บทท 3

ขนตอนการด าเนนงาน

3.1 บทบาทและหนาททไดรบมอบหมาย

- ศกษา Single Line Diagram ของการไฟฟาสวนภมภาคจงหวดนครปฐม

- ใชระบบ Citrix Server GISS1 ในการตรวจสอบเลข PEA และสถานทของหมอแปลงไฟฟา

- ตดตงหมอแปลงไฟฟา

- เปลยน Silica Gel หมอแปลงทเสอมสภาพ

- ตรวจเทสน ามนเพอหาคาความเปนฉนวนของน ามน

- ตรวจสอบขวตอสายทางดานแรงสง , แรงต า หรอจดอน ๆ วามการคลายตวของนอต หรอมรอย

อาค รอยไหมหรอไม

- ตรวจสอบบชชงทางดานแรงสง , แรงต าวามรอยอารค (ARK) รอยไหม , รอยครบบนแตก หรอม

คราบ สกปรกของฝ นหรอไม

- เปลยนหมอแปลงใหมเนองจากขนาดไมเหมาะสม

- ตรวจสอบระดบน ามนวาต ากวาทก าหนดหรอไม

รปท 3.1 Single Line สถานไฟฟานครปฐม 1 NPU

39

รปท 3.2 Single Line สถานไฟฟานครปฐม 2 NPT

รปท 3.3 Single Line สถานไฟฟาบานโปง BPA

40

รปท 3.4 Single Line ภายในจงหวดนครปฐม

รปท 3.5 การเขาระบบ Citrix Server GISS1

41

รปท 3.6 ระบบ Citrix Server GISS1 ทใชในการท างาน

3.2 ขอก าหนดการตดตงหมอแปลงไฟฟา

3.2.1 ทตง

หมอแปลงและหองหมอแปลงตองอยในสถานทซงบคคลทมหนาทเกยวของเขาถงได

โดยสะดวก เพอท าการตรวจและบ ารงรกษา และตองจดใหมการระบายอากาศอยางเพยงพอกบการ

ใชงาน

3.2.2 การปองกนกระแสเกน

หมอแปลงตองมการปองกนกระแสเกน เครองปองกนกระแสเกนและเครองปลดวงจรตอง

เปนไปตามทก าหนด ถาเครองปลดวงจรเปนชนด Non Load Break Switch ตดตงอยดานไฟเขาของ

หมอแปลง ตองมปายเตอนใหปลดสวตซแรงต ากอน และปายเตอนนตองตดไวในบรเวณทเหนได

งายจากบรเวณทจะท าการปลดวงจรดานไฟเขา โดยหมอแปลงระบบแรงสง ตองมการปองกน

กระแสเกนดงน

- ดานไฟเขา หมอแปลงแตละเครองตองมการปองกนกระแสเกนแยกโดยเฉพาะ ถาใชฟวส

พกดกระแสตอเนองของฟวสตองไมเกนรอยละ 250 ของพกดกระแสดานไฟ เขาของหมอแปลง ถา

ใชสวตซอตโนมตการปรบตงตองไมเกนรอยละ 300 ของพกดกระแสดานไฟเขาของหมอแปลง

ยกเวน ถารอยละ 250 ของพกดกระแสดานไฟเขาไมตรงกบพกดกระแสมาตรฐานของตวฟวสใหใช

พกดมาตรฐานของตวฟวสขนาดสงถดไป

42

- ดานไฟออกหมอแปลงแตละเครองตองมการปองกนกระแสเกนทางดานไฟออก พกด

กระแสตอเนองของฟวสหรอขนาดปรบตงของสวตซอตโนมตตองไมเกนรอยละ 250 ของพกด

กระแสดานไฟออกของหมอแปลง

- หมอแปลงแรงดน (Potential Transformer) ส าหรบเครองวดตดตงในเครองหอหมหรอ

ในอาคารตองตดตงเครองปองกนกระแสเกนทางดานไฟเขา

3.2.3 การตอลงดน

สวนของหมอแปลงทเปนโลหะเปดโลงและไมใชเปนทางเดนของกระแสไฟฟารวมถงรว

ทกนหรออน ๆ ตองตอลงดน โดยมคาความตานทานดนรวมของสายดน ไมเกน 5 โอหม

3.2.4 การกน

หมอแปลงตองมการกนดงตอไปน

- หมอแปลงทเปดเผยตอความเสยหายทางกายภาพตองมการปองกนทเหมาะสม เพอลด

โอกาสทจะท าใหหมอแปลงช ารด จากสาเหตภายนอก

- หมอแปลงแหงทมเครองหอหมทท าดวยวสดไมตดไฟ ทนความชนและปองกนวตถ

แปลกปลอมทอาจสอดเขาไปไดใหถอวามการกนแลว

- สวนทมไฟฟาและเปดโลงตองมการกนตามทก าหนดในบทท 3

- สวนทมไฟฟาเปดโลงตองมปายหรอเครองหมายแสดงแรงดนไฟฟาตดตงไวใหเหนได

งายบนเครองอปกรณไฟฟาหรอโครงสรง

3.2.5 หองหมอแปลง

- หองหมอแปลงส าหรบหมอแปลงฉนวนน ามน

1. หองหมอแปลงใหตดตงเฉพาะหมอแปลงเทานนยกเวน หมอแปลงทมอปกรณปองกน

และตดตอนทตดมากบตวหมอแปลง (Padmount)

