i

คานา

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดารใหดาเนนงานโครงการ

เกษตรเพออาหารกลางวนในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนมาตงแตป 2523 เพอชวยแกปญหาการขาดแคลนอาหารของเดกนกเรยน นอกจากจะทาใหนกเรยนมอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการบรโภคตลอดชวงการศกษาแลว ยงทาใหเดกนกเรยนไดรบความรดานการเกษตรแผนใหมและเกดทศนคตทดตออาชพการเกษตร สามารถนาไปใชประกอบเปนอาชพไดตอไปในอนาคต

ตลอด 30 ปของการดาเนนงานในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน (รร.ตชด.) โครงการฯ ไดมพฒนาการมาอยางตอเนอง ตงแตสามารถผลตอาหารใหนกเรยนนามาประกอบอาหารไดบรโภคเดอนละ 1 ครง แลวเพมเปนสปดาหละ 1 ครง จนกระทงครบทกวนเรยน ตอมากไดใหความสาคญเพมขนในแงของปรมาณผลผลตทเพยงพอตอความตองการบรโภค คณภาพและความปลอดภยของผลผลตการเกษตร อยางไรกตามแมวา รร.ตชด. หลายแหงจะสามารถดาเนนการผลต เชน ผก เนอสตว ไดตามเปาหมาย แตกยงมโรงเรยนอกหลายแหงทประสบปญหาการผลต ไมบรรลเปาหมายทงในแงของความพอเพยงและความยงยน

ดวยทรงหวงใยการดาเนนกจกรรมการเกษตรในรร.ตชด. หากผลผลตไมเพยงพอจะสงผลตอคณภาพของอาหารกลางวนของเดกนกเรยน ซงจะมผลตอภาวะโภชนาการ อกทงรปแบบการเกษตรทใหผลผลตพอเพยงและยงยนทสามารถเปนตวอยางใหเดกนกเรยนเรยนรและนาไปใชในอนาคตได จงมพระราชดารใหหนวยงานทเกยวของหาแนวทางในการเพมประสทธภาพของกจกรรมการเกษตรใน รร.ตชด. ในการนสานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร รวมกบกองบญชาการตารวจตระเวนชายแดน กรมสงเสรมการเกษตร กรมประมง และกรมปศสตว จงไดจดทาคมอการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนโครงการตามพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารฉบบนขน เพอใหคณะครและผทเกยวของใชเปนแนวทางเพมประสทธภาพในการจดการการผลตทางการเกษตรของโรงเรยนไดอยางเหมาะสม ใหผลผลตมความพอเพยง สมาเสมอและยงยนซงจะสงผลใหเดกและเยาวชนมโภชนาการและสขภาพทด และมความรและทกษะทางการเกษตรสามารถนาไปใชในการดารงชวตตอไปในอนาคตได

สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

เมษายน 2555

ii

สารบญ หนา

บทนา 1

เทคนคการจดการการผลตพชผกและไมผล 3 1. การจดทาผงการเพาะปลก 3 2. การเตรยมพนทเพาะปลก 4 3. การจดการการผลตพชผก 5

3.1 พชผกอายสน 6 3.2 พชผกอายยน 8 3.3 พชผกเถาเครอ 9 3.4 พชผกเครองปรง 10 3.5 เหด 12

4. การจดการการผลตไมผล 14

เทคนคการจดการการปลกถวเมลดแหง 16

เทคนคการจดการการเลยงสตว 18 1. การเลยงไกพนเมองและเปดเทศ 18 2. การเลยงปลา 21

เทคนคการปรบปรงบารงดน 27

เทคนคการปองกนและกาจดศตรพช 29

เทคนคการจดการกองทนการผลตทางการเกษตร 31

การตดตามและประเมนผล 34

ภาคผนวก ก รายละเอยดการปลกพชผก 37 ภาคผนวก ข รายละเอยดการปลกพชผกอายยน 41 ภาคผนวก ค รายละเอยดการปลกพชผกเถาเครอ 51 ภาคผนวก ง รายละเอยดการปลกไมผล 57

ภาคผนวก จ ขอมลเกยวกบดนและปย 69 ภาคผนวก ฉ รายชอทปรกษาและคณะทางาน 81

1

บทนา

การผลตทางการเกษตรในโรงเรยนเปนกจกรรมสาคญกจกรรมหนงในการดาเนนงานตามแผนพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร ตามพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ฉบบท 4 พ.ศ. 2550-2559 โดยมวตถประสงคเพอใหเดกและเยาวชนทกคนมความรและทกษะพนฐานทางการเกษตรยงยนในการผลตอาหารเพอการบรโภค และเพอนาผลผลตทไดมาประกอบอาหารกลางวนใหนกเรยนบรโภคตลอดปการศกษา การดาเนนงานมงเนนใหนกเรยน คร และผปกครองรวมกนทาการเกษตรในโรงเรยน เพอใหเกดการเรยนรรวมกน และสามารถนาความรไปใชในครวเรอนและชมชนตอไป

หลกการสาคญในการดาเนนกจกรรมการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน คอการจดการใหไดผลผลตอยางพอเพยง (ผลตใหหลากหลาย สมาเสมอ และเพยงพอกบความตองการบรโภคของนกเรยน) และยงยน (สามารถดาเนนกจกรรมตอเนองไดดวยตนเอง) ในการจดการการผลตทางการเกษตรดงกลาวจาเปนตองคานงถงสงตอไปน

1) รปแบบการเกษตรเปน “การเกษตรแบบผสมผสาน”

2) เปาหมายของการผลตทางการเกษตร มการกาหนดเปาหมายทชดเจน ทงในดานคณภาพ (ชนดพนธ) และปรมาณ (ขนาดพนทปลก และปรมาณผลผลตทตองการ) ทงพชผก ถวเมลดแหง ไมผล และเนอสตว

3) แผนการผลต ครอบคลมตงแต ชนดและจานวนของพชและสตว พนททจะใช การดแลรกษา การเกบเกยว การจดการผลผลต

4) พยายามใชวธทางธรรมชาตในการผลตและการดแลรกษาในทกขนตอน เชน การใชปยหมก ปยคอก และปยชวภาพ การควบคมศตรพชโดยไมใชสารเคม การใชตวหาและตวเบยน การใชระบบการปลกพชแบบผสมผสาน เปนตน

5) การทาบญชฟารม โดยบนทกปรมาณผลผลต รวมถงปญหาอปสรรคในการปฏบตตามแผน และผลการปฏบต เพอทจะนาผลทไดมาปรบปรงหรอหาแนวทางในการพฒนา สาหรบใชวางแผนการผลตในปการศกษาตอไป ทงนควรมการจดบนทกตนทนการผลตโดยนกเรยน เพอใหทราบถงตนทนการผลตในแตละกจกรรม ใหสามารถดาเนนกจกรรมในรนตอไปได

6) การมสวนรวมจากทกภาคสวน ทงนกเรยน ครทกคนในโรงเรยนหรอสถานศกษา ตลอดจนชมชน โดยตองกาหนดภาระหนาท บทบาทของแตละคนอยางชดเจน เหมาะสมตามพนฐานของความร ความเขาใจ และความรกทมตอการดาเนนงานทางดานการเกษตร และผทเกยวของทงหมดตองรบทราบและเขาใจแผนการผลต เพอจะไดสามารถดาเนนการตามแผนทวางไว

7) การจดตงกองทนการผลตในแตละกจกรรม เพอเปนเงนทนหมนเวยน

2

การดาเนนการทงหมดทกลาวขางตนตองนาสกระบวนการเรยนร ถายทอดความรและเทคนคสนกเรยนโดยผานการปฏบตดวยตนเอง นกเรยนไดรบความรและทกษะสาหรบนาไปใชไดจรงทงในระหวางทศกษาอย และหลงจากจบการศกษาออกไป

เมอดาเนนการไดระยะหนงแลว ควรขยายผลแนวคดและการปฏบตสครอบครวของนกเรยนและชมชน โดยสงเสรมและสนบสนนการทาเกษตรอยางเหมาะสมในครวเรอน ทาใหชมชนไดเรยนร และเกดความตระหนกมทศนคตทดตออาชพทเปนรากฐานสาคญของประเทศ อนจะนาไปสความยงยนในอนาคต

ตอไปนเปนคาแนะนาในการจดการการผลตทางการเกษตรประเภทตาง ๆ

3

เทคนคการจดการการผลตพชผกและไมผล

เมอโรงเรยนหรอสถานศกษาไดกาหนดเปาหมายการผลตทงในดานปรมาณผลผลตทตองการและจานวนชนดพชผกและไมผลทจะตองปลกแลว โรงเรยนตองกาหนดพนททจะปลกพชผกและไมผลแตละชนด รวมถงพนททจะใชเลยงสตว โดยจดทาเปนแผนผงการใชพนทเพอการผลตทางการเกษตร สาหรบชวยในการวางแผน และดาเนนการ รวมทงใชในการสอสารกบผทเกยวของดวย 1. การจดทาผงการเพาะปลก

• กรณทโรงเรยนมพนทไมจากด ควรวางผงในลกษณะผสมผสาน ใหเหมาะสมกบชนดของพชทจะปลก เพอใหเกดการเกอกลซงกนและกน และใชพนทใหมประสทธภาพมากทสด ทงนยงตองยดหลกชววธ และจดพนทใหเปนสดสวนตามความเหมาะสม ดงภาพท 1

ภาพท 1 ตวอยางผงการใชประโยชนพนทในการผลตทางการเกษตร

• กรณทโรงเรยนมพนทจากด โรงเรยนสามารถใชพนทบรเวณอน ๆ ทมอยภายในโรงเรยน เชน ลานดานขางหรอดานหนาอาคารเรยน รมทางเทา รมสนามและรมถนน มาใชปลกพชได โดยไมจาเปนตองปลกเปนแปลง อาจจดทาเปนกระบะ หรอใชวสดทสามารถบรรจดน หรอใชภาชนะทเหมาะสมกบชนดพชทจะปลกได ยกตวอยางเชน ยางรถยนต วงทอปน กะละมงหรออน ๆ ดงภาพท 2 และ 3

4

ภาพท 2 และ 3 การใชประโยชนพนทบรเวณโดยรอบอาคารเรยนในการปลกพชโดยการกออฐ ทาแปลงเกษตร และใชวสดทเหลอใช

2. การเตรยมพนทเพาะปลก

กอนจะลงมอปลก ตองทาความสะอาดพนทและกาจดวชพชในบรเวณพนทททาการเลอกไว หลงจากนนจงดาเนนการดงน

2.1 พนทปลกไมผลและพชผกอายยน (ปลกเปนหลม) 1) ขดหลมขนาดกวาง 0.5 เมตร ยาว 0.5 เมตร สง 0.5 เมตร 2) นาดนมายอยและผสมปยคอกหรอปยหมก นาไปรองกนหลมปลก 10 – 15 เซนตเมตร 3) นากลาไมผลหรอพชผกอายยน (ไมยนตน) ทอยในถงพลาสตกมาแกะถง พลาสตก

ออกแลวนามาปลกลงในหลมปลกทเตรยมไว ใสดนผสมปยทเหลอลงไปใหเตมหลม พนโคนตนเลกนอย กดใหแนนพอประมาณ

4) รดนาพอประมาณใหพอชม

2.2 พนทปลกพชผกอายสนและผกเครองปรง (ปลกเปนแปลง) 1) กลบหนาดนใหลกประมาณ 15 เซนตเมตร (ขดลกลงไปจากพนดนเดม) 2) ตากดนไวประมาณ 1 – 2 สปดาห 3) ยอยกอนดนใหมขนาดเลก เกบเศษหน กงไมออกนอกแปลงปลก 4) กาหนดพนทแปลงปลก และเวนระยะทางเดนระหวางแปลงไวประมาณ 20 เซนตเมตร 5) ขนแปลงตามขนาดทกาหนดไว (ในทนคอ กวาง 1 เมตร x ยาว 8 เมตร) โดยนาดน ท

ผานการยอยแลวมากองรวมกน และผสมปยหมกหรอปยคอกคลกเคลาใหเขากนแลวขนรปแปลง ตามตองการ

2.3 พนทปลกพชผกเถาเครอ (หรอพชผกทตองใชนงรานหรอคาง) 1) ขดหลมขนาดพอประมาณ ใหใกลกบรานหรอคางททาเตรยมไว 2) นาดนมาคลกเคลากบปยหมกหรอปยคอก 3) นาตนกลาทเพาะไวมาลงปลก หรอนาเมลดมาหยอดในหลมปลก

5

4) กลบดน พนโคนตนเลกนอย 5) รดนาพอประมาณใหพอชม

2.4 พนทปลกพชผกเครองปรง 1) หาวสดเหลอใช เชน กะละมง ทอซเมนต มาเตรยมไวบรเวณใกลกบโรงครว 2) นาดนมายอยและผสมปยคอกหรอปยหมกใสลงไปในปรมาณทพอสมควร 3) ปลกพชผกเครองปรง โดยการหวานเมลด หรอยายกลามาปลก กได 4) รดนาพอประมาณใหพอชม

สาหรบการจดการพนทตามความอดมสมบรณ หรอคณสมบตลกษณะอน ๆ ในทนขอเสนอแนะ การจดการดงตอไปน

พนทดนทไมมความอดมสมบรณ หรอพนทดนทมหนปน เพอใหพนทสามารถปลกพชไดตองปรบปรงคณภาพของดนใหเหมาะสมตอการปลกพช

กอนโดยการปลกพชตระกลถวในพนท แลวไถกลบและใสปยหมกผสมลงไป อยางสมาเสมอ ดนจะ คอยๆ ปรบสภาพจนมความเหมาะสมตอการปลกพชได

พนททอยไกลจากแหลงนา หากพนทอยไกลจากแหลงนามาก จาเปนตองขดบอนาเพมเตมบรเวณใกลเคยง เพอให

สะดวกตอการนานาใชในการทากจกรรมการเกษตร หรออาจจะหาวสดอนๆ เชน ทอซเมนต ถงพลาสตก เปนตน สารองนาไวใช พรอมทงปลกพชคลมดนเพอเกบรกษาความชมชนของดน

พนทลมหรอพนทนาทวมถง ตองดทศทางการไหลของนาและทาทางระบายนารอบ ๆ พนท และรอบขอบแปลงเพอ

ปองกนนาขง ประกอบกบตองยกแปลงใหสงมากกวาปกต หรออาจจะนาอฐหรอวสดตาง ๆ มากอ ทาขอบแปลงใหสงขนเพอปองกนนาทวมแปลง หากปรมาณนาทเขามาทวมพนทมจานวนมาก แนะนาใหทาทอระบายนาทมขนาดใหญและทาแนวเบยงนา เพอใหกระทบกบพนททาการเกษตรใหนอยทสด และอาจจะตองหาพนธพชทชอบนามาปลกเพมเตม

สาหรบพนทในลกษณะอน ๆ ทไมไดกลาวในทน ตองมการจดการเฉพาะพนทใหเหมาะสมเชนกน โดยสามารถนาขอแนะนาขางตนไปประยกตใชใหเหมาะสมกบสภาพพนทของโรงเรยนแตละแหงตอไป 3. การจดการการผลตพชผก

การจดการการผลตพชผกเพอใหไดผลผลตทหลากหลาย เพยงพอ ตอเนอง สมาเสมอและมประสทธภาพ สาหรบนาไปประกอบอาหารกลางวนตลอดชวงปการศกษา จงกาหนดแนวทางเพอเปนตวอยางในการวางแผนและการปฏบตงานในการผลตพชผกและไมผลสาหรบใหนกเรยน จานวน 100 คน บรโภคใน 1 ปการศกษา หรอ 200 วนเรยน ซงปรมาณผกและผลไมทนกเรยนควรไดรบ คอ ชนดละ 100 กรมตอคนตอวน ดงนนจะตองมผลผลตพชผกและไมผลชนดละ 2,000 กโลกรมตอป คมอเลมนไดแนะนาแนวทางการจดการพชผกและไมผลโดยแบงชนดของพชผกและไมผลออกเปน 6 กลม ดงน

6

1. พชผกอายสน เพอใหไดผลผลตขนตาประมาณ 700–1,000 กโลกรมตอป แนะนาใหปลกพชผกอายสน 7 ชนด ไดแก ผกบง ผกกาดกวางตง ผกคะนา ผกกาดขาว แตงกวา บวบ และถวฝกยาว 2. พชผกอายยน เพอใหไดผลผลตขนตาประมาณ 350-400 กโลกรมตอป แนะนาใหปลกพชผกอายยน 9 ชนด ไดแก ชะอม ตาลง ผกหวานบาน มะเขอเปราะ ขเหลก มะเขอพวง กระถน แค และสะเดา 3. พชผกเถาเครอ เพอใหไดผลผลตขนตาประมาณ 150 กโลกรมตอป และใหสามารถเกบผลผลตไวไดนาน แนะนาใหปลกพชผกเถาเครอ 2 ชนด ไดแก ฟกเขยว และฟกทอง 4. พชผกเครองปรง แนะนาใหปลกพชผกเครองปรงหลากหลายชนด เพอใหสามารถเลอกเกบผลผลตสาหรบนามาประกอบอาหารไดเหมาะสมกบรายการอาหารกลางวนทกาหนด 5. เหด เพอใหไดผลผลตขนตาประมาณ 400 กโลกรมตอ 2 รน ๆ ละ 500 กอน รวม 1,000 กอน แนะนาใหเพาะเหด 2 ชนด ไดแก เหดนางรมภฏาน และเหดนางฟา 6. ไมผล เพอใหไดผลผลตประมาณ 2,000 กโลกรมตอป หรอวนละประมาณ 10 กโลกรม (200 วนเรยน) แนะนาใหปลกไมผล 5 ชนด ไดแก กลวย มะละกอ ฝรง ขนน และสบปะรด

ทงน สามารถปลกไมผลและพชผกประเภทตางๆ และเหดชนดอน ๆ ทมความเหมาะสมกบสภาพพนทเพมเตมได

อนง กลมพชผกอายสน พชผกอายยน พชผกเถาเครอ และเหด จดอยในประเภทพชผก ซงจะมผลผลตรวมกนประมาณ 2,000 กโลกรมตอป หรอวนละ 10 กโลกรม (200 วน) แลวแตชวงเวลาการเกบเกยวของพชแตละชนดตามแผนการปลก หากชวงใดทผลผลตพชผกมไมเพยงพอ โรงเรยนสามารถเกบผลผลตจากไมผลมาใชทดแทนได เชน ปลกลวย มะละกอดบ หรอขนนดบทตองปลดผลบางสวนออก เปนตน การจดการการผลตพชผกและไมผลแตละประเภท มรายละเอยดดงตอไปน

3.1 การจดการการผลตพชผกอายสน

ความหมายและความสาคญ พชผกอายสน หมายถง ผกทจะตองมการปลกใหมหมนเวยนทกครง โดยมชวงอายระหวางปลกจนถง เกบเกยวตงแต 25 วน จนถง 6 เดอน

วตถประสงคและเปาหมาย เพอใหเปนผลผลตหลกในกลมอาหารประเภทพชผกใหไดปรมาณ 700 – 1,000 กโลกรมตอป สาหรบใหนกเรยน จานวน 100 คน หรอเทากบ 10 กโลกรมตอวน จานวน 70 – 100 วน โดยกระจายสองวนตอสปดาห ทกสปดาหตลอดปการศกษา

ชนดของพชผกอายสนทควรปลก ผกอายสนแบงเปน 2 กลม ไดแก กลมทปลกไดดในชวงฤดฝน และกลมทปลกไดดในชวงฤดหนาว ซงไดคดเลอกมาเปนตวอยางในการจดการ ดงน

1) ผกอายสนทปลกไดดในชวงฤดฝน ชวงเดอนพฤษภาคม ถง เดอนกนยายน เชน - ผกบง ควรปลกอยางนอย 4 แปลง จะไดผลผลต 200 กโลกรม - ผกกาดกวางตง ควรปลกอยางนอย 4 แปลง จะไดผลผลต 120 กโลกรม - แตงกวา ควรปลกอยางนอย 2 แปลง จะไดผลผลต 50 กโลกรม - ถวฝกยาว ควรปลกอยางนอย 1 แปลง จะไดผลผลต 30 กโลกรม - บวบ ควรปลกอยางนอย 1 แปลง จะไดผลผลต 30 กโลกรม

7

2) ผกอายสนทปลกไดดในชวงฤดหนาว ชวงเดอนตลาคม ถง เดอนกมภาพนธ เชน - ผกคะนา ควรปลกอยางนอย 4 แปลง จะไดผลผลต 120 กโลกรม - ผกกาดกวางตง ควรปลกอยางนอย 4 แปลง จะไดผลผลต 120 กโลกรม - ผกกาดขาว ควรปลกอยางนอย 4 แปลง จะไดผลผลต 120 กโลกรม

การปลกจะตองปลกทงหมดอยางนอย 12 แปลง โดยมขนาดแปลง ๆ ละ 8 ตารางเมตร นอกจากน พชผกอายสนอกหลายชนดสามารถนามาใชในการวางแผนการปลกไดเพมเตม เชน ผกโขม เปนตน

เทคนคการปลก เปาหมายการผลตคอ 700 – 1,000 กโลกรมตอป หรอ 10 กโลกรมตอวน และกระจายทก 2 วนในทกสปดาหตลอดปการศกษานน จะตองวางแผนการปลกและการเกบเกยว ดงน

ตวอยาง ผกบง ปลกจานวน 4 แปลง ๆ ละ 8 ตารางเมตร โดยทยอยปลกสปดาหละ 1 แปลงจนครบ 4 แปลง ดงน

สปดาหท 1 เดอนพฤษภาคม ปลกแปลงท 1 สปดาหท 1 เดอนมถนายน เกบเกยวผลผลต สปดาหท 2 เดอนพฤษภาคม ปลกแปลงท 2 สปดาหท 2 เดอนมถนายน เกบเกยวผลผลต สปดาหท 3 เดอนพฤษภาคม ปลกแปลงท 3 สปดาหท 3 เดอนมถนายน เกบเกยวผลผลต สปดาหท 4 เดอนพฤษภาคม ปลกแปลงท 4 สปดาหท 4 เดอนมถนายน เกบเกยวผลผลต

ผกบงมอายเกบเกยวประมาณ 25–35 วน มผลผลตประมาณ 1.5 กโลกรมตอตารางเมตร ดงนนหลงจากปลกได 1 เดอน คอ แปลงท 1 ในเดอนมถนายน สปดาหท 1 จะสามารถเกบเกยวผลผลตผกบงไดประมาณ 10 – 12 กโลกรมตอแปลง ใชบรโภคได 1 วนในสปดาหท 1 ของเดอนมถนายน และแปลงท 2 กสามารถเกบเกยวไดในสปดาหท 2 ของเดอนมถนายน แปลงท 3 แปลงท 4 กสามารถทยอยเกบเกยวไดตามลาดบ

หลงจากเกบเกยวผกบงแปลงท 1 แลว สามารถเตรยมดนและปลกผกบงตอไปไดเลยภายในสปดาหนน โดยอาจขดดนตากทงไว 1-2 วน จงเรมผสมปยคอก ปยหมกและทาการปลกตอไป ทาเชนเดยวกนนในแปลงอนๆ

สาหรบพชผกชนดอนๆ เชน ผกกาดกวางตง แตงกวา บวบ และถวฝกยาว ซงเปนกลมทใชปลกในชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอนกนยายน กวางแผนและจดการปลกเชนเดยวกนกบผกบง โดยในกลมหลงนจะใหผลผลตรวมกนไดประมาณ 10 กโลกรมตอสปดาห ซงใชบรโภคได 1 วน

สวนในฤดหนาว คอชวงเดอนตลาคมถงเดอนกมภาพนธ ชนดของพชผกจะเปลยนไปเปนผกคะนา ผกกาดขาว และผกกาดกวางตง วธการจดการกทาเชนเดยวกนกบตวอยางขางตน

การจดการผลผลต เนองจากพชผกบางชนดตองเกบเกยวทงแปลงเพอจะไดเตรยมแปลงปลกตอ บางครงปรมาณผลผลตอาจมากเกนความตองการในการประกอบอาหารในแตละมอ ควรมการจดการดงน

1) มการประมาณการและเกบเกยวใหสอดคลองกบปรมาณผลผลตทจะใชประกอบอาหารในแตละมอใหพอด

2) หากนามาประกอบอาหารแลวเหลอ ใหนาเกบรกษาไวปรงอาหารรวมกบรายการอาหารในวนถดไป

8

3) ผกบางชนดไมสามารถเกบรกษาได ใหนาไปแปรรปเพอถนอมอาหารหรอทาอาหารทสามารถเกบไวบรโภคไดนาน เชน การทาจบฉาย หรอทาผกดอง เปนตน (รายละเอยดการปลกผกอายสนแตละชนดตามภาคผนวก ก)

3.2 การจดการการผลตพชผกอายยน

ความหมายและความสาคญ หมายถง พชผกทมการปลกแลวมอายยนมากกวา 6 เดอน สามารถเกบเกยวผลผลตไดนาน โดยไมตองมการปลกใหม สวนใหญจะใชเปนองคประกอบรองในการประกอบอาหาร

วตถประสงคและเปาหมาย พชผกในกลมนนอกจากจะสามารถใหผลผลตโดยไมตองปลกใหมบอยครงแลวบางสวนยงเปนพชยนตน พชตระกลถว สามารถปลกเปนแนวรวใหรมเงา กนลม หรอปลกบารงดน โดยทเปาหมายการผลตอยท 350 – 400 กโลกรมตอป

ชนดของพชผกอายยนทควรปลก ผกอายยนสามารถทจะปลกไดหลากหลายชนด ขนอยกบสภาพพนท ขนาดพนท และพชผกทเปนพชทองถนซงเปนทนยมและสามารถปลกไดอยางเหมาะสมกบสภาพพนท สภาพภมประเทศ โดยแตละชนดจะเกบเกยวผลผลตทจะนามาประกอบอาหารหรอเปนเครองเคยงในชวงเวลาทแตกตางกนแลวแตชนด

ในทนทาการแบงผกอายยนเปน 2 กลม คอ ผกอายยนทเกบเกยวผลผลตไดตลอดป และผกอายยนทเกบเกยวผลผลตเปนฤดกาล มทงทเปนไมพม ไมยนตน และอน ๆ ซงในทนไดคดเลอกมาเปนตวอยางในการจดการ ดงน

1) ผกอายยนทเกบเกยวผลผลตไดตลอดป ไดแก มะเขอเปราะ มะเขอพวง ผกหวานบาน ชะอม กระถน ตาลง เปนตน

พชผกในกลมนเปนพชผกทสามารถปลกและเกบเกยวผลผลตไดตลอดทงป เชน - ชะอม ควรปลกอยางนอย 50 ตน จะไดผลผลต 70 กโลกรม - ตาลง ควรปลกอยางนอย 20 เมตร (ตามแนวรวหรอราน) จะไดผลผลต 40 กโลกรม - ผกหวานบาน ควรปลกอยางนอย 100 ตน จะไดผลผลต 100 กโลกรม - มะเขอเปราะ ควรปลกอยางนอย 30 ตน จะไดผลผลต 150 กโลกรม - ขเหลก ควรปลกอยางนอย 10 ตน เพมเตมจากผกหลกทนามาประกอบอาหาร - มะเขอพวง ควรปลกอยางนอย 5 ตน เพมเตมจากผกหลกทนามาประกอบอาหาร - กระถน ควรปลกอยางนอย 20 ตน เพมเตมจากผกหลกทนามาประกอบอาหาร

2) ผกอายยนทเกบเกยวผลผลตเปนฤดกาล ไดแก มะรม แค ผกหวานปา กระเจยบเขยว สะเดา ขจร สะตอ เปนตน

