เสรมสรางโภชนาการทด : พนฐานของการพฒนา

30 ป พระราชกรณยกจการพฒนา

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

(�)

คำนำ

ดวยสมาคมโภชนาการแหงประเทศไทย ในพระราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-บรมราชกมาร ไดรบเกยรตจากสมาพนธโภชนาการนานาชาต (International Union of Nutritional Sciences) ใหเปนเจาภาพจดการประชมโภชนาการนานาชาต ครงท 19 (19th International Congress of Nutrition) ซงกำหนดจดขนในวนท 4 – 9 ตลาคม พ.ศ. 2552 โดยมนกวชาการดานโภชนาการและ ผจดนทรรศการประมาณ 4,000 คนจากกวาหนงรอยประเทศทวโลกใหความสนใจเขารวมการประชมใน ครงน นบเปนโอกาสดทประเทศไทยไดแสดงศกยภาพทงดานวชาการและการดำเนนการจดงานระดบนานาชาต ตลอดจนการแลกเปลยนความรและประสบการณ เพอนำไปสการพฒนาดานโภชนาการใหด ยงขน อกทงยงไดมโอกาสประชาสมพนธใหผเขารวมประชมรจกขนบธรรมเนยม วฒนธรรมประเพณ ตลอดจนแหลงทองเทยวของประเทศไทย

ในการน คณะกรรมการจดการประชมฯ สำนกในพระมหากรณาธคณทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารทรงสนพระราชหฤทย และทรงสนบสนนการจดงานตงแตเรมตน อกทงดวยพระราช-กรณยกจในการพฒนางานดานโภชนาการมากวา 30 ป โดยเฉพาะอยางยง การแกไขปญหาทพโภชนาการในเดกนกเรยน ในแมและเดกทอยในชมชนทรกนดารและยากไร อนนำไปสการสรางความเสมอภาคทางโภชนาการและคณภาพชวต ผลงานตามโครงการพระราชดำรปรากฏเปนทประจกษชดถงผลสมฤทธทางโภชนาการ และเปนพนฐานทสำคญยงของการพฒนาดานอนๆ ทงดานการศกษา และการสงเสรมอาชพ ผลงานและประสบการณของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดขยายไปสประเทศ เพอนบานและนานาชาตเปนอเนกอนนต

ดวยสำนกในพระมหากรณาธคณทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงปฏบตพระราชกรณยกจดานโภชนาการมาอยางตอเนองและจรงจง อกทงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมทรงรบสมาคมโภชนาการแหงประเทศไทยไวในพระราชปถมภ คณะกรรมการจดการประชมโภชนาการนานาชาต ครงท 19 จงจดทำหนงสอแสดงพระราชประวตและพระราชกรณยกจการพฒนาดานโภชนาการ เพอเผยแพรใหเปนแบบอยางและเปนแรงบนดาลใจใหแกผปฏบตงานอยางกวางขวางและเปนประโยชนสบไป

(ศ. เกยรตคณ นพ. ไกรสทธ ตนตศรนทร) (ศ. เกยรตคณ นพ. เทพ หมะทองคำ) ประธานคณะกรรมการ นายกสมาคมโภชนาการแหงประเทศไทย จดการประชมโภชนาการนานาชาต ครงท 19 ในพระราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

(�)

สารบญ พระราชประวต 1

หลกการพฒนาคณภาพชวตประชาชน 5

การสงเสรมโภชนาการทดของประชาชน 13 การเกษตรเพออาหารกลางวน 15 การสรางสขลกษณะนสยทดดวยอาหารกลางวนของโรงเรยน 18 อาหารวางเพอสงเสรมโภชนาการของเดกในพนททรกนดารหางไกล 20 การควบคมการขาดสารไอโอดน 22 การควบคมการขาดจลโภชนาหารอนๆ 24 การดำรงภาวะโภชนาการระหวางศลอด 26 โภชนาการสำหรบเดกนกเรยนในระดบมธยมศกษา 27 บทบาทของศาสนาในการสงเสรมโภชนาการทด 28 ระบบตดตามและประเมนผลดวยตนเอง 30 การปรบปรงโภชนาการของแมและเดก 31 การสงเสรมโภชนาการของเดกเลก 33 การเสรมสรางศกยภาพของแมในอนาคต 34 การอนรกษและการปรบปรงคณคาทางโภชนาการของอาหารไทย 35 ขาวไทยเชอมโยงสมยโบราณกบโลกาภวตน 36 ธนาคารขาวเพอบรรเทาการขาดแคลนอาหารในชนบททรกนดารหางไกล 40 การสงเสรมความมนคงทางอาหารดวยเกษตรผสมผสาน 41

การขยายผลในตางประเทศ 43 สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว 44 สหภาพพมา 45 ราชอาณาจกรกมพชา 47 สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม 48 มองโกเลย 49 ภฏาน 51

พระเกยรตคณระดบนานาชาต 52

�

สมเดจพระเทพรตนราชสดา เจาฟามหาจกรสรนทร รฐสมาคณากรปยชาต สยามบรมราชกมาร ทรงพระราชสมภพ เมอวนท 2 เมษายน พ.ศ. 2498 ทรงเปนสมเดจพระเจาลกเธอพระองคท 3 ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช และสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงสำเรจ การศกษาขนพนฐานจากโรงเรยนจตรลดา ทรงสอบไลไดอนดบท 1 ในการสอบทวประเทศทงในระดบประถมศกษา เมอ พ.ศ. 2511 และระดบมธยมศกษาตอนปลาย (สายศลป) เมอ พ.ศ. 2516 ทรงศกษาตอระดบอดมศกษาในคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย วชาเอกประวตศาสตร และวชาโทภาษาบาล-สนสกฤต จนสำเรจการศกษาไดรบพระราชทานปรญญาอกษรศาสตรบณฑต เกยรตนยมอนดบ 1 และรบพระราชทานรางวลเหรยญทองสาขาประวตศาสตรพรอมครยกตตมศกด ในฐานะททรงไดคะแนนสงสดในชน

ในระดบบณฑตศกษา สมเดจ พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ไดรบพระราชทานปรญญาศลป-ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจารกภาษาตะวนออก มหาวทยาลยศลปากร เมอ พ.ศ. 2522 และปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบาล-สนสกฤต จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอ พ.ศ.

พระราชประวต

�

2524 ตอมาทรงศกษาตอระดบปรญญาเอกได ร บพระราชทาน ปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เมอ พ.ศ. 2529

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงใฝ พระราชหฤหยยงในดานการศกษา แมทรงสำเรจการศกษาแลวกทรงเรยนรตลอดเวลา ทรงใฝเรยนรศาสตรใหมๆ อยเสมอ และดวยพระราชปณธานทจะชวยเหลอประชาชนเปนแรงบนดาลใหทรงคนหาแนวทางและวธการใหมๆ อยเปนนจ

ดวยความสนพระราชหฤทยในศลปะไทยและวฒนธรรมไทย จงทรงศกษาดนตรไทย ศลปะและหตถกรรมไทยเกอบทกแขนงอยางลกซง ทรงเปนเลศทางวรรณคดทงของไทยและตางประเทศ และทรงพระราชนพนธไดยอดเยยมทงรอยแกวและรอยกรอง ทรงศกษาภาษาตางประเทศหลายภาษา ไดแก องกฤษ ฝรงเศส เยอรมน จน เขมร บาล สนสกฤต และละตน และเสดจพระราชดำเนนไปทรงเยอนประเทศตางๆ มากมาย นอกจากนทรงสรางสรรคผลงานจตรกรรมฝพระหตถทงศลปะดงเดมและศลปะรวมสมย

ทรงเปนเจาฟาททรงงานหนกเพอความอยดกนดของประชาชน เมอทรงพระเยาวไดตามเสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระบรมราชนนาถไปยงถนทรกนดารในชนบท จงทรงเขาพระทยในความตองการของประชาชน ทรงทราบดวาการทจะยกระดบมาตรฐานความเปนอยของประชาชน ตองอาศยความรหลากหลายดาน อาท การพฒนาการเกษตรตองใชความรดานภมศาสตร พฤกษศาสตร การปรบปรงพนธพช การจดการแหลงนำ แผนท และอนๆ ทรงเชยวชาญการใชเทคโนโลยและทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสมเพอการพฒนาทยงยน ทรงเนนเรอง สขอนามยและโภชนาการดวยมบทบาทสำคญตอการพฒนาคณภาพชวต รวมทงทรงสงเสรมงานศลปะและหตถกรรมเพอใหประชาชนมรายไดเสรม

ดวยเหตททรงตระหนกถงความสำคญของศาสตรตางๆ ในการพฒนา จงทรงศกษาคนควาและนำไปประยกตใชในการปฏบตพระราช-กรณยกจเพอประโยชนสขของประชาชนดงเปนทประจกษแจงชดโดย ทวไป โครงการตามพระราชดำรมทงโครงการพฒนาเดกและเยาวชน ในถนทรกนดาร ซงเนนดานการศกษาและโภชนาการในโรงเรยนกนดาร หางไกล โครงการอนรกษพนธกรรมพชและโครงการธนาคารพชพรรณ

�

อนเนองมาจากพระราชดำร เปนตน ดานการชวยเหลอผพการนนทรงนำเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มาชวยพฒนาทกษะการเรยนรของ ผพการ รวมทงชวยใหพวกเขาชวยเหลอตนเองไดมากขนดวย

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงงานในองคกรการกศลและมลนธตางๆ มากมาย ทรงเปนองคอปนายกาสภากาชาดไทยตงแต พ.ศ. 2520 และทรงเปนประธานมลนธตางๆ อาท มลนธชยพฒนา ซงดแลโครงการพฒนาและโครงการอนรกษ สงแวดลอมในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มลนธอานนทมหดลเพอ สงเสรมการอดมศกษา มลนธพระบรมราชานสรณพระบาทสมเดจ พระพทธเลศหลานภาลยเพออนรกษและสงเสรมวฒนธรรมไทย มลนธสายใจไทยเพอชวยเหลอทหารผานศก และมลนธรางวลเจาฟามหดลเพอพระราชทานรางวลระดบนานาชาตแกผมผลงานดเดนสาขาแพทยศาสตรและสาธารณสขศาสตร ทรงเปนทปรกษาของคณะกรรมการสารานกรมไทยสำหรบเยาวชนตามพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ในระดบนานาชาต ทรงเปนทปรกษาพเศษดานสขภาพของประชากรกลมชายขอบในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและแปซฟก ตะวนตกขององคการอนามยโลก ทรงเปนกรรมการกตตมศกดของ คณะกรรมการทปรกษาสาขาสขภาพของ Bloomberg School of Public Health, Johns Hopkins University และทรงเปนมนตรของ Refugee Education Trust และทตพเศษของโครงการอาหารโลกแหงสหประชาชาตดานโครงการอาหารโรงเรยน

เปนททราบกนดทงภายในประเทศและตางประเทศวา สมเดจ พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงอทศพระวรกายทรงงานอยางหนกเพอชวยเหลอประชาชนอยางตอเนอง จงไดรบการทลเกลา ทลกระหมอมถวายรางวลแมกไซไซดานการบรการสาธารณะเมอ พ.ศ. 2534 นกโภชนาการดเดนจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต เมอ พ.ศ. 2535 ดวยพระราชกรณยกจโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน โลเกยรตยศจากสภานานาชาตเพอการควบคมโรคขาดสารไอโอดน เมอ พ.ศ. 2547 ในฐานะททรงอทศพระองคเปนผนำในการกำจดภาวะพรองไอโอดนใหหมดไปจากประเทศไทยอยางยงยน รางวลอนทรา คานธ จากรฐบาลสาธารณรฐอนเดยเมอ พ.ศ. 2547 ดวยพระราชกรณยกจดเดนดานสนตภาพและการพฒนา และทรงเปนทตสนถวไมตร แหงองคการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก) ดานการเสรม

4

สรางศกยภาพของเดกชนกลมนอยดวยการศกษาและการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม เมอ พ.ศ. 2548

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเรม งานสอนเมอ พ.ศ. 2522 ครงแรกทรงรวมสอนในหมวดวชาศกษา ทวไปทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ปลายปถดมาทรงเขารบราชการสงกดกองวชากฎหมายและสงคมศาสตร สวนการศกษา โรงเรยนนายรอย พระจลจอมเกลา ป˜จจบนทรงดำรงตำแหนงผอำนวยการกองวชาการประวตศาสตร ซงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหมการปรบปรงหลกสตรใหทนสมยอยเสมอ และทรงสงเสรมชมรมดนตรไทยของสถาบนการศกษานดวย นอกจากนน ทรงรบเชญบรรยายในหลายสถาบน และ

ทรงเขารวมประชมสมมนาทางวชาการทงในประเทศและตางประเทศอยเปนนจ

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระปรชายงดานอกษรศาสตรและการประพนธ พระราชนพนธจำนวนมากท พมพเผยแพรทงบทกว ภาษา วรรณคด ประวตศาสตร โบราณคด ศาสนา และอนๆ สะทอนใหเหนอยางเดนชด พระราชนพนธสารคด เสดจพระราชดำเนนเยอนตางประเทศไดรบความนยมอยางมาก และ รายไดจากการจำหนายไดนำไปเปนทนการศกษา ทมลนธสมเดจพระเทพ-รตนราชสดามอบใหแกนกเรยนและนกศกษาทงสายอาชวะและสายสามญจำนวนมากทขาดแคลนทนทรพยมาโดยตลอด

ผทศกษาพระราชประวตและพระราชกรณยกจของสมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จะประทบใจในความสนพระราชหฤทยใฝศกษาแสวงหาความร และซาบซงในพระมหากรณาธคณหาทสดมได ททรงปฏบตพระราชกรณยกจเพอชวยเหลอประชาชนทกหมเหลาใหมชวตความเปนอยทดขน

�

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารไดโดยเสดจพระราชดำเนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ ไปทรงเยยมราษฎรในชนบทและพนททรกนดารหางไกลทวทกภาคของประเทศไทยมาตงแตยงเยาวพระชนษา ทรงพบเหนราษฎรจำนวนมากมความทกขยาก จงทรงตงพระราชหฤทยมงมนทจะชวยเหลอราษฎรเหลานนใหมคณภาพชวตทดขน

ใน พ.ศ. 2523 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเรมงานพฒนาของพระองค โดยทรงเรมทเดกและเยาวชน ดวยทรงตระหนกวาเดกและเยาวชนเปนพลงสำคญของประเทศในอนาคต และเปน กลมเสยงทสด หากขาดอาหาร เจบปวย และขาดการศกษาแลว จะทำให

หลกการพฒนาคณภาพชวตประชาชน

ตงแตเกดมาจำความไดกเหนทงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ และสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน ทรงคดหาวธการตางๆ

ทจะยกฐานะความเปนอยของคนไทยใหดขน ไดตามเสดจเหนความทกขยากลำบาก

ของพนองเพอนรวมชาตกคดวาชวยอะไรได ควรชวย ไมควรนงดดาย

เมอโตขนพอมแรงทำอะไรไดกทำไปอยางอตโนมต โดยทำตามพระราชกระแสหรอทำตามแนว

พระราชดำร การชวยเหลอประชาชนเปนหนาทของสถาบนพระมหากษตรย

ตองทำประจำอยแลว อนง การชวยเหลอคนทตกทกขไดยากนนกสอดคลองกบคำสอน

ในพทธศาสนาดวย ผททำบญยอมไดรบความอมอกอมใจ คอไดบญ

รวมพระราชนพนธ มณพลอยรอยแสง พ.ศ. 2533

�

ไมสามารถเจรญเตบโตและพฒนาตนเองไดเตมศกยภาพ จงไมอาจเปนทพงของครอบครว ชมชน และประเทศชาตตอไปได