2. หองหมอแปลงตองอยในสถานททสามารถขนยายหมอแปลงเขาออกไดและสามารถ

ระบายอากาศสภายนอกได หากใชทอลมตองเปนชนดทนไฟ หองหมอแปลงตองเขาถงได

โดยสะดวกส าหรบผทมหนาทเกยวของและเพอการบ ารงรกษา

3. ระยะหางระหวางหมอแปลงกบผนงหรอประตหองหมอแปลง ตองไมนอยกวา 1.00

เมตร

4. ระยะหางระหวางหมอแปลงแตละเครอง ตองไมนอยกวา 60 เซนตเมตร

43

5.ตรงบรเวณทตดตงหมอแปลง ตองมทวางเหนอหมอแปลง หรอเครองหอหมหมอแปลง

ไมนอยกวา 60 เซนตเมตร

6. ชองระบายอากาศควรอยหางจากประต หนาตาง ทางหนไฟ และวตถตดไฟไดใหมาก

ทสดทจะท าได

7. อณหภมในหองหมอแปลงตองไมเกน 40 องศาเซลเซยส

8. การระบายความรอน การระบายความรอนโดยใชระบบหมนเวยนอากาศตามธรรมชาต

ตองมชองระบายอากาศทงดานเขาและออก พนทสทธของชองระบายอากาศแตละดาน ตองไมนอย

กวา 10 ตารางเซนตเมตร/เควเอ ของหมอแปลงทใชงานและตองไมเลกกวา 500 ตารางเซนตเมตร

ต าแหนงของชองระบายอากาศดานเขา ตองอยใกลกบพนหอง แตตองอยสงไมนอยกวา 10

เซนตเมตร ชองระบายอากาศออกตองอยใกลเพดานหรอหลงคาและอยในดานทท าใหการถายเท

อากาศผานหมอแปลง ชองระบายอากาศเขาและออก หามอยบนผนงดานเดยวกน และชองระบาย

อากาศตองปดดวยลวดตาขาย ถาอณหภมภายในหองหมอแปลงเกน 40 องศาเซลเซยส จะตองเพม

การระบายอากาศ ดวยพดลมหรอดวยวธการอน ๆ ตามความจ าเปน

9. ผนงและหลงคาหองหมอแปลงตองสรางดวยวสดทมความแขงแรงทางโครงสราง

เพยงพอกบสภาพการใชงานและไมตดไฟ ผนงของหองหมอแปลงตองสรางดวยวสดทมความหนา

ดงน

- คอนกรตเสรมเหลก หนาไมนอยกวา 15 เซนตเมตรหรอ

- อฐทนไฟ หนาไมนอยกวา 20 เซนตเมตร หรอ

- คอนกรตบลอก หนาไมนอยกวา 30 เซนตเมตร

10. พนหองหมอแปลง ตองสรางดวยคอนกรตเสรมเหลก หนาไมนอยกวา 10 เซนตเมตร

กรณพนตดพนดน ส าหรบกรณอน ๆ ตองหนาไมนอยกวา 15 เซนตเมตร และตองรบน าหนกของ

หมอแปลงและอปกรณอน ๆ ไดอยางปลอดภย

11.พนหองตองลาดเอยงมทางระบายน ามนของหมอแปลงไปลงบอพก (Sump) บอพกตอง

มความจไมนอยกวา 3 เทา ของปรมาตรน ามนของหมอแปลงเครองทมน ามนมากทสด แลวใสหน

เบอร 2 ใหเตมบอพก ถาบอพกอยภายนอกหองหมอแปลงตองมทอระบายน ามนชนดทนไฟ ขนาด

เสนผานศนยกลางไมเลกกวา 5 เซนตเมตร เพอระบายน ามนจากหองหมอแปลงไปลงบอพกปลาย

ทอดานหมอแปลงตองปดดวยตะแกรง

44

12. ประตหองหมอแปลงทกประตตองท าดวยเหลกแผนหนาอยางนอย 1.60 มลลเมตร ม

วธการปองกนการผกรอน ประตตองจดยดไวอยางแนนหนาเปดไดสะดวก และตองมประตฉกเฉน

ส ารองไว ส าหรบเปนทางออก ซงเปนชนดทเปดออกภายนอกไดสะดวกและรวดเรว