พชผกในกลมนเปนพชผกทปลกแลวสามารถเกบเกยวผลผลตไดเฉพาะชวงฤดกาลเทานน เชน - แค ควรปลกอยางนอย 30 ตน จะไดผลผลต 15 กโลกรม - สะเดา ควรปลกอยางนอย 10 ตน เพมเตมจากผกหลกทนามาประกอบอาหาร

9

เทคนคการปลก จากเปาหมายทตองการผลผลตท 350 – 400 กโลกรมตอป (200 วนเรยน) หรอประมาณ 2 กโลกรมตอวน โดยจะตองมการจดการการผลตเพอใหมผลผลตสาหรบนามาประกอบอาหารกลางวนบรโภคอยางสมาเสมอและเพยงพอ ยกตวอยางเชน

ผกอายยนทเกบเกยวผลผลตไดตลอดป ไดแก ชะอม ควรปลกประมาณ 50 ตน โดยปลกในพนทวางทเปนแนวรวของโรงเรยน หรอบรเวณรอบพนทแปลงเกษตร หรอระหวางแปลงพชผกอายสน ชะอมสามารถเกบเกยวผลผลตไดทก ๆ 3 วน (1 สปดาห เกบได 2 ครง) ไดผลผลตรวมประมาณ 1.8 – 2 กโลกรม

ผกอายยนทเกบเกยวผลผลตเปนฤดกาล ไดแก แค ควรปลกประมาณ 30 ตน โดยปลกในพนทวางทเปนแนวรวของโรงเรยน หรอบรเวณรอบพนทแปลงเกษตร ในชวงฤดฝนเกบยอดออน ใบออน ชวงตนฤดหนาวเกบดอก ปลายฤดหนาวเกบฝกออนมาประกอบอาหารได โดยสามารถเกบผลผลตไดทกวน ไดผลผลตวนละประมาณ 0.4 – 0.5 กโลกรม หากตองการใหออกดอกตลอดป ควรรดฝกแคออกใหหมด เพอใหเกดการแตกยอดและดอกชดใหม

สวนมากพชผกอายยนจะขยายพนธโดยการเพาะเมลด และสวนใหญเปนไมพมและไมยนตน ซงมขนาดใหญและลาตนสง ดงนนตองตดแตงกงของพชผกอายยนเหลานไมใหสงมากจนเกนไป และจะชวยทาใหการแตกพมเตยลง สะดวกในการเกบผลผลต ทงนตองมการกาจดวชพช ใหนาและปยอยางสมาเสมอ เพอใหสามารถใหผลผลตไดอยางตอเนอง

สาหรบพชผกยนตนชนดอน ๆ กทาการวางแผนและจดการปลกในลกษณะเดยวกนกบพชผกอายยน 2 ชนด ทยกตวอยางมาขางตน

การจดการผลผลต อาจตองเกบผลผลตหลายวน เพอรวบรวมใหไดในปรมาณทเพยงพอตอการประกอบอาหารกลางวน 1 มอ หรอ 1 วน โดยเกบไวในภาชนะทแหงและสะอาด มอากาศถายเทไดสะดวก ไมโดนแสงแดด หรออาจจะเกบไวในตเยน (กรณทมไฟฟา) หากไมอยากเกบไวนานกสามารถนาไปรวมกบพชผกชนดอน ๆ ทเกบไดในวนเดยวกน เพอใชในการประกอบอาหารได เชน ชะอม เกบผลผลตไดประมาณ 1 กโลกรมตอครง โดยใน 1 สปดาห สามารถเกบผลผลตได 2 ครง นามาประกอบอาหารรวมกบพชผกชนดอน ๆ เพอประกอบอาหารใหได 1 รายการ เชน แกงสม แกงแค เปนตน (รายละเอยดการปลกผกอายยนแตละชนดตามภาคผนวก ข)

3.3 การจดการการผลตพชผกเถาเครอ

ความหมายและความสาคญ หมายถง พชผกทมลาตนทอดและเลอยไปตามพนดน มเปลอกหนา ผลผลตสามารถเกบไวไดนานมากกวา 60 วน เชน ฟกเขยว ฟกทอง

วตถประสงคและเปาหมาย เพอใชเปนผกเสรมจากพชผกหลกทโรงเรยนปลกและบรโภคเปนประจา โดยสามารถนาผลผลตมาบรโภคในชวงรอยตอของการเกบเกยวผลผลตหลก เนองจากผลผลตของพชผกเถาเครอสามารถเกบไดนานและการปลกกไมตองการดแลรกษามากนก เปาหมายในการผลตคอประมาณ 150 - 200 กโลกรมตอป ตลอดชวงการศกษา สามารถนามาบรโภคไดประมาณ 20 วนเรยน วนละ 15 กโลกรม ตอจานวนนกเรยน 100 คน

ชนดของพชผกเถาเครอทควรปลก ไดแก ฟกเขยว และฟกทอง เนองจากผลผลตมเปลอกหนา สามารถเกบไวไดนาน

10

- ฟกเขยว ควรปลกอยางนอย 20 ตน จะไดผลผลต 50 กโลกรมตอรอบ รอบท 1 ชวงเดอนทปลก กมภาพนธ เกบเกยวผลผลตเดอนพฤษภาคม – มถนายน รอบท 2 ชวงเดอนทปลก กรกฎาคม เกบเกยวผลผลตเดอนตลาคม – พฤศจกายน ใชพนททางเดนในแปลงหรอทางเดนในโรงเรยน โดยทาเปนคางหรอซมครอมทางเดนบงรมเงา

- ฟกทอง ควรปลกอยางนอย 50 ตน จะไดผลผลต 100 กโลกรม ชวงเดอนทปลก ธนวาคม เกบเกยวผลผลตเดอนพฤษภาคม – มถนายน การปลกสามารถปลกในพนทวาง ไมจาเปนตองปลกเปนแปลงเพราะฟกทองตองการพนทในการแผขยายประมาณ 4 ตารางเมตรตอตน หากโรงเรยนมพนทจากดควรทาคางใหฟกทองเลอยแผขยายทมความคงทนแขงแรง

เทคนคการปลก - พชผกประเภทน มเมลดคอนขางใหญ งอกเรว ถาจะปลกใหไดผลผลตดและดแลรกษา

งายควรทาคางใหเกาะ - วธการปลก โดยหยอดเมลดในแปลงปลก 3 – 5 เมลด เมองอกมใบจรง 3 – 5 ใบ

ถอนใหเหลอเฉพาะตนทแขงแรงหลมละ 2 ตน หรอเพาะกลาเตรยมไว เพอใหไดตนทแขงแรง พรอมนาไปปลก

- เนองจากหนหรอสตวศตรพชอาจจะขดคยเมลดพชในหลมไปกนทาใหเกดความเสยหายตอตนกลาทเพาะไว ตองมการปลกซอม

- ใสปยคอกหรอปยหมกเพอใหตนเจรญเตบโตด - ทาคางใหพชเกาะขนอยกบชนดของพช คอบางชนดตองการคางสง บางชนดคางไม

ตองสงมากเพองายตอการจดการดแลรกษา - ใหนาอยางสมาเสมอ คอยดแลกาจดวชพชและแมลงตางๆ - เรมเกบเกยวผลผลตไดเมออายประมาณ 90 – 180 วน

การจดการผลผลต - ควรมการวางแผนการเกบเกยว และการเกบรกษาในททมอากาศถายเทสะดวก

เพอใหเกบรกษาไวไดนาน พรอมทงวางแผนการนามาใชประกอบอาหารใหเหมาะสม - ผลผลตฟกเขยวและฟกทอง สามารถแปรรปไปในรปแบบอนได เชน ฟกทองสามารถ

นามาทาเปนขนมหวาน ของขบเคยว หรอนงรบประทานได - ฟกทองมพนธเบาและพนธหนก ซงอายการเกบเกยวไมเทากน โดยประมาณตงแต 3 - 6

เดอนตามลาดบ ซงโรงเรยนสามารถวางแผนการเพาะปลกเพอใหไดผลผลตในชวงเปดภาคเรยนได

(รายละเอยดการปลกผกอายยนแตละชนดตามภาคผนวก ค)

3.4 การจดการการผลตพชผกเครองปรง

ความหมายและความสาคญ หมายถงผกทใชเปนพชเครองปรงในการประกอบอาหาร ไมไดเปนองคประกอบหลกของอาหาร มกมกลนฉนและรสชาตเฉพาะตว สวนใหญมอายยนปลกครงเดยวสามารถเกบผลผลตไดหลายป

11

วตถประสงคและเปาหมาย เนองจากเปนพชผกทใชในการประกอบอาหารในทกรายการอาหาร เพอเพมสสนหรอรสชาตใหกลมกลอมมากยงขน แตไมไดใชในปรมาณมาก ดงนนโรงเรยนควรปลกไวใช โดยใหมหลากหลายชนด เลอกใชไดเหมาะสมกบรายการอาหารแตละประเภท จงไมไดกาหนดเปาหมายในเชงปรมาณ

ชนดของพชผกเครองปรงทควรปลก พชผกเครองปรงเปนพชผกทเปนทงไมลมลก ไมพมเตยและไมยนตน ไมตองใชพนทมากเหมอนพชผกชนดอน ๆ ควรปลกใหหลากหลายชนด ดงน

- มะกรด ควรปลกอยางนอย 5 ตน - มะนาว ควรปลกอยางนอย 5 ตน - กะเพรา ควรปลกอยางนอย 20 ตน - โหระพา ควรปลกอยางนอย 20 ตน - แมงลก ควรปลกอยางนอย 20 ตน - ตะไคร ควรปลกอยางนอย 20 กอ - ขง ควรปลกอยางนอย 20 กอ - ขา ควรปลกอยางนอย 20 กอ - ขมน ควรปลกอยางนอย 20 กอ - กระชาย ควรปลกอยางนอย 20 กอ - สะระแหน ควรปลกอยางนอย 2 ตารางเมตร - ผกชฝรง, พรก, พรกไทย, หอมแบง, ผกช และผกเครองปรงเฉพาะถน ควรมปลกไวใชเชนกน

เทคนคการปลก เนองจากไมมการกาหนดเปาหมายในการผลตในเชงปรมาณไว แตใหมไวใชหลากหลาย เลอกใชไดเหมาะสมกบรายการอาหารแตละประเภท จงควรมการจดการการผลต ดงน

1) พชผกเครองปรงทเปนพชยนตน เชน มะกรด และมะนาว ปลกไดโดยการเพาะเมลด และตอนกง ตองมการเตรยมดนและใสปยรองกนหลมปลก และตกแตงกงใหเกดทรงพมทเหมาะแกการเกบผลผลต

2) พชผกเครองปรงทเปนไมพมเตย เชน กะเพรา โหระพา และแมงลก ปลกไดโดยการเพาะเมลด ควรเดดยอดและดอกอยางสมาเสมอ เพอใหมการแตกยอดใหม และควรมการปลกเสรมอยตลอด

3) พชผกเครองปรงทมเหงาใตดน เชน ขง ขา เปนตน ปลกโดยการนาเหงาหรอแบงเหงาทมตามาปลกหรอขยายพนธได

4) พชผกเครองปรงชนดตาง ๆ ไมตองปลกหรอผลตในเชงปรมาณเพอใหเพยงพอตอการบรโภคเหมอนกบพชผกชนดอน ๆ เพยงแตปลกใหมความหลากหลายและมไวใชในการประกอบอาหารในแตละรายการไดอยางเหมาะสม พนทปลกควรอยใกลโรงครวเพอสะดวกตอการเกบนามาประกอบอาหาร หรอสามารถปลกในพนทวาง พนทระหวางแปลงพชผกชนดอน ๆ หรอปลกในภาชนะตาง ๆ ได เชน ถง กะละมง ยางรถยนต เปนตน เพราะไมไดใชพนทมาก แตตองมการเตรยมดนปลกเปนอยางดเพอใหไดผลผลตทสมบรณ ในกรณทเปนพชยนตนตองตดแตงกงไมใหสงมากจนเกนไป จะทาใหแตกพมเตยลง สะดวกในการเกบผลผลต ทงนตองมการกาจดวชพช ใหนาอยางสมาเสมอ และใสปยตามความเหมาะสม เพอใหไดผลผลตอยางตอเนอง

12

การจดการผลผลต จะใชพชผกเครองปรงชนดใดและจานวนเทาใด สาหรบประกอบอาหารในแตละวน จงไปเกบมาใชตามทตองการ ในกรณมะนาว หากมผลผลตปรมาณมากสามารถเกบมาคนเอานามะนาวแลวเกบไวในตเยน (กรณทมไฟฟา) หรอทามะนาวดองเอาไวใชตอไปได

3.5 การจดการการผลตเหด

ความหมายและความสาคญ เหดจดเปนกลมพชผกกลมหนง ซงใหผลผลตตอเนองและคอนขางแนนอน สามารถควบคมและจดการใหไดผลผลตตามทตองการได

วตถประสงคและเปาหมาย เหดเปนอาหารกลมพชผกทเปนทางเลอกอยางหนงทสามารถเพาะเลยงไดงายในพนทจากด อกทงยงมรสชาตดคลายเนอสตว โดยเปาหมายในการผลตใหไดอยางนอย 400 กโลกรมตอปการศกษา และสามารถผลตไดหมนเวยนและตอเนอง

ชนดของเหดทควรเพาะ ไดแก เหดนางรมภฏาน หรอเหดนางฟา ซงมความเหมาะสมทจะเพาะเลยงไดในโรงเรอนขนาดเลกและใหผลผลตสง จดซอกอนเหดไดงาย สามารถจดการใหมผลผลตตอเนองได ควรจะเพาะเลยงอยางนอย 1,000 กอนตอรน ตลอดปการศกษา จะทาใหไดผลผลตประมาณ 400 กโลกรม ในชวง 3 – 4 เดอน

เทคนคการเพาะ - การทาโรงเรอน ตองเปนโรงเรอนทระบายอากาศไดด ขนาด 3 x 3 เมตร และมการ

ทาชนวางสาหรบวางกอนเหดประมาณ 1,000 กอน - กอนเชอเหด จดซอจากแหลงผลตใกลพนทโรงเรยน ในราคากอนละประมาณ 5 – 8 บาท

ตองดกอนทเชอสขาวเจรญอยในกอนเชอหากมากกจะด - การใหนา ตองรดนาบรเวณพนและโดยรอบวนละ 2 ครง เชา – เยน แตตองระวง

ไมใหนาเขาไปในกอนเชอเหดเพราะจะทาใหกอนเชอเสยหายได - การเกบเหด ผลผลตเหดจะออกมาทางปากของกอนเชอ โดยเกบเหดทออกมาใน

ขนาดทโตเตมท ซงเหดจะออกไมพรอมกนขนอยกบความสมบรณของกอนเชอทมการเจรญของเชอทอยภายใน ประกอบกบสภาพอากาศและความชนทไดรบ โดยเฉลยกอนเชอ 1 กอน จะไดผลผลตประมาณ 400 กรมตอรน เปนอยางนอย ใน 1 วน จะไดผลผลตเหดประมาณ 2 กโลกรม

- เมอหมดรนตองมการตากโรงเรอน และโรยปนขาวเพอฆาเชอกอนทจะนากอนเชอเหดรนใหมเขามาไวในรนตอไป

การจดการผลผลต เหด มกจะออกไมพรอมกนการเกบสามารถรวบรวมไวใหไดปรมาณมากเพยงพอตอการประกอบอาหารใน 1 มอ หรอ 1 วน โดยเกบผลผลตไวในภาชนะทแหง และสะอาด อากาศถายเทไดสะดวก หรออาจจะเกบไวในตเยน (กรณทมไฟฟา) หากยงไมนามาประกอบอาหารไมควรลาง เพราะจะทาใหเหดเสยเรว และสามารถนาไปประกอบอาหารรวมกบพชผกชนดอน ๆ ได

ตอไปนเปนตวอยางเทคนคการเพาะเหดในทอนไม ซงเปนอกทางเลอกหนงทสามารถทาไดงาย

13

การเพาะเหดในทอนไม คอ การเพาะเหดในทอนไมเนอออน เปนวธทไดผลผลตทด เนองจากการขนสงกอนเชอเหดจากแหลงผลตมระยะทางไกลและทรกนดาร ประกอบกบหาขอนไมหรอทอนไมทาไดคอนขางงาย ไมทนยมนามาทาคอ ไมแค ไมมะมวง ขนาดเสนผาศนยกลาง 12–15 เซนตเมตร สามารถเกบผลผลตภายใน 5–6 เดอน อาจเกบผลผลตไดประมาณ 5–8 กโลกรมตอ 1 ทอน

1) การคดเลอกและตดไมสาหรบเพาะเหด - ขนาดทเหมาะสมคอยาว 10 – 20 เซนตเมตร มเปลอกหนา - อายของไมทเหมาะสมควรอยระหวาง 3 – 5 ป - ควรเปนไมสดตดใหมไมควรเกน 2 สปดาห และตดในฤดแลงเพราะฤดนจะสะสมอาหาร

มาก และจะมเชอเหดชนดอนปลอมปนนอยทสด สวนไมทมยางควรตดทงไวประมาณ 1 สปดาห เพอทงใหยางเสอมเสยกอน การตดพยายามอยาใหเปลอกชา หากชาควรนาปนขาวผสมนาหรอปนสาหรบเคยวหมากทา

2) การเจาะรสาหรบใสเชอ ควรใชสวานเจาะไม ขนาด 4 – 5 หน เจาะใหลก 3 – 5 เซนตเมตร หากไมขนาดใหญ

ควรเจาะใหลก การเจาะรใหเรมทางดานใดดานหนงของทอนไม โดยใหหางจากปลายไมประมาณ 3 – 4 เซนตเมตร เจาะเปนแนวตรงระยะหางประมาณ 6 – 8 เซนตเมตร สาหรบแถวถดไปหางจากแถวแรกประมาณ 4 เซนตเมตร และควรเจาะในลกษณะสบหวางกลางของแถวแรก เจาะลกประมาณ 3 – 5 เซนตเมตร

การใสเชอ ใสเชอลงไปใหเตมรทเจาะแลวกดใหแนนเหลอไวประมาณครงเซนตเมตร แลวใชแผนโฟมอดปากรไว

3) การพกไม ควรนาไมทบรรจเชอแลวไปวางไวในทรม และควรรองพนดวยบลอกคอนกรตไมใหขอนไม

สมผสพนโดยตรง ใหมระยะระหวางไมประมาณ 1 – 2 เซนตเมตร ใหอากาศสามารถถายเทไดสะดวก แตไมควรใหลมโกรกมากเกนไปจะทาใหความชนภายในลดลง ทงนควรวางไขวกนไปมา

4) การดแลรกษาหลงจากพกไม - ความสะอาด ถามสงแปลกปลอมเกดขน ใหใชเหลกแหลมหรอแปรงทองเหลองขด

ออก ลาง แลวเชดดวยแอลกอฮอล - ความชนภายในไม หลงจากพกไมประมาณ 5 – 7 วน ควรรดนาในเวลากลางวนประมาณ

10 – 20 นาท ทก ๆ 2 – 3 วน ควรรดใหเขาไปในเนอไม หากอากาศรอนแหงแลงและลมโกรกมากอาจจะรดนาทกวน

- การกลบขอนไม เมอพกครบ 7 วน ควรกลบกองไม โดยเอาขอนไมทอยชนลางขนชนบน และจากบนลงลาง และควรพลกขอนไมขนเพอใหเชอเหดเจรญเตบโตทวทงขอน หลงจากกลบไมครงท 3 ใหเลอยหรอตดไม ดวาเสนใยเดนเตมหรอยง สงเกตจากเนอไมจะเปลยนเปนสขาวและมกลนหอม หากยงเดนไมเตมกพกไมไวตอจนกระทงเชอเดนเตม เมอเชอเหดเจรญเตมเนอไมอยารดนา ใหวางไมไวระยะหางประมาณ 4 เซนตเมตร ปลอยจนไมแหงประมาณ 20 – 30 วน เพอใหเสนใยมโอกาสสะสมอาหารและพกตวกอนสรางดอก ในระยะนควรดแลความสะอาดของทอนไม

14

5) การทาใหเกดดอก โรงเรอนเปนเชนเดยวกบแบบกอนแตตางกนทความสง ซงสงประมาณ 1.5 เมตร มเฉพาะ

ราวไมสาหรบพาดทอนไม แตละแถวหางกนประมาณ 1.5 เมตร นาทอนไมทเตรยมไวมาแชนาทอณหภม 18 องศาเซลเซยส ประมาณ 12 – 20 ชวโมง และ

ควรแชใหจมนาดวยการใชของหนกทบ เพอใหมความชนเพยงพอตอการเจรญเตบโตของดอกเหด และเปนการกระตนเสนใย หลงจากแชนาแลวใหใชฆอนทบตรงหวไมใหแรงพอสมควร เพอทาใหเนอเยอไมขยายตวและอากาศสามารถเขาไปในเนอไมได

นาไมทไดไปวางพาดราวในโรงเรอน แลวใชผาพลาสตกคลายกระสอบปยทไมมพลาสตกบางบหมใหเกดความอบอนคลมไวประมาณ 3 – 4 วน แลวเปดพลาสตกออก ดอกเหดจะเกดขนภายหลงจากนาเขาโรงเรอนประมาณ 4 – 5 วน และจะสามารถเกบเกยวผลผลตไดประมาณ 4 – 5 วน ระยะเวลาการเกบเฉลยประมาณ 10 – 12 วน

6) การรดนา รดนาทกวน ๆ ละ 2 ครง กลางคนควรเปดประต หนาตางไวเพอใหอากาศจากขางนอกเขา

ไปกระตนใหเหดเจรญเตบโตไดเรวยงขน

7) การเกบผลผลต เกบเหมอนกบแบบกอน เมอดอกเหดมขนาดเลกใหเดดทง แลวนาขอนไมไปวางพกไว งด

การรดนา ดแลความสะอาดของขอนไม พกทงไวประมาณ 20 – 25 วน จงนามาแชนาใหม เพราะตองการใหเชอเหดพกตว เกบเกยวไดจนกวาไมจะผ 4. การจดการการผลตไมผล

ความหมายและความสาคญ ไมผล คอ ตนไมทออกลกออกผลใหเรารบประทาน หรอเรยกวา "ลกไม" หรอ "ผลไม" มทงไมยนตนและไมลมลก มตงแตลาตนขนาดเลกไปจนถงลาตนขนาดใหญ มทงทรบประทานผลสกและรบประทานผลดบ แตละชนดมรสชาต กลน และรปรางทแตกตางกนและใหสารอาหารแตกตางกนไป ไมวาจะเปนพลงงาน วตามน แรธาตตาง ๆ นาและเสนใยอาหาร เปนตน ซงเปนสงทจาเปนตอรางกาย ทาใหมสขภาพรางกายแขงแรง ชวยปองกนการเกดโรค และกระตนการทางานของระบบตางๆ ภายในรางกาย รวมไปถงการเสรมสรางภมตานทานโรคดวย ในทนจะแบงไมผลออกเปน 2 กลม คอ ไมผลทใหผลผลตตลอดทงป และไมผลทใหผลผลตตามฤดกาล

วตถประสงคและเปาหมาย เพอใหนกเรยนไดรบประทานผลไมทเพยงพอและสมาเสมอตลอดชวงการศกษา คอ 100 กรมตอคนตอวน หรอวนละ 10 กโลกรมตอนกเรยน 100 คน ใน 200 วนเรยน โดยเนนใหรบประทานผลสก เพอใหไดคณคาทางอาหารสงสด

ชนดของไมผลทควรปลก ควรเปนไมผลปลกไดงาย สะดวก ใหผลผลตมากอยางตอเนอง มความทนทาน และมคณคาทางอาหารสง ไดแก กลวย มะละกอ ขนน ฝรง และสบปะรด โดยแบงเปน 2 กลม ดงน

1) ไมผลทใหผลตลอดป - กลวย ควรปลก 100 กอ ใหผลผลตกอละ 210 ผลตอป รวม 21,000 ผลตอป

15

- มะละกอ ควรปลก 70 ตน ใหผลผลตตนละ 30 กโลกรมตอป รวม 2,100 กก.ตอป - สบปะรด ควรปลก 100 ตน ใหผลผลตตนละ 1 ผลตอป รวม 100 ผลตอป

2) ไมผลทใหผลตามฤดกาล - ขนน ควรปลก 30 ตน ใหผลผลตตนละ 25 กก.ตอป จะใหผลผลต 750 กก.ตอป - ฝรง ควรปลก 30 ตน ใหผลผลตตนละ 30 กก.ตอป จะใหผลผลต 900 กก.ตอป

เทคนคการปลก 1) การเตรยมพนท หรอหลมปลกสาหรบไมผลมความสาคญตอการเจรญเตบโตเปนอยางมาก

ปรกตแลวขนาดของหลมปลกจะมความแตกตางกนออกไปตามชนดของไมผล และลกษณะของพนท โดยทวไปนยมเตรยมหลมปลกทมขนาดหลม กวาง 0.5 เมตร × ยาว 0.5 เมตร × ลก 0.5 เมตร

การขดหลมควรใชจอบขดดนเปนรปสเหลยมหรอวงกลม นาปยคอกหรอปยหมกมาคลกเคลากบดนจนเขากนดแลวใสลงบรเวณกนหลม นาตนกลาลงปลกแลวพนดนใหสงประมาณ 5 – 6 นว

2) การตดหญา ควรตดปละ 4 ครง คอ ตนเดอนมกราคม พฤษภาคม สงหาคม และปลายเดอนตลาคม หรอตามความเหมาะสม

3) การใสปย ควรใสปยคอกหรอปยหมก ทก 3 เดอน (หลงจากการตดหญา) 4) การเกบเกยว ไมผลแตละชนดมระยะการเกบเกยวแตกตางกน ขนอยกบชนด พนธ และการ

นาไปใชประโยชน 5) การตดแตงกง ไมผลบางชนดจาเปนตองมการตดแตงกงเพอใหไดผลผลตทเพมขน และใหม

ขนาดทรงพมทไมสงมาก งายตอการเกบเกยว

การจดการผลผลต กลวยและมะละกอ ควรใหนกเรยนบรโภคเปนผลไมสดมากกวานาไปแปรรปเปนผลตภณฑอน เพอใหไดรบคณคาทางอาหารสงสด

- กลวย ควรตดแบงออกเปนผลและแจกจายใหนกเรยน 2 ผล ตอ 1 คน เพอใหครบตามความตองการบรโภค

- มะละกอ ควรมการวางแผนในการจดการผลผลต โดยนาผลทสมบรณมาบมใหสก เพอเปนผลไม สวนผลทไมสมบรณหรอมขนาดเลกทเหลอจากการตดแตงใหนามาประกอบอาหารแทนผกได

- สบปะรด นอกจากการบรโภคผลผลตเปนผลไมแลว ยงสามารถนาไปประกอบอาหารได

นอกจากนยงมผลผลตจากไมผลอน ๆ คอ ฝรง ขนน และผลไมชนดอน ๆ ทโรงเรยนปลกเสรม ดงนนจงควรมการวางแผนการจดการผลผลตดงกลาวรวมกน เพอใหนกเรยนไดบรโภคผลไมอยางเพยงพอและตอเนองตลอดป (รายละเอยดการปลกไมผลแตละชนดตามภาคผนวก ง)

16

เทคนคการจดการการปลกถวเมลดแหง

ความหมายและความสาคญ ถวเมลดแหงหมายถง เมลดของพชตระกลถว ไดแก ถวเหลอง ถวลสง ถวดา ถวแดง ถวเขยว ฯลฯ ททาใหฝกแหง และนาเมลดทแหงแขงมาใชบรโภค ถาบรโภคขณะฝกยงเขยวและมนาเปนสวนประกอบหลก เชน ถวพล ถวเหลองฝกสด จดเปนอาหารประเภทพชผก