ดงนนเพอแกปญหาการขาดอาหารในเดกวยเรยนและเพมศกยภาพ ในการเรยนร อกทงเพอหารปแบบการพฒนาทเหมาะสมและมประสทธภาพ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จงทรงทดลองทำโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน ในโรงเรยนตำรวจตระเวนชายแดน 3 แหงในจงหวดกาญจนบร ราชบร และประจวบครขนธ ซงปรากฏผลเปนทนาพอใจ ในปตอมาจงทรงขยายงานไปในโรงเรยนตำรวจตระเวนชายแดนทวประเทศ จากการททรงตดตามการดำเนนงานอยางตอเนอง โดยเสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมโรงเรยนดวยพระองคเองและทรงจดบนทกความกาวหนา พรอมทงทรงศกษาจากเอกสารรายงานตางๆ ทรงพบปญหาอปสรรคตางๆ จงม

พระราชดำรในการดำเนนโครงการพฒนาอกมากมาย เพอชวยเหลอเดก เยาวชน และประชาชนทอยในถนทรกนดาร โดยไมจำกดเชอชาตและศาสนา ใหมชวตความเปนอยทดขน

งานพฒนาทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงรเรมและทรงงานมาอยางตอเนองเปนเวลาเกอบ 30 ป สงผลใหเดกจำนวนมากมภาวะโภชนาการและสขภาพดขน มความสามารถในการเรยนร อกทงยงเรยนตอในระดบสงขน ทำใหมรายไดมาจนเจอครอบครว และสามารถชวยเหลอพฒนาชมชนในพนทหางไกลใหมสภาพแวดลอมและความเปนอยทดขน

ประสบการณของพระองคในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในพนททรกนดารหางไกลทมสภาพแตกตางกนไป เปนบทเรยนทดใหแก นกวชาการทางโภชนาการและนกพฒนานำไปประยกตใช เพอประโยชนในการพฒนาเดก เยาวชน และสงคมในโลกปจจบนไดเปนอยางด

ในการทรงงานเพอใหบรรลเปาหมายในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมงเนนใหคนเปนศนยกลางของการพฒนา โดยทรงใชวธการทแตกตางกนใหเหมาะสม

�

แกการแกปญหาทหลากหลาย ในเรองของการพฒนานน พระราชทาน พระราชดำรสวา

การพฒนาคอกระบวนการทนำไปสความเจรญกาวหนาหรอการเปลยนแปลงทดขน นกพฒนาซงปจจบนมกเรยกวาผสงเสรม การพฒนา ลวนมเปาหมายใหเกดการพฒนาทยงยน กลาวคอ ม จดมงหมายทจะพฒนาชวตความเปนอยของกลมเปาหมายโดยไมทำลายสงแวดลอม และตองพยายามอนรกษสมดลธรรมชาตดวยการดแลรกษามใหทรพยากรธรรมชาตหมดสนไป

การพฒนาขนกบปจจยดานวฒนธรรม ภมศาสตร ศาสนา เชอชาต สภาพเศรษฐกจและสงคม การพฒนา เปนเรองทตอง ใชความรและเทคโนโลยทหลากหลาย ทงเทคโนโลยขนสง เทคโนโลย ทเหมาะสม และเทคโนโลยพนบาน เปนตน อยางไรกตาม การพฒนาทประสบความสำเรจ มกจะเปนกรณทนกพฒนามความมงมนเอาใจใส รบผดชอบ และเคารพในความเปนมนษยของผอน กลาวคอ การพฒนาเกยวของกบมนษยธรรมและจตใจอยางมาก

การประชมแหงองคการสหประชาชาต

วาดวยการคาและการพฒนา (องคถด) ครงท 12 การประชมโตะกลมระดบสง

ณ กรงอกกรา สาธารณรฐกานา แอฟรกา 24 เมษายน พ.ศ. 2551

�

จากโรงเรยน 3 แหงในป พ.ศ. 2523 เปน 711 แหงในป พ.ศ. 2552

�

นบเปนเวลาเกอบ 30 ปทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม- บรมราชกมาร ทรงเรมโครงการแรกใน 3 โรงเรยนในถนทรกนดาร และตอมาขยายเปน 711 แหง หลกการสำคญทสะทอนถงแนวทางในการทรงงานของพระองคในชวงเวลาอนยาวนาน มดงตอไปน

1. อาหารและโภชนาการสำคญเปนอนดบแรก

เดกมความสำคญ ในฐานะเปนอนาคต เปนความหวงของชาต แตในปจจบน ยงมเดกไทยอกเปนจำนวนมากทขาดความสมบรณทงทางรางกายและสมอง เพราะไมไดรบประทานอาหารทถกสขลกษณะและถกสวนอนเนองมาจากฐานะทางครอบครว หรอขาดความรเรองโภชนาการ ยงยามประเทศชาตอยในภาวะวกฤตเศรษฐกจเชนน ยงนาเปนหวงวาจำนวนเดกเหลานจะเพมมากขน ในการพฒนาเดก ถาไมสามารถพฒนาปจจยพนฐานในดานสขภาพและอนามยกอน เดกกจะไมมความพรอมสำหรบการพฒนาดานอนๆ ไมอาจนบวาเปนอนาคตของชาตได การทจะชวยใหเดกเหลานมโอกาสในเรองการกนดขนนน ตองอาศยความรวมมออยางจรงจงทกฝาย

การประชมสมมนา “รวมใจ…ปกปองเดกไทยยามวกฤต” กรงเทพมหานคร

8 มกราคม พ.ศ. 2542

2. เรมตนทดลองทำเลกๆเมอสำเรจจงคอยขยายผล

วธการทำงานของขาพเจา คอ เรมตนทดลองทำเลกๆ ทำใหสำเรจจงคอยขยายผล ไมใชเรมตนกทำงานใหญโตเลยทเดยว ในชวงปลายทศวรรษท 2520 ขาพเจาพบเหนปญหาการขาดสารอาหารของเดกในวยเรยน จงเรมคดหาระบบทจะกระจายอาหารไปสผขาดแคลน ประเทศของเรามอาหารมากแตการกระจายของอาหารยงไมดนก ขาพเจาตองคำนงถงคาใชจาย เพราะคงไมมใครมเงนมากพอทจะแกปญหาไดทงหมด และในตอนนนขาพเจาเปนเพยงบณฑตจบใหม จงตองทำโครงการขนาดเลกทขาพเจาพอจะควกกระเปาของตวเองได ขาพเจาคดเลอกโรงเรยนในภาคกลางทไมวกฤตนกแตกไมใชรำรวยเปนจดเรมตน จำนวนกตองไมมากเกนกวาทขาพเจาจะจดการได จงเลอกเพยง 3 แหง ไมใชเปนพนแหง และยงไมครอบคลมไปถง ภาคใตในตอนนน ปจจบนมการขยายโครงการไปยงทองถนททาทายมากขน

เมอเหนวามความเปนไปได ขาพเจาจงมอบสงททดลองแลววาไดผลใหแกหนวยงานทเกยวของ เพอนำไปใชประโยชนในวงกวาง ตอไป

10

ถาเราจะเรมโครงการใด เชน บอกใหเกษตรกรปลกพชหรอเลยงสตวชนดใด ยอมมความเสยงมากมาย อาท ภมอากาศอาจ แปรปรวน เกษตรกรจงเสยงตอการลมละลายและมความเดอดรอนตามมา โดยทหนวยงานเอกชนหรอรฐทแนะนำใหเขาปลกยงไมตอง รบผดชอบในชวงน ดงนนการทดลองนำรองจนเรามนใจวางานนนทำไดจรง จงนบวาเปนการจดการความเสยงอยางหนง

การประชมแหงองคการสหประชาชาต วาดวยการคาและการพฒนา (องคถด) ครงท 12

การประชมโตะกลมระดบสง ณ กรงอกกรา สาธารณรฐกานา แอฟรกา 24 เมษายน พ.ศ. 2551

3. โรงเรยนเปนศนยกลางของการพฒนา

โดยทถอวาโรงเรยนนเปนศนยกลางของชมชนแหงหนง ถาเราสามารถทำใหคนรนใหมในสงคม คอนกเรยนทอยในโรงเรยน และพวกผปกครองทจะมาดมาชวยมาเหน มความรทางดานเทคนคทางการเกษตรอยางใหมททางราชการตงใจจะสงเสรมแตกสงเสรม ตงแตในวยเดกวยเรยน เมอเขาเตบโตเปนผใหญเขาจะไดมการไดรบการฝกหดใหทำตามแบบแผนอยางใหม ซงจะมประสทธภาพมากกวาทเคยทำมา หรอวาจะไดมความคนเคยในการตดตอกบทางราชการ เมอมขอขดของอะไรจะไดปรกษาหารอกนไดอยางงายขน และผปกครองคนในหมบานเอง เมอมปญหาขอขดของอะไรกจะไดรไดแนวาจะมททจะมาหาได ไดแกทโรงเรยน ซงครจะไดเปนสวนทจะชวยเหลอไดมาก

การสมมนาโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน และโครงการสงเสรมคณภาพการศกษา

จงหวดสกลนคร

17 พฤศจกายน พ.ศ. 2527

11

4. ยงเรวเทาไรกยงด

ศาสตราจารยของขาพเจาทานหนงกลาววา การทำงานกบเดกวยเรยนและเดกกอนวยเรยนนนยงไมเพยงพอ เพราะวาสมองของคนเราจะเจรญเตบโตและพฒนาอยางเตมทกอนทจะถงวย ดงกลาว เราควรพยายามทำงานกบกลมเดกทเลกกวานนอก และ จะดยงขนถาเราสามารถใหการดแลชวยเหลอหญงตงครรภและ หญงใหนมบตร

60 ปองคการยเนสโก “Including the Excluded: Building on UNESCO’s First 60 Years”

กรงเทพมหานคร 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2548

5. กญแจคอการพฒนาความสามารถของคน

กญแจของการพฒนา คอ การใหการศกษาและการฝกอบรม ในประสบการณของขาพเจา วธดงเดมคอการสรางโรงเรยน ศนยการเรยนรของชมชน ศนยถายทอดความรและศนยสาธตการพฒนายงเปนวธการทใชไดด ททำใหผคนในชมชนชนบทหางไกลมโอกาสไดรบการศกษาทงในระบบและนอกระบบ

12

ขาพเจาเชอวา การสรางศกยภาพดวยการลงมอทำวจยและพฒนาดวยตนเองนนมความสำคญอยางยง หากเรามความสามารถทเราพฒนาขนมาเอง การพฒนานนจะยงยน เพราะในระยะยาวเราไมสามารถพงพาเทคโนโลยของผอนตลอดไป

การประชมแหงองคการสหประชาชาต วาดวยการคาและการพฒนา (องคถด) ครงท 12

การประชมโตะกลมระดบสง ณ กรงอกกรา สาธารณรฐกานา แอฟรกา 24 เมษายน พ.ศ. 2551

6. การพฒนาแบบองครวม

ขาพเจาพบวา โครงการจะประสบความสำเรจดถามความ รวมมอรวมแรงจากหลายฝาย รวมทงอาสาสมครทมความตงใจ ชวยงานดวย เพราะการพฒนาเปนกระบวนการทบรณาการ ดงนนการพฒนาจงตองอาศยการทำงานเปนทมเปนหลก เมอกลาวถง “บรณาการ” ขาพเจาหมายถงการพฒนาแบบองครวม คอ มทงเรองสขภาพ การศกษา การฝกอาชพ การแปรรปผลตผลทางการเกษตร และอตสาหกรรม เปนตน

การประชมแหงองคการสหประชาชาต วาดวยการคาและการพฒนา (องคถด) ครงท 12

การประชมโตะกลมระดบสง ณ กรงอกกรา สาธารณรฐกานา แอฟรกา 24 เมษายน พ.ศ. 2551

13

นบตงแต พ.ศ. 2523 เปนตนมา สมเดจ พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเรมตนงานพฒนาทการสงเสรมโภชนาการและสขภาพของ เดกนกเรยนในโรงเรยนทอยในทองถนทรกนดาร ในการทรงงานพฒนาสวนใหญจะทรงใชโรงเรยนหรอสถานศกษาเปนฐานของการพฒนา ทงนเพราะสถานศกษาเปนแหลงทมผมความร คอคร ซงเปนแกนสำคญในการถายทอดความร และพฒนาทกษะตางๆ ใหแกเดก ในบางพนททสถานการณของปญหาอาหารและโภชนาการมความรนแรงและซบซอนมากขน จะทรงใชการพฒนาพนทแบบบรณาการมาชวยในการแกปญหา

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ทรงพฒนางานอยตลอดเวลาตามสถานการณ ทเปลยนแปลงไป จากโครงการ 1 โครงการ ตอมาไดทรงขยายมาเปนการพฒนาแบบองครวม ทครอบคลม ทงในดานสขภาพ การศกษา การอาชพ การอนรกษ สงแวดลอม และวฒนธรรมทองถน และกลมเปาหมายจากเดมทมเพยงเดกวยเรยนกทรงขยายใหครอบคลม เดกเลกจนถงทารกในครรภมารดาดวย

การสงเสรมโภชนาการทดของประชาชน

สำหรบขาพเจา โภชนาการเปนเรองทขาพเจาสนใจเปนพเศษ การตามเสดจ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถไปทวราชอาณาจกร

ทำใหขาพเจาไดพบเดกขาดอาหารอยบอยๆ และขาพเจากเหนดวยกบผเชยวชาญดานโภชนาการวา

การปรบปรงภาวะโภชนาการของเดกเปนเรองสำคญ ซงตองการความใสใจจากทกคนอยางเรงดวน

ขาพเจาเชอวา เราทกคนเหนพองตองกนวา อาหาร เปนปจจยพนฐานทสำคญปจจยหนง

การจะทำใหผคนเขาถงอาหารไดมากขน ใหมความมนคงดานอาหารในครวเรอน

และมอาหารทเหมาะสมบรโภค เปนเรองสำคญทจะตองพฒนาเปนอนดบแรก

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต สำนกงานภาคพนเอเชยและแปซฟก กรงเทพมหานคร

20 ตลาคม พ.ศ. 2535

14

งานพฒนาทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงดำเนนการมาอยางตอเนองไดเขาถงเดกกลมเสยงทอยตามชายขอบของประเทศ ซงขาดโอกาสทจะไดรบการพฒนา งานของพระองคไมเพยงแตชวยแกปญหาความหวโหยและทพโภชนาการของเดกเทานน แตยงชวยสรางโอกาสใหเดกสามารถเขาถงการศกษาไดอกดวย พระองคมพระวรยอตสาหะและพระราชหฤทยแนวแนทจะทรงงานเพอใหเดกทกคนมภาวะโภชนาการด สขภาพแขงแรงพรอมทจะเรยนร และไดรบการพฒนาศกยภาพ มความรและทกษะพนฐานทจำเปนในการดำรงชวตอยางเพยงพอ สามารถพฒนาตนเองใหเขมแขงและพงตนเองได พรอมทจะเผชญกบสถานการณตางๆ ทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว นอกจากนยงทรงสนพระราชหฤทยในการสงเสรมโภชนาการของผสงอายตลอดจนการดแลโภชนาการของผปวย ซงทรงพบเหนปญหาเหลานในระหวางการเสดจพระราชดำเนนไปในชนบทหางไกล และจากผใกลชด ทงนเพราะทรงเชอวาโภชนาการทดมความจำเปนตอการมคณภาพชวตทดของคนในภาวะดงกลาว

ตอไปนเปนตวอยางพระราชกรณยกจททรงทำเพอสงเสรมการมโภชนาการทดของประชาชนไทย

1�

การเกษตรเพออาหารกลางวน

เดกทอาศยอยในพนททรกนดารหางไกลสวนใหญมาจากครอบครวเกษตรกรทยากจน มกประสบกบปญหาการขาดแคลนอาหาร เพราะครอบครวไมสามารถผลตอาหารไดเพยงพอกบความตองการ อกทง ไมสามารถเขาถงอาหารแหลงอนได ผลทตามมาคอ เดกเหลานมกตก อยในวงจรของความหวโหย ภาวะขาดสารอาหาร และการขาดเรยนบอยๆ สงผลใหไมสามารถเจรญเตบโตและพฒนาไดเตมศกยภาพ

