน

สตรท 1 โปรตนในอาหาร 32.45 %

รายการวตถดบ อตราการใช/กก. ราคา/กก. ราคาสทธ

เศษไกปน 25 30 750

กากถวเหลอง 25 18 450

กากมะพราวทค นแลว 15 - -

ราละเอยด 12.5 10 125

ปลายขาว 12.5 10 125

แปงขาวเหนยว 5 30 150

แรธาต 1 0 100

วตามน 1 0 100

น ามนพช 3 40 120

1,920

สตรนเฉลยคาอาหาร 19.20/กก.

ลดตนทนไดถง 8.3 บาท/กก.

(จากราคาอาหารปลาตามทองตลาด 27-28 บาท/กก.)

จากตารางท 1 แสดงองคประกอบวตถดบอาหารทไดจากทองถน

มคาตาง ๆ เปนสวนประกอบ สามารถน ามาค านวณสรางสตรอาหารปลาได

การคานวณสตรอาหารปลา โดยดชอง โปรตน ตองการอาหารทม

โปรตนเยอะ ๆ กตองนาวตถดบทมสวน โปรตนสง เปนตวหลก ๆ เลย

เชน เตรยมอาหารปลา 100 กก. ใสเศษไกปน 25 กก. อยาก

รวา โปรตนในอาหาร มก %

= วตถดบทใช (kg) × ปรมาณโปรตน (%)

ปรมาณอาหารปลาทเตรยมได (kg)

= 25 kg × 57.5 %

100 kg

= 14.38 %

อาหาร 100 กก. มโปรตนจากเศษไก

ออ... แบบน น เอง

43

14.38% นนเอง

ลกษณะล าตวปลาตองสมบรณ ไมกรอนแหวง

ไมมจดสขาว, ไมมบาดแผล, ลกพนธมความ

แขงแรง, วายน าปราดเปรยว, ขนาดของตวปลา

ตองสม าเสมอกน

ความรเบองตนกบการเลยงปลานลในกระชง

การเลอกซอลกพนธปลา

หลกการปลอยลกพนธปลานลลงกระชง

1. ควรปลอยตอนเชาหรอตอนเยน (แดดไมจา)

2. กอนปลอยปลาลงเลยง ควรมการแชปลาในฟอรมาลนกอน 3-5 นาท

3. น าลกปลามาแชในบอ 10-15 นาท เพอปรบอณหภมน าในถงและน า

ในบอ ใหใกลเคยงกน

4. ผสมน าในบอลงในถง แลวคอย ๆ ปลอยปลา

16

อตราการปลอยลกพนธปลานลในกระชง

ปลาเลก-ปลารน ลงในมงฟา

1. ลกปลาขนาด 2 -3 ซม. (30 กรม) ความหนาแนน

ประมาณ 200-400 ตว/ลกบาศกเมตร ผานไป 20 วน ใหลด

ปรมาณลง เนองจากปลามขนาดโตขน

ปลารน-ปลาเนอ ลงในอวนด า

1. ปลาทปลอยควรมขนาดประมาณ 20 -30 ตว/กก.

เพอไมใหลอดตาอวน ขนาด 2-3 ซม.

ตวอยาง ถากระชง ขนาด 5×5 เมตร ปลอยปลา 600-800 ตว/

กระชง

ไมควรปลอยปลาเยอะ เพราะจะท าใหปลาหนาแนนและ เกดการตาย ท าใหเกษตรกรขาดทน ควรปลอยปลาใหพอเหมาะกบ

ขนาดกระชงและความลกของน าในบอ

17

42

การผลตอาหารโดยใชวตถดบในทองถน จะเนนใหเกษตรกร

ผลตเพอใชเปนอาหาร ในชวงทปลาโต พรอมทจะจาหนาย หรอ รอ

การจบจาหนาย เพอลดตนทนดานอาหารอกทางหนง

วตถดบตามทองถนทสามารถนามาทาเปนอาหารปลานลได

เชน เศษไกปน, ถวเหลอง, ราละเอยด, เศษปลา, ไสไก, ปลายขาว,

ใบกระถน, เน อและกระดกสตวตางๆ, กากมะพราว และอน ๆ

ตวอยางวตถดบทสามารถหาไดในทองถน ตาม

รานคาเกษตรและผลตภณฑทางการเกษตร

การผลตอาหารปลาโดยใชวตถดบในทองถน อาหารเปนสงจาเปนอยางยงสาหรบการเล ยงปลานล และปลาอน ๆ

