25

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง ขอเสนอเชงนโยบายของรปแบบการบรหารจดการงบประมาณ

แบบมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตภาคตะวนอออกเฉยงเหนอตอนกลาง

ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของเพอใชก าหนดกรอบแนวคดของการ

วจย ดงน

1. แนวคดเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลง

2. แนวคดเกยวกบการบรหารกจการบานเมองทด

3. แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

4. แนวคดเกยวกบประสทธผลองคการ

5. บรบทองคกลมจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง (รอยแกนสาร

สนธ)

6. งานวจยทเกยวของ

แนวคดเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลง

ภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนลกษณะของบคคลทมการกระตนใหผตามเกด

การตระหนกรในเรองภารกจ และวสยทศนขององคการมการพฒนาความรความสามารถ

ของผตามเปนกระบวนการทผน ามอทธพลตอผรวมงาน โดยจะสงผลใหเกดการ

เปลยนแปลงพฒนาความสามารถของผรวมงานใหสงขน ท าใหตระหนกรในภารกจและ

ท าใหผรวมงานมองขามผลประโยชนสวนตนมงสผลประโยชนสวนรวมขององคการ

1. ความเปนมาของทฤษฎภาวะผน าการเปลยนแปลง

กอนทจะมาเปนแนวคดทฤษฎภาวะผน าการเปลยนแปลงทฤษฎภาวะผน า

ทเรมตนมากอน คอ ทฤษฎภาวะผน าแบบมบารม (Charismatic Leadership) โดย Max

Weber ในทศวรรษท 1920 ไดเสนอทฤษฎภาวะผน าแบบมบารม เมอผลงานของเขาไดแปล

เปนภาษาองกฤษในป ค.ศ. 1947 ไดกระตนความสนใจของนกสงคมวทยาและนกรฐศาสตร

ทศกษาดานภาวะผน า ตอมาในปทศวรรษท 1980 นกวจยทางจตวทยาและการจดการ

ไดแสดงความสนใจอยางมากตอภาวะผน าอยางมบารมน เนองจากในทศวรรษนนเกดการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

26

ปฏรปและการฟนฟองคกรตาง ๆ อยางมากและผบรหารองคกรตาง ๆ ในสหรฐอเมรกา

มการยอมรบกนวามความตองการและจ าเปนตองมการเปลยนแปลงในการด าเนนการ

เรองตาง ๆ เพอใหองคการสามารถอยไดในสภาวะทมการแขงขนทางเศรษฐกจสง ภาวะ

ผน าแบบมบารม หมายถง ภาพความคดของผตามทวาผน าเปนผมพรสวรรค มความเปน

พเศษ และเหนอคนทวไป (Mushinsky, 1997, หนา 374 citing Burns. 1978, p. 1) Bass

(1985, pp. 35 - 55 รตตกรณ จงวศาล, 2550, หนา 32) ไดระบขอจ ากดบางประการ

ของผน าแบบมบารม และไดแนะน าใหมการขยายทฤษฎใหครอบคลมถงลกษณะเสรม

พฤตกรรม ตวบงชบารม สภาพแวดลอมทเอออ านวย เชน Bass เสนอวา ผน าแบบมบารม

มกจะเกดขนในททใชอ านาจแบบปกต ลมเหลวกบการจดการกบวกฤตการณและยงเปนท

นาสงสยเกยวกบคานยมและความเชอดงเดมของผน าแบบนดงนนตอมา ในทฤษฎภาวะ

ผน าการเปลยนแปลงของ Bass ไดใชค าวา การมอทธพลอยางมอดมการณ แทนค าวา

การสรางบารม ซงหมายถง การมอทธพลเกยวกบอดมการณทระดบสงสดของจรยธรรม

คอ ความไมเหนแกตว ซงทงผน าและผตามจะมการอทศตวอยางทดทสดเทาทจะสามารถ

ท าไดซง Bass ไดใหเหตผลในการใชค าวา การมอทธพลอยางมอดมการณ แทนค าวา

การสรางบารมเนองจาก 1) การสรางบารมเปนตวแทนของความหมายหลายความหมายใน

การโฆษณา เชน การฉลอง ซงมลกษณะเปนการโออวดตนเตนเกนจรง 2) การสรางบารม

มความสมพนธมากเกนไปกบการปกครองแบบเผดจการ และความเปนผน าแบบเทยม เชน

ฮตเลอร มสโสลน 3) มผวจยบางคนกลาววา การสรางบารมคอ การรวมภาวะผน าการ

เปลยนแปลงทงหมดตงแตการสรางแรงบนดาลใจการกระตนทางปญญาและ การ

ค านงถงความเปนปจเจกบคคล ดงนนในวตถประสงคบางงานวจยของ Bass จงใชค าวา

การมอทธพลอยางมอดมการณ แทนค าวาการสรางบารมหลงจากเกดทฤษฎภาวะผน า

แบบมบารมแลว ไดเกดการพฒนาแนวคดทฤษฎเกยวกบภาวะผน าแนวใหมขน คอ ทฤษฎ

ภาวะผน าการเปลยนแปลของBurn (Burns) ในป ค.ศ. 1978 และ Bass ค.ศ. 1985

แตทฤษฎทไดรบการยอมรบวาเปนทฤษฎภาวะผน าทมประสทธภาพ คอ ภาวะผน า

การเปลยนแปลงของ Bass

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

27

2. แนวคดภาวะผน าการเปลยนแปลง

ภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนกระบวนการทมอทธพลตอการเปลยนแปลง

เจตคตและสมมต ฐานของสมาชกในองคการสรางความผกพนในการเปลยนแปลง

วตถประสงคและกลยทธทส าคญขององคการ ภาวะผน าการเปลยนแปลงเกยวของกบ

อทธพลของผน าทมตอผตามแตอทธพลนนเปนการใหอ านาจแกผตามใหกลบกลายเปน

ผน าและผท เปลยนแปลงหนวยงานในกระบวนการของการเปลยนแปลงองคการดงนน

สภาวการณเปลยนแปลงจงไดรบการมองวาเปนกระบวนการทเปนองครวมและเกยวของ

กบการด าเนนการของผน าในระดบตาง ๆ ในหนวยงานยอยขององคการ

Bass & Avolio (1994, p. 2) กลาววา ภาวะผน าการเปลยนแปลง

เปนลกษณะของบคคลทมการกระตนใหผตามเกดการตระหนกรในเรองภารกจ และ

วสยทศนขององคการมการพฒนาความรความสามารถของผตาม หรอทรตตกรณ

จงวศาล (2550) ไดใหความหมายภาวะผน าการเปลยนแปลงไววา เปนกระบวนการทผน า

มอทธพลตอผรวมงาน โดยจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงพฒนาความสามารถของ

ผรวมงานใหสงขน ท าใหตระหนกรในภารกจ และท าใหผรวมงานมองขามผลประโยชน

สวนตนมงสผลประโยชนสวนรวมขององคการ

โดยภาวะผน าการเปลยนแปลงนมงเนน การเปลยนแปลง สงผลใหสมาชก

ในองคการรสกอยากปรบเปลยนอยางเตมท และยงยกระดบความตองการของบคคล

ใหสงขนสรางคานยมใหดขนอกดวย (DuBrin, 1998, p.198) โดยผน าการเปลยนแปลงนน

ประกอบดวยความสามารถทจะเปลยนแปลงทงผตามและองคการ ทงในดานวสยทศน กล

ยทธ รวมถงวฒนธรรมองคการ อกทงยงสรางนวตกรรมใหม ๆ สนคา และเทคโนโลย

(Daft, 2011)

แนวคดภาวะผน าการเปลยนแปลงของ Bass & Avolio (1994) และ Bass

(1997) ไดระบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลง คอ การทผน าใชความร ความสามารถของ

ผตามเพอสรางแรงจงใจในการพฒนาผตาม ท าใหเกดความสมพนธระหวางสองฝายและ

ท าใหเกดคานยมเชงจรยธรรมโดยผานองคประกอบ 4 องคประกอบ ดงน การมอทธพล

อยางมอดมการณ (Idealized Influence) คอ การทผน าเปนแบบอยางใหกบผตาม หรอเปน

โมเดลส าหรบผตาม ผน าจะเปนทยกยอง เปนทไววางใจแกผตาม การกระตนทางปญญา

(Intellectual Stimulation) คอ การสรางมมมองใหม ๆ และหนทางใหม ๆ และสงเสรมให

เกดความคด และหลกการใหม ๆ การค านงถงความเปนปจเจกบคคล (Individualized

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

28

Consideration) คอ การพจารณาถงความตองการ ความสามารถ สงจงของบคคลโดยการ

ฟงอยางตงใจ เนนการพฒนาดวยการ ใหค าแนะน า การสอน การโคชและการสรางแรง

บนดาลใจ (Inspirational Motivation) คอ การน าวสยทศนไปสอนาคต สรางความทาทาย

ใหกบผตามดวยมาตรฐานทสงขน สรางความกลาใหกบผตามเพอตอบสนองสงทกลาวมา

และหาความตองการหากจะท าใหเปาหมายส าเรจ รวมเปน 4 สวนส าคญเพอสราง

การเปลยนแปลงใหแกคนในองคการ

3. ความหมายของผน าการเปลยนแปลง

Bass (1985, p.1) ใหความหมายวา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการ

เปลยนแปลง ผน าตองเปนผเปลยนแปลงการปฏบตงานของผตามตองไดผลเกนเปาหมาย

ทก าหนดทศนคตความเชอมนและความตองการของผตามตองไดรบการเปลยนแปลงจาก

ระดบต าสระดบทสงกวา

Griffin (1996, p. 504) ใหความหมายของค าวา ภาวะผน า หมายถง การไม

ใชอทธพลบงคบกลมหรอใหท าตามวตถประสงคขององคกร แตเปนการกระตนพฤตกรรม

ของคนทน าไปสความส าเรจของหนวยงาน

Dubrin (1998, p. 2) ใหความหมายของค าวา ภาวะผน า หมายถง

ความสามารถทจะสรางความเชอมนและใหการสนบสนนบคคลเพอใหบรรลเปาหมาย

Daft (1999, p. 5) ใหความหมายของค าวา ภาวะผน า หมายถง

ความสมพนธทมอทธพลระหวางผน าและผตามซงท าใหเกดการเปลยนแปลงเพอใหบรรล

เปาหมายรวมกน

ภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational Leadership) มชอเรยกเปน

ภาษาไทยทพบโดยทวไปเชน ภาวะผน าแบบเปลยนสภาพ (กตตกาญจน ปฏพนธ, 2555,

หนา 60) ภาวะผน าการปฏรป (ส าเนา หมนแจม, 2555, หนา 63) ภาวะผน าแบบ

ปรวรรต (สภาวด นพรจจนดา 2553, หนา 18)

ไกศษฎ เปลรนทร (2552, หนา 8) ใหความหมายของภาวะผน า

การเปลยนแปลงวา หมายถง ลกษณะความสมพนธระหวางผน าและผตาม ผน าจะเนนให

ผตามเกดความรสกเหนความส าคญ และคณคาของงานทผลตออกมา จงใจใหผตามสนใจ

ท างานเพอหนวยงาน ตลอดจนเปลยนแปลระดบความตองการในผลงานของผตามใหสงขน

และใชความสามารถของตนเองตามศกยภาพทงหมดในการท างาน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

29

มลฤด มวงรง (2553, หนา 8) ใหความหมายของภาวะผน า

การเปลยนแปลงหมายถงความสามารถของผบรหารในการยกระดบแรงจใจของผตาม

กระตนใหผตามมความตองการสงขนกวาทเปนอยและเหนคณคาตลอดจนการทจะบรรรล

วตถประสงคโดยไมค านงถงประโยชนของสวนตว

บรรจบ บญจนทร (2554, หนา 15 - 16) ใหความหมาย ของภาวะผน า

การเปลยนแปลงวา หมายถง ภาวะผน าของผบรหารทใชวธการตาง ๆ ในการยกระดบ

ความตองการ ความตระหนกและความส านกของผตามท าใหผตามกาวพนจากความสนใจ

ตนเองมาเปนการท างานเพอประโยชนสวนรวมของหนวยงานและมงมนใชความพยายาม

อยางสงในการท างานเพอใหบรรลผลส าเรจ

จากนกวชาการทงหมดทกลาวมาผวจยสรปตามแนวคดของผวจยไดวา

ภาวะผน าการเปลยนแปลง หมายถง ระดบพฤตกรรมของบคลากร และผบรหารทแสดง

ใหเหนในการจดการหรอการท างานทเปนกระบวนการเปลยนแปลงความพยายามของ

ผรวมงานใหสงขนกวาความพยายามทคาดหวงเปนผลใหการปฏบตงานเกนความคาดหวง

พฒนาความสามารถและศกยภาพไปสระดบทสงขนโดยผบรหารแสดงบทบาทท าให

ผรวมงานไววางใจ ตระหนกรภารกจและวสยทศน มความจงรกภกดและเปนขอจงใจ

ใหผรวมงานมองการณไกลกวาความสนใจของตน ซงจะน าไปสประโยชนขององคกร

4. ทฤษฎภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational Leadership)