ในการแกปญหา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรในการดำเนนโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนขนเมอ พ.ศ. 2523 โดยทรงใชวธการทำเกษตรแบบผสมผสานแทนการใหอาหารสำเรจแกเดกนกเรยนในโรงเรยนทองถนทรกนดาร ดวยการพระราชทานเมลดพนธพช พนธสตว อปกรณการเกษตร เครองครว พรอมทงเทคนค สมยใหมและคำแนะนำ ดงพระราชดำรสความวา

อยากใหเปนพชผกหรออปกรณแลวใหนกเรยนมาทำการเกษตรซงเปนวธทออมและยากขนมาอกทางหนง อาหารทจะให รบประทานนน เปนอาหารท ไดมาจากผลตผลของนกเรยนผ รบประทานเอง ซงอาจจะไดผลชา แตกเปนวธหนงซงจะไดรบอาหาร และคดวาจะไดรบประโยชนเปนผลพลอยไดทสำคญ คอ ความร ทางดานการเกษตรและดานโภชนาการ ซงจะเปนวชาตดตวไปจนนกเรยนเหลานนเตบโตขนเปนผใหญและไดประกอบอาชพทางดานการเกษตรกรรม วชาการใหมๆ เหลานน อาจจะนำมาชวยในการครองชพไดมากทเดยว

การอบรมครโรงเรยนในโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน

จงหวดนราธวาส 26 กนยายน พ.ศ. 2524

1�

ปรมาณผลผลต ปรมาณ ปะเภท ในป 2550 ความตองการ (กรม/มอ/คน) (กรม/มอ/คน)

เนอสตว 46.3 30 - 40 ถวเมลดแหง 8.0 25 ผก 80.6 100 ผลไม 67.4 70 – 120

ในการดำเนนกจกรรมเกษตรในโรงเรยนนน ทรงมงเนนใหเดกนกเรยนรวมกนทำการเกษตรเพอผลตอาหารสำหรบนำไปบรโภค เดกนกเรยนได เรยนรเทคนคการปลกผก ผลไม โดยเนนพนธพนบาน การเลยงสตว การเกบเกยว การแปรรปและการถนอมอาหาร เทคนคการบรหารจดการนำ การใชปยอนทรยและปยหมก การปลกพชหมนเวยน การใชหญาแฝกในการอนรกษโครงสรางและความอดมสมบรณของดน ปองกนการชะลางพงทลายของดน อกทงใบของหญาแฝกยงนำมาใชประดษฐเปนงานศลปหตถกรรม และการใชชววธในการควบคมกำจดศตรพช กจกรรมเหลานเปดโอกาสให เดกนกเรยน คร ชมชนและเจาหนาทของรฐ ไดแก เจาหนาทสงเสรมการเกษตร เคหกจเกษตร และเจาหนาทสาธารณสขไดทำงานรวมกนอยางใกลชด

ในระยะเรมตน ผลผลตทไดจากการทำเกษตรในโรงเรยนนน มปรมาณพอเพยงสำหรบมอกลางวน 1 มอใน 1 สปดาหเทานน ตอมาปรมาณผลผลตคอย ๆ เพมขนจนทำใหสามารถประกอบอาหารกลางวนไดเพมเปน 2 วนตอสปดาห และในทสดกเพยงพอสำหรบทกวนเรยนตลอดทงป สำหรบโรงเรยนประจำ การเกษตรในโรงเรยนจงเปนแหลงอาหารทสำคญทใชประกอบอาหารสำหรบเดกนกเรยนประจำทกมอทกวน

1�

ในระยะตอมาเมอผลผลตมปรมาณมากพอ สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงนำหลกการสหกรณมาใชในการจดการฟารม ผลผลตทไดจากการเกษตรในโรงเรยนทกชนดตลอดปจะนำมาจำหนายใหแกรานสหกรณโรงเรยน เพอจำหนายตอใหกบโรงครวของโรงเรยนนำไปใชประกอบอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการและปลอดภย หากมผลผลตเหลอกนำไปจำหนายใหแกชมชน รายไดท เกดขนสามารถนำไปใชเปน กองทนหมนเวยนเพอการผลตครงตอไป ในกระบวนการเหลานเดกนกเรยน ไดเรยนรวธการทำบญช การทำงานเปนกลม การบรหารจดการธรกจขนาดยอม และยงเปนการเพมพนทกษะทางดานคณตศาสตร ภาษา พรอมกบการปลกฝงในเรองหลกการประชาธปไตย ความซอสตย ความเออเฟอเผอแผ และความประหยดดวย

ในแตละปโครงการของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม- ราชกมาร ครอบคลมเดกมากกวา 100,000 คนทอยในโรงเรยนและศนย การเรยนรทหางไกล ในพนทและวฒนธรรมประเพณทแตกตางกน ตงแต ชนกลมนอยบนภเขาสงในภาคเหนอ ไปจนถงหมบานพนราบในภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หมบานมสลมสดเขตแดนภาคใต และหมบานชาวเลหรอยปซทะเลในหมเกาะตางๆ ครอบคลมพนท 44 จงหวดของประเทศ

โครงการของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดสงผลใหเดกในทองถนทรกนดารมภาวะโภชนาการดขน และทสำคญยงเปนการพฒนาความร ทกษะ และทศนคตทดของเดกในการผลตทางการเกษตรทใหผลผลตทมคณคาทางโภชนาการและปลอดภย โดยใชทรพยากรอยางประหยดและคมคา สงเหลานเปนพนฐานสำคญสำหรบการประกอบอาชพและการพงตนเองตอไปในอนาคต นอกจากนยงชวยเสรมสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน ชมชน และองคกรทองถนใหแนนแฟนยงขน

18

การสรางสขลกษณะนสยทดดวยอาหารกลางวนของโรงเรยน

ความขาดแคลนอาหาร ความไมร และอนามยสวนบคคลทไมเหมาะสม เปนสาเหตททำใหภาวะทพโภชนาการในเดกชนบทหางไกลรนแรงมากขน ในการดำเนนงานโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน สมเดจพระเทพรตน-ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารทรงมงเนนทจะลดความรนแรงของภาวะ ทพโภชนาการลง นอกจากมการทำการเกษตรแบบผสมผสานแลว ยงมการจดบรการอาหารกลางวนควบคไปดวย

ในระยะเรมแรกของการจดบรการอาหารกลางวน สมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานเงนสวนพระองคใหแกโรงเรยนเพอจดอาหารกลางวนใหแกเดกนกเรยนในอตรา 1 บาทตอคนตอวน อาหารสดทมคณคาทางโภชนาการมาจากการเกษตรในโรงเรยน โดยความชวยเหลอของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร เคหกจเกษตร และเจาหนาทสาธารณสขในพนท ทำใหโรงเรยนสามารถวางแผนการผลตใหสอดคลองกบแผนการประกอบอาหาร

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงใสพระทย ไมเฉพาะเรองคณภาพทางโภชนาการของอาหารกลางวนเทานน แตยงทรงใหความสำคญเรองสขาภบาลอาหารดวย พระองคมพระราชดำรใหจดทำคมอเพอเปนแนวทางในการจดอาหารกลางวนใหแกโรงเรยน โดยในดานของคณคาทางโภชนาการ ไดกำหนดมาตรฐานอาหารกลางวนดงนคอ พลงงานและสารอาหารควรเปนปรมาณหนงในสามของความตองการในแตละวน ตามขอกำหนดปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบประจำวนสำหรบคนไทย พ.ศ. 2546 และนำสการปฏบตโดยการแปลงปรมาณสารอาหารเหลานน เปนปรมาณของอาหาร 5 หมทจะใชในการประกอบอาหารแตละรายการ ในดานสขาภบาลอาหารไดกำหนดแนวทางในการประกอบอาหารทสะอาดและ

19

ปลอดภย ทงในการพฒนาสภาพแวดลอมทถกหลกสขาภบาลอาหาร และการพฒนาในเรองอนามยสวนบคคลดวย

ในแตละวน นกเรยนจะรวมกบกลมแมบานและสมาชกของชมชนทหมนเวยนกนมาชวยเตรยมอาหารภายใตการแนะนำของคร การเลอกอาหารขนอยกบความนยมของทองถน ปจจบนโรงเรยนในโครงการตามพระราชดำร สามารถจดอาหารทสะอาด และมคณคาทางโภชนาการใหแกเดกมากกวาแสนคนในทกวนเรยน

การจดอาหารกลางวนในโรงเรยน ตามพระราชดำร สมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ถอวาเปนเครองมอสำคญทเดกนกเรยน ผปกครอง สมาชกชมชน และครในโรงเรยนไดเรยนร ฝกฝน และพฒนาพฤตกรรมการกนทเหมาะสมซงเปนผลระยะยาว ขณะเดยวกนเดกนกเรยนกไดรบประทานอาหารทมคณภาพ ทำใหอมทอง มสมาธในการเรยนซงเปนผลลพธระยะสน เมอรวมผลลพธทงสองกจะนำไปสการมภาวะโภชนาการทดของเดกนกเรยนนนเอง

ผลลพธทเกดขนและความยงยนของโครงการเกษตรเพออาหาร กลางวน ตามพระราชดำร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร มสวนกระตนใหรฐบาลไดทบทวนการดำเนนโครงการอาหารกลางวน ซงเคยดำเนนการเมอ พ.ศ. 2529 และ 2530 แตหยดชะงกไปเนองจากขาดงบประมาณ ใน พ.ศ. 2535 รฐบาลจงไดประกาศใชพระราชบญญตกองทนเพอโครงการอาหารกลางวนในโรงเรยนประถมศกษา เพอเรงแกปญหา ทพโภชนาการและการขาดแคลนอาหารกลางวนของเดก โดยกำหนดวงเงนกองทนไว 6,000 ลานบาท นอกจากนกระทรวงศกษาธการยงไดนำโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-ราชกมาร ไปขยายตอในโรงเรยนในสงกด โดยมจดมงหมายทจะสงเสรมภาวะโภชนาการและผลสมฤทธทางการเรยนทด

20

อาหารวางเพอสงเสรมโภชนาการของเดกในพนททรกนดารหางไกล

การจดบรการอาหารกลางวน ตามโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน ตามพระราชดำร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ประสบความสำเรจเปนอยางดในการสงเสรมภาวะโภชนาการของเดกทอยในพนททรกนดารหางไกลและขาดความมนคงทางอาหาร อาหารกลางวนจงเปนมอทมคณคาทางโภชนาการทดทสดและเปนอาหารมอเดยวของวนสำหรบเดกนกเรยนจำนวนมาก

ดวยทรงหวงใยวาเดกจะบรโภคอาหารไมเพยงพอในแตละวน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงคดคนหาวธทจะเพมอาหารใหแกเดกเหลานน โดยทรงรเรมโครงการอาหารวางในโรงเรยน ดวยการสนบสนนของเจาหนาทสงเสรมการเกษตรและชมชน ทำใหมการปลก ถวเหลอง ถวเขยว และไมผลทโตเรว ไดแกมะละกอ และกลวย ในพนท ของโรงเรยนและชมชน ผลผลตจากพชเหลานสามารถนำมาประกอบเปนอาหารวางใหแกเดกนกเรยนไดอยางนอยวนละ 1 มอในตอนบาย ตวอยางอาหารวางทมคณคา เชน นมถวเหลอง (200 มล.) ถวเขยวตมนำตาล คกก ถ ว เหลอง กลวย (1 ลก) มะละกอ (7 ชนพอคำ) กลวยฉาบ กลวยเชอม และขาวตมมด เปนตน อาหารวางดงกลาวชวยเพมพลงงานใหแกเดกอกอยางนอยวนละ 100 กโลแคลอร

ในเรองถวเหลองนน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ทรงสงเสรมการปลกและการบรโภคทงในรปนมถวเหลอง และผลตภณฑถวเหลองอนๆ เพราะทรงเหนวาเปนแหลงโปรตนทดและมราคาถกแตเนองจากผลผลตถวเหลองในโรงเรยนมปรมาณนอยไมเพยงพอแกความตองการ จงไดพระราชทานนมถวเหลองผงใหแกโรงเรยนในพนทหางไกล

เพอใหเดกนกเรยนดมนมถวเหลองวนละแกว ทกวน จนกระทงใน พ.ศ. 2535 รฐบาลไดจดตงโครงการนมโรงเรยนขน ซงครอบคลมถงระดบ ชนประถมศกษาปท 4 และมนโยบายทจะขยายจนถงระดบชนประถมศกษาปท 6 ในปงบประมาณ 2553 อยางไรกตาม สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ยงพระราชทาน นมถวเหลองตอ เพอใหเดกนกเรยนทกคนไดดมนม

21

อยางนอยวนละแกวทกวน ทำใหไดรบพลงงาน และโปรตน รวมทงสารอาหารอนๆ เพมขน การสงเสรมการดมนมถวเหลองของพระองคมสวนชวยใหเกดการพฒนาเทคโนโลยทางอาหารในการเสรมแคลเซยมลงในนมถวเหลอง และขยายการผลตไปสระดบอตสาหกรรมในเวลาตอมา ปจจบนการดมนมถวเหลองทมแคลเซยมสงเปนทนยมกนแพรหลายในหมคนไทย

22

การควบคมการขาดสารไอโอดน

ในระยะ 20 ปทผานมา ภาวะการขาดสารไอโอดนมความรนแรงในหลายพนททหางไกลในประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยงในพนทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เพอใหเขาถงกลมประชากรในพนทหางไกลเหลาน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรใหมการควบคมและปองกนการขาดสารไอโอดนในโรงเรยน เปนการเสรมการทำงานของกระทรวงสาธารณสข โดยทรงสงเสรมใหโรงเรยนใชเกลอเสรมไอโอดนในการประกอบอาหารกลางวนใหแกเดกนกเรยนเปนประจำทกวน พรอมกบรณรงคสงเสรมการใชเกลอเสรมไอโอดนในครวเรอนเปนประจำ โดยผานทางกลมแมบาน ผปกครองทมารวมเตรยมอาหารทโรงเรยน การใชเกลอเสรมไอโอดนจงขยายไปสครอบครวของเดกนกเรยนดวย

เนองจากภาวะแรนแคนและยากลำบากในพนทหางไกล ทำใหการ สงเสรมเกลอเสรมไอโอดนทมคณภาพเปนไปไมทวถง จงตองสงเสรมการใช นำเสรมไอโอดนควบคไปดวย โดยการจดกลมนกเรยนใหรบผดชอบในการ เตรยมนำเสรมไอโอดนทกวน และมการควบคมคณภาพโดยใชชดทดสอบไอโอดน ภายใตการควบคมอยางใกลชดของครทไดรบการอบรมแลว ในพนททมการขาดไอโอดนเกนรอยละ 20 และไมสามารถจดหาเกลอเสรมไอโอดนไดในบางฤด กระทรวงสาธารณสขไดจดยาแคปซลเสรมไอโอดนในนำมน (ขนาด 200 ไมโครกรมทก 6 เดอน) ใหแกเดกและหญงวยเจรญพนธ

23

นอกจากน ในการเฝาระวงการขาดสารไอโอดน ยงคงใชอตราคอพอกในเดกประถมเปน ดชนตดตามระดบการขาดสารไอโอดนในพนทเสยง โดยการฝกอบรมคร และใหครตรวจคอพอกในเดกนกเรยนชนประถมศกษาทกคนปละ 2 ครง แมวาวธนจะไมดเทากบการตรวจวดสารไอโอดนในปสสาวะซงตองใชเครองมอราคาแพงและผทมความชำนาญ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-ราชกมาร ทรงเหนวาวธการนจะชวยใหครและชมชนสามารถประเมนสถานการณปญหาการขาดสารไอโอดนในพนทของตนได โดยไมตองรอการสนบสนนจากภายนอก