เพราะปลาไมสามารถไปหาอาหารธรรมชาตกนเองไดอยางเพยงพอ การ

เจรญเตบโตของปลาจงข นอยกบ ปรมาณอาหารทให คณคาของอาหารท

เหมาะสมกบชนด ขนาดปลาหรอไม

ชนดและความส าคญของวตถดบแตละชนดในการผลต

อาหารปลา โดยเฉพาะวตถดบโปรตน

วตถดบทน ามาแปรรปเปนอาหารสตวน า จะเปนวตถดบทมปรมาณ

มาก หาไดงายจากแหลงทองถน โดยวตถดบทน ามาใชเลยงปลานล จะตองม

โปรตนมากกวา 30% ซงแบงได 2 แหลง คอ

1.1 แหลงโปรตนจากสตว ไดแก ปลาปน ปลาสด เลอดปน ขนไกปน

เน อกระดกปน กงปน เศษไกปน ไสไก หวไก ผลตภณฑจากนม ฯลฯ

1.2 แหลงโปรตนจากพช ไดแก กากถวเหลอง กากถวลสง กากเมลด

ฝาย กากมะพราวอด กากงา กากองน ใบกระถนปน โปรตนสกดเขมขนจาก

ขาวโพด และจากขาวสาล ฯลฯ

41

18

อาหารปลานลและการเลยงปลานล

1. อาหารลกปลานลขนาดเลก 2-3 ซม. ตองการโปรตน 30-40 %

แตปลาขนาดใหญ ตองการเพยง 25-30 %

2. ใหอาหารชวงกลางวนๆ ละ 2 -3 คร ง ใหคร งละนอย ๆ

เนองจากปลานลเปนปลาทไมมกระเพาะอาหาร

3. ขนาดปลายงโตข น เปอรเซนตใหอาหารลดลงตามน าหนกปลา

4. เนองจากอาหารทใหปลานลเปนอาหารเมดจม ดงน นเราจงใสทใหอาหาร เพอไมใหอาหารปลาตกถงพ นบอเรวจนเกนไป และไมเปนเศษ

เหลอเยอะ

5. สมปลามาชง 1-2 คร ง/เดอน เพอเชคน าหนกปลาและปรมาณ

อาหารทใหตามน าหนกตวปลา

6. ระยะเวลาทเล ยงปลานล ประมาณ 4 - 5 เดอน จบปลาได

ขนาด 8 - 10 ขด กสามารถจาหนายได

7. ควรมการตรวจสอบกระชงเพอซอมแซมสวนทชารดทก ๆ

สปดาห

8. สงเกตการกนอาหารของปลา ถามเศษเหลอเยอะใหตกท ง และลดปรมาณอาหารทใหลง

ระบบเตมอากาศ

ระบบใหอากาศ ชวยเพมปรมาณออกซเจนละลายน าไดทวถง สงผลท าใหปลาไมเครยด กนอาหารไดในปรมาณทพอเหมาะสม

