คำ�ขอพระบรมร�ช�นญ�ตประพนธ

ถวายบงคม พระบรม มหาราช ผกชาต ใหพนภย อนใหญหลวงปราบเสยนหนาม แผนดน สนทงปวง จนลลวง ตราบวน นยงมไทยประวตศาสตร ยกยอง ยอดเยยมยทธ วรบรษ อยธยา ถนอาศยเอกราช ของแผนดนไมสนไป ความเปนไทย ดำารง คงอยดไทยโศกเศรา เสยกรง ครงทสอง สดเศราหมอง เสอมสงา สนราศพระสยาม ปดเปา เหลาไพร กเกยรตศร กลบคน ฟ นแผนดนอยธยา ยบเยน วปโยค นบเปนโชคไทยยงด มตากสนพรอมนกรบ รวมใจ ไลไพรนทร ธรณน คนได ใหไทยครองเกยรตประวต ขตยะ มหาราช ธ ผงาด อยทใจ ไทยทงผองพระกรณา ธคณ หนนเนองนอง เกยรตเกรกกอง พระเจา กรงธนบรดวยกำาลง นอยนด แตจตกลา สฟนฝา กลบมากอบ กกรงศรรวมสมคร ตงมน จนทบร ยกมาต เหลาปจจา อปราชย

1

ปราบกระบถ แผนดนสนทกกก พระทรงยก ราชธาน ขนมาใหมธนบร เปนเมองหลวง ของปวงไทย จารกไว สดด วรกรรมกอบกกรง กรำาศก ฮกหาญหาว นำาพลเขา พนต ศตรขามรบทางบก ยกทางเรอ ทกเมอยาม แผสยาม แดนประเทศ เขตพารางานศลป วฒนธรรม อนลำาเลศ ธ ทนเทด บวรพทธ ศาสนาเรงรวบรวม ชำาระ พชยตำารา การศกษา เยาวชน พนรำาพน

ขอบวงสรวง ดวงวญญาณ อนศกดสทธ ทรงสถตย ไตรภพ สบสวรรคแผเมตตา รกษาไทย ใหนรนดร คณานนต แหงสรวง ปวงเทวาขาพระพทธเจา ขอนอมกร วอนถวาย ตอเทพไท ทรงธรรม ขนอาสาแตงคำากลอน สกการะ กษตรา ผฟนผา ผองไพร มพระคณอนการใด ในลขต แมนผดพลาด ขอพระราช ทานอภย ใหเกอหนนพระเมตตา แผเออเฟ อ เกอการณ ขอแทนคณ ของพระองค ผทรงชย

ขาพระพทธเจา เปนทหาร ปองกนชาต อรราช แหงหน ตำาบลไหน

2

ตามรอยเบอง ยคลบาท กษตรยไทย จงมได ถนด สนทดกลอนขอพระองค ผทรง เดชานภาพ โปรดมารบ สนทรย ศรอกษรแผ บญญาธการ กลนสนทร เปนบทกลอน สดด วรกรรมอกคณคร บรพ คณาจารย ผสบสาน งานกว ทชองชำาจงชวยดล ผลบญ หนนเนองนำา จตรกรรม สำาเรจ ลลวงไปขอพระพร เทวา จฬาโลก ชวยนำาโชค คำากลอน สนทรไขกรมพระราช วงบวร ขจรไกล ทรงดลใจ ใหลขต ประสทธดขอวญญาณ บรรพบรษ สดแกรงกลา ชวยรกษา ความเปนไทย ใหกรงศรสถตยสวรรค ชนแดน สขาวด บทกว จงสำาเรจ เสรจกลอนการย

3

พระเจ�ต�กสนมห�ร�ช

กอนเกรนกลาว เลาความ ตามประวต ขอแจงจด เรองเกา มาเลาขานหลงกรงศร มภย มารกราน ถกเผาผลาญ วอดวาย มลายลงเมอแผนดน พระนารายณ มหาราช เรองอำานาจ ชาตไทย นนสงสงรชกาล ผานสมย ในพระองค สนเสอมลง ทกเรอง ตอเนองมาการทหาร การปกครอง ตองวบต สถาปตย หตถกรรม และการคาเรมออนแอ มาแตเหต เพทราชา องคตอมา พระเจาเสอ ยงเหลอทนพอยางเขา เจาอยหว พระทายสระ เปนจงหวะ ออนแอ และสบสนมาถง เจาฟาอภย ไมดนรน ตราบถงจน บรมโกศ จงหมดภย

ปสองพน สองรอย เจดสบหา อปราชา ฟาพร ทำาศกใหญ

4

ศกกลางเมอง ในแผนดน ปราบสนไป ขนครองได ราชสมบต ขตตยวงศถงแมวา ครานน บานสงบ ยงมจบ เรองราย ทเหลอหลงขวญทหาร งานบานเมอง ไมมนคง เพยงดำารง อยได ไรศตรพระบรม ราชาทสาม นามฟาพร หรอเรยกซอน บรมโกศ ไมอดสเปนยคทอง วรรณคด มใหด เพราะมผ เชยวชาญ การประพนธอปราชา เจาฟา ธรรมาธเบศร เกดมเหต พระกว นอาสญกาพยแหเรอ เพลงยาว เรารกน อกโครงฉนท งานละคอน กระฉอนลอถงอยางไร รชกาล บรมโกศ คนทงหมด ใชจะรบ ยอมนบถอความกนแหนง ราชสำานก มกระบอ ตางยดเยอ แยงราช สมบตกน

เจาฟาพร หรอสมเดจ บรมโกศ มโอรส สามองค ทรงแผกผนเมอแผนดน สนสมย ไมนานครน ทกเหตการณ เลวราย สอภยมาหลงเจาฟา ธรรมาธเบศร สนตกษย แตงตงให อทมพร หวงคอยทารงตำาแหนง แหงท อปราชา ศรสงา กรมพระราช วงบวร

5

จงไดทรง มหาราชาภเษก เปนอครเอก องคกษตรย สโมสรเอกทศน บวชอยใน พระบวร เสดจจร สกจากพระ มาทนทเปนนยวา ทำาทาแยง ชงสมบต ยดอำานาจ ขตตย บรศรแสดงตน เปนเชษฐา บารม นงพระท สรยา อมารนทรองคกษตรย อทมพร ระออนจต ไมยดตด สมบตใด ใหถวลไมอยากเหน ศกใหญ ในแผนดน จงยอมยน ครองผาเหลอง สนเรองไปการผานผาว ของพระเจา เอกทศน จงไดจด การราชา ภเษกใหมพวกบรรดา เหลาขนนาง ตางแคลงใจ อยไมไหว ยนลาออก นอกวงวนมเหส มพชาย ไดอำานาจ เขามาจด กลไก เสยสบสนกรมหมน เทพพพธ คดกงวล วางแผนโคน จะกระบถ ชงบลลงกไปกราบทล อทมพร ใหยอนกลบ เขามารบ ครองแผนดน แตสนหวงพระภกษ อทมพร มยอมฟง เพอประทง ไมใหเกด ศกกลางเมองเอกทศน เนเทศ เทพพพธ ใหสนฤทธ การกระบถ จนหมดเรองศรลงกา ไกลแสน หางแดนเมอง แตมเรอง สอพลอ กอวนวาย

6

เอกทศน ขาดปญญา มอาเพศ อยธเยศ ทกรระทม ลมสลายราชวงศ อยธยา อปราชย องคสดทาย กษตรา พาเสยกรง

ขอกลาวเนอง เรองราว ชาวพมา อยากเขามา แกแคน กแสนยงแตครงแรก ทไทยไดเสยกรง มไดมง มาทำาราย ทำาลายไทยจนกระทง ฟงเรองราว อยธยา เปลยนราชา ผลดแผนดน กนยกใหญเรมออนแอ สบสน ทงกลไก สงทพใหญ สมยแผนดน อลองพญาองคสมเดจ พระเจา เอกทศน ไมถนด การสงคราม เผชญหนาจงสงให อทมพร สกออกมา เขาบญชา กองทพ รบมอไปการตอส ปองกน นนเหลอเชอ โชคยงเออ อยธยา รอดพนไดอลองพญา ลนกระสน ถลมไทย แลวปนใหญ แตกลำากลอง อลองตายทพพมา ตนตระหนก ยกทพกลบ ไทยไมทราบ คดวาแผน ทลวงไวเกรงจะหลง แยบยล กลอบาย จงไมไล ตดตาม กระหนำาเตมสนมงลอก ลกอลอง ถงมงระ เปนจงหวะ ทพมา ชกฮกเหม

7

ไลบทา เมองชายแดน นสสยเดม ทำาเหมเกรม หาประโยชน จากสงครามยกทพใหญ นำาไพรพล มหาศาล มาเผาผลาญ อยธยา แดนสยามจงเกดม องควระ บรษนาม ทำาสงคราม ขบไล ไทยยนยง

จะขอเรม เรองราว สาวประวต ของกษตรย ตากสน ดงประสงคมบดา ชาวจน ชอไหฮง เดมชอหยง แซแต แมเปนไทยนามนกเอยง เคยงค เปนภรรยา อยชายคา บานขนนาง ทานผใหญสำานกงาน การบญช มนำาใจ ไดเลอนให ในตำาแหนง นายอากรเปนขนพฒน คหบด มฐานะ ไมเคยละ สรางกศล เชอคำาสอนกอนเจาตาก จะจต ในอทร เมอหลบนอน เกดนมตร ในมารดาตาปะขาว ยนแกว มณใส มาสงให ปลมปต สเนหาทานขนพฒน จดทำาบญ ภาวนา กาลภายหนา ไดลกด คนมบญ

ขนสบหา เดอนหา อาทตยขาล รตตกาล ครรภคลอด ยอดไอสรย

8

อสนบาต ฟาดเปรยง เพยงไรมล เมฆบงสรย อศจรรย บนดาลดลทานขนพฒน จดรบขวญ กนพรอมเพรยบ ปดปากเงยบ ไมแพรงพราย ขยายผลเรองบตรชาย ใจสกด จตกงวล แปลกชอบกล นกเกรงกลว กาลกณวนรงขน เปนองคาร เหตการณเสยว งคดเคยว รอบเดกชาย ใหขวญหนเปนงเหลอม ลอมรอบเบาะ เหมาะเจาะด ในทนท ยกกระโจม จงตกใจทานขนพฒน กลดกลม จตรมรอน อดหลบนอน ขนของ ไมผองใสเกดจรต ปรวตก ยกบตรชาย ตดสนใจ ใหเจาคณ บตรบญธรรมพระยาจกร ดใจ ทไดบตร บรสทธ โรคภย ไมกรายกรำาตงชอใหม ใหชอ สน มงคลนาม ทกโมงยาม เอาใจใส ใหอยางด

ลกษณะ ปรากฏชด วาสนา มบญญา สงางาม ตามราศมหนวยกาน หาญกลา ปญญาด ทวงทาท แคลวคลอง และวองไวคำาพดจา เฉลยวฉลาด เสยงฉาดฉาน สมใจทาน อมช เลยงดไวสดปต ปลมปลาบ ประทบใจ เมอเยาวย อายนอย คอยพากเพยร

9

เมอเจดขวบ เจาพระยา มาฝากวด โกษาวาสน อาจารยทองด สอนอานเขยนชวยอบรม บมนสสย ใหเลาเรยน ถงแมเซยน กเปนศษย ทโปรดปรานเกงทงเรยน เซยนทงเลน เดนในวด มประวตกอนเกา มาเลาขานรวมตงแกง ป นถว มวพนน หลงวหาร รวมหว ตวเจามอ

เปนหวโจก ตวการ โทษฐานจด ฝนบญญต วดตงไว ไมเชอถอถกจบได รบโดยด มหอออ ไมยดยอ ขอใหเพอนรบโทษทณฑอาจารยด สงอบรม บรรดาเซยน สงใหเฆยน ดวยหวาย ไมแปรผนเดกชายสน คนทหลง นงกดฟน คนสำาคญ อานแน แคครวญครางเจาอาวาส สงลกวด มดมอไว ตดบนได ใตตลง ตรงลกลางเพอเขดหลาบ อบอาย หายเบาบาง ดวยมงหวง แชนำา ทำาประจานตกตอนเยน ลมไว ไปลงโบสถ เจรญพจน พทธมนต จนลมหลานนำาเออลน ทวมตลง มดเรอนชาน นกขนพลน ตนตระหนก แสนตกใจเดกชายสน คงดบดน เสยแนแท สำาลกแน จมนำา บนไดใต

10

ใหพระเดก ชวยกนคน จนวนวาย ผดวนย โหดเหยม และทารณพระรปหนง แจงอาจารย อยางงนงก วาใครยก บนได หายไปสญสองไฟฉาย หาบนได ชลมน นาดบสญ เดกชายสน อาจสนลมขามฝงคลอง ไมถงฆาต จะดบดน เดกชายสน ยงหนาชน ไมขนขมมอยงตด ลกบนได ใตโคลนตม มไดจม อศจรรย เสยจรงเจยวทกคนทงตะลง ถามไดความวา นำาทวมมา ถงปาก ชกหวาดเสยวมทนไร บนไดคลอน ถอนเปนเกลยว ประเดยวเดยว พงไปคาง อยางเรวไวพระอาจารย เพงพนจ คดสบสน ใหหลายคน ชวยกนถอน กไมไหวเปนเรองแปลก แตจรง ยงมนใจ เจาเดกชาย บญญา ธการมนำาเดกสน พรอมคณะ พระทงวด ทำาสวดยต เจรญสดบ รบขวญหนในคนนน สรรเสรญ เจรญพธ สดด ปาฏหารย มหศจรรยขนวนรง นำาเรองเลา เจาขนศร ตางยนด ปรเปรม เกษมสนตเดกคนน แปลกประหลาด มหศจรรย พสดาร ผดมนษย สามญชน

เดกชายสน วยสบสาม ตามโบราณ สมโภช งานฮาเฮ ลเกโขน

11

มเจานาย หลายระดบ รบมงคล ประชนชน รวมสมโภช จงโจษจนในพธ ตดเปย ของตากสน ผงหลวงบน เกาะกลม รมทขนเปนหมใหญ ตอมหง ถงเจดวน อศจรรย แทจรง มงมงคลทานเจาคณ ศรสมห นายก ถอเปนโชค ดเลศ ประเสรฐผลเหมอนนมตร หมายขวญ บนดาลดล ตอหนาคน ทงหลาย ใจศรทธา

จงจดสง เดกชาย ไปบวชเณร เขากฎเกณฑ กำาหนดเรยน เพยรศกษาสำานกวด สามวหาร อยธยา มเพอนยา มาสนท มตรคใจเณรทองดวง เณรบญนาค ฝากวดกอน รวมฉนนอน อบรม บมนสสยความผกพน ฉนทมตร ทรวมวย จงรกใคร สนทสนม กลมเกลยวกนเหมอนทวยเทพ ชวยดล คนทงสาม เมอถงยาม สยามเขต เขาคบขนมโอกาส หาญอาสา รวมฝาฟน จนไดบาน เมองคน มาชนใจ

ในครงนน เณรนอย นามบญนาค คนสวนมาก นยมเสยง ทสมใสขนธรรมาสน เทศนา ทกคราไป ชางถกใจ อบาสก อบาสกา

12

อกสองเณร ประดบนง ฟงเสนาะ เทศนไพเราะ ทกกณฑ วนพรรษาอยากหยอกเยา ขบขน พลนขนมา ใหขายหนา หวงสนก ดวยซกซนในแวบจต คดคะนอง ยองขางหลง คนนงฟง ไมสงเกต จงเกดผลอยากเหนเพอน เคอะเขน เดนวกวน ตอหนาคน ลงไมได อายเสยงฮาไมเคยคด เหตการณ จะไปใหญ เกดตกใจ เณรกาวหลน จนเจบขาสวนเณรสน ทำาเสงยม เจยมกายา หยบหยกยา ทาให ปลอบใจกนเพราะเณรสน ชกบนได ของธรรมาสน จงผดคาด เกนไป จนไมขนเณรบญนาค ขอแกตว จนนมนาน แลวแกกน จนได ในตอมา

สกจากเณร บนนาค และทองดวง เปนคนหลวง มหาดเลก ทวงหนาสวนนายสน ทานเจาคณ หนนนำาพา จากเคหา รโหฐาน สาบานตวมหาดเลก นกการ ทำางานใกล องคเทพไท สมเดจ พระเจาอยหวสนรจก สงบเสงยม และเจยมตว ไมพนพว ชวราย ในราชการเพอนทงหลาย ไดเรยนร ในวงหลวง จนลลวง ราชบณฑต ดงคดฝน

13

หาความร หลกวชา จนชำานาญ ไดทำางาน ตามตำาแหนง แหงวชา

คนทงสาม รวมนำามตร คดใฝฝน ทกคนวน พากเพยร เวยนมาหาไดพบปะ สงสรรค จำานรรจา รวมปรกษา หารอ กนลำาไปเมอนายสน เตบใหญ ไวหางเปย เหมอนกบเตย ไหฮง ไมสงสยมาวนหนง มอยหลบ ทบครรไล เพอนรวมใจ อกสองคน บนฟากนอนหนมบญนาค นกสนก ไดฉกคด ผกเปยตด กบฟาก ทขางหมอนแกลงตะโกน ตกใจ ไอพงงอน แลววงรอน เรวร แกลงหนตายอกสองหนม ตนตระหนก ตกใจกลว โดดสดตว ใจระทก นกหวนไหวฟากตดเปย เสยร เพอนคใจ กอดคอไว หวรองอ เพราะหายกน