ของ Bass

จากทฤษฎของ Bass (1985, p. 1) ไดเสนอทฤษฎภาวะผน าทมรายละเอยด

มากขน Bass กลาววา ภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนมากกวาค าเพยงค าเดยวทเรยกวา

บารม(Charisma) Bassเหนวาความมบารมมความจ าเปน แตไมเพยงพอส าหรบผน า

การเปลยนแปลงทส าคญอกสามสวนของภาวะผน าการเปลยนแปลงทมนอกเหนอจาก

ความมบารม คอ การกระตนทางปญญา การค านงถงความเปนปจเจกบคคลและ

การสรางแรงบนดาลใจ Bass ไดใหค านยามภาวะผน าการเปลยนแปลงในทางทกวางกวา

Burn และ Bass ยงมภาวะผน าการเปลยนแปลงมความแตกตางจากภาวะผน าแบบ

แลกเปลยน Bass ยอมรบวาในผน าคนเดยวกนอาจใชภาวะผน าทงสองแบบแตใน

สถานการณหรอเวลาทแตกตางกน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

30

คณลกษณะของผน าการเปลยนแปลง

โดยทว ๆ ไปจะเปนดงน Tichy & Devanna (1986, Training and

Development. pp. 19 - 32 อางถงใน ชวน ออนลออ, 2553, หนา 62)

1. เปนผน าการเปลยนแปลงจะเปลยนองคการทตนเองรบผดชอบไปส

เปาหมายทดกวาคลายกบผฝกสอนหรอโคชนกกฬาทตองรบผดชอบทมทไมเคยชนะใคร

เลยตองมการเปลยนเปาหมายเพอความเปนผชนะและตองสรางแรงบนดาลใจใหลกทมเลน

ใหดทสดเพอชยชนะ

2. เปนคนกลาและเปดเผยเปนคนทตองเสยงแตมความสขและมจดยน

ของตนเองกลาเผชญกบความจรงกลาเปดเผยความจรง

3. เชอมนในคนอนผน าการเปลยนแปลงไมใชเผดจการแตมอ านาจและ

สนใจคนอน ๆ มการท างานโดยมอบอ านาจใหคนอนท าโดยเชอวาคนอนกมความสามารถ

4. ใชคณคาเปนแรงผลกดนผน าการเปลยนแปลงนจะชน าใหผตาม

ตระหนกถงคณคาของเปาหมายและสรางแรงผลกดนในการปฏบตงานเพอบรรลเปาหมาย

ทมคณคา

5. เปนผเรยนรตลอดชวตผน าการเปลยนแปลงนจะนกถงสงทตนเองเคย

ท าผดพลาดในฐานะทเปนบทเรยนและจะพยายามเรยนรสงใหม ๆ เพอพฒนาตนเอง

ตลอดเวลา

6. มความสามารถทจะเผชญกบความสลบซบซอนความคลมเครอและ

ความไมแนนอนผน าการเปลยนแปลงจะมความสามารถในการเผชญปญหาทเปลยนแปลง

อยเสมอ

7. เปนผมองการณไกล ผน าการเปลยนแปลงจะมความสามารถ

ในการมองการณไกลสามารถทจะน าความหวง ความฝนมาท าใหเปนความจรงได

5. ภาวะผน าการเปลยนแปลง ศตวรรษท 21 : ไทยแลนด 4.o

ผน าในศตวรรษท 21 : ไทยแลนด 4.0 สงททาทายความสามารถ คอ

ความสามารถน าพาองคกรของตนใหอยในฐานะผน าการเปลยนแปลงไดหรอไม ผน าการ

เปลยนแปลงจะมองเหนการเปลยนแปลงวาเปนโอกาส การทราบวธการคนหา

การเปลยนแปลงทถกตอง และทราบวธทจะสรางการเปลยนแปลงอยางมประสทธผล

ทงจากภายนอกและภายในองคกร ไดแก ดานนโยบายการสรางอนาคต ดานวธการอยาง

เปนระบบในการมองหาและคาดการณถงการเปลยนแปลง ดานวธทถกตองในการสราง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

31

ความคนเคยกบการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอกองคกร ดานนโยบายในการสราง

สมดลระหวางการเปลยนแปลงกบความตอเนอง เพราะนโยบายการสรางสรรคสงใหม

อยางเปนระบบ สามารถสรางจตส านกใหองคกรในฐานะทเปนผน าการเปลยนแปลง

อกทงยงท าใหองคกรมองเหนวาการเปลยนแปลงนนคอโอกาสทเกดขนมาใหมภายใต

บทบาทส าคญ (พรชย เจดามาน, 2560)

1. การท าความรจกกบการเปลยนแปลง (To Make the Change)

การเปลยนแปลงทเกดขนมาจากการแขงขนทไรพรมแดน โลกก าลงอยในยคของเทคโนโลย

และขาวสาร ความรเปนสงส าคญทท าใหเกดความไดเปรยบในการแขงขน ดงนนเมอผน า

เขาใจถงการเปลยนแปลงแลวกจะสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได โดยการ

เปลยนแปลงจะเกดขนอยตลอดเวลา มผลกระทบหรอมปฏสมพนธกบองคกร

2. ผน าตองสรางการเปลยนแปลง (Leadership to Change Intervention)

ของแผนปฏบตการในการปรบแตงสงตาง ๆ ใหแตกตางจากเดม โดยอาจจะกระท าอยาง

รวดเรวหรอกระท าอยางคอยเปนคอยไป การบรหารความเปลยนแปลงนน จะตองเขาใจถง

การเปลยนแปลงกอนแลวจงก าหนดเปาหมายและเลอกวธทจะน ามาใชในการจดการกบ

ความเปลยนแปลงซงตองอาศยการวางแผนการเปลยนแปลงเชงกลยทธแลวจงน าไปปฏบต

ตามแผนทตองอาศยความเขาใจและความรวมมอจากทกคนในองคกร มการเสรมแรง

ใหกบความเปลยนแปลงโดยการชแจงใหบคลากรในองคกรทราบถงความเปลยนแปลงหรอ

การปรบปรงทไดเกดขนแลวและแสดงความขอบคณตอบคคลทเกยวของและมสวนชวยให

เกดความเปลยนแปลงแลวจงท าการประเมนผลตอไป

3. การเปนตวแทนความเปลยนแปลง (Change Agent) การเปนผน า

การเปลยนแปลง หรอมหนาทในการจดกระบวนการเปลยนแปลงภายในองคกรเพอพฒนา

เนนผลการปฏบตงานโดยสวนรวมมากกวาการเนนไปทผลงานของแตละคนในองคกร

ใหบคลากรในองคกรรบรถงผลการด าเนนงานขององคกร เพอใหทราบถงสถานการณและ

วกฤตการณตาง ๆ ทองคกรเผชญอย เชน จดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค

4. การเปนนกคด นกพฒนาททนตอการเปลยนแปลงของโลก (The Thinkers

Developers keep Pace with the Changing World) มวสยทศนในการบรหารงานทพรอมรบ

การเปลยนแปลง และไมยดตดตอสงใด

5. การบรหารงานแบบประชาธปไตย (Democratic Administrational)

รบความคดเหนของผอน รวมคด รวมท า รวมแกปญหากบบคลากรในองคกร

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

32

6. การเปนผประสานงานในองคกรใหเกดการท างานทราบรน (Organization

is Coordinating a Smooth Operation) มงใหเกดประสทธภาพในการท างาน และ

ประสานงานนอกองคกรใหเกดภาคเครอขายรวมคด รวมจดการศกษา

7. การประนประนอม (Compromise) ผน าตองพยายามไมให

ผใตบงคบบญชาเกดความขดแยงในองคกร เปนผประนประนอมเมอเกดปญหา

8. การประชาสมพนธ (Public Relations) ผน าตองสนบสนนใหทกคนท า

รายงานผลการด าเนนงาน และน ารายงานมาประชาสมพนธใหผเกยวของและสาธารณชน

ทราบ

9. การประชาสงเคราะห (Public Welfare) ผน าจะตองใหความชวยเหลอ

ผรวมงานทกเรอง เปนหวงเปนใยตลอดเวลา จะประสานงานกบหนวยงานอนเพอใหความ

ชวยเหลอผรวมงาน การพฒนาอยางตอเนองใหทกคนมความกาวหนา การใหอภย

การตกเตอน การเปนกลยาณมตร

6. องคประกอบของภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational

Leadership)

ภาวะผน าการเปลยนแปลงมองคประกอบเฉพาะ 4 ประการซงม

ความสมพนธกน (Intercorrelated) และมการแบงแยกแตละองคประกอบ เนองจากตางกม

ความเฉพาะเจาะจง และมความส าคญทแตกตางกน ซงมรายละเอยดเฉพาะของแตละ

องคประกอบดงน (Bass, 1985, อางถงใน รตตกรณ จงวศาล, 2550)

ประการแรก คอ การมอทธพลอยางมอดมการณ (Idealized Influence

or Leadership : II or CL) หมายถง การทผน าประพฤตตวเปนแบบอยางหรอเปนโมเดล

ส าหรบผตาม ผน าจะเปนทยกยอง เคารพนบถอ ศรทธา ไววางใจและท าใหผตามเกดความ

ภาคภมใจเมอไดรวมงานกน ผตามจะพยายามประพฤตปฏบตเหมอนกบผน าและตองการ

เลยนแบบผน าของเขา สงทผน าตองปฏบตเพอบรรลถงคณลกษณะน คอ ผน าจะตองม

วสยทศนและสามารถถายทอดไปยงผตาม ผน าจะมความสม าเสมอมากกวาการเอาแต

อารมณ สามารถควบคมอารมณไดในสถานการณวกฤต ผน าเปนผทไวใจไดวาจะท าในสง

ทถกตอง ผน าจะเปนผทมศลธรรมและมจรยธรรมสง ผน าจะหลกเลยงทจะใชอ านาจ

เพอประโยชนสวนตน แตจะประพฤตตนเพอใหเกดประโยชนแกผอนและเพอประโยชนของ

กลม ผน าจะแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาด ความมสมรรถภาพ ความตงใจ การเชอมน

ในตนเอง ความแนวแนในอดมการณ ความเชอและคานยมของเขา ผน าจะเสรมความ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

33

ภาคภมใจ ความจงรกภกด และความมนใจของผตาม และท าใหผตามมความเปนพวก

เดยวกบผน า โดยอาศยวสยทศนและการมจดประสงครวมกน ผน าแสดงความมนใจชวย

สรางความรสกเปนหนงเดยวกนเพอการบรรลเปาหมายทตองการ ผตามจะเลยนแบบผน า

และพฤตกรรมของผน าจากการสรางความมนใจในตนเอง ประสทธภาพและความเคารพ

ในตนเอง ผน าการเปลยนแปลง จงรกษาอทธพลของตนในการบรรลเปาหมายและปฏบต

ภาระหนาทขององคการ

ประการทสอง คอ การสรางแรงบนดาลใจ (Inspiration Motivation : IM)

หมายถง การทผน าจะประพฤตในทางทจงใจใหเกดแรงบนดาลใจกบผตาม โดยการสราง

แรงจงใจภายใน การใหความหมายและทาทายในเรองงานของผตาม ผน าจะกระตนจต

วญญาณของทม (Team Spirit) ใหมชวตชวา มการแสดงออกซงความกระตอรอรน

โดยการสรางเจตคตทดและการคดในแงบวก ผน าจะท าใหผตามสมผสกบภาพทงดงามของ

อนาคต ผน าจะสรางและสอความหวงทผน าตองการอยางชดเจน ผน าจะแสดงการอทศตว

หรอความผกพนตอเปาหมายและวสยทศนรวมกน ผน าแสดงความเชอมนและแสดงใหเหน

ความตงใจอยางแนวแนวาสามารถบรรลเปาหมายได ผน าจะชวยใหผตามมองขาม

ผลประโยชนของตนเพอวสยทศนและภารกจขององคการ ผน าจะชวยใหผตามพฒนาความ

ผกพนของตนตอเปาหมายระยะยาวและบอยครงพบวาการสรางแรงบนดาลใจนเกดขน

ผานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล และการกระตนทางปญญา โดยการค านงถง

ความเปนปจเจกบคคลท าใหผตามรสกเหมอนตนเองมคณคา และกระตนใหพวกเขา

สามารถจดการกบปญหาทตนเองเผชญได สวนการกระตนทางปญญาชวยใหผตามจดการ

กบอปสรรคของตนเอง และเสรมความคดรเรมสรางสรรค

ประการทสาม คอ การกระตนทางปญญา (Intellectual Stimulation : IS)