วตถประสงคและเปาหมาย เพอเปนผลผลตหลกในกลมอาหารทมคณคาทางโภชนาการประเภทโปรตนใหไดปรมาณ 500 กโลกรมตอปตอนกเรยน 100 คน หรอเทากบ 2.5 กโลกรมตอวนตลอดปการศกษา

ชนดของถวเมลดแหงทควรปลก ถวเมลดแหงสามารถปลกไดหลายชนด ขนอยกบสภาพความอดมสมบรณของดน ปรมาณนาในดนและสภาพภมอากาศ โดยทวไปแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ ไดแก

1) ถวเมลดแหงทปลกไดตลอดทงปไดแก ถวเขยว โดยจะใหผลผลตประมาณ 160 กโลกรมตอไร ใชระยะเวลาปลกจนถงเกบเกยวผลผลตประมาณ 67-70 วน โดยปลกครงแรกในชวงตนฤดฝน และครงท 2 ชวงปลายฤดฝน แตจะไมชอบอากาศหนาวเยน ในพนทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอควรปลกหลงจากฤดหนาวผานไปแลว คอในชวงเดอนกมภาพนธเปนตนไป แตตองสามารถใหนาชลประทานไดอยางนอย 2-3 ครงหลงปลก ดงนนควรใชพนทปลกประมาณ 2.5-3 ไร จะใหผลผลตไดประมาณ 500 กโลกรม

2) ถวเมลดแหงทปลกไดปละ 1 ครงไดแก ถวเหลองจะปลกไดดหลงนา โดยจะใหผลผลตประมาณ200 กโลกรมตอไร ในพนทภาคเหนอควรปลกในชวงเดอนธนวาคมใชพนทปลกประมาณ 2-3 ไร จะใหผลผลตไดประมาณ 500 กโลกรม

นอกจากนยงมถวพนบานทสามารถนาเมลดแหงมาประกอบเปนอาหารได เชน ถวพม ถวมะแฮะ ถวปากอา เปนตน สวนใหญสามารถปลกไดดในดนเกอบทกชนด ทนแลง ใหผลผลตตลอดปแตปรมาณไมมากนก สามารถปลกแซมปนกบพชชนดอนๆได

เทคนคการปลก 1) การเตรยมพนท มความจาเปนสาหรบการปลกถวเมลดแหง เพราะนอกจากจะชวย

กาจดวชพชแลว ยงทาใหดนรวนซย และเปนการรกษาความชนภายในดนไดอกดวย 2) ระยะปลกและวธการปลก

ถวเขยว แนะนาใหปลกเปนแถว ระยะหางระหวางแถว 50 เซนตเมตร และระหวางหลม 20 เซนตเมตร หยอดหลมละประมาณ 4-5 เมด ใชเมลดพนธ 2-3 กโลกรมตอไร หรออาจปลกโดยวธการหวาน แตจะมขอเสยคอเขาไปกาจดวชพชไดยาก สนเปลองเมลดพนธ และหากใชเมลดมากเกนไปจะทาใหตนเบยดกนแนนและผลผลตนอย

ถวเหลอง วธปลกทประหยดเมลดพนธและใหผลผลตสง คอ การปลกเปนหลม ควรใชระยะหางระหวางหลม 20-30 เซนตเมตร และระหวางแถว 25-30 เซนตเมตร โดยปลกหลมละ 3-4 ตน

17

3) การกาจดวชพช ควรมการกาจดวชพชเพอปองกนไมใหวชพชแยงนา อาหาร และแสงแดด จากถวทเราปลก ดงนนจะตองมการปองกนกาจดดวยการทารน โดยใชจอบดายหรอใชเครองมออนๆ หรออาจใชวสดคลมดน เชน ฟางแหง หนาประมาณ 1-2 นว หรอหยอดเมลด ซงนอกจากจะชวยควบคมวชพชแลว ยงชวยลดการระเหยของนารวมทงฟางยงยอยสลายเปนปยไดอกดวย

4) การเกบเกยวขนอยกบชนดของถวทปลก โดยถวเขยวจะเรมเกบเกยวไดเมออาย 60 วน สวนถวเหลองอายประมาณ 90 วนจะสามารถเกบเกยวได

การจดการผลผลต หลงจากเกบเกยวแลวจะตองตากเมลดพนธใหแหงโดยลดความชนใหไดมากทสด โดยการ

ตากแดด 3-4 แดด และในกรณทตองเกบเมลดไวนาน ควรหมนนาเมลดถวมาตากแดดทกๆ 2 สปดาห เพอปองกนมอดเจาะทาลายเมลด

ในการนามาประกอบอาหารใหเดกนกเรยนรบประทาน ควรจะหาวธการประกอบอาหารใหหลากหลาย ไดแก ถวตมนาตาล ทาเปนไสขนม ถวทอดนามนคลกเกลอ หรอคลกนาตาล และอนๆ

18

เทคนคการจดการการเลยงสตว

การเลยงสตวเปนกจกรรมหนงในการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน เพอนาเนอสตวมาประกอบอาหารกลางวน แตละโรงเรยนหรอสถานศกษาจะมการเลยงสตวแตกตางกนไปตามพนท และตามทไดรบการสนบสนนปจจยการผลตทงจากภาครฐและเอกชน

ความหมายและความสาคญ ในทนหมายถง การนาสตวทเปนแหลงอาหารโปรตนมาดาเนนการเลยง ผลต หรอจดการไดอยางเหมาะสมภายในโรงเรยนหรอสถานศกษา

วตถประสงคและเปาหมาย เพอเปนผลผลตหลกในกลมอาหารประเภทโปรตนใหไดปรมาณ 800 กโลกรมตอป ตลอดชวงการศกษา ตอนกเรยน 100 คน หรอเทากบ 8 กโลกรมตอวน ตลอดปการศกษา โดยสามารถกระจายการนาผลผลตมาบรโภคตามประเภทของสตวทเลยงเปนกลมใหญๆได เชน กลมไกเนอ กบ สกร และปลา นามาบรโภค 2-3 วนตอสปดาห และไขไก นามาบรโภค 2-3 วนตอสปดาห เปนตน

ชนดของสตวทควรเลยง แบงออกเปน 2 กลมใหญๆ ไดแก สตวปก (ไกเนอ ไกไข ไกพนเมอง และเปดเทศ) และปลา (ปลากนพช และปลากนเนอ) นอกจากนยงม สกรและกบ ซงสามารถเลยงไวบรโภคไดตามศกยภาพและความเหมาะสมของแตละโรงเรยนไดดวย โดยมตวอยางของการจดการการผลตสตวบางสวนดงน

1. การเลยงไกพนเมองและเปดเทศ 1.1 ความหมายและความสาคญ

ไกพนเมอง มการปรบปรงพนธโดยอาศยพนฐานของธรรมชาตเปนหลก ทาใหมหลากหลายสายพนธ มลกษณะเดนเฉพาะตว เชน ความตานทานโรคและแมลง สามารถหาอาหารตามธรรมชาตและขยายพนธฟกไขไดเอง เหมาะสมกบสภาพแวดลอมการเลยงดภายในโรงเรยน

เปดเทศ มถนกาเนดอยในแถบทวปอเมรกากลางและใต มลกษณะเดนคอ เลยงงาย ทนทานตอสภาพแวดลอมและทนโรค สามารถกนอาหารหรอเศษอาหารทวไปไดด รวมทงสามารถกนเศษวชพชไดหลายชนด ใหผลผลตทงไขและเนอ

1.2 วตถประสงคและเปาหมาย เพอเปนวตถดบหลกในกลมอาหารประเภทเนอสตว ใหไดปรมาณเนอไก และเนอเปด

อยางละ 100 กโลกรม รวม 200 กโลกรมตอป ตอนกเรยน 70 – 100 คน หรอเทากบ 5 กโลกรมตอวน จานวน 40 วน กระจายทกวนในสปดาห ตลอดปการศกษา

1.3 การจดการผลผลต ไกพนเมอง ใชไกพอพนธ 1 ตว แมพนธ 5 – 7 ตว แมไกพนเมอง 1 ตวจะฟกลกไกได

ประมาณ 10 - 15 ตวตอป จะไดลกจานวน 100 ตว เรมเลยงเดอนพฤศจกายน สามารถนามาบรโภคไดในเดอนพฤษภาคม การนามาบรโภคในแตละครงขนอยกบรายการอาหาร

เปดเทศ ใชพอพนธ 1 ตว แมพนธ 5 – 7 ตว จะใหลกปละ 3 – 4 รนๆ ละประมาณ 8 – 10 ตว จะไดลกประมาณ 60 ตว เปดเทศอาย 90 วน นาหนกประมาณ 2,000 กรม เรมเลยงเดอนพฤศจกายน สามารถนามาบรโภคไดในเดอนพฤษภาคม การนามาบรโภคในแตละครงขนอยกบรายการอาหาร

19

ขาวเพม

ทวไป

1.4 เทค

โรงเร1) 2)

3)

4)

5)

1.5 อาหไก

เปลอก กนเอเตมเพอใหมก

1)2)

ป เปนตน

3)4)

นคการเลยงแ

รอน การเลอกสถาการสรางโรงตองปองกนลกนบรเวณรอบประมาณ 20-รวกนบรเวณโปดเปดเขา-อจดทารงใหไกเกากได

ภาพ

หารและการใหกพนเมองแลองได รวมถงการเจรญเตบโ) ควรใหอาหา) อาหารทใหค

2.1) แหลงอ

2.2) แหลงอ2.3) แหลงธ

) ปลอยใหเปด) บรเวณรอบ

และการจดกา

านทในการสรเรอน ควรใชวม ฝน และแดบโรงเรอนเพอ-30 ตว ควรกโรงเรอนควรปอกไดทางเดย

กฟกไขไวมมดา

พท 4 โรงเรอน

หอาหาร ละเปดเทศสงสามารถกนเโตไดดขน ดงนาร 1 เวลา คอควรเปนอาหาอาหารประเภท

อาหารประเภทธาตอาหารรอดไกหาอาหาร ๆ โรงเรอนคว

20

ารการเลยงไก

างโรงเรอนคววสดทองถนทดดไดด อใหมพนทสาหนบรเวณอยางปองกนการรบยว านในโรงเรอน

นเลยงไกพนเม

ามารถหาอาเศษอาหารทน อ ตอนเยน รทหาไดในทอ

ทแปง เชน ขา

ทโปรตน เชนง (วตามน) เชกนเองตามธรวรปลอยใหหญ

กพนเมองและ

วรเปนพนทดอทหางาย เชน

หรบใหไกหรองนอย 20-30 บกวนของสนข

น โดยอาจจะใ

มองและเปดเท

าหารธรรมชวไปไดด แตอ

องถน ไมสนเปวเปลอก ขาวโ

น แมลง ปลวกชน เศษพชผกรรมชาต ญาขนเพอใหเ

ะเปดเทศ

อน ไมมนาทว ไมไผ แฝก เป

เปดหาอาหาร ตารางเมตร ขหรอสตวอน

ใชตะกราเกา

ทศ

ชาต เชน หญอยางไรกตาม

ปลองคาใชจาโพด ปลายขาว

ก ไสเดอน หนก หญา เปนตน

เปดไกจกกนไ

วมขง ปนตน โรงเรอ

รกนเอง เลยง ๆ และมประ

ๆ หรอโองด

ญา แมลง เศมควรใหอาห

ย ว รา เศษอาห

นอน หอยขม เน

ด

อน

งไก

ะต

ดน

ศษาร

หาร

เปนตน

21

5) อาหารธรรมชาตทสามารถสรางเองได เชน การเพาะปลวก โดยใชไมผ ทางมะพราว เศษใบไมกองสมไวบรเวณทเคยมปลวก จะไดปลวกใหไกกน

1.6 การคดเลอกพนธและการขยายพนธ 1) ควรเลยงไกหรอเปดตวผตอตวเมย ในอตราสวน 1 : 6-10 ตว 2) การคดเลอกพนธไกพนเมองและเปดเทศ ควรคดเลอกจากแมไกหรอเปดทม

สขภาพแขงแรง ทนทานตอโรค ตวโต หากนเกง ไขดก ฟกไขไดด เลยงลกเกง 3) ไกพนเมองจะออกไขเมออายประมาณ 6-8 เดอน แมไก 1 ตวจะออกไข ครงละ

8-12 ฟอง ใน 1 ปออกไขประมาณ 3-4 ครง ใชเวลาในการฟกไขประมาณ 21-28 วน หลงฟกไขแลวถาแยกลกเจยบออกไปเลยงตางหาก ประมาณ 2-3 สปดาหจะผสมพนธและเรมออกไขอกครง

4) เปดเทศจะออกไขเมออายประมาณ 7 เดอน แมเปด 1 ตวจะออกไขครงละ 15-20 ฟอง ใน 1 ปออกไขประมาณ 4-5 ครง ใชเวลาในการฟกไขประมาณ 30-32 วน

1.7 การดแลลกไกพนเมองและเปดเทศ 1) ควรมมมเฉพาะสาหรบใหลกไกหรอเปดนอนในโรงเรอน โดยตองเปนมมท

สามารถปองกนลม ฝน และปองกนการรบกวนจากเปดและไกตวอนๆ ได โดยอาจจะใชสมขงแยกตางหาก

2) ใหวคซนตามระยะเวลา 3) ใหอาหารทมความละเอยด เชน ราขาว ปลายขาว เศษพชผกหน เปนตน โดย

แยกอาหารจากไก และเปดโต 4) ปลอยใหลกไกหรอเปดฝกหากนตามธรรมชาตกบแมประมาณ 2-3 สปดาหเปน

อยางนอยกอนจะแยกมาเลยงตางหาก

1.8 การปองกนโรค 1) ไมนาสตวปกจากพนทอน หรอสตวปกทเจบปวยเขาไปใกลโรงเรอน 2) ควรมการทาวคซนปองกนโรคทจาเปน ตามกาหนดเวลา

2.1) ตารางการทาวคซนไกพนเมอง

ชนดของวคซน อายไก วธใช ขนาดวคซน ระยะคมโรค นวคาสเซล

(ชนดหยอดจมก) 1 - 7 วน หยอดจมก 1 - 2 หยด ควรทาครงท 2 เมอไกอาย 21 วน

นวคาสเซล (ชนดหยอดจมก)

21 วน หยอดจมก 1 - 2 หยด ควรทาวคซน นวคาสเซลชนดแทงปก

อกครงเมอไกอาย 3 เดอน นวคาสเซล

(ชนดแทงปก) 3 เดอน ใชเขมคแทงปก 1 ครง 6 เดอน

ฝดาษไก 7 วน ใชเขมคแทงปก 1 ครง 1 ป อหวาหไก ตงแต 1 เดอน ฉดเขากลามเนอ 1 ซซ 3 เดอนฉดซาทก 3 เดอน

หลอดลมอกเสบ 14 วน หยอดจมก 1 - 2 หยด

3 เดอน ทาซาทก 3 เดอน หามใชวคซนน พรอมกบวคซนนวคาสเซล ควรใหหางกนไมนอยกวา1 อาทตย

22

2.2) ตารางการทาวคซนเปดเทศ

ชนดวคซน อายเปด ขนาดวคซน วธใช ระยะคมโรค อหวาหครงแรก

และฉดซาทก 3 เดอน 6 สปดาห 3 เดอน

1 ซซ 1 ซซ

ฉดเขากลามเนอหรอใตผวหนง ฉดเขากลามเนอหรอใตผวหนง

2.4 สปดาห 3 เดอน

กาฬโรค (ครงท 1) (ครงท 2) (ครงท 3)

และทาซาทก 6 เดอน

1 เดอน 3 เดอน 5 เดอน

1 ซซ 1 ซซ 1 ซซ

ฉดเขากลามเนออก ฉดเขากลามเนออก ฉดเขากลามเนออก

2 เดอน 2 เดอน 6 เดอน

2. การเลยงปลา

การดาเนนกจกรรมการเกษตรในโรงเรยนโครงการตามพระราชดารทผานมา การเลยงปลาเปนกจกรรมทมในโรงเรยนโครงการตามพระราชดาร ทงเพอนาผลผลตปลามาบรโภคและมนาสาหรบใชในกจกรรมการเกษตร การเรยนรเรองการเลยงปลาสาหรบนกเรยน จะชวยเสรมสรางความร และทศนคตทดตอการเลยงปลา กอใหเกดประโยชนตอครอบครวของนกเรยนและชมชน ในการผลตอาหารใหเพยงพอ ตลอดจนสามารถนาไปประกอบอาชพได ในทนจะมงเนนเฉพาะปลานาจด

2.1 ความหมายและความสาคญ ปลาเปนสตวนาประเภทหนง เปนแหลงอาหารโปรตนทมราคาถก มคณคาทาง

โภชนาการสง เปนทนยมบรโภคของคนทวไป ในสมยกอนเราสามารถจบปลาจากแหลงนาทมอยตามธรรมชาตตาง ๆ เชน หวย หนอง คลอง บง แมนา ทะเล มาบรโภคไดงาย ปจจบนประชากรของแตละประเทศเพมมากขน ประกอบกบสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป เชน แหลงนาตนเขน นาเนา เสย และปลามโรคระบาดตายเปนจานวนมาก ทาใหเกดการเลยงปลาเพอจะทดแทนปลาทมอยตามธรรมชาต ทงปลานาจดและปลาทะเลในรปแบบตาง ๆ ไมวาจะเปนการเลยงปลาในบอดน นาขาว บอทประดษฐขน กระชง เปนตน

2.2 วตถประสงคและเปาหมาย เพอเปนวตถดบหลกในกลมอาหารประเภทเนอสตว ใหไดปรมาณเนอปลา 200

กโลกรมตอป ตอนกเรยน 70 – 100 คน หรอ 5 กโลกรมตอวน จานวน 40 วน กระจายใน 1 วนตอสปดาห ทกสปดาห ตลอดปการศกษา

2.3 การจดการผลผลต การจดการผลผลตปลาเพอนามาบรโภคในโรงเรยนโครงการตามพระราชดารนน สวน

ใหญไมมการการวางแผนการผลต และทสาคญคอนกเรยนมกไมนยมบรโภคซงเกดจากเมนอาหารทนกเรยนไมนยมบรโภค ซงโรงเรยนสามารถคดเมนอาหารประเภทปลาทนกเรยนนยมบรโภค และนาผลผลตมาบรโภคใหเกดความตอเนอง

การจบปลาขนมาบรโภคนน สวนใหญขนอยกบความตองการในแตละมอ โดยการจบปลาแบบทยอยจบ เปนการจบปลาตวใหญออกไปบรโภคกอน จะชวยใหปลาตวเลกทเหลออยมอาหารกนมากขน มพนทอาศยมากขน และเจรญเตบโตเรวขน นอกจากนยงชวยใหผเลยงมปลาบรโภคอยางสมาเสมอดวย เครองมอทใช เชน อวน แห ขายตาหาง ลอบ ยอ เบด เปนตน

23

มาตรฐานการเจรญเตบโตของปลา

ชนดปลา ระยะเวลาเลยง นาหนกทควรได ปลานล 12 เดอน 0.5 กโลกรม/ 1 ตว

ปลาตะเพยนขาว 6-8 เดอน 1.0 กโลกรม/3-4 ตว ปลาสลด 6-8 เดอน 1.0 กโลกรม/5-6 ตว ปลาไน 12 เดอน 1.0 กโลกรม/3-4 ตว ปลาจน 6 เดอน 1.0 กโลกรม/ 3-4 ตว

ปลาสวาย 12 เดอน 1.0 กโลกรม/ 1 ตว ปลายสกเทศ 12 เดอน 1.0-2.0 กโลกรม/ 1 ตว

ปลาดก 6-8 เดอน 1.0 กโลกรม/ 3-4 ตว

2.4 เทคนคการเลยงปลา การพจารณาเลอกจะเลยงปลาชนดไหนนน ตองคานงถงความสามารถและ

ประสบการณของผเลยงเปนสาคญ ถาไมเคยมประสบการณมากอน ควรจะเรมเลยงปลาทเลยงงาย มความทนตอโรค ไมตองดแลรกษามาก และถามทนนอยกควรเลยงปลาทสามารถหาอาหารในทองถนไดงาย พนธปลาทเลยงงาย โตเรว เหมาะสมกบการเรมเลยงมอย 6 ชนด ไดแก ปลานล ปลาไน ปลาตะเพยน ปลาจน ปลายสกเทศ และปลานวลจนทรเทศ

2.5 ชนดปลาทนยมเลยง ปลาทนยมเลยงกนมหลากหลายชนด เราสามารถจดประเภทของปลาตามอาหารทกนได

เปน 3 ประเภท ดงน 1) ปลากนพช หมายถง ปลาทกนพชเปนอาหาร เชน ปลาตะเพยน ปลาจน เปนตน

พช หมายถง พชผกทมองเหนดวยตาเปลา เชน ผก หญา ไปจนถงไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา ไดแก แพลงตอนพช

2) ปลากนเนอ หมายถง ปลาทกนเนอเปนอาหาร เชน ปลาชอน ปลาดก เปนตน เนอ หมายถง เนอสตวตาง ๆ ตงแตปลาตวเลก ๆ กง หอย หนอน แมลง ไรนา ไปจนถงสตวทไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา ไดแก แพลงตอนสตว

3) ปลากนทงพชและเนอ หมายถง ปลาทกนพชและเนอเปนอาหาร เชน ปลานล ปลาสวาย ปลาสลด ปลาไน ปลานวลจนทร เปนตน

2.6 ขนตอนการเลยงปลา 1) การเตรยมบอเลยงปลา

1.1) บอดน - การเลอกพนทในการขดบอเลยงปลา ตองอยใกลแหลงนา สามารถเกบกกนา

ไวได ไมขวางทางเดนของนา มสภาพแวดลอมทด และสะดวกในการเขาไปปฏบตงาน

24

- การขดบอ ควรเปนบอรปสเหลยมผนผา มขนาดตงแต 10 x 40 เมตรขนไป ความลกไมควรเกน 2 เมตร ความลาดชนของขอบบอ ไมเกนรอยละ 10 และควรมระดบนาลกประมาณ 1.00-1.50 เมตร

ภาพท 5 ภาคตดขวางแสดงความลาดชนของบอเลยงปลา

- การเตรยมบอ เปนการปรบสภาพดน สภาพนา ฟนฟแรธาตในดน ใหเหมาะสมกบการเลยงปลา กาจดศตรปลา และฆาเชอโรคทมในบอปลา กอนปลอยลกปลาลงเลยง

- ถาเปนบอเกาทสบนาออกและลอกเลนแลว หรอบอขดใหม ใหหวานปนขาว ประมาณ 100-150 กโลกรมตอ 1 ไร (1 ไรเทากบ 1,600 ตารางเมตร) ใหทวบอ ใสปยหมก หรอปยคอกทกนบอ 250-300 กโลกรมตอ 1 ไร นานาเขาบอ ใหสง 0.30 เมตร ทงไว 3 วน จนเกดแพลงตอน แลวจงปลอยนาเขาใหสงประมาณ 1.00-1.50 เมตร หลงจากนนปลอยลกปลาลงเลยงได

- ถาเปนบอเกามนาอยแลว ใหจบปลาเกาออกใหมากทสด ใสปนขาวประมาณ 250-300 กโลกรมตอ 1 ไร เพอฆาเชอ แลวจงปลอยลกปลาลงเลยงได

1.2) บอคอนกรต - การเลอกพนทสรางบอ ใหอยทางใตลมของทพก เพอปองกนกลนรบกวน ใกล

แหลงนา มทางระบายนาเสยไดสะดวก และสะดวกในการเขาไปปฏบตงาน - การสรางบอ สามารถสรางเปนบอทรงกลม ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 5.00

เมตร สง 1.20 เมตร หรอสรางเปนบอสเหลยมผนผา ขนาดไมเกน 3.00 x 4.00 เมตร สง 1.20 เมตร

ภาพท 6 บอเลยงปลาแบบคอนกรตทรงกลมและสเหลยมผนผา

25

- การเตรยมบอ เมอกอสรางบอเสรจใหม ๆ จาเปนตองแชนาทงไวใหเตมบออยางนอย 1 เดอน หลงจากนนปลอยนาทงแลวทาความสะอาด เตมนาใสบอไวอก 0.30-0.40 เมตร นาตนกลวยทสบเปนชน ๆ แชไว หรอใสนาสมสายชนาน 1 สปดาหลางนาออก 2-3 ครง แลวจงนาลกปลามาปลอยเลยงได

2) การปลอยปลาลงเลยง 2.1) การเลยงปลาในบอดน

ควรเลยงปลาแบบผสมกนหลายชนดจะดกวาเลยงปลาชนดเดยว เพราะปลาแตละชนดมนสยการอยและการกนอาหารไมเหมอนกน ถาเลยงรวมกนกจะไมแยงทและแยงอาหารกน ทาใหมผลผลตสงกวาเลยงปลาเพยงชนดเดยว โดยลกปลาทปลอยควรมขนาดไมตากวา 3.00-5.00 เซนตเมตร ปลาทแนะนาใหเลยงรวมกนไดแก

- ปลานล ปลาไน ปลาตะเพยน อตราสวน 3:1:6 จานวน 3 ตวตอตารางเมตร - ปลานล ปลาไน ปลาตะเพยน ปลายสกเทศ ปลาซง ปลานวลจนทรเทศ

อตราสวน 7:3:3:1:4:2 จานวน 3 ตวตอตารางเมตร - ปลาเฉา ปลาลน ปลาซง อตราสวน 3:1:1 จานวน 1 ตวตอ 2 ตารางเมตร 2.2) การเลยงปลาในบอคอนกรต

ควรเลยงปลากนเนอ เชน ปลาดก โดยใหอาหารเสรมเปนหลก ควรปลอยลกปลาขนาด 5.00 เซนตเมตร อตราความหนาแนน 200-300 ตวตอนา 1 ลกบาศกเมตร และควรทยอยจบปลาตวโตออกไปเพอใหปลาทเหลออยไดมพนทมากขน

3) การใหอาหารปลา 3.1) อาหารปลา แบงออกเปน 2 ประเภทดงน

อาหารธรรมชาต หมายถง อาหารทเกดขนเองตามธรรมชาต ไดแก แรธาตชนดตาง ๆ ทละลายอยในนา แพลงตอนพช และแพลงตอนสตว ตวออนของแมลง และแมลงตาง ๆ ทอาศยอยในนา เราสามารถสราง อาหารธรรมชาตไดโดยการใสปยคอก 200-250 กโลกรมตอไร หวานใหทวบอหรอจะกองตามมมตางๆ ปยหมกทาไดโดยนาซากพช ซากสตวมากองรวม ๆ กน อตรา 400-500 กโลกรมตอไร และใชปยเคม เชน สตร 46-0-0 อตรา 3-5 กโลกรมตอไร ละลายนาแลวสาดใหทวบอ

อาหารเสรม หมายถง อาหารทใหเพมเตมแกปลาทเลยง นอกเหนอจากอาหารธรรมชาต อาหารเสรมอาจแบงไดเปน

- อาหารเสรมทหาไดในทองถน ไดแก ผกตาง ๆ หญา ใบกระถน ใบมนสาปะหลง ปลวก มด หนอน ดกแด เศษอาหารทเหลอจากบาน เปนตน

- อาหารเสรมทมขายในทองตลาด สวนใหญจะเปนแบบแหง ทงแบบจม และลอยนาได แตมราคาแพง บางครงผเลยงนยมนาวตถดบตาง ๆ เชนปลาปนหรอกากถว มาตมกบปลายขาว ผก รา แลวใสกระบะอาหารใหปลากน โดยทวไปจะใหวนละ 1- 2 เวลา