แตกาลเกา เขาทำางาน ตองผานบวช สงยงยวด คอความด มแขงขนจะรงเรอง กาวหนา ราชการ จงพากน ออกบวช เพอสมบรณนายสนบวช ทวดโกษาวาสน จตมงมาด ใหสงราย มลายสญสรางผลา อานสงส สงผลบญ สนองคณ บพการ ทมมา

14

วดมหา ทลาย นายทองดวง อายลวง มงสธรรม จำาพรรษาทงสององค ครำาเครง เกงวชา บรรพชา ในบวร พทธองคเชาวนหนง พระภกษ บณฑบาต เพอโปรดสตว ตามนยยะ แหงพระสงฆโดยบงเอญ มาพบปะ พระสององค จงเดนตรง เขาหา ปราศยกนจนชรา ผหนง จองซงหนา หวรอรา แกวงหางเปย อยางขบขนพระภกษ ทงสององค ตางงงงน อารมณขน จนชรา สาเหตใดสำารวจองค ทวกาย ไมบกพรอง จงไดรอง เรยกจน เขามาใกลถามอาแปะ เราผดแผก แปลกอะไร ทานจงได หวเราะ เปนวรรคเวนจนชรา หนมาตอบ พระคณเจา ตงแตเรา เกดมา ไมเคยเหนลกษณะ พระสององค ทรงกฎเกณฑ ราศเดน โชคชะตา มหาพรหมจนพเคราะห ขอดมอ และใบหนา ถามเวลา เดอนป ทเหมาะสมแลวทำานาย ทายทก ฝากคารม มแกลงชม ใสไคล ใชหลอกลวงวาพระสน ป นกษตรย ขตตยราช ครองสมบต สรางวง บลลงกหลวง

15

สบกษตรย ศภวงศ ตรงตามดวง คอพระดวง แลวหวเราะ อยางพอใจทงทายทก ประจกษแลว เดนแจวหน แตยงม เสยงหวรอ อยางงอหายหวเราะพลาง เดนพลาง หางออกไป ทเหลอไว เพยงคำานง ตะลงงน

ถงเวลา อำาลา บรรพชต สองคมตร กลบรบใชในเขตขนตตงประสงค เพอชาต ราชการ การทำางาน บากบน ในชนด

ตวนายสน เปนผ รกฎหมาย จงใหได เชญทองตรา พระราชสหไปชำาระ ความเมอง เรองคด จนเปนท แซซอง เกยรตคณในบรรดา ประชากร ตอนฝายเหนอ มความเชอ ถอนายสน มสนสญทานผใหญ กราบถวาย บงคมทล ขอเพมพล ความชอบ ตอนแทนไปราชโองการ เปนทานหลวง ยกบตร อยชวยรฐ ดแล เรองกฎหมายจงตองลา พระนคร จากจรไป แตไมไกล แคเมองตาก ไมยากเยน

ทเมองตาก ยกบตร นนสตยซอ คนเลองลอ ชอเสยง จงสงเดน

16

ทงรอบร บรหาร ทำางานเปน ไมวางเวน ราชกจ มตรประชาอกไมนาน ทานเจาเมอง อนจกรรม ไดบอกความ เขากรงศร เพอสรรหาใหคนด เขาเกณฑ เปนพระยา รบสงมา โปรดเกลา เจาองคอนทรยกกระบตร จดขนเปน พระยาตาก คนสวนมาก เรยกพระยา วาตากสนงานราษฎร หลวง ปกครอง ซองระบล คอตากสน เกยรตยศ ปรากฏไกลทานทมเท ทนบำารง ปรบปรงเมอง งานทกเรอง หนกเบา เอาใจใสเปนทชน ชมชอบ ของชาวไทย ตากรวมใจ แขงขน กนพรงพร

พระยาตาก ไดทหาร คนสนท เปนคคด มตรรก เลอดนกสชอทองด ฟนขาว ยอดพนต คนทงค ดสม กลมเกลยวกนมเรองเลา บาวนาย สองคนน นายทองด คอนกส ผกากนถกเสอฟด กดมา ไมกวน อาสาขน ตอส ยอดครมวยประกบค สในงาน ประเพณ บนเวท เชงชก ไปไดสวยไดคเปรยบ ชอครทาว นกเลงมวย โชคอำานวย ชกชนะ พวกนกเลง

17

เจาตากสน สนใจ ชายนกส ขอเลยงด เขากางกน การขมเหงพวกครทาว จะหนหว แตยำาเกรง ไมกลาเบง อทธพล ตอทองดพระยาตาก ชวนทองด ไปอยดวย ทงไดชวย ขอเมยให ไดสขอปสมบท เรยบรอย ถอยพาท ไดเปนท หลวงพชย อาสาครนหลวงพชย อาสา ฝมอด มวยกระบ ดาบงาว และมดสนดาบสองมอ ถนดโถมการโรมรน เขาฟาดฟน ชาญเชยว มชนเชง

มไกเกง พนธชน เลอดชนด ชอพาล ปรเขาใส ไดเถลงเขาสงเวยน เซยนดง อยางเปดเปง ตกระเจงถกใจ ทานเจาเมองทานหลวงเมอง เคองพาล แกมไก ลำาแขงใหญ สงสงา ทาเอาเรองไอโทนเฒา เอามาทา เพราะวาเคอง เลนครบเครอง กบพาล มเดมพนประจญบาน ประสานแขง แรงฤทธ เจาพาล ถกตสาด สบดหนไกโทนเฒา เตะชำา ยำาจนมน เอาขายน หมนกลง วงแถไปคนใหนำา คลำาประคบ เขาแกขด แลวจงจด เจาพาล มาตใหมเจาพาล ตปกกราง อยางมนใจ หลวงพชย ยมออก บอกคอยด

18

เจาโทนเฒา เขาคล หนรขวาง โดดเตะผาง เดอยพาล พอดหกระแตเวยน หมนกวาง เดนอยางป พาลร ตซำา ควำาสนใจฝายขนเมอง เจาของไก ไมยอมแพ มเรองแน บรรดาเซยน สงเวยนไกพระยาตาก เขาระงบ ดบคลคลาย เอาไกตาย แขวนขาหยง สงใหตหากจกตก จากขาหยง จะสงแพ เปนของแท กตกา อยาหลกหนแขวนแลวเสรจ สงให ไกพาล เจาจกต พลวน ขนทนใดเจาพาล ตไมตก จากขาหยง หลวงพชย รองสง กงวาลใสเจาลกแกว จกกระชาก ลากเรวไว เมอเจาไก ฟงภาษา จงทำาตามจกกระชาก ลากโทนเฒา ตกขาหยง ตามคำาสง ดงมนร ดนาขำาพระยาตาก ตดสน จบสนความ ชนะงาม เชยชม หลวงพชย

อกไมนาน ตอมา พระยาตาก โชคดมาก อนาคต ชางสดใสองคสมเดจ เอกทศน วางพระทย ทรงมอบให ชนเอก เมองกำาแพงเปนเจาพระยา วชร ปราการ ดแลงาน ภาคเหนอ ใหเขมแขงหลวงพชย ตดตามดวย ชวยผอนแรง แตตำาแหนง ไมทนรบ มทพมา

19

พระยาตาก หลวงพชย ไปเขาเฝา จงไดเขา มาอยใกล ในเคหาคงพำานก พกอย อยธยา ศกพมา เจามงระ มายำาย

ขอเลาความ ตามเรองราว คราวเสยกรง พมามง รบไทย ไมถอยหนอนทจรง มตงใจ จะตอต ประเพณ ผลดแผนดน สนยำาเกรง

ใครแขงกวา ตองบฑา ใหราบคาบ ยกพลปราบ อวดศกดา ขานเกงขยายอำานาจ กษตรยใหม ใหละเบง พวกตะเลง มงระ กะปลนไทยโปมะยงวน เนเมยว สหบด สองทพน ตกระหนาบ เปนทพใหญนรธา คมกองทพ ปราบทวาย ทางเชยงใหม เนเมยว คมทพมาเมองมะรด ตะนาวศร เปนของไทย ตงอยใกล เมองทวาย ของพมาเจาเมองมอญ มชอ หยตองจา หนเขามา เมองมะรด หลบศตรในครงนน กรมหมน เทพพพธ เขามะรด หาหนทาง หวงตอสเอกทศน ฟงเรองราว จงเฝาด เมอไดร สงคม ทงสองคนพมาชาว ใหสงตว หยตองจา ทำาหนงสอ ยนมา ไมไดผล

20

ยกทพเรอ ตมะรด ดวยไพรพล ประสพผล ยดมะรด จากไทยไปคนทงสอง หลบได ไปกระบ พมาเขา ตะนาวศร ยดโดยงายความเดอดรอน คงมาถง ซงแดนไทย ยกทพไป เพชรบร ตงทพยน

พระยาพ พฒนโกษา เปนแมทพ มาตงรบ พรอมดวย เหลาทวยหาญมเจาพระยา วชร ปราการ ศกครงนน รบรนแรง แสดงฝมอมงมหา นรธา ผกลารบ ยงสยบ ตากสน ยอมนบถอพมาถอย รนไป ไดเลองลอ เจาตากคอ ยอดขนพล อยธยา

ความทราบถง พระเจา เอกทศน พระทรงตรส ชมเชย จนทวหนาไมคาดคด วาขาศก จะยอนมา คอปญหา ความประมาท กษตรยไทย

สนสงคราม ครงทหนง แผนดนน แตยงม พมา รกมาใหมเหตดวยความ ออนแอ ของคนไทย ยงไมวาย ราวฉาน ในบานเมองทพเนเมยว ตเชยงใหม ไดชนะ ไมลดละ ยอยง คอยฟงเรอง

21

พมาไทย ใชวา จะขนเคอง แตรเรอง วาเมองไทย ไรพลงเปนจงหวะ มงระ เปนคนโลภ ใจละโมภ สนทรพย นบถงถงอานรายงาน อยธยา ลากำาลง ออกคำาสง ปลนสดม ใหสมใจจดสองทพ ขนาบศร อยธยา นรธา ยกเขาต ทางตอนใตใหเนเมยว รบจากเหนอ ของเมองไทย โดยตงใจ ลอมกรอบ ใหรอบเมองมงมหา นรธา ยตธรรม ไมฆาซำา คนไมส พดรเรองหากยนยอม โดยด มขนเคอง คนเอาเรอง คอเนเมยว สหบดทงสองทพ เคลอนยาย ไรตอส คนไทยร พมามา ตงหนาหนคายพมา เปนฐานโจร ปลนราว เขาชงต แยงทรพย จบผคนตามลำานำา มวานช จากตางชาต แสนอนาถ ยงหนา พมาปลนอยางโหดเหยม ไมไวหนา ฆาทกคน หวงจะปลน ทองเจดย ศรอยธยาทพพมา ตดรอน ทอนกำาลง พงทกอยาง บานชอง ทขวางหนาชลอไว ไมรบยด อยธยา รอจนกวา จะรดรอน ใหออนใจ

นาสงสย ผรกษา พระนคร ไมเดอดรอน แยแส เอาใจใส

22

สนปญญา ลาแรง นาแคลงใจ รอความตาย ถงฆาต พนาศจมแผนพมา ใชกองโจร ชงปลนคาย จะตองได อาวธด ทเหมาะสมเคยรวมตว ของชาวบาน หาญจโจม กลบระทม ลมตาย ไปตามกน

วรกรรม การศก ในครงน ไดเกดม คนไทย หลายเขตขนธยอดนกส ของหมบาน บางระจน ยงจำามน เกยรตประวต ของชาตไทยสรวมวญญาณ เลอดเนอ เพออทศ พลชวต แลกเอกราช คงอยไดในทสด นำานอย ยอมแพไฟ แมสนใจ แตไมสน แผนดนทองพวกชายหนม กลมกลาหาญ ชาญตอส ใหโลกร ชาวสงห ไมเปนสองแมเพยงหญง ชาวบาน หาญคะนอง สปกปอง บางระจน จนตวตายพมาโหม หกคาย ถงเจดครง แตกยง มสามารถ ตหกไดมอญสก มแยบยล กลอบาล ขอรบใช เนเมยว มามงตระดมสราง ตงคาย เขาประชด เลกความคด รบตดพน แบบเคลอนทเผชญหนา ครงใด พายทกท หลอกไทยต ใชปนใหญ ยงรอนรานบางระจน ขอปนใหญ ในกรงศร แตไมม การตอบรบ เสยงขบขาน

23

รวบรวมเหลก หลอมปนใหญ ไมไดการ ขาดอาหาร เสบยงกรง หลงนำาตานาเหนใจ คายนกรบ บางระจน ทนกดฟน ยนไมไหว พายพมาไรอาวธสดโดดเดยว เปลยวเอกา ตองเสยทา คนสดทาย ยงวายปราณ

มอญสก ผพชต บางระจน ไดรางวล พระนายกอง คมทหารอนกำาลง ของพมา ฝายรกราน ปฏบตการ ยดเยอ เพอปลนไทยเขาหนาฝน คนรกราน ตองผานปา มงมหา นรธา ปวยเปนไขเสยชวต ในกองทพ ลวงลบไป คนเดยวใหญ คอเนเมยว สหบดรวบอำานาจ สงการ ลอมไวกอน ใหเดอดรอน ชาวไทย ในกรงศรตงพลบพลา โพธสามตน ไมเขาต ใชวธ จอปนใหญ ใชตงยงอยธยา ยงตอตาน นานานครง กลวเสยงดง กระสนนอย นาเกรงกรงยามวกฤต กระสนม ไมพอยง กอนจะยง ไมอนญาต อาจรบทณฑ

ทางฝายไทย ไมคดอาน การขบไล เพยงแตให คมเชง รอบเขตขนธ

24

เคยครงเดยว ยกกำาลง ออกโรมรน ถกตานทาน กลบเขาส ประตเมองตามสภาพ คนอยธยา เวลาน หวงเสร อสระ ไมเอาเรองตวเจาตาก ลำาบากจต คดขดเคอง มหลายเรอง ทนอยใจ ในตวเองในครงแรก เกดปญหา คราออกรบ เขาสมทบ ทพเรอ ทกลาเกงรวมพระยา เพชรบร ตตะเลง แตกรงเกรง เหลอกำาลง จะตานทานจงแนะนำา เจาพระยา หาทวงท พมาม กองกำาลง มหาศาลจะฝนรบ ตอไป ไมไดนาน จะตานทาน ไมไหว ดงใจจงเจาพระยา เพชรบร มเชอถอ ยงขนดอ สตอไป อยางไหลหลงผลทสด แพพาย วายปลดปลง สนชพลง ทำาใหสน ถกหมนชายครงตอมา พระยาตาก รบคำาสง ใหยบยง ดานวดแกว แนวปอมคายมขาศก ประดาหนา มาเรยงราย สงปนใหญ ยบยง มาตงยงตายเปนเบอ เมอพมา ลาถอยกลบ ยงไดรบ ภาคทณฑ อดอนนงคดใครครวญ คนหา ลาความจรง แลวทกสง คงตองสญ อาดรแด

พระเจาตาก ลำาบากใจ ไดวเคราะห ดวยเหตเพราะ ผนำา ไมแยแส

25

กจในบาน งานในเมอง เรองออนแอ หลงเพยงแต รำาสรา เคลานารเทวดา องคไหน จะมาชวย คงตองมวย ลมสลาย ทงกรงศรประกาศต บรมโกศ บทเรยนม ลกคนน นงบลลงก ตองพงจม

แสนสงสาร กรงศร อยธยา สวยสงา หลายรอยป ดแสนสมทรพยสมบต พสถาน โบราณรมณ ถงคราวงม ลมสลาย เสยแลวเอย อยธยา ธาน ศรดลก

แสนวโยก โศกเศรา อกเราเอยเหลอคณา จะแกไข กระไรเลย จะอยเชย คงสนชม ตรอมตรมตาย

จงหาชอง ซองสม กลมฉกรรจ อดมการณ เหมอนกน มงมนหมายสเสร อสระ หารอยนาย ขอไปตาย ดาบหนา ถาโชคม

ฤกษวนเสาร เดอนย ขนสคำา เจาตากนำา ทหารกลา บายหนาหนออกทางลด วดพชย ใหออกต ยทธวธ เจาะจวง ทะลวงฟนพลเดนเทา เขาโจมจ รวมหมมา บกเขนฆา ฝาวงลอม ทขวางกน

26

พวกขาศก ฮกตามไล ไปจนทน โพธสงหาร วนรงเชา เขาตอตเจาพระยา วชร ปราการส ทหารร เหนฝมอ และศกดศรหลวงพชย อาสา กลาหาญด ลางชว เหลาพมา ลาถอยไป