ระบบเตมอากาศ ประกอบดวย

- ทอ PVC ขนาด 2 นว

- ขอตอตรง ขนาด 2 นว

- ของอ ขนาด 2 นว

- วาลวอากาศ ขนาด 2 นว

- ขอสามทาง ขนาด 2 นว

- ถงน ามน

- มอเตอร

19

40

ตารางท 1 องคประกอบวตถดบอาหารทไดจากทองถน

วตถดบ ความชน โปรตน ไขมน กาก NEF# เถา ขอสงเกต

เศษไกปน 6.5 57.5 15.0 2.3 3.1 15.6 มไขมนสง หนงาย

เนอหอยเชอร 78.0 51.45 0.6 - - 4.4 มเถาสงอาจมพยาธ

จงควรตมและท าให

ไสไกสด 73.7 13.9 11.2 - - 1.2 มไขมนสง หนงาย

หวไกสด 38.8 26.9 26.4 0.3 - 7.6 มไขมนสงมาก หน

งาย

กากถวเหลอง 11.8 46.9 1.3 6.5 25.1 8.4 แหลงโปรตนจากพช

แตมเมทไธโอนน ไล

ชนต า

ใบกระถนปน 10.0 23.9 2.9 9.4 49.5 3.2 มสารพวกแอลคา

ลอย ซงยบยงการ

เจรญเตบโต

กากมะพราวท

คนแลว

85 20.8 6.3 12.0 45.4 7.0 มเมทไธโอนนและไล

ซนต า อาจมพษจาก

รา

กระดกปน - 13.0 11.6 1.0 - 71.0 -

ปลายขาว 11.6 7.1 1.4 0.5 75.2 4.2 -

ร าละเอยด 10.0 12.2 11.8 12.3 40.6 13.1 -

กากเนอในเมลด

ปาลม

9.67 10.18 10.22 21.14 - 4.25 -

กลวยสก 69.0.2 1.1 0.2 0.3 33.0 -

มนส าประหลง

บด

10 2.5 0.75 3.70 - 3.70 -

NFE# = คารโบไฮเดรตทละลายน า ทมา : http://www.fisheries.go.th/if-inland_feed/web2/

39

เลยงปลา แบบอาหารกระสอบ ตาม

ทองตลาดอยางเดยว มนคงตองใชตนทนเยอะ

แลวลง จะมก าไร จากการเลยงหรอ........

ผมคดไวแลวครบ เราก

ผลตอาหารปลาโดยใชวตถดบในทองถน เพอลดตนทนลง และเกษตรกรเลยงปลา จะไดม ก าไรเยอะ ๆ ไงครบ โดยเฉพาะชวงทปลาโตไดขนาดแลวรอขายครบ

20

เรามาดรปแบบของระบบเตม

อากาศกนดกวา …….........วาเปนยงไง

ดชน ผลกระทบตอปลา ชวงทเหมาะสม

อณหภม อาจตายได ไมกนอาหาร โตชา

ไมวางไข 25-32 ºC

ความโปรงแสง - 30-60 cm.

พเอช (pH) ปลาโตชา ออนแอ 6.5-8.3

ออกซเจนทละลายในน า (DO) ไมกนอาหาร โตชา ไมวางไข

จะทาใหปลาชอคตายได > 5.0 mg/l

สารประกอบไนโตรเจน สตวน าออนแอ ภมตานทาน < 0.5 mg/l

ความเปนดาง ไมมพษตอปลา > 20 mg/l

ความกระดางของน า ปลาเจรญเตบโตชา เครยด

และตายได > 20 mg/l

ความเคม ปลาตายได 0-25 ppt

ฟอสฟอรส ขาดออกซเจน < 0.6 mg/l

คณภาพน าทเหมาะสมในการเลยงปลานล

21

38

เราสามารถน าสมนไพรใกลบานมาใช

ท าประโยชน แถมยงชวยลดคาใชจายใน

ครวเรอน ทส าคญยงปลอดภยตอผบรโภค

อกดวย

ดเลย น าสมนไพรมาใช บานลงมทก

อยางเลย ไมวาจะเปนกระเทยม, ใบพล,

และดปลเชอก ลงจะไดน าวธการตาง ๆ ไป

ใชเลย

วธการน าไปใชสารสกดจากดปลเชอก

นาสารสกดจากดปลเชอกมากรองดวยผาขาวบาง ผสมอาหารใหปลา

โดยผสมสารสกดจากดปลเชอกในอตราสวน 5-10 มลลลตร ตออาหาร 1 กก.

นาสารสกดจากดปลเชอกใสขวดทมหวฉด พนลงในอาหาร แลวใชมอเกลยใหทว

อาหาร ผงลมใหแหง กสามารถนาไปหวานใหปลานล (หากอาหารเหลอ ก

สามารถเกบไวในตเยนได 1 อาทตย)