3.2) พฤตกรรมการกนอาหารของปลา แบงไดเปน 3 ลกษณะดงน - ปลากนอาหารทผวนา หรอระดบสงกวาตา เชน ปลาชอน ปลานล ปลาเฉา

26

- ปลากนอาหารระดบกลางนาหรออยระดบเดยวกบตา เชน ปลาตะเพยนขาว ปลาลน ปลาซง เปนตน

- ปลากนอาหารทพน หรอระดบตากวาตา เชน ปลานวลจนทรเทศ ปลาไน เปนตน

4) การสมตวอยางเพอตดตามการเจรญเตบโตของปลา เมอเลยงปลาไปได 3-4 เดอน ควรมการสมตวอยางปลาขนมาชงนาหนกและวด

ขนาดความยาวของปลา เพอหาอตรารอด และเปรยบเทยบการเจรญเตบโตของปลากบคามาตรฐาน หากพบสงผดปกต ผเลยงสามารถแกไขสถานการณไดทน เชน อตรารอดตา อาจจะมศตรปลา การเจรญเตบโตนอย อาจจะมาจากอาหารไมเพยงพอ เปนตน

5) นาทใชเลยงปลา นาเปนทงทอยอาศย เปนสอกลางของอาหาร แรธาต และอากาศทปลาตองการเพอ

การเจรญเตบโต และดารงชวตอย นอกจากนนายงเปนทรองรบของเสยทขบออกมาอกดวย นาทมอาหารธรรมชาตสมบรณ จะมสเขยวออนหรอนาตาลใส โดยมประเดนเกยวของดงน

- ความเปนกรด-ดาง (คา pH) ของนา - คา pH ทเหมาะสมกบการเลยงปลามากทสดอยระหวาง 6-8 - คา pH ระหวาง 4-6 ปลาจะมผลผลตตา ไมสบพนธ แกโดยเตมปนขาว

ลงบอ - คา pH ระหวาง 9-10 ปลาจะมผลผลตตา ไมสบพนธ แกโดยเตมปยทม

ฤทธเปนกรด - คา pH ทนอยกวา 4 และมากกวา 10 ทาใหปลาตายได

- การปรบสภาพของนา นาทควรปรบสภาพไดแก นาเสย นาใสเกนไป และนาขนเกนไป

- นาเสย อาจจะเกดจากหลายสาเหต แตในการเลยงปลามกมสาเหตมาจากการทมแพลงตอนในนามากเกนไป เพราะเกดจากการใหอาหารปลามากเกนความตองการ สงเกตจากนามสเขยวเขม ดาคลา มกลนเหมน หรอมฟองฟอด ปลามกจะลอยหวหาอากาศทผวนา โดยเฉพาะชวงเชามด วธแก คอการถายเทนา โดยสบนาออกจากกนบอออก แลวนานาใหมเขามา อกวธหนงคอการเพมอากาศเขาไปในนา และจะตองงดอาหารและปยจนกวานาจะดขน

- นาใสเกนไป เกดจากการเปลยนนาบอยเกนไป ทาใหมแพลงตอนในนานอยเกนไป วธแก ทาไดโดยการใสปยลงไป ทงปยหมก ปยคอก ปยเคม ลงในบอเพอเพมอาหารธรรมชาต

- นาขนเกนไป อาจเกดจากการมประจไฟฟาในตะกอนดนผลกกนตลอดเวลา ทาใหไมยอมตกตะกอน หรอฝนตกชะลางตะกอนดนตกลงมาในบอ หรอนาไมนงเนองจากมลมพด หรอววควายลงนา วธแก โดยการปลกพชคลมดนบรเวณขอบบอ เชน ผกบง ใสปยหมก ปยคอก และปองกนไมใหสตวลงนา เปนตน

27

6) การปองกนและการกาจดศตรปลา ศตรของปลา ไดแก สงมชวตทสามารถกนปลาและทาลายปลาหรอลกปลาได สงท

เปนศตรปลา ไดแก กบ เขยด ง ตะกวด ปลา (กนเนอ) แมลง (กนลกปลา) เชอโรค วชพช และคน การปองกนศตรปลา สามารถทาไดงาย ๆ โดย

- หมนตรวจดแลปองกนขโมยอยเสมอ - ตดหญาและกาจดวชพชรมบอใหสนอยเสมอ ไมใหเปนทอยอาศยของกบและง - กอนปลอยปลา ตองมการเตรยมบอใหเรยบรอย ใชตาขายกนขอบบอปลาไมให

ศตรเขามาได - กาจดแมลงและสตวนาเลก ๆ โดยใชนามนโซลาสาดกระจายใหทวบอในวนทม

แสงแดดจด การปองกนโรคปลา

ในการเลยงปลา สงทควรตองคานงถง คอ การเจบปวยเปนโรคของปลา อาการแสดง เมอปลาเจบปวยหรอปลาเปนโรค จะแสดงอาการดงน

- วายนาผดปกต ไมมทศทาง - เอาลาตวไปเสยดสกบขอบบอ - ขาง ๆ ลาตวมจดสแดง หรอมขยบาง ๆ ตามครบ - มบาดแผลตามลาตว - เกรดหลด - ตาโปน - ทองโต - เบออาหาร สาเหตของการเปนโรค อาจเกดจากหลายสาเหต เชน - รางกายปลาออนแอ ทาใหตดเชอไดงาย เนองจากในบออาจจะมปลาหนาแนน

เกนไป อากาศไมเพยงพอ ใหอาหารมากเกนไป นาเสย อากาศเปลยนแปลงกะทนหน สภาพแวดลอมเปนพษ

- ปลาบอบชาเนองจากการขนยายและการจบปลา การปองกน สามารถทาไดโดย - พยายามใหปลาทเลยงอยในสภาพทแขงแรงอยเสมอ โดยการรกษาคณภาพนา

ใหอาหารพอดกบความตองการ และระวงไมใหปรมาณปลาในบอหนาแนนมากเกนไป

- การจบและการลาเลยงปลาตองทาดวยความระมดระวง

7) การจบปลา 7.1) การจบปลาแบบทยอยจบ เปนการจบปลาตวใหญออกไปบรโภคกอน จะชวยให

ปลาตวเลกทเหลออยมอาหารกนมากขน มพนทอาศยมากขนและเจรญเตบโตเรวขนดวย นอกจากนยงชวยใหผเลยงมปลาบรโภคอยางสมาเสมอ เครองมอทใช เชน อวน แห ขายตาหาง ลอบ ยอ และเบด

7.2) การจบปลาแบบลางบอ เปนการจบปลาครงเดยวหมดบอ สวนใหญจะเปนการสบนาออกหมด และตากบอเพอจะเลยงในรนตอไป เครองมอทใช เชน เครองสบนา อวน แห สวง กระชง เปนตน

28

เทคนคการปรบปรงบารงดน

การปลกพชผกและไมผลในโรงเรยนมกตองดาเนนการในพนทจากด ทาใหตองมการปลกพชผกและไมผลในพนทเดม หรอสลบพนทปลกในแตละชวงเวลา ธาตอาหารทจาเปนตอการเจรญเตบโตของพชตาง ๆ ลดลง สงผลใหผลผลตในรอบปหรอในปตอไปลดลงและคณภาพลดลงดวย ดงนนการปรบปรงบารงดนจงมความจาเปนอยางยง โดยการใสปยทเปนปยอนทรย ไดแก ปยคอก ปยหมก ปยพชสด ปยชวภาพ เปนตน เปนการปรบปรงโครงสรางของดนใหมความเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพชผกและไมผล รวมถงการเพมธาตอาหารในดนใหมความอดมสมบรณมากยงขน ทงนยงรวมไปถงการไมใชสารเคมและการปลกพชคลมดน เชน หญาแฝก เปนตน การปรบปรงบารงดน เพอใหสามารถใชพนททากจกรรมการเกษตรทาการผลตไดอยางเหมาะสม เตมประสทธภาพ และทาใหไดผลผลตตามทตองการสาหรบการบรโภคนน ควรมการจดการปยอนทรย ดงน

1. ความหมายและความสาคญ ปยอนทรย หมายถง ปยทไดจากสารอนทรย ซงสามารถแบงออกไดเปนกลม ไดดงน 1) ปยคอก หรอปยมลสตว 2) ปยหมก 3) ปยพชสด 4) ปยนาชวภาพ การใชปยอนทรยในการปรบปรงดนมความสาคญเปนอยางมากตอคณสมบตของดนใน

ดานตาง ๆ ซงจะสงผลตอความอดมสมบรณของดนและตอผลผลตของพชทปลกในดนนน ๆ โดยเฉพาะการปลกพชผกและไมผลทตองการผลผลตสงและมการปลกหมนเวยนตอเนองตลอดป หรอการปลกโดยไมใชดนในภาชนะปลก

2. วตถประสงคและเปาหมาย หลงจากวางแผนการผลตพชผกและไมผลแตละชนดแลว กอนเรมดาเนนงานจะตอง

มการปรบปรงบารงดนเพอใหพชผกและไมผลแตละชนดสามารถใหผลผลตไดตามเปาหมายทกาหนดไว โดยตองมการบารงดนดวยปยหมกหรอปยอนทรย จานวนประมาณ 6,000 กโลกรมตอป เพอใหมผลผลตพอเพยงกบนกเรยนจานวน 100 คน โดยแยกตามประเภทของพชผกและไมผล ดงน

- - ไมผล 2,850 กโลกรม ตนละ 5 กโลกรม แบงใส 2 ครง - - พชผกอายสน 900 กโลกรม แปลงละ 15 กโลกรม ใส 1 ครง/รอบ - - พชผกอายยน 1,450 กโลกรม ตนละ 2 กโลกรม - - พชผกเครองปรง 428 กโลกรม ตนละ 1 – 5 กโลกรม ตามแตชนด - - พชผกเถาเครอ 210 กโลกรม หลมละ 3 – 5 กโลกรม

3. ชนดของปยอนทรยทควรทาในโรงเรยน ปยอนทรยทควรทาและใชในโรงเรยนคอปยหมกเปนหลก เพราะเปนปยทสามารถหา

และใชวตถดบทมอยในทองถนมาทาไดงาย ทงนปยอนทรยชนดอน ๆ ทมการผลตหรอหาไดในทองถนหรอจากกจกรรมของโรงเรยน กสามารถนามาใชรวมกบปยหมกได ขนอยกบการจดการผลตและการเกบรกษา เพอนามาใชประโยชนตอไป

29

ตวอยางการผลตปยหมก จากเปาหมายทกาหนดไว ปยหมกทจะใชในแตละปประมาณ 6,000 กโลกรม สามารถ

แบงการใชประโยชนตามชวงเวลาออกเปน 2 ชวง คอ ชวงตนฤดฝน จานวน 3,000 กโลกรม และชวงปลายฤดฝน จานวน 3,000 กโลกรม

ปยหมกทจะใชในชวงตนฤดฝนจะตองผลตในชวงฤดหนาว – ฤดรอน (เดอนพฤศจกายน – มนาคม) ซงเปนชวงหลงการเกบเกยวทเศษวสดทางการเกษตรมเปนจานวนมาก โดยนามาผลตเปนปยหมกสาหรบใชในกจกรรมการปลกพชผก ไมผล และการปรบปรงบารงดนในชวงเปดภาคเรยน การผลตปยหมกใหไดนาหนก 3,000 กโลกรม จะตองใชเศษวสดทางการเกษตรและสวนประกอบตาง ๆ โดยประมาณ ดงน

- เศษวสดทางการเกษตร 3,750 กโลกรม (ตวอยาง เชน ฟางขาว) - ปยคอก 640 กโลกรม - ปยยเรย 6 กโลกรม - หนาดน 200 กโลกรม - หวเชอผลตปยหมก พด.1

นาสวนประกอบทงหมดมากองทาปยหมก ขนาด 2 x 4 เมตร สง 1 เมตร ไดประมาณ 3 กอง โดยเรยงฟางขาวเปนชนสงประมาณ 25 เซนตเมตร ยาใหแนนและรดนา โดยปยคอกประมาณ 40 กโลกรม ปยยเรย ½ กโลกรม ทาแบบนเชนเดมอก 3 ชน จนกองปยสง 1 เมตร จากนนปดทบดวยหนาดน รดนาใหชม คลมดวยทางมะพราว ตองกลบกองปยหมกทก ๆ 10 – 15 วน เพอลดความรอนทสะสมในกองปยหมก หากกองปยหมกแหงเกนไปกใหรดนา เมอกองปยหมกอายประมาณ 2 เดอน กสามารถนาไปใชได

เมอไดปยหมกทสามารถนาไปใชไดแลว ไมควรกองไวกลางแจง ใหเกบไวในโรงเรอนทมหลงคา อยในทรม อากาศถายเทไดสะดวก และไมชนแฉะ หากยงไมไดนาไปใชใหเกบปยหมกทไดบรรจกระสอบ หรอถง เพอเกบไวใชได

สวนปยหมกทจะตองใชในชวงฤดหนาว ควรจะผลตในชวงเปดภาคเรยน คอ ตงแตเดอนพฤษภาคม – สงหาคม โดยรวบรวมเศษวชพชจากการตดหญา การกาจดวชพชจากแปลงไมผลหรอบรเวณภายในพนทโรงเรยน และกอนเชอเหดทหมดอายแลว เปนตน นามารวมกบปยคอกจากกจกรรมการเลยงสตว หรอจากภายในชมชน โดยใชวธทาปยหมกแบบในคอก แบงออกเปน 2 ชอง เมอรวบรวมวสดไดพอสาหรบการผลต กดาเนนการทาปยหมกตามสตรขางตน สวนชองทวางอยกเกบเศษวสดสะสมเอาไวเรอยๆ จนไดปรมาณเพยงพอกสามารถทาปยหมกไดทนท เพอใหมไวใชตอเนองหมนเวยนอยางเพยงพอตลอดป (รายละเอยดตามภาคผนวก จ)

30

เทคนคการปองกนและกาจดศตรพช

ศตรพช หมายถง สงททาใหพชเกดความเสยหาย ทงปรมาณ และคณภาพ ศตรพชสามารถจาแนกได 4 กลม ไดแก แมลงศตรพช โรคพช วชพช และสตวศตรพช มรายละเอยดดงน

- แมลงศตรพช แยกไดเปนกลมๆ ดงน กลมของผเสอ กลมของดวง กลมของแมลงวน กลมของตกแตน กลมของมวน กลมของเพลย กลมเพลยไฟ การเขาทาลายของแมลงสวนใหญจะอยในชวงของการเปนตวออนและตวเตมวย ซงทาใหเกดความเสยหายแกพชเปนอยางมาก - โรคพช หมายถง ความผดปกตทเกดกบพช ทเกดจากสงมชวต ไดแก เชอจลนทรยตางๆ รวมทงสตวขนาดเลก หรอสงไมมชวต ไดแก สภาพแวดลอมตาง ๆ ธาตอาหาร จนทาใหลกษณะของพชเปลยนแปลงไปจากปกต การเกดโรคของพชมสาเหตหลกอย 2 ประการ คอ เกดจากสงมชวตและสงไมมชวต สงมชวตททาใหพชเกดโรค ไดแก เชอไวรส ไฟโตพลาสมา แบคทเรย เชอรา และไสเดอนฝอย สวนสงไมมชวตททาใหเกดโรคพช ไดแก การขาดธาตอาหาร การไดรบธาตอาหารมากเกนไป อาการทเกดจากสภาพแวดลอม อาการทเกดจากพษของสารเคม - วชพช หมายถง พชทเราไมตองการ แบงเปน 3 กลม ไดแก วชพชใบแคบ เชน หญาดอกขาว หญานกสชมพ และขาวปา วชพชใบกวาง เชน เทยนนา หญายาง ผกปราบ และพนงขาว และวชพชประเภทกก ไดแก แหวหม กกทราย และหนวดปลาดก - สตวศตรพช หมายถง สตวนอกเหนอจากแมลงททาความเสยหายใหกบพช เชน หนทองขาว หนนาใหญ ป หอย และไร เปนตน

การจดการศตรพช เนนการไมใชสารเคม เพราะการใชสารเคมจะทาใหเกดสารพษตกคางทจะเปนอนตรายตอรางกายและสขภาพของครและนกเรยนทเปนทงผผลตและผบรโภค อกทงสารเคมเหลานนมกจะตกคางและทาลายสงแวดลอมอกดวย

การจดการศตรพชโดยไมใชสารเคม สามารถนามาจดการเรยนการสอนโดยสอนใหนกเรยนไดทราบถงวธและประโยชนของการไมใชสารเคมในกจกรรมทางการเกษตร ซงสามารถนาความรทไดไปเผยแพรตอผปกครองและชมชนตอไป

วธการปองกนกาจดศตรพชโดยวธผสมผสาน

การจดการศตรพชโดยไมใชสารเคมนนควรใชหลายวธรวมกนเพอใหเกดประสทธภาพสงสด ดงน

1. การเขตกรรม คอ การดดแปลงวธการเพาะปลกหรอวธการทางเขตกรรมเพอสนบสนนขบวนการทางธรรมชาต ตามระบบนเวศนททาใหไมเอออานวยตอการระบาดของศตรพช เชน

1) การดแลรกษาแปลงใหสะอาด 2) การหาระยะเวลาทเหมาะสมในการปลกพช 3) การเกบเกยวพชเพอหลกเลยงการทาลายของโรคและแมลง 4) การใชระบบการปลกพช เชน การปลกพชหมนเวยน การปลกพชแซม 5) การจดการใหนา

31

6) การใสปยใหเหมาะสมกบความตองการของพชเพอลดการทาลายของโรคและแมลง 2. ใชพนธตานทาน ในการแกไขปญหาการระบาดของศตรพช หรอการใชพนธพชทมอย

หลากหลายตามธรรมชาตนนกจะชวยลดปญหาของศตรพชไดมาก 3. วธกล เชน การใชมอจบแมลงมาทาลาย การใชมงตาขาย การใชกบดกแสงไฟ การใชกบ

ดกกาวเหนยว กบดก ขดหลมดก การสรางเครองกดขวาง ใชตาขาย การหอผล การปลกพชในมง ไนลอน

วธกลนมกเหนทวไปในโรงเรยน และเปนวธททากนไดงาย เชน กบดกแสงไฟซงใชลอแมลงบนบอปลาเวลากลางคนจะไดแมลงเปนอาหารปลาดวย หรอการใชกบดกกาวลอแมลงวธการนอาจจะดกแมลงทเปนประโยชนดวยแตจะทาใหเราทราบวามแมลงชนดใดในแปลงและหาวธปองกน ตอไป

4. ชววธ คอการใชสงมชวตในการควบคมศตรพช ไดแก ตวเบยน ตวหา และเชอจลนทรย 1) ตวเบยน (parasite) หมายถง แมลงทอาศยแมลงศตรพชเพอการดารงชวตและ

การสบพนธซงทาใหแมลงศตรพชตายในระหวางการเจรญเตบโต เชน แตนเบยนวางไขในตวหนอนผเสอ

2) ตวหา (predator) ไดแก สงมชวตทดารงชวตโดยการกนแมลงศตรพชเปนอาหารเพอการเจรญเตบโตจนครบวงจรชวต ตวหาพวกนไดแก

3) สตวทมกระดกสนหลง ไดแก สตวปก เชน นก สตวเลอยคลาย เชน ง กงกา สตวครงบกครงนา เชน กบ เปนตน

4) ตวหาสวนใหญทมความสาคญในการควบคมแมลงและไรศตรพช เชน ดวงเตากนและเพลย เปนตน

5) เชอโรค สวนใหญหมายถงจลนทรยททาใหแมลงศตรพชเปนโรคตาย เชน เชอไวรส แบคทเรย รา โปรโตซว ไสเดอนฝอยทาลายแมลงศตรพช

5. วธฟสกส เชน ความรอน ความเยน แสง ส เสยง หรอคลนความถตางๆ อปกรณเหลานราคาแพง ควรดดแปลงใชเอง เชน การใชนารอนแชเมลดพนธพชกอนปลก

6. การใชสารปองกนและกาจดศตรพช ประกอบดวย 1) สารอนนทรย สลายตวยาก ตกคางนาน และมพษสง ปจจบนไมนยมใช 2) สารอนทรย มสวนประกอบของคารบอน ไฮโดรเจน เชน ปยหมกชวภาพสตรตาง ๆเปน

สารทนยมใชในปจจบน 3) สารจากธรรมชาต สารสะกดจากพช เชน สะเดา หางไหล ใบยาสบ ฯลฯ

วธการใชสารอนทรย และสารจากธรรมชาต เปนวธทนยมกนอยางแพรหลายในปจจบนเนองจากมหลายหนวยงานใหการสนบสนน รวมถงมการเผยแพรสตรวธการทาตางๆ เชน การทานาหมกชวภาพสตรตางๆ บารงดน บารงสวนตางๆ ของพช และการปองกนแมลง ซงวสดทนามาทากสามารถหาไดงายในทองถน และโรงเรยนกสามารถทาไดเองในโรงเรยน

32

เทคนคการจดการกองทนการผลตทางการเกษตร

การบรหารจดการทางดานการเงน (ทงเงนลงทนในการผลตและเงนรายไดทเกดจากการจาหนายผลผลต) ทมประสทธภาพจะชวยทาใหกจกรรมการเกษตรในโรงเรยนดาเนนไดอยางตอเนอง วธการทแนะนาใหโรงเรยนดาเนนการ คอ การจดตงกองทนการผลตทางการเกษตร จะชวยใหโรงเรยนมเงนทนหมนเวยนสาหรบดาเนนกจกรรมการผลตทางการเกษตรไดอยางตอเนอง ยงยน สามารถพงพาตนเองดานปจจยการผลตได วธดาเนนการ คอ โรงเรยนนาเงนซงไดรบการสนบสนน เชน เงนพระราชทาน งบสนบสนนจากหนวยงานราชการและเอกชน เงนจากกองทนอาหารกลางวน (13 บาทตอคนตอมอ) มาซอผลผลตทางการเกษตรเปนวตถดบในการประกอบอาหารกลางวน หรอหากมผลผลตเหลอกสามารถจาหนายใหกบบคคลภายนอก แลวนาเงนทไดจากการจาหนายผลผลตทางการเกษตรมาจดตงเปนกองทนการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน สาหรบเปนเงนทนหมนเวยนในการจดซอปจจยการผลตในครงตอไป ตวอยางแนวทางการปฏบตเพอใหการจดการกองทนการผลตทางการเกษตรมประสทธภาพ โปรงใส สามารถตรวจสอบได มดงน

1. กลมการผลตทางการเกษตร หมายถง กลมผลตทางการเกษตรทโรงเรยนพจารณาวามศกยภาพในการผลตทางการเกษตรแลวกอใหเกดกองทนได ซงมครและนกเรยนเปนคณะกรรมการดาเนนการ เชน กลมปลกพชผก กลมปลกไมผล กลมเพาะเหด กลมเลยงปลา กลมเลยงไก ฯลฯ โดยมขนตอนในการจดตงกลมดงน

1) โรงเรยนจดทาโครงการทจะจดตงกลมกองทนการผลตทางการเกษตร เสนอผมอานาจในการอนมต เชน ครใหญ

2) เมอไดรบการอนมตแลว ครผรบผดชอบกจกรรมการผลตทางการเกษตร ดาเนนการดงน (2.1) ประสานการปฏบตงานกบผทเกยวของทงในและนอกโรงเรยนเพอใหการดาเนน

งานเปนไปอยางเรยบรอย (2.2) ประกาศรบสมครนกเรยนเขารวมกจกรรม (2.3) ใหความรและวธการปฏบตแกนกเรยน (2.4) แบงหนาทใหแกนกเรยนและกากบตดตามดแลอยางใกลชด เพอใหการทางาน

เปนไปอยางเรยบรอย โดยควรจดแบงหนาทใหนกเรยนไดฝกปฏบตในเรองดงตอไปน

(2.4.1) ทาหนาทเกยวกบการผลตทางการเกษตร เชน การปลกพชผก ไมผล และเพาะเหด เปนตน โดยครจดทาตารางการปฏบตงานประจาวนในกลมการผลตเพอใหนกเรยนไดฝกเปนประจาสมาเสมอ

(2.4.2) ทาหนาทเกยวกบการบรหารจดการและกระบวนการกลม ประกอบดวย - ทาหนาทหวหนากลม โดยมขอบเขตหนาทดงน เปนประธานในทประชมกรรมการดาเนนการประจาเดอน ดแลการทางานของกลม

33

ในภาพรวมใหเปนไปตามทกาหนดไว รบฟงปญหาและขอเสนอแนะจากทกๆ คนในกลม นาปญหาและขอเสนอแนะจากทกๆ คนในกลมปรกษาหารอครทรบผดชอบและแจงใหทกๆ คนในกลมทราบในทประชมประจาเดอน ตรวจดการบนทกขอมลทางบญชเปนประจาทกวน ไดแก สมดบญชรบ-จาย บญชคมยอดผลผลต ดแลรกษาสมดบญช เอกสาร และรายงานการประชมใหเรยบรอยอยเสมอ - ทาหนาทเกยวกบดานการรบ-จายเงน โดยมขอบเขตหนาทดงน รบเงนคาจาหนายผลผลต โดยการตรวจนบจานวนเงนใหถกตองตรงกบยอดขายตามเอกสาร จายเงนททประชมคณะกรรมการดาเนนการลงมตใหจายได ทกสนวนจะตองตรวจนบจานวนเงนสดคงเหลอในบญช กอนสงมอบเงนสดใหแกผมหนาทรบผดชอบในการเกบรกษา เชน ครเกษตร - ทาหนาทเกยวกบการบนทก-จดรายงานการประชม โดยมขอบเขตหนาทดงน จดบนทกรายงานการประชมประจาเดอน แจงกาหนดการประชมประจาเดอนใหกรรมการทกคนทราบ บนทกขอมลในสมดบญช รบ-จาย จดทารายงานรบ–จาย ประจาเดอน

2. เงนกองทนการผลตทางการเกษตร หมายถง เงนกองทนซงไดจากการพระราชทานและการบรจาคทระบเพอกจกรรมการผลตทางเกษตร และเงนรายไดจากการจาหนายผลผลต

3. คณะกรรมการดาเนนการกลมผลตทางการเกษตร หมายถงคร และนกเรยนทรวมกลมกนเพอดาเนนกจกรรมการผลตทางการเกษตรในแตละกลม โดยมหนาทตงแตการวางแผนเตรยมการผลต การจดการ กระบวนการผลต การบนทกขอมลทางบญช การนาผลผลตไป ขาย การสรปผลการดาเนนงานและการจดสรรผลกาไรทไดจากการผลต

4. เงนทตองนาเขาบญชกองทนการผลตทางการเกษตร หมายถง เงนทไดตามขอท 2 โดยการเกบรกษาเงนจะตองนาฝากธนาคาร โดยระบวา เปนบญชสาหรบกองทนกลมผลตทางการเกษตรไวโดยเฉพาะ เชน กองทนกลมปลกพชผก กองทนกลมปลกไมผล เปนตน

5. การใชจายเงนกองทนการผลตทางการเกษตร ใหจายไดดงน 1) คาวสด อปกรณ โรงเรอน ตลอดจนสงกอสรางทจะนามาใชเปนปจจยในการผลตของกลม 2) คาซอมแซมวสดอปกรณ โรงเรอน ตลอดจนสงกอสรางของกลม 3) คาใชจายทจาเปนเกยวกบการจดการกลม เชน คายานพาหนะ คาสมดบนทก คาถาย