เชาตากสน กนอาหาร บานพรานนก นครนายก มงปราจน ถนทหมายการเดนทาง ครงน มทไป แหลงสดทาย คดตงมน จนทบรมงเขาหา ปราจน เพอถนพก หวงพำานก พกผอน กอนหลบหนตรวจกำาลง จดระเบยบ เรยบรอยด แตยงม ทหารพมา ทปราจนโดยบงเอญ ตรวจการณเหน กองทหาร วางแผนการ ซมโจมต เสยใหสนทานควบมา ถลาใส ไลไพรนทร เจาตากสน เขนฆา ไดหลายคนฝายพมา ไมตงตว กลวไทยมาก จงถอยฉาก ยอนกลบ อยางสบสนสามรอยกวา ยงตองหน สหาคน แมแตคน ชาวไทย ยงกลวเกรงเหนความหาว หาญหก ของตากสน ดงไดยน เหนมาแลว แกลวกาจเกงรบเคยงบา ลาเคยงไหล ไมหวนเกรง เหลาตะเลง หนลบ อปราชย

27

เจาตากสน มวญญาณ ในการศก จตสำานก วาการรบ อาจเกดไดในไมชา ฉบพลน หรอทนใด มคายใหญ แนนอน คดผอนปรน

วางแผนการ เตรยมใจ ไวพรอมสรรพ รกตงรบ ขออยาให ไดสบสนจดกำาลง สงทหาร สรอยคน เตรยมผจญ ซอนซม สองขางทางครนจะยง ตงเปนคาย กไมทน การประจญ จำาตองรก บกทางขางเหนทหาร ขนาดใหญ ไมระวง ใชกำาลง หนงรอย ออกจโจมพระเจาตาก รองทา เงองาดาบ บกขนาบ ฟาดฟน ประจญโถมเขาหำาหน ถลนบก เขารกโรม กระหนำาโหม แลวแกลงหน ทำาทลวงฝายพมา ไมฉงน กลอบาย ไดทไล จงสนทา มาตดบวงสองขางทาง ทหารไทย ไลทะลวง พมาลวง ตายเกลอนกลาด อนาถใจ

ชยชนะ ศกสงคราม สามสครง ไมพลาดพลง ทงตงตว ยงมไดเจาตากสน สสดตว ไมกลวตาย ฆาเหลาราย ชอลอลน นาพรนพรง

28

ประกาศต หาญหาว ปาวประกาศ ขอกชาต เมอเวลา จะมาถงผรกชาต ทหลบซอน ยอนคำานง สดซาบซง ขนอาสา มารวมกนไดเกลยกลอม นายซอง รวมสมทบ กำาลงรบ มารวบรวม รวมแขงขนมชางมา อาวธ ยทธภณฑ พรอมใจกน เตรยมส ผรกรานนายซองใด ไมยนยอม ออนนอมให ตองรกไล ใชกำาลง เขาหกหาญผเขารวม รวมทงสน โดยประมาณ สกหาพน เปนทพใหญ มงระยอง

สถานการณ ยอมสรรคสราง วรบรษ ดวยเหตสด แหงวสย ไดสนองเปนเหตการณ เตมซำา ยำาครรลอง ตามดวงของ องค เจาตาก ยากเลอกเองปณธาน แนวแน หวงแกไข กชาตไทย ใหพน คนขมเหงจะขบไล ใหราบคาบ ปราบตะเลง อยางรบเรง ไลเหลาราย ไกลแผนดนไดพบแลว อสระ และเสร กลางพงพ มกำาลง ดงถวลทำาอยางไร จงจะไล เหลาไพรนทร จากธานนทร ไดสม อารมณปองสงสำาคญ คออาหาร ศาสตราวธ ทำาการยทธ ตองใชคน เขาสนอง

29

มอำานาจ เดดขาด ชวยหนนรอง เมองระยอง คอทหมาย ใชกอการ

พระระยอง เจาเมอง รเรองตาก กำาลงมาก อยากรวมดวย ชวยประสานรบออกไป เจรจา จะรวมงาน แตกรรมการ เมองระยอง ไมตองใจขนจาเมอง ขนราม และหมนซอง เปนลกนอง หลวงทรง ยงสงสยหาวาตาก ทจรต คดกำาไร ประทษราย ใฝกระบถ ตอแผนดนเทยวปลนชง สงทรพย เสยมากกวา เมอถงครา กรงศร อำานาจสนปฏบต เยยงโจร ปลนแผนดน ปราบใหสน ขบไล ไกลระยองคดจบตว เจาตาก สงกรงศร หาความด ความชอบ ตอบสนองทานเจาเมอง พยายาม ปรามปองดอง ไมเหนพอง สมหวง ดงตงใจ

กรรมการลอบ รวบรวม พวกไพรพล พรอมเขาปลน ตอนคำา ทำาลายคายพลอาสา จากเมองจนท รเลศนย จงแจงไข ใหเจาตาก รเหตการณพระเจาตาก เชญเจาเมอง มาสอบถาม ไมเลาความ จงจำาจอง ไวใหมน

30

กรรมการ ไมรขาว เขาทำาการ เสยงสะทาน กกกอง ขามคลองไปพระยาตาก หามโตตอบ เปนอนขาด ความประมาท ของขาศก คกเขาใกลใหรกษา ความลบ โดยดบไฟ สงทนใด ใหยงกราด อยาพลาดคนพวกเจาตากโดดจากคาย ไลตามตด เขาประชด ยดคาย จนไดผลไดสงหาร ผคดราย ใหจำานน ในบดดล ใชไฟเผา เปนเถาจล

จดระเบยบ ทกเรอง เมองระยอง เขาครอบครอง เปนทยง ตงเปนศนยหากกลาวความ ตามกฎ พระธรรมนญ กคอศนย ของกระบถ กฏมณเฑยรถอเปนโทษอกฤษฎ ทำาผดนก ทานตระหนก ถงอำานาจ ถกตดเศยรแตเหตการณ ทนควน ยากผนเวยน ตองปราบเสยน หนามแผนดนใหสนไปไดประกาศ ขนเปนเจา เมองระยอง เหมอนผครอง เมองเอก เฉกไฉนคนจะถอ เปนกระบถ รออดใจ ขอเพยงได กชาต ใหประชาแมเจาตาก จะตงตว ขนเปนใหญ แตยงได ผกพน ขนอาสาจะกอบก กรงศร อยธยา มอาจกลา ทำาลาย ราชวงศ

31

พวกขนราม หมนซอง ทหนตาย ยงไมวาย วางอาวธ หยดประสงคคมพรรคพวก ปลนมาชาง อยางไมปลง ถกปราบลง ณ ทตง ยงเมองแถลง

พระเจาตาก อยากจะร ศตรมตร ใครจะคด ออนขอ หรอกลาแขงจงจดทต ศภอกษร สงสำาแดง ไปแถลง ถงจวน เจาเมองจนททานเจาเมอง ตอบกลบ รบเหนดวย จะมาชวย ดวยนำาจต มตรฉนทขอกอบก กรงไทย ไวดวยกน จดของขวญ สงใหทต พดสงมาจะมาพบ พระเจาตาก ถงระยอง จงคอยจอง รอตอนรบและปรกษาเจาเมองจนท เปลยนใจ ไมยอมมา ยอนคดวา นาฉงน กลอบายโทษเจาตาก ใชกำาลง คลงผยอง เมองระยอง ยงยอแยง เอาไปไดนบประสา เมองจนท นนประไร คงไมวาย ยดอำานาจ ใหขาดลง

เวลานน นายบญเรอง เมองละมง เดนทางมง ผานระยอง ตองประสงคถอหนงสอ ของพมา มาโดยตรง จะนำาสง ถงเจาเมอง จนทบร

32

ถกทหาร ของเจาตาก จบตวไว แถลงไข เรองราว ขาวกรงศรโดยยดครอง ของเนเมยว สหบด โอกรงศร สนเสยแลว แสนเศราใจคดคำานง ถงกรงศร อยธยา ชาวประชา ปานฉะน เปนไฉนพระเจาตาก หลงนำาตา ดวยอาลย แรงดลใจ ฝงสนท ปณธาน

ออกความเหน ใหนายกอง ลองใชแผน ปลอยผแทน ของพมา เดนทางผานจะขอด จตใจ เจาเมองจนท ไดรกน วาจะเขา กบใครดแลวจดทต สงไป บนทายมาศ พรอมกบจด เรอให สงถงทความทราบถง พระยา จนทบร วากรงศร เสยพมา นาเสยดายพระยาจนท อยากเสร อสระ เรยกคณะ กรรมการเมอง ประชมใหญไมออนนอม ยอมรบ ใหกบใคร ไมตองไป หาเจาตาก ดงวาจาถงอยางไร เจาเมองจนท ยงพรนตาก เกรงวบาก ในการศก นกกงขาเมองระยอง คงจะรก บกเขามา จงปรกษา หาวธ ทางมชย

ขณะนน ชลบร เมองรมฝง รวมกำาลง ซองสม ผคนไวนายทองอย นกเลก คดการไกล อยากเปนใหญ หลงกรงแตก หวงแยกตว

33

พระเจาตาก พากำาลง พรอมไพรพล บกเมองชล ยดอำานาจ จากเจาสวนายทองอย รทน หนมอบตว เพราะเกรงกลว ยอมรวมดวย ชวยกภย

พระเจาตาก ทำาเลยบเมอง เฟ องประจกษ เพอตระหนก แกไพรพล คนทงหลายนายทองอย นกเลก เพอนรวมใจ แตงตงให พระยาอน ราฐบรแลวเดนทพ กลบถง เมองระยอง คดไตรตรอง ตองการ กกรงศรไดทงภาค ตะวนออก จงจะด จนทบร วาอยางไร ไมเหนมา

เจาเมองจนท จดส สมณฑต มาชวยพด เกลยกลอม อยากงขาใหไปอย ทเมองจนท มนวาจา เตรยมยาตรา จากเมองใหญ ใหรพลพระเจาตาก อนโมทนา อยางพาซอ เพราะเชอถอ ยกทพไป หวงไดผลหารไม เดนไปส ประตกล ความแยบยล พระยาจนท จะโจมตอกประมาณ สองรอยเสน จะถงจนท แดนสงหาร ขามแมนำา หมดทางหนชะรอยดวง เมองไทย ยงอยด ทยงม คนชวยเหลอ แจงเรองราว

34

พระเจาตากพอรบฟงสงหยดทพ วกยอนกลบ ขนทางเหนอ เพอฟงขาวพระยาจนท เสแสรง แกลงแบงเบา เชญใหเขา เจรจา กนในเมองตากสนสง ฝากขน พรหมภบาล พระยาจนท พดดวย ไมรเรองเราสงศกด กวาเจา ผครองเมอง หากกระเดอง แตงปอม คอยทาเราคดในขอ งอในกระดก เลหเหลยมจด ตระบดสตย รอรบศก อยานกเขลารกษาจนท ไวจงด จะตเอา ฉนไมเขา คนรวนเร เพทบาย

เจาเมองจนท มทหาร ทมากกวา ยงรกษา เมองไว แมใจหายรอทพตาก หมดเสบยง เลยงกลบไป ถอนเมอใด ไลตดตาม ลอมโจมต

พระเจาตาก ตดสนใจ ในฉบพลน ไมนกหวน ประวง จะผละหนตองรบรก บกยด จนทบร ในคนน ใหจงได ไมตองกลวสงนายทพ นายกอง ผองทหาร มอเยนนน หงหา กนใหทวอมแลวทบ หมอ ชามไห ใหหมดครว เหลอแตตว เชากนใหม ทในเมอง

35

ขนชางทรง ยางตสาม ยามฤกษด ชอคร บญชร นามกระเดองทหารซม เรยงราย ใกลชดเมอง รกษาเรอง ความลบ ระวงไวหามสงเสยง อออง พงสำานก ในการศก จงระแวด อยาหวนไหวเขาประต จนทบร ไดเมอใด จงจะให โหรอง กองโจมต

ชาวเมองจนท กนกำาแพง เตรยมตอส ขาศกกร เขามา ไมผละหนกระสนปน กราดออกไป ในทนท การโจมต เรมขน ในคำาคน

ฝายนายชาง เหนลกปน ดนระดาษ เกรงจะพลาด ถกเจาตาก จำาขดขนไสชางหลบ หลกเลยง กระสนปน เปนการฝน คำาสง อยางตงใจพระเจาตาก ชกดาบ ออกจากฝก เพราะรจก กนด ทนสยนายชางรอง ขอชวต ขนทนใด แลวรบไส ชางพง ครบญชรพงเขาชน บานประต ทลายลง บกเขาตรง รกไล สายกระฉอนกองกำาลง โหมเขาไป ไมอาทร เสยงดงฆอน ทบทง พงแหลกลาญพวกชาวเมอง ตนแตก แหวกวงหน จนทบร พายแพ แกทหาร

36

ตวเจาเมอง เลดลอด อยางรนราน จงจดการ กบเมองจนท ในวนเดยว

ทสบสมถนา ปหนงศนย ไดเพมพน กำาลงคน ชวยขบเคยวยงจะเหลอ เมองตราด เพยงเมองเดยว แลนลดเลยว กองเรอ เพอโจมตชาวเมองตราด กรรมการเมองรเรองเขา เพอบรรเทา ความเกรงกลวในศกดศรยอมออนนอม แกเจาตาก แตโดยด แตยงม จนสำาเภา ไมออนโอนซำายงยง ทหาร ของเจาตาก กำาแหงมาก ยงมา ดงหาฝนพระเจาตาก ตองทำาศก ไมนกรน จนไดผล เพยงครงวน ยดสำาเภา

เปนอนวา บรรดาเมอง ตะวนออก สญญาณบอก ตอกยำา ถงความเกากวาจะไดคนกรงมงสเนาว ทกวนเฝา รกโรม โหมประจญตองกอราง สรางตน บนแนวรบ มครนครบ กายใจ ไมไหวหวนไดรวบรวม พาลพบ ประสบการณ ปณธาน กอบกชาต ใหมชยจนทบร เมองหลก ประจกษแท จะขอแก เอกราช ใหจงได

37

สงตอเรอ รอยลำา นำาพลไป ทงเรอใบ เรอสำาเภา เขาตคน

โออยธยา ธาน ศรสยาม เมอถงยาม เศราใจ ใครเลาฝนถกพระเพลง เผาผลาญ ทงวนคน ปราสาทดน บานเรอนดาษ พนาศลง

โบสถวดวา อาราม งามละเลอม มาสนเสอม เหนซาก ทเหลอหลงทงปราสาท ราชวง บลลงกทรง เคยสงสง ลมราบ สาบสญไปพมาตอน คนไทย ไปพมา อนจจา พระสงฆ ยงทำาไดพระภกษ อทมพร ถกตอนไป กษตรยไทย เอกทศน พลดซมซานมหาดเลก สองนาย พายเรอหน ไปหลบท บานจก หลงวหารวดสงฆาวาส ซอนตน จนสบวน อดอาหาร ทรงประชวร จวนสนใจพมาตาม มาพบ หนไมพน โพธสามตน รบตว ไปขงไวพระอาการ หนกหนา พลาลย ไดฝงไว วดโคก พระสเมรการทำาศก กบกรงศร อยธยา ถงพมา จะยดได กแสนเขญเกอบปครง จงจะได ใหลำาเคญ เลยไมเวน การทำาลาย ใหเปนจล

38

เพราะคนไทย อตคด ขดสนยง เขาแยงชง เสบยงกรง พลงหนนหมดคนชวย เออเฟ อ มาเจอจน จงตองสญ ดงเหนภาพ ตราบนรนดรวชรปราการ หนไปกอน ยงอาวรณ ตอเหตและเขตขนธหากไมหน ตแหวก คงแหลกลาญ ถกประหาร ทกคน จนวางวายฝายเนเมยว เคยวเขญ ไมเวนทรพย คณานบ รบไปหมด ไมงดไวศลปะ วตถ หลอมละลาย ทองจากไทย สงพมา ราคาแพง

ฝายคนไทย แยกชมนม เปนกลมหก แตกเปนกก เสร ทาทแขงโดยตงตว เปนใหญ ใชรนแรง กระดางแกรง แขงเมอง ไมรวมกน

กกทหนง แขงสด การยทธกลา กอตงมา ดวยอาวธ สดขยนคอตากสน ถนอย ในเมองจนท กกนนน ใหญขนมา ดวยกำาลง

กกทสอง เจาพระยา พษณโลก ไมเคยยกทพ ชวยไทย ไดสกครงเปนเมองเอก ชนลกหลวง หวงกำาลง อยตอนลาง ของภาคเหนอ เพอตงตว

39

กกทสาม ชมนม กลมพระฝาง ใชแอบอาง ฤทธเดช คมครองหวเทยวหลอกลวง ชาวบาน ใหเกรงกลว แลวตงตว เปนใหญ ไดปกครอง

แตดงเดม เรมบวชอย อตรดตถ มความคด มกใหญ ใฝผยองเอาจวร สแดง แกลงหมครอง คนทงผอง เรยกพระฝาง อทธพลยกกำาลง หยงเชง พษณโลก แตอางโชค ไมด ไมมผลแตสามารถ ไดพลง พวกมวลชน อทธพล จากแพร ถงพระบาง

กกทส นครศรธรรมราช มอำานาจ อยแลว ไมแผวถางประกาศตน เปนเจา อยยานกลาง ไทยตอนลาง จากชมพร ถงมาเลมหาดเลก นายเวร ชอหลวงสทธ เมอชวต สงขน จงหกเหเปนปลด หวเมอง ชายทะเล สมคะเน เปนเจา ครองเมองนคร

กกทหา กรมหมน เทพพพธ ผเคยคด ทำากระบถ แลวเรรอนเพราะตงใจ ใหเจาฟา อทมพร ครองนคร กรงศร อยธยา