13. ธรณประตตองมความสงเพยงพอทจะกกน ามนหมอแปลงเครองทมปรมาตรน ามนมาก

ทสดได (ในกรณเกดรว) และตองสงไมนอยกวา 10 เซนตเมตร

14. เครองหอหมสวนทมไฟฟาทงหมดตองเปนวสดไมตดไฟสวนทเปนโลหะเปดโลงและ

ไมใชเปนทางเดนของกระแสไฟฟา ตองตอลงดนตามทก าหนด

15. หองหมอแปลงตองจดใหมแสงสวางอยางเพยงพอ

16. ระบบทออน ๆ ทไมใชทอทเกยวกบระบบไฟฟา หามตดตงในหองหมอแปลง

ยกเวน ทอส าหรบระบบดบเพลงหรอทอระบบระบายความรอนของหมอแปลงหรอทอทได

ออกแบบอยางเหมาะสมแลว

17. หามเกบวสดทไมเกยวของกบการใชงานทางไฟฟาและวสดเชอเพลงไวในหองหมอ

แปลง

3.2.6 ลานหมอแปลง

- ลานหมอแปลงอยบนพนดน

1. หมอแปลงตองอยในทลอม ทลอมนอาจจะเปนก าแพงหรอรวทใสกญแจไดและเขาถงได

เพอการตรวจสอบและบ ารงรกษาส าหรบบคคลทมหนาทเกยวของ

2. สวนทมไฟฟาของระบบไฟฟาแรงสงเหนอทวางเพอการปฏบตงานตองอยสงจากพนท

ปฏบตงานไมนอยกวา 275 เซนตเมตร

ยกเวน มการกนเพอปองกนการสมผสสวนทมไฟฟาโดยไมไดตงใจ

3. ระยะหวางตามแนวระดบระหวางรวหรอผนงกบสวนทมไฟฟาของระบบไฟฟาแรงสง

ตองไมนอยกวา 1.80 เมตร

4. ระหวางตามแนวระดบระหวางรวหรอผนงกบหมอแปลงตองไมนอยกวา 1 เมตร

5. ระยะหางระหวางหมอแปลงแตละลกตองไมนอยกวา 60 เซนตเมตร

6. รวหรอก าแพงของลานหมอแปลงตองสงไมนอยกวา 2.13 เมตร

7. การตอลงดน ตองเปนไปตามขอ 7.5

8. ตองมแผนปายหรอสญลกษณเตอนใหระวงอนตรายจากไฟฟาแรงสงตดตงไวในบรเวณ

ทเหนไดชดเจน

45

9. พนของลานหมอแปลงตองใสหนเบอร 2 หนาไมนอยกวา 10 เซนตเมตร ยกเวนสวนท

ตดตงเครองอปกรณ

- ลานหมอแปลงอยบนดาดฟาของอาคาร

ใหใชขอก าหนดเชนเดยวกบลานหมอแปลงอยบนพนดน โดยมขอก าหนดเพมเตมดงน

1. พนของดาดฟารวมทงตวอาคารทตดตงหมอแปลงตองผานการรบรองวามความแขงแรง

เพยงพอทจะรบน าหนกของหมอแปลงและเครองอปกรณไดอยางปลอดภย

2. ตองตดตงระบบปองกนอนตรายจากฟาผาโดยใช Overhead Ground Wire ทมมมปองกน

(Protection Angle) ไมเกน 45 องศาวดจากแนวดง หรอใชเครองอปกรณอนทไดรบความเหนชอบ

จากการไฟฟาสวนภมภาค

3. หมอแปลงชนดฉนวนน ามนตองมบอพกตามขอก าหนด

- ลานหมอแปลงอยบนระเบยง กนสาด หรอสวนยนของอาคาร

ใหใชขอก าหนดเชนเดยวกบลานหมอแปลงอยบนดาดฟาของอาคาร โดยมขอก าหนดเพมเตมดงน

1. ลานหมอแปลงไมตองตดตง Overhead Ground Wire หากมการปองกนฟาผาทสามารถ

ครอบคลมหมอแปลงไดอยแลว

2. ตองมการกนทดานบน เพอปองกนไมใหหมอแปลงเกดความเสยหาย

ตารางท 3.1 มาตรฐานระยะหางทปลอดภยระหวางสงปลกสรางกบสายไฟฟาแรงสง

แรงดนไฟฟา (โวลต)

จ านวนชนลกถวย (ชน)

ระยะหางในแนวระดบจากสายไฟฟา (เมตร)

