บทที่4 ธรณีพิบัติภัยและ ...บทท 4 ธรณ พ บ ต ภ ยและธรณ ว ทยาส งแ1 วดล อม 1. บทน

กรมทรพยากรธรณ 4-1

บทท 4 ธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอม1

1. บทนา

ทรพยากรธรณในบทนหมายรวมถงการเปลยนแปลงทางธรรมชาตทเกดจากกระบวนการทางธรณวทยา และการนาความรทางธรณวทยามาประยกตใชกบปญหาทเกดขนจากกจกรรมของมนษยและจากธรรมชาตทสงผลกระทบตอสภาพทางธรณวทยา ดงนนขอมลทางธรณวทยาจงเปนขอมลพนฐานทสาคญในการบรหารจดการทรพยากรธรณกบการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะการจดการดานธรณพบตภยเพอปองกนและลดความรนแรงจากพบตภย และการจดการดานการใชประโยชนจากพนท เพอใหมการใชประโยชนพนทอยางเหมาะสม

ธรณพบตภยทเกดขนในประเทศไทย ไดแก นาทวม ดนถลม แผนดนไหว หลมยบ และปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล ซงเปนภยธรรมชาตทเกดจากกระบวนการทางธรณวทยาทสงผลกระทบตอสงแวดลอมและสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนทมแนวโนมความรนแรงมากขน โดย มการจดทาแผนทพนทเสยงภยตอพบตภยตางๆ เชน ดนถลม แผนดนไหว หลมยบจากโพรงเกลอและโพรงหนคารบอเนต (หนปน) เพอลดผลกระทบทอาจเกดขน สาหรบสถานภาพทางธรณวทยาสงแวดลอมของประเทศไทยทผานมา มแนวทางในการจดการดานธรณวทยาสงแวดลอมเชนเดยวกบหลายประเทศ ซงใหความสาคญกบการลดผลกระทบและความเสยหายทอาจเกดขน ในการศกษาและสารวจทางธรณวทยาเพอเปนฐานขอมลในการกาหนดแนวทางการใชประโยชนของพนทใหสอดคลองกบศกยภาพพนท เชน การสารวจพนทเหมาะสมตอการฝงกลบขยะ การศกษาปจจยททาใหเกดดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนตน

การศกษาครงน ไดนาเสนอตวอยางการศกษาดานธรณพบตภย ไดแก 1) ดนถลม: ตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ 2) แผนดนไหว: ผลกระทบจากแผนดนไหวและคลนขนาดยกษทซดเขาสชายฝงทะเลอนดามน 3) การกดเซาะชายฝงทะเล: พนทตงแตปากแมนาเพชรบร จงหวดเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร จงหวดประจวบครขนธ 4) หลมยบ: บรเวณบานโนนแสบง ตาบลหนองกวง อาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร และตวอยางการศกษาดานธรณวทยาสงแวดลอม ไดแก 1) พนทฝงกลบขยะ: อาเภอดานขนทด จงหวดโคราช 2) พนทดนเคม: การศกษาปจจยทางธรณวทยาททาใหเกดดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3) พนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอน: การศกษาเพอจดการพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอนในพนทจงหวดพงงาและจงหวดภเกต

1 ธรณพบตภย (Geohazard) หมายถง กระบวนการทางธรณวทยาทมศกยภาพมากพอทจะทาใหเกดความเสยหาย และเปนอนตรายตอชมชน และสงแวดลอม ไดแก ดนถลม แผนดนไหว การกดเซาะชายฝง และแผนดนทรดหรอหลมยบ

ธรณวทยาสงแวดลอม (Environmental Geology) หมายถง ปฏสมพนธของมนษยกบสงแวดลอมทางธรณวทยาทเกยวเนองกบการใชประโยชนทรพยากรแร การปองกนและลดพบตภย และการจดการเกยวกบพนทฝงกลบขยะ

โครงการจดทาแผนแมบทการจดการทรพยากรธรณ บทท 4 (แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรธรณ ยกเวนในสวนของซากดกดาบรรพ) ธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอม


2. ดนถลม

ประเทศไทยมเหตการณดนถลมทสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนอยางมาก ในแตละป มาอยางตอเนอง โดยเฉพาะบรเวณพนททมโอกาสเกดดนถลมระดบสง และมชมชนหรอหมบานเสยงภยดนถลมตงอย เหตการณดนถลมครงใหญทสรางความสญเสยเปนอยางมาก ในชวงป พ.ศ. 2531 - 2547 เชน ดนถลมทบานกะทนเหนอ อาเภอพปน จงหวดนครศรธรรมราช คดเปนมลคาความเสยหายประมาณ 1,000 ลานบาท ดนถลมและนาปาไหลหลากในตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ มมลคาความเสยหายประมาณ 645 ลานบาท ดนถลมและนาปาไหลหลากอาเภอแมระมาด จงหวดตาก มมลคาความเสยหายประมาณ 367 ลานบาท เปนตน (ตารางท 4.1)

ประเทศไทยมพนททมโอกาสเกดดนถลมในพนท 51 จงหวด โดยมลกษณะของพนททอยตามทลาดเชงเขาหรอบรเวณทลมทอยตดกบภเขาสง สภาพพนทตนนาทมการทาลายปาไมสง สภาพพนทมการใชประโยชนผดประเภทและขาดความระมดระวง หรอสภาพพนทบรเวณทเปนภเขาหรอหนาผาทผพงงาย และเมอมพายฝนตกหนกตอเนองทาใหเกดนาปาไหลหลาก ดนถลม และนาทวม และจากการเกดแผนดนไหวขนาด 9 รกเตอร และเกดคลนขนาดยกษในพนท 6 จงหวดทางภาคใตเมอวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 ไดสงผลกระทบตอการเกดดนถลมในพนทบรเวณเกาะระ อาเภอคระบร จงหวดพงงา ททาใหเกดการแตกของหนเพมขนซงสงผลตอชนหนหรอมวลหนเสยสมดลเกดการเคลอนไถลตามแนวรอยแตก และ/หรอเกดดนถลมตามแนวลาดชนในพนทไหลเขามากกวา 70 แหง ดงนน จงไดกาหนดพนทบรเวณนเปนพนท เฝาระวงภยจากดนถลม

แนวทางในการปองกนและแกไขปญหาดนถลม มมาตรการการใชสงกอสรางและมาตรการทไมใชสงกอสราง2 ในการจดวางโครงสรางองคกรในการจดการอยางเปนระบบ การพฒนาระบบขอมลพนทเสยงภย การตดตงเครองมอ3 ในการพยากรณเพอเตอนภยกอนทภยพบตจะมาถง เชน การตรวจสอบขอเทจจรงเกยวกบสาเหตการเกดอทกภยในพนท การจดทาแผนทเสยงภยดนถลม และการจดตงเครอขายเฝาระวงดนถลม แนวทางเหลานชวยลดความสญเสยไดมาก รวมทงการใหประชาชนเขามามสวนรวมมากขน โดยการจดตงเครอขายเฝาระวงภยแจงเตอนภย โดยใชคนเปนผสงเกตการณประจาและแจงใหประชาชนในหมบานทราบถงภยพบตจากอทกภยและดนถลมทจะเกดขนโดยเฉพาะในชวงทฝนตกหนก

2.1. การวเคราะหพนทดนถลม

ดนถลมเปนภยพบตทเกดขนตามธรรมชาตทรนแรงและเกดแบบฉบพลน โดยมปจจยหลก ไดแก ลกษณะทางธรณวทยา ความลาดชนของพนท ทศทางการไหลของธารนา ทศทางทรบนาฝน และพนทปา (กรมทรพยากรธรณ 2546) ทงน ภยดนถลมในประเทศไทยมกเกดขนเมอมฝนตกมากผดปกตในบรเวณพนทเขาสงชนในพนทเสยงภย ปาไมถกทาลาย ดนและหนมลกษณะผกรอนออนตวงาย ซงเปนลกษณะการเกดดนถลมแบบการเลอนไหลของมวลดนบนพนผวทมความลาดเทภายหลงฝนตกหนก และมกเกดขน

2 มาตรการการใชสงกอสราง (Structural Measures) เชน การสรางเขอนเกบกกนาไวทางตนนา การสรางคนกนนา การระบายนา เขาไปเกบกกในพนทลมนา การเพมทางผนนาออกสทะเลใหมากขน การสบนาออกจากพนท การสรางแหลงเกบกกนา การระบายนาออกใหสอดคลองกบการขนลงของนาทะเล เปนตน และมาตรการไมใชสงกอสราง (Non-Structural Measures) เชน การจดการอางเกบนา โครงการตดตงระบบโทรมาตรและสถานวดนาอตโนมต พนทแกมลง การมสวนรวมของประชาชน เปนตน

3 เครองมอทใช คอ ระบบโทรมาตร ซงจะเตอนภยเมอปรมาณนาฝนทตกหรอระดบนาในแมนา ลาคลองสงมากผดปกต



กอนในบรเวณรองไหลเขาทเปนจดรวมนาและมวลตะกอนดนซงเมอมจานวนมากและมกาลงแรงสามารถกดเซาะและพดพาสงกดขวางตามทางนาทาใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสน ความเสยหายดานทรพยากรธรรมชาต และความเสยหายดานเศรษฐกจ

• การประเมนมลคาความเสยหายทเกดขนจากธรณพบตภย

ดนถลมสงผลกระทบในหลายดาน ไดแก

§ ความเสยหายตอทรพยสนและชวตมนษย เนองจากดนถลมมการพดพาดนโคลน ซากตนไม และสงปฏกลตางๆ ไหลลงมาจากภเขาสทราบทเคลอนทผาน โดยเฉพาะบรเวณพนทราบทเปนแหลงชมชน เชน ความเสยหายบรเวณพนทตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ ในป พ.ศ. 2544 ทาใหมผเสยชวต 136 คน ผไดรบบาดเจบ 109 คน บานเรอนพงทลายและเสยหาย 599 หลง (ตารางท 4.1)

§ ความเสยหายดานทรพยากรธรรมชาต ททาใหผวหนาดนทอดมสมบรณถกนากดเซาะและพดพาลงสทตา และเกดตะกอนทบถมในลานาตางๆ

§ ความเสยหายดานเศรษฐกจ ดนถลมทาใหประชาชนสญเสยรายไดในการประกอบอาชพและทรพยสนตางๆ และตองเสยคาใชจายในการซอมแซมและหาแหลงทอยอาศยใหม

ตารางท 4.1 เหตการณดนถลมและความเสยหายทเกดขนในประเทศไทย ป พ.ศ. 2531-2547 สถานท วนทเกดเหต ความเสยหาย

บานกะทนเหนอ อาเภอพปน จงหวดนครศรธรรมราช

22 พฤศจกายน 2531 มผไดรบบาดเจบและเสยชวตประมาณ 230 คน บานเรอนเสยหายประมาณ 1,500 หลง และพนทการเกษตรเสยหายประมาณ 6,150 ไร คดเปนมลคาโดยประมาณกวา 1,000 ลานบาท

บานครวง อาเภอลานสะกา จงหวดนครศรธรรมราช

22 พฤศจกายน 2531 มผเสยชวต 12 คน บานเรอนเสยหาย 152 หลง เสยหายบางสวน 210 หลง

กงอาเภอเขาคชกฏ จงหวดจนทบร 30 กรกฎาคม 2542 มการอพยพชาวบานออกจากพนทกอนเกดเหต บานเรอนเสยหาย การปศสตว และพนทการเกษตรเสยหายมากมาย

บานธารทพย (หมบด) ตาบล บงนาเตา อาเภอหลมสก และบานโพธเงน ตาบลทาพล อาเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ

11 กนยายน 2543 มผเสยชวต 10 คน สญหาย 2 คน บานเรอนเสยหาย 363 หลง การปศสตว พนทการเกษตรเสยหายจานวนมาก

อาเภอวงชน จงหวดแพร 4 พฤษภาคม 2544 มบานเสยหายทงหลง 18 หลง ผเสยชวต 43 คน สญหาย 4 คน คดเปนมลคาประมาณ 100 ลานบาท

ตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

11 สงหาคม 2544 มผเสยชวต 136 คน ผไดรบบาดเจบ 109 คน สญหาย 4 คน บานเรอนพงทลาย 188 หลง และเสยหาย 411 หลง คดเปนมลคาประมาณ 645 ลานบาท

บานนาแมแรก อาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม

15 กนยายน 2545 มการอพยพชาวบานออกจากพนทจานวน 180 ครอบครว และ เสนทางแมแจม-ฮอด ไดรบเสยหายเนองจากดนถลม



ตารางท 4.1 (ตอ) สถานท วนทเกดเหต ความเสยหาย

บานกองบอด หม11 ตาบลปางหนฝน อาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม

6 พฤษภาคม 2547 มผเสยชวต 1 คน จกรยานยนต 1 คน บาน 3 หลง

ตาบลแมระมาด ตาบลแมตน ตาบลขะเนจอ และ ตาบลจะเรา อาเภอแมระมาด จงหวดตาก

20 พฤษภาคม 2547

มผเสยชวต 5 คน บานเสยหายทงหลง 200 หลง เสยหายบางสวน 191 หลง สะพาน 11 แหง ถนน 23 สาย ฝาย 62 ฝาย คดเปนเงนรวม 367 ลานบาท

ตาบลแมตน มอนจอง และตาบลยางเปยง อาเภออมกอย จงหวดเชยงใหม

20 พฤษภาคม 2547 พนทเสยหาย 4 ตาบล 14 หมบาน ราษฎรเดอดรอน 400 คน 120 ครวเรอน มผเสยชวต 1 ราย บาดเจบสาหส 1 ราย บานเรอน เสยหายบางสวน 169 หลง สะพานขาด 2 แหง รวมมลคาความเสยหายประมาณ 20 ลานบาท

บานสบโขง หม 10 ตาบลแมสวด อาเภอสบเมย จงหวดแมฮองสอน

22 พฤษภาคม 2547 อาคารเรยนของโรงเรยนลองแพวทยาและบานพกครไดรบความเสยหาย 10 หลง บานเรอนเสยหาย 14 หลง มผไดรบบาดเจบ 4 ราย และสตวเลยงสญหายกวา 800 ตว

บานหม 6 ตาบลแมคะ อาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม

26 กรกฎาคม 2547 มพนทเสยหาย 3 หมบาน ราษฎรเดอดรอน 66 ครวเรอน มผเสยชวต 1 ราย

ตาบลหมอกจาแป อาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

26 กนยายน 2547 ดนถลมลงมาปดเสนทางบานหวยขาน –บานรกไทย และบานทบศอก-บานหวยมะเขอสม และมกอนหนขนาดใหญกวา 20 ตนรวงลงมาขวางทบถนนใกลบรเวณดนถลม

อาเภอลอง จงหวดแพร 18 กนยายน 2547 ดนบนภเขาถลมปดเสนทางและทอระบานาทบานปาแมด หมบานปาแป อาเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน

19 กนยายน 2547 ดนถลมลงมาปดทบทางหลวงสายแมสะเรยง-เชยงใหม ทงสองชองทางจราจร กอนถงปากทางเขาหมบานปาแป

หมบานสขฤทย ตาบลทาตอน อาเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม

19 กนยายน 2547 ดนถลมทบบานเรอนประชาชน เสยหาย 1 หลง และมผไดรบบาดเจบ 1 ราย

บานอาวนาง หม 2 ตาบลอาวนาง อาเภอเมอง จงหวดกระบ

16 ตลาคม 2547 ดนจากภเขาควนถลมทบบานเรอนประชาชนเสยหาย 6 หลง

บานเขาทง บานหวยสม หมท 1 ตาบลเขาคราม อาเภอเมอง จงหวดกระบ

17 ตลาคม 2547 ดนจากภเขาหวยสมไฟถลมโดยมหนปนขนาดใหญจานวนมากแตกหลดรวงลงมาจากเขาบานทง ทบบานเรอนเสยหาย 25 หลง ซงตงหางจากภเขาประมาณ 50 เมตร มผเสยชวต 3 ราย และบาดเจบ 1 ราย

ทมา: กรมทรพยากรธรณ 2547

ความเสยหายจากเหตการณดนถลมทเกดขนจากอดตถงปจจบน มการประเมนและรายงานเพยงตวเลขความเสยหายของทรพยสน และจานวนผบาดเจบและเสยชวตในเหตการณนนๆ แตอยางไรกตาม มลคาความเสยหายทงหมดทเกดขนควรจะไดรบการพจารณาและประเมนอยางรอบดานมากขน โดยมองผลกระทบตอสงคมดานตนทนเมอมการสญเสยทรพยากรจากเหตการณดนถลม เชน คาของชวต คาการรกษาพยาบาล คาของเวลา คาการอพยพประชาชนออกจากพนทเสยงภย คาการสญเสยหนาดน เปนตน



• การวเคราะหขอมลพนทเสยงภยตอการเกดดนถลม

ดนถลม เปนภยทสามารถศกษา คาดการณ และเตอนภยลวงหนาไดเพอลดความเสยหายถามการศกษาและเกบขอมลอยางเปนระบบ ซงการพยากรณของไทยทมอยมการตดตงเครองมอตรวจวดลากดนเพอคาดการณการเคลอนตวของดนถลมประกอบกบการสงเกตลกษณะทวไปของสงแวดลอม โดยตองมการรวบรวมขอมลอตนยมวทยา ปรมาณนาฝน สภาพพนท และสภาพทางธรณวทยา นอกจากนมการพยากรณในระยะยาวเพอเตอนภยถงความเสยงของการเกดดนถลมโดยการจดทาแผนทเสยงภยดนถลม

การศกษาพนททมโอกาสเกดดนถลมของประเทศไทย ไดมการจดทาแผนทพนททมโอกาสเกดดนถลม (Landslide Hazard Map) เพอคาดการณบรเวณทมโอกาสเกดดนถลม โดยศกษาหาความเปนไปไดของพนททมความเสยงภยตอการเกดดนถลม (Landslide probability) ระดบตางๆ ตามมาตราสวน 1: 250,000 และนาคาทวเคราะหไดจากแบบจาลองทางคณตศาสตร ซงมปจจยในการคานวณ ไดแก ระดบความสง หนารบนาฝน ความลาดชน ทศทางการไหลของนา การไหลสะสมของนา พชพรรณ คณลกษณะของดน และความชนของพนท4 สาหรบประเทศไทยมระดบความเสยงตอการเกดดนถลมสงถงรอยละ 20.7 ของ พนทเสยงภยตอการเกดดนถลมในประเทศไทย (รปท 4.1 และรปท 4.2) นอกจากนมการจดทาหมบานเสยงภยดนถลม ซงตงอยบรเวณลาดเชงเขาหรอบรเวณทลมใกลเขาทมการพงทลายของดนสง (รปท 4.2)

ทงน พนททมโอกาสเกดดนถลมถาอยใกลหรออยในเขตทอยอาศย โดยเฉพาะพนทเสยงภยตอการเกดดนถลมระดบสง จะสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนอยางมาก ซงจากขอมลพบวา พนทเสยงภยในเขตเมอง มเพยงประมาณรอยละ 1 ของพนททมโอกาสเกดดนถลมในแตละระดบ สวนทเหลอเปนพนทนอกเขตเมอง (ตารางท 4.2) นอกจากน เมอเปรยบเทยบเขตพนทเสยงภยตอการเกดดนถลมในพนทปาสงวน พบวา พนทเสยงภยสวนใหญ (รอยละ 73) อยในเขตพนทปาสงวน (ตารางท 4.2) ซงถามแหลงชมชนในพนทบรเวณปาสงวน และมความหนาแนนของประชากรมาก จะสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนในพนทนนๆ อยางมาก

4 การศกษาความเปนไปไดของพนททมความเสยงภยตอดนถลม อาศยแบบจาลองทางคณตศาสตร เพอหาคาคาดคะเนความเสยงของแตละหนวยพนท (Y) ซงมปจจยตางๆ ทใชในการคานวณ ดงน

Y = = 1.8914 – 0.00281 (ระดบความสง) + 1.4215 (หนารบนาฝน) + 0.00698 (ความลาดชน) + 0.00073 (การไหลสะสมของนา) – 0.00165 (ทศทางการไหลของนา) – 0.00505 (พชพรรณ) - 0.0042 (คณลกษณะของดน) - (ความชนของพนท)

โดยมขอสมมตฐาน คอ 1) เปนพนทเขาถงไดยาก 2) เปนพนทมขอมลจากด และสามารถใชขอมลทมอย เชน ภาพถายดาวเทยม แผนทภมประเทศ 3) ใชไดกบ Regional scale และ 4) เกดดนถลมในชวงความชน 6-30 องศา

คาคาดคะเนความเสยงของแตละหนวยพนทคานวณได จะนาไปคานวณหาความนาจะเปนของคาคาดคะเนความเสยงของแตละหนวยพนท (P) ทมคาอยระหวาง 0-1 ดงน

P = 1 / (1 + exp (-Y)) นอกจากน กรมทรพยากรธรณเหนถงความสาคญของลกษณะทางธรณวทยา (Geology) จงนาชนดของหนมาพจารณาเปนปจจยรวมกบแบบจาลองดงกลาว โดยคาคะแนนเตมรอยละ 100 แบงพจารณาคาทไดจากการคานวณแบบจาลอง (P) รอยละ 67 และอกรอยละ 33 เปนคาทไดจากปจจยทางธรณวทยา ดงนน คาคาดคะเนความเสยงของแตหนวยพนททรวมลกษณะทางธรณวทยา (H) ซงคดเปนรอยละ คอ

H = int (((P * 0.67) + (geology * 0.33/4)) * 100) ซงเปนระดบคาความเสยงตอการเกดดนถลมตามหลกทางสถต



รปท 4.1 สดสวนพนททมโอกาสเกดดนถลมในประเทศไทย

ความเสยงตา รอยละ 20.4

(44.8 ลาน ตร.ม.)

ไมเสยงรอยละ 22.4

(49.0 ลาน ตร.ม.)ความเสยงสงรอยละ 20.7

(45.3 ลาน ตร.ม.)

ปานกลางรอยละ 36.5

(80.1 ลาน ตร.ม.)