40

ตองระเหด เตรดเตร ออกนอกเขต คอยหาเหต คนส หมเคหาแมเจาตว ตองเนรเทศ เขตลงกา หลบเขามา หาพวก เมองพมายดวยเพราะเปน หนอเนอ เชอพระวงศ จงยงทรง อทธพล คนทงหลายคมอสาณ ฐานถน ทางพมาย เปนกกใหญ เสร มกำาลง

กกทหก ของสก พระนายกอง เปนคนของ เนเมยว มากอตงสวนทงไว ใหปะทะ กองกำาลง ปลนทกครง สงทรพย ขนกลบเมองมกำาลงไทยมอญ และพมา คอยเขนฆา ผคน จนลอเลองคอยรายงาน การผนแปร ของบานเมอง เอาแตเรอง ปลนสะดม ขมรดรอนธนบร ทตง ของชมนม มคนหนม รวมกน เปนกลมกอนคอยยำาย บทา ประชากร คอยตดรอน ทางอาวธ ยทธภณฑ

ทงหกกก ดงกลาว นนแตกตาง มหลายอยาง จำาแนก ผดแผกผนเพยงกกเดยว ทตงจต ปณธาน ลางผผลาญ แผนดน ใหสนไปคอกกของ เจาตาก ลำาบากยง รวบรวมสง มาตอส แทบไมไหว

41

ทงเสยชอ เสยเสยง และเสยงตาย ขอใหไทย อยยง ยงยนยง

การทำาศก ครงใด ใหไดผล มขนพล คปอง ตองประสงคมตรไมตร ฝมอและซอตรง ไมคดโกง การศก นกระแวงยอมสละเลอดพล รวมชวต มทงจต วญญาณ ทกลาแกรงแขนสองขาง ตางตาห คสำาแดง ไมขดแยง แยงเรอ ลำาเดยวกนพระเจาตาก กกรงศร มขนพล อกสองคน ขอกลาวถง ตรงตรามนคนทงสอง มบทบาท ทสำาคญ เปนมงขวญ ของตากสน จนสนลมคนแรกคอ นายทองดวง ยกกระบตร เหมอนเครอญาต มงมตรสนทสมเปนเพอนรก รวมเรยน เพยรอบรม ความเหมาะสม ราชการไดผนแปรอกหนงนน คอนาย สดจนดา นกรบกลา นองทองดวง ปานดวงแขสตปญญาไมนอย คอยดแล รวมพอแมเดยวกน มนใจปองเปนบตรชาย คณหลวงพนจอกษร ครนเมอตอน ยงเลก เดกทงสองตางรจก ตากสน อยางปรองดอง แลวจำาตอง เปลยนวถ ชวไป

42

เมอกรงแตก แยกกระจายหลายชวต ตางตองคด ดนรน ทนใหไดสดจนดา ยงยง ในกรงไกร หลบหนตายในเมอง เรองวกวนไดเรอโปง ลงลำานำา เจาพระยา ตายดาบหนา ดกวาอย อยางไรผลพรอมดวยเพอน มตรคาม อกสามคน ดมดนดน คนหา หนาพชาย

เรออโปง ลงละลอง ตามทองนำา พายตอนคำา กลางวนพก ปกใจหมายฆองกระแต เอาไปดวย ชวยผอนคลาย จดทหมาย คอเมอง ราชบรถงบางไทร พบคาย ของพมา สองฟากทา รายทาง ของสกยามรองเรยก ทไร ใชฆองต ยามกด มองเหน เปนพวกกนผานพมา เมอใด กใชฆอง จนเรอลอง ผานได ดงคาดฝนตอนกลางคน พายไป ใชไฟควน เหมอนตรวจการณ ดวยเรอ ตดโคมไฟทำาลบลอ ลอลวง เลยนภาษา เสยงพมา โหวกเหวก ไมสงสยจนพมา หลงเชอ ใชเรอไทย เปนเรอไฟ ของพมา มาตรวจการณ

43

คำาวนหนง พายเขาไป ใกลวดแจง มองเหนแสง ปอมคาย ของทหารเหนเรอมง มาใกล หลบไมทน คดไดพลน ควำาเรอขด มดเขาในเรอทหาร จะผานไป ใชไมเคาะ เหนไมเปราะ ผแลว ไมสงสยพวกทองอน ยนเสยง คนพดไทย ผานเลยไป ปลอดภยแลว แคลวอกทลองเรอลด ทะลคลอง บากกอกใหญ ผานเขาไป ทาจน ยงถนทเจอพมา คราใด ไมไยด ใชฆองต ลมเรอ ตลอดทางภาวนา อธษฐาน ใหผานพน อยาทกขทน พบพมา ใหหมองหมางถงทาจน ตอนพรง ยำารงราง ฟาสวาง พกผอน หยอนพงกายไดเกดเหต อศจรรย ขวญระทก เมอใดนก ขนมา นาใจหายอสนบาต ฟาดลง ไมตรงใคร เปนรใหญ ยาเรอ ดวยดนดำาผานตำาบล หมาหอน วอนเทวา ไมเหนหนา จระเข มากรายกรำาแตพบโจร ผราย ทกอกรรม จงแกลงทำาเสยงพมาตอหนาโจรฝายโจรไพร ใจโหด กระโดดหน พอไดท ตะเพดไล อยางไดผล

44

ไดพบดาบ งามหร คกมล ประจำาตน กรมพระราชวงบวรมาจนถง แมกลองไมตองพก เกดพายหก พกพายไมถายถอนอาหารหมด อดตาหลบ ขบตานอน ใชนำาถอน ประทงหว ดวอมพวาเขาอารามถามพระ ตามหาพ ขาววาหน พาครอบครว ไปเขาปาจงหมายมน ป นมอ ถอศาสตรา บกพนา พบพชาย ดงใจจง

เรองทกขสข ไตถาม สามพนอง ตางเศราหมอง เพราะอกส ซงพลดหลงเมอกรงศร อยธยา สลายลง ตองเขาดง พลดพราก จากกนไปเพราะบานแตก สาแหรกขาด จำาพลาดพลด ถกกรรมซด บาบซำา ระกำาไฉนไดพลงพลาดประลาตเรนเปนหรอตาย ประการใด สดจะกลาว มาเลาความแสนเปนหวง ปตลา และพนอง เหนจะตองลำาบาก ฝา ขวากหนามเหตมาจาก ความเลวราย ภยสงคราม เมอถงยามพายแพ ไมพนภยสจนดา หวงใยในตวพ อยทน หรอจะพน พมาไดอยากขอรอง เดนทาง หางออกไป เพอหลบภยไปเมองชล เสยดวยกน

45

สวนทองดวง กหวงใยในตวนอง เจาไมตอง กงวล ทนบากบนเจาไปพบ เพอนรกพ ทเมองจนท ของกำานล ฝากไปดวย ชวยอยาลมแหวนไพฑรย บศราคำา ดาบคลำาทอง ยงสงของ ทสำาคญ ทานคงปลมแวะเมองเพชร รบมารดา เจาอยาลม ไมตองยม มเรอให ไดพอเพยง

สจนดาหรอบญมา รำาลาพ เพชรบร ไดพบ นางนกเอยงบรรทกเรอ พอลำา นำาเสบยง พายเลาะเลยง ทางลด ตดเมองชลมาจนถง บานจนเรอง คนรจก พอพำานก หายเหนอย เรมดนดนพานกเอยง นงชาง จากเมองชล แรมรอนจน เขาเขตขนธ จนทบรพระเจาตาก ดใจ ไดพบแม เปนบญแท บารม มเสอมสญทหารเอก กได ใหเพมพล ขอแทนคณใหศร อโยธยา

เมองกรงศร อยธยา ตองปราชย อยภายใต การยำาย ของพมากองทพเรอ แลด สดหตา โตคลนมา ฝาแรงลม สมราชนาว

46

เหนธงทว ปลวไสว จตใจชน ทหารดนสองกราบเรอ ใจลนปรสละเลอดเนอไทยใหชาตพล จะขอตอยธยาเอามาคน

สงเรงเรอรวดเรวทศทางลม เตรยมจโจม ขาศกทขดขนเลยวกองเรอ เขาปากนำา ยามคำาคน บกกอนอน ปอมประสทธ ปดดวยเรอทปากคลอง บางหลวง ธนบร ฝายไทยม กำาลง ทยงเหนอยงคมครอง ปองกน หนหวเรอ เกลอจมเกลอ ขนกวาดลาง ทงฝงธนนายทองอน คนไทย ทขายชาต ยงบงอาจ ตอส อยางเขมขนมอยงออน อยางทองอนสนทานทน ไมฑณฑบล ใหประหาร ผลาญชวา

พระเจาตาก ยดกรงธนไวจนได รบยกไปไลขบ จบพมากองทพเรอ ขนลำานำา เจาพระยา ไมชกชา ฉบไว พรอมไพรพลดวยดำารง มงหมาย ไปกรงศร มอญสก รกษาโพธสามตนสงมองยา มมอญไทย เปนไพรพล ควบคมคน เปนกองทพ คอยรบมอนำากำาลง มาตงทพะเนยด ไทยมอญเกลยด มองยา ไมเชอถอ

47

กตตศพท ทพไทย เรมเลองลอ พากนฮอ ผละพมา มารวมไทยสวนทเหลอ หลกหน เอาตวรอด กลววายวอด รวนเร ทำาเฉไฉละหนาท หนกองทพ ถอยกลบไป ไมมใคร คดส เพราะรตว

มคนไทย ใหขาว พระเจาตาก ความลำาบาก ประชาชน จนถวนทวความเคลอนไหว ฝายขาศก นกเมามว ยงพนพว กบสนทรพย นบเนองนองอธบาย แผนผง โพธสามตน เปนฐานปลน รวบรวม เกบคนของกองกำาลง สก พระนายกอง อยบนสอง ฟากฝง ตลงชนพระเจาตากไลประชดตดมองยา ตคายขวา ของฝง อยางเขมขนแตหวคำา ยำารง มงประจญ ลวงกลางวน จงสำาเรจ ไดยดครองมองยาเตลด เปดเปง กระเจงหน ธนบร รกตอไป คายทสองสรางบนได ไมลาด พาดฝงคลอง พระนายกอง โดนจบ ยดทรพยคนรบครงวน ทหารพมา ตองลาถอย มสวนนอย หนได ตายดาษดนฝายคนไทย หวานอม ยอมขมกลน หวนกลบคน ฟ นกองทพ ธนบร

48

พระเจาตาก พกทพโพธสามตน ไทยทกคน ดใจ ไดกรงศรอยธยา ทวยราษฎร ราชธาน ปลมปต ยนด แสนปรดา

ภายในคายโพธสามตน คนสมบต สารพด สารพน อนลำาคาทศตร ปลนไว คายออกมา คนประชา และเกบไว ในแผนดนมเจานาย หลายคนทโดนจบ ยงไมรบ ตวไปใหหมดสนขาราชการ เจาฟา ขาแผนดน สมถวล ชวรอด ไดปลอดภยพระเจาตาก ทรงดแล พระเครอญาต มใหขาด เครองโภคา หามาใหซอขาวสาร ประธาน แจกคนทวไป คนยากไร แบงปน ในทนทบรมศพ ขององค เอกทศน ไดทรงจด ถวายเพลง สมศกดศรบรรจพระ อฐ ตามพธ ประเพณ เจาแผนดน ประดจมา

แสนสงสาร ราชธาน ศรสยาม กระเดองนาม งามสะอาด พระศาสนาแตกกระสานต ซานเซน เหนระอา เกนปญญา ทจะกลาว เลาบรรยายแทบจะสน พระสงฆ องคเจา ทงผเฒา ผหญง ยงลมหาย

49

หนเขาปา เรรอน ซกซอนกาย หลบหนตาย เลยงถกตอน หวซอนซนพระภกษ สมเดจ อทมพร ยงถกตอนไปลบ จนดบสญงานจาลก ของพระองค ทรงพระคณ ถงคนรน ภายหลง ร ความจรงเรยกกนวา คำาใหการ ชาวกรงเกา ทพวกเรา ไดศกษา อยางดยงคำาใหการ ชาวกรงเกา เลาเทจจรง เรองทกสง เกดจากพบ ประสบการณในบดน มเหลอ แตลองลอย แสนเศราสรอย วโยค พาโศกศลยยำาใหคด สะกดใจ ไปอกนาน สดประมาณ จะสรางฟ น ใหคนด

พระเจาตาก เรยกประชม กลมอำามาตย คงมอาจ บรณ ไดเตมทอกคนไทย ยงคงแยก แตกสามคค ตองตอต ปราบปราม ตามฟาดฟนในคนหนง ซงประทบ อยธยา กษตรา หลายพระองค ทรงเขาฝนไมเตมใจ ใหอย เมองเดยวกน ตดใจพลน เมองหลวงยาย ไปธนบรเปนเมองทา คาขาย ใกลปากอาว ชาตตางดาว เขามาคา ไดเตมทยทธศาสตร ปองกน มนคงด โอกาสหน ทไล ไปเมองจนท

50

สถาปนา ธนบร เปนเมองหลวง ไทยทงปวงเชญพระองคทรงถวลยเถลงราช สมบต ขตโอฬาร พระนามทาน สรรเพชร ปกเกศไทยเปนสมเดจ พระบรม ราชาทส พระเจา กรงธนบร ผยงใหญทรงกอบก เอกราช ใหชาตไทย นามเกรยงไกร ปฐพ สวรรณภมยสบแปด ธนวาสอง สามหนงหนง รำาลกถง ประชาไทย ใจรอนรมปลมปต ปรดา มาชมนม รวมประชม ปราบดาภเษก กษตรยไทยสมเดจ พระเจา กรงธนบร ปนบำาเหนจ ความด ความชอบใหพวกแมทพ นายกอง ตองพระทย แลวเลอนให สดจนดา มหามนตรเปนเจากรม พระตำารวจ ดานในขวา ศกดนา สองพนไร ไดสขศรและสมเดจ พระเจา กรงธนบร ใหตามพ นายทองดวง เพอนเดมมาแตงตงให เปนพระราช วรนทร ใหอยกน ถนฐาน แถบบางหวาเปนเจากรม พระตำารวจ ผตรวจตรา คนองยา เปนดานซาย ในพระองคเจาแผนดน องคใหม ของไทยน ทรงพระปรชาชาญทสงสง

51

เสดจพบ ประชาชน ของพระองค พระประสงค ทอดพระเนตร ทกเหตการณและพระองค ทรงเปน มหากษตรย ทไมขาด สรางสม พรหมวหารทศพธราชธรรม ตรากตรำางาน แทบทกดาน ทรงทน บรณา

การปกครอง เศรษฐกจ การทหาร ทงทางดาน การเงน และการคาเตรยมขยาย ประเทศ เขตอาณา แสวงหา สนตสข สปวงชนชมชนนอย ตางออนนอม สวามภกด เตรยมพลพรรค ไพรฟา มาฝกฝนความชำานาญ ดานอาวธ ยทธพล เพอผจญ ปราบชมนม กลมแขงเมองจดเรอรบ ครบครน ดานอาวธ หวงยอยด บกศตร ใหร เรองเอกราช ชาตไทย เคยรงเรอง ตองกระเดอง เชนเดม ดงเรมมาฝายพมา ลาถอยไปไมหวนกลบ เพราะจดทพ รบจน อยางแนนหนาหมดโอกาส รานรก บกเขามา ยามพารา เปลยนกษตรย ผลดแผนดน

ไดเวลา พระเจาตาก กำาจดกก พษณโลก กกแรก ตองใหสน

52

ยกทพเรอ รดหนา ฝาวารน พระองคอนทร เปนจอมทพ พรอมไพรพลเจาพระยา พษณโลก มบญชา หลวงโกษา มาตานทานดวยการปลนจดเรอเพรยวดกซมตงกลมโจร ทตำาบล เกยชย รบใหดทพทางเหนอ ชำานาญ แมนำานาน เขาประจญ ปลนเรอ พระทรงศรพระเจาตาก เคองแคน แสนทว ถกโจมต ออกนำาหนา บญชาการสงหนเรอ เผชญศก อยางฮกโหม เขาถาโถม ตอส อยางหาวหาญหลวงโกษา ลาถอย เหลอทนทาน ถอนทหาร รบกลบ หนลบไปแมการรบ ทไดเปรยบ ของพระองค แตพระชงฆ ถกปน ฝนไมไหวจำาถอนทพ กลบมา นาเสยดาย เมอแผลหาย ดแลว จะกลบมา

ฝายพระยา พษณโลก สำาคญผด เพราะหลงคด ตวเอง เกงหนกหนานกวา ตวเราน มบญญา จงประกาศ ราชาภเษกตวตงตนเอง ขนเปน พระกษตรย อยางบงอาจ มคณา กลาหวเกดวบต ในเจดวน จญไรตว เกดเปนหว ฝใหญ ในลำาคอ

53

จะรกษา อยางไร กไมหาย พลาลย ลบลา สดแรงหมอมนองชาย พงเผา เปนเหลากอ ไดเปนพอ เมองคนใหม ในสองแควชอพระอนทร อากร ระออนคราม ไมคดทำา เหมอนพชาย ไดเปนแนแตกำาลง พษณโลก เรมออนแอ คนไมแล เลอมใส ใจนยม