หมายถง การทผน ามการกระตนผตามใหตระหนกถงปญหาตาง ๆ ทเกดขนในหนวยงาน

ท าใหผตามมความตองการหาแนวทางใหมมาแก ปญหาในหนวยงาน เพอหาขอสรปใหม

ทดกวาเดม เพอท าใหเกดสงใหมและสรางสรรค โดยผน ามการคดและแกปญหาอยางเปน

ระบบ มความคดรเรมสรางสรรค มการตงสมมตฐาน การเปลยนกรอบ (Reframing)

การมองปญหา และการเผชญกบสถานการณเกา ๆ ดวยวถทางแบบใหม ๆ มการจงใจ

และสนบสนนความคดรเรมใหม ๆ ในการพจารณาปญหาและการหาค าตอบของปญหา

มการใหก าลงใจผตามใหพยายามหาทางแกปญหาดวยวธใหม ๆ ผน ามการกระตนใหผตาม

แสดงความคดและเหตผล และไมวจารณความคดของผตาม แมวามนจะแตกตางไปจาก

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

34

ความคดของผน า ผน าท าใหผตามรสกวาปญหาทเกดขนเปนสงททาทายและเปนโอกาสทด

ทจะแกปญหารวมกนโดยผน าจะสรางความเชอมนใหผตามวาปญหาทกอยางตองม

วธแกไข แมบางปญหาจะมอปสรรคมากมาย ผน าจะพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะ

อปสรรคทกอยางได จากความรวมมอรวมใจในการแกปญหาของผรวมงานทกคน ผตาม

จะไดรบการกระตนใหตงค าถามตอค านยมของตนเอง ความเชอและประเพณ การกระตน

ทางปญญาเปนสวนส าคญของการพฒนาความสามารถของผตามในการทจะตระหนกและ

แกไขปญหาดวยตนเอง

ประการทส คอ การค านงถงความเปนปจเจกบคคล (Individualized

Consideration : IC) ผน าจะมความ สมพนธเกยวของกบบคคลในฐานะเปนผน าในการดแล

เอาใจใสผตามเปนรายบคคล และท าใหผตามรสกมคณคาและมความส าคญผน าจะเปน

โคช (Coach) และเปนทปรกษา (Advisor) ของผตามแตละคน เพอการพฒนาผตามผน า

จะเอาใจใสเปนพเศษในความตองการของปจเจกบคคล เพอความสมฤทธ และเตบโตของ

แตละคน ผน าจะพฒนาศกยภาพของผตามและเพอนรวมงานใหสงขน นอกจากนผน าจะม

การปฏบตตอผตาม โดยการใหโอกาสในการเรยนรสงใหม ๆ สรางบรรยากาศของการให

การสนบสนน ค านงถงความแตกตางระหวางบคคลในดานความจ าเปน และความตองการ

การประพฤตของผน าแสดงใหเหนวา เขาใจและยอมรบความแตกตางระหวางบคคล เชน

บางคนไดรบก าลงใจมากกวา บางคนไดรบอ านาจการตดสนใจดวยตนเองมากกวา บางคน

มมาตรฐานทเครงครดกวา บางคนมโครงสรางงานทมากกวา ผน ามการสงเสรมการ

สอสารสองทาง และมการจดการดวยการเดนดรอบ ๆ (Management by walking around)

มปฏสมพนธกบผตามเปนการสวนตว ผน าสนใจในความกงวลของแตละบคคล เหนปจเจก

บคคลเปนบคคลทงคน (As a Whole Person) มากกวาเปนพนกงานหรอเปนเพยงปจจยการ

ผลต ผน าจะมการฟงอยางมประสทธภาพ มการเอาใจเขามาใสใจเรา (Empathy) ผน าจะม

การมอบหมายงานเพอเปนเครองมอในการพฒนาผตาม เปดโอกาสใหผตามไดใช

ความสามารถพเศษอยางเตมท และเรยนรสงใหม ๆ ททาทายความสามารถ ผน าจะดแล

ผตามวาตองการค าแนะน า การสนบสนนและการชวยใหกาวหนาในการท างาน

ทรบผดชอบอยหรอไม โดยผตามจะไมรสกวาเขาก าลงถกตรวจสอบ

James L. Gibson, John M. Ivancevich & James H. Donnelly (2000, p. 15

-17) ไดกลาวถงองคประกอบของภาวะผน าการเปลยนแปลงไว 5 องคประกอบ คอ

(1) บารม (Charisma) คอ การทผน าสามารถปลกฝงความรสกทมคณคา ความเคารพ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

35

ชนชม และการมวสยทศนทชดเจน (2) ความใสใจสวนบคคล (Individual Attention) คอ

ผน าสนใจในความตองการของผตามในการมอบหมายงานทมความหมายเพอใหผตามเกด

ความกาวหนา (3) การกระตนทางเชาวปญญา (Intellectual Stimulation) คอ ผน าชวยให

ผตามมความคดอยางมเหตผล โดยมการทดสอบจากสถานการณจรง ทงยงมการ

สนบสนนใหผตามมความคดในเชงสรางสรรค (4) รางวลเกนคาดหมาย (Contingent

Reward) คอ ผน าบอกใหผตามทราบวาทาอยางไรผตามจะไดรบรางวลทชอบมากกวา

และ (5) การบรหารดวยการละเวน (Management by Exception) คอ ผน ายนยอมใหผตาม

ท างานในภาระงานนน ๆ โดยไมเขาไปสอดแทรก เวนแตวาการกระท านนไมสามารถส าเรจ

ไดดวยเหตทางดานเวลาและทน

Stephen R. Covey (2004, pp. 254 - 255) ไดอธบายถงองคประกอบของ

ภาวะผน าการเปลยนแปลง ไดแก (1) การสรางบารมหรอการมอทธพลอยางมอดมการณ

(Charisma or Idealized Influence) คอ ผน าควรมการชนชมจากผตาม โดยผน าทมบารม

ตองสรางความชดเจนตาง ๆ แสดงใหเหนคณคาของตนเองในทกอรยาบถ มการก าหนด

บทลงโทษหรอการอทธรณใหกบผตาม และยดหลกบทความเปนจรง ความถกตองทาง

ศลธรรมและจรยธรรม (2) การสรางแรงบนดาลใจ (Inspirational Motivation) คอ ผน าควร

มองวสยทศนรวมผตาม ผน ากบการสรางแรงบนดาลใจใหกบผตามใหมมาตรฐานสงขน

สอสารถงเปาหมายในอนาคต และจดหางานในแตละสวน ผตามจ าเปนตองใชเปาหมาย

ถาใชแรงจงใจในการแสดงออก มนเปนสวนส าคญในวสยทศนของผน าทสนบสนน

ความสามารถในการสอสาร โดยอนญาตใหผน ากลาวถงวสยทศนในการยอมรบและ

แรงผลกดนในการชกชวนและบงคบ (3) การกระตนทางปญญา (Intellectual Stimulation)

คอ ผน าควรใหโอกาสใหกระตนทางปญญาใหผตามเกดความคดสรางสรรคของงานและ

องคการ มการเชอมโยงโครงสรางวสยทศน เปาหมายขององคการและผน ากบผตาม

เพอทจะสรางสรรคและปรบเปลยนอปสรรคทศทางใหม ๆ รวมกน และ (4) การค านงถง

ความเปนเอกตถะบคคล (Individualized Consideration) คอ ผน าตองพจารณาใสใจหรอ

สนใจผตามรายบคคล โดยผน าตองรบฟงในสวนทเกยวของกบผตาม รวมสงตองการ

ตาง ๆ เขาไวดวยกนและสามารถสรางทม ผน าสอนใหผตามเกดการกระตอรอรน

ชวยเหลอตนเองได ยอมรบในสงทผดพลาดและน าวธการใหม ๆ มาปรบปรงเพอท าให

กาวหนามากยงขน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

36

Bernard M. Bass & Ronald E. Riggio (2006, pp. 21 - 25) ไดวเคราะห

องคประกอบภาวะผน าการเปลยนแปลงเพมเตมอก 1 องคประกอบ คอ การสรางแรง

บนดาลใจ โดยไดเสนอองคประกอบของภาวะผน าการเปลยนแปลง โดยใชชอยอวา “4 I’s”

ประกอบดวย (1) การมอทธพลอยางมอดมการณหรอการสรางบารม หรอภาวะผน าบารม

(Idealized Influence or Charisma or Charisma Leadership) คอ การทผน าประพฤตตวเปน

แบบอยางหรอเปนโมเดลสาหรบผตาม ผน าจะเปนทยกยอง เคารพ นบถอ ศรทธา

ไววางใจและท าใหผตามเกดความภาคภมใจ เมอไดรวมงานกนผตามจะพยายามประพฤต

ปฏบตเหมอนกบผน าและตองการเลยนแบบผน าของเขา สงทผน าตองปฏบตเพอบรรลถง

คณลกษณะน คอ ผน าจะตองมวสยทศนและสามารถถายทอดไปยงผตาม ผน าจะม

พฤตกรรมทมความสม าเสมอมากกวาการเอาแตอารมณ สามารถควบคมอารมณไดใน

สถานการณวกฤต ผน าจะเปนผทมศลธรรมและมจรยธรรมสง ผน าจะหลกเลยงทจะใช

อ านาจเพอผลประโยชนสวนตน แตจะประพฤตตนเพอใหเกดประโยชนแกผอนและ

เพอประโยชนของกลม ผน าจะแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาด ความมสมรรถภาพ ความ

ตงใจ การเชอมนในตนเอง ความแนวแนในอดมการณ ความเชอและคานยมของเขาผน า

จะเสรมความภาคภมใจ ความจงรกภกด และความมนใจของผตาม และท าใหผตาม

มความเปนพวกเดยวกนกบผน า โดยอาศยวสยทศนและการมจดประสงครวมกน

ผน าแสดงความมนใจชวยสรางความรสกเปนหนงเดยวกนเพอการบรรลเปาหมาย

ทตองการ ผตามจะเลยนแบบผน าและพฤตกรรมของผน าจากการสรางความมนใจ

ในตวเอง ประสทธภาพและเคารพในตนเอง ผน าการเปลยนแปลงจงรกษาอทธพลของตน

ในการบรรลเปาหมายและปฏบตภาระหนาทขององคการ (2) การสรางแรงบนดาลใจ

(Inspiration Motivation) คอ การทผน าจะประพฤตในการจงใจใหเกดแรงบนดาลใจกบ

ผตาม โดยการสรางแรงบนดาลใจภายใน การใหความหมายและความทาทายในงานของ

ผตาม ผน าจะกระตนจตวญญาณของทมใหมความกระตอรอรน โดยการสรางเจตคตทด

และการคดในแงบวก ผน าจะแสดงการอทศตวหรอผกพนตอเปาหมายและวสยทศน

รวมกน และแสดงความเชอมนและแสดงใหเหนความตงใจอยางแนวแนวาจะสามารถบรรล

เปาหมายได ซงจะชวยใหผตามมองขามผลประโยชนของตน เพอวสยทศนและภารกจของ

องคการ ผน าจะชวยใหผตามพฒนาความผกพนของตนตอเปาหมายระยะยาว และ

บอยครงพบวา การสรางแรงบนดาลใจนเกดขนผานการค านงถงเปนปจเจกบคคลและ

กระตนใหพวกเขาสามารถจดการกบปญหาทตนเองเผชญได (3) การกระตนทางปญญา

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

37

(Intellectual Stimulation) คอ การทผน ามการกระตนผตามใหตระหนกถงปญหาตาง ๆ

ทเกดขนในหนวยงาน ท าใหผตามมความตองการหาแนวทางใหม ๆ มาแกปญหา

ในหนวยงาน เพอหาขอสรปใหมทดกวาเดม เพอท าใหเกดสงใหมและสรางสรรคโดยมผน า

มการคดและแกปญหาอยางเปนระบบ มความคดสรางสรรค มการตงสมมตฐาน

การเปลยนกรอบ การมองปญหา และการเผชญกบสถานการณเกา ๆ ดวยวถทางแบบ

ใหม ๆ มการจงใจและสนบสนนความคดรเรมใหม ๆ ในการพจารณาปญหาและการหา

ค าตอบของปญหา มการใหกาลงใจผตามใหพยายามหาทางแกปญหาดวยวธใหม ๆ ในการ

พจารณาปญหาและการหาคาตอบของปญหา มการใหกาลงใจผตามใหพยายามหาทาง

แกปญหาดวยวธใหม ๆ ผน ามการกระตนใหผตามแสดงความคดและเหตผลและไมวจารณ

ความคดของผตาม แมวามนจะแตกตางไปจากความคดของผน า ผน าท าใหผตามรสกวา

ปญหาทเกดขนเปนสงททาทายและเปนโอกาสทดทจะแกปญหารวมกน โดยผน าจะสราง

ความเชอมนใหผตามวาปญหาทกอยางมวธแกไข แมบางปญหาจะมอปสรรคมากมาย ผน า

จะพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะอปสรรคทกอยางได จากความรวมมอในการแกปญหา