ผลของสารสกดจากดปลเชอก

มฤทธตานเช อแบคทเรย และเช อรา ตานการเกดแผลทกระเพาะอาหาร

37

22

ระบบสขาภบาลในฟารมปลานล

สขาภบาล คอ การดแลรกษาความสะอาดในฟารม เพอไมให

มเชอโรคตาง ๆ มาปนเปอน

หลกการสขาภบาล

1. ตดตามและเฝาระวงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยเสมอ

2. ควรมอปกรณเพมออกซเจนในน า เชน เครองใหอากาศ เครองตน า

เพอใชในชวงทมปญหาการขาดออกซเจน

3. หลกเลยงการเล ยงปลาในชวงวกฤตของรอบป เชน ชวงทมฝนตก

เยอะ

4. ทาความสะอาดดแลกระชงสมาเสมอ

5. กรณทมปลาปวยหรอตายจะตองมการจดบนทกวนทเกดอาการ,

จานวนตวตายแตละวนตอกระชง และตองรบนาปลาทปวยใกลตาย และถา

ตายแลวตองนาออกจากกระชงเรวทสดเพอปองกนไมใหตดเช อปลาตวอนใน

กระชง หามทงไวบนขอบกระชงเดดขาด หรอบรเวณใกลเคยง กรณหาก

เกดฝนตกลงภาชนะทใสปลาตายเอาไว เกดน าลนภาชนะ หรอ เราเดน ๆ

แลวเกอบไปชนภาชนะท าใหภาชนะตกลงไปในบอ สาเหตเหลาน ท าเกด

เกดการแพรระบาดของโรคอยางรวดเรว และอนตรายอยางมาก

6. จดบนทกประวตการปวยและอาการ

สาเหตของการเกดโรคปลานล

เนองจากในปจจบนผลผลตปลานลยงไมเพยงพอตอความตองการ

ของตลาด ดงน นเกษตรกรสวนใหญจงเรงกาลงการผลตตอหนวยพ นท

โดยการปลอยปลาทมอตราความหนาแนนมากขน ในกรณท

ฟารมขาดการ จดการทด ไมเหมาะสมตอการอยอาศยของ

ปลา ท าใหปลาเกดความเครยด เปนสาเหตท าใหปลาเกดโรค

ระบบการจดการการปองกนและ

ควบคมโรคในฟารมปลานล

23

ปจจยทท าใหปลา

เกดโรคตางๆ

อณหภมของน าเปลยน

- อาหารเหลอ

- ปลาถายของเสย

- แพลงกตอนพชตาย

ของเสยตางๆ

สะสมในบอปลา

คณภาพน าเสย

ปลาเครยด

การระบาดของเชอโรค

36

- สารจากดปล เชอก

เตรยมสารสกดโดยนาผลแกจดแตยงไมสก หรอตากแดดใหแหง มาลาง

ทาความสะอาด แลวนาไปปนบดใหละเอยด จากน นนาไปแชในเอทานอล 95%

ในอตราสวน 1:1 หรอเหลาขาว 40 ดกร ในอตราสวน 2:1 ใสโหลแกวปาก

กวาง พรอมปดฝา หมกท งไวทมด แชท งไว 3 วน ทอณหภมหอง เขยา หรอ

คน วนละ 2-3 คร ง จากน นกรองเกบของเหลวและสามารถนาไปใชได

วสดอปกรณ

1. ดปลเชอกสด หรอแหง 1 กก. 2. เอทานอล 95% 1 ลตร (เทากบ 1 กก.)

3. โหลแกว 4. เครองปน หรอ ครกตา

วธการท า

ผลแหงสน าตาลแดง ผลอดกนแนนเปนชอรป ทรงกระบอก โคนโต ปลายเลกมน ผวคอนขางหยาบ กลมและแขง มกลนหอมเฉพาะ รสชาตเผดรอน ขม ปรา ขบน าลาย ทาใหล นชา

วธการน าสารสกดจากใบพลไปใช

นาสารสกดจากใบพลมากรองดวยผาขาวบาง ผสมอาหารใหปลา

โดยผสมสารสกดจากใบพลในอตราสวน 10-20 มลลลตรตออาหาร

1 กก. นาสารสกดจากใบพลใสขวดทมหวฉด พนลงในอาหาร แลวใชมอ

เกลยใหทวอาหาร ผงลมใหแหง กสามารถนาไปหวานใหปลานล (หาก

อาหารเหลอ กสามารถเกบไวในตเยนได 1-2 อาทตย)

ผลของสารสกดจากใบพล

มประสทธภาพในการยบย งเช อ Aeromonas hydrophila และ

Streptococcus agalactiae

มฤทธในการยบย งเช อแบคทเรยทกอใหเกดโรคไดแก โรค Staphylococcus aureus, B-hemolytic Streptococcus group A มฤทธในการยบย งเช อราทกอใหเกดโรคผวหนงได