พษณโลก พบสงคราม อกหนงครง กกพระฝาง มาลอมเมอง จะถาโถมเปนเวลา สองเดอน ไมรกโรม ไมจโจม สรางเดอดรอน ไปตามกนอนทรอากร ออนแอ ไมแกไข คนภายใน รนทด อดอาหารแทบจะสน ดนรน เหลอทนทาน จงพากนเปน ไสศก เพราะนกกลวประตเมอง เปดใหเขา เจาพระฝาง นำากำาลง ยดไว ไดจนทวยดสมบต ศาสตรา เปนของตว แลวตดหว เจาเมอง อนทรอากร

เกณฑคนไทย ไปสวางคบร ชาวธาน สองแคว ถกไลตอนคนสองแคว ไมเตมใจ ใฝอาวรณ ไดหนยอน สวามภกด องคภมนทร

54

องคสมเดจ พระเจากรง ธนบร เปลยนวธ ปราบกก ใหหมดสนมหามนตร กบพระราช วรนทร เดนลวงถน ดานกระโทก ยกทพมาแลวพระองค ทรงทพ อกทางหนง เคลอนมาถง โคราช ดงปรารถนาจะปราบปราม กกพมาย ขยายอาณา เพอประชา ชาวไทย ไดอยเยนเจาพมาย คอกรมหมน เทพพพธ เคยรวมคด พระพมาย ปราบยคเขญยกตำาแหนง เจาพมาย ใหไดเปน เพราะเลงเหน เปนวงศ กษตราพระยาศร สรยวงศ สงสองทพ ออกมารบ ทพกรงธน เผชญหนาดานจอหอ เหนอนคร ราชสมา เหนปรชา สามารถ กษตรยไทยแมฝมอไลเรย กเสยทา เจาพระยา สรยวงศ ตองแพพายแมนจะม มองยา เพอนรวมตาย ถกจบได ทงสน รวมสามคนพรอมนายสา มหามนตร ลกชายใหญ ทพพมาย แตกยบ หนสบสนเจาตากสน สงประหาร ทงสามคน เพราะดนรน สหนก มภกดพระดำารส ตรสมองยา หาทตาย ไมวอดวาย อยธยา ยงมาน

55

เมอหลกหลบ รอดตาย ไมวาด มาถงท จนได ตายเถดเองอกทพหนง พระยาวง ศาธราช ผสามารถ ลกชายเลกรบกลาเกงยกมาตาน ดานกระโทก ไมกลวเกรง เลอดละเลง รบรา จนหลายวนราชวรนทร มหามนตร มมานะ ไมลดละ พยายาม มขามครนความเชยวชาญ การยทธ สดชำานาญ ยดทมน ดานกระโทก ไดสมใจ

พระยาวง ศาธราช ตองหลบหน และโชคด หนรอด ออกไปไดเขาเสยมราฐ กมพชา อยางเรวไว เจาพมาย เทพพพธ หนตดตามเลกคดอาน สะทานใจ ไมตอส นกอดส เกรงภย ในสยามขนชนะ ขนอาสา พยายาม ออกตดตาม นำาตวเฝา เจากรงธนพระเจาตาก ยกเขายด เมองพมาย ไดงายดาย ไมรนแรง สกแหงหนทรงเมตตา ไมเขนฆา ประชาชน และทกคน ออนนอม ยอมโดยด

กรมหมน เทพพพธ ฤทธโอหง พระทนงไมนอบนอม ถอมเกศพระเจาตาก จกเลยงไว คลายเดมท สนปราณ บรภาษ กอนลงทณฑ

56

เจาสนบญ อยทใด กไมพน พาผคน วอดวาย ตายทนนขนอยไป คงไมวาย จะกอการ คดลางผลาญ จลาจล อยรำาไปสำาเรจโทษ กรมหมน เทพพพธ พระทรงคด ปราบกลม ชมนมใหญปนบำาเหนจ ขนทหาร ผชาญชย พระยาอภย รณฤทธ จากราชวรนทรพระมหา มนตร สดจนดา เปนอนชต ราชา ของตากสนสองพนอง สองนกรบ จบธานนทร อยร งถน ยงทพ ไมกลบกรง

กมพชา แยงอำานาจ ราชสมบต ถงขนาด ศกกลางเมอง เกดเรองยงนกองตน ขนญวน ชวนพยง เกดรบพง จนมชย ไดครองเมองเปนสมเดจ พระนารายณราชา ไดครอบครอง กมพชา จนครบเครองนกองนน ผแพพาย ใหขนเคอง จงนำาเรอง มากราบทล ธนบรขาวทบทวน ญวนยกมา นาเชอมาก พระเจาตาก ไมไวใจ ในเรองนจงสง พระยา โกษาธบด คมทงส ปากทาง ยางเขามา

57

เปนผลให ไทยจดทพ ปรบกำาลง เฝาระวง กรงธน จนแนนหนาทพเจาตาก พรอมทตง ยงยาตรา ใหพระยา จกร ตนครฯหลวงนายศกด จากกรงเกา เปนแมทพ พรอมเสรจสรรพ ลองใต ไปตกอนกมพชา ไมสามภกด จกราวรอน ตองตอกร ทพไทย ใหรด

ไทยใหสง เครองราช บรรณาการ เขมรหาญ กลาวหา พระทรงศรใชหนอเนอ เชอกษตรย ขตตยบร ไมสงท บรรณา ขดคาใจมโองการ ใหอภย รณฤทธ อนชต ราชา ยกทพไดจากเมอง ราชสมา กรฑาไป ยดใหได เสยมราฐ รอทพธนใหโกษาธบด กรฑาทพ ยกเขาปราบ พระตะบอง ใหถอยรนรอทพหลวง ยกมารบ นกองตน หวงคดโคน ยดชาต กมพชาทงสามหนวย ชวยปฏบต ภารกจ ใหสมฤทธ สมมาตร ปรารถนาตางรอคอย ทพหลวง จะยกมา จะไดยด กมพชา ใหสาใจเจาพระยา จกร ตนครฯ เมองชมพร ไชยา ออนนอมให

58

ไมตองเสย เลอดเนอ ทหารไทย นาเสยดาย ทพแยก แตกสามคคเกดขดแยง ตกลง กนไมได เมอทพไทย ถงเขต นครศรแขวงทาหมาก ขามลำานำา แมตาป เขาโจมต ทละทพ ไมรบกนเพราะผดพลาด จงมอาจจะดได และซำาราย ยอยยบ ถงดบขนธศรพพฒน พระยาเพชร ทโรมรน ตองอาสญ พรอมหลวง ลกษมานาลกแมทพ นกรบ ยงโดนจบ ตองถอยทพ กลบไป ใหขายหนาถอนไปตง ยงอย ทไชยา เจาพระยา ยมราช จงกราบทลวาพระยา จกร มใสใจ จงทำาให ขมกำาลง ตองสนสญหลงไดฟง คำาถวาย บงคมทล เตรยมพรอมมล ทพเรอ รบลองไป

อกหนงหมน มงต ศรธรรมราช ไมประมาท รวมกำาลงทคางไวพบพาย ทหาดเจา จงเศราใจ จดทพใหม เสยเวลา เรงซอมเรอกองกำาลง จากไชยา ยาตราทพ หนบขนาบ เมองนคร ทางตอนเหนอตะวนออก ยกขนมา ทางทาเรอ เขาชวยเหลอ มงเคลอนท ตใจกลาง

59

ทพนคร คาดไมถง ซงทางนำา จงไมนำา กำาลง ไปขดขวางตงคายรบ ททาหมาก ตรงปากทาง เขาหวชาง อกคาย ใชปองกนองคสมเดจ เจาตากสน ธนบร เรอเคลอนท ไมมใคร มาขวางกนลยขนบก ยกต อปราชจนทร ไมกวน ยดไดเมอง นครมาเจานคร สนปญญา ไมกลารบ ครอบครวหลบ เอาตวรอด ไปสงขลาไปพงบญ คณหลวง และพระยา ทงสงขลา พทลง ปตตาน

ทพกองหนา ของพระยา ยมราช เขาพฆาต คายหวหมาก จนแตกหนคายหวชาง รเร อง เมองเสยท ขวญจงหน ลหลบ เลกรบราพระยาจกร เดนทาง อยางรบเรง ดวยกรงเกรง พระเจาตาก ถงปากทาตประสาน ไมพอง ตองเวลา เพราะวาชา กวาทพเรอ ไปแปดวนเขารอรบ พระราช อาชญา พระเมตตา มลงโทษ ดงคาดฝนใหตามจบ เจานคร เปนภาคทณฑ จงพากน ยกกำาลง มรงรอ

พระยาจกร และพชย ไปสงขลา ผานเทพา สงทต เขาไปขอเจาพระยา ปตตาน มรงรอ มกำาลง ไมพอ จะตอกร

60

จงสงหลวงสงขลา พระยาพทลง ไมอยากยง กลวชาวเมอง จะเดอดรอนไดจดการ กบเจาพฒน เจานคร แลวกลบยอน สงสมเดจ เจากรงธนพระเจาตาก กลบถง นครศร กพอด มรสม และคลนฝนตองพำานก เมองนคร ใชรอนรน กลบกรงธน เมอฝนสน ฤดกาลทรงทน สถป พระเจดย บรมสาร รกธาต ประดษฐานมหาธาต ศาสนา แตโบราณ แตกอนกาล แตงไว ใหถาวรองคเจาตาก ผกพน เยยงฉนทมตร ความใกลชด นครศร มมากอนและเจาพฒน พรอมกบเจา เมองนคร ไมเดอดรอน เขากลบ รบราชการแมลกขน ชมล โทษความผด ลงอาญา ถงชวต ใหประหารพระเจาตาก เหนใจ พวกกอการ ไมดงดน ดานดอ ยอมโดยดธรรมดา คนตงตน ขนเปนใหญ และมได ทำาบานเมอง เสอมราศจวบเวลา มาถง ตงสามป การตอต ปองกน นนธรรมดา

เจานคร คนด มาอยดวย และไดชวย ทำาสงคราม กบพมา

61

ไดถวาย บาทบร จารกา คอคณฉม ธดา ใหพระองคพระทรงโปรด เมองนครศร ธรรมราช มอำานาจ เมองเอก ตามประสงคพระหลานเธอ เจานรา สรยวงศ ไปดำารงเจาพระยา ผวาเมองเมอถงครา เจานรา มาตกษย ทรงสงให เจานคร คนรเรองยายคนกลบ สทเกา เปนเจาเมอง สบตอเนอง ผกพน ฉนทไมตร

ฝายพระยา อภย รณฤทธ และพระยา อนชต ทงสองศรยดเสยมราฐ ถกขาศก เขาบกต สองนองพ ขยเขมร เผนทกคราตามพระราช โองการ ใหยงทพ ใหคอยรบ ทพกรงธน จงรอทาจนลวงเขา หลายเดอน ไมเคลอนมา ขาวลอวา เจาตากสน สนพระชนมกตตศพท แพรกระจาย ไปหลายเรอง ระคายเคอง เรนลบ ดสบสนเกรงเหตราย จะเกดม ทกรงธน คดวกวน แลวเลกทพ รบกลบไทยเจาพระยา โกษาธบด ยดธาน พระตะบอง ตองหวนไหวถอนกลบบาง ออกทางจนท ดวยหวนใจ พอกลบไป กราบทล ใหลงทณฑ

62

วาพนองสองศร นนหนทพ เมอทรงทราบ แสนพโรธ แตอดกลนมไดตรส บรภาษ ใหจาบลย แตกลบกน สรรเสรญ ซงนำาใจเพยงแตถาม วาทำาไม จงไดกลบ มไดรบ ทองตรา สงไปใหอนชต ราชา อธบาย ถงขาวราย ไดรบฟง จงกงวลไดปรกษา กบพชาย ใหยายทพ ถาไมกลบ เกรงพารา จะสบสนกลวศตร มายำาย ศรกรงธน จงยายพล เพอรกษา ขาแผนดนไมอยากเหน ชาวไทย ตองไรชาต อรราชศตร ไมรสนอนขาวราย สวนพระองค คงไดยน เรองทงสน คอนำาใส จากใจจรง

เมอกองทพ กลบนคร จนครนครบ ตรสปรารภ หวงบานเมอง เปนอยางยงการปราบปราม ชมนมฝาง ยงประวง จะมวนง ดดาย คงไมดเจาพระฝาง ยงครองเพศ สมณะ ผดจากพระ พทธบญญต ทำาบดสพรอมสมน เยยงสถล อลชช เลอกสตร รปงาม ไปหลบนอนสรางกรรมชว มวโลกย ทกแหงหน สปดน หมอผ มถายถอนเลหประหลาด ศาสตรไสย ไมสงวร สงหนวยจร ตระเวนถง เมองอทย

63

จวบพอด มฝรง ฮอลนดา สงปนใหญ เขามา เพอถวายตรงกาน สงปนยาว เขามากมาย มาถวาย ใหลอง อกสองพนจดสามทพ ยกขนเหนอ เพอไปปราบ ทหารราบมงหนา นครสวรรคขบวนเรอ พาทพหลวง ไปพรอมกน หมนสองพน ชวต คดรอนราญเจาพระฝาง มอบกำาลง หลวงโกษา ผเคยมา ตานทพธน อยางอาจหาญเขารกษา สองแคว เพอตานทาน ถกทหาร พระเจาตาก จโจมตมรบสง ปลนคาย ในคนนน โดยฉบพลน ททพ มาถงทหลวงโกษา รนถอย ไปหลายท จำาตองหน ทงคาย ไปรายงานชวงเวลา รอทพบก ทยกไป สงพลไพร อาสา หาอาหารประทบแรม รอเฝา ถงเกาวน ไมลงทณฑ เพราะฝนตก ตลอดทางเมอพรอมเสรจ เสดจหลง สงสองทพ ไปไลจบ ขนาบต เจาพระฝางกองทพเรอ รอนำาหลาก จกเดนทาง เมองสวางคบร ทหมายตรงสองสามวน นำาเหนอ เมอลนหลาก พระเจาตากคลาเคลอนเหมอนฝงหงสทพบรรจบ พบกน จงมนคง อตรดตถ คดปลง กลวกำาลง

64

เจาพระฝาง สงไพรออกไลต แพทกท ขวญเสย จงสนหวงยดเมองมน หวนใจ ไรพลง มชางพง คลอดเปนเผอก เลอกเสยงทายธรรมดา ชางคลอด ในครงน บารมของขาศก นกใจหายหญาสองฟอน ใหชางจบ รบทำานาย ผลการทาย ฝายเจาตาก มากบญญาเจาพระฝาง ตอส อยสามวน ตกคนนน ฝาออกไป ตายดาบหนาพนพงเนน เดนดง หลงมรรคา ทงชางเผอก ชายปา เมอจวนตวสองทพบก ยกเขาเมอง ไดงายดาย นำาถวาย ชางเผอก เจาอยหวพวกชาวเมอง ออนนอม ตางยอมกลว เจาอยหว ทรงเมตตา ประชาชนสวนภกษ สามเณร ทมวหมอง ถกกลนกรอง ทางวนย อยางไดผลใหเสยงสตย สาบาน กนทกคน พสจนตน ดำานำาส ดเวลาคนไหนร จต ปาราชก ไมตองหลก เปดโอกาส ขนอาสาเปนทหาร พนมลทน สนอาญา ผชนะ นาฬกา เปนพระครหามกลบใจ ใครแพ ใหตราบาป ไมใหกลบ อปสมบท เพราะอดส

65

จบสกยนต เฆยนหลงลาย ใหคนด จงมผ ลาเพศ เปนไพรพล

เจาพระฝางกกสดทายทไดปราบ ประเทศไทย ราบคาบ ทกแหงหนอาณาเขต ประเทศชาต ประชาชน สมฤทธผล เชนสมย อยธยาปนบำาเหนจ ความชอบ ใหขนนาง และแตงตง ใหดแล เมองดานหนาสรสห นกคอ สดจนดา สวนพระยา ยมราช คอพชายพระเจาตาก เลยบเมอง สวางคบร เพอบารม ชาวเมอง มาคดใกลมหรสพ สมโภช บนเทงใจ แลวกลบไป เลยบเมอง ทสองแคว

ใหสรสห ครองเมอง พษณโลก ซงไดยกเปนเมองเอก ไดโดยแนคมหวเมอง ฝายเหนอ เพอดแล ไวคอยแก สถานการณ ของบานเมองสวรรคโลก ยกให เจาพระยา พชยราชา ดแล แตเกดเรองเจาพระฝาง ขอเชยงใหม มาตเมอง เพราะขนเคอง โกรธแคน แนนในใจสวรรคโลก วตกหนก เพราะคนนอย ใชทถอย ตงมน ปองกนไดพษณโลก พรอมพระยา สโขทย ยกทพไป ตกระหนาบ ปราบศตร

66

โปมะยงวน กคอเจา เมองเชยงใหม ตองแตกพาย เคองแคน แสนอดสกอสงคราม อกหลายครง อยางศตร ทอยค รชกาล เจากรงธน