อาคาร เฉลยง ระเบยง ปายโฆษณา

12,000-24,000 2 1.8 1.8

69,000 4 2.13 1.8

115,000 7 2.3 2.3

46

รปท 3.7 มาตรฐานระยะหางทปลอดภยระหวางสงปลกสรางกบสายไฟฟาแรงสง

3.3 การตรวจสภาพทวไปของหมอแปลงไฟฟา

การดและตรวจสอบบ ารงรกษาหมอแปลงเชงปองกนเปนประจ าทก 1 เดอน หรอ 3 เดอน

ตามสภาพเพอใหการใชงานมประสทธภาพสงสดและยาวนาน

1. ตรวจสอบการตดตงใหถกตองตามมาตรฐาน

2. ตรวจสอบลอฟาแรงสง , Dropout , ฟวสสวตซแรงต า ใหอยในสภาพครบถวนและขนาด

ถกตองตามพกด

3. ตรวจดทดดความชนโดยสงเกตทสของ Silica Gel ถาเปนสชมพแสดงวาเสอมสภาพ

ตองเปลยนใหม

4. ตรวจสอบหวตอทบชชงหมอแปลงไมใหหลวมเพอกนการอารก

5. ตรวจซลของหมอแปลงทงหมดเพอปองกนน ามนหมอแปลงไหลซมออกมา

6. ตรวจดระดบน ามนทถงอะไหล

7. ตรวจสอบตวถงหมอแปลง

47

8. ตรวจสอบกราวดตางๆของหมอแปลงและระบบปองกน ใหอยในสภาพเรยบรอยถกตอง

ตามมาตรฐาน

9. ตรวจสอบขนาดสายแรงต าและจ านวนสายทออกจากบชชงแรงต าถงฟวสแรงต า

10. ตรวจสอบคานนงรานหมอแปลง

11. ตรวจสอบความตานทานของสายดนและลอฟาแรงสงใหอยในพกดไมเกน 5 โอหม

รปท 3.8 การตรวจสภาพทวไปของหมอแปลงแบบตงพน

3.4 การบ ารงรกษาหมอแปลงไฟฟา

การบ ารงรกษาหมอแปลงไฟฟาเปนสงส าคญมาก เพอใหคงสภาวะปกตและยงท าใหมอาย

การใชงานทยาวนานขน ในระบบฉนวนของหมอแปลงไฟฟา นนมสวน ประกอบหลกคอ น ามน

ฉนวน กระดาษฉนวน ซล ยาง ฉนวนทองแดง โดยวสดเหลานจะเสอมสภาพ เมอมความชนน า

เขมา สงเจอปนอน ๆ และกาซปะปนอยซงอาจ เปนสาเหตใหหมอแปลงเสยหายหรอชอตระเบดได

ดงนนจงควรท าการตรวจสอบสภาพ และบ ารงรกษาหมอแปลงอยางสม าเสมอ เพอเปนการลดคา