เอกสาร เปนตน

6. ผมอานาจอนมตจายเงนกองทนการผลตทางการเกษตร ใหคณะกรรมการดาเนนการกลมผลตทางการเกษตร เสนอขออนมตใชเงนตอผมอานาจในการอนมต เชน ครเกษตร ครใหญ (วงเงนทสามารถอนมตจายไดแลวแตจะกาหนด)

7. ผมอานาจในการลงลายมอชอถอนเงนฝาก บญชกองทนการผลตทางการเกษตร กาหนดไว จานวน 3 คน คอ

34

1) ครใหญโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน 2) ครรบผดชอบกลมผลตทางการเกษตรทรบผดชอบกลมนนๆ 3) ครคนอนๆ ในโรงเรยนทไดรบมอบหมาย

ทงนในการถอนเงนแตละครง จะตองไดรบอนมตจากผมอานาจ เปนลายลกษณอกษรแนบเพอเกบไวเปนหลกฐานตอไป และจะตองมผมอานาจในการลงลายมอชอถอนเงนฝากธนาคาร 2 ใน 3 คนเปนผลงลายมอชอในการถอนเงน

8. การเกบรกษาเงนสด ใหครทรบผดชอบกลมผลตทางการเกษตรเปนผเกบรกษาเงนสดในแตละวน โดยใหเกบเงนสดไวจานวนหนงในการบรหารจดการในแตละวน เชน ไมเกนวนละ 1,000 บาท จานวนเงนสดสวนทเกนใหนาฝากธนาคารหรอสหกรณออมทรพย บญชกองทนการผลตทางการเกษตรแตละกลม

9. การรบ-มอบเงนคาจาหนายผลผลตของกลม ใหครทรบผดชอบกลมผลตทางการเกษตรรบ-มอบเงนคาจาหนายผลผลตของกลมจากนกเรยนทรบผดชอบเปนประจาทกสนวน โดยครจะตองตรวจนบจานวนเงนสดในมอใหถกตองตรงกบจานวนเงนสดคงเหลอในบญชสมดบญชรบ-จาย และลงลายมอชอผเกบรกษาเงนทกสนวน หากพบวามจานวนเงนไมตรงกนตองรบตรวจหารายการผดพลาดทนท

10. การจดทาบญชรบ-จาย และการทารายงานรบจาย ใหมการจดทาบญชรบ-จายและจดทารายงานรบ-จายประจาเดอน เพอรายงานสถานภาพทางการเงนดงน

1) กลมผลตทางการเกษตรจดทาบญชรบ-จายประจากลมใหเปนปจจบนอยางสมาเสมอ และจดทารายงานรบ-จายประจาเดอน พรอมทงสงใหครใหญรบทราบเปนประจาทกเดอน

2) ครใหญสรปรายงานรบ-จาย และสถานภาพทางการเงนพรอมสาเนาบญชเงนฝากของกลมการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน แลวรายงานใหกองกากบการตารวจตระเวนชายแดนทราบทก 3 เดอน

11. การสนสดของกองทนการผลตทางการเกษตร กรณทมเหตทาใหไมสามารถดาเนนกจกรรม ตอไปได ใหอยในอานาจและดลพนจของผมอานาจหรอผทไดรบมอบหมาย

35

การตดตามและประเมนผล

การตดตามและประเมนผลการดาเนนงาน เปนการตดตามตรวจสอบผลการดาเนนงานในพนทโรงเรยนโครงการตามพระราชดาร ทไดนาแนวทางการจดการการผลตทางการเกษตรนไปใช เพอประเมนวาแนวทางนสามารถแกไขปญหาหรอเพมประสทธภาพการดาเนนงานการผลตทางการเกษตรของโรงเรยนใหมผลผลตเพยงพอตอความตองการอยางสมาเสมอและตอเนองตลอดปตามหลกการหรอแนวทางทไดนาเสนอไวมากนอยเพยงใด และมประเดนปญหาอปสรรคในการดาเนนงานอยางไร เพอจะไดนามาใชในการปรบปรงและหาแนวทางแกไขปญหาในการดาเนนการในครงตอไป ใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายของการพฒนานกเรยนและเยาวชน ตามพระราชดาร สมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

การตดตามผลการดาเนนงาน การตดตามผลการดาเนนงาน แบงออกเปน 2 ระดบ ไดแก การตดตามผลการ

ดาเนนงานภายใน และการตดตามผลการดาเนนงานภายนอก 1. การตดตามภายในโรงเรยน โดยครใหญโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน เปนการ

กากบ ตดตาม ดแลและตรวจสอบวา มการดาเนนการตามขนตอนทกาหนดไวหรอไม ถกตองตามแผน ผลการดาเนนงานตลอดจนปญหาอปสรรคตางๆ

2. การตดตามจากหนวยงานภายนอกโรงเรยน เชน กองกากบการตารวจตระเวนชายแดนหรอตามสายการบงคบบญชา สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร กรมสงเสรมการเกษตร กรมประมง กรมปศสตว และหนวยงานอนๆ ทเกยวของ เปนการตดตามวางานเปนไปตามแผน ถกตองตามวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ รวมทงใหคาปรกษาและชวยเหลอในการแกไขปญหาและอปสรรคตางๆ

การประเมนผลการดาเนนงาน การประเมนผลการดาเนนงานการจดการการผลตทางการเกษตรของโรงเรยน เพอ

นามาเปนแนวทางในการแกไขปรบปรงและพฒนาการผลตทางการเกษตร ใหสามารถดาเนนการผลตไดอยางมประสทธภาพ เหมาะสม และเกดความยงยน มประเดนดงน

1) ผลลพธ (output) ทเกดขนหรอผลผลตทไดเปนไปตามเปาหมายทกาหนดไว โดยโรงเรยนสามารถผลตทางการเกษตรไดอยางเพยงพอ ตอเนอง สมาเสมอ

2) วธการและขนตอนการดาเนนงาน (process) ในการผลตทางการเกษตรของโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน ใหมประสทธภาพ ไดผลผลตอยางเพยงพอ สมาเสมอ รวมทงมความยงยน สามารถดาเนนกจกรรมไดอยางตอเนอง

3) ผลทได (Outcome) หมายถงผลทเกดขนจากการทากจกรรมการผลตทางการเกษตรทงในเรองของความรและทกษะดานการทาการเกษตรยงยนของนกเรยนโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน โดยมการวดและประเมนผลในระดบชนประถมศกษาปท 3 และ 6 มธยมศกษาปท 3 และ 6

35

บรรณานกรม

กรมสงเสรมการเกษตร. มปป. ผกพนบาน. กรงเทพฯ. กลมงานโครงการพระราชดาร กรมสงเสรมการเกษตร. 2547. คมอการปลกพชผก-ไมผล

และการขยายพนธพชขนพนฐาน. พมพครงท 1. ฝายโรงพมพ สานกพฒนาการถายทอดเทคโนโลย กรมสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ.

กลมพชผก กองสงเสรมพชสวน กรมสงเสรมการเกษตร. 2543. เอกสารวชาการผกพนบาน เลม 1. กรงเทพฯ.

กองคมครองพนธพช กรมวชาการเกษตร. มปป. ความหลากหลายของพชพนเมองในประเทศไทย ชดท 1 พชสกลมะเขอ. กรงเทพฯ.

กองสงเสรมพชสวน กรมสงเสรมการเกษตร. มปป. คมอการปลกพชเพอเปนอาหารเสรมโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน ตามแนวพระราชดาร. กรงเทพฯ.

คณะทางานจดทาขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย. 2543. คมอธงโภชนาการ กนพอด สขทวไทย. พมพครงท 1. โรงพมพ รสพ. กรงเทพฯ.

คณาจารยภาคปฐพวทยา ภาควชาปฐพวทยา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 2548. ปฐพวทยาเบองตน. พมพครงท 10. สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

ฉลองชย แบบประเสรฐ. มปป. การปลกมะละกอ. เอกสารอดสาเนา. ดวงจนทร เกรยงสวรรณ. บทความวทยรายการสาระความรทางการเกษตรประจาวน

จนทรท 8 มนาคม 2542 เรอง แคตอแหล. http://natres.psu.ac.th/radio/radio_article /radio41-42/41-420023.htm. งานศนยบรการวชาการและฝกอบรม ฝายวจยและบรการวชาการ คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ.

ยงยทธ ศรเกยวฟน. การปลกชะอม. http://www.servicelink.doae.go.th/webpage/ book%20PDF/vegtable/v003.pdf. ฝายสงเสรมการเกษตร สานกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม.

สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. มปป.. คมอการจดการกองทนการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนโครงการตามพระราชดาร “กจกรรมการปลกพชผกและผลไม” เอกสารอดสาเนา.

สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. มปป. ระเบยบกองทนการผลตทางการเกษตร ในโรงเรยนโครงการตามพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. เอกสารอดสาเนา.

สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. 2551. แผนพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร ตามพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ฉบบท 4 พ.ศ.2550-2559. พมพครงท 1. กรงเทพฯ.

36

สานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. 2553. เครองชวดแผนพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร ตามพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ฉบบท 4 พ.ศ.2550-2559. พมพครงท 1. กรงเทพฯ.

สถานวจยพชลาตะคอง (สพล.) สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย (วท.). มปป. เอกสารถายทอดเทคโนโลย การปลกชะอม.

สรณพงษ บวโรย. องคความรเรองการปลกชะอม 1 ตน รอยยอด http://nstda.or.th/rural/ public/chaom.pdf. สานกงานเกษตรจงหวดสมทรสงคราม.

37

ภาคผนวก ก รายละเอยดการปลกพชผก

38

39

ตารางแสดงรายละเอยดการปลกพชผก

ท พชผกทปลก วธการปลก จานวนเมลด/ตนทใส ระยะปลก (ซม.)

อายเกบเกยว (วน) ปรมาณผลผลตทเกบได (กก.) ระหวางตน ระหวางแถว

1 ผกบง หวาน 3 กรม/ตรม. - - 25-35 1.5-2 กก./ตรม.

2 กวางตง หวาน 1-1.5 กรม/ตรม. 25 30 45-55 2-3 กก./ตรม.

3 คะนา โรยเปนแถว 1-1.5 กรม/ตรม. 20 20 45-60 2-3 กก./ตรม.

4 ผกกาดเขยวปล หวาน/หยอดเปนหลม 1-1.5 กรม/ตรม. 50 60 55-75 2-3 กก./ตรม.

5 แตงกวา หยอดเปนหลม 1 ตน/หลม 40 100 35 0.5-1 กก./ตน

6 บวบ หยอดเปนหลม 1 ตน/หลม 30 100 50-60 0.5-1 กก./ตน

7 ถวฟกยาว หยอดเปนหลม 1-2 เมลด/หลม 50 80 60-90 0.5 กก./หลม

8 พรก เพาะกลา 1 ตน/หลม 50 100 80-100 3–5 กก./ตน

9 มะเขอ เพาะกลา 1 ตน/หลม 30 80-100 60-120 7-10 กก./ตน

10 ฟกแฟง เพาะกลา/หยอดเปนหลม 1 ตน/หลม 150 150 90-110 10-15 กก./ตน

11 ฟกทอง เพาะกลา/หยอดเปนหลม 1 ตน/หลม 300 300 90-120 10-15 กก./ตน

40

41

ภาคผนวก ข รายละเอยดการปลกพชผกอายยน

42

43

ชะอม เปนไมพมขนาดยอมกงเลอย เปนผกพนบานทนยมบรโภคกนแพรหลาย ทนแลงไดด เจรญเตบโตงาย มกลนหอมฉน และมวตามนเอสง

ชนดพนธ ม 2 พนธ คอ

1. พนธเบา ลาตนจะมขนาดเลก ใบเลก และยอดขนาดเลก 2. พนธหนก ลาตนจะมขนาดใหญ ใบใหญ ยอดขนาดใหญ สามารถเกบยอดไดทงป

วธปลกและระยะปลก

- ปลกดวยเมลด โดยเอาเมลดทจะเพาะใสถงพลาสตกแลวรดนาวนละ 1 ครง เมอเมลดงอกแลว จงยายไปปลกยงแปลงทเตรยมไว - ปลกโดยใชกงตอนหรอกงปกชาทออกรากด มอายประมาณ 45 วน รองกนหลมดวยปยคอกหรอปยหมก

โดยทวไปนยมปลกในชวงฤดฝน โดยปลกเปนแถว ระยะปลก 0.5 x 0.5 เมตร ถง 1 x 1 เมตร

ปรมาณการปลก

ในทนแนะนาใหทาการปลกจานวน 50 ตน

การตดผลและการเกบเกยว

สามารถเกบเกยวไดเมอชะอมอายได 3 เดอนหลงปลก โดยเกบเกยวไดทก ๆ 3 วน ชวงเวลาทเหมาะสมในการตดชะอมควรตดในตอนเชาตร โดยใชมดหรอกรรไกรตดเพอใหแผลทตดไมชา ในชวงฤดหนาวซงมการแตกยอดนอยควรเหลอยอดชะอมไว 3 - 4 ยอดในแตละตน

การขยายพนธ ม 2 วธ ดงน

1. การใชกงตอนหรอกงปกชา 2. การเพาะเมลด

การดแลรกษา

- ใหนาวนละ 1 ครง หรอใหวนละ 2 ครง เชาเยนกได - ตดแตงตนชะอมทความสง 125 เซนตเมตร จะทาใหไดผลผลตสงทสดและสะดวกในการเกบเกยว เมอตนชะอมแก อาย 3 – 4 ป ใหรอตนเกาออกปลกใหม - ควรกาจดวชพช ปละ 2 ครง โดยใชจอบถากกลบโคนดวยหญาและใบไม

- ควรใสปยคอกปละครง จะใหปยกตอเมอเรมเกบยอดชะอมแลว

ศตรทตองระวง

1. โรครากเนาโคนเนา ลกษณะอาการ

ชะอม

44

ลาตนระดบโคนมลกษณะเปนจดฉานา มยางไหลซมสครมหรอนาตาล เนอไมบรเวณทเปนโรคเปลยนเปนสนาตาล ใบรวงมาก กงตายเมอโคนเนารอบตนกจะยน แหงตาย

การปองกนกาจด - เกดจากเชอราในดน แกไขโดยใสปนขาวเพอปรบสภาพดน - ใชเชอราไตรโคเดอรมาผสมปยหมกใสแปลง

2. หนอนกดกนยอดชะอม ลกษณะอาการ หนอนจะกดกนใบออนใหเสยหาย ทาใหยอดชะงกการเจรญเตบโต

การปองกนกาจด - ปลอยแมลงศตรธรรมชาต เชน มวนพฆาต มวนเพชฌฆาต - ฉดพนนาหมกชวภาพประเภทไลแมลงฉดพนสปดาหละ 1 ครง ทกสปดาห

45

ตาลง เปนผกพนบานทคนทวไปรจกกนมานาน เปนไมเถาเลอย มคณคาทางโภชนาการมาก สามารถนาไปปรงอาหารไดหลากหลายชนด

วธปลกและระยะปลก

1. การเพาะเมลด เตรยมดนเหมอนปลกผกทวไป ผสมปยชวภาพหรอปยคอกกได นาผลตาลงแกสแดงมาแกะเอาเมลดออกมาโรยบนดนทเตรยมไว โรยดนกลบหรอใชใบไมแหงกลบบาง ๆ รดนาใหชมเชาเยน ตาลงชอบดนชมแตอยาใหแฉะเพราะจะเกดโรคโคนเนาได เนองจากตาลงเปนไมเลอย จาเปนตองใชคางเมอตนงอกขนมาประมาณ 5 ซม. และเรมมมอเกาะ เพอใหตาลงไตขนสทสงรบแสงแดด ทความสงระดบ 1 เมตรขนไป แตไมควรสงเกน 3 เมตร เพราะจะไมสะดวกในการเกบยอด ตาลงตองไดรบแสงแดดตลอดทงวน ลมโกรกผานได จะสงเคราะหแสงแดดคายไอนาไดเตมท

2. การปกชาดวยเถา ใหนาเถาทแกพอสมควรมาตดใหยาว 15 – 20 ซม. ปกชาในหลมปลกทไดเตรยมไว การดแลจดการเหมอนกบการปลกโดยเพาะเมลด เมอเจรญเตบโตเตมทประมาณ 1 เดอน กสามารถเกบยอดมาปรงอาหารได

ปรมาณการปลก

ในทนแนะนาใหทาการปลกเปนแนวโดยการทาคางระยะประมาณ 20 เมตร ปลกเปน 2 แถว ๆ ละ 20 ตนตลอดแนวคาง

การตดผลและการเกบเกยว

ตาลงจะออกดอกประมาณเดอนมถนายนถงเดอนกรกฎาคม และใหยอดชวงปลายฤดฝน ประมาณเดอนพฤศจกายนถงเดอนมถนายน ใหนาและปยชวภาพพอเหมาะจะไดยอดตาลงทมคณภาพ เมอตาลงทอดยอดยาว เกบโดยเดดยอดออนของตาลง การเดดยอดไมตองเดดยาวมาก เลอกเดดเฉพาะยอดทมสเขยวออน

การขยายพนธ ม 2 วธ ดงน

1. เพาะเมลด 2. ปกชาดวยเถา

การดแลรกษา

- ควรใหนาวนละ 2 ครง เชาและเยน ในปรมาณพอเหมาะไมมากหรอนอยเกนไป - กาจดวชพช โดยใชมอถอนหรอจอบถาง แลวกลบเศษวชพชไวรอบ ๆ ตนเพอความชมชนและเปนปย

- ควรใหปยคอก 2 – 3 สปดาหตอหนงครง โดยโรยรอบ ๆ ตนแลวรดนาตามทนท

ตาลง

46

ศตรทตองระวง

1. โรคราแปง ลกษณะอาการ สงเกตเหนผงสขาวอยทดานบนและดานลางของผวใบในสภาพทมความชนตาหรอ

แหงแลง การปองกนกาจด - ถาพบโรคราแปง ควรตดแตงใบทเปนโรคทงดวยมดหรอกรรไกร และถอน

ออกไปเผาทาลายเพอลดการแพรกระจายของโรค - พนสารปองกนกาจดโรค เชน ใชกามะถนผง หรอใชผงฟ 1 ชอนชาตอนา ตอนา

4 ลตรครง ผสมสบเหลว 2-3 หยด เพอชวยใหการกระจายของสารละลายดขน ควรพนทก ๆ สปดาห

- ใชนมไรไขมน (skim milk) 1 สวนตอนาสะอาด 1 สวน หรอใชกระเทยม 2-3 กลบบดในนาแลวพน

2. เพลยออน ลกษณะอาการ มกทาลายทปลายยอดและใบออน โดยดดกนนาเลยงทาใหใบหงก เจรญเตบโตได

ไมเตมท การปองกนกาจด

- ฉดพนนาเปนฝอยหรอใหนาแบบสปรงเกอร - ปลอยศตรธรรมชาต เชน ดวงเตาศตรธรรมชาต - ปลอยใหมดแดงขน เพราะจะชวยกนเพลยและแมลงทจะมากดกนตาลง

47

ผกหวานบาน เปนไมพมขนาดกลาง ลาตนแขงตงตรง เจรญเตบโตงาย

ชนดพนธ ผกหวานบานม 2 สายพนธหลก คอ

1. พนธนวล ยอดแหลมมสเหลองนวล ใบเลก ใหยอดดก รสชาตหวานมน และไมมกลนเหมนเขยว 2. พนธสายนาผง มยอดอวบอวนและไดนาหนกมากกวา ลกษณะใบใหญกวา รสชาตหวานมน

วธปลกและระยะปลก

ปลกโดยใชกงปกชาหรอเพาะกลาดวยเมลด และยายกลาปลกเมออาย 45 – 60 วน โดยใชระยะปลก 1 x 2 เมตร และนาปยคอกทแหงดแลวผสมตอนเตรยมดนประมาณ 1 – 2 กโลกรมตอหลม รองกนหลมกอนปลก

ปรมาณการปลก

ในทนแนะนาใหทาการปลกจานวน 100 ตน

การตดผลและการเกบเกยว

สามารถเกบเกยวผลผลตได หลงจากยายปลก 60 วน เมอเกบยอดไปแลวประมาณ 15 วน จะแตกยอดใหมและสามารถเกบผลผลตไดตลอดทงป

การขยายพนธ ม 2 วธ ดงน

1. การปกชา 2. การเพาะเมลด

การดแลรกษา

- ควรใหนาวนละ 1 ครง หรอใหวนละ 2 ครง เชาเยนกได - ควรตดแตงหรอเดดยอดอยางสมาเสมอใหตนไมสงจนเกนไป เพอสะดวกตอการเกบเกยว - กาจดวชพช ทาปละ 2 ครง

- ควรใหปยเมออายได 90 วน และใหปย 3 ครงตอป

ศตรทตองระวง

1. เพลยไฟ การปองกนกาจด มกจะระบาดชวงทมอากาศรอน ควรจะใหนาเปนฝอยหรอใช

สปรงเกอร 2. หนอนเจาะลาตน การปองกนกาจด หมนตรวจแปลงผกหวาน ถาหากพบใหรบจบทาลายทนท

ผกหวานบาน

48

มะเขอเปราะ เปนไมพม สง 0.2 – 0.6 เมตร มอายยน สามารถปลกไดในดนแทบทกชนดและปลกไดตลอดทงป

ชนดพนธ มหลากหลายพนธ เชน พนธหยดพระยา พนธปงปอง พนธเคอรมด เปนตน

วธปลกและระยะปลก

- การเพาะกลา ใหเตรยมดนละเอยดพรอมผสมปยคอกหรอปยหมกในอตรา 2 : 1 หยอดเมลดลงในหลมปลก หลมละ 1-2 เมลด หลงเพาะนาน 7-10 วน มะเขอเปราะเรมงอก หมนรดนาตนกลามะเขอเปราะทกวนๆละ 1-2 ครง ในชวงเชาและเยนจนกระทงตนกลามะเขอเปราะมอาย 25-30 วน จงยายกลามะเขอเปราะลงปลกในกระถางหรอในแปลงปลก - การเตรยมแปลง เตรยมดนปลกโดยใชจอบขดยอยดน หนาดนลก 15-20 ซม. และยอยดนใหละเอยด ใสปยคอก หรอใสปยหมก หวานและคลกเคลาใหเขากบดนในแปลง

- ในกรณปลกในกระถาง ใหผสมดนปลกในกระถาง โดยใชดนรวนละเอยดผสมกบปยคอก หรอปยหมก ในอตรา 2 : 1

โดยทวไป ใชระยะปลกระหวางตน 70 x 80 ซม. ระหวางแถว 90 x 100 ซม.

ปรมาณการปลก

ในทนแนะนาใหทาการปลกจานวน 30 ตน

การตดผลและการเกบเกยว

หลงยายปลกนาน 45-60 วน หรอหลงดอกบาน 7–10 วน มะเขอเปราะเรมทยอยใหผลผลต สามารถเกบไปบรโภคได โดยเกบผลทมขนาดพอเหมาะไมออนหรอแกเกนไป และควรเกบใหมขวมะเขอตดมากบผลดวย

การขยายพนธ โดยการเพาะเมลด

การดแลรกษา

- รดนาทกวน และในชวงการตดผลตองระมดระวงใหนาอยางสมาเสมอ - หลงจากทเกบเกยวผลผลตไปแลว ประมาณ 2 เดอน ควรตดแตงกงออกบางเพอทาใหลาตนเจรญเตบโตแตกกงกานใหมทมความแขงแรง จะใหผลผลตรนใหมไดอก ควรทาการตดแตงและบารงตนทกๆ 2-3 เดอน - กาจดวชพช ทาปละ 2 ครง - ควรใสปยทก 15–20 วน

มะเขอเปราะ

49

ศตรทตองระวง

1. โรคผลเนาแหงสดาและปลายผลดา ลกษณะอาการ ผลออนเนาทกนหรอปลายผล อาการเนาแบบแหงเปนสนาตาล เนอเยอบม แผลขยายใหญออกไปเรอย ๆ บางผลเนาประมาณ 1 ใน 3 ของผลทาใหผลรวง

การปองกนกาจด โดยการใสหนปน หรอปนขาว รองกนหลม 1-2 ชอนแกงตอหลม ฉดพนธาตแคลเซยมชวงระยะตดผลไปจนถงเกบเกยว

2. โรคราแปง ลกษณะอาการ ใบจะมสเหลองไมสมาเสมอกน เชอราทเปนสาเหตของโรคจะ

จบเปนผง หรอ ขยสขาวคลายผงแปง กระจดกระจายทวไปทางดานทองใบ การปองกนกาจด โดยใชสารปองกนและกาจดเชอรา เชน กามะถนผงชนดละลายนา

3. โรคเหยว ลกษณะอาการ เกดจากใบลาง ๆ กอน ใบจะเหลองเวลากลางวนทมอากาศรอน

จด ตนจะแสดงอาการเหยว เวลากลางคนจะกลบเปนปกต อาการเหยวจะคอย ๆ เปนมากขนจนในทสดยอดเหยวตาย เมอถอนรากด จะพบโคนตนและรากผเปอย มกจะมราเปนผงสขาวอมชมพบางๆ ขนตรงสวนทเปนสนาตาล

การปองกนกาจด - ระบายนาออกจากแปลง อยาใหมนาขงแฉะในแปลง - ตนทแสดงอาการตองกาจดออกโดยถอนและเผาทง - หากเกดจากแมลงหรอหนอนกดกนราก ลาตน ใหกาจดแมลง เชน ใชเชอบว

เวอรเรยฉดพน

4. เพลยไฟ เพลยออน ลกษณะอาการ เพลยไฟจะดดกนนาเลยงทาใหใบเหลองดานลางใบเปนรอยส

นาตาล จะทาลายตามตา ยอดออน ดอก สวนของขวผลจะเปนสนาตาลทผวของผลทาใหคณภาพลดลง

การปองกนกาจด - ฉดพนดวยสกดสะเดา ในชวงเชาหรอเยน สปดาหละ 1 ครง - ฉดพนดวยเชอราบวเวอรเรย ในชวงเวลาเยนถงคา เนองจากเชอคอนขาง

ออนแอตอแสงแดด และอณหภมสง เชอนจะเขาทาลายแมลงไดในสภาพทมความชนสง ดงนน การใชเชอราบวเวอรเรย ในชวงฤดแลงหรออากาศแหงแลง จาเปนตองเพมความชนโดยการใหนา หรอพนละอองนา

- กรณมการระบาดมาก ใหถอนตนและนาไปเผาไฟ

50

  แค เปนไมยนตนขนาดกลาง สง 3 – 10 เมตร โตเรวทงในทแหงและชมชน ปลกไดในทกพนท ทงดนเหนยวและดนปนทราย

ชนดพนธ แคพนธดอก แคบาน แคป เปนตน

วธปลกและระยะปลก

นาฝกแคทแกจดมาแกะเมลดออก แลวนาไปเพาะจนกระทงตนกลามความสงประมาณ 10 เซนตเมตร หรอประมาณ 1 เดอน จากนนจงยายตนกลามาปลกลงในแปลงปลกทยกรอง ระยะปลกทเหมาะสม 1.5 x 2 เมตร เมอแคมความสงประมาณ 1 เมตร หรอประมาณ 3 เดอน กสามารถเกบดอกรบประทานได

ปรมาณการปลก

ในทนแนะนาใหทาการปลกจานวน 30 ตน

การตดผลและการเกบเกยว

เมอแคเรมออกดอก จะสงเกตเหนตมดอกสเขยว จากนน 2 – 3 วน ดอกจะมขนาดใหญ สามารถเกบนามาประกอบอาหารได ควรเกบดอกแคตงแตดอกยงตมอย โดยชวงฤดฝนเกบยอดออน ใบออน ชวงตนฤดหนาวเกบดอก และชวงปลายฤดหนาวเกบฝกออน