ตารางท 4.2 พนททมโอกาสเกดดนถลม แบงตามเขตพนทปาไม และเขตพนทชมชน

หนวย: ลานตารางเมตร พนทปาไม พนทชมชน

ระดบ ความเสยง

พนท ทมโอกาสเกดดนถลม ปาสงวน1 รอยละ

นอกปาสงวน

รอยละ เขตเมอง2 รอยละ นอกเมอง รอยละ

สง 45,325 33,888 74.8 11,437 25.2 3,279 7.2 42,046.12 92.8

ปานกลาง 80,119 58,498 73.0 21,621 27.0 6,184 7.7 73,934.61 92.3

ตา 44,787 32,319 72.2 12,468 27.8 3,793 8.5 40,994.36 91.5

รวม 170,232 124,705 73.3 45,527 26.7 13,256 7.8 156,975.09 92.2

หมายเหต: 1 ปาสงวน หมายถง ปาเขตอนรกษ ปาเศรษฐกจ และพนททเหมาะกบการเกษตร 2 เขตเมอง หมายถง เขตพนทอาเภอเมองของแตละจงหวดในประเทศไทย (เนองจากไมสามารถแยกเขตพนทเมองได (พนทเทศบาล) จงแยกตามเขตอาเภอเมองและนอกเขตอาเภอเมอง โดยเปนตวเลขทระบบโปรแกรมทาง GIS คานวณขนมา

ทมา: ขอมลจากฐานขอมลทรพยากรธรณ คานวณโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย



รปท 4.2 พนททมโอกาสเกดดนถลมและหมบานเสยงภยดนถลม




นอกจากน การประเมนความเสยงจากมลคาความเสยหายจากดนถลมทอาจเกดขน สามารถจดทาแผนทพนทเสยงภยดนถลม (Landslide Risk Map) ซงเปนการนาแผนทพนททมโอกาสเกดดนถลม มาวเคราะหโอกาสเกดพบตภยทางสถต และประเมนความเสยหายตอชวตและทรพยสนทอาจเกดขน เพอนาไปใชในการวางแผนการใชประโยชนทดนและลดความเสยหายทอาจเกดขนตอชวตและทรพยสนของประชาชนในพนทเสยงภย (ธวชชย และคณะ 2546)

แผนทพนทเสยงภยดนถลม เปนคาทไดแสดงถงปรมาณความรนแรงของพนททจะไดรบจากการเสยงภย (ระดบทเกดความเสยหาย) โดยแยกเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทเกดความเสยหายมากทสด (มคนตาย ทรพยสนเสยหายมาก) ระดบความเสยหายปานกลาง (ไมมคนตาย ทรพยสนเสยหาย) และระดบความเสยหายนอย (ไมมคนตาย) ซงปจจบนการจดทาแผนทเสยงภยดนถลมใชการรงวดพนทในจดทมการสารวจ และยงไมมการเผยแแพรแผนทเสยงภยดนถลมทงประเทศ

ทงน แนวทางการประเมนความเสยหายทไดรบจากดนถลม ตองทราบถงจานวนพนททไดรบผลกระทบทงหมด โดยพจารณาถงลกษณะของดนถลม ตาแหนงทเกดดนถลม เวลาทเกดขน และทศทางการเคลอนยายมวลดน (ปรมาณนาไหล) แหลงชมชนทอาศยในบรเวณพนทนนๆ ซงตองทราบจานวนครวเรอน ความหนาแนนของประชากร และรายไดตอคน เปนตน โดยเฉพาะพนททอยใกลทางนาหรอพนทสงจะมความเสยงของพนททจะไดรบความเสยหายมาก และนามาประเมนมลคาความเสยหายทเกดขนเพอหาแนวทางการจดการและดาเนนการปองกนการเกดดนถลม นอกจากนควรมการจดทาแผนทระดบหมบาน5 เพอใชในการประเมนความเสยหายจากดนถลม ซงอาจดาเนนการรวมกบการจดทาระบบเตอนภยระดบหมบาน ซงอาศยความรวมมอของประชาชนในเขตพนทเสยงภยในการเฝาระวงภยใหกบชมชน และภาครฐใหการสนบสนนขอมลและอปกรณ โดยใหหมบานตรวจวดขอมลปรมาณฝนตก แนวโนมการเกดปรมาณนาทา และแจงเตอนพนทเสยงภยในกรณทมปรมาณนามากผดปกต

2.2. กรณศกษา: ตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

การเกดดนถลมครงสาคญครงหนงของประเทศไทย ในป พ.ศ. 2544 คอบานนากอและนาชน ตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ ซงเปนพนททไดรบความเสยหายมาก สงผลทาใหบานเรอนไดรบความเสยหาย ประชาชนเสยชวต สตวเลยงตาย พนททาการเกษตรถกนาทวม และสงกอสรางทาง ชลประทาน เชนฝายเสยหายพงทลายจนไมสามารถใชงานได

บานนากอ และบานนาชน มความหนาแนนของประชากรประมาณ 224 คนตอตารางกโลเมตร ตงอยบนเนนตะกอนนาพารปพด6 ของลานากอทไหลลงจากเขา มพนทรบนาทงหมดประมาณ 70 ตารางกโลเมตร (รปท 4.3) มการใชประโยชนทดนในการเพาะปลกพชไร พชไรผสมขาวโพด ไมผล และมการ จดตงนคมสรางตนเองเพอสงเคราะหชาวเขา จานวน 175,000 ไร สภาพในบรเวณลมนาจงมการบกรก พนทปาไมเพอทาประโยชนในการเพาะปลกพช

5 แผนทระดบหมบาน พจารณาถงการวางผงหมบาน และสงกอสรางในการปองกนภยดนถลม 6 ตะกอนนาพดพารปพด (Alluvial fan) เกดจากทางนาทไหลจากหบเขาชนลงสพนราบ เมอความเรวของกระแสนาลดลงจนไมสามารถนาพาตะกอนบางสวนตอไปได ตะกอนดงกลาวจงตกสะสมบรเวณใกลกบเนนเขาในลกษณะทกระจายออกไปรอบขางเปนรปพด ซงประกอบดวยชนทรายสลบกบชนกรวดและดนเคลย (กรมทรพยากรธรณ 2544)



รปท 4.3 พนทรบนา ตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ




สาเหตการเกด

ปจจยหลกททาใหเกดดนถลม มสาเหตจากพายโซนรอน “อซาง” ทาใหเกดฝนตกหนกอยางตอเนองในพนทปาและพนทเขาทมความลาดชน ลกษณะภมประเทศทเปนแองรบนา และมทางนาออกเพยงชองทางเดยวคอหวยนากอซงมอตราการไหลสงสดประมาณ 843 ลบ.ม./วนาท ปรมาณนาทไหลรนแรงและ มปรมาณมาก ไดพดพาทอนซงลงมาสพนทราบดานลาง และไมสามารถระบายนาไดทน ประกอบกบสภาพภมประเทศเปนหบเขา สภาพทางธรณวทยาประกอบดวยหนทผพงงาย เมอผพงอยกบทบนลาดเขาทาใหเกดหนาดนเปนดนปนทราย ซงมความเสยงตอการเกดดนถลม

สาเหตอกประการหนงเกดจากการกระทาของมนษย เนองจากการบกรกพนทปาเพอทาการเพาะปลก เชน พชไร ไมผล สงผลใหผวหนาดนงายตอการถกกดเซาะและพงทลาย การตงถนฐานบานเรอนซงอยในตาแหนงทกดขวางทางนาธรรมชาตในบรเวณเชงเขาใกลกบทางไหลของนา และการกอสรางสะพานทมชองเปดระหวางตอมอแคบและพนสะพานอยในระดบตา เมอนาไหลมาอยางรนแรงและมปรมาณมากทาใหไมสามารถระบายนาไดทน สรางความเสยหายอยางมากตอชวตและบานเรอนของประชาชน ประกอบกบการบรหารจดการปาตนนาทขาดประสทธภาพในการดแล ขาดระบบเตอนภยและวธปองกนตนเอง ทงทหมบานนากออยในขายพนทเสยงภยจากดนถลม

• การศกษามลคาความเสยหายและการปองกนความเสยหาย

ความเสยหายทเกดขน แบงเปน 2 สวน ไดแก 1) ความเสยหายตอชมชนและการเกษตร เนองจากหมบานนากอเปนหมบานใหญ มการขยายพนทอาศยอยใกลลานา ทาใหกดขวางลานา ตลอดจนฝายและสะพานทมเศษไมและซงตดอยทาใหเกดการกดขวางทางนา ทาใหนาเขาทวมบานเรอนทอยรมตลง บานเรอนเสยหายทงหลงจานวน 189 หลง บานเรอนเสยหายบางสวน 357 หลง มผเสยชวต 127 คน พนททาการเกษตรเสยหาย และฝายเสยหาย 2 แหง (คณะอนกรรมการตรวจสอบขอเทจจรงเกยวกบสาเหตการเกดอทกภยในพนทจงหวดเพชรบรณ มปพ.) รวมมลคา 645 ลานบาท และ 2) ความเสยหายตอพนทลมนาของนากอและนาชนจากดนถลมหลายแหง ทงน ความเสยหายทเกดขนสาหรบบานนากอ รวมเฉพาะคาเสยหายทเปนตวเงน ดงนนการปองกนความเสยหายทเกดขนตองคานงถงคาความเสยหายเชงเศรษฐศาสตรดวย เชน ตนทนการอพยพประชาชนออกจากพนทเสยงภย เปนตน

• การบรหารจดการ

การจดการเพอแกไขผลกระทบจากการเกดดนถลม ไดแก การตรวจสอบและปรบปรงสงกอสรางสาธารณะ เชน สะพาน ถนน เปนตน การฟนฟและพฒนาพนทเสยงภยลมนากอและนาชน จงหวดเพชรบรณ ไดแก การฟนฟและพฒนาพนทปาเสอมโทรมบรเวณพนทลมนากอ จานวนเงน 376.6 ลานบาท บนพนทประมาณ 86,725 ไร โดยดาเนนการปลกปา 61,575 ไร ปลกปาเสรมธรรมชาตเพอปรบปรงระบบนเวศตนนา 25,150 ไร ปลกหญาแฝก 45,000 ไร สรางฝายแบบผสมผสาน 580 แหง และเพาะกลาไมปลกแนวกนชนโดยการมสวนรวมของประชาชน 6 ลานกลา รวมทงการสรางระบบเตอนภยในบรเวณลมนาโดยใหประชาชนเขาไปมสวนรวม การจดทาแผนทเสยงภย และกาหนดเขตพนทเสยงภยระดบหมบาน ทงน ในพนทบรเวณนควรมการจดทาแผนทพนทเสยงภยระดบหมบานเพอประเมนความเสยหายจากดนถลมเพอปองกนและลดผลกระทบทเกดจากดนถลม



3. แผนดนไหว7

ประเทศไทยมเหตการณแผนดนไหวเกดขนบอยครง แตไมมความรนแรงมากนก เนองจากอยในเขตคอนขางปลอดแผนดนไหว โดยแบงลกษณะการเกดแผนดนไหวในประเทศไทยเปน 2 ลกษณะ คอ 1) แผนดนไหวทมศนยกลางในประเทศ บรเวณรอยเลอนทยงเคลอนตวอย เชน รอยเลอนศรสวสด รอยเลอนเมย-อทยธาน รอยเลอนแมทา เปนตน และ 2) แผนดนไหวทมศนยกลางนอกประเทศ ซงมขนาดใหญจง สนสะเทอนมาถงประเทศไทย สถตการเกดแผนดนไหวครงสาคญทมรายงานในประเทศไทย ไดแก แผนดนไหวมศนยกลางอยทจงหวดนาน ขนาด 6.5 รกเตอร ในป พ.ศ. 2478 แผนดนไหวบรเวณจงหวดตากในป พ.ศ. 2518 ขนาด 5.6 รกเตอร และรสกไดทกรงเทพฯ แผนดนไหวมศนยกลางใกลอางเกบนาเขอนศรนครนทร อาเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร หลงจากนนมเหตการณแผนดนไหวเกดขนอยางตอเนอง และมกรณทกอใหเกดความเสยหายมากเมอวนท 11 กนยายน พ.ศ. 2537 มศนยกลางแผนดนไหวบรเวณอาเภอ เวยงปาเปา จงหวดเชยงราย มความรนแรงขนาด 5.1 รกเตอร เกดความเสยหายกบโรงพยาบาลอาเภอพาน วด และโรงเรยน ในจงหวดเชยงราย และเกดแผนดนไหวอกหลายครงในป พ.ศ. 2538 – พ.ศ. 2544 ในชวงป พ.ศ. 2545-2547 สถตแผนดนไหว มขนาดอยในระดบเลกถงปานกลาง (ไมเกน 6.0 รกเตอร) เปนเพยงความรสกสนสะเทอนทเกดขนในบรเวณพนทดงกลาว (ตารางท 4.3) และไมมผลกระทบเสยหายรนแรง

ทงน ภาครฐไดมการเตรยมความพรอมเพอลดความสญเสยจากแผนดนไหว โดยการศกษาสภาพทางธรณวทยาเกยวกบแนวรอยเลอนของเปลอกโลกและแบงเขตการใชพนท การจดตงสถานตรวจวดการ สนสะเทอนของพนดนเพอแจงขาวเตอนอนตรายทอาจเกดขน รวมทงจดทาหนงสอเผยแพรเพอใหความรเกยวกบแผนดนไหวเบองตนและขอปฏบตเมอเกดแผนดนไหว โดยเฉพาะเขตพนทเสยงภยแผนดนไหว 11 จงหวด ไดแก เชยงราย เชยงใหม แมฮองสอน แพร นาน พะเยา ลาปาง ลาพน ตาก กาญจนบร และกรงเทพมหานคร

แตจากเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 มศนยกลางอยบรเวณดานตะวนตกของเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย เมอเวลา 7.59 น. ตามเวลาทองถน มระดบความสนสะเทอน 9.0 รกเตอร ซงมความรนแรงเปนอนดบ 4 ของโลกเมอเทยบกบเหตการณแผนดนไหวทเคยเกดขน และเกด Aftershock ขนอกหลายครง สงผลทาใหเกดคลนขนาดยกษหรอสนาม (Tsunami)8 สงประมาณ 7-10 เมตร ซดเขาสชายฝงทะเลอนดามน ซงเปนผลกระทบจากการเกดแผนดนไหวทสรางความ

7 แผนดนไหว (Earthquake) เปนภยพบตทางธรรมชาตทเกดจากการสนสะเทอนของพนดน เนองจากการปลดปลอยพลงงานเพอระบายความเครยดทสะสมไวภายในโลกออกมาอยางฉบพลน ซงเปนการปรบความสมดลยของเปลอกโลกใหเขาท เกดจากสาเหตใหญ 3 สาเหต คอ ขบวนการเคลอนทของเปลอกโลก ขบวนการภเขาไฟระเบด และการกระทาของมนษยและเหตอน (การทดลองระเบดปรมาณใตดน การระเบดเพอการสารวจ) โดยแบงระยะการเกดแผนดนไหวออกเปน 3 ระยะ คอ ระยะไหวเตอน (foreshock) ระยะไหวใหญ (mainshock) และระยะไหวตาม (aftershock) (กรมทรพยากรธรณ 2544)

8 คลนสนาม คอคลนในทะเลทมชวงคลนยาวประมาณ 80 ถง 200 กโลเมตร เกดจากความสนสะเทอนของแผนดนไหว หรอดนถลม หรอภเขาไฟระเบดทพนทองสมทร คลนนอาจเคลอนทขามมหาสมทร ซงหางจากบรเวณทเกดเปนพนๆ กโลเมตร โดยไมมลกษณะผดสงเกตเพราะมความสงเพยง 30 เซนตเมตร เคลอนทดวยความเรวประมาณ 600 ถง 1,000 กโลเมตรตอชวโมง เรอทแลนผานคลนนจะไดรบความสนสะเทอนทาใหเรอโคลงอยางแรง มเสยงดงเหมอนเสยงปนใหญ หรอเสยงฟาผาตดตามมา ถาคลนเคลอนตวผานทตน จะเพมความสงขนอยางรวดเรวประมาณ 15 เมตร กอใหเกดอนตรายแกมนษย และสงกอสรางในบรเวณชายหาดนนๆ ชอนมาจากภาษาญปน เรยกวา tsunami มความหมายเหมอนกบ seismic sea wave (คลนจากแผนดนไหว), earthquake sea wave (คลนจากแผนดนไหว) และ seismic surge (คาอธบายความหมายของ tsunami) (ราชบณฑตยสถาน 2544)



เสยหายตอชวตและทรพยสนของประเทศไทยอยางมาก (ตารางท 4.3) และทาใหเกดการเปลยนแปลง พนทชายฝงทะเล เกดหลมยบ แผนดนถลมและรอยแยก (รายละเอยดอยในแตละหวขอ)

ตารางท 4.3 ขอมลแผนดนไหวทรสกไดในประเทศไทย ป พ.ศ. 2545-2547

เวลา เหตการณแผนดนไหว ขนาดแผนดนไหว

(รกเตอร) 27 เมษายน 2545 ศนยกลางอยทบรเวณเขตตดตออาเภอสารภ อาเภอสนกาแพง จงหวด

เชยงใหม 3.2

2 กรกฎาคม 2545 ศนยกลางอยทบรเวณ อาเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย รสกไดทอาเภอเชยงแสน อาเภอเมอง จงหวดพะเยา และอาเภอเมอง จงหวดนาน

4.7

18, 19, 22 กรกฎาคม 2545

ศนยกลางอยทบรเวณประเทศพมา ร สกไดท อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย

5.0, 4.6, 3.5

18 สงหาคม 2545 แผนดนไหวรสกไดทอาเภอพบพระ จงหวดตาก ไมมขอมล 19 สงหาคม 2545 แผนดนไหวรสกไดทอาเภอพบพระและอาเภอแมระมาด จงหวดตาก ไมมขอมล 19 สงหาคม 2545 แผนดนไหวรสกไดทอาเภอสบเมย จงหวดแมฮองสอน ไมมขอมล 2 พฤศจกายน 2545 ศนยกลางอยทบร เวณตอนใตของเกาะสมาตรา ประเทศอนโด-

นเซย รสกไดทอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 7.5

18 ธนวาคม 2545 แผนดนไหวรสกไดทอาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม ไมมขอมล 22 มกราคม 2546 ศนยกลางอยทบรเวณเกาะสมาตรา อนโดนเซย รสกไดในหลายพนท

ของกรงเทพมหานคร 8.0

26 กมภาพนธ 2546 ศนยกลางอยทบรเวณ อาเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย 3.0 23 สงหาคม 2546 ศนยกลางอยหางจากสถานตรวจวดแผนดนไหวเชยงใหม ร สก

สนสะเทอนท อาเภอดอยสะเกด และอาเภอสนกาแพง จงหวดเชยงใหม 2.5

22 กนยายน 2546 แผนดนไหวมศนยกลางอยทศใตเมองมะดะเว ประเทศพมา รสกไดทกรงเทพมหานคร ทาใหฝาผนงตกมรอยราว

6.7

6 เมษายน 2547 แผนดนไหวมศนยกลางทอาเภอเมอง จงหวดเชยงราย 3.1 17 กนยายน 2547 แผนดนไหวมศนยกลางอยบรเวณทะเลอนดามน ระยะหางจาก

กรงเทพมหานคร 470 กโลเมตร รสกสนสะเทอนไดบนอาคารสงของกรงเทพมหานคร

5.8

26 ธนวาคม 2547 เวลา 07.58 น.

แผนดนไหวมศนยกลางบรเวณดานตะวนตกของเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซยและเกดคลนขนาดยกษพดสชายฝงทะเลของประเทศใน เอเชยใต เอเชยตะวนออกเฉยงใต และแอฟรกา และเกด Aftershock ขนอกหลายครง สาหรบประเทศไทย รสกไดในภาคใต ภาคกลาง และกรงเทพมหานคร ในอาคารสงตงแต 10 ชนขนไป และเกดคลนใหญพดสชายฝงทะเลอนดามน ในบรเวณพนท 6 จงหวด ไดแก พงงา กระบ ภเกต ระนอง ตรง และสตล

9.0

26 ธนวาคม 2547 เวลา 08.30 น.