ความเสยหายอกทงยงท าใหไดประโยชน และประสทธภาพสงสดจากการใชงาน

48

รปท 3.9 สวนประกอบของหมอแปลงไฟฟา

3.4.1 การตรวจเชคและบ ารงรกษาหมอแปลงไฟฟาเชงปองกน

หมอแปลงไฟฟานบวาเปนอปกรณไฟฟาชนดหนงทจะตองท าการตรวจเชคและ

บ ารงรกษาอยางสม าเสมอและตอเนองโดยปกตทวไปควรตรวจเชคทกๆ 6 เดอน หรออยางนอยปละ

1 ครง เพอประสทธภาพและยดอายการใชงานของหมอแปลงไฟฟา

หวขอรายการควรเชค

1. ตวถงหมอแปลงไฟฟา (Main Tank)

-ตรวจรอยรวซมของน ามน,คราบน ามน

-ตรวจคราบสกปรก,ฝ นและขยะทเกาะตด

- ตรวจดวาเกดสนมหรอการกดกรอนของตวถง

รปท 3.10 ตวถงหมอแปลงทเสอมสภาพ

49

2. การรวซมรอบนอกของหมอแปลงไฟฟา

- ตรวจดปะเกน/ซลยางตาง ๆ

- ตรวจดวาวลถายน ามน (Drain Valve)

รปท 3.11 วาวลถายน าน ามนหมอแปลงไฟฟา

3. ชดกรองความชน (Dehydrating Breather)

- ตรวจสอบการเปลยนสของซลกาเกล (Silica Gel) จากสน าเงนเขมเปนสชมพไป

3/4 ของกระบอกกรองความชน (ควรแกไข)

- ตรวจสอบระดบน ามนในถวยใตกระบอกกรองความชนวามอยในระดบท

มาตรฐาน

- ตรวจสอบซลยางและนอตสกรตองไมมคราบน ามนซมและซลยางไมแตกระแหง

มผวเรยบ

- ตองดงแผนอลมเนยมออกกอนตดตงและจายไฟ

รปท 3.12 Silica gel ทมการเสอมสภาพ

50

4. การตรวจวดคา (Insulation Resistance) 2000 MegaOhm - 5000 MegaOhm

- H.V – L.V ตองไมต ากวา 1000 MegaOhm

- H.V – Ground ตองไมต ากวา 1000 MegaOhm

- L.V – Ground ตองไมต ากวา 1000 MegaOhm

รปท 3.13 การตรวจวดคาของหมอแปลงไฟฟา

5. บชชงแรงสง - แรงต า (Bushing)

- ตรวจสภาพผว(คราบน ามน,รอยอาคท (Arc) , ครบบนแตก

- ตรวจความสะอาดของบชชง

- ตรวจดรอยรวซมของคราบน ามน , สภาพซลยาง (Seal)