การขยายพนธ

โดยการเพาะเมลด

การดแลรกษา

- ควรใหนาอาทตยละ 1 ครง - เมอแคอาย 1 ป ใหทาการตดแตงกงขางลางและกงทพงสงขนไป ทงใหเหลอเฉพาะกงทอยในระดบเทาความสงคน หรอประมาณ 2 เมตร และตดแตงใหกงแผออกดานขางใหทรงพมโปรง เพอสะดวกในการเกบผลผลต และการดแลปองกนโรคและแมลง - ควรใหปยทางใบประมาณ 15 วนตอหนงครง และใหปยคอกหรอปยหมกประมาณ 3 – 4 เดอนตอครง

แค

51

ภาคผนวก ค รายละเอยดการปลกพชผกเถาเครอ

52

53

ฟกเขยว เปนพชประเภทไมเลอย ทใชบรโภคสวนของผล สามารถเจรญเตบโตไดในดนแทบทกชนด ชอบดนรวนปนทราย แดดจด ผลผลตสามารถเกบไวไดนาน นามาประกอบอาหารไดหลายประเภท

ปรมาณผลผลต

- 1 ไรใหผลผลตประมาณ 1,000 กโลกรม - ปรมาณผลผลตเพอใหเพยงพอตอจานวนนกเรยน 100 คน ดงนนจงควรปลกอยางนอย 20 ตน จะไดผลผลต 50 กโลกรมตอรอบ

- ชวงเดอนทควรปลก คอ เดอนกมภาพนธ เกบเกยวผลผลตเดอนพฤษภาคม – มถนายน เดอนกรกฎาคม เกบเกยวผลผลตเดอนตลาคม – พฤศจกายน

วธการปลกและระยะปลก

หากโรงเรยนมพนทปลกจากดควรทารานหรอซม เพอใหฟกเลอยเปนการประหยดพนทเพาะปลก และยงใหรมเงากบทางเดนในแปลงปลกอกดวย

1. เตรยมดนปลก อาจจะขดหลมปลกโดยการเตรยมดนในหลมใหมสารอาหารเพยงพอ หรอใชทอซเมนตเพองายและสะดวกในการเตรยมดน

2. เตรยมหลมปลก โดยขดหลมปลกลกประมาณ 3-5 เซนตเมตร ตามแนวทางเดนประมาณ 2-2.50 เมตร เนองจากเปนพชทตองการพนทปลกมาก

3. หยอดเมลด 2 - 3 เมลดตอหลม 4. กลบหลมหรอคลมดวยฟางแหง เพอรกษาความชนของดน 5. รดนาสมาเสมอทกวน 6. อายได 10 - 14 วน หรอมใบจรง 2 - 4 ใบ ถอนแยกเหลอ 2 ตนตอหลม

การดแลรกษา

1. ควรใหนาสมาเสมอและเพยงพอ ไมควรใหฟกเขยวขาดนา โดยเฉพาะระยะออกดอกและตดผล เพราะจะทาใหดอกรวง และไมตดผล

2. เมอใกลอายเกบเกยว ใหเลกใหนา (15 วนกอนเกบผลผลต) 3. เมอตนกลาเจรญจนฟกเขยวเรมตดผลออน ใหใสปยเปนระยะ และรดนาทกวน 4. เมอฟกเขยวเรมเลอยหรอมอายประมาณ 15-20 วน ควรทาคางหรอรานเพอให

เลอยเกาะขนไป 5. ระวงศตรพช เชน ดวงเตาแตงแดง หนอนใยผก หนอนกระทผก ปองกนโดยฉดพน

ดวยสะเดา หรอยาสบ

ฟกเขยว

54

การเกบเกยวผลผลต

หลงหยอดเมลดจนถงอายการเกบเกยว 60-70 วน หรอสงเกตไดจากผลวาเรมมไขสขาวจบผลโดยใชมดคม ๆ ตดทขวของผล การเกบควรเหลอขวตดไวดวย เพอชวยใหเกบรกษาไดนานขน

ศตรทตองระวง

1. โรครานาคาง การปองกนกาจด - ฉดพนนาใหทวในตอนเชา - ตดแตงใบทมโรคทาลายทง

2. ดวงเตาแตงแดง และเพลยออน การปองกนกาจด - ปลอยศตรธรรมชาต เชน แมลงหางหนบ ดวงเตาศตรธรรมชาต - ฉดพนดวยสารสกดสะเดา - ใชกบดกกาวเหนยว - หากมการระบาดมากใหฉดพนดวยบวเวอรเรย

55

ฟกทอง เปนพชประเภทไมเลอยทใชบรโภคไดหลายสวนทงยอด ใบ ผลออน ผลแก ผลผลตสามารถเกบไวไดนาน นามาประกอบอาหารไดหลายประเภทและใหคณคาทางอาหารสง พนธฟกทองนจะมชอเรยกแตละทองถนไมเหมอนกน มขนาดรปรางสเปลอก ผล และเนอแตกตางกนไป มทงพนธหนกและพนธเบา เชน ฟกทองไทย คางคก ศรเมอง ญปน สสม อศน คงคอง ผลมะพราว ของปลา เปนตน

ปรมาณผลผลต - เนอท 1 ไร ใหผลผลตนาหนกสดประมาณ 1-1.5 ตน ถาดแลรกษาใสปยดจะใหถง 2 ตน - ควรปลกอยางนอย 50 ตน เพอใหผลผลตเพยงพอตอความตองการบรโภคของ

นกเรยน 100 คน ซงจะไดผลผลต 100 กโลกรม - ชวงเดอนทควรปลก คอ เดอนธนวาคม เกบเกยวผลผลตในชวงเดอนพฤษภาคมถง

เดอนมถนายน

วธการปลกและระยะปลก 1. ฟกทองสามารถปลกไดในดนแทบทกชนด ชอบดนรวนปนทรายทมความอดมสมบรณด

และมการระบายนาด 2. สามารถปลกไดดทสด คอ ชวงเดอนพฤศจกายน-กมภาพนธ 3. ปรบปรงสภาพดนใหรวนซยและเพมความอดมสมบรณใหดน แลวจงปลก 4. พนธทมลาตนเลอยและใหผลใหญใชเนอทปลกมาก ใชระยะปลก 3x3 เมตร สวน

พนธทมทรงตนพม ใหผลขนาดเลก ใชระยะปลก 75x150 ซม. (พนธเบา) 5. ใชวธหยอดหลมปลก หลมละ 3-5 เมลด ลกประมาณ 3-5 ซม. แลวกลบหลม 6. ถามฟางขาวแหง ใหนามาคลมแปลงปลก เพอรกษาความชมชนใหแกผวหนาดน 7. การหยอดหลมปลกในแปลงจะไดตนกลาทแขงแรง ตงตวไดเรว และโตเรวกวา

การดแลรกษาและใสปย 1. เมอตนกลางอกจะมใบจรง 2-3 ใบ ควรถอนแยกตนทไมสมบรณทงไป เหลอตนท

สมบรณแขงแรง หลมละ 2 ตน และรดนาทกวน 2. เมอตนกลาเจรญจนเรมตดผลออน ใหใสปยเปนระยะ และรดนาทกวน 3. พนธฟกทองทเปนพนธหนกใหผลโต อายเกบเกยวยาวนาน ดงนนการใสปยให

ฟกทองพนธหนกควรใสมากกวาพนธเบา 4. การรดนาตองรดทกวน จนคะเนวาอก 15 วน จะเกบผลแกได จงหยดรด 5. เมอดอกฟกทองกาลงบานใหเลอกดอกตวผ เดดมาแลวปลดกลบดอกออกใหหมด

นาไปเคาะละอองเกสรตวผใหตกลงบนดอกตวเมย ถาตดผลจะใหผลออน ถาไมตดผลดอกตวเมยจะฝอไป วธนเรยกวา "การตอดอก"

การเกบเกยวผลผลต

ฟกทอง

56

1. ฟกทองเปนพชผกทแมลงไมคอยชอบทาลาย เมอผลแกเกบเกยวไวเลยโดยสงเกต สเปลอก สจะกลมกลนเปนสเดยวกน ไมแตกตางกนมากนกดนวลขนเตมทงผลตงแตขวไปจนตลอดกนผล แสดงวาแกจด การเกบควรเหลอขวตดไวดวยสกพอประมาณเพอชวยใหเกบรกษาไดนานขนสามารถเกบผลไวบรโภคไดนานๆ โดยไมตองใสตเยน

2. จะเกบผลได 5-6 ครง ทยอยเกบไดเรอยๆ ถาปลกเดอนกมภาพนธจะทยอยเกบผลไดตงแตเดอนมถนายน (พนธหนก) จนถงเดอนกรกฎาคม ตนหนงได 5-7 ผล ถาพนธเบา ปลกได 50-60 วน กเกบผลได

ศตรทตองระวง

1. โรครานาคาง ลกษณะอาการ เกดจดสเหลองบนหลงใบและขยายตวใหญขน เพมปรมาณมาก

ขน มกลมเชอราสมวงอมเทาเกาะเปนกลมอย การปองกนกาจด - พนนาใหทวในตอนเชา - ตดแตงใบทเปนโรคทาลายทง

2. ดวงเตาแตงแดง และเพลยออน ลกษณะอาการ มกทาลายในระยะตนออน โดยจะกดกนใบและยอดทาใหพชชะงก

การเจรญเตบโต การปองกนกาจด - ปลอยศตรธรรมชาต เชน แมลงหางหนบ ดวงเตาศตรพช - ฉดพนดวยสารสะเดา - ใชกบดกกาวเหนยว - ใชมงตาขายคลมแปลง

3. ไวรสพาหะทสาคญ คอ แมลงปากดด (เพลยตางๆ) ลกษณะอาการ ตนพชแคระแกรน เจรญเตบโตไดไมด การปองกนกาจด - ฉดพนสารสกดสะเดาเพอปองกนแมลงเขาทาลาย - หากพบตนทแสดงอาการใหถอนทาลายทง และโรยปนขาวบรเวณหลมปลกทพบ

4. โรคเหยว ลกษณะอาการ อาจเกดไดหลายสาเหต เชน เกดจากเชอรา เชอแบคทเรย หรอ

อาจเกดจากการถกหนอนหรอแมลงกดกนลาตน ตองพจารณาอยางรอบคอบ และแกไขตามปญหา การปองกนกาจด หากเกดจากเชอราหรอแบคทเรยควรถอนทาลายเมอปรากฏอาการ เพอปองกน

การแพรระบาดลกลาม หากเกดจากหนอนหรอแมลงกดกน เจาะลาตนใหกาจดแมลง เชน ใชบวเวอรเรยฉดพน

57

ภาคผนวก ง รายละเอยดการปลกไมผล

58

59

ชนดพนธ พนธนาวา

วธการปลกและระยะปลก - การเตรยมหลมปลก ใหเตรยมหลมขนาด 0.5 x 0.5 x 0.5 เมตร - รองกนหลมดวยปยคอกหรอปยหมก 2-3 กโลกรมตอหลม (หามใชขววเพอปองกนหนอนกอระบาด) ปลกตนกลวยแลวกลบดนใหสงจากโคนตนประมาณ 5 เซนตเมตร - ใชหนอกลวยนาวาพนธด (หรอพนธทองถน) ระยะปลก 4 x 4 เมตร - สามารถปลกไดทงป นยมปลกในฤดฝน

ปรมาณผลผลตขนตา

กลวย 1 กอ ม 3 ตน ใหผล 21 หว หวละ 10 ผล ดงนนกลวย 1 กอ ใหผลเฉลย 210 ผลตอป

ปรมาณการปลก โรงเรยนตองปลกกลวยอยางนอย 100 กอ

การตดผลและการเกบเกยว - การปลกกลวยจากหนอจนถงระยะแทงปล ใชระยะเวลาประมาณ 8 เดอน - เมอแทงปลจนถงระยะเกบเกยวใชเวลาประมาณ 3 เดอน - ในชวงเวลาดงกลาวกลวยจะใหหนออก 2-3 หนอ (ใหเหลอหนอไวแค 2 หนอ หนอทแยกออกนาไปขยายพนธ)

การขยายพนธ

ใหนาหนอกลวยทแยกออกมา เปนหนอพนธเพอนาไปปลกตอไป

การดแลรกษา

- การใสปย แนะนาใหใชปยคอก และปยหมกทผลตเอง โดยควรใสปยทก 3 เดอน - การตดแตงหนอ หลงจากปลกประมาณ 3-4 เดอน จะมหนอขนมารอบ ๆ โคนใหตดไปเรอยๆ จนกวาจะเรมออกปล หรอหลงปลกแลวประมาณ 7-8 เดอน ควรมการไวหนอทดแทน 1-2 หนอ โดยหนอท 1 และ 2 ควรมอายหางกนประมาณ 4 เดอน เพอใหผลกลวยมความสมบรณ โดยเลอกหนอทอยในทศตรงกนขาม - การตดแตงใบ ควรตดแตงใบชวงทตนเรมโตจนถงเกบเกยว โดยเลอกใบแกและใบทเปนโรคออก ตดใหเหลอประมาณ 7-12 ใบ เพอปองกนตนกลวยโคนชวงออกปล และเพมความเจรญเตบโตของผลกลวย - การตดปล หลงจากกลวยออกปลมาแลวระยะหนงจะเหนผลกลวยเลกๆ จานวนมากเปนหวอยางชดเจน โดยทกหวจะมผลกลวยขนาดเทา ๆ กน ยกเวนหวตนเตาและหวตอไปจะมผลกลวยขนาดเลกมาก ใหตดปลออกหลงจากปลบานตอไปจากหวตนเตาอก 2 ชน เพอไวสาหรบมอจบปลายเครอ ขณะตดเครอกลวยในชวงเกบเกยว อกทงสะดวกในการหยบยกและแบกหาม - การกาจดวชพช ควรกาจดวชพชเปนประจาสมาเสมอ ถามวชพชบรเวณโคนตนมากจะทาใหตนชะงกการเจรญเตบโต เนองจากขาดนา

กลวย

60

- การยายกอ ประมาณปท 3 กลวยจะใหผลผลตลดลงเนองจากความอดมสมบรณของดนลดลง ใหทาการขดยายทปลกใหม โดยปลกหางจากกอเดม 2–4 เมตร

ศตรทตองระวง

1. โรคตายพราย ลกษณะอาการ

- เกดจากเชอรา มกจะเปนกบกลวยทมอาย 4–5 เดอนขนไป - โดยจะเหนทางสเหลองออนตามกานใบของใบลางหรอใบแกกอน - ใบออนจะมอาการเหลองไหมหรอตายนงและบดเปนคลน ใบกลวยจะหกพบ

บรเวณโคน กานใบ ใบยอดจะเหลองตงตรงเขยวอยในระยะแรก ตอมากตายไปเชนกน - กลวยทตกเครอแลวจะเหยว ผลลบเลกไมสมาเสมอ หรอแกกอนกาหนด เนอฟามจด - ถาตดลาตนตามขวางจะพบเนอในของกาบใบบางสวนเปนสนาตาลแดงและอาจม

เสนใยของเชอรา การปองกนกาจด - ใชสวนขยายพนธทปลอดโรค - ในพนทปลกอยาใหมนาขงแฉะ เพราะจะทาใหกลวยเจรญไดไมเตมท ออนแอ และเปนโรคงาย - ใสปยทมแรธาตฟอสเฟตและโปแตสเซยมสง ไมควรใสปยทมธาตไนโตรเจนมาก - ทาลายตนกลวยทเปนโรคดวยการเผาทง - โรคนเปนมากกบกลวยนาวา และกลวยหอมทอง ควรปลกกลวยไขหรอกลวย

หกมกแทน

2. ดวงงวงไชเหงา ลกษณะการทาลาย - ในระยะทเปนหนอนจะทาความเสยหายแกตนกลวยมากทสด โดยจะกดกนไช

ชอนอยภายในเหงากลวยทาใหระบบการสงนาและอาหารจากพนดนขนไปเลยงลาตนขาดตอนชะงกไป ทาใหตนกลวยตายได

การปองกนกาจด - ควรเลอกหนอพนธทแขงแรงไมมโรคและแมลงตดอย นามาแชนายาดลรน 25%

ในอตราสวนนายา 1 สวน ตอนา 50 สวน แลวแชหนอพนธทงไว 1 คน กอนนาไปปลก - ทาความสะอาดสวน โดยเฉพาะเศษชนสวนของลาตนกลวยทเนาเปอยชนแฉะ

จะเปนทวางไขของตวเมย 3. หนอนมวนใบ ลกษณะการทาลาย - ตวหนอนจะกดกนจากรมใบใหแหวงเขามาเปนทางยาว ถาถกทาลายมากๆ จะ

ทาใหใบขาดวนใชประโยชนไมได การปองกนกาจด จบตวหนอนมาทาลายทง หรอใชเชอราบวเวอรเรยฉดพนใหถก

ตวหนอน ฉดพนทกสปดาห สปดาหละ 1 ครง

61

ชนดพนธ พนธพนเมอง พนธแขกดา ฯลฯ

วธการปลกและระยะปลก

- เตรยมหลมปลก ใหเตรยมหลมขนาด 0.5 x 0.5 x 0.5 เมตร ระยะหาง 3 x 3 เมตร ดนทขดขนมาจากหลมใหปลอยตากแดดทงไว 7-10 วน แลวจงยอยใหละเอยด ผสมปยคอก ปยหมก จากนนจงนาตนกลาหรอเมลดมะละกอลงปลก - รองกนหลมดวยปยคอกหรอปยหมก 2-3 กก./หลม แลวจงกลบดนลงหลม - เลอกใชมะละกอพนธพนเมอง พนธแขกดา ฯลฯ - มะละกอสามารถปลกไดตลอดทงป แตทนยมกนคอปลกในชวงตนฤดฝนและปลายฤดฝน

ปรมาณผลผลตขนตา

มะละกอ 1 ตน ใหผลประมาณ 30 ผล นาหนกผลละ 1 กโลกรม ดงนนใหผลเฉลย 210 ผลตอป

ปรมาณการปลก

โรงเรยนตองปลกมะละกออยางนอย 100 ตน จะใหผลผลตประมาณ 2,100 กโลกรมตอป

การตดผลและการเกบเกยว

- การเกบเกยว ผลดบสามารถเกบเกยวไดหลงปลก 5-6 เดอน และผลสกเกบเกยวไดหลงปลก 8-10 เดอน

การขยายพนธ

- การขยายพนธโดยเมลด เมลดทจะนามาใชทาพนธจะตองไดจากผลทสกเตมท และควรเปนผลทไดจากตนสมบรณเพศ (กะเทย) เพราะจะไดผลผลตทสงกวา เมลดทไดมาจากผลสกสามารถนาไปเพาะไดทนทโดยไมตองนาไปตากแดดกได แตควรลางเนอเยอออกใหสะอาด แตถาหากตองการเกบเมลดไวนาน ควรตากเมลดใหแหงเสยกอน โดยการหมกเมลดสด ๆ ไวในถงพลาสตก เกบไวในรม 2-5 วน จากนนจงนาเมลดมาลางใหสะอาด แลวนาไปผงใหแหง กจะใหเมลดพนธทเกบไวไดนาน

การดแลรกษา -การใสปย ควรใสปยคอย ปยหมก ทก 30 วน หรออาจใสปย 15-15-15 จานวน 1 ชอน

แกง แทนกได -ตดแตงผล ปกตมะละกอจะตดผลดก เพอชวยใหไดมะละกอทมคณภาพ ตนมะละกอมอาย

ยนและปองกนการโคนลม จาเปนตองมการปลดผลทตดผลกนมากจนแนน ออกใบบาง เชน ผลเรยวขนาดเลด ผลบดเบยว การปลดผลจะชวยใหไดผลมะละกอทเหลออยบนตนมขนาดใหญและมคณภาพด

มะละกอ

62

-กาจดวชพช ควรกาจดวชพชดวยวธการถอน ดายหรอถางหรอใชวธปลกพชหมนเวยน เชน พรก กะเพรา โหระพา แตง และพชตระกลถว ซงจะชวยคลมดน ปองกนวชพชงอกและยงชวยใหมะละกอไดรบปยและนาเพมขน

ศตรทตองระวง

1. โรครากเนาและโคนเนา ลกษณะอาการ

- ในระยะตนกลา สวนของลาตนบรเวณผวดนมลกษณะฉานาแลวยบเปนแถบๆ และตายในทสด

- ในตนโตแลวจะแสดงอาการเนารอบๆ ลาตนเปนสนาตาลหรอสดา มกลนเหมน รอยเนาอาจจะขยายตวขนดานบนของลาตนหรอขยายลงสวนราก ทาใหรากเนา

การปองกนกาจด - การเตรยมแปลงปลก ตองระบายนาไดด ไมมนาขงแฉะ ควรเพาะกลากลางแดดจะทา

ใหตนกลาแขงแรง - คลกเมลดหรอรองพนกอนปลกดวยสารฆาเชอรา เชน ไตรโดเดอรมาชวยควบคมโรค - การทาใหดนรวนซยและไมมนาขง ลดสภาพความเปนกรดของดนโดยการใสปนขาว

2. โรคราแปง ลกษณะอาการ - ใบมะละกอแสดงอาการจดซดเหลองเกดกระจดกระจายบนใบ จดมกขยายโตเปน

จดกลมและลกลามเชอมกน พบกลมเชอราสขาวดานใตใบ - เปนจดขาวลกลามคลมทวทงผล ทาใหผลมผวตกกระและชะงกการเตบโต ระบาด

รนแรงในสภาพทมอากาศเยน การปองกนกาจด

- ฉดพนสารปองกนกาจดเชอรา เชน กามะถน ควรผสมสารจบใบในการฉดพนทกครง เพอทาใหประสทธภาพในการควบคมโรคสงขน

3. โรคใบดางจดวงแหวน ลกษณะอาการ - ระยะตนกลา จะทาใหตนแคระแกรน ใบดางเหลอง บดเบยว หงกงอ ถาเปน

รนแรงใบจะเหลอแคเสนใบดเหมอนเสนดาย และตนกลาอาจตายไดหรอไมเจรญเตบโต - ในตนทโตแลว ใบมอาการดาง บดเบยว หงกงอ ยอดและใบมสเหลอง มลกษณะ

จดหรอทางยาวสเขยวเขม ดชาตามกานใบ ลาตน การตดผลจะไมดหรอไมตดเลย - ผล อาจบดเบยว มจดลกษณะเปนวงแหวนทวทงผล เนอบรเวณทเปนจดวง

แหวนมกจะเปนไตแขง มรสขม ถาเปนรนแรง ผลเหลานจะมลกษณะคลายสะเกดหรอหดนนขนมา ถาเปนโรคในระยะออกดอก ดอกในรนตอ ๆ ไปจะรวงและไมตดผล

63

การปองกนกาจด - ขดถอนทงเวนการปลก 2 – 3 เดอน จงปลกใหม - ใชพนธตานทาน เชน พนธแขกดาทาพระ - ไมควรปลกมะละกอไวนานเกน 2 ป เพราะจะเกดการสะสมโรค - ตดตนมะละกอทเปนโรค เรมเปนจด ทลาตนสวนบนและยอดเรมหงกทงและเผาไฟ

4. ดวงเตาแตงแดง และเพลยออน ลกษณะอาการ

- เปนแมลงปากดดเปนตวถายทอดโรคใบดางทเกดจากเชอไวรสทาใหมะละกอมอาการใบดางผดปกต ผลมขนาดเลก ใบรวง และตายในทสด

การปองกนกาจด - ปลอยศตรธรรมชาต เชน แมลงหางหนบ เพอทาลาย - ฉดพนดวยสารสะเดา - ใชกบดกกาวเหนยว หากมการระบาดมากใหบวเวอรเรย

64

ชนดพนธ พนธปตตาเวย พนธอนทรชต

วธการปลกและระยะปลก

- การปลกในฤดฝนควรฝงหนอใหเอยง 45 องศา เพอปองกนนาขงในยอด ถาปลกในฤดแลงฝงหนอใหตงตรง

- ใชหนอปลกแถวค ระยะตน 30 เซนตเมตร ระยะแถว 60 เซนตเมตร ระยะทางเดน 90 เซนตเมตร พนท 1 ไร ปลกได 6,000 ตน

ปรมาณผลผลตขนตา สบปะรด 1 ตน ใหผล 1 ผล นาหนกผลละประมาณ 1 กโลกรม

ปรมาณการปลก

โรงเรยนตองปลกสบปะรดอยางนอย 100 ตน จะใหผลผลตประมาณ 100 ผล หรอ 100 กโลกรมตอป

การตดผลและการเกบเกยว

ในประเทศไทยการปลกสบปะรดสามารถปลกไดเกอบตลอดป แตทใหผลชกทสดม 2 ชวง คอ ชวงสบปะรดป จะออกระหวางเดอนเมษายนถงมถนายน และชวงสบปะรดทะวาย จะออกในเดอนตลาคมถงธนวาคม

การขยายพนธ

1. หนอดน เกดจากตาทอยในบรเวณลาตนใตดน ซงจะเรมแทงขนมาพนผวดนหลงจากเกดการสรางดอกแลว มจานวนนอย รปทรงเลกเรยว ใบยาวกวาหนอขาง

2. หนอขาง เกดจากตาทพกตวอยบนลาตนบรเวณโคนใบ ใหผลเมอมอาย 14-18 เดอน ใชขยายพนธไดด

3. ตะเกยง เกดจากตาบนกานผลทอยในบรเวณโคนผล ใหผลเมอมอาย 18-20 เดอน 4. จก เตบโตขนเหนอผลสบปะรดหลงจากดอกโรยไปแลว ใหผลตามธรรมชาตเมออาย

22-24 เดอน เมอเกบผลสบปะรดกจะปลดจกออกจากผล และหลงจากเกบเกยวผลไปแลวประมาณ 6 สปดาห กจะปลดหนอออกจากตน หนอทมขนาดเหมาะแกการขยายพนธคอ มความยาวประมาณ 50-75 เซนตเมตรหลงจากเกบหนอ, ตะเกยงหรอจกมาแลว ใหนามาผงแดดโดยควายอดลงสพนดน ใหโคนแผลไดรบแสงแดดจนรอยแผลแหงรดตวเปนการฆาเชอโรคดวย แลวนามามดรวมกนเปนกองเพอรอการปลกตอไป กอนปลกตองลอกกาบใบลางออก 3-4 ชน เพอใหรากแทงออกมาไดสะดวกและเรวขน

การดแลรกษา

- การใชสารเรงการออกดอก แคลเซยมคารไบด (กอนแกส) เรงดอกสบปะรดเปนทนยมกนมากเพราะหางายและราคาไมแพง แตการใชจะไดผลดนน ตนสบปะรดจะตองมลกษณะพรอมทจะออกดอก คอ มอายระหวาง 7-8 เดอน หรอมโคนตนทอวบใหญ ปจจบนมชนดเกลดสาเรจรป

สบปะรด

65

เพอใหใชไดงาย โดยใชอตรา 200-250 กรมตอนา 20 ลตร ปลอยใหเดอดเตมทแลวนาไปหยอดสบปะรดตนละ 70-80 ซซ

- การใสปย แนะนาใหใชปยคอก ปยหมกทผลตเอง โดยควรใสปยทก 3 เดอน - กาจดวชพช ควรกาจดวชพชดวยวธการถอน ดายหรอถาง

ศตรทตองระวง

1. โรครากเนา หรอตนเนา ลกษณะอาการ

- เกดจากเชอราเขาทาลายทงทางราก ตนและใบ ทาใหเกดอาการเนามกลนเหมนและตนตายไปในทสด - พบวาใบมสเหลองซดเหยว ปลายใบจะงอและเมอดงใบดกจะหลด ลาตนจะเนา