แผนดนไหวมศนยกลางอยบรเวณรฐฉาน ประเทศพมา รสกไดทจงหวดเชยงใหม เชยงราย ลาปาง และแมฮองสอน และเกด Aftershock ขนอกหลายครง

6.4

ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย 2547



3.1. การวเคราะหพนทแผนดนไหว

โอกาสการเกดแผนดนไหวในประเทศไทย มความสมพนธกบขบวนการเคลอนทของแผนเปลอกโลก หรอขบวนการแปรสณฐาน เนองจากการสนสะเทอนจากการเคลอนตวของรอยเลอนทมพลง ทาใหเกดการปลดปลอยพลงงานในการรกษาความสมดลของเปลอกโลกในรปคลนแผนดนไหว ดงนน จงมการศกษาและกาหนดขอบเขตของแหลงกาเนดแผนดนไหว รวมถงบรเวณทมโอกาสทจะเกดแผนดนไหวในขนาดตางๆ

ภายหลงเกดเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษ ไดมการจดทาแผนทเสยงภยแผนดนไหวขนใหมซงปรบปรงจากแผนทเสยงภยแผนดนไหวเดม สวนใหญมพนทเสยงภยแผนดนไหวทมระดบความ รนแรง 5-7 เมอรคลล (รอยละ 32.2) และระดบความรนแรงนอยกวา 3 เมอรคลล (รอยละ 31.4) (ตารางท 4.4 และรปท 4.4) โดยมการปรบเปลยนจากพนทเสยงภยในระดบทตองเฝาระวง 10 จงหวด ในภาคเหนอ ภาคตะวนตก กรงเทพและปรมณทล และเพมพนทเสยงภยในบรเวณบางจงหวดของภาคกลาง และพนทชายฝงทะเลภาคใต โดยเฉพาะพนทฝงทะเลอนดามนทงหมด ทงน การแผนดนไหวครงนไดสงสญญาณทางธรณวทยาทบงชวาจะมการเกดแผนดนไหวขนาดรนแรงกวาเดมบอยครงขนในไทย

โอกาสการเกดแผนดนไหวขนกบสภาพและโครงสรางธรณวทยา ลกษณะทางการแปรสณฐาน และโครงสรางทมอทธพลในแตละพนท (แนวมดตว แนวแยกตว รอยเลอน) โดยบรเวณทเสยงภยสงจะอยใกลกบแหลงกาเนดแผนดนไหว ในบรเวณภาคเหนอและภาคตะวนตก โดยเฉพาะบรเวณทมแผนดนไหวในอดตมโอกาสเกดซาไดอก รวมทงบรเวณทเปนแองสะสมตะกอนดนออนในยคปจจบน เชน ทราบลมนา เปนตน โดยเฉพาะพนทกรงเทพและปรมณฑลซงมสภาพชนดนเปนดนโคลนทะเล บางจดหนาถง 25 เมตร ซงเมอเกดแผนดนไหวขนาด 6.5 รกเตอรขนไป ดนชนดนจะขยายความถของคลนแผนดนไหวเพมขน 2 - 3 เทา จงมการประสานความรวมมอไปยงกรมโยธาธการและผงเมองในการนาขอมลความรนแรงของแผนดนไหวไปกาหนดแนวทางการควบคมความปลอดภยในการกอสรางอาคารเพอปองกนความเสยหายทอาจเกดขนในพนทเสยงภยแผนดนไหว

ตารางท 4.4 พนทเสยงภยแผนดนไหวของประเทศไทย

ระดบความเสยง พนทเสยงภยแผนดนไหว(ตร.ม.) รอยละ ความรนแรงนอยกวา 3 เมอรคลล 161,940,418,827 31.4

ความรนแรง 3-5 เมอรคลล 135,252,717,136 26.2



รวม 515,645,816,570 100.0




รปท 4.4 พนทเสยงภยแผนดนไหว




ทงน พนทเสยงภยแผนดนไหวถาอยใกลบรเวณเขตทอยอาศย โดยเฉพาะพนทเสยงภยแผนดนไหวทมความรนแรงระดบ 5-7 เมอรคลล หรอ 7-8 เมอรคลล จะสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนอยางมาก ซงจากขอมลพบวา พนทเสยงภยในเขตพนทปาสงวนมประมาณรอยละ 46 ของพนทเสยงภยแผนดนไหว ซงสวนใหญมระดบความรนแรงระหวาง 5-7 เมอรคลล และเมอเปรยบเทยบเขตพนทเสยงภยแผนดนไหวในเขตพนทชมชนเมอง มประมาณรอยละ 10 ของพนทเสยงภยแผนดนไหว สวนทเหลอเปนพนทนอกเขตเมอง (ตารางท 4.5)

ตารางท 4.5 พนทเสยงภยแผนดนไหว แบงตามเขตพนทปาสงวน และเขตพนทชมชน

หนวย: ลานตารางเมตร พนทปาสงวน พนทชมชน ระดบความ

รนแรง (เมอร- คลล)

พนท เสยงภย

แผนดนไหว ปาสงวน1 รอยละ นอกปาสงวน

รอยละ เขตเมอง2 รอยละ นอกเมอง รอยละ

นอยกวา 3 161,940 55,243 34.1 106,697 65.9 17,194 10.6 144,747 89.4 3-5 135,253 41,402 30.6 93,851 69.4 12,876 9.5 122,376 90.5 5-7 165,846 101,265 61.1 64,581 38.9 17,426 10.5 148,420 89.5 7-8 52,606 40,760 77.5 11,846 22.5 5,712 10.9 46,894 89.1 รวม 515,646 238,671 46.3 276,975 53.7 53,209 10.3 462,437 89.7

หมายเหต 1 ปาสงวน หมายถง ปาเขตอนรกษ ปาเศรษฐกจ และพนทปาทเหมาะกบการเกษตร 2 เขตเมอง หมายถง เขตพนทอาเภอเมองของแตละจงหวดในประเทศไทย (เนองจากไมสามารถแยกเขตพนทเมองได (พนทเทศบาล) จงแยกตามเขตอาเภอเมองและนอกเขตอาเภอเมอง โดยเปนตวเลขทระบบโปรแกรมทาง GIS คานวณขนมา


• การประเมนมลคาความเสยหายทเกดขนจากแผนดนไหว

ในปจจบนการเกดแผนดนไหวยงไมสามารถพยากรณไดลวงหนา ความเสยหายทเกดขนขนกบขนาดความสนสะเทอนของแผนดนไหว ทงนความเสยหายทเกดขนสวนใหญจะประเมนจากสงกอสรางท ไดรบความเสยหาย ซงกอนเกดเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษบรเวณชายฝงทะเลอนดน ความเสยหายทเกดขนมคอนขางนอย แตภายหลงจากเกดเหตการณทสงผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชาชน ทาใหเกดความเสยหายอยางมากบรเวณพนทชายฝงทะเลอนดามน โดยเฉพาะชายฝงทะเลจงหวดพงงา ภเกต และระนอง ทมพนททไดรบผลกระทบถง 110,000 ไร (รปท 4.5) (รายละเอยดในหวขอ 3.2)



รปท 4.5 พนททไดรบผลกระทบจากคลนขนาดยกษ บรเวณจงหวดพงงา ภเกต และระนอง




3.2. กรณศกษา: ผลกระทบจากการเกดแผนดนไหวและคลนขนาดยกษบรเวณชายฝงทะเล อนดามน

ชายฝงทะเลอนดามนของประเทศไทยบรเวณ 6 จงหวด ไดแก พงงา กระบ ภเกต ระนอง ตรง และสตล ไดรบผลกระทบจากเหตการณแผนดนไหว (26 ธนวาคม 2547) มศนยกลางอยบรเวณดานตะวนตกของเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย มระดบความสนสะเทอน 9.0 รกเตอร และสงผลทาใหเกดคลนขนาดยกษซดเขาสชายฝงทะเลของประเทศในเอเชยใต เอเชยตะวนออกเฉยงใต และแอฟรกา ไดแก ศรลงกา อนเดย อนโดนเซย ไทย มาเลเซย มลดฟส พมา แอฟรกาตะวนออก และบงกลาเทศ สงผลกระทบทาใหมผเสยชวตและไดรบบาดเจบ (เสยชวตมากกวา 153,200 ราย: ขอมลเบองตน ณ วนท 19 มกราคม พ.ศ. 2548 ทมา: U.S. Geological Survey) และเกดความเสยหายตอเศรษฐกจของแตละประเทศอยางมาก

สาเหตการเกด

การเกดคลนขนาดยกษหรอสนามทมศนยกลางเกดหางจากภเกตประมาณ 500 กโลเมตร ทซดเขาสชายฝงทะเลจงหวดภเกต และคลนไดแผกระจายไปยงพนทชายฝงทางตอนเหนอของจงหวดพงงา และดานตะวนออกของจงหวดพงงาจนถงจงหวดสตลในเวลาใกลเคยง โดยมลกษณะเรมจากระดบนาทะเลลดลงประมาณ 0.5 – 1 กโลเมตร จากนนเกดคลนขนาดยกษตามมา 2 ลก มความสงตงแต 3-10 เมตร พดเขามาทาลายสงปลกสรางทไมแขงแรง โดยคลนจะสงเพมขนในสวนทหนาหาดมความลาดชนนอยและสภาพภมสณฐานชายฝงทมลกษณะเปนทะเลเปด และเกดนาหลากเขาทวมพนทชายฝงลกเขาไปในแผนดนประมาณ 200-500 เมตร (กรมทรพยากรธรณ 2548) ซงแผนดนไหวครงนมความรนแรงเนองจากรอยตอของเปลอกโลก 2 แผนแยกออกจากกนในแนวดง เมอเกดเหตการณแผนดนไหวในทะเล พนโลกขยบตวจะทาใหมวลนาถกกระตนขนมาและเกดคลนขนาดยกษแผนกระจายไปทกทศทางในทะเล


ผลกระทบจากแผนดนไหวและการเกดคลนขนาดยกษซดชายฝงแถบทะเลอนดามน ใน 6 จงหวด ของประเทศไทย ซงเปนแหลงทองเทยวทเปนทนยมของประเทศไทย มพนทประสบภยทสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนบรเวณชายหาด หมบานชายทะเล และกจการทองเทยวเปนจานวนมาก มราษฎรไดรบความเดอนรอน 12,480 ครวเรอน หรอ 58,550 คน โดยมผเสยชวตจานวน 5,395 ราย9 บาดเจบ 8,457 ราย และสญหาย 2,932 ราย (ขอมล ณ วนท 24 กมภาพนธ พ.ศ. 2548 ทมา: ศนยอานวยการชวยเหลอผประสบภยจากแผนดนไหวและคลนซดชายฝงทะเลอนดามน ณ จงหวดภเกต) สาหรบความเสยหายตอทรพยสน ไดแก บานเรอน พนทการเกษตร เครองมอทใชในการประกอบอาชพ รวมมลคาความเสยหายตอทรพยสน ในขนตนประมาณ 17,438 ลานบาท และความเสยหายตอสงสาธารณประโยชน10ประมาณ 1,113 ลานบาท (การประชมคณะรฐมนตรวนท 23 มกราคม พ.ศ. 2548) และมการประมาณมลคาความเสยหายในเชงเศรษฐกจจากผลกระทบจากการเกดแผนดนไหวและคลนขนาดยกษกวาเจดหมนลานบาทจากการสญเสยรายไดจากการทองเทยว การสญเสยรายไดจากการทางาน และความเสยหายของสถานประกอบการ บานเรอนรมชายฝงทะเล (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2548) รวมทง

9 ผเสยชวตจานวน 53,95 ราย เปนคนไทย 1,926 ราย ตางชาต 1,953 ราย และไมสามารถระบเชอชาตได 1,516 ราย 10 สงสาธารณประโยชน เชน ทาเทยบเรอ สะพาน ทอเหลยม ทานบ/เหมอง/ฝาย ระบบไฟฟา เปนตน



แผนดนไหวและคลนขนาดใหญไดสงผลกระทบตอทรพยากรทางทะเล ทรพยากรชายฝงทะเลบรเวณทะเลอนดามน และสงแวดลอม โดยเฉพาะแนวปะการงทไดรบความความเสยหายจากความแรงของคลนและตะกอนทรายททบถม11

ทงน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยไดประเมนมลคาความเสยหายจากเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษซดเขาสชายฝงทะเลอนดามน 6 จงหวด คดเปนมลคา 28,453 ลานบาท โดยประเมนจากรายไดทสญเสยไปของผเสยชวตและผสญหายคนไทย คาใชจายในการรกษาพยาบาลผเจบปวย และความเสยหายจากทรพยสน (ภาคผนวกท 2) โดยมรายละเอยดในการประเมนมลคาความเสยหายของ เหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษ (ขอมล ณ วนท 23 กมภาพนธ 2548) ไดแก

หนง รายไดทสญเสยไปของผทเสยชวตและสญหายของคนไทย (เนองจากพจารณาจากการสรางรายไดใหประเทศไทย) โดยมขอสมมตคอ 1) ใหอายเฉลยคนไทยทเสยชวตและสญหาย = 35 ป 2) อายเฉลยของคนไทยในชวงป 2543-2548 = 70.23 ป (ศนยขอมลสารสนเทศ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข) และ 3) ใชผลตภณฑมวลรวมจงหวด (Gross Provincial Product: GPP) เปนตวแทนรายไดของผเสยชวตและผสญหายในจงหวดนนๆ

สอง คาใชจายในการรกษาพยาบาลผทบาดเจบ (พจารณาผบาดเจบทงชาวไทยและชาวตางชาต) โดยคารกษาพยาบาลตอคนเทากบ 1,388.3 บาท (จากขอมลคาใชจายในการเขาพกรกษาเฉลยครงสดทาย รายงานการสารวจอนามยและสวสดการ พ.ศ. 2546: ภาคใต สานกงานสถตแหงชาต)

สาม ความเสยหายจากทรพยสน (ไมรวมความเสยหายดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม) พจารณาความเสยหายจากทรพยสน ไดแก 1) บานเรอนเสยหาย 6,824 หลง โดยแบงเปนเสยหายทงหลง 3,615 หลง (คานวณความเสยหายหลงละ 100,000 บาท) และเสยหายบางสวน 3,209 หลง (คานวณความเสยหายหลงละ 50,000 บาท) 2) พนทการเกษตรเสยหายคดเปน 8,496,214.75 บาท 3) ดานประมง (พนทเพาะเลยงสตวนา และเครองมอประมง) เสยหายคดเปน 1,757,453,403 บาท 4) ดานปศสตว เสยหายคดเปน 17,625,605 บาท 5) ดานสถานประกอบการ เสยหายคดเปน 12,852,617,712 บาท และ 6) ดานสงสาธารณประโยชน ไดแก ทาเทยบเรอ สะพาน ถนน ทอระบายนา พนง/เขอน ระบบสาธารณปโภค ไฟฟา ประปา โทรศพท และอนๆ เสยหายคดเปน 1,060.74 ลานบาท

• การบรหารจดการ

การใหความชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากหนวยงานตางๆ ไดแก การจดตงศนยอานวยการเฉพาะกจชวยเหลอผประสบภยจากแผนดนไหวและคลนซดชายฝงทะเลอนดามน ภายใตการดแลของกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย นอกจากนมหนวยงานภาครฐอนๆ ภาคเอกชน สถาบนการศกษา สอมวลชนและประชาชน ใหความชวยเหลอในดานเงนและสงของแกผประสบภย การคนหาผประสบภย การจดการเพอพสจนยนยนรางผเสยชวตแกญาตผประสบภย การสรางความสะดวกแกนกทองเทยวตางชาตทไดรบ

11 การสารวจความเสยหายดานสงแวดลอม ไดแก 1) แนวปะการง เสยหายเลกนอยประมาณ 3,146 ไร และเสยหายมาก 550 ไร 2) ชายหาด เสยหายมากประมาณ 6,200 ไร 3) ปาชายเลน เสยหายมาก 555 ไร เสยหายนอย 1,860 ไร 4) ปาไม เสยหายประมาณ 500 ไร 5) แหลงนาจด บอนาตนและบอบาดาลจานวน 272 บอ 6) พนททงขยะ สถานทฝงกลบขยะเสยหายประมาณ 2 ไร และ 7) สภาพพนทเสอมโทรม มพนทดนเคมประมาณ 424 ไร (การประชมคณะรฐมนตรวนท 18 มกราคม พ.ศ. 2548)



ผลกระทบ รวมทงความชวยเหลอจากตางประเทศในหลายประเทศ โดยเฉพาะดานเทคนค อปกรณ และทมคนหาผประสบภย

การดาเนนการภายหลงเหตการณ ไดแก การฟนฟพนท การสารวจทรพยากรชายฝง การเตรยมการระบบแจงเตอนภยจากแผนดนไหวและคลนขนาดยกษทซดสชายฝงทะเล และการเตรยมจดทารางแผนทพนทเสยงภยแผนดนไหวและคลนขนาดยกษใน 6 จงหวด และการพจารณาการวางผงเมองรวมและการควบคมอาคารโดยเฉพาะบรเวณพนทเสยงภยในแตละจงหวด นอกจากนไดจดตงศนยการเตอนภยพบตแหงชาต เพอใหสามารถเตอนภยประชาชนไดรบทราบภยธรรมชาตและอพยพไปยงพนทปลอดภยไดอยางรวดเรว และมการเชอมโยงขอมลการเตอนภยกบหนวยงานททาการตรวจวดขอมลพบตภย รวมทงสามารถเชอมโยงกบระบบเครอขายของสอมวลชน

แนวทางการบรหารจดการเพอลดความเสยหายจากแผนดนไหวและคลนขนาดยกษตองมระบบเตอนภยทด โดยอาศยฐานขอมลพนทเสยงภยแผนดนไหว และการมสวนรวมของประชาชน ซงตองไดรบความรอยางแทจรง

4. พนทการกดเซาะชายฝงทะเล12

ประเทศไทยมชายฝงทะเลยาวประมาณ 2,600 กโลเมตร แบงเปนชายฝงทะเลดานอาวไทยมความยาว 1,660 กโลเมตร ครอบคลมพนท 17 จงหวด และชายฝงทะเลดานอนดามนมความยาว 954 กโลเมตร ครอบคลมพนท 6 จงหวด ซงในขณะนมปญหาการกดเซาะอยางรนแรงในพนทซงเปนทราบ นาขนถงบรเวณปาชายเลน และบรเวณหาดทรายซงสวนใหญจะเกดขนในพนททเปนแหลงทองเทยว เขตอตสาหกรรมและทอยอาศย สาหรบการกดเซาะชายฝงทะเลบรเวณอาวไทยมอตราการกดเซาะอยในขนรนแรง (เฉลยมากกวา 5.0 เมตรตอป) ใน 12 จงหวด ไดแก จนทบร ระยอง ฉะเชงเทรา สมทรปราการ กรงเทพมหานคร เพชรบร ประจวบครขนธ สงขลา ปตตาน และนราธวาส ระยะทางรวม 180.9 กโลเมตร หรอประมาณรอยละ 10.9 ของแนวชายฝงทะเลอาวไทย พนททมอตราการกดเซาะปานกลาง (เฉลย 1.0-5.0 เมตรตอป) ใน 14 จงหวด ระยะทางรวม 305.1 กโลเมตร หรอรอยละ 18.4 ของแนวชายฝงทะเลอาวไทย (รปท 4.6) โดยเฉพาะชายฝงทะเลบรเวณอาวไทยตอนบนเปนพนททมความออนไหวและมการกดเซาะ รนแรงมากทสด

ในสวนการกดเซาะชายฝงทะเลดานอนดามน มสภาพปญหานอยกวาชายฝงทะเลดานอาวไทย และสวนใหญเกดขนในพนทหาดทราย โดยพนททมอตราการกดเซาะรนแรงใน 5 จงหวด ไดแก ระนอง ภเกต กระบ ตรง และสตล ระยะทางรวม 23.0 กโลเมตร ประมาณรอยละ 2.4 ของแนวชายฝงทะเลอนดามน และพนททมอตราการกดเซาะปานกลางเปนระยะทางรวม 90.5 กโลเมตร ประมาณรอยละ 9.5 ของแนวชายฝงทะเลอนดามน (รปท 4.6)

12 การกดเซาะชายฝง (Coastal Erosion) เกดขนจากชายฝงทะเลเปนพนทพลวตร เปนรอยตอระหวางทะเลกบแผนดน มความไวตอผลกระทบทงทมาจากทะเลและแผนดน จงมการเปลยนแปลงอยเสมอ (กรมทรพยากรธรณ 2544)



รปท 4.6 การเปลยนแปลงชายฝงทะเล




หนวยงานทเกยวของในการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง เชน องคกรปกครองสวนทองถน กรงเทพมหานคร เมองพทยา กรมการขนสงทางนาและพาณชยนาว กรมโยธาธการและผงเมอง เปนตน ซงดาเนนการแกไขปญหาตามทแตละหนวยงานมภาระหนาทรบผดชอบโดยตรง โดยสวนใหญเปนการดาเนนการทางโครงสรางวศวกรรมรปแบบตางๆ ซงบรเวณชายฝงทะเลดานอาวไทยไดดาเนนการแลวเปนระยะทาง 87.7 กโลเมตร คดเปนรอยละ 5.3 ของแนวชายฝงทะเลอาวไทย และบรเวณชายฝงทะเลดานอนดามนดาเนนการแลวเปนระยะทาง 12.5 กโลเมตร หรอรอยละ 1.3 ของแนวชายฝงทะเลอนดามน รวมทงการศกษาวจยดานวชาการเกยวกบการจดการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล

นอกจากน ไดจดทารางกฎหมายการบรหารจดการพนทชายฝงทะเลอยางยงยน (เมอวนท 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2547) และคณะรฐมนตรไดมมตใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานหลกในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงและการบรหารจดการพนทชายฝงทะเลของประเทศ ซงไดจดทารางยทธศาสตรการจดการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล โดยมวตถประสงคเพอปองกนและรกษาพนทชายฝงทะเลของประเทศใหสามารถใชประโยชนเพอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศอยางยงยน เพอฟนฟความเสอมโทรมของสภาพแนวชายฝงทะเลทเกดจากกระบวนการกดเซาะใหกลบคนสความสมดลของระบบนเวศตามธรรมชาต และเพอสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหารจดการพนทชายฝงทะเลของประเทศอยางเปนระบบ

4.1. การวเคราะหพนทกดเซาะชายฝงทะเล

การกดเซาะชายฝงของประเทศไทยทง 23 จงหวด มแนวโนมความรนแรง และกอใหเกดปญหาการกดเซาะในอตราความรนแรงแตกตางกน ผลกระทบของปญหาการกดเซาะชายฝงทเกดจากการกระทาของมนษยและเกดจากธรรมชาตสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมชายฝงทะเลเสอมโทรมลง ทาใหสญเสยทรพยสนของประชาชนและของทางราชการ สญเสยทศนยภาพรมชายฝง คาใชจายในการปองกนและการฟนฟในพนทเสยงชายฝงทะเลใหกลบสสภาพเดม โดยมพนททประสบปญหาถกกดเซาะชายฝงอยางรนแรง เชน พนทชายฝงบางขนเทยน กรงเทพ ถกกดเซาะเปนระยะทาง 5 กโลเมตร ชายฝงเพชรบร-ประจวบครขนธ เชน บรเวณพระราชนเวศนมฤคทายวน พระราชวงไกลกงวล ถกกดเซาะระดบปานกลางเปนระยะทางประมาณ 40 กโลเมตร เปนตน จงจาเปนตองมการวางแผนปองกนอยางถกตองตามหลกวชาการ และการมสวนรวมของประชาชน

การกดเซาะชายฝงเกดจากสาเหตหลายประการ ไดแก

§ การพฒนาชายฝงเปนททองเทยวทาใหชมชนมการขยายตว การพฒนาโครงสรางพนฐาน การพฒนาดานเศรษฐกจ13 การพฒนาดานการขนสงทางนา14 ทาใหเกดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเปนแหลงชมชนและแหลงพนทพาณชยกรรม การสรางโครงสรางปองกน ซงการพฒนาเหลานทาใหงายตอการถกกดเซาะไดมากขน สงผลทาใหเกดการสญเสย สมดลตามธรรมชาตของชายฝง

13 ดานเศรษฐกจ รวมถง ทอยอาศย บานพกตากอากาศ โรงแรม คอนโดมเนยม รสอรท 14 การขนสงทางนา รวมถง การสรางทาเรอนาลก ทาเรอประมง



§ โครงการพฒนาพนทชายฝงขนาดใหญ เชน นคมอตสาหกรรม เปนตน ทมการถมทะเลและสรางสงกอสรางขนาดใหญกดขวางกระบวนการเคลอนตวของมวลทรายในดานอาวไทย และกจกรรมเชงพาณชยในดานฝงอนดามน