ในปจจบนภาวะการขาดสารไอโอดนในพนทหางไกล อยในระดบ ทควบคมได โดยมอตราคอพอกในเดกนกเรยนตำกวารอยละ 5 มาตงแต ปการศกษา 2543 เพอใหแนใจวาปญหาดงกลาวจะไมเกดขนอก การใชเกลอเสรมไอโอดนและนำดมเสรมไอโอดน ยงคงดำเนนตอเนองในพนทหางไกล

การดำเนนกจกรรมควบคมภาวะการขาดสารไอโอดนดงกลาว สงผลใหเดกนกเรยน คร และสมาชกในชมชน มความรและทกษะในการปองกนการขาดสารไอโอดนดวยตนเอง

24

การควบคมการขาดจลโภชนาหารอนๆ

นอกจากสารไอโอดนแลว สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-ราชกมาร ทรงหวงใยในเรองของการขาดวตามนเอและธาตเหลกดวย เพราะการขาดสารอาหารจำเปนทง 2 ชนดน มผลกระทบตอการเจรญเตบโตและการเรยนรของเดก

ปญหาการขาดวตามนเอในประเทศไทย ไดมความพยายามในการแกไขจนระดบความรนแรงเปลยนจากระดบทเหนอาการทางคลนกชดเจน มาเปนระดบเซลลซงซอนเรน กอนทจะปรากฏอาการใหเหน (sub-clinic deficiency) มาตงแต พ.ศ. 2535 จนกระทงใน พ.ศ. 2541 ไดมรายงาน ผปวยเดกตาบอด รวมกบการตดเชอทางเดนหายใจ และการขาดโปรตนและพลงงาน และบางรายพบตาเปนเกรดกระดและแผลทกระจกตา ทอำเภออมกอย จงหวดเชยงใหม เมอสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ทรงทราบ จงมพระราชดำรใหดำเนนกจกรรมการผลตอาหารขน เพอสนบสนนและรองรบมาตรการการใหวตามนเอของกระทรวงสาธารณสข

อำเภออมกอยตงอยในพนทภเขาสงในภาคเหนอของประเทศ การคมนาคมเปนไปดวยความยากลำบาก บางพนทไมสามารถเขาถงไดโดยเฉพาะในฤดฝน ประชากรทอาศยอยในพนทดงกลาวเปนชาวไทยภเขาเผากะเหรยง มภาษาและขนบธรรมเนยมของตนเอง ทำใหการตดตอสอสาร และการเขาถงบรการตางๆ ของรฐทำไดยาก สงผลใหคณภาพชวตของประชาชนในพนทดงกลาวดอยกวาในพนทอนๆ

ในการทรงงานในพนททยากลำบากเชนน สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ยงทรงใชวธการใหสถานศกษาเปนศนยกลางของการพฒนา ซงอยในรปแบบของศนยการเรยนชมชน อนเปนบรการ เพยงอยางเดยวของรฐทมอยในชมชนนเปนจดเรมตน ในบางชมชนทยงไมมศนยการเรยนดงกลาว สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานเงนสวนพระองคเพอจดตงศนยการเรยนชมชนขนมากอน แลวจงดำเนนกจกรรมสงเสรมการผลตอาหารและพฒนาภาวะโภชนาการ ทรงเนนการปลกผกและเลยงสตวทมวตามนเอสง นอกจากนยงไดพระราชทานนมววและนมถวเหลองเปนอาหารเสรมใหแกเดกในศนย หลงจากเรมผลตอาหารได สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเนนการจดบรการอาหารทมคณคาครบถวน รวมทงการจดกจกรรมพฒนาอนามย สวนบคคลดวย กจกรรมดงกลาวไดขยายสชมชน หลงจากทไดดำเนนการ ไประยะหนง จงมพระราชดำรใหจดตงกลมอาชพตางๆ ตามความถนดและ ภมปญญาของแตละชมชน พรอมทงฝกอบรมพฒนาผลตภณฑเพอใหสามารถเพมรายไดใหแกครอบครว

25

เนองจากลกษณะทางภมศาสตรของพนทอำเภออมกอยทำใหไมสามารถเขาถงกลมประชากรไดอยางทวถง สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จงทรงนำ “เทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตร” มาชวย

ในการจดการพนท ทำใหสามารถรวบรวมขอมลตางๆ ทงทตงของชมชน สภาพพนท ความรนแรงของปญหาทพโภชนาการ มาแสดงบนแผนทซงสามารถอานไดงายและรวดเรว ระบบนชวยใหทรงดำเนนกจกรรมไดอยางมประสทธภาพและเขาถงกลมเปาหมายไดรวดเรวยงขน

โรคโลหตจางจากการขาดธาตเหลก ปญหานยงคงเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ นอกจากมาตรการของกระทรวงสาธารณสขในการใหยาเมดธาตเหลกทกสปดาหแกเดกนกเรยน เพอปองกนการขาดธาตเหลกแลว สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ยงทรงใหการสนบสนนงานดงกลาวโดยเฉพาะเดกในพนทหางไกลทรกนดารทมความเสยงสง โดยการใหสถานศกษาทงโรงเรยนและศนยการเรยนชมชนดำเนนงานในรปแบบตางๆ อาท

o สงเสรมการบรโภคอาหารทมธาตเหลกสง ไดแก ตบ ไข ถวเมลดแหง ผานการจดบรการอาหารกลางวนของโรงเรยน โดยใหม ไขตมสกบรโภคสปดาหละ 2 ฟอง ไมใชไขแตกหรอไขบบ และใหมตบบรโภคสปดาหละครง หรอสองสปดาหตอครง

o ใหโภชนศกษาแกเดกโดยการสอดแทรกในวชาสขศกษา เกยวกบบทบาทของธาตเหลกในรางกาย ผลจากการขาดธาตเหลก และแหลงอาหารทมธาตเหลกสง

26

การดำรงภาวะโภชนาการระหวางศลอด

รามาฎอน หรอศลอด เปนเดอนท 9 ของปฏทนอสลาม ซงชาวมสลมอาย 12 ปขนไปจะอดอาหารตลอดเดอนตงแตพระอาทตยขนจนถงพระอาทตยตก แมวาจะไมมการบงคบใหเดกอดอาหาร แตเดกมสลมสวนใหญพยายามอดอาหารใหมากทสดเพอเปนการฝกฝนตนเองสำหรบอนาคต เดกเหลานรวมถงเดกมสลมในพนทหางไกลในภาคใตดวย

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรทจะทรงชวยเดกมสลม ซงมไดยกเวนแมในระหวางการถอศลอดดวย ทงนเนองจากในเวลาปกตเดกเหลานจะไดรบบรการอาหารกลางวนจากโรงเรยนอยแลว ดงนนจงทรงคดหาวธทจะชวยใหเดกเหลานนไดรบสทธในการ จดบรการอาหารกลางวนของโรงเรยนในระหวางการถอศลอด ดวยทรง เขาพระทยเปนอยางดยงในความแตกตางทางวฒนธรรมประเพณของแตละพนท สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จงทรงทดลอง รปแบบการจด “อาหารกลางคนระหวางศลอด” ขน โดยความรวมมอของโรงเรยนและมหาวทยาลยในการศกษาหารปแบบทเหมาะสมเพอใหเดกไดรบอาหารเพยงพอ

รปแบบททดลอง อาท โรงเรยนใหแมบานเตรยมอาหารตอนเยนเพมอก 1 ครงในแตละวน เพอใหเดกทถอศลอดนำกลบบานแทนอาหารกลางวน อกทางหนงคอการใหเดกนำนมและ/หรอไขกลบไปทบาน เปนตน จากการ ทดลองหลายๆ รปแบบ พบวาการใหนมผงเปนวธทดทสดและสะดวกทสด ทงนเพราะเปนการใหสารอาหารจำเปนทสำคญคอแคลเซยม วตามนเอ วตามนบ 2 และเหลก มากกวารปแบบอน

27

โภชนาการสำหรบเดกนกเรยนในระดบมธยมศกษา

โดยปกตการจดบรการอาหารกลางวนของสถานศกษาจะมงเนนไปทเดกเลกและเดกนกเรยนระดบประถมศกษาเทานน ยงไมครอบคลมถงเดกนกเรยนระดบมธยมศกษา ซงเปนวยทมการเปลยนแปลงทางสรรวทยา จตวทยา และบทบาททางสงคมอยางรวดเรว เปนวยทอยในระยะการเปลยนแปลงจากวยเดกสวยผใหญ

เดกนกเรยนระดบมธยมศกษาในพนทหางไกลยงคงประสบปญหา ในวงจรของความยากจน ความหวโหย และการเจบปวยเชนเดยวกบ เดกนกเรยนในระดบประถมศกษา จากสภาวะดงกลาวสงผลใหเดกนกเรยนระดบมธยมศกษาในพนทหางไกลหลายคนสขภาพไมสมบรณแขงแรง ไดรบอาหารไมเพยงพอ ไมสามารถเตบโตเปนสมาชกทมคณภาพของชมชนและประเทศชาต และโดยเฉพาะอยางยงเดกผหญงซงเขาสวยเจรญพนธ และจะเปนแมผใหกำเนดบตรในอนาคต

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงตระหนก ในความสำคญน จงทรงขยายโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนไปยง เดกนกเรยนในระดบมธยมศกษาในพนทชนบทและหางไกลตงแต พ.ศ. 2547 โดยพระราชทานเงนใหแกโรงเรยน 43 แหง ในอตรา 10 บาทตอคนตอวน ซงครอบคลมเดกนกเรยนจำนวนทงสน 5,638 คน นอกจากเดกนกเรยน จะไดรบประทานอาหารทมคณคาและสะอาดปลอดภยแลว ยงไดรบความร และพฒนาพฤตกรรมการกนทเหมาะสมดวย โรงเรยนจงเปนระบบทมประสทธภาพททำใหเดกไดรบการพฒนาโภชนาการอยางตอเนอง

28

บทบาทของศาสนาในการสงเสรมโภชนาการทด

เดกผชายสวนหนงทจบชนประถมศกษาปท 6 จากโรงเรยนประถมศกษาในชมชนทรกนดารหางไกล ทงท เปนชาวไทยภเขาและทมาจากครอบครวทยากจน สามารถเรยนตอระดบมธยมศกษาได โดยเขาศกษาตอ ในโรงเรยนพระปรยตธรรม พระสงฆเปนผดำเนนการรบเดกทขาดโอกาส เหลานเขามาบวชเปนสามเณร และใหการศกษาทงวชาพทธศาสนาและวชาสามญ

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานความรวมมอกบพระสงฆในการจดการศกษาใหแกเดกทขาดโอกาสมาตงแต พ.ศ. 2545 เชนเดยวกบเดกอนๆ ในทองถนทรกนดาร พระองคทรงพบวาสามเณรหลายรปยงมภาวะทพโภชนาการ ทำใหไมสามารถเรยนรไดอยางเตมศกยภาพ เนองจากวดทเปนทตงของโรงเรยนพระปรยตธรรมสวนใหญมกจะตงอยในชมชนเลกๆ และโรงเรยนพระปรยตธรรมเหลานมกจะรบสามเณร จากวดอนๆ ทอยใกลเคยงมาศกษารวมดวย ดงนนชมชนจงไมสามารถให การสนบสนนโรงเรยนไดอยางเตมท ดวยเหตนสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จงมพระราชดำรทจะสงเสรมโภชนาการของสามเณร

ในการสนบสนนโรงเรยนพระปรยตธรรมใหดำเนนการสงเสรมโภชนาการของสามเณรนน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร พระราชทานเงนจำนวน 10 บาทตอสามเณร 1 รปตอวน ใหแกโรงเรยนพระปรยตธรรมในภาคเหนอและภาคกลาง เพอจดภตตาหารเพลถวายสามเณร ขณะนมโรงเรยนพระปรยตธรรมทงหมด 34 แหงในภาคเหนอและภาคกลาง ทรวมดำเนนการในการจดภตตาหารเพลถวายสามเณร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเนนในเรอง ของคณภาพของภตตาหารทงคณคาทางโภชนาการตามหลกโภชนาการ และความสะอาดปลอดภยตามหลกสขาภบาลอาหาร โดยการจดโปรแกรมการ

29

ฝกอบรมและศกษาดงานใหแกผประกอบอาหารใหกบสามเณร นอกจากนยงพระราชทานเครองชงนำหนกและทวดสวนสง พรอมทงจดการฝกอบรมเพอใหครสามารถทำการประเมนภาวะโภชนาการของสามเณรได

ปจจบนมสามเณรไดรบการถวายภตตาหารเพลและสงเสรมโภชนาการทงหมด 5,996 รป อยางไรกตามโรงเรยนพระปรยตธรรมบางแหงเรมประสบปญหาสามเณรมนำหนกเกน ทงนอาจเนองมาจากการเปลยนสภาพแวดลอม และเปลยนวถการดำรงชวต ในการแกปญหาโภชนาการขาด และการปองกนปญหาโภชนาการเกนนน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารทรงตระหนกถงความจำเปนของการศกษาวจยเพอหารปแบบทเหมาะสมและสอดคลองกบวถการดำรงชวตตามแบบของพระภกษสามเณร

จากพระราชดำรของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ในโรงเรยนพระปรยตธรรมนน นอกจากจะทำใหเดกดอยโอกาสไดรบบรการดานการศกษาแลว ยงไดรบการสงเสรมโภชนาการ อนจะชวยใหเดกและเยาวชนกลมนไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอเปนคนมคณภาพของสงคมและประเทศชาตตอไป

30

ระบบตดตามและประเมนผลดวยตนเอง

ในการทรงงานการพฒนาโภชนาการ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงใหความสำคญตอการตดตามและประเมนผล ทงนเพราะทรงถอวาเปนเครองมอสำคญทจะบอกใหทราบถงความกาวหนาและความสำเรจของการดำเนนงาน

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรใหโรงเรยนในโครงการจดทำระบบตดตามและประเมนผล เพอใหโรงเรยนสามารถจดทำขอมลทจำเปนในการตดตามและประเมนผลไดดวยตนเอง ไมตองรอนกวชาการจากภายนอก ครสามารถตดตามการเจรญเตบโตและภาวะ

โภชนาการของเดกเปนรายบคคลได และสามารถใหการดแลไดอยางเหมาะสม ทรงเลอกวธทงายและสะดวกทสด นนคอ การชงนำหนกและวดสวนสง ซงเปนตวบงชภาวะโภชนาการของเดกไดดทสด

ในตอนเรมตน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานเครองมอไดแก เครองชงนำหนกและทวดสวนสงใหแกโรงเรยน และจดการฝกอบรมเพอเพมพนความรและทกษะใหแกคร ทงในดานเทคนคของการชงนำหนกและวดสวนสง การแปลผลและการนำขอมลไปใชในการแกไขปญหาทพโภชนาการของเดกเปนรายบคคล และเพอการพฒนากจกรรมของโรงเรยนดวย พรอมทงจดทำคมอทจำเปน เพอใหครสามารถดำเนนการไดดวยตนเอง และเปนการควบคมคณภาพในการชงและวดไปดวยในตว จากการททรงสนบสนนโรงเรยนและทรงตดตามพรอมทงพระราชทานคำแนะนำ ใหแกครอยางใกลชดและตอเนอง ทำใหระบบตดตามและประเมนผลของโรงเรยนเปนระบบทมประสทธภาพสามารถดำเนนการเปนกจวตรประจำ มาจนถงปจจบน

31

การปรบปรงโภชนาการของแมและเดก

หญงตงครรภในทองถนทรกนดารมกขาดอาหารบรโภค เนองจาก ขาดความมนคงทางอาหารในระดบครวเรอน นอกจากนยงขาดโอกาสในการไดรบบรการอนามยแมและเดก เนองจากอยหางไกลจากสถานบรการของรฐ การคลอดมกไดรบความชวยเหลอจากหมอพนบานหรอหมอตำแย