- ตรวจ Bolt & Nut ของบชชงแรงสง - แรงต า

รปท 3.14 บชชงทมสภาพเสยหาย

51

6. ขวตอสายไฟเขา - ออก ดานแรงสงและแรงต า (Terminal Connector H.V , L.V)

- ตรวจ ดรอยอาคท (Arc) หรอ Overheat

- ตรวจ Bolt & Nut ของ Terminal Connector ใหแนน

- ตรวจสอบความสะอาดและทา Compound เพอชวยเคลอบคลมรอยสมผสไวเปน

การกนความชนและออกซเจนในอากาศ

7. ชดปรบแรงดนไฟฟา (Off Load Tap Changer)

- ตรวจสภาพของ Handle และ Tap Changer ตรงลอกหรอไม

- ตรวจสอบรอยรวซมของน ามนและซลยาง (Seal)

- ตรวจสอบการอาคท (Arc) หรอเชอมตดของ Tap Changer โดยการหมนไป - มา

4 - 5 ครง

รปท 3.15 Tap Changer

8. ทวดระดบน ามนหมอแปลงไฟฟา (ถาม)

- สงเกตการขยบตวของเขมวดระดบ (ถาม)

- ตรวจดระดบน ามนอยในเกณฑมาตรฐาน (20 Celsius) หรอไม

- ตรวจขน นอต สกรใหแนน

- ตรวจสอบรอยรวซมน ามนและซลยาง (Seal)

- ตรวจสอบ กระจก/พลาสตก วาแตกช ารดหรอไม

52

รปท 3.16 ทวดระดบน ามนหมอแปลงไฟฟา

9. เทอรโมมเตอร (ถาม)

- ตรวจสอบกระจก/พลาสตกหนาปทมแตกช ารดหรอไม

- ตรวจสอบรอยรวซมคราบน ามน

- ตรวจสอบคาทวดอณหภม Top oil เกนคาทก าหนดหรอไม (ไมเกน 60 Celsius)

- ตรวจสอบการท างานของอณหภมถกตองหรอไม

รปท 3.17 เทอรโมมเตอรหมอแปลงไฟฟา

10. อปกรณความดน (Pressure Relief Device) (ถาม)

- ตรวจสอบรอยรวซมคราบน ามน

53

รปท 3.18 อปกรณวดความดน

11. บชโฮรเลย (Buchholz Relay) (ถาม)

- ตรวจสอบกระจก/หนาปดแตกช ารดหรอไม

- ตรวจสอบม Gas สะสมมากผดปกตหรอไม

- ทดสอบการท างาน

รปท 3.19 บชโฮรเลย

12. น ามนหมอแปลงไฟฟา

- ทดสอบคา Breakdown Voltage ตามมาตรฐาน ASTM หรอ IEC

- ตรวจสอบสของน ามน

- ตรวจสอบคาความเปนกรด,ความหนด

- ตรวจสอบสงเจอปนในน ามน

การวดคาน ามน หมอแปลงไฟฟา โดยใชคามาตรฐาน ASTM D877 – 87 ชนดหวทดสอบ

(Electrode) เปนทรงกระบอกโดยระยะหางระหวางหวทดสอบทงสองม คาเทากบ 2.5 MM &

plusmn ; 0.05 MM โดยท าการทดสอบเปนจ านวน 5 ครงแตละครงใหทงระยะเวลาอยางนอย 5 นาท

54

และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานไมเกน 0.1 ครบคา Breakdown Voltage ขนต าของน ามนหมอแปลง

ไฟฟาตามขอก าหนดของ ASTM D877 – 87 สามารถแบงสภาพของน ามนหมอแปลงไฟฟาไดดงน

- คาน ามน 30 kV. ใชได

- คาน ามน 25-30 kV. ใชได หรอกรอง

- คาน ามน 20-25 kV. ใชได ควรกรอง

- คาน ามนต ากวา 20 kV. ควรเปลยนหรอกรอง

คา Breakdown Voltage ตามมาตรฐาน ASTM D877 – 87 คา Breakdown ตองได 26 kV จง

จะผานการทดสอบ ในระบบไฟฟาไมเกน 33 kV