§ ปรมาณตะกอนสะสมตวตามแนวชายฝงลดลง เนองจาการกอสรางเขอนเกบนาทาให ดกปรมาณตะกอน เชน เขอนแกงกระจานดกปรมาณตะกอนถง 62,438 ตนตอป (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2546) ประกอบกบมการดดตะกอนทรายในแมนาไปใชประโยชนในกจกรรมอน

§ การเปลยนแปลงแนวชายฝงรวมถงปรากฏการณทางธรรมชาต เชน พาย อทธพลของคลนในฤดมรสม การเพมขนของระดบนาทะเล กระแสนา เปนตน นอกจากน ทาใหรฐตองเสย งบประมาณหรอคาใชจายจานวนมากในแตละปในการกอสรางปองกนและฟนฟพนทชายฝงทะเลทถกกดเซาะ ตลอดจนแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน

จากเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษไดสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงพนทชายฝงทะเลอนดามน15 ใน 6 จงหวดภาคใต ไดแก การเปลยนแปลงธรณสณฐานและการกดเซาะชายฝง เชน การเปลยนแปลงของรองนาและชายหาด เปนตน การเกดการแผกระจายของตะกอนสนาม16 สงผลใหปรมาณเกลอปนเปอนในตะกอนชายฝง และโครงสรางบรเวณชายหาดเสยหาย เชน บานเรอนพงทลาย ถนนและสะพานขาด เปนตน โดยมพนททผลกระทบจากคลนขนาดยกษประมาณ 475,000 ไร (760 ตารางกโลเมตร) ในพนทฝงทะเลของจงหวดภเกต จงหวดพงงา จงหวดระนอง และเกาะตางๆ (รปท 4.5) และคดเปนมลคาความเสยหายของพนทชายฝงทะเลอนดามนทถกกดเซาะจากคลนสนาม เทากบ 2.55 พนลานบาท (กรมทรพยากรธรณ 2548)

ความเสยหายของพนททไดรบผลกระทบ แบงตามระดบความรนแรงและการเสยหายเปน 3 พนท (กรมทรพยากรธรณ 2548) คอ

1. พนทสวนทไดรบผลกระทบรนแรงมากทสด เนองจากเปนชายฝงเปด หนาหาดมความลาดชนนอย ทาใหเกดคลนขนาดยกษและเคลอนตวเขาหาชายฝงดวยความเรวสง อยในบรเวณแนวหาดทราย อาเภอทายเหมอง และบานนาเคม อาเภอตะกวปา จงหวดพงงา ซงเปนพนททมสงปลกสรางทเปนรสอรท โรงแรม และบานเรอนประชาชนอยหนาแนน โดยมพนทชายฝงเปลยนแปลง ไดแก ตลงชายหาดถกกดเซาะ อตรา 10-30 เมตร และพดพาเอาทรายชายฝงไปสะสมตวในทะเลหนาชายหาด ปากแมนา ลาคลองทเปนทางออกถกคลนเปดปากนาใหกวางขน แนวรองนาถกเปลยนสภาพเปนเสนตรง และอาจทาใหระบบนเวศนเสอมโทรมลง นาบาดาลระดบตนตามแนวสนทรายมการปนเปอนดวยนาเคม การปนเปอนของตะกอนสนาม

15 ชายฝงทะเลอนดามน มลกษณะธรณสณฐานทเกดจากการกดเซาะผพงและการสะสมตวโดยนาทะเลในสมยโฮโลซน (ตงแต 10,000 ป – ปจจบน) ประกอบดวย 1. ชายฝงหน เปนหนโผลตามชายฝงทเปนหวแหลมและหนาปา 2. ทราบนาขนถง ทมปาชายเลนปกคลม มพนทประมาณ 2 ใน 3 ของพนทชายฝงทะเลอนดามน และ 3. หาดทรายซงสวนใหญมลกษณะแคบและสน (กรมทรพยากรธรณ 2548)

16 ตะกอนสนาม ประกอบดวย ทรายขนาดละเอยดทมซากอนทรยสาร หรอตะกอนดนเหนยวปะปนเลกนอย ทมความหนาตงแต 2 มลลเมตร – 5 เซนตเมตร ในบรเวณหาดทราย และหาดทรายละเอยดปนโคลนในสวนทเปนทราบนาขนถง มความหนา 3-30 เซนตเมตร (กรมทรพยากรธรณ 2548)



2. พนทเสยหายปานกลาง เปนพนทหาดสนดอนและทราบนาขนถง และมปาชายเลนเปนแนวกนคลนสนามทชวยซบพลงงานคลนใหลดลง ในบรเวณตงแต กงอาเภอคระบร จงหวดพงงา ถง กงอาเภอสขสาราญ อาเภอกะเปอร และอาเภอเมอง จงหวดระนอง โดยมพนทชายฝงเปลยนแปลง ไดแก หาดสนดอนถกปรบสภาพจากลกษณะเนนทรายเปนทแบนราบตะกอน โดยเฉพาะบรเวณปลายแหลมหรอสนดอนปากแมนาซงถกทาลายหายไปมากกวา 10 เมตร ทาใหรองนาแปรเปลยนรปแบบจากเดม ปาชายเลนถกฝงกลบดวยตะกอนหาดสนดอนทราย และการพงทลายของตลงลานาสาขาในบรเวณปาชายเลน และมตะกอนสนามประเภททรายละเอยดปนโคลนพดพาโดยนาทะเลเขาไปทบถมแผนดน

3. พนทเสยหายนอย เนองจากมสภาพธรณสณฐานทเปนสนทรายแคบๆ ระหวางหวหาดทเปนหนแขง และหนาหาดมความชนสง ประกอบกบมสงปลกสรางรมชายหาดทแขงแรง ในบรเวณชายฝงทะเลดานตะวนตกของภเกต โดยมพนทชายฝงเปลยนแปลง ไดแก หาดทรายสวนใหญมความลาดชนนอยลง ปากลาคลองถกขยายเปดกวางขน สนดอนปากคลองถกทาลายเสยหายและมแนวโนมการรกตวของนาทะเลซงอาจทาใหสภาพนเวศเปลยนแปลงไป และมตะกอนสนามทเปนทรายละเอยดมาทบถมในพนทชายฝงหนาประมาณ 0.1-3 เซนตเมตร

ปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลสรางความสญเสยทางดานเศรษฐกจ สงคม และระบบนเวศของชายฝงทะเล และไมสามารถพฒนาการใชพนทไดเตมศกยภาพ โดยมแนวทางการจดการปญหาการกดเซาะชายฝง ไดแก การสารวจขอมลการกดเซาะชายฝงเพอทราบปจจยทเปนสาเหตและกระบวนการททาใหเกดการกดเซาะและประเมนสถานภาพชายฝงทะเล การจดทาพนทเสยงภยจากการกดเซาะชายฝง และการจดทาแผนแมบทการจดการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลเพอกาหนดแนวทางการพฒนาชายฝงทะเลใหมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด รวมทงการพจารณาการจดลาดบพนทเรงดวนทตองดาเนนศกษาเพอแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง ทงน การจดการปญหาทสาคญอยางหนงคอการแกไขทางดานวศวกรรม (โครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝง)17 ซงทผานมามการกอสรางเปนระยะทางยาว 100.2 กโลเมตร (ฝงอาวไทย 87.7 กโลเมตร และฝงอนดามน 12.5 กโลเมตร) คดเปนรอยละ 6.6 ของงระยะทางชายฝงทะเลทงหมด ซงการดาเนนการทผานมายงขาดการพจารณาความเหมาะสมอยางถกตองตามหลกวชาการ ดงนนจงตองมการควบคมการสรางโครงสรางปองกนโดยจดทารายงานผลกระทบสงแวดลอม (EIA-Environment Impact Assessment)18 และทาการประเมนผลตอบแทนทางเศรษฐศาสตร ในการปองกนการกดเซาะชายฝงขนาดตางๆ โดยใชหลกเกณฑการวเคราะหตนทนและผลประโยชน (Cost-Benefit Analysis) ในการคดตนทนของโครงการกอสรางโครงสรางปองกนในดานตนทนทางการเงนและตนทนทาง

17 การแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงดานวศวกรรม (โครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝง) คอ การกอสรางกาแพงรมหาดขนานกบชายฝง การปพนชายหาดดวยหนหรอคอนกรต แนวหนหวหาดขนานกบชายฝง เขอนกนคลนขนานและอยนอกชายฝง และรอดกทรายตงฉากกบชายฝง

18 ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดกาหนดใหการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) เปนกระบวนการหนงในการกลนกรองการลงทนขนาดใหญ เพอปองกนไมใหเกดผลกระทบสงแวดลอมอนเปนผลสบเนองจากโครงการพฒนา เพอเปนขอมลในการตดสนใจดาเนนโครงการพฒนา และกาหนดแนวทางในการปองกนและลดผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดขน และไดมแนวทางการปรบปรงระบบ EIA ใหมความเหมาะสมมากขน โดยเพมประเภทและขนาดของโครงการทตองจดทา EIA โดยเฉพาะโครงการกอสรางรมชายฝงทะเล ซงอยในกลมเชงพนททมความออนไหวดานสงแวดลอม เชน กาแพงรมชายฝง รอดกทราย เขอนกนทรายและคลน การถมทะเล และการจดทารายงานผลกระทบสงแวดลอมเบองตนสาหรบแนวเขอนกนคลนนอกฝงทะเล (ยงไมมการประกาศใหมการจดทา EIA ในกลมน)



เศรษฐศาสตร กบผลประโยชนของโครงการทเกดขนคอการลดคาความเสยหายของทดนทถกกดเซาะ และลดความเสยหายของทรพยสนตาง เชน ทรพยสนของรฐ (ถนน สะพาน เสาไฟฟา) และเอกชน (บานพกอาศย) เพอหาพนททเหมาะสมในการลงทนและเกดประโยชนแกสงคมมากทสด และตองควบคมการใชทดนอยางเหมาะสมดวย

4.2. กรณศกษา: พนทกดเซาะชายฝงตงแตปากแมนาเพชรบร จงหวดเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร จงหวดประจวบครขนธ

สภาพชายฝงทะเลตงแตปากแมนาเพชรบร จงหวดจงหวดเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร จงหวดประจวบครขนธ มแนวชายฝง 110 กโลเมตร ซงมปญหาการกดเซาะทรงแรงอยางตอเนอง ในชวง 40 ปทผานมา สญเสยพนทชายฝงถง 2,913 ไร หรอเปนพนทชายฝงทประสบปญหายาว 32 กโลเมตร ในพนททถกกดเซาะ 22 บรเวณ (ตารางท 4.6) และมอตราการกดเซาะแตกตางกนระหวาง 0.4 – 4.0 เมตรตอป

ตารางท 4.6 รายชอพนททถกกดเซาะชายฝง ตงแตปากแมนาเพชรบร จงหวดเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร จงหวดประจวบครขนธ

พนท ทถกกดเซาะ

ชอพนท ความยาว ตามแนวชายฝง

(เมตร)

อตราการกดเซาะ ในชวง

ป พ.ศ. 2519- 2538) (เมตร/ป)

รหส ระดบ

E1 บรเวณบานปากทะเล – บานบางแกว 7,532 4.43 SE3 พนทเรงดวน E2 บรเวณบานแหลมผกเบย 1,644 3.22 SE2 พนทเรงดวน E3 บรเวณบานแหลมผกเบย 1,793 2.15 SE2 พนทเรงดวน E4 บรเวณตอนใตของบานแหลมผกเบย

(แหลมหลวงรสอรท) 192 0.95 CE3 พนทวกฤต

E5 บรเวณตอนใตหาดเจาสาราญ 944 0.86 CE3 พนทวกฤต E6 ตอนใตของบานหาดเจาฯ –บานโตนดนอย 5,107 2.71 SE1 พนทเรงดวน E7 บรเวณบานปกเตยน 426 1.25 SE1 พนทเรงดวน E8 บรเวณทางใตของบานปกเตยน 392 0.54 AE1 พนทเสยง E9 บรเวณทางเหนอของบานบางของ 1,128 2.47 SE7 พนทเรงดวน E10 บรเวณบานบางของ 1,064 2.44 SE7 พนทเรงดวน E11 บรเวณหาดทวสข-บานทา 3,135 2.86 SE6 พนทเรงดวน E12 บรเวณบานบางเกด 1,397 0.70 AE3 พนทเสยง E13 บรเวณตอนเหนอของทาเทยบเรอชะอา 1,154 2.89 SE4 พนทเรงดวน E14 บรเวณบานบอพทรา 193 0.41 AE2 พนทเสยง E15 บรเวณบานบางไทรยอย 944 0.44 CE1 พนทวกฤต E16 บรเวณพระราชนเวศนมฤคทายวน 493 0.65 CE1 พนทวกฤต E17 สนามบนทางใตของพระราชนเวศนฯ

(คาพระราม6) 509 0.65 CE1 พนทวกฤต

E18 คลองบงตราใหญ-บานหวยทรายใต (คายนเรศวร)

2,841 1.11 CE4 พนทวกฤต

E19* บรเวณสนามบนหวหน-บานบอฝาย 855 0.16 SE8 พนทเรงดวน E20* บรเวณวงไกลกงวล 960 0.07 CE2 พนทวกฤต E21* บรเวณเหนอทาเทยบเรอประมง อาเภอหว

หน 620 0.06 CE2 พนทวกฤต

E22 บรเวณทางตอนเหนอบานเขาตะเกยบ 829 0.28 SE5 พนทเรงดวน

ทมา: สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2546



• สาเหตการเปลยนแปลงชายฝงทะเล

การเปลยนแปลงสภาพชายฝงขนกบทศทางของคลนลม การเคลอนทของมวลทรายชายฝงเนองจากคลนลม ซงปรมาณมวลทรายตงแตแหลมผกเบยจนถงปราณบรมนอย ทาใหเกดปญหาการกดเซาะชายฝง และสณฐานชายฝงเนองจากการเคลอนทของมวลทรายซงเกดจากรปแบบของชายฝงตามธรรมชาต และโครงสรางชายฝงทเกดจากการกระทาของมนษย รวมทงโครงสรางทเปนกาแพงปองกนคลน จากการสารวจ พบวาเสนชายฝงมการเปลยนแปลงตามธรรมชาต โดยเฉพาะในพนททมการสรางโครงสรางการปองกนคลน

สาเหตหลกของปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลในพนทศกษา ไดแก

1) ดานกายภาพ พจารณาถงคลนลมแรงในฤดมรสมทาใหเกดการเคลอนตวของทรายตามชายฝงทะเลไปทบถมกนเปนสนทรายนอกฝง การขาดความสมดลของมวลทรายจากมปรมาณทรายเคลอนทมาชายฝงลดลงรอยละ 34 ของปรมาณตะกอนทรายธรรมชาต (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2546) เพราะการพฒนาโครงสรางพนฐานตลอดพนทลม เชน ประตระบายนา เปนตน ประกอบกบลกษณะสณฐานชายฝงมรปรางโคงทาใหการพดพาไมสมดลกน

2) ดานสงแวดลอม การลดลงของปาชายเลนในพนทศกษาจากการบกรกเพอทากจกรรมทางเศรษฐกจ (เพาะเลยงสตวนา ทอยอาศย แหลงทองเทยว) จากในป พ.ศ. 2504 มพนทปา ชายเลน 20,625 ไร ลดลงเหลอ 19,543 ไร ในป พ.ศ. 2539 รวมทงการปลอยนาเสยจาก ชมชนและโรงงานอตสาหกรรม สงผลตอระบบนเวศและการเตบโตของปาชายเลน

3) ดานชมชน เนองจากประชาชนขาดความเขาในในการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทถกตอง เชน การกอสรางโครงสรางปองกนทาใหเกดการปดกนตะกอนทรายดานตนนาและเกดการกดเซาะบรเวณทายนา การสรางรอดกทราย ทาใหโครงสรางถกกดเซาะ การสรางกาแพงกนคลนเปนแนวตงขนานกบชายฝง ทาใหเกดการสะทอนกลบของคลน เปนตน โดยในพนทศกษามการกอสรางโครงสรางปองกน 8 พนท ซงไมมการศกษาปญหาการเปลยนแปลง ชายฝงอยางถกตองตามหลกวชาการ

4) ดานกฎหมาย แมมการควบคมการกอสรางอาคารและสงปลกสรางบรเวณชายทะเลเพอไมใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมชายฝง แตการบงคบใชยงไมเขมงวดและแนวทางปฏบตตามกฎหมายไมชดเจน ประกอบกบมการใชทดนทผดประเภทโดยเฉพาะเพอการพาณชย ทาใหคลนและกระแสนาเปลยนทศและมผลตอการพดพาของตะกอน และ

5) ดานการบรหารจดการ ขาดการบรณาการการจดการชายฝงทะเลของหนวยงานทเกยวของ ทาใหไมสามารถปองกนปญหาการกดเซาะอยางเปนระบบ เปนการแกไขปญหาเฉพาะททาใหการแกไขปญหาทหนงแตเกดปญหาอกทหนง รวมทงขาดการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง



• การจดลาดบความสาคญของปญหาการกดเซาะ

การจดลาดบความสาคญของพนทประสบปญหาการกดเซาะชายฝงในพนทศกษา พจารณาจากผลทไดจากการวเคราะหการเปลยนแปลงชายฝงดวยระบบสารสนเทศ และจากการสารวจพนททงสน 22 บรเวณ

เกณฑในการคดเลอกพนท ไดแก 1) อตราเฉลยของการกดเซาะ เปนอตราการกดเซาะเฉลยตอหนวยความยาวชายฝงทเกดขนภายในระยะเวลา 19 ป ซงมความหมายวาถาพนทนนไมมการปองกนปญหาการกดเซาะพนทนนๆ จะถกกดเซาะไปเปนระยะทางตงฉากกบแนวชายฝงตามอตรานนๆ ทกป โดยพจารณาอตราการกดเซาะสงสดมอตราเฉลยของการกดเซาะมากกวา 4 เมตรตอป (ตารางท 4.7) 2) มาตรการปองกนและแกไขปญหา เนองจากพนททประสบปญหาบางพนทมการแกไขปญหา เชน สรางกาแพงกนคลน การสรางโครงสรางกนคลนนอกชายฝง การถมหนรมชายหาด เปนตน 3) การใชทดนและสงแวดลอม พจารณาพนททประสบปญหาการกดเซาะทเปนสถานทสาคญ มคณคาทางประวตศาสตร เปนพนททชมชนอาศยอย และเปนสถานททองเทยว โดยพจารณาวาหากพนทเหลานถกกดเซาะไป ความเสยหายทเกดขนจะมมลคาสง และการปองกนเปนมาตรการทดกวาการแกไขปญหา 4) มลคาความเสยหายขนตา ใหความสาคญกบพนททมมลคาความเสยหายสงสด ซงพจารณาจากมลคาความเสยหายจากพนทชายฝงทถกกดเซาะไปของแตละพนท และ 5) ดชนวดเศรษฐกจ สงคมและการมสวนรวมของผนาและชมชน โดยมปจจยในการทาดชน 6 ปจจย ไดแก พนทสาธารณะทใชประโยชนรวมกนในชมชน เชนวด โรงเรยน เปนตน พนทหาดทรายทเปนจดดงดดนกทองเทยว พนทชายฝงทเปนแหลงสรางรายได พนทชายทะเลทเปนแหลงอาชพประมง ผนาชมชนหรอเจาหนาทของรฐทมสวนรวมในการแกไขปญหา และชมชนมการรวมกลมเพอแกไขปญหา

ตารางท 4.7 ระดบความรนแรง อตราเฉลยของการกดเซาะ และมลคาความเสยหายขนตา

ระดบความรนแรง อตราเฉลยของการกดเซาะ (เมตร/ป)

มลคาความเสยหาย ขนตา (บาท/เมตร/ป)

คะแนน

รนแรงมาก มากกวา 4 มากกวา 8,000 5 รนแรง ระหวาง 3-4 6,000-7,999 4 รนแรงปานกลาง ระหวาง 2-2.9 4,000-5,999 3 รนแรงนอย ระหวาง 1-1.9 2,000-3,999 2 ไมรนแรง นอยกวา 1 นอยกวา 2,000 1


นอกจากการพจารณาคะแนนทแตกตางกนของแตละขอมล ยงไดมการประยกตใชหลกการวเคราะหทางเลอกแบบหลายปจจย (Multi-Criteria Analysis) มาชวยในการตดสนใจเพอจดลาดบความสาคญดงกลาวดวย ทงน ผลการจดลาดบความสาคญของพนทกดเซาะชายฝงทง 22 บรเวณ (รปท 4.7 และตารางท 4.6) สามารถจดลาดบความสาคญของพนทประสบปญหาการกดเซาะชายฝง เพอกาหนดความจาเปนในการแกไขปญหาได 3 ระดบ

1. พนททมปญหาการกดเซาะรนแรง ตองแกไขปญหาโดยเรงดวนเพอลดความเสยหายดานเศรษฐกจและสงคมตอชมชนทอาศยรมชายฝงและสถานทสาคญอนๆ



2. พนททมปญหาการกดเซาะสง แตมผลตอชมชนไมมากนก และตองตดตามตรวจสอบปญหาเปนระยะๆ

3. พนททมปญหาการกดเซาะเพยงเลกนอยอยในระดบทพอยอมรบได และไมมผลกระทบตอ ชมชนและสถานทสาคญ


ปญหาการกดเซาะชายฝงทาใหพนทสญหายไป ทรพยสนของทางราชการและประชาชน เชน ถนน สะพาน บานเรอน โรงแรม เปนตน เกดชารดเสยหายหรอสญเสยไป และกอใหเกดการสญเสยคาใชจายในการปองกนและแกไขปญหา ดงนนหนวยงานทองถน ประชาชน และผประกอบการในพนททประสบปญหาการกดเซาะชายฝงตองสญเสยเงนในการแกไขหรอการสญเสยรายไดทจะนาไปพฒนาสวนอนๆ มาใชในการดาเนนการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง ซงหนวยงานทองถนและประชาชนมความพยายามปองกนการกดเซาะทเกดขนในพนทของตน เชน การนาไมไผมากน การนาหนใหญมาถมหรอโบกปนกนเปนเขอน เปนตน (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2546)