พระเจาตาก ทรงดำาร คดตรตรอง พมาครองเชยงใหม คงไรผลไมสงบอยางแนแทแกปวงชน อทธพล ของพมา ยงคาคานเมอกองทพ ปราบสำาเรจ ชมนมฝาง มรบสง สรสห เกณฑพลหาญเปนทพหนา พาไป เพอรอนราญ พระองคทาน นำาทพหลวง ลวงตามไปโปมะยงวน ชาวพมา ผวาเมอง พอรเรอง รบตงรบ ปรบเปนคายอยางเขมแขง ปองกน อยชนใน เมองเชยงใหม ไทยลอม ออมเขาตทหารเชยงใหม ภายนอก ทออกรบ ถกขนาบ เพลยงพลำาตองจำาหนรกษามน ภายในเมอง ไมราว สรสห แกลงทาทาย ไมออกมาแมสรสห มฝมอ ทยอมรบ หาตวจบ ไดยากเปนหนกหนาชาญฉลาด ทงสตและปญญา ตเชยงใหม คราน มสมปองพระตากสน ทรงตรสเรอง เมองเชยงใหม ชนะไมได ครงทหนง พงมสอง

67

ลอมอยถง เกาวน ทรงกลนกรอง จำาเปนตอง ถอนทพ แลวกลบไปมะยงวน สงกองทพ รบตามตด เพราะวาคด ทพธน คงแตกพายไมละลด บดขย ตทพไทย พระทรงชย ถอนทหลง สงตานทานพระแสงค สฟนดาบ กบพมา อยางไมคด ชวา แสนกลาหาญตะลมบอน ขาศกลา ไลฆาฟน ทหารหาญ เหนนำาพระทย เจากรงธน

ครนทพธน กลบธาน รงปใหม ดำารให ปราบเขมร อยางเขมขนความคมแคน เคองพระทย สดทานทน เขมรวน มาตตราด ฟาดเมองจนทกวนรำาคาญ นานรอยป จนดดก เขมรลก ลอบบฑา มาปวนป นพอไทยร จะรบไล มกไมทน ตองเลนงาน ครงใหญ ใหหายกวนกองทพบก กองทพเรอ เรงคลาไคล ยกพลไป สองหมนหา อยาผนผวนนายทองดวง คมหนงหมน คลนขบวน ออกจากจวน ทศปราจน ถนผานทางใหโกษาธบด ทพเรอหนา พระเจาตาก คมมา เปนทพหลงมงเขาคลอง บนทายมาศ ระมดระวง จดทหวง รกถาโถม พนมเปญ

68

เจาพระยา ยมราช หรอทองดวง เดนทพลวงโพธสตว ของเขมรไปเขาเฝา เจากรงธน พนมเปญ ทงเขมร เปนของไทย แตนนมาพระนารายณ เตลดหน ไปพงญวน ภายหลงหวน คนกลบ เขามาหาญวนกระบถ ไกเซน เมนพงพา กลบเขามา ขอเปนรอง นกองนนนกองนน มพระนาม รามราชา กมพชา ไดครองราชย จากมรรคผลบารม พระโปรดเกลา เจากรงธน ทเคลอนพล ยดให จงไดครองใหนารายณ เปนมหา อปโยราช จงมขด นกองธรรม ใหมวหมองอปราช กษตรยเขมร สมใจปอง ไทยครอบครอง ดนแดน ตดแควนญวน

เมอภายหลง ราชธาน กรงศรแตก หวเมองแยก แตกทางเหนอ เปนสวนสวนฝายพมา เรมขยบ ปรบขบวน มะยงวน ครองเชยงใหม ใฝราญรอนสรยวงศ เจาเมอง หลวงพระบาง เรมขดขวาง ยกมาต เวยงจนทรกอนเจาบญสาร เจาเวยงจนทร กลวสนคลอน กำาลงออน ขอกองทพ พมามาเจาองวะ กะเกณฑ กำาลงทพ เพอหวงปราบและขยายเขตพมา

69

จดพลไพร ใหญโต โปสพลา เคลอนพลมารบพง มงแผนการสรยวงศ รเชนนน จงหนนอม โดยยนยอม สพลา หาตอตานฝายพมา เกรงกรงธน จะรอนราญ จงตงมน ทเชยงใหม อยางมนคงโปสพลา คดเอาหนา หมายชนะ รจงหวะ กรงองวะ พระประสงคเตรยมไพรพล โคนเจาตาก ใหสนลง เคลอนทพตรง ยกมาต เมองพชยพระยาพชย ราชา เกงกลารบ ตงสงบ รกษาเมอง ทมนไวแลวสงสาสน สรสห กรฑาไป เลอกทหมาย ชยภม ทแขงแรงไดเวลา รวมพลง ทพรงพรอม โอบปดลอม สพลา อยางกลาแขงเกดรบพง ตดพน ขนรนแรง สนกำาแหง สพลา ขายหนาไปแพไปแลว หนงครง ทรงฝน พอรงขน อกหนงป มาตใหมสรสห กมาชวย เมองพชย ศกนได วรบรษ สดเทดทนประวตศาสตร ชาตไทย ไดบนทก จำาจารก อยในใจ ไมคลายสญอยกบตากฝากดวงใจใฝเจอจน คอเจาคณ พระยาพชย ปราบไพร

70

นำาทหาร สตะเลง ดวยเพลงดาบ จนราบคาบ ใครยอมร ศตรหนยอดนกรบ คบญ บารม สดด วรกรรม ผนำาชย

กองทพไทย ชยภม ไดเปรยบกวา ทหารพมา ตายยบ นบไมไหวประจญบาน ผลาญพมา ทาวองไว พระยาพชย สะดดพน ลนลมลงความเปรยวปราด ฉลาดหลก ปกใจแท หนทางแก ดาบยน ดนตวโหยงดาบถงหก ปกคาดน ไมดนลง เพยงเสยทรง พมาถลำา ซำาทนทหาญณรงค ตรงร ปรเขาฆา ฟนพมา เลอดสาด ขาดคาทเสยงปนดง รางสยบ ซบธรณ ไรชว หาญณงค ทรงฝมอเกดบนดาล โทษา พระยาพชย สองดาบไล ทะลวงฟน ไมหนหอทงดาบหก ดาบด ฝากฝมอ โลกเลองลอ คอดาบหก ผเกรยงไกรสมญญา เจาพระยา พชยดาบหก นำาตาพราก กอดศพ หมนหาญไวไหรำาพน รนทด สลดใจ เพอนรวมตาย ปลงศพ สมชายชาญ

ศกเชยงใหม ครงทสอง ของสมเดจ ตองสำาเรจ เพราะทพใหญ ทใจหาญ

71

อยภาคเหนอ เพอบก ประจญบาน ชะงกงน เพราะหวงใต มภยรอกระบถมอญ ยอนรางกง มงเขนฆา ฝายพมา เสรจสงคราม ปราบปรามฮอเตรยมรบไทย เกณฑกำาลง อยางเพยงพอ เขามาจอ ถงสามสบ ทาดนแดงแพกจจา คมพมา หารอยคน กำาลงพล มอบสามพนทขนแขงปลกยงฉาง เสนทางเพม เสรมแขงแรง ถกทมแทง พากนหน การบทาฝายผนำา ทำาโทษ ครอบครวมอญ ทนเดอดรอนไมไหว ตองใจกลารมสงหาร บนชวต แพกจจา อกพมา หารอย สนละลายซำายงยอน ยกไปต เมาะตะมะ รบปะทะ ปะกนหวน เกดสญหายปะกนหวน กำาลงเขามาตไทย ตองกลบไป รางกง ยงกบมอญ

พระเจาตาก ตระหนกฟง ความเคลอนไหว ตดพระทย ชงเชยงใหม ใหไดกอนสวนทางใต วางกำาลง ระวงมอญ เกรงเดอดรอน แมสอด กาญจนบรปฏวต มอญกระบถ ไมลดรา กษตรยพมา สงให อะแซหวนกทานขนพล ผเฒาฝมอด ไปขยปราบมอญ กอนตไทย

72

สองหมนพล ฝายเหนอ สรสห พระยาจกร ใหเปน แมทพใหญรอทพธน อยทตาก จะเคลอนไป รบเชยงใหม คราวน ไมมเกรงสองพระยา จาบาน กาวละ โดนพมากดข และขมเหงจงนอกใจ ไมภกด พวกตะเลง กลบกลวเกรง สรสห จกรไทย

มเรองเลา กาวละ และจาบาน แตเดมนน ชาตพมา เคยอาศยแตภายหลง กนแหนง เคลอบแคลงใจ จงยอมงาย เปนไทย แตโดยดฟาชายแกว เปนบดา กาวละ ถกโปมะ ยงวน กวนศกดศรเปนเจาเมอง ลำาปาง อยดด จบมาท เชยงใหม ไวประกนใหกาวละ ครองลำาปาง ไปพลางกอน แลวรดรอน อำานาจ ขาดสะบนผลประโยชน ไมหลอเหลอ เผอแผกน สดอดอน ตนฤด มพอใจเมอพระยา ชวยพมารบชนะ เจาองวะ คนอำานาจดงเกาใหมตราสาสน ตามกระแสรบสงไป เอาผกไว สนามหลวง อวดปวงชนมะยงวน ไมยอมรบ ซงตราสาสน วาจาบาน ผดธรรมเนยม จงไมสน

73

หาวาหมน ตอชาต กษตรยตน ซำายงคน ตามจบตว เพอลงทณฑสงทนายไปจบตว สองพนอง พบทงสอง กาวละ และจาบานเกดตอสวนวาย ลมตายกน หนเวยงจนทร ขอพง โปสพลาโปมะยงวน คบแคนสดแสนโกรธ บอกกลาวโทษ เจาทงสอง ไปพมาเพอขนศาล ลงโทษ ตามอาญา ไดเวลา พอด มทพไทย

สพลา ใหจาบาน คมไพรเกณฑ ไปตระเวน ชำาระแกง แตงทางไวจะจดเรอ ลองตาก อยางสบาย รบศกไทย ตานทาน การเขาตสวนกาวละ จดใหไปลำาปาง คมกำาลง รบศกไทย อยาถอยหนมะยงวน ขอตวไป ไมไยด อางวาม ภารกจ ศกตดพน

มะยงวน จบฟาแกว สงพมา รบอาญา ลงทณฑ ในทางศาลอนเปนเหต โทษะ เกดบนดาล จงฟาดฟน กบพมา ไมปราณกาวละ ฆาแมทพทลำาปาง นำากำาลง ชงบดา แลวพาหนรวมจาบาน ประจญรบ สไพร จวบพอด จกร ยกทพมาสองพระยา จาบาน กาวละ สบจงหวะ สวามภกด จกอาสา

74

นำากองทพ เขาลำาปาง มรงรา รบพมา ตอไป เปนไทยจรง

โปสพลา มะยงวน ชวนกนรบ เพอยงทพ นกรบ ทงสองสงหเหนอลำาพน รมฝง ลำานำาปง หวงประวง ทำาลายลาง หางตวเมองจกรพ สรสหนอง ไมจองจด สงทงหมด เดนหนา อยางตอเนองพมาพาย ยอยยบ ถอยกลบเมอง เคยแคนเคอง ลอมเชยงใหม ไวทกมมมใบบอก ยงพระเจา ธนบร ขอเขาต เชยงใหม ทกขนขมมรบสง ใหเขาต ทละมม ใหเขารม เปนดาน อยางมนใจสงทหาร ขดคดน ทำาทางเดน เปนเชงเทน ทวมทน ไวปลนคายเมอทพหลวง กรงธน ถงเมอใด ใหปนคายใกลค ด เหตการณดวยพระทย ในรอน มรบสง ไมรอรง สงเขาต ทงสองดานตะวนออก ทองดวง ทะลวงฟน รบรอนราญ พมายบ ถอยกลบไปทางประต ทาแพ กแพยบ พมารบ สรสห กมไหวสพลา มะยงวน หนรอดดาบ ทงเชยงใหม ไปเชยงแสน อยางแคนเคอง

75

เจาพระยาสวรรคโลก ยกทพไล ตดตามไปตามแผนอยางตอเนองกองทพธน ยดเชยงใหม ไดทงเมอง ไมสนเปลอง กำาลง สมตงใจ

พระเจาตาก ตบพระเพลา ทงสองขาง ออกโอฐอาง นองพ นไฉนใครจะเกงกวากน นนประไร ไมรใคร เกงกวา นาอศจรรย

ใหความชอบ พระยา วเชยร ปราการ คอจาบาน เปนเจา ครองเขตขนธดเชยงใหม แควนลานนา มาชานาน ลำาปางนน กาวละ เปนเจาครองไวยวงศา เจาพระยา ครองลำาพน แลวเทดทน จกรเจา เฝาสนองอยดแล ลานนาไทย ในครอบครอง ไดพวกพอง แพรนาน ลานนาไทย

ฝายพมา ราว ทยางกง พวกมอญยง หนกลบ ถกขบไสหนทางเดยว อพยพ หลบเขาไทย ถกขบไล หนผาน ดานเจดยบางเดนลด ตดตรง ลงแมสอด เพราะกลวยอด ขนพล อะแซหวนกหอบครอบครว มากมาย เลยงไพร หลบหลกหน ลภย ไมรรอมผนำา ชอวา พระยาเจง ถกขมเหง กดข เขามาขอ

76

พงโพธ สมภาร อยนานพอ ยงไดขอ มาคราวน เชนเดยวกน

แซหวนก ขยมอญ จนราบคาบ แลวยกทพ ขบไล หมายสงหารตามมาถง เมาะตะมะ เกอบจะทน ไลกระชน ถลนลำา ขามเขตไทยรกตดตาม ขามดาน พระเจดย กำาลงม ทเจาตาก ใหดกไวเจาพระยา ยมราช แมทพไทย ตานไมไหว ถอยถอน ยอนลงมาถงตำาบล ปากแพรก แยกตงรบ เกรงยอยยบ ดวยกำาลง ของพมาใชวธ รบหนวง ถวงเวลา ตงรบหนา เปนแนวรบ ทดงรง

ฝายขาศก ประเมนไทย ในการรบ ไทยตองพบ ความพายแพ ถงสองครงจงดถก ฝมอไทย ไรพลง รบกครง กพาย ไมทานทนแมทพง ยอดคงหวน ไมครนคด สงใหหมอง จายด ทำาการปลนจดกำาลง ตงเปนกอง สองพนคน สะดมปลน รบทรพย จบเชลยไดเคลอนพล พนบาน บางนางแกว พอถงแลว แกลงประวง ทำานงเฉย

77

จดตงคาย ไมรบรอน ดงเชนเคย ทำาเฉยเมย คดบงอาจ ประมาทมอทบางแกว ราชบร ตรงนเอง พวกตะเลง ตองยอมรบ และนบถอสมรภม ราชบร ทเลองลอ ยงระบอ ในแผนดน ตากสนธน

เมอพระองค ทรงเสดจ ธนบร ราชชนน มประชวร ปวนสบสนทงแผนดน ทงมารดา ประชาชน พระกมล รมเรา เฝาหวงใยใหโอรส พระองคแรก พระนามจย เคลอนทพลย ราชบร ตงรบไวสงทพบก ยกจากเหนอ โดยเรวไว ใหเลยไป ราชบร หามแวะลงมพระเทพ โยธา ฝนรบสง เปนเยยงอยาง แจงชด ขดประสงคมดตดเสา พระตำาหนก ชกดาบปลง ดวยมอองค ตากสน เสยบประจานหกพระทย ยกกองทพ ไปสมทบ ออกไปรบ ละมารดา พระจอมขวญมไปเอง เกรงวา จะเสยการ ยอดทหาร สองพนอง ตองอยไกลวดเขาพระ ตงมน ขนประชด พระวจตร นาว เขามาใกลกราบทลวา พมาหมน ฝมอไทย พระฤทย เคองแคน แสนทว

78

สงกำาลง ตงลอม ใหแนนหนา พวกพมา ปลอยใหลอม อยางเตมทเสรจเมอใด ขอใหบอก จะออกต ลอมใหด เชญสบาย ตามใจเลยพระเจาตาก ไมอยากโกรธ แตเจบแคน ลอมใหแนน เสรมเขาไป อยานงเฉยสงใหหนวย ตดเสบยง เยยงอยางเคย จะลงเอย อยางไรใครรดอนทรอภย กบพระยา รามญวงศ ตดทางสง ทไล ไมใหหนดวยความแคน แนนลอม เขาทกท บบไพร ใหรนทด ถงอดตายสวนงยอ คงหวน รนลองของ ทำาทดลอง ออกไปต กหนพายมสะดง สะเทอน ประการใด กหาไม ยงประมาท มกลวมอพระเจาตาก อยากจะเหน พมาหอน เพยรตดรอน อาหาร แกลงพาลซอใหพมา อดตาย ไปคามอ ไมตยอ หกคาย ใหปวยการ

ฝายอะแซ หวนก ทเมาะตะมะ กลวพมา พลาดพลง ทางทหารใหตะแคง มรหนอง คมหาพน เขามายน ชวยเหลอ เมอเสยทฝายตะแคง ทราบขาว เจางยอ ถกไทยลอ ลอมไว ไมใหหน

79

สงไปถง มองจายด ในทนท รบไปต กระหนาบ โดยฉบพลนเคลอนกำาลง ทางลด เลยบโขดโขน แตไปโดน ทพไทย สกดกนเขาชวยเหลอ พวกถกลอม ยอมไมทน อดอาหาร นาสมเพช เวทนาฝายพมา รอดตาย ไดนดหนอย พนสามรอย ยสบแปด เชลยพมาสมพระทย เจาตากสน องคราชา สอนพมา สาใจ ไมลมเลอน