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงตระหนกถงความสำคญของการดแลภาวะโภชนาการของเดกตงแตอยในครรภและเดกแรกเกด ซงเปนชวงวกฤตทสดในวงจรชวต การขาดสารอาหารของแมท ตงครรภจะสงผลใหเดกในครรภและเดกแรกเกดมภาวะโภชนาการบกพรอง จงมพระราชดำรในการดำเนนกจกรรมเพอสนบสนนใหชมชนมสวนรวมในการดแลแมและเดก โดยทรงเนนทการสรางความเขมแขงใหแกชมชนหางไกลเหลาน ใหสามารถชวยเหลอตนเองไดในการดแลหญงตงครรภจนกระทงคลอดบตรไดอยางปลอดภยและทารกแรกเกดอยรอดปลอดภย ไดรบการเลยงดใหมโภชนาการดและมพฒนาการตามวย กจกรรมตามพระราชดำรไดแก

• การฝกอบรมหมอตำแยของแตละหมบานทโรงพยาบาลในทองถน เพอใหสามารถดแลแมและทำคลอดไดอยางถกวธ จนเดกคลอดอยางปลอดภย

32

• การพฒนาความรและทกษะใหแกแมและอาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน โดยความรวมมอจากเจาหนาทสาธารณสขของรฐในการจดการฝกอบรม เปนวธทชวยใหอาสาสมครสาธารณสขประจำหมบานและแมสามารถตดตามการเจรญเตบโต และ

ใหอาหารเดกไดอยางเหมาะสมดวยตนเอง อกทงเจาหนาทสาธารณสขของรฐยงสามารถใหคำแนะนำในการจดปรบอาหารของเดกใหเหมาะสมยงขนไดอกดวย สงผลใหภาวะโภชนาการของเดกในชมชนดขน

• การเพมผลผลตทางการเกษตรในครวเรอนโดยการสงเสรมการทำเกษตรทฤษฎใหมตามพระราชดำรพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สำหรบบางพนททมปญหาการขาดสารอาหารรนแรง นอกจาก สงเสรมการทำเกษตรผสมผสานในชมชนแลว สมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ยงมพระราชดำรใหขยายโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนลงสครวเรอน โดยโรงเรยนและหนวยงานไดใหพนธไก เปด และอาหารสตว แกครอบครวของเดกทขาดสารอาหาร นำไปเลยงเพอการบรโภคในครวเรอน และครไดตดตามไปด พรอมทงใหคะแนน ทำใหครอบครวเดกไดลงมอทำจรงและเกดผลผลตขนจรง

33

การสงเสรมโภชนาการของเดกเลกในชมชนทหางไกล ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ซง

มรายไดนอยและตองอาศยผลผลตของตนเองในการยงชพ ผลผลตมากนอยขนอยกบดนฟาอากาศ ธรรมชาต และภาวะตลาด ทำใหพอแมหนมสาวตองออกจากหมบานไปหางานทำในเมอง โดยทงลกใหอยบานกบญาตผใหญ หรออยกนตามลำพง

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงหวงใยเดกเหลานน ดวยทรงตระหนกวาโภชนาการของทารกและเดกเลกมความสำคญยงตอการเจรญเตบโตและพฒนาการในระยะวกฤตน ดงจงมพระราชดำรในการดำเนนงานรวมกบองคการบรหารสวนตำบล (อบต.) ในการจดสถานทใหเดกเหลานมารวมกน เพราะทรงเหนวาในหมบานทอยหางไกลจะเปนการสะดวกกวาถาทกคนมารวมกนอยทเดยว โดยเรยกวา “ศนยสงเสรมและพฒนาเดกวยเตาะแตะ” ในการดำเนนงานในระยะแรก สมเดจพระเทพรตน-ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานทนกอสรางศนย และจางคนในชมชนมาดแลเดก จดอาหารกลางวนและอาหารเสรมเลยงเดก ภายใตการดแลของ อบต. และเจาหนาทสาธารณสขในพนทเปนผใหความชวยเหลอ ทางวชาการ ตอมา อบต. รบภาระในเรองคาใชจายตางๆ ของศนย ศนยจะทำหนาทเลยงดเดก จดกจกรรมเพอกระตนพฒนาการของเดก จดอาหารกลางวนและอาหารเสรม ตดตามการเจรญเตบโตและดแลสขภาพของเดกอายตำกวา 3 ป รวมทงใหการอบรมแกผสงวย เกยวกบโภชนาการพนฐานและการดแลสขภาพ ในกรณทขาดบคลากรทมคณสมบตเหมาะสม ศนยจะทำงานรวมกบครในโรงเรยนประถมศกษาทอยในชมชน ผลจากความรวมมอดงกลาว ทำใหอตรานำหนกตำกวาเกณฑของเดกอายตำกวา 3 ป ลดจากระดบรอยละ 20 เหลอรอยละ 6.8

พระราชดำรของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เปนตวอยางหนงของการสรางความรวมมอระหวางพระองคในฐานะภาคเอกชน กบชมชนหรอองคการระดบทองถน (อบต.) และเจาหนาทของภาครฐ ทงเจาหนาทสาธารณสขและโรงเรยน ในการดแลสงเสรมโภชนาการ ตงแตระยะแรกๆ ของชวต อนกอใหเกดประโยชนตอเดกทดอยโอกาส เหลาน

34

การเสรมสรางศกยภาพของแมในอนาคต

ในระหวางการเสดจพระราชดำเนนไปทรงตดตามความกาวหนาของงานพฒนาในโรงเรยนในทองถนทรกนดารหางไกล สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงทราบวา เดกผหญงมกจะแตงงานเมออายนอย หลงจากเรยนจบชนประถมศกษาปท 6 แลวเพยง 2 – 3 ปเทานน แมวาในการทรงงานพฒนาในระยะเรมแรกตงแต พ.ศ. 2523 ทรงเนนทเดกวยเรยนเปนกลมเปาหมาย แตเมอทรงทำโครงการมาได 16 ป ทรงขยายขอบขายของงานครอบคลมหญงมครรภและเดกเลก แตถงกระนนกยงอาจจะชาเกนไป ดวยทรงตระหนกวาแมทมภาวะโภชนาการดและมการศกษา มกจะมลกทมโภชนาการและสขภาพทดดวย จงมพระราชดำรทจะเรมใหเรวกวานนอก นนคอมการเตรยมเดกตงแตอยในชวงวยเจรญพนธ โดยการพฒนา “หลกสตรการสงเสรมโภชนาการและสขภาพอนามยแมและเดกสำหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 – 6” ขนใน พ.ศ. 2542 – 2543 หลกสตรนมงหวงทจะสรางความตระหนก รวมทงพฒนาความรและพฤตกรรมท เหมาะสมเกยวกบโภชนาการและสขภาพอนามยของแมและเดก คณะทำงานซงประกอบดวยครจากโรงเรยนในพนทหางไกล นกวชาการศกษาจากกระทรวงศกษาธการ และเจาหนาทสาธารณสขจากกระทรวงสาธารณสข ไดรวมกนจดทำหลกสตรโดยมเนอหาครอบคลม 4 หวขอ ไดแก 1) ครอบครว ซงครอบคลมเนอหาเกยวกบประเภทของครอบครวและบทบาทของสมาชกในครอบครว 2) ความพรอมของการมครอบครวทเปนสข 3) การดแลสขภาพอนามยของหญงมครรภและทารก และ 4) การปฏบตทดเพอใหมารดาและทารกมโภชนาการด ใชเวลาทงหมดประมาณ 12 – 16 ชวโมงในแตละ ระดบชน ครสามารถจดการเรยนการสอนโดยใหเปนสวนหนงของวชา สขศกษาและพลศกษา หรอวชาการงานพนฐานและเทคโนโลยกได พรอมกนนไดมการพฒนาแผนการสอน 14 แผน พรอมคมอคร และฝกอบรมใหแก ครผสอนดวย

หลกสตรดงกลาวไดเรมทดลองใชเมอ พ.ศ. 2543 ในโรงเรยนทรกนดารหางไกล ตอมาไดมการปรบปรงหลกสตรดงกลาวใหเหมาะสมกบวย วฒนธรรรม และขนบธรรมเนยมของแตละทองถน เชน การปรบปรงใหเหมาะสมกบโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในพนทภาคใต และสำหรบชาวไทยภเขาทางภาคเหนอ เปนตน

35

การอนรกษและการปรบปรงคณคาทางโภชนาการของอาหารไทย

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนแบบอยางทดในการฟนฟและอนรกษอาหารไทย ทรงรวบรวมตำรบอาหารไทยทเปนทนยมและมพระราชดำรใหสถาบนวชาการพฒนาสตรอาหารทมคณคาทางโภชนาการและมความสมดลในมออาหาร ตวอยางเชน ตำรบอาหารไทย พนบานครบ 1 มอ (เชน นำพรกปลาท แกงจดฟก) ทไดวเคราะหปรมาณพลงงาน โปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน แคลเซยม โซเดยม เหลก วตามนเอ วตามนซ โคเลสเตอรอล และเบตาแคโรทน

อาหารจานเดยว เปนอกตวอยางหนงทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรใหพฒนา และพระราชทานใหกบโรงเรยนเพอใชในการจดอาหารกลางวนใหแกเดกนกเรยน โดยนำอาหารพนบานหลายๆ อยางทนยมบรโภคกนในแตละพนทมาผสมผสานจดเปนสำรบทมคณคาทางโภชนาการ รวมอยในจานเดยวกน นอกจากจะมคณคาอาหารครบสวนแลว ยงสะดวกในการจดเตรยมอกดวย ดงตวอยางทนำไปใชทโรงเรยนพระตำหนกสวนกหลาบ ซงเปนโรงเรยนทมเดกนกเรยนมาจากหลากหลายพนท มความหลากหลายทางวฒนธรรม นอกจากเดกนกเรยนจะไดบรโภคอาหารแลว สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารทรงใหความสำคญกบการเรยนรของเดกนกเรยนในเรองคณคาทางโภชนาการของอาหารทบรโภค และการพฒนาบรโภคนสยทเหมาะสมดวย ทำใหเดกนกเรยนรวาควรทำอะไร และทำไมจงตองทำ นอกจากนยงทรงเนนถงการใหขาวสารทางโภชนาการวา ควรใหงาย เขาใจได และมหลกการทถกตอง

36

ขาวไทยเชอมโยงสมยโบราณกบโลกาภวตน

ขาวเปนพชอาหารทสำคญ เพราะเปนแหลงพลงงานของประชากรเกอบครงโลก ประเทศไทยไดชอวาเปนประเทศทสงขาวออกมากทสดประเทศหนงของโลก แมในยามวกฤตททวโลกขาดแคลนขาว ประเทศไทยกยงเปนแหลงขาวทสามารถสงใหแกประเทศทตองการได ขาวไทยมลกษณะเฉพาะ เมลดขาวจะเรยวยาวและฝามวพรอมกบมกลนหอม ในการประกวดเมลดพชทวโลกทเมองเรจนา ประเทศแคนาดา ใน พ.ศ. 2476 (ค.ศ. 1933) ขาวไทยไดเปนทรจกกนเปนอยางดทวโลก ขาวพนธปนแกว และขาวพนธพนเมองอนๆ ของไทยไดรบรางวลท 1, 2, 3 และรางวลอนๆ อก 8 รางวล รวมเปน 11 รางวล จากทงหมด 20 รางวล ปจจบนขาวไทยโดยเฉพาะขาวหอมมะลเปน ทรจกและมชอเสยงทวโลกดวยคณภาพและกลนหอมพเศษ

ขาวเปนอาหารหลกของคนไทย พลงงานทคนไทยไดรบจากขาวจะประมาณรอยละ 55-60 ของพลงงานทไดรบทงหมดในแตละวน ในบางพนทในชนบทหางไกลพลงงานทไดจากขาวนอาจสงถงรอยละ 70 คนไทยบรโภคขาวในหลายๆ รปแบบ เชน หงขาวแบบไมเชดนำ แลวเทนำขาวซงมวตามนสงมาใหเดกๆ ผสงอาย ผปวยในครอบครวดม ขาวบดกบกลวยเปนอาหารเสรมสำหรบทารก การบรโภครวมกบถวและงาเปนการเพมคณคาทางโภชนาการ อาหารหวานหลายอยางกทำมาจากขาว หรอแปงขาวเจาผสมกบสวนผสมอนๆ ทำเปนแทง เชน กระยาสารท เปนอาหารวางทมคณคาทางโปรตนสง

ขาวไทยนอกจากจะเปนอาหารหลกและนำรายไดมาสประเทศแลว ยงมความเชอมโยงตอวถชวตและวฒนธรรมของคนไทยมาตงแตสมย โบราณ ประเพณและพธกรรมตางๆ จะปรากฏในทกขนตอนของการปลกขาว ชาวนาไทยบชากราบไหว “แมโพสพ” ซงเปนเทวดาประจำพช เพอความ อดมสมบรณของพชทปลกตามฤดกาล เชอกนอกวาเทวดาประจำพชดงกลาวมกเปนผหญง เพราะขาวเปนอาหารหลกใชเลยงชวตใหมสขภาพด เปรยบเสมอนมารดาเลยงลกใหเตบโตตอไป “พธขอฝน” ซงมชอเรยกและพธกรรมแตกตางกนไปในแตละภาค เชน ประเพณบงไฟ การโยนครกโยนสาก ของภาคอสาน การแหนางแมวของภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคอสาน เปนตน ทงนเพราะการทำนายงคงตองอาศยนำฝนจากธรรมชาต ดงนนเมอถงเวลาเพาะปลกแลวฝนยงไมตก ชาวนาจงตองทำพธขอฝน “การลงแขก” เปนประเพณทเปนความภาคภมใจของคนไทยทงชาต การลงแขกเปนการ รวมกลมแลกเปลยนแรงงาน โดยชาวนาจะขอแรงเพอนฝงญาตมตรและ เพอนบานทอยรวมชมนมเดยวกนมารวมกนไถนา ปกดำ เกบเกยว ตลอดจน

37

เกบขาวเขายงฉาง เปนประเพณอนงดงามทกอใหเกดความรก ความสามคค และความเอออาทรซงกนและกน อนจะสงผลใหสมาชกในชมชนอยรวมกนอยางมความสข

ใน พ.ศ. 2503 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณา โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหฟนฟพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคล แรกนาขวญ เพอความเปนสรมงคลและบำรงขวญเกษตรกร ชกนำใหมความมนใจในการทำนา พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ แยกเปน 2 พธ คอ พระราชพธพชมงคลเปนพธทำขวญเมลดพนธพชตางๆ เชน ขาวเหนยว ขาวเปลอก ขาวฟาง ขาวโพด ถว งา เผอก มน และพชอนๆ เพอใหพชเหลานนเจรญงอกงาม ปราศจากโรค สวนพระราชพธแรกนาขวญ เปนพระราชพธแรกไถกอนทชาวนาจะทำพธแรกนาในนาของตนเอง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงหวงใยพสกนกร ทรงนำพนธขาวตางๆ มาปลกทดลองในบรเวณสวนจตรลดา เมลดพนธทเกบเกยวไดจะพระราชทาน แจกจายใหพสกนกรทวประเทศ เพอเปนมงขวญและสรมงคลในการประกอบอาชพเกษตรของตนตามประเพณนยมสบไป

จาก พระราชนพนธเรอง ขาวไทย

ในโอกาสทเสดจฯ ไปทรงบรรยายเรอง ขาวไทย ทสถาบน International Rice Research Institute

ณ กรงโตเกยว ประเทศญปน 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2537

38

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเจรญ รอยตามเบองพระยคลบาท ทรงสงเสรมขาวไทยในหลายๆ วธ ใน พ.ศ. 2537 ทรงพระราชนพนธเรองขาวไทย และเสดจพระราชดำเนนไปทรงบรรยายเรองขาวไทยท International Rice Research Institute (IRRI) เมอวนท 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2537 ณ กรงโตเกยว ประเทศญปน ซงมคณคายงตอการสรางภาพพจนของขาวไทย บทพระราชนพนธบางสวนไดปรากฏในเนอหาขางตน