การประเมนมลคาความเสยหายทเกดจากปญหาการกดเซาะชายฝงทคาดวาจะเกดขนในพนททมปญหารนแรง สวนใหญเปนการประเมนมลคาความเสยหายจากทรพยสนของประชาชนหรอหนวยงานราชการในพนททประสบปญหา (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2546) โดยม รายละเอยดในการประเมน ดงน

§ ความเสยหายทางตรง

ไดแก 1) การสญเสยทดนรอบชายฝงทถกกดเซาะมาแลวและกาลงถกกดเซาะตอไป เปนความเสยหายขนพนฐานกรณทยงไมมการปองกน มลคาความเสยหายถอเปนผลประโยชนขนตาของโครงการเนองจากการสญเสยพนทในทกๆ ป และ 2) ความเสยหายของทรพยสนตางๆ เชน ทรพยสนของทาง ราชการและประชาชนชารดเสยหายจากการกดเซาะทเกดขน เชน ถนน เสาไฟฟา บานพกอาศย เปนตน โดยการคานวณมลคานนจะใชมลคาการซอมแซมทไดจายจรงหรอถามการรอถอนทงหมดจะใชราคากลางของการประเมนทนทรพยโรงเรอนสงปลกสรางมาทาการประเมนราคาสงปลกสรางหรอบานพกอาศยดงกลาว

§ ความเสยหายทางออม

ไดแก ความเสยหายททาใหเกบภาษไดลดลงเนองจากกจกรรมทางเศรษฐกจบรเวณพนทชายฝงลดลง และความเสยหายของประชาชนและผประกอบการเนองจากขาดการจดสรรทรพยากรชายฝงทด ทาใหสญเสยรายไดจากการทองเทยว การสญเสยระบบนเวศ ผลตผลการประมงลดลง และสงมชวต ลดลง จากผลกระทบจากปญหาการกดเซาะชายฝง รวมทงผลทางจตวทยาตอความมนคงในทอยอาศยของประชาชนรอบพนทชายฝงทถกกดเซาะ



รปท 4.7 พนททประสบปญหาการกดเซาะ




การประเมนมลคาความเสยหายขนตาจากการกดเซาะชายฝง โดยการตรวจสอบพนทการถกกดเซาะดวยขอมลภาพถายทางอากาศในป พ.ศ. 2519-2538 ตลอดแนวชายฝงตงแตปากแมนาเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร และทาการศกษาพนทในแตละบรเวณและนาราคาประเมนทดนสาหรบทดนรมชายฝงทะเล19 มาใชในการประเมนมลคาความเสยหายทเกดขนในชวงระยะเวลาดงกลาว โดยเปนมลคาความเสยหายจากปญหาการกดเซาะชายฝงเฉลยตอปและตอเมตรของความยาวทถกกดเซาะ ซงบรเวณทมมลคาความเสยหายทเกดขนเฉลยตอปตอเมตรมากกวา 8,000 บาท ไดแก บรเวณตอนเหนอของทาเทยบเรอชะอา เปนตน บรเวณทมความเสยหายตอปตอเมตรอยในชวง 2,000-3,999 บาท ตอป เชน ตอนเหนอบานเขาตะเกยบ ตอนใตของบานแหลมผกเบย บรเวณพระราชนเวศนมฤคทายวน (ตารางท 4.8) ทงนจากการสารวจทดนและเอกสารสทธในการครอบครองทดนในบรเวณพนทการกดเซาะชายฝง สวนใหญเปนทดนราชพสด และมทดนของกรมศาสนา ทดนทเปนทสาธารณะ และทดนของเอกชน

สภาพความเสยหายของดนและบานเรอนจากการกดเซาะชายฝงในบรเวณทมการศกษาทาง สารสนเทศภมศาสตร ไดแก ชมชนชายฝงในพนทกดเซาะทอยบรเวณรมชายฝงระยะไมเกน 50 เมตร โดยมอตราการกดเซาะสงสดคอ 4.43 เมตรตอป ดงนน จงตงสมมตฐานวาในระยะ 10 ป ถาไมมการดาเนนการใดๆ เพอปองกนการกดเซาะพนทในระยะ 44 เมตร จากชายฝงจะเปนพนททไดรบผลกระทบ สาหรบความเสยหายตอประชากร จะพจารณาความหนาแนนของประชาชนทอาศยในบรเวณรมชายฝงระยะไมเกน 50 เมตร ซงไดจากการคานวณโดยนาจานวนหลงคาเรอนเฉลยในแตละพนท (ตารางท 4.9)

• การบรหารจดการการกดเซาะชายฝงตงแตปากแมนาเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร

การศกษาปญหาการกดเซาะชายฝงตงแตปากแมนาเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร มการจดการทมประสทธภาพ โดยมการสารวจขอมลการกดเซาะชายฝงเพอทราบปจจยทเปนสาเหตและกระบวนการททาใหเกดการกดเซาะและประเมนสถานภาพชายฝงทะเล และพจารณาการจดลาดบพนทเรงดวนทตองดาเนนศกษาเพอแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง ทงน การจดการปญหาตองคานงถงการกอสรางโครงสรางปองกนการกดเซาะชายฝงทมการพจารณาความเหมาะสมอยางถกตองตามหลกวชาการ คานงผลกระทบตอสงแวดลอม เพอลดความเสยหายตอทรพยสนตางๆ ในพนททไดรบผลกระทบ

19 ราคาทดนสาหรบทดนรมชายฝงทะเล เปนราคากลางทใชในการจดทะเบยนสทธนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยของกรมทดน







แผนดนยบ20

การศกษานจะกลาวถงแผนดนทรดหรอหลมยบ ซงเปนปรากฏการณทแผนดนมการทรดตวลงในแนวดงอยางฉบพลน และสามารถกอใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนได ซงมสาเหตเกดจากธรรมชาตและการกระทาของมนษยในบรเวณทมเพดานเปนหนปน หรอเกลอหน ซงเปนหนทละลายนาไดงายตามธรรมชาต ทงน ภาครฐไดมการศกษาหลมยบและกาหนดพนทเสยงภยตอการเกดหลมยบ (รปท 4.8) โดยพบวาสวนใหญพนทเสยงภยหลมยบอยนอกเขตเมอง21 ประมาณรอยละ 66 ของพนทเสยงภยหลมยบทงหมด (ขอมลจากฐานขอมลทรพยากรธรณ คานวณโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย)

• หลมยบจากโพรงหนปน (sink hole)

โดยทวไปหลมยบทเกดในบรเวณหนปนมกเปนปรากฏการณทเกดจากสาเหตตามธรรมชาต หรอมสวนทมนษยเขาไปเกยวของนอย หลมยบจะมเสนผาศนยกลางตงแต 1-200 เมตร และลก ตงแต 1 - มากกวา 20 เมตร สวนใหญจะเกดบรเวณทราบใกลกบภเขาทเปนหนปน โดยมสาเหตเนองจากนาทมสภาพเปนกรดไหลผานตามรอยแตกของหนปนและเกดปฏกรยาทางเคม ทาใหเนอหนปนละลายจนเปนชองวางหรอโพรงใตดน เมอรบนาหนกไมไหวจงเกดการพงทลาย แผนดนดานบนจงทรดตวกลายเปนหลมยบ ทงน ปจจยสาคญทควบคมการผพงของหนปน ไดแก ความหนาและการแผกระจายของหนปน บรเวณทมหนปนรองรบอยในระดบตน (ลกจากผวดนไมเกน 50 เมตร) การวางตวของชนหนเนอทบ ลกษณะและจานวนของรอยแตกในหน การเปลยนแปลงของระดบนาใตดน สภาพความเปนกรดของนา และการไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวทมความรนแรงเกน 7 รกเตอร โดยมสถตการเกดหลมยบตงแตป พ.ศ. 2530 – 2548 มากกวา 50 แหง เชน หลมยบทบานควนโตะหลง ตาบลควนโดน อาเภอควนโดน จงหวดสตล เปนตน (ภาคผนวกท 3) ซงจากผลการสารวจทราบวา พนทดงกลาวตงอยบนโพรงหนปนทมเพดานโพรงบาง เมอมการสบนาบาดาลไปใช จงเกดการเสยสมดลขนและทาใหหนเพดานแตก และยบตวลงในทสด อยางไรกตาม ภาครฐไดมการดาเนนการโดยการสารวจหลมยบจากโพรงหนปน เพอศกษาลกษณะและสาเหตการเกดหลมยบมาอยางตอเนอง

ภายหลงจากเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษเมอวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 ขนาดความรนแรงระดบ 9 รกเตอร ทสงผลกระทบตอชายฝงทะเลอนดามนของประเทศไทย และทาใหเกดหลมยบขนอยางตอเนองในบรเวณทไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวโดยตรง และบรเวณทไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวและคลนขนาดยกษ (กรมทรพยากรธรณ 2548) ประมาณกวา 27 แหง (ขอมล ณ เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2548) ในจงหวดกระบ ตรง พงงา สตล พทลง และนครศรธรรมราช โดยเฉพาะบรเวณตาบลนาผด อาเภอหวยยอด จงหวดตรง ทคอนขางอนตรายและสรางความเสยหายเนองจากอยใกลหมบานเขาหลก โดยไดมการเขาไปสารวจในพนททเกดหลมยบอยางตอเนอง

รปท 4.8 พนทเสยงภยจากหลมยบ

20 แผนดนยบ (Land Subsidence) ปรากฎการณทางธรรมชาตทเกยวของกบกระบวนการทางธรณวทยา ซงเกดจากหลายสาเหต เชน การสบนาบาดาล สบนามน การทาเหมองเกลอใตดนหรอการสบนาเกลอขนมาตาก การทาเหมองใตดน และการละลายของพนทหนปน (กรมทรพยากรธรณ 2544)

21 เขตเมอง หมายถง พนทเขตอาเภอเมองในแตละจงหวด






• หลมยบจากโพรงเกลอหน

สาหรบหลมยบทเกดในบรเวณทมชนเกลอหนรองรบ มกเปนผลมาจากการกระทาของมนษย โดยเฉพาะอยางยง การสบนาเกลอใตดนเพอการผลตเกลอในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยเฉพาะบรเวณพนทเสยงภยตอหลมยบของ 5 จงหวด ไดแก หนองคาย สกลนคร อดรธาน มหาสารคาม และนครราชสมา ซงมพนทผลตเกลอประมาณ 12,439 ไร (ขอมลเดอนธนวาคม 2547) ทงน การสบนาเกลอใตดนทาใหนาบาดาลในบรเวณใกลเคยงตองไหลเขาไปแทนท และเกดการละลายของมวลเกลอตามเสนทางการไหลของนา เกดเปนโพรงและมการขยายตวขนตามลาดบ จนถงจดทเพดานโพรงไมสามารถรบนาหนกดนและหนทปดทบอยได เกดการถลมลงมา เหตการณหลมยบแบบนเกดขนอยางกวางขวางในพนทผลตเกลอบรเวณบานโนนแสบง อาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร โดยเฉพาะอยางยง ในชวงประมาณป พ.ศ. 2540 เปนตนมา

นอกจากการเกดหลมยบแลว การผลตเกลอโดยไมมมาตรการควบคมดานสงแวดลอมทรดกมและเพยงพอ มสวนอยางสาคญททาใหเกดการแพรกระจายของดนเคมและนาเคมสแหลงนาตามธรรมชาต สงผลกระทบตอการทาการเกษตรในพนทใกลเคยง ทงน หนวยงานภาครฐทเกยวของไดทาการตรวจสอบสภาพแวดลอมและแกไขปรบปรงพนททาเกลอมาอยางตอเนอง ไดแก การควบคมการดาเนนการของ ผประกอบการทาเกลอใหถกตอง การขดลอกลาหวย สรางทานบ เพอกนไมใหนาเคมจากพนททาเกลอไหลลงไปปนเปอน การตรวจสอบพนทเสยงภยตอหลมยบทมสาเหตจากโพรงเกลอใตดนในพนททาเกลอของ 5 จงหวด การกาหนดพนทผลตเกลออยางชดเจน และการเฝาตดตามการเปลยนแปลงสภาพธรณวทยาในพนทเสยงภย

5.1 การวเคราะหพนทหลมยบ

• การศกษามลคาความเสยหาย / การปองกนความเสยหาย

การศกษาเพอประเมนความเสยหายจากหลมยบทมสาเหตจากโพรงหนคารบอเนต (หนปน) หรอการทาเกลอสนเธาวทอาจเกดขนกบสงกอสราง กจกรรมเชงพาณชย และชวตของประชาชน ยงไมมการประเมนความเสยหายอยางชดเจน

• หลมยบจากโพรงหนปน

ความเสยหายจากหลมยบทเกดจากหนปนอาจจะไมปรากฏรองรอยเพอเตอนภยจากการเกด หลมยบหรอโพรงใหเหนบนผวดน จงตองมการศกษาขอมลธรณวทยาและธรณฟสกสทบงชบรเวณพนทเสยงตอการเกดหลมยบ เพอวางแผนปองกนพบตภย ซงถามการตงชมชนและสงกอสรางขนาดใหญอาจจะทาใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนอยางมาก ซงจากการสารวจ พบวา การยบตวและพพงของหนปนใตดน เกดขนเนองจากโพรงหรอถาอยตามแนวธรณโครงสราง รอยเลอนทมพลง เนอหนปนมลกษณะละลายนาไดงาย ทาใหเกดชนดนทรายดานบนทรดตวลงมา

ภายหลงจากเหตการณแผนดนไหวและคลนขนาดยกษบรเวณชายฝงทะเลอนดามนไดสงผลกระทบทาใหเกดหลมยบหลายแหง จงไดมการตรวจสอบพนทใน 6 จงหวดภาคใต และจดทาแผนททมโอกาสเกดหลมยบ (โพรงหนปน) ฉบบใหม (รปท 4.9) โดยมประกาศเตอนภยพนททมโอกาสเกดหลมยบรวม 49 จงหวด เนองจากการเกดแผนดนไหวและคลนขนาดยกษทาใหโพรงหรอถาหนปนไดรบการ



กระทบกระเทอนเปนบรเวณกวาง เกดรอยราวของเพดานโพรงโดยเฉพาะโพรงทมเพดานในระดบตนทไมมความแขงแรงและมโอกาสยบตวไดงาย ประกอบกบคลนขนาดยกษทซดเขาสฝงทะเลดวยความเรวสงผลทาใหระดบนาใตดนและบนดนมการเปลยนแปลงรวดเรว รวมทงปจจยการเกดหลมยบทเปนอยเดม

• หลมยบจากโพรงเกลอ

การประเมนความเสยหายตองมการศกษาในขนรายละเอยดในมตทางดานธรณวทยา เพอใหทราบถงลาดบชนหน ตาแหนง รปรางลกษณะของมวลเกลอใตดน การไหลของนาบาดาลและนาผวดนในพนททานาเกลอและพนทใกลเคยง ปรมาณการใชนาเคมเพอการผลตเกลอ และนาจดในการอปโภคบรโภค ซงการศกษาเหลานมตนทนในการศกษาสง และใชเวลาในการดาเนนการนาน เนองจากตองตดตามเกบขอมลทเกยวของอยางเปนระบบและตอเนองไมนอยกวา 1 ป ในปจจบนเปนเพยงการดาเนนการเปนการสารวจลกษณะทางธรณวทยาของโพรงเกลอเพอประเมนพนทเสยงภยหลมยบ และศกษาสาเหตการเกดแผนดนทรด

นอกเหนอจากมตทางดานธรณวทยาและอทกธรณวทยาแลว การสารวจ วเคราะหและประเมนผลกระทบจากหลมยบในเชงเศรษฐศาสตรและสงคมกเปนสงจาเปนและตองดาเนนควบคไปดวย โดยพจารณาปจจยตางๆ ทเกยวของ ดงน จานวนพนทและขอบเขตของแตละพนททประสบภย สภาพเศรษฐกจ สงคม และคณภาพชวตของประชาชนในพนททไดรบผลกระทบ สภาพความเสยหายบรเวณทเกดหลมยบโดยพจารณาจากสภาพการใชประโยชนทดน สงกอสราง อาคาร บานเรอน สงกอสราง ทรพยสน สาธารณปโภค เชน ถนน ไฟฟา และทรพยากรตางๆ ทไดรบความเสยหายในพนท และสภาพความเสยหายดานอนๆ เชน ดานนเวศวทยา ดานสงคม จตใจ การไดรบบาดเจบและเสยชวต

5.2 กรณศกษา: บานโนนแสบง ตาบลหนองกวง อาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร

การทานาเกลอโดยการสบนาเกลอจากใตดน บรเวณบานโนนแสบง ตงอยในตาบลหนองกวง อาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร

• สาเหตการเกด

พนทการทานาเกลอ บรเวณบานโนนแสบง กอใหเกดปญหาตอสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตจากการสบนาเกลอจากใตดนทอยในชนหนอมนาทมเกลอใตดนลกตงแต 40-90 เมตร ขนมาใชในปรมาณมาก ทาใหนาใตดนทมอยเดมเสยสมดลทางธรณวทยา นาบาดาลในบรเวณใกลเคยงไหลเขามาแทนทเพอปรบ สมดล นาบาดาลจะไหลลงสชนนาใตดนและละลายเกลอจนเปนโพรงตามทศทางทนาบาดาลไหลผาน ทาใหเกดโพรงตรงตาแหนงทเปนรอยสมผสระหวางผวดานบนของมวลเกลอกบชนหน/ดนทปดทบดานบน และโพรงทเกดขนจะมการขยายตวมากขนโดยลาดบจากความพยายามในการปรบสมดลยเพอชดเชยปรมาณนาทถกสบขนไปใชผลตเกลอ เมอโพรงใหญขนจนเพดานโพรงไมสามารถจะรบนาหนกทกดทบจากดานบนได จงถลมลงมาอยางรวดเรวและขยายวงกวางขนเรอยๆ ทงนหากการสบนาเกลอยงดาเนนอย ความเสยงของการเกดหลมยบจะยงเกดขนตอไป



รปท 4.9 พนททมโอกาสเกดหลมยบ (โพรงหนปน)




พนททานาเกลอบานโนนแสบง อาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร มพนททาเกลอแบบลานตากประมาณ 2,600 ไร เรมดาเนนการตงแตประมาณป พ.ศ. 2520 และมการยบตวเกดเปนโพรงขนหลายครง โดยเฉพาะในป พ.ศ. 2542 ทเกดหลมยบขนาดใหญและรอยแตกหลายแหงใกลหมบาน และมการยบตอเนองมาจนลาสดในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2547 มการยบตวของพนดน และมการตรวจสอบเพอประเมนความเสยงอนเกดขนจากการยบตวของพนดนบรเวณบานโนนแสบง โดยการสารวจวดคาความตานทานไฟฟา เพอศกษาแนวโพรงเกลอและขดวงพนทเสยงภยหลมยบในบรเวณดงกลาวตามแนวของโพรงเกลอ และจากการสารวจ พบวา แนวรอยตอของชนหนทรายและหนวยหนทมชนเกลอหนอยในแนวประมาณทศตะวนตกของหมบานโนนแสบง การสบนาเกลอดานทศตะวนออกจงมอนตรายตอหมบานโนนแสบง และกาหนดเปนพนทอนตราย (รปท 4.10)

พนทหลมยบลาสดของบานโนนแสบง ตงอยทางทศใตของบรเวณทมการผลตเกลอ และมหลมยบเกดขนหลายแหงในบรเวณใกลเคยง ซงหลมลกทสดประมาณ 30 เมตร ทงนหลมยบลาสดเปนหลมยบทเกดขนตอเนองจากครงกอน (เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2546) และมการทรดตวเปนระยะๆ ซงการขยายตวของหลมยบมความยาวกวา 40 เมตร และขณะนปากหลมอยหางจากบานเรอนราษฎรทอยในทศทางการขยายตวของหลม ประมาณ 18-20 เมตร และอกหลงหนงทางทศตะวนตกเฉยงใตประมาณ 25 เมตร นอกจากนพบวามรอยแยกบนพนดนเปนวงๆ มความลก 0.3-1.0 เมตร และเมอพจารณาการกระจายตวของหลมยบจะเปนแนวยาวในทศทางเหนอ-ใต และเบยงไปทางทศตะวนตกเลกนอย ซงสอดคลองกบแนวรอยแตกของเปลอกโลกและทศทางการไหลของระบบนาบาดาลซงไหลจากทศใตไปทศเหนอ ดงนน เมอมการสบนาเกลอขนมาใชจะเกดการละลายของมวลเกลอใตดนทางดานหมบาน ซงเปนตนทางไหลของระบบ นาบาดาลเพอปรบสมดลทางธรณวทยา สงผลใหมโอกาสทจะเกดโพรงและหลมยบขนไดอก และอาจสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนในหมบานโนนแสบงมอยสง

• การบรหารจดการหลมยบจากโพรงเกลอ การดาเนนการแกไขปญหาหลมยบบรเวณบานโนนแสบง เพอปองกนความเสยหายอนอาจเกดกบ

ชวตและทรพยสนของประชาชน ไดมมตใหอตสาหกรรมจงหวดทาการตรวจสอบการประกอบการในพนทและมมาตรการแกไขปญหา 3 แนวทาง ไดแก 1) สงระงบการประกอบกจการในพนททมประกาศหามผลตของกระทรวงอตสาหกรรม 2) ตรวจสอบการดาเนนการของผประกอบการเกลอวาไดปฏบตตามเงอนไขและระเบยบทกาหนดหรอไม หากไมปฏบตใหตกเตอนและสงแกไข เมอครบกาหนดยงมการฝาฝนใหเพกถอนใบอนญาต และ 3) กาหนดนโยบายจงหวดไมใหตอใบอนญาตการผลตเกลอเมอใบอนญาตทใชอยหมดอายลง

แนวทางทสาคญคอการสารวจลกษณะทางธรณวทยาของโพรงเกลอเพอประเมนพนทเสยงภยหลมยบในพนทไดรบผลกระทบ และประเมนความเสยหายบรเวณทเกดหลมยบในเชงเศรษฐศาสตรและสงคมจากสภาพการใชประโยชนทดน



รปท 4.10 พนทเสยงภยหลมยบรเวณบานโนนแสบง อาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร

ทมา: สานกทรพยากรแร กรมทรพยากรธรณ 2547

5. พนทฝงกลบขยะ

ปรมาณขยะชมชนทเกดขนทวประเทศมแนวโนมเพมขนทกป ในป พ.ศ. 2536 มปรมาณขยะประมาณ 30,640 ตนตอวน ในป พ.ศ. 2547 มประมาณ 40,100 ตนตอวน หรอประมาณปละ 14.7 ลานตน โดยมปรมาณขยะในเขตเมองหรอเทศบาลเกดขนประมาณวนละ 12,500 ตน คดเปนรอยละ 31 ของปรมาณขยะชมชนทงหมด และปรมาณขยะทเกดขนนอกเขตเมองหรอเทศบาล มปรมาณทงหมดประมาณ 18,100 ตนตอวน (กรมควบคมมลพษ 2548) โดยมองคกรทองถนในพนทเปนผรบผดชอบเกบรวบรวมและนาไปกาจด สวนใหญไมไดรบการจดการอยางถกหลกสขาภบาล ดงนน จงตองคานงถงการกาจดขยะและพนทกาจดขยะทมประสทธภาพ ซงถาไมไดรบการดแลจดการทดอาจสงผลกระทบตอสภาพทางอทกธรณ-วทยาในบรเวณใกลเคยงได



รปแบบการกาจดขยะทนยมใชในประเทศไทย ไดแก การฝงกลบ การหมกทาปย และการเผาในเตา ทงนการจดการขยะดวยของเทศบาลสวนใหญยงคงใชวธการกาจดทไมถกหลกสขาภบาล22 เชน การกองบนพนดน หรอการเผากลางแจง เปนตน การใชพนทกาจดมลฝอยดวยวธฝงกลบมขอจากดหลายประการ ไดแก มการใชพนทในการดาเนนการมาก และไมควรตงอยในพนทลม เนองจากอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอม โดยเฉพาะปญหานาเสยทเกดจากขยะอาจปนเปอนชนนาใตดนทใชเพอการอปโภคบรโภค รวมทง การกอสรางสถานทฝงกลบขยะบางแหงไมสามารถดาเนนการไดเนองจากการคดคานของชมชนในพนทในป พ.ศ. 2546 เทศบาลไดดาเนนการกอสรางสถานทฝงกลบขยะ จานวน 108 แหง ซงมปรมาณขยะทถกกาจดอยางถกหลกสขาภบาลประมาณวนละ 4,200 ตน คดเปนรอยละ 35 ของปรมาณขยะทเกดขนในเขตเทศบาลทวประเทศ (กรมควบคมมลพษ 2547) สาหรบการจดการนอกเขตเทศบาล ภาครฐมแนวทางการกาจดขยะชมชนแบบศนยรวมโดยใหองคกรปกครองสวนทองถนรวมตวกนเพอกาจดขยะรวมกน ซงมการดาเนนการสรางศนยกาจดขยะมลฝอยรวมจงหวดชลบรแลวเสรจในป พ.ศ. 2547

การสารวจเพอเปรยบเทยบการจดการขยะของเทศบาลในประเทศไทย จานวน 13 แหง23 ในป พ.ศ. 2546-2547 พบวาเทศบาลสวนใหญไมมระบบกาจดโดยวธการฝงกลบอยางถกหลกสขาภบาล โดยเทศบาลทกาจดขยะโดยการฝงกลบอยางถกหลกสขาภบาลมเพยงเทศบาลนครระยอง และระบบกาจดแบบการเทกองหรอเทกองในบอฝงกลบ จานวน 7 เทศบาล (ตารางท 4.10) อกทง สถานทฝงกลบบางแหงกอสรางแลวไมสามารถเขาดาเนนการฝงกลบไดเนองจากมการคดคานของชมชน ความไมเพยงพอของระบบ รวบรวมบาบดนาชะขยะ และการตรวจสอบนาใตดน (มหาวทยาลยขอนแกน และคณะ 2547)

แนวทางการบรหารจดการเพอลดปรมาณขยะทสาคญคอการนาขยะทคดแยกกลบมาใชประโยชนใหม โดยมแนวโนมของสดสวนการเพมขนของปรมาณขยะทคดแยกไดจากชมชนกลบมาใชประโยชนใหมเพมขน (รปท 4.11) ซงมโครงการรณรงคการจดการครวเรอนและโรงเรยนเพอลดขยะชมชนตงแตป พ.ศ. 2544 ปจจบนไดดาเนนการไปแลวในพนท 49 เทศบาล (กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม 2546) และในป พ.ศ. 2547 มการตงศนยเรยนรการจดการขยะแบบครบวงจรเพอพฒนาสงเสรมศกยภาพองคกรปกครองสวนทองถนในการดาเนนโครงการลดและคดแยกขยะ ในการเปนแหลงเรยนรดงานใหกบพนทใกลเคยงทมความสนใจ และแลกเปลยนประสบการณการดาเนนกจกรรมจดการขยะแบบครบวงจร และมศนยกลางในการขยายเครอขายการจดการขยะอยางยงยนระดบภมภาคในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคใต

22 การกาจดอยางถกสขลกษณะ เปนการดาเนนการฝงกลบทถกวธและมมาตรการควบคมดานสงแวดลอม 23 12 เทศบาล และ 1 เขตการปกครองพเศษคอเมองพทยา



ตารางท 4.10 ประเภทของหลมฝงกลบของเทศบาล 13 แหง ประเภทของหลมฝงกลบ ดาเนนการโดยเทศบาล คาอธบาย (กาหนดโดย World Bank)

ระบบฝงกลบอยางถกหลกสขาภบาล (Sanitary landfill) พนทของเทศบาล

เทศบาลนครระยอง มก ารด า เ นนการในด านการว ดปร มาณ การวาง (placement) การคลมและการบดอดขยะอยางถกหลกวชาการ มรว พนกงานเพยงพอในสถานทฝงกลบ มการตดตามตรวจสอบเปนประจา มการระวงในดานสงแวดลอม เชน การรองพนหลม การระบายนาและการบาบดนาชะขยะ และการระบายกาซ ไมมคนเกบขยะทคดแยกกลบมาใชใหมในสถานทฝงกลบ

ระบบฝงกลบตามหลกวศวกรรม (Engineered landfill) พนทของเอกชน

เทศบาลนครลาปาง1 และ เทศบาลนครเชยงใหม*

ระบบฝงกลบตามหลกวศวกรรม (Engineered landfill) พนทของจงหวด

เทศบาลเมองภเกต2

ระบบฝงกลบตามหลกวศวกรรม (Engineered landfill) พนทของเทศบาล

เทศบาลนครขอนแกน เมองพทยา1 และเทศบาลนครพษณโลก

มการดาเนนการในดานการวดปรมาณ การวาง การคลม และการบดอดขยะในบางสวน มรว และพนกงานจานวนหนงในสถานทฝงกลบ มการตดตามตรวจสอบอยบาง มการเฝาระวงในดานสงแวดลอมทอาจทางานไมไดเตมท หรอไมไดดาเนนการ เชน การรองพนบอ การระบายและบาบดนาชะขยะ และการระบายกาซ แตอาจมคนเกบขยะ ทคดแยกกลบมาใชใหมในสถานทฝงกลบ

เทกองในบอฝงกลบ (Controlled dump)

เทศบาลนครหาดใหญ บอฝงกลบไมมการรองพนบอ และใชดนเปนวสดคลม มการดาเนนการในดานการวดปรมาณ การวาง การคลม และการบดอดขยะ มอปกรณอยางจากด เชน รว และพนกงาน มการตดตามตรวจสอบอยบาง มมาตรการระวงในดานสงแวดลอมนอยหรอไมมเลย และพบวามคนเกบขยะทคดแยกกลบมาใชใหมในสถานทฝงกลบ

เทกองกลางแจง (Open dump) พนทของ อบจ.

เทศบาลนครนนทบร

เทกองกลางแจง (Open dump) พนทของทหาร

เทศบาลนครราชสมา เทศบาลนครอบลราชธาน และเทศบาลเมองกาญจนบร

เทกองกลางแจง (Open dump) พนทของเทศบาล

เทศบาลเมองสราษฏรธาน

เทขยะทงโดยการกองกลางแจงโดยไมมการคลม ไมมการดาเนนการทเปนแบบแผน และพบวามคนเกบขยะ ทคดแยกกลบมาใชใหมในสถานทฝงกลบ

หมายเหต: 1 เทศบาลเหลานวาจางภาคเอกชนจดการขยะซงมทงใหดาเนนการทงหมดหรอบางสวนโดยประเมน จากพนทจดการ โดยเทศบาลนครลาปาง (ทงระบบ) เทศบาลนครเชยงใหม (รอยละ 75) เมองพทยา (รอยละ 70) 2 เทศบาลเมองภเกต มระบบการกาจดขยะโดยใชเตาเผา คดเปนรอยละ 75 ของปรมาณขยะทนามากาจด และอกประมาณรอยละ 12 กาจดโดยใชระบบฝงกลบ

ทมา: มหาวทยาลยขอนแกนและคณะ 2547



รปท 4.11 สดสวนของปรมาณขยะทคดแยกไดจากชมชนกลบมาใชประโยชนใหมตอปรมาณขยะ ชมชนทงหมด

14.39

15.6

18.18

19.44

10

12

14

16

18

20

2543 2544 2545 2546

ป พ.ศ.

รอยละ

ทมา: กรมควบคมมลพษ 2547

นอกจากน ภาครฐไดมดาเนนการสารวจพนทฝงกลบทเหมาะสม ระหวางป พ.ศ. 2543 - 2546 ซงเปนโครงการความรวมมอระหวางสถาบนธรณวทยาและทรพยากรธรรมชาต ของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน กรมทรพยากรธรณ และกรมควบคมมลพษ เพอสารวจชนปองกนทางธรณในพนทนารอง 2 พนท คอ พนทฝงกลบขยะแหงใหมของเทศบาลดานขดทด และพนททงขยะทไดเลกใชแลวของเทศบาลนครเชยงใหม เพอหาแนวทางการดาเนนงานในการสารวจพนทเหมาะสมสาหรบฝงกลบขยะของประเทศไทยในอนาคต

6.1. การวเคราะหพนทฝงกลบขยะ

การกาจดขยะจากชมชนโดยใชวธการฝงกลบทไมถกตองหรอการสรางทฝงกลบขยะในบรเวณทไมเหมาะสมกบสภาพธรณวทยา อาจสงผลกระทบตอสงแวดลอม และชมชน ไดแก ปญหาการฟงกระจายของขยะ โดยเฉพาะถงพลาสตกและกระดาษเนองจากลมพด ปญหากลนเหมนจากกองขยะ ปญหาแมลงวนทเกดจากกองขยะ ปญหาทศนยภาพไมสวยงาม และปญหานาเสยจากกองขยะทอาจไหลปนเปอนกบนาใตดนและนาผวดนเนองจากการรวซมของมลพษจากขยะ ซงอาจสงผลกระทบตอประชาชนในบรเวณใกลเคยงทใชนาในการอปโภคบรโภค อกทงสารพษในนาเสยอาจแผกระจายไปยงพนทขางเคยงตามทศทางการไหลของนาใตดน เนองจากขยะททาการฝงกลบมสารละลายของโลหะหนก สารพษจาก ยาฆาแมลง หลอดไฟฟา แบตเตอร ถานไฟฉาย เปนตน



ดงนน การปองกนผลกระทบจากการปนเปอนนาใตดนทเกดจากแหลงททงขยะ ตองเรมตงแตการลดปรมาณขยะสวนหนงทนากลบมาใชใหมโดยการแยกขยะพษและนาไปกาจดใหถกวธ การจดทาระบบปองกนทมนษยสรางขน24เพอควบคมนาเสยและสารพษทมาจากกองขยะ และแนวทางทสาคญคอการมระบบปองกนทางธรณ (Geologic barrier) โดยการเลอกพนทฝงกลบขยะทเหมาะสมทปกคลมดวยหมวดหนทบนา มปรมาณนาบาดาลนอยและมคณภาพนาทไมเหมาะสมตอการบรโภค (กรมทรพยากรธรณ 2541)

องคกรปกครองสวนทองถนหลายแหงมการกาจดขยะในพนท ซงสวนใหญใชระบบฝงกลบ (Sanitary Landfill) ซงแบงไดเปน 2 ประเภท คอ 1) ระบบฝงกลบทกรดวยแผน HDPE (High Density Polyethylene25) ตามมาตรฐาน และ 2) ระบบทไมมการกรบอฝงกลบดวยแผน HDPE แตใชดนเหนยวบดอดกนบอ จงมคากอสรางตากวาแบบกรดวยแผน HDPE โดยมสดสวนรอยละ 32 ของระบบฝงกลบทมการกอสรางแลวเสรจ (มถนายน พ.ศ. 2547) นอกจากน ในการกอสรางระบบกาจดพบวามปญหาในการดาเนนการกอสรางพนทฝงกลบขยะขององคกรปกครองสวนทองถนทอาจสงผลกระทบตอสภาพทางธรณวทยา ไดแก ระบบกาจดไมมความสมบรณเนองจากสถานทกาจดขยะมอปกรณในการเฝาระวงไมเพยงพอ เชน ไมมการกอสรางบอสงเกตการณนาใตดน ไมมทอรวบรวมกาซจากพนทกาจดขยะ เปนตน และการดาเนนงานไมถกตองตามหลกวชาการเนองจากการปแผน HDPE ในบอฝงกลบไมไดมาตรฐาน เชน ขาดการเชอมแผน HDPE แผนมการโปงพองหรอฉกขาด เปนตน

ดงนน การใชพนทฝงกลบขยะ จาเปนตองพจารณาขอมลทางธรณวทยาและอทกวทยาตามหลกวชาการ ซงควรมชนปองกนทางธรณวทยาทเหมาะสม (รปท 4.12) โดยพจารณาขอมลหลายดาน เชน ชนดของชนดนและชนหน รายละเอยดของวสดทใช ระบบปองกนการปนเปอนนาบาดาลจากนาเสยและสารพษทปลดปลอยออกจากกองขยะ ไดแก แผนพลาสตกและดนเหนยว และลกษณะชนหนทรองรบอยดานใตกองขยะ พนทตองไมอยในบรเวณเสยงตอแผนดนไหว หรอหลมยบ เปนตน รวมทง สรางความเขาใจทางธรณวทยาในการคดเลอกพนททเหมาะสมสาหรบการกาจดขยะในพนทตางๆ ทวประเทศ เพอกอใหเกดผลกระทบตอ สงแวดลอมนอยทสด

24 ระบบปองกนทมนษยสรางขน (Man-made barrier) คอ สงกอสรางทปกคลมและหอหมกองขยะไวเพอทจะสามารถควบคมนาเสยและสารพษตางๆ ทจะปลดปลอยออกมาเมอขยะสลายตว ตามมาตรฐานสากลประกอบดวยแผนพลาสตกและดนเหนยวหอหมกองขยะ

25 High Density Polyethylene หรอ HDPE เปนแผนพลาสตกทใชปในบอฝงกลบขยะเพอปองกนนาชะมลฝอยทเกดจากขยะซมลงปนเปอนนาใตดน



รปท 4.12 มาตรฐานการออกแบบฝงกลบขยะ

ระบบคลมดวยวสดทนาซมผานไมได

ขยะ

ระบบกดขวางทางเทคนคระบบกดขวางทางธรณวทยา

มคาความซมไดนอยกวา 10-7 เมตรตอวนาทชนนาบาดาลทมการใชนอย

ความ

หนา

>5 เม

ตร

50 ม.


• ลกษณะพนททเหมาะสมสาหรบการฝงกลบขยะ

พนททจะใชในการฝงกลบขยะจะตองมการสารวจถงความเหมาะสมทงในดานทตงและขนาด การใชประโยชนทดน สภาพทางธรณวทยา และสภาพทางอทกธรณวทยา ดงน

ทตงและขนาด

ทฝงกลบขยะตองไมตงอยในพนทลมนาชนท 1 และชนท 2 (ตามมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการกาหนดชนคณภาพลมนาเมอวนท 28 พฤษภาคม 2528) และตงหางจากแนวโบราณสถาน ตามพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต ไมนอยกวา 1 กโลเมตร ตงอยหางจากแนวเขตสนามบนไมนอยกวา 5 กโลเมตร นอกจากนควรตงอยหางจากบอนาดม หรอโรงผลตนาปะปาในปจจบนไมนอยกวา 700 เมตร ถาเปนแหลงนาธรรมชาตหรอมนษยสรางขนมา รวมทงพนทชมนา ควรตงอยหางไมนอยกวา 300 เมตร ยกเวนแหลงนาทอยในสถานทฝงกลบขยะ สาหรบขนาดของพนทควรมขนาดเพยงพอตอเนองผนเดยวทสามารถใชงานไดไมนอยกวา 20 ป

การใชประโยชนทดน

พนททจะใชสาหรบการฝงกลบขยะควรเปนพนทไมไดใชประโยชน หรอเปนพนททไมเหมาะสมตอการเพาะปลก เชน ดนเคม ดนเสอมโทรม

สภาพทางธรณวทยา

บรเวณทจะใชสาหรบฝงกลบขยะตองไมเปนพนทแหลงแร เปนพนทซงมหนฐานมนคงสามารถรองรบนาหนกกดทบได มชนดนทบนารองรบอยดานลางและแผกระจายกวางขวาง หนฐานมระบบปองกนทางธรณตามธรรมชาตดวยคณสมบตตางๆ ไดแก ความซมไดตา มรพรนตา เปนชนหนาเนอเดยวกนปรากฏใหเหนเปนบรเวณกวาง มความสามารถในการกกเกบสารพษ มความสามารถละลายทางเคมตา มความคงทนตอการผพง และมปรมาณการไหลของนาบาดาลในบรเวณโดยรอบจานวนนอย



สภาพทางอทกธรณวทยา

พนทไมเปนทลมนาทวมถง แตถาเปนพนทลมทมโอกาสเกดนาทวมฉบพลน หรอนาปาไหลหลาก จะตองมมาตรการปองกน แกไข ไมเปนพนทเตมนาบาดาล (Recharge areas) เปนพนทซงนาบาดาลอยในระดบลกและมการใชนอย หากระดบนาบาดาลอยสงจะตองมมาตรการปองกนและแกไข

ดงนน แนวทางการดาเนนการในการจดการ คอกนไมใหสารพษปนเปอนสนาใตดน โดยการสารวจสภาพทางธรณวทยาเพอชวยในการตดสนใจคดเลอกพนทฝงกลบขยะทเหมาะสมทงประเทศ เพอเปนฐานขอมลใหกบองคกรปกครองสวนทองถนในการกอสรางทฝงกลบขยะ

6.2. กรณศกษา: พนทฝงกลบขยะ เทศบาลตาบลดานขนทด จงหวดนครราชสมา

การคดเลอกพนทฝงกลบขยะของเทศบาลตาบลดานขนทด อาเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา ทเหมาะสมกบศกยภาพของพนท โดยเทศบาลจดหาพนทในการฝงกลบขยะ จานวน 5 พนท และทาการสารวจพนททเหมาะสมทมความปลอดภยตอสงแวดลอม ซงตางกบบรเวณจงหวดเชยงใหม-ลาพน บรเวณจงหวดสราษฎรธาน ทจดหาพนททเหมาะสมกบการฝงกลบขยะเพยงพนทเดยว และมปญหาการคดคานการกอสราง ทาใหจงหวดไมสามารถนาพนทนนมาใชในการฝงกลบขยะได ทงน ในขนตอนแรกของการพจารณาใชเกณฑมาตรฐานของกรมควบคมมลพษ หลงจากนนเปนการสารวจทางเทคนค เพอตดพนททไมเหมาะสม

• ลกษณะพนทโครงการทฝงกลบขยะ

เทศบาลตาบลดานขนทด จงหวดนครราชสมา มเนอทประมาณ 48 ตารางกโลเมตร และมจานวนประชากรประมาณ 15,000 คน ซงสวนใหญประกอบอาชพกสกรรม พชเศรษฐกจทสาคญคอ ขาวโพด ออย และมนสาปะหลง สาหรบลกษณะภมอากาศบรเวณนเปนแบบกงเขตรอน อณหภมเฉลยทงป 26.7 องศาเซลเซยส และมคาปรมาณนาฝนเฉลยตลอดปท 1,052 มลลเมตร แตอตราการระเหยของนาสงกวาปรมาณนาฝนอยางมาก ซงมผลตอการกระจายตวของดนเคมทางตะวนออกของดานขนทด

พนทโครงการมลกษณะทางธรณวทยาและภมสณฐานทเกดจากขบวนการผพง โดยทางตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนตกเปนเนนเขาสงระหวาง 200-250 เมตร สวนทางตะวนออกเปนพนทคอนขางราบ พนทสวนใหญปกคลมดวยชดหนโคกกรวด ประกอบไปดวยหนทราย หนทรายแปง และหนดนดาน ซงจะเหนตามขอบของทราบสงโคราช และชดหนมหาสารคาม คลมพนทประมาณรอนละ 25 ของทราบสงโคราช ประกอบดวยชนเกลอหนในตอนลาง ขณะทตอนบนไมมชนเกลอหนหรอมแทรกอยเพยงเลกนอย (รปท 4.13) นอกจากน ยงมตะกอนดนทรายและกรวดทบถมตามทางนา ทราบลมนาทวมถงและตะพกลมนา



รปท 4.13 ลกษณะทางธรณวทยาของพนทอาเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา




นาบาดาลในบรเวณชดหนโคกกรวด จะเปนนาบาดาลคณภาพปานกลาง เหมาะสาหรบใชเปนแหลงนาของหมบานและเพอการเกษตรขนาดเลก ขณะทนาบาดาลในชดหนมหาสารคาม เปนนากรอยและมปรมาณนาคอนขางจากด จงไมเหมาะตอการนามาใช สวนลานาสายหลกคอ ลาเชยงไกร และลาคางพล ซงทางนาสวนใหญมตนกาเนดจากภเขาทางดานตะวนตกเฉยงใตของทราบสงโคราชและจะไหลไปทางทศตะวนออกของดานขนทด

• การจดการขยะมลฝอยของเทศบาลตาบลดานขนทด

ปรมาณขยะของเทศบาลตาบลดานขนทดมการรณรงคใหมการแยกขยะ การรไซเคล และการลดปรมาณขยะ เมอป พ.ศ. 2543 ทาใหปรมาณขยะลดลงจาก 13 ตนตอวน ในป พ.ศ. 2542 เปน 5.5 ตนตอวน ในป พ.ศ. 2545 หรอลดไดถงรอยละ 58 ในเวลา 3 ป ซงในปจจบนหลงจากแยกขยะและรไซเคลแลว มขยะเหลออยเพยงรอยละ 30 ทตองนาไปฝงกลบ