ฝายตะแคง มรหนอง ยงเชอแน วาไมแพ ไทยงาย ใครเชอดเฉอนพวกของตน ทนอยได ไมแชเชอน ไดชวยเพอน แหกวงลอม อยหลายคราวมครงหนง ตพระยา มหาสงคราม หวงเหยยบยำา คายไทย เอาไฟเผาโชคยงด สรสห มาแบงเบา หามพวกเหลา พลทหาร อยาออกไป

มสองคน ลนลาน พาลวงหน พระยาจกร รองหาม หาฟงไมจำาตองฟน บนชวต เสยจนตาย ทงดบไฟ ทงตอส ศตรเกรง

พอรเรอง เคองคงหวน มาสญสน ถกหยามหมน เสยเชงชาย ใชรบเกง

80

ทำาเสยชอ ลอระบล ถนตะเลง ถงกลวเกรง ยกหน เลกบทาหมดแรงใจ สรบ ปรบมอตอ รบแจวหอ หนตาย กลบไปหายงขนพล ผเฒา เลาขาวครา วาไทยกลา เกงกวาเดม เสรมใหฟง

ขบพมา ลาถอยไป ใหเลกทพ เสดจกลบ จบเชลย เอามาขงมดเปนพรวน ตรวนยอย หอยรงรง ประกาศดง เรยกชาวไทย ไปมงดเหนไหมวา หนาตา ไมเหมอนยกษ ใชเกงนก กลวทำาไม ใหอดสคนเอเชย ดวยกน มาพนต ไทยเราส อยางสบาย ไมคณาเพยงใจดำา อำามหต ผดมนษย ยามยอยด ไดท มนเขนฆาจตมนราย เลวชาต ขาดเมตตา พวกพมา เวลาแพ กแคคน

ทำาสงคราม เรยกคน ฟ นศกดศร ราชชนน ตกษย ไทยหมองหมนพนปหลวง ของปวงไทย มลายชนม เจากรงธน เงยบเหงา เศราพระทยพระมารดา กรมพระ เทพามาตย ไดนราศ เพราะชรา พาหวนไหวปลงพระศพ ราชชนน ศรวไล ทงชาวไทย ชาวจน ทวถนธน

81

สองพนสาม รอยสบแปด พทธศก ถงวตก อยางไร กไมพนเจามงระ ยกกำาลง หวงผจญ ดวยไพรพล เปนแสน วางแผนการเลอกอะแซ หวนก ขนพลเฒา ยกทพเขา กอสงคราม ตามลางผลาญบเรงนอง แผนเบดเสรจ เผดจการ เรมรอนราญ จากเหนอ เพอรดรอนโปสพลา มะยงวน ขบวนทพ ยกยอนกลบ ยดเชยงใหม เอาไวกอนตดกำาลง ทพกรงธน จนขาดตอน เรยบรอยกอน ฤดฝน จะวนมาเมาะตะมะ ขนเสบยง ลำาเลยงเรอ ทหารเสอ ฝกเสยใหม ใหเกงกลาองคตากสน ทราบขาวศก ทฮกมา มบญชา สองกองทพ เตรยมรบภย

พระยาจกร คมกองทพ ฝายกรงธน สรสห ยกพล ตานเชยงใหมทพเชยงแสน ครามครน ทหารไทย ถอยกลบไป พายแพ แตโดยด

ครนไมเปน ตามแผน ดงคาดคด เพราะวางผด ของผเฒา แซหวนกกำาหนดใหม ใชขนพล ฝมอด มาราว ดวยตนเอง ไมเกรงกลว

82

จดทพหนา กะลาโป มงแยยาง เขามาทาง แมสอด เปนสวนหวพลสองหมน เปนแมกอง ทนากลว และเจาตว คมหาหมน ดนกำาลงเดนถงบาน ดานลานหอย สโขทย ไมมใคร ยบยง ดงคาดหวงเพราะผคน มนอย ดอยกำาลง เขามาตง สโขทย ดงใจปอง

แซหวนก จบกรมเมอง สโขทย มาถามไถ ถงขนพล คนทงสองพระยาเสอ สรสห มอยครอง เมอเจาของ ไมอย อยาเหยยบเมอง

ตามกระแส รบสง ของเจาธน ใหสองคน ปราบเชยงแสน อยางตอเนองขาวขาศก จงถอนทพ รบกลบเมอง พอทราบเรอง พษณโลก กตกใจพระยาจกร อยตงรบ พษณโลก สรสห รบยก ออกตคายบานธาน รมยม ใหสมใจ หกไมได สามวน พลนถอนคนทงจกร สรสห ยดเมองมน รวมปองกน ขนแขง ดวยแรงฝนอะแซหวน ลอมไว ใหกลำากลน ขวญยงยน ไมหาย ชายสองแคว

83

สรสห ถกพมา ลอมหนาแนน ไมคลอนแคลน ควรญครำา หรอยำาแยยกกำาลง ออกไปรบ กบอะแซ ไมพายแพ แตถอยกลบ เขาพาราเจาพระยา จกร ออกตบาง หกกำาลง เอาชนะ พวกพมาความสามารถ ฉลาดรบ ทกเวลา ความเกงกลา เฒาสก มคำาเชญพระยาจกร ขอาชา ออกมาพบ วนพกรบ ขนพลเฒา กลาวสรรเสรญสามสบกวา ยงกลาแกรง เสยเหลอทน มอบเครองเงน เครองทอง นำามนดนสกหลาด ดนสอแกว ผาแพรวพรรณ รปรางนน สงาสม ไปทงสนไปภาคหนา จะไดนง บลลงกอนทร ปรมนทร ป นกษตรย แหงชาตไทยกระบวนยทธ สดจดจาน และเจนจบ สามารถรบ กบผเฒา อยางเราไดเรองฤทธเดช ใชเหตผล กลอบาย เกยรตยงใหญ แหงสยาม ตามคำาชม

เจาพระยา จกร มใสใจ อยากขบไล พวกพมา ใหสาสมเพยงกลศก ของศตร ผกลาวชม เปนคารม ลกลำา เพอทำาลาย

พระเจาตาก เกณฑไพรพล หมนสองพน แลวพากน เคลอนทพ จากทางใต

84

ตามลำานำา เจาพระยา รบคลาไคล ยงหยดได นครสวรรค ปากนำาโพทรงตรสให พระยาราชา เศรษฐ ชายคนน เปนชาวจน อาวโสคมทพจน ถนตรงขาม ปากนำาโพ ออกตโต ตงดแล ทางลำาเลยงทานเคลอนท ไปตาม ลำานำานาน ตงประจน สญญาณ สงกนดวยเสยงสองฝงนาน ทมนคาย ไวรายเรยง อยหางเคยง เคลอนปนใหญ ชวยไดทนเปนกลยทธ สดยอด การตงรบ ดวยการปรบ วางกำาลง ทางทหารแนวตงรบ ระดบเสธ นาธการ เพราะทหาร มนอย คอยระวงแนวบางทราย ทาโรง บานกระดาษ ไมตดขาด วดจฬา วาตามผงจดวดจนทร ยนทายเมอง เรองพลง แลวจดตง หวหนาคาย ไวควบคม

ฝายพมา ฝาตคาย ถงสองครง ปนใหญตง สงยงชวย ใชไฟสมตองพายไทย ทงสองคราว ชกราวรม แสนกลดกลม แซหวนก ไมมใจนฝมอ ชอไทย เขมแขงนก จะตหก ดวยกำาลง อยาหวงไดถอนทหาร ทตงอย สโขทย จดแบงให กำาลงแยก แตกสองกอง

85

สองพนแรก เสรมสวนลอม พษณโลก สามพนโยก ปลนเสบยง แยงขาวของเจากรงธน แกกลศก คกคนอง ชาตทงสอง ประจญบาน ตะลมบอน

พระเจาตาก เสดจไป คายวดจนทร บญชาการ พลไพร ไมถายถอนเปนฝายบก รกไล ไมอาทร ใชรดรอน ผอนกำาลง ตลอดเวลากลยทธ ตโอบ ตลบหลง ดวยกำาลง แยกสวน กระบวนทามหลายครง สงออกต มรอรา หวงบทา ขบไล ไกลเขตแดนสรสห จกร เขาตคาย ยงคบไฟ ผลาญเผา เขาตามแผนกองทพไทย กำาลงนอย ดอยขาดแคลน ไมตามแผน หนวยโอบหลง ยงไมมาพระยามหา มณเฑยร นครสวรรค มวตดพน การรบ กบพมาเขาโอบลอม ไมพอด ตามเวลา แตยงฆา เหลาราย ไดหลายคน

การจะรบ ขบไล อยาไดหวง เพราะกำาลง ของพมา นนทวมทนปรบขบวนกนใหม ใชแผนกล ตองยายพล โยกขยบ ปรบเปลยนแปลงพระยาเจง คมกองมอญ รอนหาขาว ฟงเรองราว ขาศก คกกำาแหง

86

มครงเดยว ตพมา อยางรนแรง พมาแหยง แยงศาสตรา มาใหชมพระยาเจง เจอกองหลง ของพมา แตไมกลา เขาโจมต ใหสาสมเพยงตดตาม สะกดรอย คอยระดม เสยงระงม เดนทาง เขาอทยเหนพมา ฝาลด นครสวรรค ไฟเผาผลาญ บานเรอน จนเสยหายกองกำาลง ของพมา มมากมาย จำาตองยาย คายพระยา ราชภกดจากพษณโลก ลงมา นครสวรรค เพอปองกน พระยา ราชเศรษฐทำาใหขาย การสอสาร ไมคอยด แซหวนก รได ไทยออนแอ

เจากรงธน รกลศก นกถกตอง แตขดของ ขาดกำาลง หาทางแกรอเวลา สถานการณ จะผนแปร ใหอะแซ อดอาหาร ซมซานไปทงพมา ทงไทย ไรเสบยง ตองลำาเลยง สงกำาลง ทงสองฝายพษณโลก แสนลำาบากมากกวาใคร สงจากใต ถกปลน จนหลายครา

กะละโบ ของพมา ปญญาฉลาด ออกสะกด ทางลำาเลยง อยางแขงกลา

87

แมไทยสง เจานคร ราชสมา คมทพหนา กองเสบยง ยงเสยงภยเคยขอทพ พษณโลก ยกมาบบ แตยงหนบ กะละโบ ไมเคยไดถกขดขวาง ทางลำาเลยง จงวนวาย ลำาบากใจ เรองอาหาร การอยกน

มรบสง พบเจากรง ธนบร สรสห มาเขาเฝา เจาตากสนจงดำารส ตรสทกคน ไดยลยน รบไมสน ชยชนะ ดวยกำาลงถวงเวลา ใหพมา ขาดอาหาร ใหมนหน ถอยกองทพ กลบไปหลงคอยซำาเตม ตตอ พอประทง คงมหวง ชนะศกดง นกตรองขอปรกษา โดยตรง องคจกร หายปวยด ลงมาเฝา สองตอสองมรบสง เปนอยางเดม เสรมครรลอง พระองคตอง ไปพจตร เพอคดการเจาพระยา กราบทล พระทรงศร ขณะน อตคด ขาดอาหารพษณโลก ตกหนก สดผลกดน หากทมน ถอนทพหลวง นาหวงใย

เวลาน รพล ขดสนนก ตระเวนหก หาทไหน กไมไดพวกพมา อยนอกเมอง ไมเคองคาย พอหาได เยยวยา มาจนเจอ

88

เมอสนแรง พษณโลก ตกทนง สนพลง ใจฝอ ไมหลอเหลอขาศกต หนไมไหว ตายเปนเบอ ปลอยใหเหลอ เมองเปลา เราถอนไปรวมกำาลง แนนหนา มารบพง คงไมยง ดงรกษา พาราไวยงมทน ทเจาตาก ตดสนใจ ถกปลนคาย บานปากพง เสยงยงปน

รบสงให จกร อยทคาย เสดจไป บานปากพง มนงฝนเกรงพมา เขามาต ตอนกลางคน จนดกดน กไมม พมามาจกรฝาก เทพอรชน คนสนท พระพชต ณรงค ชวยรกษาใหดแล คายหลวง องคราชา พวกพมา มาเขาต ทกววน

พระเจาตาก ถอนทพหลวง จากปากพง มสองสง เหตผล ในทางขวญเพราะทพหลวง ลอแหลม การปองกน นครสวรรค ฐานเสบยง ตองมนคงไปตงมน บางขาวตอก นอกพจตร ตงคายชต ตามระยะ พระประสงคสถานการณ พษณโลก เลวรายลง เจาสององค พนอง ตองตดใจอาหารหมด อดอยาก ลำาบากซำา จะทำาตาม พระปรารภ คงไมได

89

รงแตรอ ถงกำาหนด วนอดตาย คงละลาย สนหวง พลงตจำาบกฟน ฝาออกไป ใหสนเรอง ยอมทงเมอง หมดหวงใย ไมหมองศรแลวจดทพ หนาหลง สงออกต ปลอยหวนก ไดเมองเปลา เขาเชยชมเดนลดทง มงหนา เพชรบรณ อะแซหวน ประกาศชย ใหไทยสมไทยเดยวน รบเกง ตะเลงชม ตองนยม สกลาหาญ รบชาญชยพษณโลก เสยใหเรา คราวนแลว ทหารแกลว จะแพเรา หามไดหมดเสบยง อาหารดอก จงออกไป รบกบไทย ครงหนา อยามาเลยสตปญญา ไมกวเกง ไปกวาเรา อยาไดเขามา ฟนต อยเฉยเฉยพษณโลก ไรประโยชน ทงหมดเลย ไมละเลย สงใหมง แยยางรบตดตาม ลาดตระเวน เสบยงอาหาร มาแบงปน ประทงไว แบบไถถรบโองการ จากมาเรว ออกอานด อะแซร สนมงระ ตระหนกใจ

จงกจา ราชบตร รบสมบต รบสงตรส อะแซหวนก กลบไปไดจงยาตรา กองทพ กลบเรวไว จงกลบไป เดนทางดาน แมละเมา

90

ครนสมเดจ พระเจากรง ธนบร ทราบธาน พษณโลก ใหโศกเศราทรงคดวา พมาถอย เพราะแพเรา เพราะอดขาว หมดเสบยง เลกเสยงตายจนตอมา พระยาเจง มอญสอดแนม กราบทลแยม ความจรง สงทงหลายสงกระหนำา ซำาพมา ใหวอดวาย ยกขบไล รกตดตาม ทงสามทางทพพระยา พลเทพ พบกองทพ มงแยยาง ตงรบ ถกขดขวางพมาเตลด เขาเวยงจนทร ยนพระบาง แลวออมทาง เชยงแสน หนไดทนกะละโบ พบพระยา ยมราช พระยาราช สภาวด นครสวรรคไทยลาถอย คอยคมเชง รอทพทน ทพธนฟน กะละโบ แตกกระจายพระเจดย สามองค ทตรงดาน ขาดอาหาร อดโรย ถงโหยหายทงเจบไข ไดปวย อกมากมาย ถกไทยไล ตอนเชลย สรอยคน

เจาตากสน เรงกองทพ ขบหวนก แมเขาต ไมทน กไดผลกวาดเชลย มาได อกหลายคน พมาทน อบอาย ขายหนาไทยขนพลเฒา ยงโชคด มตราสาสน ใหกลบบาน ถอนทพ กลบไปได

91

แททจรง จวนเจยนหมด จะอดตาย สลดพระทย จงกจา พมาตรม

กษตรย พระองคใหม ของพมา จงกจา มองเชยงใหม วาเหมาะสมเคยเปนของ พมา มานานนม ยงอดม ดวยผคน และทำาเลการสญเสย เชยงใหม ใหกลดกลม การควบคม แควนลานนา ตองหนเหจะครอบครอง ดนแดน แสนรวนเร เรมหมนเหม ไมมนคง ตรงลานนาคดตรกตรอง มองด ใหรเหต อาณาเขตจะคลอนแคลน แดนพมาตดสนใจ ใหดยง จงกจา จะขอมา ยดเชยงใหม เอาไปครองใหอำามะ ลอกหวน แมทพใหญ ทพเชยงราย มะยงวน แมทพสองพลเปนหมน ดนไป ไมเปนรอง แลวยำากลอง ศกรบ มาครบครนพอทราบขาว เจาเชยงใหม ใหสงขาว ถงพระเจา กรงธน ดวยครามครนอพยพ ครอบครวหน พลวล ไปสวรรคโลก เพอหลบภยจำาตองทง บานเมอง เชยงใหมมา ทพพมา จงเขาครอง อยางโดยงายมรบสง สรสห กรฑาไป สมทบให กาวละ จากลำาปาง เกดการรบรา พมาแพ สรสห

เตลดหน เขาปาไป ทางฝาง

92

ตงหลกส ไมได แทบวายวาง เพราะหลงทาง เมองเชยงใหม ไทยยดมาไมมศกษา อกหลายป ศรเชยงใหม แมนอยไกล แตพระองค ทรงหวงหาโชคยงด ทไมม พมามา ดงวาจา อะแซหวนก มทำานาย

เมองนางรอง ของนคร ราชสมา อะหงกา ไมสยบ ลงไปไดถงแมวา เมองนางรอง คอของไทย ยกไปให จำาปาสก ของเจาโอมตรตรอง มองไทย ใหรอบคอบ คดวาบอบ ชำาศก นกสโขเตรยมรพล สรางเสรมใหทพ ใหญโต แลวเจาโอ กบเจาอนทร ออกเดนทาง