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมสวนรวมในการสรางความตระหนกใหคนไทย โดยเฉพาะเดกรนใหม ใหเหนคณคาของขาวไทย ทรงเปนตวอยางทด ดงจะเหนไดจาก การเสดจพระราชดำเนน ไปทรงรวมในการทำนา ทรงไถนาทงการใชควายและรถไถนา ทรงหวานขาว ทรงดำนา และทรงเกยวขาวดวยพระองคเอง นอกจากนยงทรงสงเสรมให ทำนาในโรงเรยนในชนบทหางไกลทมพนทเพยงพอ พรอมทงจดกจกรรมการ

39

เรยนรถายทอดเทคนคตางๆ ใหนกเรยน โดยใหนกเรยนหดทำนาในทก ขนตอน ในบางโรงเรยนจะมการสรางโรงสขาวเพอสขาวสำหรบบรโภค พรอมกบใหนกเรยนไดเรยนร และในบางครงสามารถใหบรการสขาวแกชมชนดวย แกลบและรำทไดจากการสขาวกนำไปเลยงสตวตอไป

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงใหความสำคญกบงานวจยดวย ไดมพระราชดำรใหนกวจยไทยศกษาและรวบรวมขอมลเกยวกบพนธกรรมของขาวไทย รวมทงการศกษาจโนมของขาวของศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต เพออนรกษขาวพนธปาและพนธพนเมอง รวมทงยนหลกๆ ของพนธขาว ความรทไดสามารถนำไปพฒนาปรบปรงพนธขาวใหมผลผลตสงและมคณคาทางโภชนาการมากขน ซงจะเปนประโยชนตอชาวไทยและประชากรโลก

40

ธนาคารขาวเพอบรรเทาการขาดแคลนอาหารในชนบททรกนดารหางไกล

ในชนบททรกนดารหางไกล ประชาชนมกปลกขาวไวสำหรบบรโภค ในครวเรอน แตดวยขอจำกดของขนาดพนทในการทำนา และขาดความ อดมสมบรณ ทำใหไดผลผลตขาวตำ หลายครอบครวไมสามารถผลตขาวไดเพยงพอตอความตองการของครอบครวตลอดป จงทำใหตองเผชญกบการขาดแคลนขาวเปนเวลา 1-3 เดอนกอนทจะถงฤดการผลตใหม

เพอชวยบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนโดยการพงตนเอง สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร จงมพระราชดำรใหหมบานในพนททรกนดารหางไกลในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จดตงธนาคารขาวขน ในการจดตงธนาคารขาวหมบานนน สมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานเงนเพอจดซอวสดสำหรบกอสราง แลวใหชาวบานรวมแรงกนกอสราง ในตอนเรมตน ยงพระราชทานขาวใหกบธนาคารขาวเพอเปนทนในการจดตง ธนาคารขาวหมบานทจดตงขนมานจะดำเนนการโดยคณะกรรมการ ซงชาวบานเลอกกนขนมาเอง 6-10 คน และคณะกรรมการยงไดรบการฝกอบรมเพอเพมพนความรในการจดทำบญชดวย คณะกรรมการเหลานจะกำหนดขอปฏบตในการยมและการคนขาวโดยเปนการตกลงรวมกนกบสมาชกคนอนๆ ของหมบาน เชนอาจคนเปนขาว เปนเงน หรอเปนผลตภณฑเกษตรอนๆ กได ขนกบสภาพของแตละครวเรอนและชมชน

ธนาคารขาว ตามพระราชดำรสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-บรมราชกมาร นอกจากจะชวยใหประชาชนมขาวบรโภคในชวงทขาดแคลน เปนการบรรเทาความรนแรงของความหวโหยและการขาดสารอาหารแลว ธนาคารขาวยงมสวนสำคญในการสรางจตสำนกเพอชวยเหลอซงกนและกนในสงคม

41

การสงเสรมความมนคงทางอาหารดวยเกษตรผสมผสาน

ในพนททแหงแลงและกนดารของประเทศดงเชนจงหวดขอนแกน และจงหวดบรรมยซงอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ ประชาชนประกอบอาชพทางการเกษตรและรายไดทงหมดขนกบการเกษตร แตเนองจากดนขาดความอดมสมบรณ และภมอากาศทแปรปรวนทำใหผลผลตโดยเฉพาะขาวตกตำ ไมเพยงพอตอการบรโภคในครวเรอน สมาชกในครอบครวจงประสบกบปญหาการขาดแคลนอาหาร โดยเฉพาะเดกมภาวะการขาดสารอาหารดวย

เพอชวยเหลอประชาชนในพนทดงกลาว สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรใหดำเนนโครงการพฒนาพนทแบบบรณาการตงแต พ.ศ. 2536 เปนตนมา โดยมจดมงหมายเพอเพมผลผลตทางการเกษตร และเพอใหประชาชนมความมนคงทางอาหาร ในระยะแรกไดทรงทดลองดำเนนการทหมบาน 1 แหงในจงหวดขอนแกน และอก 2 หมบานในจงหวดบรรมย การดำเนนโครงการประกอบดวย การพฒนาระบบชลประทานเพอขยายพนททำการเกษตรในฤดแลง การขดสระและอางเกบนำเพอเพมปรมาณนำสำหรบใชในครวเรอน การปรบปรงนาขาว และพนธขาว การปรบปรงบำรงดนโดยใชพชตระกลถวซงมโปรตนสง ผลพลอยไดจากการใชพชตระกลถวเหลาน กคอเมลดถว แทนทจะทง สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรใหนำมาแปรรปโดยใชเทคนคงายๆ ทประชาชนสามารถทำเองได เชน ทำเปนอาหารวางประเภทถวตด เปนการเพมคณคาใหกบผลผลต ทำใหมรายไดเพมขน นอกจากนยงทรงสงเสรมใหแตละครวเรอนทำไรนาสวนผสมเพอใหมผลผลตทหลากหลายและเพยงพอตอการบรโภคตลอดทงป พรอมกนนยงทรงใหจดการฝกอบรมในเรองโภชนาการและบรโภคนสยใหแกชมชนดวย หลงการเกบเกยว มพระราชดำรใหทำอาชพเสรมเพอเพมพนรายไดแกครอบครว เชน การทอผาไหม ซงเปนหตถกรรมพนบานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอมาโครงการไดขยายพนทไปอก 5 หมบาน การดำเนนงานสงผลทำใหผลผลตขาวเพมขนจาก 937-1,250 กโลกรมตอเฮคตาร เปน 1,401-3,304 กโลกรมตอเฮคตาร ประชาชนผลตอาหารไดมากขน มรายไดเพมขน และทสำคญทสดคอเดกมภาวะโภชนาการดขน

42

43

การขยายผลในตางประเทศ

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดทรงอทศพระองคเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทดอยโอกาสในราชอาณาจกรมาเกอบ 30 ป โครงการพฒนาของพระองคไดผลเปนทนาพอใจ เหนไดจากการทเดกนบแสนคน มภาวะโภชนาการและสขภาพอนามยดขน สามารถเรยนหนงสอจนจบและเรยนตอในระดบทสงขนไป สามารถประกอบอาชพ มรายไดและดแลครอบครว และสามารถชวยเหลอพฒนาชมชนได

โครงการของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดขยายจากโครงการทดลองขนาดเลกในโรงเรยนหางไกล 3 แหง ไปเปนโครงการพฒนาแบบผสมผสานในหมบานทหางไกลมากมาย โครงการทดลองขนาดเลกตงแตทรงเรมตนและเปนทรจกกนดคอโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน ปจจบนไดกลายเปนรปแบบของการพฒนาทยงยนในการเสรมสรางศกยภาพของคนใหสามารถพฒนาตนเองไดเตมศกยภาพ ความสำเรจเหลานมไดเปนทประจกษเฉพาะคนไทยเทานน แตยงเปนททราบกนดในหมชาว ตางประเทศดวย

เพอนำประสบการณของพระองคไปขยายผลใหเกดประโยชนตอเดก เยาวชน และสงคมทดอยโอกาสในประเทศอนๆ สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานความรวมมอกบประเทศตางๆ ตามทแตละประเทศขอพระราชทานมา นอกจากนยงพระราชทานความรวมมอกบองคการนานาชาตหลายแหง อาท องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต โครงการอาหารโลก องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ตลอดจนองคกรเอกชน เพอรวมกนสรางความอยดกนด ความสงบและความสขใหแกประชากรของโลกตอไป

44

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ใน พ.ศ. 2533 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

เสดจพระราชดำเนนเยอนสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป. ลาว) คนไทยทพำนกอยใน สปป. ลาวไดทลเกลาทลกระหมอมถวายเงน เปนจำนวน 200,000 บาท เพอโดยเสดจพระราชกศลตามพระราชอธยาศย จงพระราชทานเงนกลบคนให สปป. ลาว โดยสนบสนนการชวยเหลอ เดกกำพราในแขวงเวยงจนทน เงนพระราชทานดงกลาวไดนำมาใชในการสรางหอพกใหแกเดกกำพราท โรงเรยนวฒนธรรมหลก 67 ตอมาไดพระราชทานโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนใหแกโรงเรยน นำมาประยกตใชเพอพฒนาโภชนาการของเดกกำพราใหดขน โครงการรวมมอดงกลาวเปด

โอกาสใหประชาชนในราชอาณาจกรไทยและสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ไดทำงานรวมกนอยางใกลชด เปนการสรางสมพนธไมตรระหวาง 2 ประเทศใหแนนแฟนยงขน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดำเนนเยอน สปป. ลาวทกป เพอทรงตดตามความกาวหนาของโครงการ และพระราชทานเครองมออปกรณ พนธพชและพนธสตว ตลอดจนการสนบสนนระบบนำดมนำใช นอกจากน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชดำรใหจดการฝกอบรมเพอเสรมสรางศกยภาพใหแกครในหลายๆ เรอง เชน งานอนามยสวนบคคล การเฝาระวงทางโภชนาการ สขาภบาลอาหาร เปนตน เมอภาวะโภชนาการของเดกนกเรยนดขน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-ราชกมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหมการเสรมทกษะดานการฝกอาชพ และดานเทคโนโลยการศกษา ปจจบนโรงเรยนแหงนเปน ตนแบบและมชอเสยงเปนทรจกวามผลการเรยนในขนดมาก เปนทศกษา ดงานของโรงเรยนอนๆ รวมทงหนวยงานตางๆ ดวย

16 ปตอมา ความรวมมอดงกลาวไดขยายขอบเขตการสงเสรมโภชนาการทดและคณภาพชวตทดสโรงเรยน

อก 15 แหง ซงเปนโรงเรยนประจำของชนกลมนอย และโรงเรยนประถมศกษาในแขวงเวยงจนทน คำมวน อดมไชย หวพน เซกอง และอตตะปอ รวม 6 แขวง ครอบคลมเดก 3,497 คน โครงการของสมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ชวยใหโรงเรยนมผลผลตทางการเกษตรสำหรบนกเรยนและคร เพอใชเตรยมอาหารทมคณคาทางโภชนาการ สงผลใหภาวะโภชนาการของเดกดขน ทงยงเปดโอกาสใหเกดความรวมมออนดระหวางโรงเรยน ชมชน และองคกรของรฐอกดวย

45

สหภาพพมา ใน พ.ศ. 2538 สำนกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

(UNDP) และกระทรวงศกษาธการของสหภาพพมาไดกราบบงคมทล สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ใหทรงชวยในเรองโครงการอาหารของโรงเรยนในสหภาพพมา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-บรมราชกมาร จงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหจดการศกษา ดงานโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน ใหแกครของสหภาพพมา 8 คน โดยมจดมงหมายเพอเพมพนความรใหแกคร พรอมทงพระราชทานเมลดพนธ เพอใชในการดำเนนกจกรรมทโรงเรยน แตการดำเนนงานในชวงนนไดขาดความตอเนอง จนกระทงในป พ.ศ. 2545 ความรวมมอดงกลาวจงไดรบการสานตอจนถงใน พ.ศ. 2547 ในชวง 3 ปนมโรงเรยนทงหมด 46 โรงใน 13

ภาค/รฐ ไดเขารวมในโครงการ ครและครใหญ พรอมทงเจาหนาทระดบบรหารของกระทรวงศกษาธการสหภาพพมาจำนวน 59 คน ไดรบการเสรมสรางศกยภาพทงในดานการเกษตร โภชนาการ และการศกษา เพอใหสามารถถายทอดใหแกเดกนกเรยนตอไป ปจจบนโรงเรยนหลายแหงไดมการปลกพชผกและผลไม เดกนกเรยนไดรบความรและพฒนาทกษะดานการเกษตร และการปฏบตตนเพอโภชนาการและสขภาพทด

เมอพายไซโคลนนารกสพดเขาถลมในเขตตอนกลางและตอนใต ของสหภาพพมา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานความรวมมอในการชวยเหลอและพฒนาคณภาพชวตของประชาชนพมา โดยจดทำเปนโครงการกอสรางโรงเรยนในพนททถกพาย ไซโคลนนารกสพดเขาถลมเมอตนป พ.ศ. 2552 ทหมบานกะดงกะน เมอง

46

โบกาเลย ภาคอระวด ขอบเขตของโครงการมงเนน 3 เรอง คอ 1) กอสรางอาคารเรยนพรอมทงเปนทหลบภยหากมพายไซโคลนเกดขนในอนาคต 2) พฒนาการเกษตรทเหมาะสมในชมชนตามแนวทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และ 3) พฒนาคณภาพชวตของเดกโดยประยกตใช รปแบบการพฒนาเดกตามรปแบบในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-บรมราชกมาร ทไดดำเนนการในประเทศไทยมานานเกอบ 30 ป

ขณะนโครงการอยในระหวางการกอสรางอาคารเรยน มทหลบภย ทจคนได 500 คน พรอมกนนสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหจดการฝกอบรมใหแก คณะครโรงเรยนมธยมกะดงกะน และเจาหนาทจากฝายการศกษาของภาคอระวด เพอเตรยมความพรอมและเพมพนศกยภาพในการดำเนนกจกรรม ทงการเกษตร งานโภชนาการและสขภาพอนามย และการจดการศกษา การดำเนนงานโครงการดงกลาวจะครอบคลมเดกนกเรยนทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษาทงหมด 1,133 คนซงจะไดรบประโยชนจากโครงการน

47

ราชอาณาจกรกมพชา

เมอสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดำเนนเยอนราชอาณาจกรกมพชาหลายครง ทรงไดรบการตอนรบอยางอบอนจากราษฎร จงไดพระราชทานวทยาลยกำปงเฌอเตยล เปน ของขวญทยงยนแกประชาชนชาวกมพชา เพอตอบแทนนำใจไมตร รวมทงแสดงถงความสมพนธและความเปนมตรทดตอกนของประชาชนทงสองประเทศ เมอวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2548

ความรวมมอไดเรมขนใน พ.ศ. 2544 ทจงหวดกำปงธม สมเดจ พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงสรางวทยาลยกำปงเฌอเตยลใหแกประชาชนชาวกมพชา วทยาลยกำปงเฌอเตยลตงอยท ตำบลซอมโบร อำเภอปราสาทซอมโบร จงหวดกำปงธม เปนโรงเรยนระดบมธยมศกษา เปดสอนทงสายสามญและสายอาชวศกษา เพอใหชาวกมพชาไดพฒนาทกษะจำเปนในการประกอบอาชพและเพอสามารถศกษาตอขนสงได นอกจากการจดศกษาดงกลาวแลว สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ยงทรงเนนเรองสขภาพอนามยของนกเรยน ดวยเหตทวาสำหรบนกเรยนนนไมวาจะเปนนกเรยนชาตใด ถาโภชนาการด จะทำใหสขภาพอนามยด สตปญญาและการเรยนของนกเรยนจะบงเกดผลดตามมาดวย นอกจากนการเรยนรเรองสขภาพอนามยและโภชนาการ ยงนำไปสความรดานสขศกษาและคหกรรมศาสตร โดยนกเรยนอาจนำความรดงกลาวไปประกอบอาหารหรอขนมสำหรบขายนกทองเทยวทมาเทยวปราสาทซอมโบร ซงเปนสถานท ทองเทยวแหงหนงทตงอยใกลโรงเรยน กจะเปนทางชวยเพมรายไดใหแกนกเรยน ปจจบนมนกเรยนทงสายสามญและสายอาชวศกษาประมาณ 1,200 คน ในสายอาชวศกษามทงสาขาวชากสกรรมและสาขาวชาปศสตว และสาขาวชาไฟฟาและสาขาวชาอเลกทรอนกส