และมสขาวขนๆสงกลนเหมนมาก ตลอดจนทโคนใบและทรากกจะเนามกลนเหมนเชนกน การปองกนกาจด - ปรบปรงใหมการระบายนาในแปลง - ใชหนอพนธทปลอดโรค - ใชเชอราไตรโคเดอรมา ผสมปยหมกกอนปลก

2. โรคเนอแกน ลกษณะอาการ - เกดจากเชอแบคทเรยเขาไปในผลระยะดอกบาน ผลเรมแกจะมนามากขน

บรเวณตาและเนอผลทถกเชอเขาทาลายจะเปลยนเปนสนาตาลเขม และแขงกระดาง การปองกนกาจด - ลดการใชปยยเรย (46 – 0 – 0) โดยอาจใชปยสตรเสมอหรอสตรไนโตเจนตาแทน

เชน 0 – 60 - 0 หรอ 15 – 15 - 15 อตรา 7 - 10 กรมตอตน ใสกาบใบลาง หลงจากบงคบผล 60 วน 1 ครง

- ใหนาในชวงมฝนตกอยางสมาเสมอ

66

ชนดพนธ พนธพนเมอง พนธกลมสาล พนธแปนสทอง

วธการปลกและระยะปลก

- การเตรยมหลมปลก ใหเตรยมหลมขนาด 0.5 x 0.5 x 0.5 เมตร ระยะหาง 3 x 3 เมตร ดนทขดขนมาจากหลมใหปลอยตากแดด ทงไว 7-10 วน แลวจงยอยใหละเอยด ผสมปยคอก ปยหมก จากนนจงนาตนกลาหรอกงตอนลงปลก พนท 1 ไร ปลกไดประมาณ 160 ตน - รองกนหลมดวยปยคอกหรอปยหมก 2-3 กโลกรมตอหลม แลวจงกลบดนลงหลม - ฝรงสามารถปลกไดตลอดทงป แตทนยมคอชวงตนฤดฝนและปลายฤดฝน

ปรมาณผลผลตขนตา

ฝรง 1 ตน ใหผลประมาณ 100 ผล โดยเฉลยผลหนงจะมนาหนกผลละ 300-500 กรม

ปรมาณการปลก

โรงเรยนตองปลกฝรงอยางนอย 30 ตน จะใหผลผลตประมาณ 100 ผลตอป หรอ 900 กโลกรมตอป

การตดผลและการเกบเกยว

นบจากดอกบานถงผลแกพรอมทจะเกบเกยวไดใชเวลาประมาณ 4-5 เดอน ฤดกาลเกบเกยวปกตอยในชวงเดอนมนาคม – พฤษภาคม แตโดยปกตแลวฝรงจะใหผลผลตเกอบตลอดทงป

การขยายพนธ

ตอนกงโดยใชมดควนกงใหรอยควนอยใตขอเลกนอย รอยควนลางหางจากรอยควนบนเทากบเสนรอบวงของกง ลอกเปลอกไมแลวขดเยอเจรญออกใหหมด จากนนนาตมตอนทบรรจดวยขยมะพราวหมใหรอบรอยควนแลวมดดวยเชอกฟางใหแนน หลงจากทาการตอนแลวประมาณ 1 เดอน รากจะเรมงอก อยาเพงรบตดควรปลอยใหรากเปลยนเปนสนาตาลกอน

การดแลรกษา

- การตดแตงกงจะชวยใหฝรงเกดกงออนและมชอดอกออก ดวยทาใหทรงพมโปรงไดสดสวน อากาศถายเทไดสะดวก แสงแดดสองไดทวถง สะดวกในการเกบผล นอกจากนยงทาใหไดผลผลตทแนนอน ผลมขนาดใหญ

- การหอผล ประโยชนของการหอผลนอกจากจะชวยปองกนกาจดโรคและแมลงศตรฝรงแลว ยงทาใหผลฝรงมผวสวยนารบประทาน วธการหอผลฝรงโดยสวนใหญจะใชถงพลาสตกหรอใชกระดาษหนงสอพมพหอกอนแลวจงสวมถงพลาสตกทบอกชนหนง โดยจะเรมหอผลฝรงเมอมขนาดเทาลกมะนาวหรอหลงดอกบานแลว 1 เดอน

- การปลดผล ถาฝรงตดผลมากจะทาใหกงรบนาหนกไมไหวและผลจะมขนาดเลก ควรปลดผลออกใหเหลอ 2-6 ผลตอกง

- การใสปย แนะนาใหใชปยคอก ปยหมกทผลตเอง โดยควรใสปยทก 3 เดอน

ฝรง

67

- การกาจดวชพช ควรทาอยางสมาเสมอ อาจใชวธการถาง หรอปลกพชคลมดน เชน พชตระกลถว

- การพรวนดน ไมควรพรวนดนลก เพราะจะทาใหรากของตนฝรงขาดได

ศตรทตองระวง 1. โรคแอนแทรคโนส ลกษณะอาการ

- เกดจากเชอราเขาทาลายผลออน ผลสกและใบ - อาการบนใบจะเหนเปนจดสนาตาลเลก ๆ แผลอาจทะล ถาเปนทผลออนจะทา

ใหมสนาตาลและเนาแหงไปในทสด - ระยะผลสกหรอใกลสก จะเกดแผลเนาสนาตาล อาการจะลกลาม แผลจะบมลง

เลกนอยมจาสคลาและเมอกสแสดปรากฏใหเหน การปองกนกาจด - ฉดพนดวยไตรโคเดอรมา

2. แมลงวนทอง ลกษณะการทาลาย - แมลงวนทองวางไขทใตผวฝรงสก (หรอระยะทผวออน) ตวออนทฟกจากไขจะ

กนเนอฝรงเปนอาหารทาใหฝรงออนนมและเละในทสด การปองกนกาจด - หอผลในขณะทผวยงแขง มสเขยว ขนาดเลก การหออาจหอดวยถงพลาสตกชน

เดยว หรอ 2 ชน โดยเจาะรกระดาษ หอชนในกนถงใหนาไหลออก

3.เพลยแปง ลกษณะการทาลาย - เพลยแปงจะดดกนนาเลยงตามใบออน กงออนและชอดอก ทาใหแหงเฉาหรอใบ

ผดรปรางทาใหผลผลตลดลง การปองกนกาจด - ฉดพนดวยเชอราบวเวอรเรย

68

69

ภาคผนวก จ ขอมลเกยวกบดนและปย

70

71

ดน คอ วสดธรรมชาตทเกดขนจากการผพงสลายตวของหนและแร ซากพชและสตว ผสมคลกเคลากน โดยไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอม เชน สภาพภมอากาศ สภาพพนท และระยะเวลาในการพฒนาทแตกตางกน เกดเปนดนหลากหลายชนด ปกคลมพนผวโลกอยเปนชนบางๆ เปนทยดเหนยวและเจรญเตบโตของพช รวมถงเปนแหลงนาและอาหารของสงมชวตอนๆ ทอาศยอยในดนและบนดน สามารถแบงประเภทตามเนอดนได 3 ประเภท ไดแก ดนรวน ดนเหนยว และดนทราย

1. ดนรวน เปนดนทเนอดนคอนขางละเอยดนมมอ ในสภาพดนแหงจะจบกนเปนกอนแขงพอประมาณ ในสภาพดนชนจะยดหยนไดบาง เมอสมผสหรอคลงดนจะรสกนมมอแตอาจจะรสกสากมออยบางเลกนอย เมอกาดนใหแนนในฝามอแลวคลายมอออกดนจะจบกนเปนกอนไมแตกออกจากกน เปนดนทมการระบายนาไดดปานกลาง จดเปนเนอดนทมความเหมาะสมสาหรบการเพาะปลก

2. ดนทราย เปนดนทมอนภาคขนาดทรายเปนองคประกอบอยมากกวารอยละ 85 เนอดนมการเกาะตวกนหลวมๆ มองเหนเปนเมดเดยวๆ ได ถาสมผสดนทอยในสภาพแหงจะรสกสากมอ เมอลองกาดนทแหงนไวในองมอแลวคลายมอออกดนกจะแตกออกจากกนได แตถากาดนทอยในสภาพชนจะสามารถทาใหเปนกอนหลวมๆ ได แตพอสมผสจะแตกออกจากกนทนท ดนทรายเปนดนทมการระบายนาและอากาศดมาก แตมความสามารถในการอมนาตา มความอดมสมบรณตาเพราะความสามารถในการดดยดธาตอาหารพชมนอย พชทขนบนดนทรายจงมกขาดทงธาตอาหารและนา

3. ดนเหนยว เปนดนทมเนอละเอยด ในสภาพดนแหงจะแตกออกเปนกอนแขงมาก เมอเปยกนาแลวจะมความยดหยน สามารถปนเปนกอนหรอคลงเปนเสนยาวได เหนยวเหนอะหนะตดมอ เปนดนทมการระบายนาและอากาศไมด แตสามารถอมนา ดดยด และแลกเปลยนธาตอาหารพชไดด เหมาะทจะใชทานาปลกขาวเพราะเกบนาไดนาน

สวนประกอบของดน

ดนสามารถแบงสวนประกอบออกตามความสาคญทเกยวของกบการเจรญเตบโตของพชได 4 สวน คอ

1. อนนทรยวตถ (mineral matter) คอ แรและหนตางๆ ทสลายตว มปรมาณ 45 เปอรเซนต โดยปรมาตร

2. อนทรยวตถ (organic matter) คอ ซากพชและสตวทเนาเปอยผผง มปรมาณ 5 เปอรเซนต โดยปรมาตร

3. นา (water) พบอยในชองวางระหวางเมดดน มปรมาณ 25 เปอรเซนต โดยปรมาตร 4. อากาศ (air) พบอยในชองวางระหวางเมดดน มปรมาณ 25 เปอรเซนต โดยปรมาตร

หนาทของแตละสวนของดน

1. อนนทรยวตถ เปนแหลงกาเนดของธาตอาหารพช และเปนสวนทควบคมเนอดน 2. อนทรยวตถ เปนแหลงกาเนดธาตอาหารของพชและจลนทรยดน และใหพลงงานแกจลนทรยดน

ดน

72

3. นา ใหนาแกพช และชวยในการละลายธาตอาหารตาง ๆ 4. อากาศ ใหออกซเจนแกรากพชและจลนทรยในการหายใจ ใหคารบอนไดออกไซด เมอ

รวมตวกบนาจะใหกรดคารบอนกทมสวนในกระบวนการทางเคมในดน และเปนแหลงใหคารบอนแกจลนทรย และเปนแหลงใหกาชไนโตรเจนแกจลนทรยบางชนด

การอนรกษดน

การอนรกษดน คอ การลดอตราการกดกรอนของดน เพมหรอรกษาระดบปรมาณของธาตอาหารและอนทรยวตถในดนใหเหมาะสม ปรบปรงโครงสรางของดนใหอยสภาพทเหมาะสม และลดการปองกนการสญเสยนาโดยการระเหยของนาบนผวดน มอย 7 วธ ดงน

1. การปลกพชคลมดน (Cover cropping) คอ การปลกพชทมใบหนาหรอมระบบรากแนน สาหรบคลมและยดดน เชน พชตระกลถว หรอตระกลหญา

2. การปลกพชหมนเวยน (Crop rotation) คอการปลกพชตางชนดกนบนพนทเดยวกนหมนเวยนกนไป

3. การคลมดน (Mulching) คอ การคลมดนดวยวสดใดๆกตาม ซงอาจเปนเศษเหลอของพชหรอวสดอนๆกได เชน พลาสตกสดา ขเลอย เพอปองกนการเกดการกรอนดน โดยการลดแรงปะทะของเมดฝนและแรงลม เพมความคงทนใหกบเมดดน และรกษาความชนในดน

4. การปลกพชตามแนวระดบ (contour cultivation or contouring) คอ การไถพรวน หวาน ปลก และเกบเกยวพชขนานไปตามแนวระดบเดยวกน ขวางความลาดเทของพนท ทงนเพอลดอตราการแตกกระจายและพดพาดนไป

5. การปลกพชสลบเปนแถว (Strip cropping) คอ การปลกพชสลบเปนแถว หมายถงการปลกพชตางชนดบนพนทเดยวกนขวางความชนของพนทหรอตามแนวระดบเปนแถบๆ มกจะปฏบตเมอพนทนนมความลาดเทตากวา 12 เปอรเซนตและความยาวลาดเทเกนกวา 15 เมตร

6. การทาคนดน (Terracing) คอ วธการอนรกษดนและนาดวยการสรางคนดนหรอหนขวางความลาดเทของพนท

7. การปลกหญาแฝกเพออนรกษดนและนา หญาแฝกมรากยาว หยงลกทแผกระจายลงดนในแนวดง จงชวยอมนาและยดเหนยวดนไดมนคง และเมอนามาปลกเปนแถวชดตดกนอยางแนนหนา จะชวยดกตะกอนดน รกษาหนาดนไดด ทงยงชวยฟนฟโครงสรางดนทสญเสยธาตอาหารใหกลบคนสความสมบรณ เปนการเพมคณภาพดนและอนรกษนา ซงเปนองคประกอบสาคญในการเพาะปลกเพมผลผลตจากการเกษตร

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของพช

นอกจากดน (Soil) ทเปนปจจยตอการเจรญเตบโตของพชในการใหทยดเกาะ และเปนแหลงธาตอาหาร นา และอากาศแกพช ทตองมความอดมสมบรณของดน (Soil fertility) หรอมคณสมบตในการใหธาตอาหารทจาเปนแกพชในปรมาณและอตราสวนทเหมาะสมแลว ปจจยตอการเจรญเตบโตของพชอกอยางหนงทมความสาคญมากเชนกน คอ ธาตอาหารพช (Plant Nutrients) ซงธาตอาหารทจาเปนสาหรบพชจะมอยดวยกน 16 ธาต โดยธาตคารบอน, ไฮโดรเจน และออกซเจน พชไดจากนาและอากาศ สวนทเหลออก 13 ธาต แบงออกเปนธาตหลก 6 ธาต และธาตอาหารเสรม 7 ธาต มรายละเอยดดงน

73

ธาตหลก 6 ธาต มความสาคญตอการเจรญเตบโตของพช และพชตองการในปรมาณมากจากดนคอ ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปแตสเซยม แมกนเซยม กามะถน และแคลเซยม ธาตอาหารเสรม 7 ธาต ทพชใชในปรมาณทนอย แตจะขาดธาตเหลานไมไดเชนกน คอ เหลก แมงกานส สงกะส ทองแดง โบรอน โมลบดนม และคลอรน โดยปรกตธาตอาหารเหลานจะมในดนอยแลว แตมในปรมาณทนอยไมเพยงพอตอความตองการของพช ดงนนเราจงตองมการเสรมธาตเหลานในดนทดแทน

ตารางแสดงหนาทและความสาคญและอาการหากขาดธาตอาหารแตละชนดของพช

ธาต หนาทสาคญ

อาการขาดธาต

ไนโตรเจน (N)

เปนองคประกอบของกรดอะมโน โปรตน คลอโรฟลล กรดนวคลอก และเอมไซมในพชสงเสรมการเจรญเตบโตของยอดออน ใบและกงกาน

โตชา ใบลางมสเหลองซดทงแผนใบ ตอมา กลายเปนสนาตาลแลวรวงหลน หลงจากนน ใบบนๆ กมสเหลอง

ฟอสฟอรส (P)

ชวยในการสงเคราะหโปรตนและสารอนทรยทสาคญในพชเปนองคประกอบของสารททาหนาทถายทอดพลงงานในกระบวนการตาง ๆ เชน การสงเคราะหแสง และการหายใจ

ใบลางเรมมสมวงตามแผนใบ ตอมาใบเปน สนาตาลและรวงหลน ลาตนแกรน ไมผลดอกออกผล

โพแทสเซยม (K)

ชวยสงเคราะหนาตาล แปง โปรตน สงเสรมการเคลอนยายของนาตาลจากใบไปยงผล ชวยใหผลเจรญเตบโตเรว พชแขงแรง มความตานทานตอโรคบางชนด

ใบลางมอาการเหลอง แลวกลายเปนสนาตาลตามขอบใบแลวลกลามเขามาเปนหยอมๆ ตามแผนใบ อาจพบวาแผนใบโคงเลกนอยรากเจรญชา ลาตนออนแอ ผลไมเตบโต

แคลเซยม (Ca)

เปนองคประกอบในสารทเชอมผนงเซลลตดกน ชวยในการแบงเซลล การผสมเกสร การงอกของเมลด และชวยใหเอมไซมบางชนดทางานไดด

ใบทเจรญใหมๆ หงก ตายอดไมเจรญ อาจม จดดาทเสนรากใบ รากสน ผลแตก และมคณภาพไมด

แมกนเซยม (Mg)

เปนองคประกอบของคลอโรฟลล ชวยสงเคราะหกรดอะมโน วตามน ไขมน และนาตาล ทาใหสภาพกรด ดางในเซลลพอเหมาะ ชวยในการงอกของเมลด

ใบแกจะเหลอง ยกเวนเสนใบ และใบรวงหลนเรว

กามะถน S เปนองคประกอบของกรดอะม โนโปรตน และวตามน

ใบทงบนและลางมสเหลองซด และตนออนแอ

โบรอน (B)

ชวยในการออกดอกและการผสมเกสร มบทบาทสาคญในการตดผลและการเคลอนยายนาตาลมาสผล การเคลอนยายของฮอรโมน การใชประโยชนจากไนโตรเจนและการแบงเซลล

ตายอดตายแลวเรมมตาขาง แตตาขางจะตายอก ลาตนไมคอยยดตว กงและใบจงชดกน ใบเลก หนา โคงและเปราะ

ทองแดง (Cu)

ชวยในการสงเคราะหคลอโรฟลล การหายใจ การใชโปรตนและแปง กระตนการทางานของเอมไซมบางชนด

ตายอดชงกการเจรญเตบโต และกลายเปนสดา ใบออนเหลอง พชทงตนชงกการเจรญเตบโต

74

ธาต หนาทสาคญ

อาการขาดธาต

คลอรน (Cl)

มบทบาทบางประการเกยวกบฮอรโมนในพช พชเหยวงาย ใบสซด และบางสวนแหงตาย

เหลก (Fe)

ชวยในการสงเคราะหคลอโรฟลล มบทบาทสาคญในการสงเคราะหแสงและหายใจ

ใบออนมสขาวซดในขณะทใบแกยงเขยวสด

แมงกานส (Mn)

ชวยในการสงเคราะหแสง และการทางานของเอมไซมบางชนด

ใบออนมสเหลองในขณะทเสนใบยงเขยว ตอมาใบทมอาการดงกลาวจะเหยวแลวรวงหลน

โมลบดนม (Mo)

ชวยใหพชใชไนโตรเจนไหเปนประโยชนในการสงเคราะหโปรตน

พชมอาการคลายขาดไนโตรเจน ใบมลกษณะโคงคลายถวย ปรากฏจดเหลองๆ ตามแผนใบ

สงกะส (Zn)

ชวยในการสงเคราะหออกซน (ฮอรโมนพชชนดหนง) คลอโรฟลลและแปง

ใบออนมสเหลองซดและปรากฎสขาว ๆประปรายตามผนใบ โดยเสนใบยงเขยว รากสนไมเจรญตามปกต

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของพช ทสาคญอกอยางหนงคอ ความเปนกรด-ดางของ

ดน ซงมผลตอพช 2 ประการ ไดแก 1. มผลตอการดดอาหารและนาโดยตรงจากใบออน 2. มผลตอความสามารถในการละลายไดของธาตอาหาร ซงมทงประโยชนและโทษ คอ ถา

ละลายมากเกนไป เชน ในกลมของโลหะ จะเปนพษตอพช และมผลตอกจกรรมของจลนทรย พชสวนใหญสามารถเจรญไดดทสดท pH ระหวาง 6.0 - 7.0

75

ปย หมายถง วสดทมธาตอาหารพชเปนองคประกอบ หรอสงมชวตทกอใหเกดปย เมอใสลงไปในดนแลวจะสามารถปลดปลอยธาตอาหารพชทจาเปนแกพชซงมทงหมด 16 ธาต คอ คารบอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O2) ซงทงสามธาตนพชไดจากกระบวนการสงเคราะหแสงจงไมจาเปนตองให สาหรบอก 13 ธาต ไดแก ไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรส (P) โพแทสเซยม (K) แคลเซยม(Ca) แมกนเซยม (Mg) กามะถน(S) เหลก (Fe) แมงกานส (Mn) สงกะส (Zn) โบรอน (B) ทองแดง (Cu) โมลปดนม (Mo) และคลอรน (Cl) ซงพชจะตองไดรบธาตอาหารเหลานครบและในปรมาณทพอเพยงจงจะเจรญเตบโตไดอยางสมบรณ แบงปยออกเปนประเภทตางๆ ดงน

1. ปยเคม หมายถง ปยทสงเคราะหขนจากวสดธรรมชาต เชน แรและหนตางๆ ทมธาตอาหารพชดงกลาวเปนองคประกอบโดยกระบวนการทางอตสาหกรรมเคม จงมสตรโครงสรางทแนนอน ถาเปนปยเดยวจะใหธาตอาหารพชชนดเดยว เชน ยเรย ใหธาตไนโตรเจน ถามธาตอาหารตงแต 2 ชนดขนไปเรยกวา ปยผสม เปนตน

2. ปยอนทรย คอ ปยทผลตจากการหมกวสดจากพชหรอสตว รวมทงปยทไดจากมลสตวตางๆ และปยพชสดดวย ปยอนทรยจะใหธาตอาหารพชครบทกธาต มากหรอนอยเพยงใดขนอยกบวสดทนามาใชผลต ปยอนทรยมหลายชนด แตละชนดมลกษณะและคณสมบตแตกตางกน อาจแบงเปนกลมใหญโดยอาศยลกษณะการเกดขนมา ไดดงน

2.1 ปยมลสตว (animal manures) ไดแก มลสตวตางๆ หรออาจเรยกวาปยคอก (farmyard manures) มลสตวปกจะมธาตอาหาร N P K สงกวามลจากสตวใหญ

2.2 ปยหมก (composts) คอ ปยทไดจากอนทรยสารทผานการหมกใหสลายตวผพงไปบางสวน หรอจนเปลยนเปนสดา อาจไดมาจากซากพชและซากสตว

2.3 ปยพชสด (green manure) คอ ปยทไดจากการใชพชสดชนดตางๆ ทคาดวาจะใหปยแกพช ซงสวนใหญจะเปนพชโตเรวมลกษณะงายตอการตดหรอไถกลบ

3. ปยชวภาพ คอ ผลตภณฑทบรรจดวยจลนทรยทยงมชวตอยทสามารถกอใหเกดกระบวนการเปลยนแปลงหรอสรางสารประกอบธาตอาหารพชใหอยในรปทพชสามารถนาไปใชประโยชนได ไดแก จลนทรยกลมตรงไนโตรเจนในอากาศทนามาใชเปลยนเปนปยในพชได และอกกลมหนงไดแกกลมททาใหหนฟอสเฟตละลายใหพชใชได

4. ปยอนทรยชวภาพ หมายถง กระบวนการผลตปยอนทรยและปยชวภาพพรอมๆ กน และนามาผสมกนในขนตอนสดทาย กระบวนการผลตปยอนทรยในระบบนจะตางออกไปจากการผลตปยอนทรยทวๆ ไป การผลตในระบบนจะตองใชอณหภมทสงมาก จนสามารถฆาเชอจลนทรยทกอใหเกดโรค ทงโรคคนและโรคพชแลวจงนาจลนทรย กลมปยชวภาพทไดคดเลอกเชอเฉพาะ และทาการผลตในรปเชอบรสทธ แลวนามาผสมกบปยอนทรยทผลตดงกลาวจงจะทาใหเนอปยชวภาพเจรญอยในวสดปยอนทรยไดดในความชน 30-40% การทจะผลตปยอนทรยใหไดคณภาพด คอ มปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยมสง จาเปนตองคดเลอกวสดทนามาใชใหเหมาะสม

ปย

76

บทบาทของจลนทรยเพอการเกษตร

1. ยอยสลายอนทรยวตถและอนนทรยวตถแลวถายมลออกมาเรยกวา “กรดอนทรย” สวนทเปนธาตอาหารพชซงอยในรปทพชสามารถนาไปใชไดทนท สวนทเปนฮอรโมนพช และสวนทเปนทอกซน ซงม คณสมบตในการกากบเชอโรคพชได

2. ปรบคาความเปนกรด – ดางของดน ทาใหดนเปนกลาง 3. ทาใหดนโปรงรวนซย นา และอากาศผานสะดวก 4. จบยดธาตอาหารพชจากอากาศไปไวในตวเองแลวปลกปลอยใหแกตนพช 5. ปลดปลอยปยเคมทถกดน (กรดจด) ตรงไวใหออกมาเปนประโยชนแกตนพช 6. ตรงปยเคมและปยอนทรยทใสลงไปไวแลวปลดปลอยใหออกมาชาๆ เพอใหพชไดม

เวลาดดซบไปใชงานไดทนและสมาเสมอ 7. สลายฤทธสารทเปนพษตอพชใหเจอจางลงๆ จนกระทงหมดไปในทสด 8. กาจดจลนทรยประเภททไมมประโยชนหรอเปนโทษ (เชอโรค) ตอตนพช 9. เกดไดเองตามธรรมชาตภายใตสภาพแวดลอมทเหมาะสม

การผลตหวเชอจลนทรย ม 2 ลกษณะ คอ

1. หวเชอแหง มขนตอนการผลตดงน 1) เกบดนบรเวณโคนตนไม ซงเปนบรเวณทไมถกรบกวนโดยกจกรรมของมนษย 2) ขดหนาดนออก ลกประมาณ 2 นว ใชดนทอยลกลงไป 1 กโลกรม 3) นาดนดงกลาวผสมกบแกลบดบ 1 ปบ รา 1 ปบ ใบไผ 1 ปบ 4) คลกเคลาสวนผสมดงกลาวกบนา พอหมาด ๆ 5) นาไปใสในกาละมง เสนผาศนยกลางประมาณ 50 เซนตเมตร แลวเกลยเปนรป

วงกลมคลายโดนทผาครง 6) นาฝาปดโดยใหมอากาศถายเทไดสะดวก นาไปเกบในทรม 7) คลกสวนผสมดงกลาว ทก 3 – 4 วน แลวเกลยเปนรปวงกลมคลายโดนทผาครง

ประมาณ 21 – 30 วน โดยสงเกตไดจาก มเสนใยสขาวปกคลม สามารถนาไปใชในขนตอนตอไปได

2. การเตรยมหวเชอนา (200 ลตร) มขนตอนการผลตดงน 1) นาหวเชอแหงทผลตได มาใสถงตาขายประมาณ 1 กโลกรม ผกปากถงใหแนน 2) เตรยมถงขนาด 200 ลตร ใสนาเปลา 150 ลตร กากนาตาล 30 ลตร หรอ

นาตาลทรายแดง 30 กโลกรม 3) นาถงตาขายทใสหวเชอไปแชในถง แลวใชไมคนไปในทศทางเดยวกน 4) ปดฝาใหสนท ทงไว 1 เดอน ไมควรเปดดกอน 5) ครบ 1 เดอนสามาถนาไปใชได โดยสงเกตไดจาก จะมฝาสขาวบนผวหนา มกลน

แอลกอฮอล

77

การทาปยชวภาพสาหรบบารงพชผกประเภทใบ

1. วสดทใชในการผลต ประกอบดวย - เศษผก ปรมาณ 2 ใน 3 ของภาชนะหมก - นาตาลหรอกากนาตาล 1 สวน - นา 10 สวน - หวเชอนา 1 สวน