ของผตามทกคน รวมทงผตามไดรบการกระตนใหตงคาถามตอคานยมของตนเอง ความ

เชอ และประเพณ การกระตนทางปญญาเปนสวนส าคญของการพฒนาความสามารถของ

ผตามในการทจะตระหนก เขาใจปญหาดวยตนเอง และ (4) การค านงถงความเปนเอกตถะ

บคคล (Individualized Consideration) คอ ผน าจะมความสมพนธเกยวของกบบคคลใน

ฐานะเปนผน าใหการดแลเอาใจใสผตามเปนรายบคคล และท าใหผตามรสกมคณคาและม

ความส าคญผน าจะเปนทปรกษา เพอการพฒนาผตามโดยจะเอาใจใสในดานความตองการ

ของปจเจกบคคล เพอความสมฤทธและเตบโตของ แตละคน ผน าจะพฒนาศกยภาพ

ของผตามและเพอนรวมงานใหสงขน และยงปฏบตตอ ผตามโดยใหโอกาสในการ

เรยนรสงใหม ๆ สรางบรรยากาศของการใหการสนบสนน ค านงถงความแตกตางระหวาง

บคคลในดานความจ าเปนและความตองการ ผน ามการสงเสรมการสอสารสองทาง มการ

ปฏสมพนธกบผตามเปนการสวนตว และใหความสนใจในความกงวลของผตาม รวมทงยง

มองบคคลเปนบคคล มการเอาใจเขามาใสใจเรา เปดโอกาสใหผตามใชบารม

และเรยนรสงใหม ๆ ททาทายความสามารถ

Adegoke Oke., Natasha Munshi & Fred O. Walumbwa (2009, pp. 64 -

72) ไดพฒนากรอบความคด หลกขององคประกอบของภาวะผน าการเปลยนแปลง ไดแก

(1) การมอทธพลอยางมอดมการณ (Idealized Influence) ผน าควรแสดงบทบาทเปน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

38

ตวอยางทนาเคารพยกยองและสราง ความเชอถอ โดยพจารณาความตองการของคนอน

มากกวาตนเอง มนคงในความประพฤตกลาทยอมรบความผดพลาดรวมกน และชกน า

ตวเองเกยวกบหลกจรยธรรม (2) การสรางแรงบนดาลใจ (Inspirational Motivation)

ผน าจะตองกระตนและสรางแรงบนดาลใจใหผอนเกดความเขาใจกบสงททาทายในองคการ

โดยจะตองท าใหกลมผตามเกดความรสกกระตอรอรนและคาดหวงทางทดและท าการ

เชอมระหวางความคาดหวงกบความรบผดชอบวสยทศนรวมกน (3) การกระตนทาง

ปญญา (Intellectual Stimulation) ผน าจะตองสงเสรมใหมการสรางนวตกรรมและเกด

ความสามารถในการสรางสรรคเพอตอบสมมตฐาน คาถาม และปรบเปลยนมมมอง

ในเรองทยงยาก และหลกเลยงการวจารณตอสาธารณะ และ (4) การค านงถงความเปน

เอกตถะบคคล (Individualized Consideration) ผน าใหความสนใจกบความตองการแตละ

บคคลเพอสนบสนนใหบรรลผลส าเรจและเกดพฒนา โดยผน าจะเปรยบเสมอนผฝกสอน

หรอผใหค าปรกษาทสรางสรรคโอกาสทดในการสรางสรรคในการเรยนรสงใหม ๆ เหนถง

คณคาความหลายหลาก และหลกเลยงการควบคม

สเทพ พงศศรวฒน (2550, หนา 331 - 340) ไดอธบายองคประกอบของ

ภาวะผน าการเปลยนแปลงมองคประกอบ 4 ดาน ดงน (1) การมอทธพลอยางมอดมการณ

หรอการสรางบารม (Idealized Influence and Charisma) เปนพฤตกรรมทผน าแสดงออก

ดวยแบบตวอยางบทบาททเขมแขงใหผตามมองเหน เมอผตามรบรพฤตกรรมของผน า

กจะเกดการลอกเลยนแบบพฤตกรรมเกดขน ซงปกตผน าจะมการประพฤตดปฏบตทม

มาตรฐานทางศลธรรมและจรยธรรมสงจนเกดการยอมรบวาเปนสงทถกตองดงาม ดงนน

จงไดรบการนบถอยางลกซงจากผตาม พรอมทงไดรบความไววางใจอยางสงอกดวย

ผน าจงสามารถจะท าหนาทใหวสยทศนและสรางความเขาใจตอเปาหมายของพนธกจแก

ผตาม (2) การสรางแรงบนดาลใจ (Inspirational Motivation) เปนพฤตกรรมของผน า

ทแสดงออกดวยการสอสารใหผตามทราบถงความคาดหวงทสงของผน าทมตอผตาม

ดวยการสรางแรงบนดาลใจโดยการจงใจใหยดมนและรวมสานฝนตอวสยทศนขององคการ

ในทางปฏบตผน ามกจะใชสญลกษณและ การปลกเราทางอารมณใหกลมการท างาน

รวมกนเพอไปสเปาหมายแทนการท าเพอประโยชนเฉพาะตน ผน าจงถอไดวาเปนผสงเสรม

นาใจแหงการท างานเปนทม ผน าจะพยายามจงใจผตามใหท างานบรรลเกนเปาหมาย

ทก าหนดไว โดยการสรางจตส านกของผตามใหเหนความส าคญวาเปาหมายและผลงานนน

จ าเปนตองมการปรบปรงเปลยนแปลงตลอดเวลา จงจะท าใหองคการเจรญกาวหนา

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

39

ประสบความส าเรจได (3) การกระตนทางปญญา (Intellectual Stimulation) เปนพฤตกรรม

ของผน าทแสดงออกดวยการกระตนใหเกดการเรมการสรางสรรคสงใหม ๆ โดยการใช

วธการฝกคดทบทวนกระแสความเชอและคานยมเดมของตนหรอผน าหรอขององคการ

ผน าจะสรางความรสกทาทายใหเกดขนแกผตามและจะใหการสนบสนนหาผตามตองการ

ทดลองวธการใหม ๆ ของตน หรอตองการรเรมสรางสรรคใหมทเกยวกบงานองคการ

สงเสรมใหผตามแสวงหาทางออกและวธการแกปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง และ (4) การ

ค านงถงความเปนเอกตถะบคคล (Individualized Consideration) หรอการมงความสมพนธ

เปนรายคนเปนพฤตกรรมของผน าทมงเนนความส าคญในการสงเสรมบรรยากาศของ

การท างานทด ดวยการใสใจรบรและพยายามตอบสนองตอความตองการเปนรายบคคล

ของผตาม ผน าจะแสดงบทบาทเปนคร พเลยงและทปรกษาใหคาแนะนาในการชวยเหลอ

ผตามใหพฒนาระดบความตองการของตนสระดบสงขน

รงสรรค ประเสรฐศร (2551, หนา 73 - 74) ไดอธบายวาคณภาพส าคญ

4 ประการของผน าเชงปฏรป จะมลกษณะสวนตวทเปนภาวะผน าทมประสทธผล

ดานคณภาพ 4 องคประกอบ ดงน (1) ความสามารถพเศษ (Charismatic) เปนผทม

วสยทศนและความรสกของภาระหนาทมการเอาใจใสในงาน มความมนใจ ดวยผลจาก

ประสบการณทเกยวกบชอเสยงของผน า ซงจะท าใหผตามมความซอสตย มความ

ภาคภมใจ มศรทธาอยางแรงกลา มความภกดและไววางใจในสงทผน าตองการ ทจะท าให

ส าเรจ (2) การสรางแรงบนดาลใจ (Inspirational Motivation) หรอผน าทมจงใจผตามให

กระท าตามทตนตองการ (Inspirational Leadership) ใหทาตามโดยมการสอสารวสยทศน

อยางชดเจนและมนใจ มอารมณด ตลอดจนสรางความรความเขาใจใหถกตองแกผตาม

(3) การกระตนทางปญญาหรอแรงกระตนดานสตปญญา (Intellectual Stimulation)

เปนผน าทสามารถกระตนสมาชกในกลมใหทดสอบดวยวธการเกา ๆ หรอวธการใหม ๆ

มการสรางบรรยากาศซงกระตนความคดสรางสรรค และความคดทเกดขนเองจากการ

หยงร (Intuition) หรอการหยงรในขณะเดยวกนกจะเนนวธการแกปญหา (Methodical

Problem Solving) การคดใหม (Rethinking) การทดสอบสมมตฐานใหม และการใหเหตผล

ดวยความรอบคอบ เหลานท าใหผตามเกดความยอมรบและมการพฒนาดานสตปญญา

และ (4) การค านงถงความเปนเอกตถะบคคลหรอการใหความส าคญรายบคคล

(Individualized Consideration) มการพฒนาความสามารถของผตาม ศกษาความตองการ

ของแตละบคคลใหความส าคญและความเชอถอในแตละบคคล ผน าจะใหความสนใจพเศษ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

40

แกผตามเปนรายบคคล ผน าจะใชเวลาในการสอสารแบบตวตอตวกบผตาม และรบฟง

ความคดเหนอยางสนใจ ขณะเดยวกนกจะท าใหผตามเกดความรสกเคารพ ผน าจะเนน

การพฒนาผตามเปนรายบคคลดวยการพดคยเกยวกบเปาหมายอาชพและโอกาส

การพฒนาของแตละบคคล ซงสามารถน ามาเทยบเคยงในการศกษาเรองภาวะผน า

การเปลยนแปลงไดดวย

ชวน ออนละออ (2553, หนา 128) ไดท าการทบทวนองคประกอบของ

ภาวะผน าการเปลยนแปลงและสรปวา องคประกอบของภาวะผน าการเปลยนแปลง

ม 4 องคประกอบ 13 ตวชวด คอ (1) องคประกอบดานการมอทธพลอยางมอดมการณ

ม 2 ตวชวดคอ การสรางวสยทศน และการสรางบารม (2) องคประกอบดานการค านงถง

เอกตถะบคคลม 3 ตวชวด คอ การเนนการพฒนา การเนนความแตกตางระหวางบคคล

และการเปนพเลยง (3) องคประกอบดานกระตนปญญา ม 4 ตวชวด คอ การใชหลก

เหตผล การเนนทการอยรอด การใชประสบการณ และการมงเนนความเปนเลศ และ

(4) องคประกอบดานการสรางแรงบนดาลใจ ม 4 ตวชวด คอ การเนนการปฏบต การสราง

ความเชอมน การสรางความเชอในจดหมายของอดมการณ และการสรางความคาดหวง

ในความสามารถของผตาม

สรปไดวา ภาวะผน าการเปลยนแปลง คอ กระบวนการทผน าพยายาม

เปลยนแปลงผตามใหปฏบตงานอยางมประสทธภาพเกดความไววางใจในการปฏบตงาน

หรอภารกจตาง ๆ และเกดความจงรกภกดและเชอถอในตวผน าเกดความคลอยตาม

พยายามแกปญหาในการปฏบต เกดความมนใจในตนเองมความรบผดชอบและยอมอทศ

ตนเพอองคกรดงนนผบรหารหรอผน าการเปลยนผน าทด จงตองมความสามารถในการจง

ใจคนใหท าสงตาง ๆ ดวยความเตมใจท าใหผคนรสกอยากจะตดตามไปทกหนทกแหง

ขณะเดยวกนกตองสงเสรมผใตบงคบบญชาใหไดแสดงออกถงความรสกความสามารถ

ใหมโอกาสพฒนาตนใหดขนกวาทเปนอย ตองสรางสภาพแวดลอมและบรรยากาศในการ

ท างานทอบอน ซงจะสมพนธกบประสทธผลการบรหารงานขององคกรดงนนผวจยจะน า

ประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

ผวจยไดท าการศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของ โดยไดน า แนวคดทฤษฎ ภาวะ

ผน าการเปลยนแปลง ของนกวชาการ ทงไทยและตางประเทศ มาท าการสงเคราะห

องคประกอบภาวะผน าการเปลยนแปลงได ดงตาราง 1

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

1

ตาราง 1 การสงเคราะห แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลง

องคประกอบ

สเทพ

พงศ

ศรวฒ

น (2

550)

รงสร

รค ป

ระเส

รฐศร

(255

1)

เฉลา

ระโหฐ

าน (2

553)

ชวน

ออนล

ะออ

(255

3)

ณฐว

ฒ แ

กวบา

งพด

(255

3)

พรชย

เจด

ามาน

(256

0)

ปรนป

ระภา

ชาม

ง (2

557)

Bass

(198

5)

Gibs

on, I

vanc

evich

& D

onne

lly

(200

0)

Step

hen

R. C

ovey

(200

4)

Bass

& R

iggio

(200

6)

Oke.