ใน พ.ศ. 2549 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานความรวมมอกบราชอาณาจกรกมพชาและองคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก) เพอพฒนาคณภาพชวตของเดกและเยาวชนใน 3 จงหวด คอ กำปงจาม กำปงสะปอ และเปรแวง โดยการนำโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนมาทดลองนำรองในโรงเรยนประถมศกษา 3 โรงในชนบทหางไกลของทง 3 จงหวด การดำเนนงานประกอบดวยการทำการเกษตรแบบผสมผสานขนาดเลก สงเสรม

การผลตอาหารและการบรโภคอาหารทมคณคาทางโภชนาการ รวมทงอนามยสวนบคคลและการสขาภบาล สนบสนนการสรางบอนำเพอเพมแหลงนำ ขณะนทำใหเดกนกเรยนมนำสะอาดดมและพฒนาอนามยสวนบคคลโดยการลางมอ การดำเนนงานโครงการครอบคลมเดกนกเรยน 2,328 คน

48

สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม

ใน พ.ศ. 2549 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหนำโครงการนำรองเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกและเยาวชน ไปดำเนนการในโรงเรยนในสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม โดยมจดมงหมายเพอใหเดกและเยาวชนทดอยโอกาสในประเทศเหลานมความเปนอยทดขน

การดำเนนงานเรมจากการอบรมครทมาจากโรงเรยนในโครงการเพอใหมความรและทกษะดานการเกษตร อาหารโภชนาการ และสขภาพอนามย เพอใหครสามารถนำความรและทกษะทไดรบไปใชในการดำเนนโครงการในโรงเรยนของตนเองโดยยดตนแบบ “เกษตรเพออาหารกลางวน” ของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เปนหลก เมอโรงเรยนมผลผลตจากการเกษตรกทำใหโรงเรยนสามารถจดบรการอาหารทมคณคาทางโภชนาการเพมขน โรงเรยนทไดรบการสนบสนนการสรางโรงครวใหม ทำใหเดกนกเรยนสามารถเตรยมอาหารในสงแวดลอมทสะอาด ถกหลกอนามยได การดำเนนงานตามพระราชดำร กอใหเกดการสรางความสมพนธในพนท เมอคณะครจดประชมเจาหนาททองถน ผปกครองและสมาชกชมชน เพอชแจงเกยวกบโครงการทไดรบพระราชทาน และจดมงหมายของพฒนาความเปนอยทดของเดกนกเรยน ทำใหไดรบการสนบสนนจากพนท ทงในรปของทนดำเนนการ ตลอดจนเทคนคตางๆ ขณะนโรงเรยนในโครงการสามารถพฒนาจนเปนตนแบบใหกบโรงเรยนใกลเคยงมาศกษาดงานและนำไปใชในโรงเรยนของตนได

การดำเนนโครงการตามพระราชดำรของพระองคครอบคลม เดกนกเรยนถง 1,357 คน จากโรงเรยนหางไกล 3 แหงทมลกษณะภมศาสตร ขนบธรรมเนยมวฒนธรรมแตกตางกน ไดแก โรงเรยนของชนกลมนอย โรงเรยนในทราบในเขตนำทวม และโรงเรยนในหมบานชายทะเล

49

มองโกเลย

จากการทประเทศมองโกเลยไดใหองคการทนเพอเดกแหงสห-ประชาชาต หรอ ยนเซฟ และโครงการอาหารโลก ทำการประเมนโครงการอาหารของมองโกเลย คณะประเมนผลไดใหขอเสนอแนะแกประเทศมองโกเลยในการนำโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนของสมเดจพระเทพ-รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไปประยกตใชในประเทศมองโกเลย ดงนนในตนป พ.ศ. 2550 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร จงทรงจดการศกษาดงานโครงการอาหารกลางวนใหแกคณะผแทน จากมองโกเลย โดยใน พ.ศ. 2550 คณะแรกนำโดยรฐมนตรชวยวาการกระทรวงศกษาธการ วฒนธรรมและวทยาศาสตร และตอมาใน พ.ศ. 2552 คณะทสองนำโดยนายอำเภออลตนบลก ซงเปนสถานททรฐบาลมองโกเลยไดคดเลอกเพอทดลองดำเนนโครงการดงกลาว

โครงการความรวมมอ 5 ป ไดเรมทดลองทำทโรงเรยนอลตนบลก อำเภออลตนบลก จงหวดทฟ โดยมจดมงหมายเพอสรางตนแบบของโครงการอาหารโรงเรยนสำหรบทจะนำไปขยายผลทวประเทศ โดยประยกตจากโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ในการสงเสรมโภชนาการและสขภาพอนามยของ เดกนกเรยน สงเสรมการเรยนรจากการปฏบต ทงในเรองการผลตอาหาร โภชนาการ สขาภบาลอาหาร เพอใหเกดความมนคงทางอาหารและการ ดำรงชวต รวมทงสงเสรมการมสวนรวมจากทกภาคสวน ทงสวนกลาง สวน

50

ทองถน และชมชน ปจจบนโครงการครอบคลมนกเรยน 464 คน คร 30 คน และประชาชนในอำเภออลตนบลก

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงตดตามความกาวหนาของการดำเนนงานของโรงเรยนอยางใกลชด โดยไดเสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมโรงเรยนอลตนบลก อำเภออลตนบลกเปนครงแรกเมอวนท 25 สงหาคม พ.ศ. 2552 เพอสำรวจพนทพรอมทงพระราชทาน คำแนะนำในการดำเนนโครงการ และจะเสดจพระราชดำเนนไปทรงตดตามความกาวหนาของการดำเนนโครงการในอนาคตดวย

51

ภฏาน

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานความรวมมอกบรฐบาลภฏาน ในดานการเสรมสรางศกยภาพของบคลากรของภฏานในดานโครงการอาหารโรงเรยน โดยใน พ.ศ. 2550 ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหจดการฝกอบรมและศกษาดงาน ใหกบคณะทำงานโครงการอาหารโรงเรยนของกระทรวงศกษาธการของภฏาน เพอใหคณะทำงานไดเพมพนความรและทกษะในเรองการเกษตรเพอผลตอาหารสำหรบบรโภค การจดการผลผลตโดยอาศยหลกการสหกรณ การจดอาหารกลางวนทมคณคาตามหลกโภชนาการและสะอาดปลอดภยตามหลกสขาภบาล

อาหาร การควบคมคณภาพของการจดอาหารในโรงเรยน การประเมนภาวะโภชนาการของเดกนกเรยน การแปรรปและการถนอมอาหาร พรอมทงไดมโอกาสแลกเปลยนประสบการณกบบคลากรของไทย ในการจดบรการอาหารกลางวน และการสรางความรวมมอกบชมชน เพอความยงยนของโครงการ

52

พระเกยรตคณระดบนานาชาต

รางวล รามอน áมกä«ä« ดานบรการสาธารณะ พ.ศ. 2534

คำสดดพระเกยรตคณ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ãนพธทÙลเกลาทÙลกระหมอม¶วายรางวล รามอน áมกä«ä« 31 สงหาคม พ.ศ. 2534 ณ กรงมะนลา ประเทศ¿�ลปป�นส�

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระอจฉรยภาพเปนทประจกษโดย ทวกน ทรงสนพระราชหฤทยในความเปนไทย ทรงเปนพลงแหงการทำนบำรงศลปะและวฒนธรรม ของชาต ทรงสงเสรมการพฒนางานหตถกรรม โดยใหมการสบทอดภมปญญาอยางตอเนอง มการฟนฟหนงตะลง ซอมแซมวดวาอารามทสำคญ รวมทงสงเสรมศลปะดานดนตรไทย ทรงเครองดนตรไทยไดหลายประเภท โปรดทรงระนาดเอก ทรงเดยวระนาด ซงแตเดมมกเลนเฉพาะผชายเทานน ทรงฟนฟดนตรไทยใหกลบมาไดรบความนยมอกครงหนง

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงศกษาตงแตระดบปฐมวยจนถงระดบปรญญาเอกในสถาบนการศกษาภายในประเทศ ทรงสนพระราชหฤทยในเรองตางๆ อยางกวางขวาง นบแตภาษาของเอเชย จนถงเทคนคและทฤษฎการศกษาสมยใหม ใน พ.ศ. 2527 ทรงใชเทคโนโลยการสำรวจระยะไกล ศกษาสภาพแวดลอมทซบซอน ปจจบนทรงเปนพระอาจารยสอนวชาประวตศาสตรทโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา การโปรดเสดจพระราชดำเนนเยอนประเทศตางๆ ทวโลกเปนการนำชอเสยงมาสประเทศ ทรงพระราชนพนธหนงสอหลายเลมเกยวกบการเดนทาง นบเปนหนงสอประเภทขายดทสด โดยรายไดจากการจำหนายไดนำมาพระราชทานเปนทนการศกษาแกเดกทขาดแคลน

เหนอสงอนใด สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระเมตตาตอเดกไทย มลนธในพระราชปถมภไดชวยเหลอเดกกำพราและเดกอนาถาใหไดรบการดแลและมบานใหม เดกลภยจำนวนมากไดรบการดแลจากสภากาชาดไทยในฐานะททรงเปนองคอปนายกา เดกหหนวกและตาบอด ทวประเทศมโอกาสไดรบการศกษาในโรงเรยนพเศษ และเดกนบแสนคนในถนทรกนดารตามชายแดนไดบรโภคอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการ ทงยงไดเรยนรการพงตนเองดวยการปลกพชผกสวนครว นำพระทยอนแผไพศาลนบวาเปนตนแบบ ทำใหมผมจตศรทธารวมบรจาคเงนโดยเสดจพระราชกศล

53

ตามพระราชอธยาศย ทำใหโครงการมทนและการบรหารจดการทด ไมเพยงแตทรงอปถมภเดกๆ ทอยหางไกล แตทรงตดตามความกาวหนาของเขาอยางใกลชด ทรงเยยมและพระราชทานกำลงใจในทก แหงหนเปนประจำ

การพระราชทานกำลงใจของพระองคเปนของขวญลำคาแกคนไทย ทรงเปนทเทดทนในความ ถอมพระองคและความเรยบงาย ทรงงานหนกดวยความเสยสละเพอบรการแกสงคม มพระราชอธยาศยราเรง และทรงเปนเจาฟาพระอารมณดทคนไทยชนชอบและยดถอเปนตนแบบของความเปนไทย ทสามารถกาวไปในโลกสมยใหมอยางมนใจ

ในการทลเกลาทลกระหมอมถวายรางวล รามอน แมกไซไซ ดานบรการสาธารณะ ประจำป พ.ศ. 2534 แดสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร คณะกรรมการเทดพระเกยรตพระองค ในฐานะททรงเปนสมเดจพระบรมราชกมารแหงราชอาณาจกรไทยททรงปฏบตพระราชกรณยกจในการพฒนาประเทศไทยใหเจรญรงเรอง และทรงสรางสงดๆ อนเปนทสดของความเปนไทยอยางเปนรปธรรม

54

โลเกยรตยศ ¼Ùนำดเดน¼Ùอทศตนเพอโครงการกำจดโรคขาดสารäอโอดน อยางยงยนãนประเทศäทย

คำสดดพระเกยรตคณโดย สภานานาชาตเพอการควบคมโรคขาดสารäอโอดน 19 สงหาคม 2547 ณ กรงเทพมหานคร

ตลอดระยะเวลาททรงปฏบตพระราชกรณยกจ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-กมาร ทรงเปนผนำททรงอทศพระองคในการดำเนนงานโครงการฯ จนเปนทประจกษชด ดงตวอยาง ตอไปน

1. ทรงอทศเวลาและพระกำลงในการควบคมโรคขาดสารไอโอดนของประเทศ

2. ทรงเปนประธานคณะกรรมการโรคขาดสารไอโอดนแหงชาตเมอ พ.ศ. 2534 ทำใหเกดความรวมมอและความเชอมโยงของหลายหนวยงานอยางกวางขวางในการแกปญหาโรคขาดสารไอโอดนในประเทศไทย

3. ทรงเปนประธานในพธเปดการประชมสมมนาระดบชาตครงท 1 เรองโรคขาดสารไอโอดน เมอ

เดอนมนาคม 2535 ในหวขอ การควบคมโรคขาดสารไอโอดนในประเทศไทย พระราชทาน พระราชดำรสเปดการประชม ความตอนหนงทรงแสดงความหวงใยวา หากปญหานไมไดรบการแกไขอยางถกตองโดยทนท คณภาพชวตของคนไทยนบลานจะเสอมลงจนเปนอปสรรคตอการพฒนาสงคมและเศรษฐกจ รวมทงความมนคงของประเทศ

4. ทรงเปนประธานในพธเปดการประชมสมมนาระดบชาตครงท 2 เรองโรคขาดสารไอโอดน ในหวขอ มงสการกำจดโรคขาดสารไอโอดนในประเทศไทย ทรงบรรยายเรอง หลกการและประสบการณในโครงการควบคมโรคขาดสารไอโอดน

55

5. ทรงเปนประธานในพธเปดการประชมใหญ เมอ พ.ศ. 2539 อนเปนปแหงการรณรงคระดบชาตเพอกำจดโรคขาดสารไอโอดน เพอเฉลมพระเกยรตเนองในพระราชพธกาญจนาภเษก พระราชทานเกลอไอโอดนแกประชาชนจำนวนประมาณ 12 ลานครอบครวทวประเทศ เพอรณรงคการใชเกลอไอโอดนในการประกอบอาหาร

6. เสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมโรงเรยนตำรวจตระเวนชายแดนเปนประจำทกป เพอประเมนผลความกาวหนาและสถานภาพของโครงการ

ทกลาวมาน แสดงถงความโดดเดนและความสำคญของภาวะผนำในทศทางอนถกตองของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทสำคญยงคอ การททรงใหความสำคญกบการพฒนาทรพยากรมนษยในการกำจดโรคขาดสารไอโอดน อนมบทบาทสำคญตอการพฒนาประเทศและความมนคง และการททรงเขาถงประชาชนระดบรากหญา ทำใหการควบคมโรคขาดสารไอโอดนในประเทศไทยประสบความสำเรจไดถงระดบน ทรงเรยนรประสบการณอนทรงคณคาเหลานจากการสมผสปญหาและสภาพชวตจรงของประชาชนมาแตครงยงทรงพระเยาว

สภานานาชาตเพอการควบคมโรคขาดสารไอโอดนจงมความยนดยงในการทลเกลาทลกระหมอมถวายพระเกยรต ในฐานะทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมบทบาทโดดเดนในการกำจดโรคขาดสารไอโอดนอยางยงยนในประเทศไทย

56

ทÙตพเศÉของโครงการอาหารโลกáหงสหประชาชาต ดานโครงการอาหารโรงเรยน

ณ การประชมคณะกรรมการโครงการอาหารโลก 11 ตลาคม พ.ศ. 2547

ณ กรงโรม ประเทศอตาล

ขาพเจามความยนดทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงรบตำแหนงทตพเศษของโครงการอาหารโลกแหงสหประชาชาต ดานโครงการอาหารโรงเรยน ความเชยวชาญดานโภชนาการและพระราชประวตทโดดเดนเกยวกบพระราชปณธานดานมนษยธรรม ประดจประทปสองทางใหแกเดกหวโหย 300 ลานคนทวโลก โดยท 100 ลานคนไมมโอกาสเขาโรงเรยน