35

24

เราจะทราบไดอยางไรวาปลาเปนโรค

1. ปลาทปวยจะเฉอยชาและไมกนอาหาร

2. ขนเกยอยตามขอบบอ เอาตวสขางบอ

3. ลอยตวอยตามผวน า

4. การตกเลอด

5. ครบหกกรอน

6. ทองบวม

7. ตาโปน และ อนๆ

หากเจอแบบน เกษตรกรตองรบตรวจสอบ

คณภาพน าในบอปลา หากไมมอปกรณ ใหรบตดตอ

หนวยงานประมง หรอ นกวชาการเกษตรอ าเภอ

ชนดของโรคปลานล

โรคปลาสามารถแบงไดเปน 2 ชนดหลก ๆ คอ

โรคตดเช อ (infectious diseases)

1. โรคทเกดจากปรสต 2. แบคทเรย 3. ไวรส 4. เช อรา

โรคไมตดเช อ (non-infectious diseases)

1. โรคจากสงแวดลอม 2. พนธกรรม 3. อาหาร

ตวอยางโรคทพบบอยในปลานล

1. โรคทมสาเหตมาจากปรสต

ปรสตภายนอกททาอนตรายตอปลานลมหลายชนด ดงตวอยางปรสต

ทพบบอยดงน

สาเหตเกดโรค จดพบ และอาการ การรกษา

1.1 โปรโตซว เชน เหบ

ระฆง , อค, อพไทลส

พยาธในกลมน จะเปน

อนตรายตอลกปลามากกวา

ปลาขนาดใหญ

พบเกาะบรเวณครบ เกลด

เหงอก จะไมคอยกนอาหาร

วายน ากระวนกระวาย

พลกตวไปมา

ฟอรมาลน ปรมาณ 25-50

ซซ (ml)/น า 1 ตน แช

ตลอดไป ใหอากาศขณะใช

และควรใสในเวลาม

แสงแดด

สาเหตเกดโรค จดพบ และอาการ การรกษา

1.2 ปลงใส พยาธในกลมน

จะเปนอนตรายตอลกปลา

มากกวาปลาขนาดใหญ

เกาะบรเวณเหงอก ครบ

ทาให เหงอกหนาข น

ตกเลอด เกดอาการบวม

ฟอรมาลน ปรมาณ 25-50

ซซ (ml)/น า 1 ตน แช

ตลอดไป ใหอากาศขณะใช

และควรใสในเวลาม

แสงแดด

25

เหบระฆง ปลงใส

34

- สารสกดจากใบพล

วสดอปกรณ

1. ใบพลสด 1 กก. 2. เอทานอล 95% 1 ลตร (เทากบ 1 กก.)

3. โหลแกว 4. เครองปน หรอ ครกตา

เตรยมสารสกดโดยนาใบพลสด (หรอนามาตากแหงกอน) มาลางทา

ความสะอาด หนแลวนาไปปนบดใหละเอยด จากน นนาไปแชในเอทานอล

95% ในอตราสวน 1:1 หรอเหลาขาว 40 ดกร ในอตราสวน 2:1 ใสโหลแกว

ปากกวาง พรอมปดฝา หมกท งไวทมด แชท งไว 3 วน ทอณหภมหอง เขยา

หรอ คน วนละ 2-3 คร ง เพอใหสารเขากนไดดข น

วธการท า

ไมเถา ลาตนเกล ยง เล อยเกาะบนตนไมอน หรอเกาะไมคาง ตรงขอของเถาจะปอง มรากส นรอบขอสาหรบยดเกาะ ใบเดยว ออกสลบกน ใบใหญ บางพนธรปไขกลม กวาง บางพนธรปไขร โคนใบรปหวใจ ปลายในแหลม เน อใบเปนมน สเขยวสดหรอสเหลองอมเขยว กานใบยาว