, Mun

shi &

Walu

mbw

a

(200

9)

รวม

รอยล

ะ

การมอทธพลอยางม

อดมการณ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 10 83.33

การสรางแรงบนดาลใจ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 10 83.33

การกระตนทางปญญา ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 11 91.67

การค านงถงความเปน

ปจเจกบคคล ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 11 91.67

ลกษณะพเศษหรอ

พรสวรรค ✓ 1 8.33

การท าความรจกการ

เปลยนแปลง ✓ 1

8.33

41

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

2

ตาราง 1 (ตอ)

องคประกอบ

สเทพ

พงศ

ศรวฒ

น (2

550)

รงสร

รค ป

ระเส

รฐศร

(255

1)

เฉลา

ระโหฐ

าน (2

553)

ชวน

ออนล

ะออ

(255

3)

ณฐว

ฒ แ

กวบา

งพด

(255

3)

พรชย

เจด

ามาน

(256

0)

ปรนป

ระภา

ชาม

ง (2

557)

Bass

(198

5)

Gibs

on, I

vanc

evich

& D

onne

lly

(200

0)

Step

hen

R. C

ovey

(200

4)

Bass

& R

iggio

(200

6)

Oke.

, Mun

shi &

Walu

mbw

a

(200

9)

รวม

รอยล

ะ

รางวลเกนคาดหมาย ✓ 1 8.33

การบรหารดวยการละเวน ✓ 1 8.33

ผน าตองสรางการ

เปลยนแปลง ✓ 1 8.33

การเปนตวแทนการ

เปลยนแปลง ✓ 1 8.33

การเปนนกคด ✓ 1 8.33

การบรหารงานแบบ

ประชาธปไตย ✓ 1 8.33

42

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

3

ตาราง 1 (ตอ)

องคประกอบ

สเทพ

พงศ

ศรวฒ

น (2

550)

รงสร

รค ป

ระเส

รฐศร

(255

1)

เฉลา

ระโหฐ

าน (2

553)

ชวน

ออนล

ะออ

(255

3)

ณฐว

ฒ แ

กวบา

งพด

(255

3)

พรชย

เจด

ามาน

(256

0)

ปรนป

ระภา

ชาม

ง (2

557)

Bass

(198

5)

Gibs

on, I

vanc

evich

& D

onne

lly (2

000)

Step

hen

R. C

ovey

(200

4)

Bass

& R

iggio

(200

6)

Oke.

, Mun

shi &

Walu

mbw

a (2

009)

รวม

รอยล

ะ

การเปนผประสานงาน

ในองคการใหเกดการ

ท างานทรามรน ✓ 1 8.33

การประนประนอม ✓ 1 8.33

การประชาสมพนธ ✓ 1 8.33

43

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

44

จากตาราง 1 สรปไดวาองคประกอบของภาวะผน าการเปลยนแปลง ทไดจาก

การวเคราะห สงเคราะหจากเอกสารทงในประเทศไทยและตางประเทศ โดยใชเกณฑการ

เลอกจากองคประกอบทมความถตงแต 6 หรอรอยละ 50.00 ขนไป และองคประกอบ

ทมความเกยวของกบหวขอและความมงหมายของการวจย ไดองคประกอบหลก

4 องคประกอบ ไดแก

1. การมอทธพลอยางมอดมการณ

2. การสรางแรงบนดาลใจ

3. การกระตนทางปญญา

4. การค านงถงความเปนปจเจกบคคล

ผวจยไดสงเคราะหและใหความหมายองคประกอบยอยและตวบงชประเดน

ภาวะผน าการเปลยนแปลงแตละประเดนซงจะน าไปสการก าหนดประเดนในการสราง

เครองมอในการวจยตอไปดงน

1. การมอทธพลอยางมอดมการณหมายถงการวางระเบยบไวเปนแนว

ปฏบต มวสยทศนทกวางไกล มศลธรรมจรยธรรม ไดรบการยกยองศรทธาและเปนท

ไววางใจของผใตบงคบบญชา ซงเมอตงเปาหมายแลวสามารถท าไดเสมอ มกจะมวธท างาน

ใหส าเรจได อยางเหนอความคาดหมาย กลาตดสนใจท าในสงใหม ๆ ทสรางสรรค มองหา

แนวทางลดขนตอนการปฏบตงาน เพอใหเกดความคลองตวในการปฏบตงาน ประพฤตตน

เปนแบบอยางทดส าหรบผใตบงคบบญชา และสามารถชแจงวธการปฏบตงานใหกบ

ผใตบงคบบญชาไดอยางชดเจน ประกอบดวยการวางระเบยบไวเปนแนวทางปฏบต การม

วสยทศนกวางไกล การมศลธรรมจรยธรรมและประพฤตตนเปนแบบอยางทด

การมความสามารถในการสรางศรทธาและเปนทไววางใจของผใตบงคบบญชา การม

เปาหมายแลวสามารถท าไดเสมอ การตงเปาหมายไวแลวมกจะมวธท างานใหส าเรจได

อยางเหนอความคาดหมาย การกลาตดสนใจท าในสงใหม ๆ ทสรางสรรค การมองหา

แนวทางลดขนตอนการปฏบตงานเพอใหเกดความคลองตว การประพฤตตนเปนแบบอยาง

ทดส าหรบผใตบงคบบญชา การชแจงวธการปฏบตงานใหกบผใตบงคบบญชาไดอยาง

ชดเจน ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

2. การสรางแรงบนดาลใจ หมายถงการมความสามารถก าหนดเปาหมาย

ของการปฏบตงานไดอยางชดเจน กระตนความกระตอรอรนในการปฏบตงาน สรางแรง

บนดาลใจใหกบผใตบงคบบญชาใหเชอมนในความสามารถในการปฏบตงาน ประกอบดวย

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

45

สามารถก าหนดเปาหมายของการปฏบตงานไดอยางชดเจนสามารถกระตนความ

กระตอรอรนในการปฏบตงาน สามารถสรางแรงบนดาลใจใหกบผใตบงคบบญชาใหเชอมน

ในความสามารถในการปฏบตงาน สามารถสอสารกบผใตบงคบบญชาดวยความเปน

กนเองเสมอสามารถยดมนในวสยทศน พนธกจขององคกร สามารถก าหนดมาตรฐาน

ในการปฏบตงานสง สามารถสรางความมนใจใหกบผใตบงคบบญชาวาสามารถปฏบตงาน

ไดถกตอง สามารถจงใจใหผใตบงคบบญชามทกษะในการท างาน สามารถสอสารกบ

ผใตบงคบบญชาดวยความเปนกนเองเสมอ สามารถยดมนในวสยทศน พนธกจขององคกร

สามารถก าหนดมาตรฐานในการปฏบตงานสง สามารถสรางความมนใจใหกบ

ผใตบงคบบญชาวาสามารถปฏบตงานไดถกตอง สามารถจงใจใหผใตบงคบบญชามทกษะ

ในการท างาน สามารถท าใหผใตบงคบชารสกวาทมเทโดยค านงประโยชนสวนรวม

สามารถท าใหผใตบงคบบญชารสกวาทกปญหาทเกดขนมทางแกไขได ดงนนผวจยจะน า

ประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

3. การกระตนทางปญญา หมายถงการท าใหผใตบงคบบญชาใชสตปญญา

ในการเอาชนะปญหาอปสรรค โนมนาวใหผใตบงคบบญชาใชหลกเหตผลในการจดการกบ

ปญหาขององคกร ใหผใตบงคบบญชาแสดงความคดเหนทเปนประโยชนตอองคกรและ

ตระหนกถงปญหา ความเสยงทอาจเกดขนไดในหนวยงาน กระตนใหผใตบงคบบญชา

มความเชอมนวาสามารถใชสตปญญาแกไขปญหาได และกระตนใหผใตบงคบบญชา

มสวนรวมการวางแผนกอนการปฏบตงานทกครง ประกอบดวยการท าใหผใตบงคบบญชา

ใชสตปญญาในการเอาชนะปญหาอปสรรค การโนมนาวใหผใตบงคบบญชาใชหลกเหตผล

ในการจดการกบปญหา การมทางเลอกในการแกไขปญหาไดหลายวธ การสนบสนน

ใหผใตบงคบบญชารจกหาขอมลขาวสารจากแหลงตาง ๆ การสอนงานใหกบทมงาน

การสนบสนนใหผใตบงคบบญชาไปอบรมสมมนาเพอพฒนาความรอยเสมอ การกระตน

ใหผใตบงคบบญชาตระหนกถงความเสยงอาจเกดขนในองคกร การกระตนให

ผใตบงคบบญชามความเชอมนวาสามารถใชสตปญญาแกไขปญหาได การกระตน

ใหผใตบงคบบญชามสวนรวมในการวางแผนกอนปฏบตงานทกครง การกระตน

ใหผใตบงคบบญชาเหนแนวทางใหม ๆ ในการแกไขปญหาการท างานได ดงนนผวจยจะน า

ประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

4. การค านงถงความเปนปจเจกบคคลหมายถง การมความเมตตาเปน

กนเอง การชวยเหลอใหค าปรกษา แนะน า แสดงความหวงใยตอสภาพความเปนอย การม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

46

ความรกใครสามคคกลมเกลยวกน การไมแสดงการต าหนผใตบงคบบญชาใหเกดความ

เสยหายตอหนาบคคลอน การมความเออเฟอเผอแผ ประกอบดวยการมความเมตตาเปน

กนเอง การชวยเหลอใหค าปรกษา มขอแนะน าเมอผใตบงคบบญชามปญหา การแสดง

ความหวงใย การพยายามสรางความรกความสามคค การไมแสดงการต าหน

ผใตบงคบบญชาใหเกดความเสยหายตอหนาบคคลอน การมความเออเฟอเผอแผ การเอา

ใจใสผใตบงคบบญชาโดยมองออกวาแตละคนมความสามารถหรอถนดทแตกตางกน

การใหความส าคญกบผใตบงคบบญชาทกคน อยางเสมอภาค

ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

ภาพประกอบ 2 สรปกรอบแนวคดเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารและ

ผน าองคกรปกครองสวนทองถนในเขตภาคตะวนอออกเฉยงเหนอ

ตอนกลาง

ภาวะผน าการเปลยนแปลง

การมอทธพลอยางมอดมการณ

การกระตนทางปญญา

การสรางแรงบนดาลใจ

การค านงถงความเปนปจเจก

บคคล

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

47

แนวคดเกยวกบการบรหารกจการบานเมองทด

แนวความคดเรอง Governance ของนกคดซกโลกตะวนตกทแรขยายมายงนก

คดซกโลกตะวนออก ลวนมงสรางภาพ “ความนาเชอถอขององคการ” ใหเกดมขนทงระดบ

โลก ระดบประเทศ และระดบองคกร ซงครอบคลมทงภาครฐและภาคเอกชน

(เจรญ เจษฎาวลย, 2552, หนา 22)

การบรหารกจการบานเมองทด หรอธรรมาภบาล (Good Governance)

เปนเรองทมการพดถงอยางมากในชวงป ค.ศ. 1980 - 1990 แตธรรมภบาลกมความ

เกาแกเทยบเทากบเรองประวตศาสตรของมนษยชาตซงในปจจบนธรรมภบาลถกนามาใช

เปนสวนส าคญในนโยบายขององคกรระหวางประเทศหลายๆ องคกรนอกจากนยงม

นกวชาการและนกปฏบตสวนหนงไดนาแนวคดธรรมาภบาลไปขยายผลใชกบการปรบ

โครงสรางและกระบวนการทงในองคกรของรฐและธรกจในขณะทนกวชาการบางสวนได

น าเอาธรรมาภบาลไปใชในความหมายทใกลเคยงกบความหมายของค าวา “Government”

หรอการปกครองทหมายถง รฐบาลโดยทวไปรฐบาลเปนเพยงสวนหนงทมความส าคญตอ

ธรรมาภบาลหลกการของธรรมาภบาลสามารถจะด ารงอยได ถงแมวาจะมรฐบาลทไดรบ

การยอมรบกตาม (สถาบนพระปกเกลา, 2546, หนา 5 - 6)

ประเทศไทยไดใหความส าคญกบหลกธรรมาภบาลซงไดบญญตไวในกฎหมาย

รฐธรรมนญซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศ นอกจากนนยงไดน ามาบรรจไวในสวนท 4

ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ และยทธศาสตรท 6 การบรหารจดการในภาครฐการ

ปองกนการทจรตประพฤตมชอบ และหลกธรรมาภบาลยงไดบรรจไวในแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) รฐบาลเปนผน าในการวาง