ใหจกร กรฑาทพ ปราบกระบถ อยาละลด เอาชวต หากคดขวางสงสรสห สมทบ ระหวางทาง อยางระวง พอทพพบ เกดรบกนทพนคร จำาปาสก หมดทางส แลวทงค ถกโคน โดนประหารเมองใหญนอย แถบนน บรรณาการ ยอดทหาร สองนองพ มฝมอเจากรงธน บร ดพระทย บำาเหนจให ความเกงกลา นานบถอ

93

เพราะรบมา โชนโชก จนโลกลอ จกรคอ เจาตางกรม บรมนามสมเดจเจา พระยา มหากษตรยศก พฤกมหมา ของสยามขยายแผนดน ถนประเทศ ทกเขตคาม เมอแปลความ คอกษตรย ขตยา

สบเอดป พนผาน การครองราชย องคกษตรย ธนบร มหรรษาทรงกรำาศก ทกแหงหน เปนตนมา ตองยาตรา บกยำา อยร ำาไปราชวงศ เวยงจนทร นนยงยาก มเจามาก ซานเซน กระเสนกระสายแยงสมบต พสสถาน กนวนวาย เปลยนเจานาย บอย ๆ ดอยกำาลง

มนายวอ กบนายตา คนสำาคญ เปนลกหลาน เชอวงศ ในลานชางมาขอเปน อปราช ราชยเวยงวง ไมสมหวง เกดววาท ถงฆาฟน

อพยพ กำาลง ตงเมองใหม ขนเปนใหญ แยกเฉพาะ เยาะเยยหยนจำาปานคร ขวางกาบ แกวบวบาน เจาเวยงจนทร ลงมาปราบ ถงหนองบวทงเวยงจนทร ทงพระวอ ขอพมา ใหยกมา คมครอง กลาหว

94

แตพมา เขาเวยงจนทร เกดพนพว ไปรวมหว ไลพระวอ พระตาตายฝายพระวอ หนไป จำาปาสก อยไดยาก เพราะทะเลาะ กนเหลอหลายตองหนออก นอกเมอง เรองวนวาย ไปตงใหม ดอนมดแดง แขวงอบลบรรณาการ ขอพงพา เจาตากสน พอไดยน ใหสงสาร เปนทวมทนเจาลานชาง ยกทพมา เมองอบล เหลอทานทน จนพระวอ ตองวอดวายลกพระวอ ทาวกำา กบทาวเพย เลยตองเสย บดา นาใจหายทงสองคน ดนหน จากทตาย แลวรบไป เฝาเจากรง ธนบร

แสนพโรธ โกรธกรว เปนหนกหนา หมนเดชา นภาพ และศกดศรเมองเวยงจนทร ตองสาสม ตรมฤด พระทรงศร มรบสง อยางเรวไวใหสมเดจ เจาพระยา มหากษตรยศก ศตรนก แลวใจพรน อกหวนไหวเจาพระยา สรสห ผเกรยงไกร ใหยกไป ทนคร ราชสมาเจาตากสน คมทพบก ยกสองหมน เดนไปขน ลานชาง ประจนหนากองทพเรอ หนงหมน ดนศาสตรา แลวยกมา ทางเขมร มงเวยงจนทร

95

ตองทำาการ ขดคลอง ออมเกาะแกง ตทกแหง ทกเมอง ทเรอผานมาจวบทพ กบสมเดจ ทเวยงจนทร ขามโขงพลน โดยเรอ ขนลอมเมองทหารธน ตงคายยทธ อาวธวาง หลวงพระบาง ตกใจ ไดรเรองกบเวยงจนทร นนเคย แคนขนเคอง ขอมอบเมอง ใหไทย เปนไมตรทานสมเดจ ใหกองทพ เพชรบรณ มาเพมพน ทางเหนอ ไมใหหนรบพงกน หลายครง สงเขาต อยถงส เดอนเตม ตงลอมกรงภายในเมอง สสตนา คนหต ถงทสด จลาจล กนใหยงจนปญญา รกษาได ในเมองกรง ออกหนมง เมองคำาเกด ดนแดนญวนพาเจาอนทร กบเจาพรหม ราชบตร หนรอดรด สดลบ ไมกลบหวนเหลอเวยงจนทร เคยครอง ของทงมวล อาศยญวน ชวยรอด ปลอดชว

อาณาเขต ประเทศไทย ขยายกวาง หลวงพระบาง เปนของไทย ไมหมองศรสมเดจเชญ พระพทธ มหามณ พรอมกบม พระบาง รวมทางมาพระพทธมหามณ รตน ปฏมากร อนสรณ แหงชาตไทย ทใฝหา

96

ศกดสทธค พระบารม กษตรา ทวสยาม เทวา ฟาและดนเปนมงหมาย นมต จตเกษม แสนปรเปรม โสมนส เจาตากสนหาสงใด เปรยบแท แมองคอนทร องคตากสน มอบถวาย ชาตไทยครอง

สบสามป ใหหลง ครงกรงแตก เขมรแยก แยงชง หยงผยองดวยเจาฟา ทะละหะ มาแยงครอง ใหหมนหมอง ยวกษตรย นกองเองธนบร มเคยทำา คำาแตงตง แตยอยง เขาถาโถม เชงขมเหงแถมเอาใจ ออกหาง อยางนกเลง ซำาทำาเบง ฝกใฝ กบฝายญวนสงสมเดจ เจาพระยา มหากษตรยศก ผหาญคก ลกลำา มกำาสรวลสรสห มชอ ลออบอวล แมชาตญวน ยงเกรงขาม ครามฝมอพรอมดวยทพ กรมขนอนทร พทกษ โอรสรก ของตากสน ผสตยซอยกไปปราบ จบผราย ใหคามอ เตรยมใหถอ อนทรพทกษ รกษาเมอง

พอรขาว เจาฟาม อยไมไหว ไปอาศย ไซงอน มาผอนเรองสรสห หนหน กลนขนเคอง จะเอาเรอง โจมตญวน ครวญไตรตรอง

97

ไมไดแจง ตอสมเดจ เจาพระยา ยงไมม ทองตรา คำารบสองจงหยดทพ บนทายเพชร รอขาวกรอง ตงใจจอง บกเขาญวน ใหซวนเซแตการศก คราวน มสนสด ตองรบรด กลบกรง เกดยงเขวเกดกระบถ ขนในวง ไมลงเล เพราะหมนเหม ศกกลางเมอง เรองกรงธน

สมเดจเจา พระยามหา กษตรยศก ทรงรสก วาเมองไทย เกดสบสนศกกลางเมอง เนองจากเหต จลาจล เกรงผคน จะลมตาย ไมตองการจงสงให เจาพระยา สรสห กลบบร มคำาสง เปนตราสาสนยกกองทพ กลบดวน ใหควรการ เดนทางผาน ปราจน เขาถนไทยสงกองทพ อนทรพทกษ ลกเจาตาก ใหรอพก สงเขมร ใหลอมไวยงไมถง เวลา หามคลาไคล สงเมอใด คอยเสดจ เมอเสรจการ

จะขอกลาว เลาทมา ศกกลางเมอง จากเคาเรอง คำากลาว มาเลาขานพอสดบ จบได ใชทางการ ขอผอาน ทำาใจ ใหเปนธรรม

98

องคสมเดจ พระเจากรง ธนบร ทงชว กรำาศก อยางคราครำาถงแรนแคน แสนลำาบาก ยอมตรากตรำา ทกโมงยาม ถออาวธ ไมหลดมออชฌาสย ในพระองค ผทรงเดช เปนมลเหต ทคนไทย ไดนบถอพระบญคณ หนนเนอง ยงเลองลอ พระองคคอ ผกชาต องคอาจจรงบญฤทธ มากลำา เหลอกำาหนด พระทรงยศ เฉยบขาด ประหลาดยงประชาราษฎร รกใคร ดวยใจจรง และกลวยง กรงเกรง พระอาญายามเมอชาต ตองวโยค โศกวบต พระกษตรย เยยงน ดหนกหนาจากเหตการณ เรองเกา ทเลามา กษตรา เจากรงธน จงพนภย

ธรรมดา คนเกด ในสากล ตองเวยนวน วฏจกร อยาสงสยมดชว ปะปน ทกคนไป สลดใจ พอใจ ระคนกนในชวต สวนพระองค ผทรงศกด มคนรก คนชง บางแปรผนมบญบาป สบสน ปะปนกน ผสมผสาน เปนมนษย สดทใจ

เรองความรก ของพระองค ผทรงยศ บรมโกศ มลกหลาน เหลอมาไว

99

จตรสนทร ประทมบปผา ยอดยาใจ อยวงใน เจาหญงฉม นมอบลมสองหญง ยอดรก ปกใจแท สงสยแค เปนชสาว เฝาฉงนทรงประหาร บนชวต ทงสองคน ดวงกมล ราวฉาน เปลยนผนแปรพระสนม อกหลายนาง ตางผลกไส ดวยหวใจ วปลาต เกดบาดแผลจะหนหนา หาใคร ใครเหลยวแล จนบาดแผล ในพระทย ใกลปลดปลง

องคสมมา พระภกษ คอของสง ทรงบำารง พระศาสนา อยางสงสงพระสต เฟอนไปบาง มสรางทรง สวนพระองค ทรงถง ซงบวรวปลาต พลาดพลง ทางความคด สำาคญผด ใหภกษ มาไหวกอนหลงพระองค เปนอรหนต ชนอดร ไมไหวกอน ลงอาญา จะฆาแกง

พระสงฆราช พมลธรรม พฒาจารย ไดคดคาน ดวยศรทธา ทกลาแขงถกจบเฆยน บายโบย โหยสนแรง นนคอแสง แวววบ ใกลดบลง

สำาคญผด คดวาตน นนเหาะได ปลกตนไผ ใชปลอง ตองประสงค

100

จะเหาะเหร เดนอากาศ ผงาดองค ใครคดโกง จบยางไฟ ใหทรมานชอบทำานาย ทายทก โชคชะตา ใครศรทธา บอกทายถก สนกสนานหากใครบอก ทายผด คดลงทณฑ ตางพากน อดหนา ระอาใจคดความ คนทำาถก ตดคกม คนไมด ลอยนวล มหลากหลายความนบถอ ถดถอย คอยบนคลาย เสนสดทาย เปนฟาง จะเลาความ

เมอเสยกรง ยงเหยง เรองทรพยสน คนฝงดน ปกปด เพราะคดขามพมาปลน คนขด ทวเขตคาม ถกลวนลาม ไมเลอกท มงมจนพอสนศก นกถง ทซอนทรพย พายอนกลบ คนบาน ทำาการคนเทยวขดหา แหลงฝง อยางอลวน เปนของตน หรอไม มใยด

ตามกฎหมาย ลกษณะ ทรพยแผนดน ใครทำากน ตรงไหน จายคาทพระวชต ณรงค จากธนบร ทำาหนาท เกบภาคหลวง ทวงสงคลงการฉอฉล กลโกง จงใจผด ทจรต ตอหนาท ไมหยดยงประชาชน คนกรงเกา เขาชงชง กระเทอนยง องคสมเดจ ธนบร

101

เกดโลภมาก สมครมตร คดกอการ รฐประหาร กนใหยง ในกรงศรไฟเผาจวน บานผวา ของธาน หวหนาม คอขนสระ รวมกอการกบขนแกว นองชาย พระยาสรรค รวมตวกน วนวาย ไฟเผาผลาญอนทรอภย ใจไมด โดดหนทน เมยอาสญ วอดวาย ในกองเพลงตากสนสง พระยาสรรค ไปสบเสาะ เลยพอเหมาะ มกใหญ เพราะใจเหรงพวกเหลาราย หลอกขนสรรค สำาราญเรง ไมมเชง เหลาะแหละ แตอยากรวยพระยาสรรค มนสสย ทเรรวน ใครชกชวน ไปไหน กเอาดวยทำาไมร เปนไมช แกลงงงงวย กลบไปชวย รวมกระบถ สลดใจ

พวกกระบถ เขากรงธน ปนกลรว ตกในรว ราชวง สนนไหวคนแตกตน จนทวกรง เกดยงใจ ออองไป ไมเปนสรรพ อดหลบนอนควาพระแสง เสดจออก ตำาหนกเยน ดวยความเปน นกรบ แตเกากอนสงปนปอม ประสทธชย ใหตดรอน หวงอาวรณ ศกใหญ ในกลางเมอง

102

รพระองค ทรงสญเสย อยเบยลาง ควรปลอยวาง อำานาจ อาจสนเรองเพอแผนดน ถนกำาเนด เกดรงเรอง สมควรเปลอง ราชกจ ทผดใจ

แรมสบสอง เดอนส ปฉล พอเชาตร ยอมแพ ไมแกไขนมนต พระสงฆราช ใหออกไป ตดพระทย ยนยอม เจรจาพระเจาตาก สละองค ทรงผนวช ยงถกตรวจ ตราคม อยางแนนหนาอโบสถ วดแจง แหลงศรทธา ใตรมผา กาสาวพสตร สลดใจพระโอรส องคพระเยาว เฝาใกลชด คนสนท ราชการ ชนผใหญเจาลกษณราม ตามอย คพระทย จองจำาไว พจารณา อาญามพระยาสรรค สำาเรจธน เพอรอทา เจาพระยา กษตรยศก สรสหจากเขมร กลบมา วาคด ธนบร ขาดกษตรย วบตพลน

พวกนกโทษ ปลดเปลอง พนธนา ออกมาฆา ฝายโจทก จนอาสญฆากนตาย ไมวายเวน แตละวน ตางชวนกน จบโจทก ลงโทษแทนพระยาสรรค เขาสำาเรจ ธนบร ฟงดนตร ชมละคอน สขใจแสน

103

เหมอนอยบน สรวงสวรรค ชนเมองแมน อยากเปนแทน องคกษตรย ตดสนใจเดมจะรอ เจาพระยา กษตรยศก กลบมานก เปลยนแปลง ความคดใหมชวนอนรกษ สงคราม ยยามใจ ทลามไว ปลดปลอย คอยปราบปราม

กรมขน อนรกษ สงครามคด ขอเปนมตร พระยาสรรค ปราบเสยนหนามสรยอภย ทพหนาถง ซงเขตคาม เหนเพลงลาม เกอบถงเรอน อยพอดอนรกษ สงคราม จดเพลงเผา ลมตะเภา ชวยพดพา มาเรวรใกลถงจวน สรยอภย ไปทกท กอนอคคย จะทำาลาย ใหเปนจลสรยะ ตงจต อธษฐาน ขอปราบมาร เหลาราย มลายสญขอใหไฟ หยดเผา เปนเถาจล ใหลมหมน เปลยนทศ บดเบอนไฟพอสนเสยง ภาวนา นาประหลาด ลมโบกพด สบดทศ คดสงสยทงบานปน สวนมงคด สดปลอดภย เพลงลกไหม คายกระบถ ลดพลงสรยะ อภย เกดใจส ปราบศตร สรบ ตลบหลงมพรรคพวก รวมดวย ชวยอกทาง ขามจากฝง เจาพระยา มาตอกรพระยาจา พระยาราม กขามมา ภรรยา สรสห มงสมร

104

เจาศรรจนา สงกองมอญ ชวยรานรอน กอบกกรง ธนบร

ฝายกระบถ ลมตาย มลายสญ กรมขน อนรกษ สงครามหนไปไมพน โดนจบ รบโดยด คนภกด กลบใจ อกหลายคนมขนแกว นองขนสรรค หนชวยรบ แตไมพบ ขนสระ ผละลองหนในทสด ฝายกระบถ ในกรงธน ยอมจำานน สนฤทธ คดเกรงกลว

เขาวดแจง ใหอำาลา สกขาบท แลวกำาหนด จองจำา เจาอยหวใหจำาขง กลมขนสรรค ทพนพว รอนำาตว ขนศาล ฐานอาญา

เจาพระยา มหา กษตรยศก จตสำานก หนกแนน เปนหนกหนายตธรรม ตองสถตย พจารณา องคราชา พงใชกฎ มณเฑยรบาลเสดจถง ธนบร มดำารส สงใหจด คณะลกขน ชมลฐานสอบสวนความ ตามประเดน เปนทางการ โดยยดมน ความศกดสทธ คดปราณ

105

สรย อภย กราบทลเรอง ศกกลางเมอง อบตมา เสอมราศเหตเกดจาก องคตากสน ธนบร เปนคด โทษประหาร สถานเดยว

พระเจาตาก ใหการ ฐานความผด ดวยความคด ตามครรลอง ไมแลเหลยวชาตกษตรย ตรสความจรง แตสงเดยว ไมแกเกยว ไมเกรงกลว ไมกลวตาย

หวงประเทศ เหตการณ พลนตรองตรก กษตรยศก ถอนพระทย ใจสลายสายพระพกตร จากบลลงก หนหลงไป เพยงเหลอไว ราชวงศ ธนบร

พระวญญาณ อทธฤทธ ศกดสทธกลา คมประชา ชาวไทย ใหสขขาพระพทธเจา ขอถวาย สดด มงโมฬ มหาราช กษตรยไทย

ดวยเกลาดวยกระหมอม ขอเดชะ ขาพระพทธเจา พลตรวเชยร ช

ปรชา ผประพนธ

106

107