คณคาทางสารอาหารของพล ประกอบดวยน ามนหอมระเหย

33

วธการน าสารสกดจากกระเทยมไปใช

นาสารสกดจากกระเทยมทไดมากรองดวยผาขาวบาง แลวท งไวใหเกด

การแยกช น เกบเอาแตช นน ามนสวนบนแยกใสในขวดสาหรบนาไปใช

ผสมอาหารใหปลา

ผสมในอตราสวน น ามนกระเทยม 5-10 มลลลตรตออาหาร 1 กก. นา

น ามนกระเทยมใสขวดทมหวฉด พนลงในอาหาร แลวใชมอเกลยใหทวอาหาร ผง

ลมใหแหง กสามารถนาไปหวานใหปลานล (หากอาหารเหลอ กสามารถเกบไวใน

ตเยนได 1 อาทตย)

ผลของสารสกดจากกระเทยม

ยบย งการเจรญเตบโตของเช อแบคทเรย, เช อรา, เช อไวรส และพยาธไดหลายชนด มความสามารถในการตานอนมลอสระในปลานล

ท าไมตองรอใหแยกชน และเกบเอาสวนบนมา

ใช….????

เพราะ เราตองการน ามนซงเบากวาน านนเอง

26

สาเหตเกดโรค จดพบ และอาการ การรกษา

1.3 เหบปลา หนอนสมอ

ปรสตน จะมสวนของอวยวะ

ทปลายแหลมฝงเขาไปใน

กลามเน อปลา

ยดเกาะและ/หรอ กนเซลล

เลอด ของปลาเปนอาหาร

ซงทาอนตรายตอปลาอยาง

รนแรง ทาใหเกดบาดแผล

ขนาดใหญและสญเสยเลอด

ถาเปนมากทาใหปลาตาย

ดพเทอรเรกส (Dipterex)

ในปรมาณ 0.25-0.50

กรม/น า 1 ตน แชตลอดไป

ใหอากาศขณะใช

หนอนสมอ เหบปลา

ไซพเดย

สาเหตเกดโรค จดพบ และอาการ การรกษา

2.1 เช อแอโรโมแนส

(Aeromonas hydrophila)

ปลาตดเช อจะวายน าเฉอย

ชา ไมกนอาหาร ครบ

กรอนมการตกเลอดเกด

บาดแผลเปนหลมลกทอง

บวมตบเหลองมการตก

เลอดบรเวณลาไส

ออกซเททราไซคลน 3-5

กรม ผสมในอาหาร 1 กก.

ใหกน 1 สปดาห

2. โรคทมสาเหตจากแบคทเรย

มกพบในบอทมอนทรยวตถตาง ๆ ทเกดจากการขบถายของตวปลา

เองและเศษอาหารทปลากนไมหมด สะสมมาก ๆ อยในบอและบอไมไดเปลยนถายน า

betagrofeed.com/community/

27

32

- สารสกดจากกระเทยม

สารส าคญทพบสารในกระเทยมมหลายชนด โดยมก ามะถน

เปนองคประกอบหลก ทมคณสมบตเดน ไดแก อลลสแตตน (Allistatin)

อลลซน (Allicin) อลลอน (Alliin) กาลซน (Garlicin) และอะโจอน (Ajoene)

วสดอปกรณ

1. กระเทยม 1 กก. 2. น ามนพช 1 ลตร (เทากบ 1 กก.)