สถานทสาหรบฝงกลบขยะแหงใหมแทนทฝงกลบเดมทจะเลกใชเพราะเตมนน ตองสามารถรองรบขยะไดอยางนอยทสดเปนเวลา 20 ป และจากการคาดการณอตราการเจรญเตบโตของประชากร และการจดการขยะ ปรมาณขยะจะเพมขนจาก 5.5 ตนตอวน ในปจจบนเปน 10 ตนตอวน ในชวงทายของการดาเนนการทฝงกลบขยะแหงใหม ดงนน ขนาดของพนทฝงกลบขยะตองมขนาดอยางนอย 15 ไร หรอ 24,000 ตารางเมตร ซงรวมพนทสาหรบสงอานวยความสะดวกและพนทกนชนโดยรอบ เนองจากจะมปรมาณขยะประมาณ 60,000 ตน ถกนามาฝงตลอด 20 ปของการดาเนนการ

• การจดการพนทฝงกลบขยะทเปนพนททมความเหมาะสม

เทศบาลดานขนทดเสนอพนทไว 5 พนท เพอดาเนนการประเมนความเหมาะสมในการจดทาท ฝงกลบขยะมลฝอย พนทเหลานตงอยรอบตวเมองดานขนทดและเปนทสาธารณะประโยชน ยกเวนพนทท 5

การคดเลอกพนททมศกยภาพโดยการเปรยบเทยบความเหมาะสมสาหรบการสารวจทางธรณวทยาเพอกาหนดทศทาง คอ พนทท 1 และพนทท 3 แมวาจะมแหลงนาขนาดเลกอยรอบๆ พนทดงกลาว แตการปรบปรงแหลงนาเปนทยอมรบได สาหรบพนทท 2 และพนทท 5 ทถกตดออก เนองจากพนทท 2 มแหลงนาเพอการเกษตรและครวเรอนอยใกลเกนกวาระยะทจะยอมรบได (300 เมตร) อกทง พนทนอยไกลจากเทศบาลมากทสด และเขาถงยาก สวนพนทท 5 มรปรางของพนทไมเหมาะสม เนองจากอยใกลกบพนททาการเกษตร และมลกษณะดนบรเวณทางเขาเปนดนทราย (ตารางท 4.11)

การดาเนนการสารวจทางธรณวทยาเพอคดเลอกพนททมศกยภาพ ประกอบดวย การเตรยมแผนทพนฐาน การเตรยมแผนทพนทเสยงภยนาทวม การสารวจธรณฟสกส การเจาะสารวจ การทดสอบคาและการซมผาน เพอหาโครงสราง ลกษณะเนอดน และตวแปรทางนาบาดาลของชนดน รวมทงการเจาะหลมสารวจและตดตงบอสงเกตการณ ซงผลการสารวจพนทท 1 และพนท 3 (ตารางท 4.12) พบวา พนทท 3 มความเหมาะสมมากกวาพนทท 1 ในการจดทาเปนพนทฝงกลบขยะ อยางไรกตาม ตองมการศกษารายละเอยดทางธรณวทยาเพมเตมในพนทท 3 เพอใหการออกแบบและกอสรางพนทฝงกลบขยะเปนไปอยางมประสทธภาพและเหมาะสมตอไป

ดงนน องคกรปกครองสวนทองถนควรนาแนวทางการคดเลอกพนทฝงกลบขยะทเหมาะสมไปใช รวมกบ การใหความรและขอมลของโครงการฝงกลบขยะกบประชาชนในพนทอยางแทจรง เพอสรางการยอมรบและปองกนไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม โดยเฉพาะการปนเปอนของสารพษสนาใตดน



ตารางท 4.11 พนททเสนอเพอดาเนนการสารวจ

พนท ทตง ขนาด (ตารางเมตร)

ลกษณะภมประเทศ

พนทท 1 ตาบลหนดาด หางจากดานขนทด ไปทางตะวนตกเฉยงใตประมาณ 17 กม.

135,000 พนทคอนขางราบ เอยงเทเลกนอยไปทางดานใต และรอบๆ มลกษณะเปนลาดลอนคลน มระดบความสง 235-265 เมตร*บรเวณดานใต-ตะวนออกเฉยงใต มการกดเซาะของนาผวดนเมอมฝนตกหนก สวนใหญถกปกคลมดานชนทรายทเกดจากการผพงหนาอยางนอย 1 เมตร มบอดนขนาดเลกและมนาฝนขงอย

พนทท 2 ตาบลวงโรงใหญ หางจากดานขนทด ไปทางตะวนออก เฉยงใต ประมาณ 22 กม.

เอยงเทเลกนอยไปทางตะวนออกเฉยงใต ความสงเฉลยประมาณ 280 เมตร* ปกคลมดวยพมไม ตนไมขนาดเลก ชนทรายทเกดจากการผพง และมหนโผลเปนบางท มแหลงนาขนาดใหญสาหรบชลประทานและครวเรอน หางไปทางตะวนออกเฉยงใตประมาณ 230 เมตร

พนทท 3 ตาบลสระจระเข หางจากดานขนทด ไปทางตะวนออกประมาณ 7 กม.

210,000 คอนขางราบ ไมมรองรอยการกดเซาะ และรอบๆ เปนพนทลาดลอนคลน มระดบความสงเฉลย 104 เมตร* เอยงเทเลกนอยไปทางดานเหนอ ดนชนบนเปนทรายละเอยดปนดวยทรายแปง และไมมอนทรยวตถ ปกคลมดวยไมพมและตนไม ทางดานตะวนตกเปนพนทตนยคาลปตส 13,000 ตารางเมตร นาบาดาลเปนนากรอย และทางนาลาเชยงไกร หางไปทางตะวนตกประมาณ 2 กม.

พนทท 5 ตาบลพนชนะ หางจากดานขนทด ไปทางตะวนตกเฉยงเหนอประมาณ 9 กม.

12,500 พนทเปนของเอกชนมรปรางเปนสเหลยมเรยวยาว ยงมการทาการเกษตรเหมอนพนทขางเคยง

หมายเหต: เทศบาลดานขนทดยกเลกพนทท 4 * เหนอนาทะเลปานกลาง




ตารางท 4.12 ผลการสารวจพนท

พนท ลกษณะทางธรณวทยา นาบาดาล พนทท 1 • หนสวนบนลก16 เมตร เปนหนโคลน มนาอยเลกนอย

• ความลกระหวาง16-35 เมตร เปนหนทรายและหนทรายแปงทมรอยแตกพรอมนาบาดาลแทรกอย

• ความลกระหวาง 35-50 เมตร เปนชนหนทรายแทรกสลบดวยหนทรายแปงและโคลนทมนาบาดาลบางชวง

• หนทรายมคาการซมผานสง และมความสามารถในการเหนยวรงการปนเปอนตา

มคณสมบตทใชเปนนาดมได

พนทท 3 • ตะกอนมปรมาณดนเหนยวมาก ซงสามารถเปนชน ปองกนทางธรณได

• ชนตะกอนปกคลมดวยชนหนาดนทมปรมาณทรายมาก

คอนขางจะเปนนาเคม มปรมาณเกลอแกงสง ไมเหมาะสมในการอปโภคบรโภค และการเกษตร


6. ดนเคม26

6.1. การวเคราะหพนทดนเคม

ดนเคมในประเทศไทยพบไดในหลายพนทในบรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยเฉพาะแองโคราชและแองสกลนครทมลกษณะทางธรณวทยาเกยวของกบเกลอหน แถบชายทะเลในบรเวณชายฝงทะเลทมนาเคมทวมถง และบรเวณภาคกลาง ปญหาดนเคมทเกดขนสงผลกระทบทาใหผลผลตทางการเกษตรตาซงมสาเหตจากการสญเสยอนทรยวตถสงทาใหดนเคมมความอดมสมบรณตา และผลกระทบจากการผลตเกลอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทาใหเกดหลมยบจากโพรงเกลอ (ดงทกลาวแลวในเรอง หลมยบ)

ประเทศไทยแบงดนเคมเปน 2 ประเภท คอ ดนเคมบก และดนเคมชายทะเล ซงมสาเหตการเกด ชนดเกลอ และการแพรกระจายตามลกษณะทางธรณวทยาทแตกตางกนในแตละภมภาค เชน ดนเคมในภาคกลาง หรอบรเวณกรงเทพมหานคร เกดจากการมตะกอนดนเหนยวทตกตะกอนจากทะเล (marine clays) รองรบอยทระดบตน ดนเคมในบรเวณรมทะเลเกดจากอทธพลของการเคลอนทของนาใตดนซงสมพนธกบการขนลงของนาทะเล และละอองนาทะเล (aerosols) ทปลวเขาฝงโดยกระแสลม ทงน ลกษณะดนเคมชายทะเลจะกระจายตามลมนาและสนดอนปากแมนาตลอดชายฝง และเปนดนทนาทะเลทวมถงเพราะเปนตะกอนทะเล และดนเคมบรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมหนเกลอธรรมชาตภายใตแผนดนในแองสกลนครและแองโคราช มลกษณะการวางตวเปนชนและปดเปนโดมหนเกลอในระดบลกและตนจากผวดน

26 ดนเคม (saline soil) คอ ดนทมปรมาณเกลอชนดตาง ๆ ทละลายนาไดปะปนในเนอดนสงจนเปนอนตรายตอพช ทงนเนองจากไมสามารถดดนาเขาสระบบรากไดสะดวกหรอเกดสภาพทเปนพษกบพช ดงนนบรเวณทเปนดนเคมจะมลกษณะเปนพนทวางเปลา ไมมพชขน หรอมวชชพชขนอยเพยงเบาบางและในกรณทดนเคมจด จะเหนคราบเกลอสขาวบนผวดนเปนบรเวณกวาง สวนในฤดฝน แมจะไมเหนคราบเกลอ แตกจะสงเกตเหนวา พนทไมมพชปกคลมเหมอนเชนทพบในบรเวณใกลเคยง (กรมทรพยากรธรณ 2548ช)



ซงประกอบดวย ชนเกลอหน (rock salt) แทรกสลบกบหนตะกอนสนาตาลแดง ทมความหนารวมกนประมาณ 300-400 เมตร (กรมพฒนาทดน ไมปรากฏปทพมพ)

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมพนททงหมด 107 ลานไร มพนททไดรบผลกระทบจากดนเคมในระดบตางๆ27 17.8 ลานไร คดเปนรอยละ 16.8 ของพนทภาคทงหมด และมแนวโนมทจะเกดดนเคม28อก 20 ลานไร (สมศร อรณนท 2539 อางใน กรมทรพยากรธรณ 2548ฉ) แบงเปนดนเคมระดบตางๆ29 โดยเฉพาะดนเคมจด ทมพนทประมาณ 1.5 ลานไร สาหรบดนเคมชายทะเลมประมาณ 2.3 ลานไร และดนเคมบรเวณภาคกลางมพนทประมาณ 1.6 ลานไร (กรมพฒนาทดน 2546)

สาเหตการเกดดนเคมมหลายประการทงทเกดจากธรรมชาตและจากการกระทาของมนษย ไดแก 1) การสลายตวของหนหรอแรโดยขบวนการทางเคมและกายภาพทาใหเกดเกลอทสะสมอยกบทหรอสลายตวไปกบนาใตดน 2) มนาใตดนเคมระดบตน ใกลผวดน เมอนาระเหยทาใหมเกลอสะสมในดน 3) มลกษณะเปนพนทตาทาใหนาไหลไปรวมกนและมเกลอสะสมเมอนาระเหยไป 4) การเปลยนแปลงการใชทดนสงผลใหเกดการทาลายสมดลธรรมชาต เชน การตดไมทาลายปาสงผลใหพนดนขาดตนไมปกคลมโดยเฉพาะบรเวณทมหนดนดานและหนทรายทมเกลอเปนองคประกอบในชนใตผวดนทาใหดนดดซมนาไดนอยและนาทซมลงไปถงชนเกลอและชะเกลอออกมาดวยจะพาเกลอไหลไปสะสมตามเชงเนน เมอนาระเหยไปจะเหลอคราบเกลอบนผวดน การเลยงกงกลาดา เปนตน 5) การกอสรางฝายเกบนาในพนททมชนเกลอหนอยตนทาใหนาในอางซมลงไปละลายเกลอ ทาใหเกดความดนจากนาในอางเกบนาทาใหระดบนาใตดนสงขนสงผลใหเกลอทละลายในนาถกพาขนสผวดน และเกดการตกผลกในชนดนและบนผวดน 6) การใชนาชลประทานทมเกลอละลายอย และ 7) การทานาเกลอ โดยการสบนาใตดนเคมขนมาตาก จากสาเหตเหลานสงผลตอศกยภาพการใชนาและทดนลดลง

• การจดการพนทดนเคม

การจดการปญหาดนเคมของภาครฐทผานมา ไดมการฟนฟพนทดนเคมในชวงป พ.ศ. 2540 – 2546 จานวน 231,860 ไร (กรมพฒนาทดน 2547) โดยมการจดทาแผนทดนเคมเพอเปนขอมลพนฐานในการวางแผนการใชทดนในการปองกนการแพรกระจายดนเคมในพนทดนเคมชายทะเล การปองกนการแพรกระจายดนเคมดวยการปลกไมยนตนโตเรวในพนทเนนทเปนแหลงแพรกระจายดนเคม (พนท 1.25 ลานไร) การปรบปรงประสทธภาพและเพมผลผลตขาวและพชทนเคมในพนทเคมนอยและเคมปานกลาง การ

27 ดนเคมระดบตางๆ มปจจยทจดแบงชนความเคม ไดแกปรมาณคราบเกลอบนผวดน ระดบความตนลก และคณภาพของนาใตดน 28 ดนเคมในทนหมายถง ดนเคมทแพรกระจายความเคมไดงาย 29 ระดบชนความเคมแบงเปน 7 ระดบ ไดแก 1) ดนเคมจด สวนใหญเปนทลมตา มปรมาณคราบเกลอมากกวารอยละ 50 ของพนท ความเคมทเกดมาจากการซมของนาใตดนสผวดนเมอนาระเหยจะเปนเกลอสะสมในชนดน 2) ดนเคมปานกลาง สวนใหญเปนทราบตา มคราบเกลอรอยละ 10-50 และเกดจากการเคลอนทของเกลอทรวมตวอยกบดนดานและหนทราย สามารถปรบปรงไดโดยวธการ ลางดน 3) ดนเคมนอย เปนทราบลม สวนใหญ พบในพนทนาขาวพบคราบเกลอรอยละ 1-10 มเนอดนคอนขางเปนทราย สามารถปรบปรงโดยการใชปย 4) บรเวณทตาและอาจเปนดนเคมได มคราบเกลอบนผวดนนอยกวารอยละ 1 นาใตดนบรเวณนเปน นากรอย ถามการใชทไมเหมาะสมอาจกลายเปนดนเคม 5) ทสงทมหนเกลอ ไมพบคราบเกลอบนผวดน มกใชปลกพชไร ถาทาใหสมดลทางธรรมชาตเสยอาจเกดดนเคมได 6) บรเวณไมเคม ไมพบคราบเกลอ นาใตดนไมเคม และไมมเกลอหนปะปนในเนอดน และ 7) บรเวณภเขา ทมความลาดชนตงแตรอยละ 35 ขนไป ไมเหมาะสมตอการทาการเกษตร ควรอนรกษไวเปนปาเพอเกบความชน (กรมพฒนาทดน ไมปรากฎปทพมพ)



ดาเนนการแกไขดนเคมจดและการใชประโยชนพนทดนเคมจด การลางดน30 และการปรบปรงบารงดนเคม เชนการใชโสนอฟรกน นอกจากนมการสารวจทางธรณสณฐานวทยาเพอทราบถงลกษณะตางๆ ทางธรณวทยา ลกษณะภมประเทศ การกาเนดของดนทเกดในบรเวณนนๆ หรอดนทถกพดพามาสะสมตวในบรเวณนน ชนดของหนทเปนตนกาเนดของดนทมเกลอเปนองคประกอบ และการสารวจดานอทกวทยา เพอปองกนไมใหนาสวนทเกนไหลลงไปยงแหลงนาใตดน (กรมพฒนาทดน ไมปรากฏปทพมพ)

ดงนน แนวทางการปองกนปญหาดนเคม ไดแก การหลกเลยงการสรางอางเกบนาในบรเวณพนทดนเคมหรอมนาใตดนเคม โดยนาแผนทแสดงการแพรกระจายดนเคมมาใชประกอบในการเลอกพนทการสรางอางเกบนา การพฒนาและปรบปรงนาใตดนระดบตนทไมเคมมาใช การปลกไมยนตนเพอปองกนการแพรกระจายของดนเคมอยางตอเนอง รวมทงการวางแผนและควบคมการใชทดนบรเวณทเสยงตอการเกดดนเคมอยางเหมาะสม และการศกษาปองกนดนเคมและการแพรกระจายใหครอบคลมพนททเกดปญหา ดนเคม

7.2. กรณศกษา: การศกษาปจจยทางธรณททาใหเกดดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรณศกษา: ปญหาดนเคมทมความรนแรงเพมขน โดยเฉพาะดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดมการศกษาปจจยทางธรณวทยาททาใหเกดดนเคมทมผลกระทบตอการใชทดนและคณภาพชวตของประชาชน เพอทราบถงแหลงเกลอ การนาพาเกลอ การไหลของนาใตดน สภาพดน นาฝนโดยเฉลยตอป และปจจยอนๆ ทเกยวของ เพอลดระดบนาใตดนทเคมและควบคมปรมาณเกลอขนสผวดน ซงนาไปสการจดการดนเคมอยางมระบบ ในพนทแองสกลนคร จานวน 3 จงหวด (11 อาเภอ) ไดแก สกลนคร หนองคาย นครพนม รวมพนท 4.13 ลานไร หรอ 6,600 ตารางกโลเมตร ซงพนทบรเวณนมชนหนอมนาเคมและชนหนเกลอรองรบอยระดบตน การไหลของนาใตดนจงเปนตวนาพาเกลอสผวดน โดยปจจยสาคญของการเกดดนเคมโดยธรรมชาตคอลกษณะทางธรณวทยาและอทกวทยา และพนททมกจกรรมของมนษยเกยวของ ไดแก 1) ชนเกลอหนทมความลกหลายระดบ 2) โครงสรางการโคงงอของชนหนททาใหชนเกลอหนถกบบอดและแทรกดนขนอยในระดบตนและเกดการกระจายตวของดนเคม 3) โครงสรางแตกหกและรอยเลอนของชนหน เปนปจจยควบคมการกระจายตวของดนเคมและมผลตอการไหลของนาบาดาล 4) ระบบการไหลของนาบาดาลในพนทซงถกควบคมดวยโครงสรางระบบของรอยแตกและสภาพทางธรณวทยา การเกด ดนเคมจากการไหลของนาใตดน โดยจะรบนาเพมเตมจากทเนน เขาสชนเกลอหนและละลายไหลออกส ผวดนตามรอยแตกบรเวณหยอมโดมเกลอ และ 5) กจกรรมของชมชนในการผลตเกลอ โดยเฉพาะพนททมโดมเกลอชนเกลอหนระดบตน ทาใหเกดการผลตเกลอสนเธาวทขาดการควบคมทเหมาะสม ทาใหเกดการแพรกระจายของดนเคม (กรมทรพยากรธรณ 2548ฉ)

• แนวทางการจดการพนทดนเคมในพนทแองสกลนคร

การจดการปญหาดนเคมตองประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของอยางเปนระบบ เชนการจดการทงระบบลมนา และสรางความรความเขาใจเรองปญหาดนเคม ปจจยททาใหเกดดนเคม และ ผลกระทบตอสงแวดลอมใหประชาชนในพนท เพอใหเกดการมสวนรวมในการลดปจจยทเปนสาเหต การ

30 การลางดน หมายถง การแกไขดนเคมโดยการชะลางเกลอออกจากดนบรเวณรากพช โดยตองใชนาปรมาณมาก ซงตองคานวณหาปรมาณนาทเหมาะสม



ตดตามตรวจสอบและเฝาระวง การจดการระบบการใหนาพชอยางเหมาะสม การควบคมการขยายตวของการทานาเกลอ การจดการการใชทดนอยางเหมาะสม รวมทงการใชกฎหมายควบคกบการแกไขวธอนๆ

7. พนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอน

7.1. การวเคราะหพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอน

การทาเหมองแรและกจกรรมตอเนอง รวมถงเหมองเกาทเลกกจการไปแลวแตยงมปญหาสงแวดลอมเหลออย อาจกอใหเกดการปนเปอนของแรและเปนพนทเสยงภยทอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอม เชน พนทการปนเปอนตะกวบรเวณลาหวยคลต อาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร พนทการปนเปอนสารหน จงหวดนครศรธรรมราช การปนเปอนแคดเมยมในสงแวดลอมในหวยแมตาว อาเภอแมสอด จงหวดตาก เปนตน ดงนน จงควรมการศกษาปญหาและผลกระทบสงแวดลอมเพอเปนแนวทางการฟนฟพนทเสอมโทรมจากการปนเปอนโดยการมสวนรวมของผมสวนเกยวของอยางเหมาะสม

แนวทางการปองกนแกไขปญหาการปนเปอน การปรบปรง และการฟนฟสภาพพนทหลงประกอบกจกรรมเหมองและการแตงแรสนสดในตางประเทศ ไดแก การจดตงกองทนรวม (Superfund) เพอฟนฟเหมองรางทไมสามารถตามหาผรบผดชอบได เชนในประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ สวเดน (นพภาพร 2547) สาหรบประเทศไทยมแนวทางในการกาหนดใหผประกอบการเหมองตองกาหนดมาตรการปองกนแกไขผลกระทบสงแวดลอมในดานอทกวทยา ดานปฐพวทยา ดานคณภาพอากาศ ดานการจดการฟนฟพนทกจกรรมเหมองและการแตงแร และดานสขภาพอนามยและความปลอดภย ซงประชาชนยงมสวนรวมในการ จดการ และการตรวจสอบผลกระทบในพนทคอนขางนอย

8.2. กรณศกษา: การศกษาเพอการจดการพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอนในพนทจงหวดพงงาและจงหวดภเกต

เพอใหเกดการจดการพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอนอยางมประสทธภาพ จงไดมโครงการนารองเพอการฟนฟและใชประโยชนพนทเสอมโทรมจากการพฒนาทรพยากรธรณ และพนทเสอมโทรมตามสภาพธรรมชาต โดยคดเลอกพนททมความจาเปนเรงดวน คอ พนทแหลงนาขมเหมองเกาทเสอมโทรมจากการทาเหมองแรดบก 2 ขมเหมอง ไดแก 1) พนทขมเหมองบางปรงและขมเหมองบางนาว ในตาบลบางมวง อาเภอตะกวปา จงหวดพงงา และ 2) พนทพรนาขงทเสอมโทรมตามธรรมชาตและถกบกรกเพอใชประโยชนดานตางๆ จานวน 8 พร ในตาบลไมขาว อาเภอถลาง จงหวดภเกต โดยมแนวทางการศกษาปญหาและผลกระทบ คอ การศกษาการใชประโยชนจากพนทโดยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน ในดานสภาพภมประเทศและการปกครอง ดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม และดานโครงสรางพนฐานและสาธารณปโภคพนฐาน และการศกษาดานเทคนควชาการ เชน ดานอทกวทยา ดานธรณวทยา ดานวศวกรรม เปนตน เพอเปนแนวทางการพฒนาการบรหารจดการทรพยากรธรณโดยการมสวนรวมของประชาชนและเหมาะสมดานวชาการ ทงน ผลการศกษาในพนทตวอยางเสนอใหมรปแบบการฟนฟและใชประโยชน ของพนทขมเหมอง ไดแก การปรบปรงขมเหมองเปนแหลงนาดบ การจดหานาสะอาดโดยสรางโรงผลตนาประปา และการปรบปรงภมทศนของขมเหมอง เปนตน และพนทพรนาขง ไดแก การปรบปรงระบบระบายนา การปรบปรงภมทศน การปลกไมเสรมสภาพปาพระและปรบภมทศนอนๆ การรกษาคณภาพนา และการรวบรวมนาทงจากฟารมเพาะพนธกง (กรมทรพยากรธรณ 2547ง)



• แนวทางการจดการพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอนในพนทจงหวดพงงาและจงหวดภเกต

รปแบบการฟนฟและการใชประโยชนพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอน เพอเปน แนวทางใหองคการบรหารสวนตาบลนาไปใช โดยมขนตอนตงแตการรวบรวมและจดทาขอมลพนฐาน การศกษาสถานภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การสารวจและจดทาแผนท และจดทารปแบบการฟนฟและใชประโยชน โดยการมสวนรวมของประชาชนในพนทในทกขนตอน ทงน รปแบบการฟนฟฯ อาจมความตองการของประชาชนแตกตางกนในแตละพนท

9. บทสรปและขอเสนอแนะในการกาหนดแนวทางการจดการดานธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอม

การจดการและการใชประโยชนพนททผานมามการนาความรทางธรณวทยามาใชคอนขางนอย ทาใหการพฒนาประเทศในการกอสรางสาธารณปโภค การตงถนฐานของชมชน และการพฒนาแหลงแร ไม สอดคลองกบศกยภาพของพนทในเชงธรณวทยา เมอเกดผลกระทบจากธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอมตางๆ เชน ดนถลม แผนดนไหวและคลนขนาดยกษ หลมยบ เปนตน กอใหเกดความเสยหายตอทรพยสนและชวตอยางหลกเลยงไมได

แนวทางในการจดการดานธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอมมการดาเนนการทใหความสาคญกบการลดผลกระทบและความเสยหายทอาจเกดขน และใชประโยชนจากขอมลทางธรณวทยาในการวางแผนการใชพนทเพอใหประชาชนมชวตความเปนอยทด ในการสารวจดานธรณวทยาเพอจดทาระบบฐาน ขอมล เพอเผยแพรความรแกหนวยงานและประชาชนทสนใจ การมระบบเตอนภยโดยศกษาจากฐานขอมลในการจดทาแผนทเสยงภย และแผนททางธรณวทยา เพอเตรยมความพรอมในการรบมอกบพบตภยตางๆ และระบบเตอนภยโดยการมสวนรวมของประชาชน ดงนน แนวทางการจดการเพอการปองกนและลดความ เสยหายทอาจเกดขนทางธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอมยงเปนแนวทางเดมทเนนดานการเปนแหลงความร การศกษาวจยในเชงลก เชน การจดทาแผนทเสยงภยทนาเชอถอ การมระบบการเตอนภยทมประสทธภาพ การเลอกสรรพนททเหมาะสมกบการกาจดขยะ การฟนฟและการใชประโยชนในพนท เสอมโทรมและมการปนเปอน และการใหเผยแพรความรอยางกวางขวาง เปนตน

ทงน การจดการทางธรณวทยาสงแวดลอมและพบตภยตองไดรบความรวมมอจากหลายฝายในการประสานความรวมมอเพอลดความเสยหายทอาจเกดขนอยางบรณาการ รวมทงสรางการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนพบตภยทอาจเกดขนอยางเปนระบบและทนสมย นอกจากน การจดการดานธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอมทมประสทธภาพควรมฐานขอมลทสมบรณ แตการวเคราะหยงม ขอจากดในการนาฐานขอมลดานธรณพบตภยทมอยมาใช31 เนองจากไมสามารถวเคราะหขอมลทคานงถงความเสยหายทเกดขนตอชมชน และเชอมโยงกบขอมลธรณวทยาในพนทเสยงภยได ดงนน การพจารณา ขอมลทสมบรณตองใชขอมลระดบหมบาน ไดแก ขอบเขตพนทหมบาน จานวนครวเรอน ความหนาแนนของประชากร รายไดตอคนตอป เปนตน

31 ฐานขอมลดานเศรษฐศาสตรทรพยากรธรณไมสมบรณ เนองจากมขอมลระดบตาบลทไมสมบรณ คอระบบการคานวณโดย GIS ไมสามารถแยกพนทระดบตาบลทมอยวาเปนพนทเสยงภยระดบใด ตองใชขอมลระดบหมบานจงจะสามารถแยกได



แนวคดในการจดการธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอมควรเนนการปองกนความเสยหายทอาจเกดขน ซงจะครอบคลมการดาเนนการดงน

• การกาหนดเขตพนทเสยง (Zoning) เพอกาหนดการใชประโยชนทดน ทตงแหลงชมชน และการกอสรางสาธารณปโภค ในพนทเสยงภยอยางชดเจน ใหสอดคลองกบสภาพทางกายภาพของพนท โดยประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงมหาดไทย กรมโยธาธการและผงเมอง องคการปกครองสวนทองถน เปนตน ทงนควรเรงดาเนนการในพนทเสยงภยระดบสง

• การนาระบบขอมลธรณวทยามาใชในการวางแผนการใชประโยชนพนทอยางเหมาะสมเพอลดปญหาผลกระทบสงแวดลอม เชน การเลอกทตงพนทฝงกลบขยะ การกอสรางโครงการสาธารณปโภค ทตงชมชน เปนตน โดยการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ

• การใหความรความเขาใจ และเสรมสรางความตระหนกใหกบชมชนในดานธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอม โดยการเผยแพรเอกสารความรเบองตน งานวจยทางวชาการ และการอบรมรวมถงการพฒนาหลกสตรในระดบโรงเรยนดานความรดานธรณวทยา การเกดธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอม และหลกสตรปองกนพบตภย

• การบรหารจดการเพอปองกนและลดความเสยหาย เชน การจดทาระบบเตอนภย มาตรการอพยพประชาชนในพนทเสยงภย การแกไขปญหาเฉพาะหนา การจดทาแผนรบมอพบตภยตางๆ เปนตน โดยเฉพาะการเตอนภยอยางเปนระบบตอการเกดธรณพบตภยตางๆ เชน ดนถลม แผนดนไหวและคลนขนาดยกษ หลมยบ เปนตน เพอลดความเสยหายตอชวตและทรพยสน และความเสยหายตอสงคมและเศรษฐกจ ซงนอกจากการสารวจ ตรวจวดความรนแรง และจดเกบขอมลเพอนาไปจดทาแผนทเสยงภย ยงตองมการพฒนาระบบเตอนภย และแกไขใหมประสทธภาพ และมกลไกของการมสวนรวมและประสานความรวมมอระหวางหนวยงานท เกยวของ การสรางใหประชาชนเหนความสาคญของขอมลการเตอนภย ซงเชอมโยงกบการใหความรดานธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอม นอกจากน การเตอนภยทมประสทธภาพตองมการจดระบบเครอขายการสอสารทมประสทธภาพ จดทาระบบฐานขอมลในการปองกนใหทนสมย และเชอมโยงกบหนวยงานทเกยวของ เชอมโยงระดบภมภาค และระดบจงหวด โดยเรงดาเนนการในพนทเสยงภยระดบสง รวมทง สนบสนนใหแผนการเตอนภยเปนสวนหนงของแผนการพฒนาประเทศเพอใหเกดการจดการอยางเปนระบบ

• ควรมการจดตงศนยวจยทรพยากรธรณระดบภมภาค เพอเปนหนวยงานประสานงานความรวมมอระหวางสวนกลางและทองถน โดยศกษา วจย และจดเกบขอมลดานทรพยากรธรณ รวมทงการใหคาแนะนา การเผยแพรความรความเขาใจอยางตอเนอง ซงครอบคลมดานธรณพบตภยและธรณวทยาสงแวดลอมตางๆ



• การประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ เชน การสนบสนนขอมลททนสมยให กรมโยธาธการและผงเมองในการกอสรางทอยอาศยและอาคารสาธารณะทถกตองตามหลกวศวกรรมทเหมาะสมกบสภาพความเสยงตอการเกดธรณพบตภยตางๆ โดยเฉพาะการสรางบานเรอนและอาคารสาธารณะในพนทเสยงภยแผนดนไหวระดบสงในพนทกรงเทพมหานคร และจงหวดชายฝงทะเลอนดามน 6 จงหวดทไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวและคลนขนาดยกษ รวมทงการบงคบใชกฎหมายควบคมสงกอสรางรบแรงแผนดนไหวตามการแบงเขตตามระดบความรนแรงของแผนดนไหวทวประเทศอยางเครงครด เปนตน

• การจดทาระบบการฟนฟและใชประโยชนในพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอนโดยการมสวนรวมของประชาชน เพอใหเกดการใชประโยชนอยางเหมาะสมในแตละพนทอยางยงยน



เอกสารอางอง

ภาษาไทย

กรมควบคมมลพษ. 2548. “สถานการณมลพษดานขยะมลฝอยชมชน”. จาก website http://www.pcd.go. th/Public/News/GetNewsThai.cfm

กรมควบคมมลพษ. 2547. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2546. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ

กรมเจาทา. 2541. รางรายงานการออกแบบรายละเอยด โครงการศกษาสารวจออกแบบเพอแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลอาวไทยตอนบน. จดทาโดย บรษท เซาทอสทเอเซยเทคโนโลย จากด และบรษท บางกอก เอนยเนยรง เซอรวส แอนด เทคโนโลย จากด. กระทรวงคมนาคม. กนยายน. (เอกสารอดสาเนา).

กรมทรพยากรธรณ. 2548ก. “สถานภาพชายฝงทะเลอนดามน และผลกระทบภายหลงอบตภย”. เอกสารประกอบการประชมวชาการนานาชาต เรอง ไทยและประเทศเพอนบานจะรบมอธรณพบตภย คลนยกษ “สนาม” ไดอยางไร ณ โรงแรม มราเคลแกรนด กรงเทพฯ วนท 31 มกราคม – 1 กมภาพนธ พ.ศ. 2548.

กรมทรพยากรธรณ. 2548ข. การประเมนความเสยหายพนทชายฝงทะเลอนดามนอนเนองมาจากธรณพบตภยคลนสนาม. รายงานวชาการ ฉบบท กธส 2/2548. กองธรณวทยาสงแวดลอม. กมภาพนธ.

กรมทรพยากรธรณ. 2548ค. “บนทกเหตการณหลมยบและความเสยหายทเกดขน ระหวางป พ.ศ. 2530 - 2548”. (ฐานขอมลจากสานกธรณวทยา)

กรมทรพยากรธรณ. 2548ง. “คมอ แนวทางปฎบตในพนททมโอกาสเกดหลมยบและบญชรายชอจงหวดทมโอกาสเกดหลมยบ.” จาก website http://www.dmr.go.th/geohazard/sinkhole/sinkhole manual.htm (21 มกราคม 2548).

กรมทรพยากรธรณ. 2548จ. “บนทกเหตการณดนถลมและความเสยหายทเกดขนภายในประเทศไทย ระหวาง ป พ.ศ. 2531–ปจจบน.” จาก website http://www.dmr.go.th/geohazard/landslide/ (18 มกราคม 2548).

กรมทรพยากรธรณ. 2548ฉ. โครงการศกษาปจจยทางธรณวทยาททาใหเกดดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พ.ศ. 2547 รายงานฉบบสมบรณ เลมท 1: การศกษาดานธรณวทยา/อทกธรณวทยา. จดทาโดย มหาวทยาลยขอนแกน คณะเทคโนโลย ภาควชาเทคโนโลยธรณ และคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ภาควชาสงคมศาสตร. กมภาพนธ.

กรมทรพยากรธรณ. 2548ช. “ดนเคม คออะไร” จาก website http://www.dmr.go.th/salinesoil/what-saline.htm (25 เมษายน 2548).

http://www.pcd.go

http://www.dmr.go.th/geohazard/sinkhole/sinkhole

http://www.dmr.go.th/geohazard/landslide/

http://www.dmr.go.th/salinesoil/what



กรมทรพยากรธรณ. 2547ก. “ผลการประชมเพอหาแนวทางในการแกไขปญหาหลมยบจากการทานาเกลอ”. บนทกขอความ สานกทรพยากรแร ท ทส 0507/2809 วนท 8 กรกฎาคม 2547. (เอกสารอดสาเนา)

กรมทรพยากรธรณ. 2547ข. “รายงานการตรวจสภาพพนทหลมยบ”. บนทกขอความ สานกทรพยากรแร ท ทส 0507/321 วนท 31 พฤษภาคม 2547. (เอกสารอดสาเนา)

กรมทรพยากรธรณ. 2547ค. การวเคราะหขอมลพนทเสยงภยตอการเกดดนถลม. (เอกสารอดสาเนา)

กรมทรพยากรธรณ. 2547ง. โครงการศกษาเพอการจดการพนทเสอมโทรมและเสยงภยจากการปนเปอนในพนทจงหวดพงงาและจงหวดภเกต รายงานฉบบหลก. จดทาโดย บรษท พร ดเวลลอปเมนท. พฤศจกายน. กรงเทพฯ: กรมทรพยากรธรณ.

กรมทรพยากรธรณ. 2544. ธรณวทยาประเทศไทย เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสพระราชพธมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธนวาคม 2542. กระทรวงอตสาหกรรม. กรงเทพฯ: กรมทรพยากรธรณ.

กรมทรพยากรธรณ. 2541. สรปขอมลโครงการศกษาแผนดนยบในประเทศไทย. มถนายน. (เอกสารอดสาเนา)

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. 2548. “รายงานสาธารณภย (แผนดนไหว) ในป พ.ศ. 2546-2547” จาก website http://www.disaster.go.th/modules/disaster_rpt/disastermonthly.php (4 มกราคม 2548)

กรมพฒนาทดน. 2547. “พนททมปญหาทไดรบการฟนฟ จานวนตามประเภทดนทมปญหา ป พ.ศ. 2540-2546”.

กรมพฒนาทดน. 2546. การใชประโยชนทดนของประเทศไทย ป 2543/2544. (เอกสารเผยแพร) กรมพฒนาทดน. ไมปรากฎปทพมพ. เอกสารคมอเจาหนาทของรฐ เรอง ดนเคม. กองอนรกษดนและ

นา กลมปรบปรงดนเคม. กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. 2546. ผลการดาเนนงานโครงการรณรงคการจดการครวเรอนและ

โรงเรยนเพอลดขยะชมชน (ประจาป 2544-2545).

คณะอนกรรมการตรวจสอบขอเทจจรงเกยวกบสาเหตการเกดอทกภยในพนทจงหวดเพชรบรณ. ไมปรากฎปทพมพ. รายงานการตรวจสอบขอเทจจรงเกยวกบสาเหตการเกดอทกภยในพนทอาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ.

จรสศร แกวหนองยาง. 2537. “การวเคราะหทางเศรษฐกจของการผลตและตนทนผลกระทบภายนอกของการผลตเกลอสนเธาว อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน”. วทยานพนธมหาบณฑต (เศรษฐศาสตรเกษตร) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

นพภาพร พานช รศ.ดร.. 2547. “ระบบเงนประกนในการฟนฟสภาพเหมอง” วารสารสงแวดลอม ปท 8 ฉบบท 31 (กรกฎาคม – กนยายน). หนา 30-34.

ผจดการออนไลน (คอลมน: ขาวตางประเทศ). 2548. “ยอดเหยอแผนดนไหวทวโลก (5 ม.ค. 09.00 น.) 145,029 ราย” จาก website http://www.dmr.go.th/news/5_01_48_6.html (5 มกราคม 2548)

http://www.disaster.go.th/modules/disaster_rpt/disastermonthly.php

http://www.dmr.go.th/news/5_01_48_6.html



มหาวทยาลยขอนแกน และคณะ. 2547. การสารวจเปรยบเทยบระดบการจดการขยะมลฝอยของ 13 เทศบาลในประเทศไทย 2547 รายงานฉบบสมบรณ. (เอกสารอดสาเนา)

ราชบณฑตยสถาน. 2544. พจนานกรมศพทธรณวทยา ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: อรณการพมพ. คณะอนกรรมการจดทาพจนานกรมธรณวทยา ฉบบพมพครงท 1. หนา 294.

ศนยวจยภมสารสนเทศเพอประเทศไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2548. “ระบบสารสนเทศภมศาสตร” จาก website http://www.gisthai.org/about_gis/gis.html (28/02/2548)

ศนยอานวยการชวยเหลอผประสบภยจากแผนดนไหวและคลนซดชายฝงทะเลอนดามน ณ จงหวดภเกต (ศชป.). 2548. “แถลงการณ ฉบบท 85 เรองสถานการณแผนดนไหวและคลนซดชายฝงทะเล อนดามน (สรปยอดผเสยชวต บาดเจบ และสญหาย)” (ขอมล ณ วนท 24 กมภาพนธ พ.ศ. 2548) จาก website http://www.disaster.go.th/news01/12_47/news_after_shock_85.pdf (25/02/2548)

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2543. รายงานวจย (ฉบบสมบรณ) แผนดนไหวในประเทศไทย และพนแผนดนเอเชยตะวนออกเฉยงใต. เสนอโดยปญญา จารศร และคณะ. กมภาพนธ. (เอกสารอดสาเนา).

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2546. รายงานฉบบสมบรณ โครงการวจย การพฒนาแผนหลกการจดการภยธรรมชาตทเกยวของกบนา: นาทวม นาแลง และดนถลม รายงานฉบบหลก. เสนอโดย ธวชชย และคณะ. ตลาคม. (เอกสารอดสาเนา).

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2547. “การประเมนผลกระทบจาก Tsunami ตอเศรษฐกจไทยในป 2548” จาก website http://www.nesdb.go.th (7/01/2547)

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2546. รายงานฉบบสมบรณ โครงการศกษาแผนแมบทการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลตงแตปากแมนาเพชรบร จงหวดเพชรบร ถงปากแมนาปราณบร จงหวดประจวบครขนธ. เสนอโดย สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย และบรษทเซาทอสทเอเชยเทคโนโลย จากด. พฤษภาคม. (เอกสารอดสาเนา).

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547ก. ราง ยทธศาสตรการจดการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเล. คณะทางานจดทานโยบาย ยทธศาสตร และแผนแมบทการจดการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลและลานาแหงชาต.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547ข. รางรายงานฉบบสมบรณ โครงการตดตามและประเมนผลการจดการขยะมลฝอยและนาเสยชมชนขององคกรปกครองสวนทองถน. จดทาโดย บรษท ทม คอนซลตง เอนจเนยรง แอนด แมเนจเมนท จากด บรษท ท ไอ เอส คอนซลแตนส จากด และบรษท แอสดคอน คอรปอเรชน จากด. มถนายน.

สานกนายกรฐมนตร. 2548. ขาวการประชมคณะรฐมนตร วนท 22 กมภาพนธ พ.ศ. 2548. “รายงานสรปความเสยหายและการใหความชวยเหลอผประสบภยจากเหตการณแผนดนไหวและคลนยกษ” จาก http://www.thaigov.go.th (28 กมภาพนธ 2548)

http://www.gisthai.org/about_gis/gis.html

http://www.disaster.go.th/news01/12_47/news_after_shock_85.pdf

http://www.nesdb.go.th

http://www.thaigov.go.th



อธชาต ลาจวน สวทย โคสวรรณ และปรชา สายทอง. 2541. ขบวนการแผนเปลอกโลกเคลอนท การเกดแผนดนไหว และแผนดนไหวกบประเทศไทย. กรมทรพยากรธรณ กองธรณวทยา ฝายธรณวทยาสงแวดลอม. (เอกสารอดสาเนา)

อาณต เรองรศม. 2547. “คลนยกษสนาม (Tsunami) เกดไดอยางไร และจะเตรยมความพรอมอยางไร” ศนยเชยวชาญเฉพาะทางดานวศวกรรมแผนดนไหวและการสนสะเทอน ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. จาก website http://www.evr.eng.chula.ac.th /earthquake/Tsunami.html (15 กมภาพนธ 2548)

ภาษาองกฤษ

U.S. Geological Survey. 2005. “Magitude 9.0 OFF THE WEST COAST OF NORTHERN SUMATRA Sunday, December 26, 2004 at 00:58:53 UTC” Preliminary Earthquake Report. National Earthquake Information Center. World Data Center for Seismology, Denver. จาก website http://neic.usgs.gov/neis/bulletin/neic_slav_nr.html (19/1/2548)

Adis Israngkura. 2005. Economic Impact of Tsunami on Thailand. Thailand Development Research Institute.

http://www.evr.eng.chula.ac.th

http://neic.usgs.gov/neis/bulletin/neic_slav_nr.html

Documents

บทที่4 ธรณีพิบัติภัยและ ...บทท 4 ธรณ พ บ ต ภ ยและธรณ ว ทยาส งแ1 วดล อม 1. บทน