2. วธทา - สบเศษผกใหเปนชนเลก - นากากนาตาล นา หวเชอจลนทรยนา ทเตรยมไวใสภาชนะหมก คนใหเขากน - นาผกทสบเทลงในภาชนะทผสมนาหวเชอ แลวคนใหเขากน - ปดฝาใหสนท - ใชเวลาหมกประมาณ 90 วน พรอมนาไปใชได โดยสงเกตจากส จะมสนาตาล มกลนเปรยวคลายของหมกดอง ไมเหมนเนาหรอฉน

3. การนาไปใชประโยชน โดยการนาปยชวภาพทผานกระบวนการหมกทสมบรณ มาเจอจางในอตราสวน 2 ชอนโตะ ตอนา 20 ลตร นาไปพนหรอลดลงดน

การทาปยชวภาพสาหรบบารงไมผล (ผล)

1. วสดทใชในการผลต ประกอบดวย - เศษผลไม ปรมาณ 2 ใน 3 ของภาชนะหมก - นาตาลหรอกากนาตาล 1 สวน - นา 10 สวน - หวเชอนา 1 สวน

2. วธทา - สบเศษผลไมใหเปนชนเลก - นากากนาตาล นา หวเชอจลนทรยนา ทเตรยมไวใสภาชนะหมก คนใหเขากน - นาเศษผลไมทสบเทลงในภาชนะทผสมนาหวเชอ แลวคนใหเขากน - ปดฝาใหสนท - ใชเวลาหมกประมาณ 90 วน พรอมนาไปใชได โดยสงเกตจากส จะมสนาตาล มกลนเปรยวคลายของหมกดอง ไมเหมนเนาหรอฉน

3. การนาไปใชประโยชน โดยการนาปยชวภาพทผานกระบวนการหมกทสมบรณ มาเจอจางในอตราสวน 2 ชอนโตะ ตอนา 20 ลตร นาไปฉดพนตงแตระยะเรมออกดอก

78

ปยอนทรยทตองใชในการปลกพชในโรงเรยน

ประเภทพช ชนดพช จานวนตาม

สดสวนนกเรยน (ตอ 100 คน)

ปรมาณปยทใชตอครงตอตน หรอแปลง (กโลกรม)

จานวนครงทตองใสตอป หรอตอ

ฤดปลก

ปรมาณปยทตองใชทงหมด

(กโลกรม) ไมผล กลวย 100 ตน 5 2 1,000

มะละกอ 100 ตน 5 2 1,000 ขนน 15 ตน 5 2 150 ฝรง 30 ตน 5 2 300 สบปะรด 100 ตน 2 2 400 รวม 2,850

ผกอายสน ผกบง 4 แปลง 15 4 240 กวางตง 4 แปลง 15 6 360 แตงกวา 2 แปลง 15 1 30 ถวฝกยาว 1 แปลง 15 1 15 บวบ 1 แปลง 15 1 15 คะนา 4 แปลง 15 2 120 ผกกาดขาว 4 แปลง 15 2 120 รวม 900

ผกอายยน ชะอม 50 ตน 2 2 200 ตาลง 20 เมตร 5 2 200 ผกหวานบาน 100 ตน 2 2 400 มะเขอเปราะ 30 ตน 5 2 300 ขเหลก 10 ตน 0 0 0 มะเขอพวง 5 ตน 5 2 50 กระถน 20 ตน 0 0 0 แค 30 ตน 5 2 300 สะเดา 10 ตน 0 0 0 รวม 1,450

ผกเครองปรง มะกรด 5 ตน 5 2 50 มะนาว 5 ตน 5 2 50 กะเพรา 20 ตน 1 2 40 โหระพา 20 ตน 1 2 40 แมงลก 20 ตน 1 2 40 ตะไคร 20 กอ 1 2 40 ขง 20 กอ 1 2 40 ขา 20 กอ 1 2 40 ขมน 20 กอ 1 2 40

79

ประเภทพช ชนดพช จานวนตาม

สดสวนนกเรยน (ตอ 100 คน)

ปรมาณปยทใชตอครงตอตน หรอแปลง (กโลกรม)

จานวนครงทตองใสตอป หรอตอ

ฤดปลก

ปรมาณปยทตองใชทงหมด

(กโลกรม) กระชาย 20 กอ 1 2 40 สะระแหน 2 ตรม. 4 2 8 รวม 428

ผกเถาเครอ ฟกทอง 50 ตน 3 1 150 ฟกเขยว 20 ตน 3 1 60 รวม 210

หมายเหต

1. หลมปลกขนาด กวาง 50 เซนตเมตร ยาว 50 เซนตเมตร ลก 50 เซนตเมตร 2. ขนาดแปลงปลก กวาง 1 เมตร ยาว 8 เมตร

80

81

ภาคผนวก ฉ รายชอทปรกษาและคณะทางาน

82

83

รายชอทปรกษาและคณะทางาน ทปรกษา

วาทรอยตร กตต ขนธมตร กรมวงผใหญ พ.อ.หญง นนทพร วรวฒน ทปรกษาดานวชาการ สานกงานโครงการ

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นายอภสทธ พงพร ผชวยผอานวยการโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร คณะทางานเพอยกรางคมอการจดการการผลตทางการเกษตร

นางสาวถนอมพรรณ สบจากด กรมสงเสรมการเกษตร นางนงนช แตงทรพย กรมสงเสรมการเกษตร นางเรองสรย วงษทองสาล กรมปศสตว นางสาวสรรตน สบสนทร กรมปศสตว นางสาวบงอร ไชยณรงค กรมประมง นางสาวแสงเสรม แกวด กรมประมง พ.ต.อ.มนตชย เรองจรส กองบญชาการตารวจตระเวนชายแดน พ.ต.อ.พระพงศ ชางสพรรณ กองบญชาการตารวจตระเวนชายแดน พ.ต.ท.หญงอาพร โอฬารสกล กองบญชาการตารวจตระเวนชายแดน พ.ต.ต.กฤษณฤทธ บญเรอง กองบญชาการตารวจตระเวนชายแดน นายไพบลย ศรแสงตระกล สนง.โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นางสาวพนารตน สหาราช สนง.โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นายจตพร ตนตสนทร สนง.โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นายอานาจ มณฑาทอง สนง.โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นายธรวธ ปศมาท สนง.โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นางสาวมนสว ตนเสถยร สนง.โครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

คณะทางานนาคมอไปใชในการผลตทางการเกษตร

ส.ต.อ.สมพร อทศรมย โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสงคโปรแอรไลน ส.ต.ต.กรกฎ ออนแพง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสงคโปรแอรไลน ด.ต.นต สจจะ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานนายาว ด.ต.สขม พลตอ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานนายาว ส.ต.อ.ชเกยรต คงศร โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานตนมะมวง ส.ต.อ.พระนาย ขาวบาง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานตนมะมวง ส.ต.ท.นครไชย เจรญพรหม โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนนเรศวรบานหวยโสก ส.ต.ท.หญง กสมา ยมขา โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนนเรศวรบานหวยโสก ด.ต.พงษศกด สาธรมย โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนพระยานเคราะห 2 ด.ต.ประเสรฐ ทองจารส โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนพระยานเคราะห 2

84

ส.ต.อ.สงคม คาด โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปากลา ส.ต.อ.หญง นงคราญ คาด โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปากลา ด.ต.สมชาย มทธเสน โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนคอกนสไทยฯ ส.ต.ต.หญง อมรรตน บญชมภ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนคอกนสไทยฯ ด.ต.ศรชย พรมแสนปง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานหวยเวยงงาม ด.ต.ประกายเนตร ปองเมอง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานหวยเวยงงาม ส.ต.ท.วจาร จนท โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานลาดเรอ ส.ต.ต.เดชาชาญ แกวฟอง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานลาดเรอ ด.ต.อาทตย แจงสวาง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนทอท.เฉลมพระเกยรตฯ ส.ต.ท.ศภชย กตตขจรไพศาล โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนทอท.เฉลมพระเกยรตฯ ด.ต.ประสงค ทองศร โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนเจาพอหลวงอปถมป 2 ด.ต.สมชาย ใสผอง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนเจาพอหลวงอปถมป 2 ด.ต.ทวตร พรหมมา โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานแมกลองค ส.ต.อ.เจรญรตน โมกขศกด โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานแมกลองค ส.ต.อ.นรนทร บวสวรรณ โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสรราษฎร ส.ต.อ.อทธพทธ วฒนาอมร โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนสรราษฎร ด.ต.ชชพงศ ขวญคร โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานเขาวง ส.ต.ท.ชานนท สงขแกว โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานเขาวง ด.ต.ประเสรฐ พพฒนวรสกล โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนยงทองรฐประชาสรรค จ.ส.ต.หญง เกษร รตนสงคราม โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนยงทองรฐประชาสรรค ด.ต.ธวชชย เคายวนผง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปาโจแมเราะ ส.ต.ท.ธวชพงษ เจนทาง โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดนบานปาโจแมเราะ

ใบงาน

ตวอยาง

การทาแผนการเพมประสทธภาพ การผลตทางการเกษตรของโรงเรยน

โรงเรยน ..........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44…………….....

คาชแจง: กรณาทาเครองหมาย √ ในชองสถานการณทตรงกบโรงเรยนของทาน

ความพอเพยงของผลผลต สถานการณ

หมายเหต พอเพยง ไมพอเพยง

1) ผก - ปรมาณผลผลตผกเทยบกบความตองการบรโภคของ

นกเรยน (100 กรม/คน/มอ)

√ ผกบง ผกหวาน ชะอม ผกกาดเขยวกวางตง ฟกเขยว ถวฝกยาว

- จานวนวนทเกบเกยวผลผลตใหนกเรยนบรโภคไดครบ ตามความตองการ ใน 1 ปการศกษา (200 วนเรยน)

√ ปลกพชผกอายยน และผกเถาเครอ เชน ชะอม ผกหวาน ฟกเขยว (สามารถเกบผลผลตไวรบประทานไดในฤดฝน)

สรปสถานการณความพอเพยงของการผลตผก √

2) ผลไม - ปรมาณผลผลตผลไมเทยบกบความตองการบรโภคของ

นกเรยน (100 กรม/คน มอ)

√ มะละกอ กลวย (มพนทปลกนอย)

- จานวนวนทเกบเกยวผลผลตใหนกเรยนบรโภคไดครบ ตามความตองการ ใน 1 ปการศกษา (200 วนเรยน)

√ ไมสามารถผลตไดไมครบตามความตองการ มพนทปลกนอย

สรปสถานการณความพอเพยงของการผลตผลไม √

3) เนอสตว - ปรมาณผลผลตเนอสตวเทยบกบความตองการบรโภคของ

นกเรยน (40 กรม/คน/มอ หากมผลผลตถวเมลดแหง 25 กรม และ 80 กรม/คน/มอ หากไมมผลผลตถวเมลดแหง)

√ ไกไข ปลา

- จานวนวนทเกบเกยวผลผลตใหนกเรยนบรโภคไดครบตามความตองการ ใน 1 ปการศกษา (200 วนเรยน)

√ มการผลตไข 3 มอ/สปดาห

สรปสถานการณความพอเพยงของการผลตเนอสตว √ 4) ถวเมลดแหง - ปรมาณผลผลตถวเมลดแหงเทยบกบความตองการบรโภค

ของนกเรยน (25 กรม/คน/มอ)

√ ไมมการผลต

- จานวนวนทเกบเกยวผลผลตใหนกเรยนบรโภคไดครบ ตามความตองการ ใน 1 ปการศกษา (200 วนเรยน)

√ ไมมผลผลต สภาพพนทไมอานวย

สรปสถานการณความพอเพยงของการผลตถวเมลดแหง √

คาอธบาย ความพอเพยงของผลผลต หมายถงโรงเรยนสามารถผลต ผลผลตทางการเกษตรแตละประเภทไดในปรมาณทพอเพยง ตอความตองการบรโภคของเดกนกเรยนทกวนเรยน ไมนอยกวารอยละ 80

ใบงานท 1.1 สถานการณการผลตทางการเกษตรของโรงเรยน 

โรงเรยน ............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44……………….....

คาชแจง: กรณาทาเครองหมาย √ ในชองสถานการณทตรงกบโรงเรยนของทาน

ความยงยนของผลผลต สถานการณ

หมายเหต ยงยน ไมยงยน

1) ผก √

มเงนกองทนซอวสดอปกรณในการผลตไดอยางตอเนอง

2) ผลไม √ มพนทปลกนอย ปลกไมผลทผลผลตตามฤดกาล  

3) เนอสตว √

มกองทนสามารถจดพนธสตวมาดาเนนการตอเนองได

4) ถวเมลดแหง √ เพราะทางโรงเรยนไมมการผลต

คาอธบาย ความยงยนของผลผลต หมายถงโรงเรยนสามารถผลต ผลผลตทางการเกษตรแตละประเภทไดอยางตอเนองดวยตนเอง

โดยมกองทนหมนเวยนในการดาเนนการแตละกจกรรมอยางเพยงพอ ไมนอยกวารอยละ 80

ใบงานท 1.2 สถานการณการผลตทางการเกษตรของโรงเรยน 

ใบงานท 2.1 สาเหตความไมพอเพยงของผลผลต

โรงเรยน...........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44…………............. ประเภท………พชผก……………….

ท สาเหตทผลตไมพอเพยง

1. ฝนตกชก ชวงฤดฝน

2. ไกของชาวบานเขาทาลายผก

3. การวางแผนการปลกไมถกตอง

4. ผปกครองไมใหความรวมมอ 5. สภาพดนไมด ไมสามารถผลตปยหมกไดเพยงพอในการปรบปรงดน (ขาดปยคอก)

โรงเรยน...........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44…………............. ประเภท………ไมผล……………….

ท สาเหตทผลตไมพอเพยง

1. มพนทปลกไมผลนอย

2. มการปลกไมผลทใหผลผลตฤดกาลเดยว เชน ทเรยน เงาะ ลองกอง

โรงเรยน...........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44…………............. ประเภท………ถวเมลดแหง……………….

ท สาเหตทผลตไมพอเพยง 1. ไมสามารถผลตได เพราะสภาพอากาศมฝนตกชกตลอดทงป

2. ไมมพนทในการผลตถวเมลดแหง

โรงเรยน...........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44…………............. ประเภท………เนอสตว (ปลา)……………….

ท สาเหตทผลตไมพอเพยง

1. สภาพบอ การหมนเวยนถายเทนาไมด การจดการในการเลยงปลาไมด รวมถงการจบปลา สภาพบอเปน

ขโคลนตมมาก ขอบบอเปนโพรง

ใบงานท 2.2 สาเหตความไมยงยนของผลผลต

โรงเรยน..........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………............. ประเภท…………ไมผล……………….

ท สาเหตทผลตไมยงยน

1. ผลไมสวนใหญทมผลผลตใหฤดกาลเดยว เชน ทเรยน ลองกอง

2. พนทไมเพยงพอในการผลต สวนใหญจะเปนอาคารตาง ๆ

โรงเรยน..........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………............. ประเภท…………ถวเมลดแหง……………….

ท สาเหตทผลตไมยงยน 1. สภาพพนทไมเหมาะสมในการผลต

2. สภาพอากาศสวนใหญจะเปนฤดฝน จงไมสามารถดาเนนการได

โรงเรยน..........ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………............. ประเภท…………เนอสตว……………….

ท สาเหตทผลตไมยงยน

1. ผลผลตยงมการซอจากขางนอก เชน ไก ปลา

2. มผลผลตประเภทโปรตนมเฉพาะ ไกไข

ใบงานท 3.1 แนวปฏบตทดในการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหพอเพยง

โรงเรยน............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………............. ประเภท…………ไมผล…………….

สาเหต แนวปฏบตทดในการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน

มพนทในการปลกนอย และมการปลก 1.ลดจานวนไมผลทออกไดฤดเดยว แลวเพมไมผลทออกไดตลอด เชน

ไมผลทใหผลผลตฤดเดยว กลวย 100 กอ มะละกอ 16. ตน สบปะรด 160 ตน

2.มการปลกเพมตามแนวเขตรว แนวอาคาร

โรงเรยน............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………............. ประเภท…………พชผก…………….

สาเหต แนวปฏบตทดในการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน

1.ชวงฤดฝน ฝนตกหนก ผลตไดนอย 1.1หาพนธทเหมาะสมปลก เชน ผกบงจน มะระหวาน นาเตา (ยาว)

1.2หาวสด (พลาสตก) คลมแปลง

1.3ยกแปลงใหสง ขอบแปลงแบบหลงเตา+ทารองระบายนา ดทศทาง

การไหลของนา หาวสดทาแปลงใหสง เชนทอซเมนต การปลก

ในกระสอบ

1.4ปลกพชผกทผลผลตเกบไวไดนาน ปลกใหหลากหลาย

1.5สรางภมตานทางใหกบพชผก โดยวธชวภาพ

2.สตวของชมชนมาทาลายพชผก 2.1ทาความเขาใจกบผปกครอง+ชมชน(อยางสมาเสมอ)

2.2ทาแนวปองกนของโรงเรยน (รว) เชนขอความรวมมอในการพฒนา

2.3ปลกพชผกประเภทอน ๆ

2.4แบงพนทใหนา(ไก)ของชมชนมาเลยงในโรงเรยน โดยใหนกเรยน

ทเปนเจาของดแล

2.5ทาผกกางมง (เฉพาะผกกนใบ)

3.การวางแผนการผลตไมถกตอง 3.1ศกษาขอมลของผกแตละประเภท/ชนด(อายะการปลก/เกบเกยว)

3.2กาหนดเปาหมายของการผลตในแตละประเภท+ชนด

3.3ทาตารางเวลาของทงป ทกประเภท/ชนด

3.4ปลกผสมผสาน ใชพนทใหเพมศกยภาพ

3.5มการประสานใหความรวมมอระหวางฝายผลตกบประกอบเลยง

4.ความรวมมอของชมชน 4.1ใชนกเรยนในการทากจกรรมตาง ๆ

5.สภาพดนไมดไมสามารถผลตปยหมก 5.1ใชนาหมกชวภาพปรบสภาพ

ไดเพยงพอในการปรบปรงดน 5.2ใชเศษใบไม เศษหญาทาปยหมก

(ขาดปยคอก) 5.3การแยกขยะเกบเศษหญา เศษผกทาปย เพอบารงดน

ใบงานท 3.1 แนวปฏบตทดในการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหพอเพยง

โรงเรยน..............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………............. ประเภท………เนอสตว……………….

สาเหต แนวปฏบตทดในการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยน

สภาพบอปลาไมเหมาะสม(เปนโพรง) 1.ลางบอปลา การตากบอปลา ดดโคลนออกจากบอ

การหมนเวยนถายเทนาไมด และการ 2.การสรางบอซเมนต (บอปลา)

จดการเลยงปลาไมด 3.การเปลยนพนธปลา (เลอกชนด)

ใบงานท 4.1 แผนการเพมประสทธภาพการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหพอเพยง

โรงเรยน............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44………………… ประเภท……………พชผก………….………

สาเหต……………ชวงฤดฝน ฝนตกหนก ผลตไดนอย……………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

แนวทางการปฏบต เปาหมาย ขนตอนการดาเนนการ (ใหบรรลเปาหมาย) ระยะเวลา ผรบผดชอบ

1.หาพนธผกทเหมาะสม ผกพนบาน -ผกหวานบาน 100 ตน 1.ซอถงเพาะชา 18 พ.ค.55 ครธวชชย

ผกอายยน ขยายพนธโดยการปกชา 2.เตรยมดนเพาะชา 18 พ.ค.55 ครธวชชย

-ชะอม 100 ตน 3.ดนใสถง จานวน 210 ถง 18 พ.ค.55 นกเรยน ป.4 10 คน

ขยายพนธโดยการปกชา 4.ตดกงมาชา ผกหวาน 100 กง 19 พ.ค.55 ครธวชชย

-ตาลง 10 หลม ชะอม 50 กง ตาลง 10 ตน ขยายพนธโดยการปกชา 5นากงผกมาปกชา 19 พ.ค.55 นกเรยน ป.4 3 คน

6.รดนากงปกชา 19 พ.ค.-30ม.ย.55 นกเรยน ป.4 4 คน

7.เตรยมพนทปลกบรเวณหนาหองนา, แนวทางเดน 27-30ม.ย.55 ครธวชชย

8.ดาเนนการปลก ระยะตน 1 เมตร 2 แถว 1 ก.ค.55 นกเรยน ป.6 7 คน

-ผกเหลยง 160 ตน 1.ทาหนงสอขอความอนเคราะหจากสนง.เกษตร 16 พ.ค.55 ครธวชชย

อ.ธารโต จ.ยะลา และดาเนนการสง

2.ดาเนนการปลกในพนทแปลงไมผล 1 ม.ย.55 คร+นกเรยน 20 คน

สาเหต……………สตวของชมชนมาทาลายพชผก……………………………………………………………………………………………………….……………………………………. 1.ทาความเขาใจกบผปกครองนกเรยน -ผปกครองนกเรยน 1.ทาหนงสอเชญผปกครองและคณะกรรมการ 18 พ.ค.55 ครใหญ

และชาวบานใกลโรงเรยน -คณะกรรมการสถานศกษา สถานศกษา

อยางนอย 2 ครง/ปการศกษา 2.เตรยมขอมลชแจงในทประชม ครธวชพงษ

3.ดาเนนการประชม ครธวชชย และครทกคน

4.สรปหาขอมตในทประชม ครใหญ

ใบงานท 4.1 แผนการเพมประสทธภาพการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหพอเพยง

โรงเรยน.............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44……………… ประเภท………………พชผก…………..………………

สาเหต……………สภาพดนไมด…ปยหมกไมเพยงพอ……………………………………………………………………………………………………..………………………….

แนวทางการปฏบต เปาหมาย ขนตอนการดาเนนการ (ใหบรรลเปาหมาย) ระยะเวลา ผรบผดชอบ

1.ผลตปยหมกเพมจากเดม 6000กก. -ถงขนาด 200 ลตร 2 ใบ 1.จดซอถงทมฝาปดขนาด 200 ลตร 2 ใบ (กองทน) 1 พ.ค.55 ครธวชชย

ความตองการ 9000 กก./ปการศกษา -มลไก 100 กก. 2.เกบมลไกใชทานาหมกอเอม 2 ถง 16 พ.ค.-16ม.ย.55 ครธวชพงษ+นร.ป.6 4 คน

-แกลบ 200 กระสอบ 3.ซอแกลบ 200 กระสอบ 29 พ.ค.55 ครธวชชย

4.ดาเนนการทาปยหมก ถงท 1 16 ม.ย.55 ครธวชชย+นร.ป.5 15 คน

5.กลบกองปยหมก ถงท 2 30 ม.ย.55 6.ทกๆ 15 วน กลบกองปยหมกตอครง

ใบงานท 4.1 แผนการเพมประสทธภาพการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหพอเพยง

โรงเรยน.............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44……………… ประเภท………………ไมผล……..………………

สาเหต……………………มพนทปลกนอย……………………………………………………………………………………………………………………………..………………………….

แนวทางการปฏบต เปาหมาย ขนตอนการดาเนนการ (ใหบรรลเปาหมาย) ระยะเวลา ผรบผดชอบ

ลดจานวนไมผลทใหผลผลตตามฤดกาล -ตนลองกอง 10 ตน 1.โคนไมผลทออกตามฤดกาล 10 ตน (ลองกอง) 25-26 เม.ย.55 ครธวชชย

และมการปลกไมผลทใหผลผลตตาม -หนอกลวย 160 หนอ 2.จดแบงนกเรยนออกเปน 4 กลมๆละ 20 คน

ฤดกาล หนอกลวยคนละ 2 หนอ

-กลม 1 เตรยมหลมปลก ขนาด 0.5 x 0.5 x 0.5 ม. 17 พ.ค.55 นกเรยน 20 คน

ระยะหาง 4 x 4 ม. จานวน 40 หลม นาหนอกลวยมาปลก 18 พ.ค.55 นกเรยน 20 คน

-กลม 2 เตรยมหลมปลก จานวน 40 หลม 21 ม.ย.55 นกเรยน 20 คน

นาหนอกลวยมาปลก 22 ม.ย.55 นกเรยน 20 คน

-กลม 3 เตรยมหลมปลก จานวน 40 หลม 19 ก.ค.55 นกเรยน 20 คน

นาหนอกลวยมาปลก 20 ก.ค.55 นกเรยน 20 คน

-กลม 4 เตรยมหลมปลก จานวน 40 หลม 27 ส.ค.55 นกเรยน 20 คน

นาหนอกลวยมาปลก 28 ส.ค.55 นกเรยน 20 คน

ใบงานท 4.1 แผนการเพมประสทธภาพการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหพอเพยง

โรงเรยน.............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44……………… ประเภท………………ไมผล……..………………

สาเหต……………………มพนทปลกนอย……………………………………………………………………………………………………………………………..………………………….

แนวทางการปฏบต เปาหมาย ขนตอนการดาเนนการ (ใหบรรลเปาหมาย) ระยะเวลา ผรบผดชอบ

ลดจานวนไมผลทใหผลผลตตามฤดกาล -มะละกอ 160 ตน 1.ทาหนงสอขอความอนเคราะหพนธกลามะละกอ 16 พ.ค.55 ครใหญ

และมการปลกไมผลทใหผลผลตตาม จาก สนง.เกษตรอาเภอธารโต

ฤดกาล 2.แบงชวงปลกเปน 4 ชวง

-ชวงท 1 เตรยมหลมปลก ขนาด 0.5 x 0.5 x 0.5 ม. 2 ม.ย.55 ครธวชชย

จานวน 40 หลม ปลกมะละกอ 40 ตน 3 ม.ย.55 ครธวชชย

-ชวงท 2 เตรยมหลมปลก จานวน 40 หลม 9 ม.ย.55 ครธวชชย

ปลกมะละกอ 40 ตน 10 ม.ย.55 ครธวชชย

-ชวงท 3 เตรยมหลมปลก จานวน 40 หลม 16 ม.ย.55 ครธวชชย

ปลกมะละกอ 40 ตน 17 ม.ย.55 ครธวชชย

-ชวงท 4 เตรยมหลมปลก จานวน 40 หลม 23 ม.ย.55 ครธวชชย

ปลกมะละกอ 40 ตน 24 ม.ย.55 ครธวชชย

3.ปลกสลบกบตนกลวย

ใบงานท 4.2 แผนการเพมประสทธภาพการจดการการผลตทางการเกษตรในโรงเรยนใหยงยน

โรงเรยน.............ตชด.บานปาโจแมเราะ……กก.ตชด.44……………… ประเภท………………ไมผล……..………………

สาเหต……………………ชวงฤดฝน…ผลตไดนอย…………………………………………………………………………………………………………………………..………………………….

แนวทางการปฏบต เปาหมาย ขนตอนการดาเนนการ (ใหบรรลเปาหมาย) ระยะเวลา ผรบผดชอบ

ปลกผกทเกบผลผลตไวไดนาน -ฟกเขยว 30 หลม

แนวรวพนทแปลงเกษตรโดย

แบงเปน 2 ชวง ในการปลก

ชวงท 1 เดอน ก.ค.55 1.เตรยมเมลดพนธและทดสอบเปอรเซนตความงอก 1-3 ก.ค.55 ครธวชชย

2.เตรยมหลมปลกขนาด 30x30x30 ซม. 15 หลม 3 ก.ค.55 ครธวชชย 3.ดาเนนการปลก 10 ก.ค. 55 ป.5 7 คน, ป.4 5 คน

ชวงท 2 เดอน ก.พ.56 ขนตอนการดาเนนการ เชนเดยวกนกบชวงท 1 1 ก.พ.56

3 ก.พ.56

10 ก.พ.56 ตามลาดบ