3. โหลแกว 4. เครองปน หรอ ครกตา

เตรยมสารสกดโดยนากระเทยมไทย ทแกะเปลอกแลว มาลางทาความ

สะอาด หน แลวนาไปปนบดใหละเอยด จากน นนาไปแชในตวทาละลาย

น ามนพช ในอตราสวน 1:1 ในโหลแกวปากกวาง ปดฝา หมกท งไวทมด แชไว 3

วน ทอณหภมหอง เขยา หรอ คน วนละ 2-3 คร ง เพอใหสารเขากนไดดข น

วธการท า

http://www.nutrakal.com

การผลตสารสมนไพรเพอควบคม

เชอแบคทเรยกอโรค

สมนไพรทสามารถฆาเชอแบคทเรยกอโรค

เชน สารสกดจากกระเทยม, สารสกดหยาบใบพลแหง

สารสกดจากดปลเชอก

สาเหต ทท าให มการน าพชสมนไพรใกลบานมาใชเปนยา

รกษาโรคสตวน า เนองจากการใชยาปฏชวนะทมจาหนายตามทองตลาด

ยาจะออกฤทธดในระยะแรกเทาน น เมอเกดโรคข นมาใหม กตองใชยาตว

เดมรกษาและตองใชในปรมาณทมากกวาเดม สดทายกเกดอาการดอยา

ซงไมสามารถรกษาไดหรอ รกษายากกวาเดม

เมอเกดปญหาดงกลาว ทาใหมการนาพชสมนไพรตาง ๆ นามาสกด

และทดลอง ผลปรากฏวา สมนไพรบางตวสามารถฆาเช อแบคทเรยกอโรค บางตวไปเพมภมคมกนในปลาได

เรามาดประโยชนของสารสกดแตละชนดกน

เลยดกวา.....

31

28

betagrofeed.com/community/

สาเหตเกดโรค จดพบ และอาการ การรกษา

2.2 โรคคอลมนารส ปลาจะมตวสดางซดเปน

แถบ ๆ มเมอกมากผดปกต

ครบกรอนเหงอกกรอนอาจ

มการสรางสารสเหลอง

เกดข นบรเวณบาดแผล

ออกซเททราไซคลน 3-5

กรม ผสมในอาหาร 1 กก.

ใหกน 1 สปดาห

betagrofeed.com/community/

สาเหตเกดโรค จดพบ และอาการ การรกษา

2.3 โรคตดเช อแบคทเรย

สเตรฟโตคอคคส

(Streptococcus sp.)

ปลานลทตดเช อแบคทเรยน

จะมตาขนขาว วายน าชา ๆ

ลอยนง รอบ ๆ ชองขบถาย

จะบวมแดง

ออกซเททราไซคลน 3 - 5

กรม ผสมในอาหาร 1 กก.

ใหกน 1 สปดาห

29

แนวทางแกไขเมอพบปลาเกดโรค ดงน

1. เมอพบปลาตายหรอเปนโรค ควรรบตกออกจากบรเวณ

น นกอน โดยการนาไปฝง เผาทาลาย หามท งไวบรเวณกระชง

2. ลดปรมาณอาหาร เมอปลาเรมปวย อตราการกนอาหาร

ของปลาจะลดลง ดงน นเกษตรกรควรลดระดบการใหอาหารแกปลา

เพอปองกนการสญเสยอาหาร

3. น าตวอยางปลาปวยสงใหหนวยงานของรฐ ทรบผดชอบ

เพอทาการตรวจวนจฉยใหทนทวงท โดยปลาทจะนาสงตรวจน นตอง

อยในสภาพทมชวตเทาน นจงจะทาใหการตรวจวนจฉยสามารถทาได

อยางถกตองและแมนยาทสด

ดๆ ๆ ลงจะไดน าไปปฏบตตามค าแนะน าเลย

30

1. อยาปลอยปลาในอตราทแนนสง เนองจากปลาจะมความเสยง

สงมากตอการเกดโรค

2. ควรตดตงเครองใหอากาศ เพอเตมอากาศในน าอยางตอเนอง

ใหเพยงพอตอความตองการของปลานล โดยเฉพาะชวงเวลากลางคน

จนถงชวงเชาตร และชวงฟาปด

3. ระวงอยาใหปลาเกดความเครยด ไมปลอยปลาหนาแนน

เกนไป มการถายน า อากาศเพยงพอ ใหอาหารทมคณภาพด ในปรมาณท

เหมาะสม

4. เ มอน าปลาใหมเขามาในฟารมหรอบอเลยง ควรแช

ฟอรมาลนในอตราความเขมขน 25-30 mg/l (ppm) ปองกนปรสตทตด

มากบตวปลา

5. การขนสงปลา ควรใสเกลอในอตรา 0.1-0.5 % ลงในถง

เพอลดความเครยด

6. อยาใชยาปฏชวนะหรอสารเคมโดยไมมเหตผลทชดเจน

เนองจากจะเปนการสญเสยคาใชจายในการเล ยงโดยใชเหตแลว การใช

ยาดงกลาวยงมผลทาใหเช อโรคเกดการด อยา เมอเกดโรคแลวอาจสงผล

ใหการใชยาและสารเคมดงกลาวไมสามารถใชในการควบคมโรคได

การปองกนการเกดโรคและการจดการ

สงแวดลอมฟารมทเหมาะสม