อาหารในโรงเรยนเปนการลงทนทดทสดสำหรบอนาคตของประเทศ ขาพเจาสำนกใน พระมหากรณาธคณของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ททรงเหนคณคาของการศกษาและโภชนาการทดของเดก

¤Ó»ÃÒÈÃÑ¢ͧ¹ÒÂà¨ÁÊ� ÁÍÃ�ÃÔÊ ¼ÙŒÍӹǡÒÃâ¤Ã§¡ÒÃÍÒËÒÃâÅ¡

57

ทÙตสน¶วäมตร áหงองค�การศÖกÉา วทยาศาสตร� áละวฒนธรรมáหงสหประชาชาต (ยÙเนสโก) ดานการเสรมสรางศกยภาพ ของเดกชนกลมนอย ดวยการศÖกÉาáละการอนรกÉ�มรดกทางวฒนธรรม

24 มนาคม พ.ศ. 2548 ณ กรงเทพมหานคร

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนทตสนถวไมตรพระองคแรกจากประเทศในอาเซยน ทรงมบทบาทสนบสนนการสรางศกยภาพใหแกเดกชนกลมนอย ดวยการใหการศกษาและการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม ทงน จะมงเนนบรเวณอนภมภาคลมนำโขง ทตสนถวไมตร จะแสวงหาโอกาสใหเดกเหลานไดเขาเรยนอยางเตมทในระบบการศกษาทมอย รวมทงดแลปญหาทางวฒนธรรมของชนกลมนอย สขภาพและโภชนาการ ภาษาทใชในการเรยนการสอน และความยากจน ทตสนถวไมตรจะสนบสนนและสงเสรมความหลากหลายทางวฒนธรรม โดยเฉพาะในหมชนกลมนอย พระราชกรณยกจในดานนจะทำใหมนใจไดวา ทกเสยงจะไดรบการตอบรบ และเดกทกคนจะมโอกาส เขาถงและไดรบการศกษาทมคณภาพ พระราชกรณยกจททรงสงสมมาอยางยาวนาน รวมทง พระราชปถมภอนทรงคณคา จะเปนแรงผลกดนใหความพยายามขององคการยเนสโกทจะสงเสรมการศกษาเพอปวงชนเปนไปอยางตอเนอง และบรรลผลสมดงเจตนารมณทตงไว

58

ปรÞÞาเอกกตตมศกดì สาขา Humane Letters

คำสดดพระเกยรตคณโดย มหาวทยาลยจอห�นส� Îอบกนส� 26 พÄÉภาคม พ.ศ. 2548 ณ มหาวทยาลยจอห�นส� Îอบกนส� ประเทศสหรฐอเมรกา

คำถามวา สถาบนพระมหากษตรยทมมาแตโบราณมบทบาทหรอไมในโลกสมยใหม สมเดจ พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนคำตอบหนงทดทสด

ดวยพระราชหฤทยทผกพนอยางลกซงกบผยากไรและผดอยโอกาสในประเทศไทย ทรงอทศพระองคดวยพระราชปณธานอนแนวแนตามรอยเบองพระยคลบาทพระราชบดา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงตงพระราชหฤทยทจะชวยเหลอชนบทหางไกลทวทกถน มใชประทบอยเพยงในพระราชวง หากแตประทบทามกลางชาวเขาภาคเหนอ ชาวทะเลเรรอน ตลอดจนชาวมสลมในภาคใต ทรงปฏบตพระราชกรณยกจอยางเปนระบบเพอรณรงคเรองการศกษา โภชนาการ สาธารณสข สทธมนษยชน และการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน

ในเวทโลก สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงไดรบเกยรตในฐานะททรง

สนบสนนวฒนธรรมดงเดม ชนกลมนอย และชาวชนบทยากไรทขาดการเหลยวแล

59

รางวลอนทรา คานท ดานสนตภาพ การลดอาวธáละการพฒนา พ.ศ. 2547

พธทÙลเกลาทÙลกระหมอม¶วายรางวลอนทรา คานธ ประจำป พ.ศ. 2547 19 พÄศจกายน พ.ศ. 2548 ณ กรงนวเดล สาธารณรฐอนเดย

พวกเราในประเทศอนเดยตางรจกสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เปนอยางด ทรงเปนทเคารพนบถออยางสงในประเทศของเราเชนเดยวกบในประเทศของพระองค เรารจกพระองคในฐานะทรงเปนนกวชาการสนสกฤตอยางแทจรง และในฐานะททรงเปนพทธศาสนกทเครงครด

แตทวามไดทรงเปนเพยงทงหมดทพรรณนามา ยงทรงเปนทรจกดวยพระเกยรตคณดานอนๆ อก พระราชประวตและพระราชกรณยกจพสจนใหเหนวา ทรงเปนพลเมองผยงใหญแหงโลก พระราช-กรณยกจดานเดกและเยาวชน และดานการอนรกษสมบตวฒนธรรมของประชาชนของพระองค แสดงใหเราเหนอยเสมอมาวา เราจะสามารถทำอะไรไดมาก หากมแรงบนดาลใจใหทำ สมเดจพระเทพรตนราช-สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนทงตวแทนผนาชนชมแหงประชาชนไทย และเปนสญลกษณอนวเศษแหงประชาชาตทยงใหญ

Êع·Ã¾¨¹�¢Í§¹ÒÂÁÒ¹âÁÎѹ «Ô§Ë�

¹Ò¡ÃÑ°Á¹µÃÕáË‹§ÊÒ¸ÒóÃÑ°ÍÔ¹à´ÕÂ

60

รางวลพเศÉสมาพนธ�โภชนาการนานาชาต เพอเทดพระเกยรต¼ลงานดเดน

ãนการชวยเหลอáละสงเสรมโภชนาการของ¼Ùดอยโอกาส อนเปšนพนฐานของการพฒนามนÉย�

2 ตลาคม 2552 ณ กรงเทพมหานคร

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนดวงประทปใหแกชาวโลก ใหเหนกระบวนการททำใหประชาชนมความมนคงทางโภชนาการอยางทวถง ตลอดระยะเวลา 30 ปทผานมา ทรงอทศพระองคเพอพฒนาโภชนาการและคณภาพชวตของผยากไร โดยเฉพาะอยางยงพวกเดกๆ ซงเปนอนาคตของชาตและของโลก

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงแสดงใหเหนวาการสรางความมนคงทางโภชนาการตองขามพนกำแพงทางสงคม วฒนธรรม และภมศาสตร ทรงเปนผนำการบกเบกอยางเปนระบบ ในการนำอาหาร โภชนาการ และการศกษา เขาถงประชาชน ซงมใชคนสวนใหญของสงคม แตเปนผคนทมกถกละเลย พระราชกรณยกจของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารเขาถงเดกและครอบครวจำนวนนบไมถวนในพนทหางไกลทรกนดาร ทประชาชนถกละเลยเนองจากความ แตกตางทางวฒนธรรมและศาสนา ทรงเออมพระหตถขามพระราชอาณาจกร เพอชวยเหลอประชาชน ผยากไรในประเทศเพอนบานและประเทศทอยหางออกไป ไดแก สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ราชอาณาจกรกมพชา สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม สหภาพพมา และมองโกเลย

ทกษะความเชยวชาญของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ขยายขอบขายครอบคลมการศกษา โภชนาการ การสาธารณสข สทธมนษยชน และการพฒนาสงคมเศรษฐกจอยาง ยงยน ในโลกปจจบนการบรณาการความรสาขาตางๆ มาประยกตใชเพอการพฒนาแบบองครวมเปนเรองทไมพบบอยนก แตสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงแสดงใหเหนวาเปนสงทเปนไปได อนนำไปสการพฒนาโภชนาการอยางยงยน

61

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนนกปฏบตททรงมงผลสำเรจ โดย ทรงเชอมนวา การเรมตนเลกๆ เรยนรจากความผดพลาด และการใชทรพยากรอยางคมคาจะนำไป สความสำเรจ ทรงเปนผใฝเรยนใฝร ทรงแสวงหาความรใหมๆ นำมาประยกตใชอยางเรยบงาย ประหยดและกอใหเกดผลในการพฒนาชวตความเปนอยของเดกๆ มารดา และครอบครวได

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมงมนในการแกปญหาหลายดาน ทรงเชอวาการแกปญหาโภชนาการและสขภาพของเดกตองเรมใหเรวทสด จงทรงจดใหมโครงการอบรมโภชนาการพนฐาน และสขวทยา ใหแกเดกหญงวยรนและหญงมครรภ รวมทงหญงทใหนมบตร ทำใหเขาเหลานนสามารถเลยงลกไดอยางถกตอง และดแลดานสขภาพอนามยไดเมอจำเปน

โครงการอาหารและโภชนาการของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร นำไปสการพฒนาโภชนาการอยางยงยน การเกษตรเพออาหารกลางวนทำใหเดกๆ ไดเขารวมในโครงการ ไดเรยนรจากการลงมอปฏบตจรง และไดความรและทกษะ รวมทงไดปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคและสขอนามยสวนบคคล การพฒนาตามแนวทางดงกลาว ทำใหเขาเหลานนมเครองมอททรงคณคาในการดำรงชวต

แรงบนดาลพระราชหฤทยททรงไดรบจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทำใหทรงเชอมนในการพฒนาทองถนอยางยงยน ดวยการเพมขดความสามารถของประชาชนในดานการเกษตรและการปศสตว เพอใหเขาเหลานนสามารถผลตอาหารไดดวยตนเอง ทำใหมอาหารทมคณภาพสำหรบหญงมครรภ หญงใหนมบตร และเดกๆ เกดความมนคงทางอาหารและโภชนาการภายในครอบครว

ในการพฒนาโภชนาการ ทรงคำนงถงความแตกตางทางวฒนธรรม ในพนททประชาชนมขนบประเพณทางศาสนาทตางกน มความเชอทางวฒนธรรมของตน และมการแพทยดงเดมของทองถน ทรงใชการวจยและพฒนาเปนเครองมอในการผสมผสานภมปญญาทองถนกบวทยาศาสตร เพอพฒนาพฤตกรรมดานอาหารและโภชนาการ

สมาพนธโภชนาการนานาชาตรสกเปนเกยรตอยางยง ในการประกาศพระเกยรตคณสมเดจ พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ผเป›ยมดวยพระราชปณธานอนมงมน และพระราช-

กรณยกจดานโภชนาการอนกอปรดวยมนษยธรรมใหปรากฏสบไป

62

Institute of Nutrition. Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn: Patroness of Rural and National Development. 1991.

A speech by Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. The 12th World Food Day at FAO Regional Office for Asia and the Pacific, Bangkok, Thailand. (RAPA Publication 1992/18). 1992.

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. Thai Rice. Ministry of Commerce. 1994.

A speech by Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. Seminar on ‘Protect the Children during Economic Crisis’ at Bangkok, Thailand. 1999.

A speech by Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. The First Symposium on Post-Primary Refugee Education at Geneva, Switzerland. 2002.

Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects. Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Development Work in Remote Areas, 2nd ed. Bangkok, Amarin Printing and Publishing. 2004.

Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects. Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Biography in Food and Nutrition. 2nd ed. Bangkok, Amarin Printing and Publishing. 2004.

Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects. Worksheets on Children and Youth Development Project: Total Goiter Rate. Academic years 1993–2004.

A lecture by Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. Including the Excluded. Bangkok, UNESCO Asia-Pacific Regional Bureau for Education. 2005.

Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects. Worksheets on Children and Youth Development Project: School Agricultural Products. Academic year 2007.

Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects. The Fourth Children and Youth Development Plan (2007–2016), initiated by Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. Bangkok, Amarin Printing and Publishing. 2008.

International Telecommunication Union (ITU) TELECOM ASI 2008. Connect the World: Empowering People using ICT. Ministry of Information and Communication Technology. 2008.

A lecture by Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn. The 5th UNCTAD XII Roundtable at Accra, Ghana. Prigwan Graphic Co., Ltd. 2009.

พระราชดำรส สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. ในการอบรมครโรงเรยนในโครงการเกษตรเพออาหาร

กลางวน ณ จงหวดนราธวาส. พ.ศ. 2524.

พระราชดำรส สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. ในการสมมนาโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน และ

โครงการสงเสรมคณภาพการศกษา ณ จงหวดสกลนคร. พ.ศ. 2527.

มณพลอยรอยแสง รวมพระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. กรงเทพฯ : อกษรศาสตรบณฑต

รนท 41 จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พ.ศ. 2533.

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. การพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดาร. ในการสมมนาความ

สมพนธไทย-จน “การพฒนาพลงแหงเยาวชน : สรางพนฐานคณภาพชวตรวมกนเพออนาคต”. ณ ธนาคารกสกรไทย

กรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน). พ.ศ. 2550.

เอกสารอางอง

63

กตตกรรมประกาศ

คณะกรรมการจดการประชมโภชนาการนานาชาต ครงท 19 (19th International Congress of Nutrition, ICN) ขอขอบคณคณะทำงานทไดรวบรวมเนอหา จดเตรยมตนฉบบหนงสอและหนงสออเลกทรอนกส และเนอหานทรรศการเฉลมพระเกยรต เนองในโอกาสพเศษทการประชมโภชนาการนานาชาต ครงท 19 จะไดจดขนในประเทศไทย และขอขอบคณกองงานในพระองค สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร และสำนกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทไดเออเฟอเนอหา ภาพประกอบ พรอมคำแนะนำในการจดทำหนงสอ และกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ทไดสนบสนนการจดพมพหนงสอนดวย

คณะกรรมการจดการประชมโภชนาการนานาชาต ครงท 19 ขอขอบคณบรษท แปซฟค อนเตอรคอมมวนเคชน จำกด ทไดสรางสรรค ผลงานคณภาพทงในการจดรปเลมหนงสอ หนงสออเลกทรอนกส และการจดนทรรศการ เพอเฉลมพระเกยรตและเผยแพรพระราชกรณยกจใหแผไพศาลสบไป

คณะทำงาน คณะทำงานจดทำเนอหา “เสรมสรางโภชนาการทด : พนฐานของ

การพฒนา 30 ป พระราชกรณยกจการพฒนา สมเดจพระเทพรตนราช-สดาฯ สยามบรมราชกมาร” 1. นพ. ณรงศกด องคะสวพลา ประธานคณะทำงาน 2. ศ. เกยรตคณ พญ. คณสาคร ธนมตต ผทำงาน 3. รศ. ดร. คณหญงสมณฑา พรหมบญ ผทำงาน

4. วาทรอยตร กตต ขนธมตร ผทำงาน 5. พ.อ. หญง ดร. นนทพร วรวฒน ผทำงาน 6. นายอภสทธ พงพร ผทำงาน 7. นพ. ณรงค สายวงศ ผทำงาน 8. ศ. เกยรตคณ ดร. สรนทร พบลนยม ผทำงานและเลขานการ

เสรมสรางโภชนาการทด: พนฐานของการพฒนา

30 ป พระราชกรณยกจการพฒนา

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ISBN: 978-974-235-202-8

พมพครงท 1 กนยายน 2552 3,000 เลม

จดพมพโดย สมาคมโภชนาการแหงประเทศไทยในพระราชปถมภ

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

พมพครงท 2 พฤษภาคม 2553 5,000 เลม

จดพมพโดย สำนกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

สวนจตรลดา พระราชวงดสต กรงเทพฯ 10303

โทรศพท 0 2282 6511 โทรสาร 0 2281 3923

พมพท บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)

65/16 ถนนชยพฤกษ เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170

โทรศพท 0 2422 9000 โทรสาร 0 2433 2742, 0 2434 1385

e-mail: info@amarin.co.th Homepage: http://www.amarin.com