นโยบายขบเคลอนประเทศ การด าเนนนโยบายดานตาง ๆ ภายใตกฎหมายเพอลดความ

เหลอมล าในสงคมดวยถงแมประเทศไทยไดน าหลกธรรมาภบาลมาใชในภาครฐและ

ภาคเอกชนเปนเวลาพอสมควร แตไมสามารถทจะแกไขปญหาหลายอยางทเกดขน

ในสงคมไทยไดทงหมด เพยงแตท าใหปญหาเหลานนเบาบางลง แตถอเปนเปาหมาย

ทประเทศไทยจะตองเดนไปใหถงและยงตองพฒนาหลกธรรมาภบาลควบคไปกบ

การพฒนาระบอบประชาธปไตย ซงหลกการสากลของธรรมาภบาลเปนหลกการทส าคญ

ความหมายของธรรมาภบาล

ธรรมาภบาล (Good Governance) เปนหลกการทไดรบการยอมรบจากหนวยงาน

ในระดบสากลวาเปนปจจยส าคญทท าใหองคกรประสบความส าเรจ เมอป ค.ศ. 1989 นบเปน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

48

ครงแรกทมการน า Good Governance มาใชโดยปรากฏในรายงานของธนาคารโลก (World

Bank) เรอง “Sub-Sahara Africa from Crisis to Sustainable Growth” กลาวถงความส าคญ

ของการมการบรหารจดการทด (Governance) และการฟนฟเศรษฐกจ รวมถงการอธบาย

เกยวกบการก ากบดแลทดหรอธรรมาภบาลวาเปนลกษณะและวถทางของการใชอ านาจ

ในการใชทรพยากรทางเศรษฐกจและทางสงคมของประเทศเพอการพฒนาอยางยงยน

ซงครอบคลมการมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ การบรหารจดการภาครฐ ภาระรบผดชอบ

กรอบตวบทกฎหมายเกยวกบการพฒนาความโปรงใสและขอมลขาวสาร

(ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ, 2552, หนา 4)

ความหมายของค าวาธรรมาภบาล มาจากค าวา ธรรมะ แปลวาความถกตอง

ดงาม อภบาล แปลวา การปกครองหรอการปกปกรกษา ธรรมาภบาลจงแปลวา

การปกครองทยดถอความถกตองดงามเปนหลกหรอการปกครองโดยธรรม สวนค าวา

ธรรมรฐ แปลวารฐหรอองคกรทมรปแบบและการด าเนนงานอยางถกตองดงาม

(อรยธช แกวเกาะสะบา, 2560, หนา 3)

ความหมายของธรรมาภบาลตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสราง

ระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 หมายถง การบรหารกจการ

บานเมองและสงคมทดเปนแนวทางส าคญในการจดระเบยบใหสงคมทงภาครฐ ภาคธรกจ

และภาคประชาชน ซงครอบคลมถงฝายวชาการ ฝายปฏบตการฝายราชการและฝายธรกจ

สามารถอยรวมกนอยางสงบสขมความรจกสามคค และรวมกนเปนพลงกอใหเกดการ

พฒนาอยางยงยน และสงเสรมความเขมแขงหรอสรางภมคมกนแกประเทศเพอบรรเทา

ปองกนหรอแกไขเยยวยาภาวะวกฤตภยนตรายทหากจะมในอนาคต เพราะสงคมจะรสก

ถงความยตธรรม ความโปรงใสและความมสวนรวม อนเปนคณลกษณะส าคญของศกดศร

ความเปนมนษยและการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

สอดคลองกบความเปนไทย รฐธรรมนญและกระแสโลกยคปจจบน (อรยธช แกวเกาะ

สะบา, 2560, หนา 3)

แนวความคดเรองหลกธรรมาภบาล (Good Governance) ถกน าเสนอเปนครง

แรกโดยองคกรระหวางประเทศ คอ ธนาคารโลก และองคการพฒนาแหงสหประชาชาต

ซงมความหมายสากล คอ ระบบโครงสรางและกระบวนการตาง ๆ ทวางกฎเกณฑ

ความสมพนธระหวางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมของประเทศ โดยเฉพาะภาครฐ

ภาคเอกชน และประชาชน เพอพฒนาการอยรวมกนอยางสงบสข (บวรศกด อวรรณโณ,

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

49

2542, อางถงใน อรยธช แกวเกาะสะบา, 2548, หนา 105)

ประเทศไทยไดใหความสนใจเรองหลกธรรมาภบาลอยางมาก ภายหลงประเทศ

เกดวกฤตเศรษฐกจใน พ.ศ. 2540 เมอมการบงคบใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 กยงมงเนนการพฒนาใหสมพนธกบหลกธรรมาภบาล โดยสงเสรม

การมสวนรวมทางการเมองของภาคประชาชน ตลอดถงเรองการตรวจสอบอ านาจรฐ

โดยภาคประชาชนและองคกรทเกยวของ โดยใน พ.ศ. 2542 คณะรฐมนตรไดออกระเบยบ

ส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ.

2542 เพอน าหลกธรรมาภบาลไปปรบใชในองคกรภาครฐและภาคเอกชนซงมการ

พฒนาการอยางตอเนอง และใน พ.ศ. 2545 กไดมการตราพระราชบญญตระเบยบบรหาร

ราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ.ศ. 2545 โดยเพมมาตรา 3/1 ซงมหลกการเพอมงเนนใหสวน

ราชการใชวธการบรหารบานเมองทดมาเปนแนวทางในการปฏบตราชการอกทงใน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 - 2549) ซงไดมการก าหนด

เกยวกบเรองการบรหารบานเมองทดเอาไวอกดวย รวมทงไดก าหนดแนวทางเพอการ

พฒนาสรางระบบบรหารจดการทด ใหมประสทธภาพ ปราศจากการทจรต บนพนฐาน

การมสวนรวมของทกฝาย ตอมาใน พ.ศ. 2546 ไดมการตราพระราชกฤษฎวาดวย

หลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ขน ซงมหลกการเปน

การก าหนดหลกเกณฑและวธการในการปฏบตราชการและการสงการทสวนราชการและ

ขาราชการจะตองปฏบตราชการเพอใหเกดการบรหารกจการบานเมองทด อนเปนการ

ครอบคลมหลกการของระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการ

บานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 มผลบงคบใชเปนกฎหมายแลว ดงนนเพอไมใหเกด

ความซ าซอนในการใชบงคบกฎหมาย จงไดยกเลกระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวย

การสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 และคณะรฐมนตรไดมมต

เมอวนท 19 ธนวาคม 2549 เหนชอบวาระแหงชาตดานจรยธรรม ธรรมาภบาลและ

การปองกนการทจรตและประพฤตมชอบในภาครฐ โดยมวตถประสงคเพอท าใหประชาชน

เกดความมนใจ ศรทธา และไววางใจในการบรหารราชการแผนดนของรฐบาลและ

หนวยงานภาครฐและการใชจายเงนของแผนดน ซงประกอบไปดวยยทธศาสตรในการ

ขบเคลอน คอ การสรางผน าและองคการแหงสจรตธรรมตนแบบ การปรบเปลยนกระบวน

ทศนวฒนธรรม คานยมและการพฒนาขาราชการ การใหค าปรกษา แนะน า และ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

50

การจดการความรเพอสงเสรมคณธรรม จรยธรรม และธรรมาภบาล การปรบปรงระบบ

บรหารงานบคคลใหเออตอการสงเสรมคณธรรมและจรยธรรม การพฒนาระบบ

บรหารงานจดการดานคณธรรม และจรยธรรม ธรรมาภบาล การวดผลและตรวจสอบ

ดานจรยธรรม และการวางระบบสนบสนนและปจจยพนฐานดานจรยธรรม และธรรมาภ

บาล

ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมอง และ

สงคมทด พ.ศ. 2542 อธบายวา ธรรมาภบาล หมายถง การบรหารกจการบานเมองและ

สงคมทด เปนแนวทางส าคญในการจดระเบยบใหสงคมทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และ

ภาคประชาชน ซงครอบคลมฝายวชาการ ฝายปฏบตการ ฝายราชการ และฝายธรกจ

สามารถอยรวมกนอยางสงบสขมความรจกสามคค และรวมกนเปนพลงกอใหเกดการพฒนา

อยางยงยน และเปนสวนเสรมความเขมแขงหรอสรางภมคมกนแกประเทศเพอบรรเทาปองกน

หรอแกไขเยยวยาภาวะวกฤตภยนตรายทหากจะมมาในอนาคตเพราะสงคมจะรสกถง

ความเปนมนษย และการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนพระประมข

สอดคลองกบความเปนไทยรฐธรรมนญ และกระแสโลกในปจจบน

จากความหมายขางตนอาจสรปไดวา ธรรมาภบาล (Good Governance) หมายถง

เปนการสรางการบรหารกจการบานเมองและสงคมทดเปนการสรางระบบการบรหารจดการ

บานเมองและสงคมทดใหเกดขนในทกภาคของสงคม จ าเปนตองรวมด าเนนกจการอยาง

ตอเนองทงในระยะเฉพาะหนา ระยะกลาง ระยะยาว โดยตองมการปฏรปใน 3 สวนดงน

1. ภาครฐ ตองปฏรปบทบาทหนาท โครงสราง และกระบวนการท างานของ

หนวยงานภาครฐใหมความโปรงใส ซอสตย สจรต ซอตรง มประสทธภาพเกดประสทธผล

มรปธรรมทชดเจน ถอประชาชนเปนเปาหมายสงสดในการบรหารประเทศ สามารถท างาน

รวมกบภาคธรกจเอกชน ไดอยางราบรนและเปนทพงพอใจรวมกนทกภาคสวน

2. ภาคธรกจเอกชนตองปฏรปการท างานโดยยดกตกาทโปรงใส มความ

ซอสตย มความรบผดชอบตอผถอหน เปนธรรมตอลกคา รบผดชอบตอสงคม มมาตรฐาน

การบรการมระบบตรวจสอบทมคณภาพสามารถท างานรวมกบภาครฐและภาคประชาชนได

อยางราบรนและเปนทพงพอใจรวมกนทกภาคสวน

3. ภาคประชาชน ตองสรางเสรมใหประชาชนเกดความตระหนกในสทธหนาท

และความรบผดชอบทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง มความรความเขาใจหลกการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

51

โดยมงเนนการท างานอยางมประสทธภาพประสทธผล แลวกอใหเกดประโยชนตอความ

ตองการของประชาชนสงทสด และเปนการเนนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการ

บรหารจดการบานเมอง ซงการทจะท าใหหลกธรรมาภบาลหรอหลกการบรหารจดการ

บานเมองเกดผลส าเรจไดนน ผบรหารหรอผน ามความส าคญเปนอยางมากทจะน ามา

ยดถอปฏบตเพอใหเปนแบบอยางแกประชาชน และเพอใหประชาชนเกดความเขาใจถง

หลกธรรมาภบาลมากขน ตองเรงด าเนนการใหการศกษาเพอเพมพนความรใหแกประชาชน

องคประกอบของการบรหารกจการบานเมองทด

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ส านกงาน ก.พ.ร.) (2552, หนา

8 - 9) ไดมการก าหนดความหมายส าคญของหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการ

บานเมองทดทง 10 องคประกอบ ไวดงน

1. หลกประสทธผล (Effectiveness) : ผลการปฏบตราชการทบรรล

วตถประสงคและเปาหมายของแผนการปฏบตราชการตามทไดรบงบประมาณมา

ด าเนนการรวมถงสามารถเทยบเคยงกบสวนราชการหรอหนวยงานทมภารกจคลายคลง

กนและมผลการปฏบตงานในระดบชนน าของประเทศเพอใหเกดประโยชนสขตอประชาชน

โดยการปฏบตราชการจะตองมทศทางยทธศาสตรและเปาประสงคทชดเจนมกระบวนการ

ปฏบตงานและระบบงานทเปนมาตรฐานรวมถงมการตดตามประเมนผลและพฒนา

ปรบปรงอยางตอเนองและเปนระบบ

2. หลกประสทธภาพ (Efficiency) : การบรหารราชการตามแนวทางการ

ก ากบดแลทดทมการออกแบบกระบวนการปฏบตงานโดยการใชเทคนคและเครองมอ

การบรหารจดการทเหมาะสมใหองคการสามารถใชทรพยากรทงดานตนทนแรงงานและ

ระยะเวลาใหเกดประโยชนสงสดตอการพฒนาขดความสามารถในการปฏบตราชการ

ตามภารกจเพอตอบสนองความตองการของประชาชนและผมสวนไดสวนเสยทกกลม

3. หลกการตอบสนอง (Responsiveness) : การใหบรการทสามารถ

ด าเนนการไดภายในระยะเวลาทก าหนดและสรางความเชอมนความไววางใจรวมถง

ตอบสนองตามความคาดหวง/ความตองการของประชาชนผรบบรการและผมสวนไดสวน

เสยทมความหลากหลายและมความแตกตาง

4. หลกภาระรบผดชอบ (Accountability) : การแสดงความรบผดชอบในการ

ปฏบตหนาทและผลงานตอเปาหมายทก าหนดไวโดยความรบผดชอบนนควรอยในระดบท

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

52

สนองตอความคาดหวงของสาธารณะรวมทงการแสดงถงความส านกในการรบผดชอบตอ

ปญหาสาธารณะ

5. หลกความโปรงใส (Transparency) : กระบวนการเปดเผยอยาง

ตรงไปตรงมาชแจงไดเมอมขอสงสยและสามารถเขาถงขอมลขาวสารอนไมตองหาม

ตามกฎหมายไดอยางเสรโดยประชาชนสามารถรทกขนตอนในการด าเนนกจกรรมหรอ

กระบวนการตาง ๆ และสามารถตรวจสอบได

6. หลกการมสวนรวม (Participation) : กระบวนการทขาราชการประชาชน

และผมสวนไดสวนเสยทกกลมมโอกาสไดเขารวมในการรบรเรยนรท าความเขาใจรวมแสดง

ทศนะรวมเสนอปญหา/ประเดนทส าคญทเกยวของรวมคดแนวทางรวมการแกไขปญหารวม

ในกระบวนการตดสนใจและรวมกระบวนการพฒนาในฐานะหนสวนการพฒนา

7. หลกการกระจายอ านาจ (Decentralization) : การถายโอนอ านาจ

การตดสนใจทรพยากรและภารกจจากสวนราชการสวนกลางใหแกหนวยการปกครองอน

(ราชการบรหารสวนทองถน) และภาคประชาชนด าเนนการแทนโดยมอสระตามสมควร

รวมถงการมอบอ านาจและความรบผดชอบในการตดสนใจและการด าเนนการใหแก

บคลากรโดยมงเนนการสรางความพงพอใจในการใหบรการตอผรบบรการและผมสวนได

สวนเสยการปรบปรงกระบวนการและเพมผลตภาพเพอผลการด าเนนงานทดของสวน

ราชการ

8. หลกนตธรรม (Ruleof Law) : การใชอ านาจของกฎหมายกฎระเบยบ

ขอบงคบในการบรหารราชการดวยความเปนธรรมไมเลอกปฏบตและค านงถงสทธเสรภาพ

ของผมสวนไดสวนเสย

9. หลกความเสมอภาค (Equity) : การไดรบการปฏบตและไดรบบรการ

อยางเทาเทยมกนโดยไมมการแบงแยกดานชาย/หญงถนก าเนดเชอชาตภาษาเพศอาย

ความพการสภาพทางกายหรอสขภาพสถานะของบคคลฐานะทางเศรษฐกจและสงคม

ความเชอทางศาสนาการศกษาการฝกอบรมและอน ๆ

10. หลกมงเนนฉนทามต (Consensus Oriented) : การหาขอตกลงทวไป

ภายในกลมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของซงเปนขอตกลงทเกดจากการใชกระบวนการ

เพอหาขอคดเหนจากกลมบคคลทไดรบประโยชนและเสยประโยชนโดยเฉพาะกลมทไดรบ

ผลกระทบโดยตรงซงตองไมมขอคดคานทยตไมไดในประเดนทส าคญโดยฉนทามตไม

จ าเปนตองหมายความวาเปนความเหนพองโดยเอกฉนท

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

53

ในป ค.ศ. 1997 UNDP ไดทบทวนและใหนยามใหมวาเปนเรองของการใช

อ านาจทางการเมอง และเศรษฐกจ ในการด าเนนภารกจ กจกรรมตาง ๆ ของประเทศ

ในทกระดบโดยกลไกกระบวนการ สถาบน ซงประชาชนและกลมตางๆ สามารถแสดงออก

ถงความตองการผลประโยชน การใชสทธและหนาทตามกฎหมาย การประสาน

ประนประนอมยอมความแตกตางกนโดยผานกลไกกระบวนการและสถาบนเหลานน

รวมทงยงไดก าหนดคณลกษณะของการบรหารกจการบานเมองทดหรอธรรมาภบาล

ซงไดน าเรองแนวคดเกยวกบการพฒนามนษยเขามารวมไวดวย 9 ประการ ดงน

(ส านกงาน ก.พ.ร., 2551, หนา 5 - 6)

1. การมสวนรวม (Participation) ชายและหญงทกคนควรมสทธมเสยง

ในการตดสนใจโดยทางตรงหรอผานทางสถาบนตวแทนอนชอบธรรมของตน ทงนการม

สวนรวมทเปดกวางนนตองตงอยบนพนฐานของการมเสรภาพในการรวมกลมและการ

แสดงความคดเหนรวมถงความสามารถเขามามสวนรวมอยางมเหตผลในเชงสรางสรรค

2. นตธรรม (Rule of Law) กรอบตวบทกฎหมายตองมความเปนธรรมและ

ไมมการเลอกปฏบต โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบเรองของสทธมนษยชน

3. ความโปรงใส (Transparency) ตองอยบนพนฐานของการไหลเวยนอยาง

เสรของขอมลขาวสาร บคคลทมความสนใจเกยวของจะตองสามารถเขาถงสถาบน

กระบวนการ และขอมลขาวสารไดโดยตรง ทงนการไดรบขอมลขาวสารดงกลาวนนตองม

ความเพยงพอตอการท าความเขาใจและการตดตามประเมนสถานการณ

4. การตอบสนอง (Responsiveness) สถาบนและกระบวนการด าเนนงาน

ตองพยายามดแลเอาใจใสผมสวนไดสวนเสยทกฝาย

5. การมงเนนฉนทานต (Consensus - Oriented) มการประสานความ

แตกตางในผลประโยชนของฝายตาง ๆ เพอหาขอมลยตรวมกนอนจะเปนประโยชนตอทก

ฝาย ไมวาจะเปนนโยบายและกระบวนการขนตอนใด ๆ ใหมากทสดเทาทจะเปนไปได

6. ความเสมอภาค/ความเทยงธรรม (Equity) ชายและหญงทกคนตองม

โอกาสในการปรบปรงสถานะหรอรกษาระดบชวตความเปนอยของตน

7. ประสทธภาพและประสทธผล (Effectivensee and Effciency) สถาบนและ

กระบวนการตองสรางผลสมฤทธทตรงตอความตองการ และขณะเดยวกนกตองใช

ทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

54

8. ภาระรบผดชอบ (Accountability) ผมอ านาจตดสนใจ ไมวาจะอยใน

ภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรภาคประชาสงคมกตาม ตองมภาระรบผดชอบตอ

สาธารณชนทวไปและผมสวนไดสวนเสยในสถาบนของตน

9. วสยทศนเชงยทธศาสตร (Strategic Vision) ผน าและบรรดาสาธารณชน

ตองมมมมองทเปดกวางและเลงการณไกลเกยวกบการบรหารกจการบานเมองและ

การพฒนามนษย(สงคม) รวมถงมจตส านกวาอะไรคอความตองการมความจ าเปนตอ

การพฒนาดงกลาว ตลอดจนมความเขาใจในความสลบซบซอนของบรบท

ทางประวตศาสตร วฒนธรรม และสงคม ซงเปนสงทอยในแตละประเดนนน

UNESCAP (2008) ไดใหนยามค า ธรรมาภบาล (Good Governane)

วามองคประกอบ 8 ประการ ดงน (ส านกงาน ก.พ.ร., 2551, หนา 5)

1. การมสวนรวม (Participation)

2. นตธรรม (Rule of Law)

3. ความโปรงใส (Transparency)

4. การตอบสนอง (Responsiveness)

5. การมงเนนฉนทามต (Consensus Oriented)

6. ความเสมอภาค/ความเทยงธรรมและไมละเลยบคคลกลมหนงกลมใด

ออกไปจากสงคม (Equity and Inclusiveness)

7. ประสทธภาพและประสทธผล (Effectiveness and Effciency)

8. ภาระรบผดชอบ (Accountability)

ผวจยไดท าการศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของ โดยไดน า แนวคดทฤษฎเกยวกบ

การบรหารกจการบานเมองทด และหลกธรรมาภบาล ของนกวชาการ ทงไทยและ

ตางประเทศมาสงเคราะหองคประกอบของการบรหารกจการบานเมองทด ดงตาราง 2

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

55

ตาราง 2 การสงเคราะห แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวกบการบรหารกจการบานเมองทด

องคประกอบ

ระเบ

ยบส า

นกนา

ยกฯ (254

2)

พระร

าชกฤ

ษฎกา

ฯ (254

6)

ส านก

งาน

(ก.พ

.ร.) (255

2)

พสทธ

อดช

าชน

และค

ณะ (255

8)

วพธ

ออง

สกล

(255

3)

กลธด

า เล

นกล

(255

4)

นนทช

พร อ

อนสร

ะทม

(255

6)

สรนท

รธร ศธ

รกล

(255

7)

ชมยภ

รณ ถ

นอมศ

รเดช

ชย (2

558)

ชาตช

ย อ

ดมกจ

มงคล

(256

0)

UNDP

(199

7)

UNES

CAP

(200

8)

รวม

รอยล

ะ

หลกประสทธผล ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

หลกประสทธภาพ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

หลกการตอบสนอง ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

หลกความรบผดชอบ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 12 100.00

หลกความโปรงใส ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 12 100.00

หลกการมสวนรวม ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 12 100.00

หลกการกระจาย

อ านาจ ✓ ✓ ✓ ✓ 4 33.33

หลกนตธรรม ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 12 100.00

55

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

56

ตาราง 2 (ตอ)

องคประกอบ

ระเบ

ยบส า

นกนา

ยกฯ (254

2)

พระร

าชกฤ

ษฎกา

ฯ (254

6)

ส านก

งาน

(ก.พ

.ร.) (255

2)

พสทธ

อดช

าชน

และค

ณะ (255

8)

วพธ

ออง

สกล

(255

3)

กลธด

า เล

นกล

(255

4)

นนทช

พร อ

อนสร

ะทม

(255

6)

สรนท

รธร ศธ

รกล

(255

7)

ชมยภ

รณ ถ

นอมศ

รเดช

ชย (2

558)

ชาตช

ย อ

ดมกจ

มงคล

(256

0)

UNDP

(199

0)

UNES

CAP

(200

8)

รวม

รอยล

ะ

หลกความเสมอภาค ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

หลกมงเนนฉนทามต ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 5 41.67

หลกคณธรรม ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 9 75.00

หลกความคมคา ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 8 66.00

หลกวสยทศนเชง

ยทธศาสตร

✓ 1 8.33

56

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

57

จากตาราง 3 สรปไดวาองคประกอบของการบรหารกจการบานเมองทด ทได

จากการวเคราะห สงเคราะหจากเอกสารทงในประเทศไทยและตางประเทศ โดยใชเกณฑ

การเลอกจากองคประกอบทมความถตงแต 6 หรอรอยละ 50.00 ขนไป และองคประกอบ

ทมความเกยวของกบหวขอและความมงหมายของการวจย ไดองคประกอบหลก 7

องคประกอบ คอ

1. หลกความรบผดชอบ

2. หลกความโปรงใส

3. หลกการตอบสนอง

4. หลกนตธรรม

5. หลกคณธรรม

6. หลกความคมคา

7. หลกความเสมอภาค

ผวจยไดสงเคราะหและใหความหมายองคประกอบยอยและตวบงชประเดนการ

บรหารกจการบานเมองทดแตละประเดนซงจะน าไปสการก าหนดประเดนในการสราง

เครองมอในการวจยตอไปดงน

1. หลกความรบผดชอบ หมายถงการมความตระหนกและส านกตอหนาท

มงมนเอาใจใสตอการการปฏบตงาน มความรบผดชอบตอหนาทเกยวกบการบรหาร

งบประมาณ หนวยงานมการก าหนดโครงสรางการบรหารงบประมาณทชดเจน มความใส

ใจในปญหาสาธารณะ มความกระตอรอรนในการแกไขปญหา และด าเนนการแกไข

ปรบปรงขอบกพรองดวยความรบผดชอบ ประกอบดวย การมความตระหนกและส านกตอ

หนาทมงมนเอาใจใสในการท างานใหประสบผลส าเรจ การมความรบผดชอบตอ

ภาระหนาทอยางจรงจง มการระบบคคล และภารกจไดอยางชดเจน การใสใจในปญหา

สาธารณะและกระตอรอรนในการแกปญหา ไดด าเนนการแกไขปรบปรงขอบกพรองตาม

ขอเสนอของผประเมนตรวจสอบดวยความรบผดชอบ ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปน

กรอบแนวคดการวจยตอไป

2. หลกความโปรงใส หมายถงการบรหารจดการงบประมาณมความโปรงใส

และสามารถตรวจสอบได มการก าหนดงบประมาณของโครงการตาง ๆ อยางชดเจน

เหมาะสม ประกอบดวยมการเปดเผยขอมลและสามารถตรวจสอบได มการก าหนด

งบประมาณของโครงการตาง ๆ และกจกรรมตาง ๆ อยางชดเจนเหมาะสม มการสรปผล

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

58

การด าเนนงานและงบประมาณตามแผนงาน/โครงการตาง ๆ และประชาสมพนธ

ใหประชาชนไดรบทราบอยางสม าเสมอ มการเปดเผยขอมลขาวสารการจดซอ/จดจาง

ใหประชาชนไดรบร มการเปดเผยขอมลขาวสาร รายรบ – รายจาย ดานการเงน การคลง

ใหประชาชนไดรบร ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

3. หลกการตอบสนอง หมายถง กระบวนการและขนตอนการบรหารจดการ

งบประมาณไดภายในระยะเวลาตามทระเบยบ กฎหมายทก าหนด สรางความเชอมนความ

ไววางใจรวมถงตอบสนองตามความคาดหวง/ความตองการของประชาชนผรบบรการดวย

ความคลองตวรวดเรว ประกอบดวย สามารถบรหารงบประมาณโครงการไดภายใน

ระยะเวลาทก าหนด สามารถสรางความเชอมนและความไววางใจตอผรบบรการ สามารถ

บรหารงบประมาณดวยความคลองตวรวดเรว มความมงมนเพอตอบสนองวสยทศนของ

องคกร มความมงมนในการท างานเพอตอบสนองความตองการของประชาชน ดงนนผวจย

จะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

4. หลกนตธรรม หมายถง กระบวนการและขนตอนการบรหารจดการ

งบประมาณเปนไปตามระเบยบ ขอบงคบ เทศบญญต/ขอบญญตถกตองเปนธรรม

ประกอบดวย การตรา เทศบญญต/ขอบญญต เกยวกบการบรหารงบประมาณทถกตอง

เปนธรรม การบงคบใช เทศบญญต/ขอบญญตเกยวกบการบรหารงบประมาณ ทถกตอง

เปนธรรม การจดท างบประมาณเสรจสมบรณภายในเวลาทระเบยบก าหนด ดงนนผวจย

จะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

5. หลกคณธรรม หมายถงกระบวนการและขนตอนการบรหารจดการ

งบประมาณเปนไปดวยความซอสตยสจรต ยดหลกผลประโยชนตอสวนรวมมากกวา

ประโยชนสวนตน ประกอบดวยความซอสตยสจรต ยดหลกผลประโยชนตอสวนรวม

การเบกจายงบประมาณถกตองตามระเบยบการเงนการคลง การไมเลอกปฏบต

ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

6. หลกความคมคา หมายถงการบรหารจดการงบประมาณอยางม

ประสทธภาพ คมคา เกดประโยชนประโยชนสงสดตอสวนรวม ประกอบดวยการจดซอ–

จดจางมประสทธภาพและคมคา มระบบขอมลสารสนเทศ การบรหารจดการงบประมาณ

ถกตองเปนปจจบนตรงกบความตองการ และสะดวกตอการใชงาน มการวางแผนการใช

ทรพยากรอยางรดกมเกดประโยชนสงสดแกสวนรวม มการควบคมก ากบการใชทรพยากร

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

59

อยางประหยดคมคา มการลดขนตอนการปฏบตงาน ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปน

กรอบแนวคดการวจยตอไป

7. หลกความเสมอภาค หมายถงการบรหารจดการงบประมาณเปนไปอยาง

เสมอภาค เทาเทยม ทวถง ประกอบดวย ความเทาเทยมและเปนธรรม การไมแบงพรรค

แบงพวกหรอเลอกปฏบต การใหบรการประชาชน ตามล าดบกอน-หลง มความ

กระตอรอรนและเอาใจใสในการใหบรการสาธารณะ

ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

ภาพประกอบ 3 สรปผลการสงเคราะห แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจย ทเกยวกบ

การบรหารกจการบานเมองทด

หลกความโปรงใส

หลกนตธรรม

หลกความเสมอภาค

การบรหารกจการบานเมอง

ทด

หลกคณธรรม

หลกความคมคา

หลกการตอบสนอง

หลกความรบผดชอบ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

60

แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

ความหมายของการมสวนรวม

การมสวนรวมของประชาชน เปนสงทส าคญมากส าหรบงานพฒนาองคกรปกครอง

สวนทองถนในดานตาง ๆ โดยอาจสงผลใหงานทท าส าเรจหรอลมเหลวตอวตถประสงคทตงไว

กได นอกจากนแลวยงมนกวชาการไดใหแนวคดและใหความหมายเกยวกบการมสวนรวม

ไวมากมายดงตอไปน

อรทย กกผล (2552, หนา 17 - 18) ใหความหมายวาการมสวนรวมของ

ประชาชน หมายถง การทองคกรปกครองสวนทองถนเปดโอกาสใหประชาชนเขาไปรวม

ในการก าหนดกฎเกณฑ นโยบายกระบวนการบรหารและการตดสนใจของทองถน

เพอผลประโยชนของประชาชนโดยรวมอยางแทจรงทงนตองอยบนพนฐานของการท

ประชาชนจะตองมอสระทางความคด มความรความสามารถในการกระท า และมความ

เตมใจทจะเขารวมกจกรรมนน ๆ โดยหลกการมสวนรวมของประชาชนจะตองมลกษณะ

การเขารวมอยางครบวงจรตงแตตนจนสนสด ไมใชการจดเวทการมสวนรวมเพยงครงเดยว

ตวอยางเชน ในการแกไขปญหาของชมชน ควรเปดโอกาสใหประชาชนเขารวมตงแตตน

จนจบ

วชย ภโยธน (2554, หนา 108) ไดกลาววา การมสวนรวมของประชาชน

หมายถง สทธของประชาชนทจะเขามาทสวนรวมในการพฒนาประเทศ ซงเปนการเปด

โอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในการคด ตดสนใจ รวมปฏบต และรวมรบผดชอบในเรอง

ตาง ๆ ทมผลกระทบกบตวประชาชน

อรทย กกผล และฉตรระว กตโยดม (2555, หนา 15 - 26) รายงานไววา

การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation) หมายถง การทประชาชนเขารวม

กจกรรมอยางใดอยางหนงของหนวยงานภาครฐ เพอผลประโยชนของสวนรวม เรมตงแต

การรวมคด รวมวางแผน รวมด าเนนงาน รวมตดตามประเมนผล และรวมรบผลประโยชน

นอกจากนการมสวนรวมยงหมายถงกระบวนการสอสารสองทางทมเปาหมายเพอใหเกด

การตดสนใจทดขนและไดรบการสนบสนน จากสาธารณชน ซงเปาหมายของกระบวนการ

มสวนรวม กคอการใหขอมลตอสาธารณชนและใหสาธารณชนแสดงความคดเหนตอ

โครงการหรอนโยบายรฐและมสวนรวมแกปญหาเพอหาทางออกทดทสดส าหรบทกคน

โดยเงอนไขส าคญของการมสวนรวมตองเกดจากความเตมใจและความตงใจทจะเขารวม

เพราะจะท าใหเกดความรสกเปนสวนหนงของชมชนในการแกไขปญหาการตดสนใจในเรอง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

61

นน ๆ รวมทงอยบนพนฐานของความเสมอภาค ประชาชน มสทธเทาเทยมกบผเขารวมคน

อน ๆ และมขดความสามารถทจะเขามามสวนรวมได

จากทกลาวมาขางตน สามารถสรปความหมายของการมสวนรวม คอ การท

เปดโอกาสใหประชาชนไดพฒนาศกยภาพของตนเอง โดยการสมครใจเขารวมในกจกรรม

ทเกยวของกบการพฒนาของชมชนตงแตการคนหาปญหา การตดสนใจวางแผนในกจกรรม

การรวมด าเนนการตามแผน การไดรบประโยชนอยางเปนธรรมจากกจกรรม และการประเมนผล

เพอน าไปสการแกไขปญหาจากบทเรยนรรวมกนของกจกรรมการพฒนานน ๆ

รปแบบและขนตอนการมสวนรวม

การทองคกรจะสามารถด าเนนงานไดอยางใดอยางหนงนน บคคลและสมาชก

จะมรปแบบการมสวนรวมดงทนกวชาการไดอธบายรปแบบการมสวนรวมไวดงน

ทวศกด ปกษา (2550, หนา 25) ไดกลาวถง ขนตอนการมสวนรวม

ของประชาชน ม 4 ขนตอน ดงน

1. การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา

2. การมสวนรวมในการคนการวางแผนด าเนนกจกรรม

3. การมสวนรวมในการลงทนและปฏบตงาน

4. การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลงาน

อรพนท สพโชคชย (2550, หนา 1) ไดน าเสนอแนวคดเรองการมสวนรวมของ

ประชาชนทจะน าไปสการพฒนาทยงยนนน ประกอบดวย 5 ขนตอน ซงหากขาดขนตอนใด

ขนตอนหนงไปจะท าใหการมสวนรวมของประชาชนทจะน าไปสการพฒนาชมชนทยงยน

จะไมสามารถเกดขนไดอยางสมบรณโดยทง 5 ขนตอนนน ไดแก

1. การมสวนรวมในการรบร สามารถใหความคดเหนและขอเสนอแนะ

2. การมสวนรวมในการเลอกและเสนอแนวทางเพอตดสนใจ

3. การมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ

4. การมสวนรวมในการด าเนนงานตดตามตรวจสอบ

5. การมสวนรวมรบประโยชนและเปนเจาของนโยบายสาธารณะ

ชาตชาย ณ เชยงใหม (2553, หนา 2 อางถงใน ภสทธ ขนตกล, 2553,

หนา 13) ไดเสนอรปแบบหรอมตการมสวนรวมไว 3 รปแบบ ดงน

1. การมสวนรวมในการตดสนใจ

2. การมสวนรวมในการปฏบตงานในโครงการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

62

3. การมสวนรวมในการไดรบประโยชน

จนตวร เกษมศข (2554) ไดกลาวถงรปแบบของการมสวนรวมทด าเนนอย

โดยทวไปสามารถสรปไดเปน 4 รปแบบ คอ

1. การรบรขาวสาร (Public Information)

2. การปรกษาหารอ (Public Consultation)

3. การประชมรบฟงความคดเหน (Public Meeting)

3.1 การประชมในระดบชมชน (Community Meeting)

3.2 การประชมรบฟงความคดเหนในเชงวชาการ (Technical Hearing)

3.3 การประชาพจารณ (Public Hearing)

4. การรวมในการตดสนใจ (Decision Making)

John M Cohen and Norman T. Uphoff Cohen and Uphoff (1980, pp. 219 -

222 อางถงใน ถวลวด บรกล, 2551, หนา 5 - 8) ไดจ าแนกการมสวนรวมออกเปน

4 ระดบ คอ

1. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision Making) ซงเปนการตดสนใจ

ในการด าเนนกจกรรมตงแตระยะเรมตน

1.1 การเขารวมประชมเพอเสนอปญหาความตองการของทองถน

1.2 การรวมคด และก าหนดแนวทางการพฒนา เพอแกไขและลดปญหา

ของทองถน

1.3 การรวมวางแผนนโยบาย แผนงาน โครงการ หรอกจกรรม

1.4 การรวมตดสนใจในการใชทรพยากรทมจ ากดใหเกดประโยชน

ตอสวนรวม

2. การมสวนรวมในการด าเนนการ (Implementation) เปนการเขารวม

โดยการสนบสนนทางดานทรพยากร การเขารวมในการบรหาร และการเขารวมในการ

รวมแรงรวมใจ

2.1 การรวมมอปรบปรงระบบการบรหารงาน เพอด าเนนการในกจกรรม

โครงการของทองถน

2.2 การรวมสนบสนนทรพยากรสวนตว เพอด าเนนการในกจกรรม

โครงการของทองถน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

63

2.3 การรวมปฏบตนโยบาย แผนงาน โครงการ หรอกจกรรมใหบรรล

เปาหมาย

2.4 การประสานขอความรวมมอระหวางประชาชน กบองคกรปกครอง

สวนทองถน

3. การมสวนรวมในการรบผลประโยชน (Benefit) โดยอาจจะเปน

ผลประโยชนทางวตถ ทางสงคม หรอโดยสวนตว

3.1 แผนงานหรอโครงการทตอบสนองความตองการของทองถน

ในรปวตถสงของ

3.2 แผนงานหรอโครงการทตอบสนองความตองการของทองถนใน

ลกษณะของสวนรวม

3.3 แผนงานหรอโครงการทตอบสนองความตองการของทองถนใน

ลกษณะสวนบคคล

4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation) ซงเปนการควบคมและ

ตรวจสอบการด าเนนกจกรรม รวมทงเปนการแสดงถงการปรบตวในการมสวนรวม ตอไป

4.1 การแตงตงประชาชนเขาเปนกรรมการประเมนประสทธผลแผนงาน

หรอโครงการ

4.2 การควบคม การตรวจสอบโดยประชาชน

Cohen (1996, อางถงใน จนตวร เกษมศข, 2559, หนา 12) กลาววา

การมสวนรวมในงานพฒนา สามารถกระท าได 4 ลกษณะ ไดแก

1. การมสวนรวมในเชงการกระท า โดยทสมาชกในชมชนไดอทศแรงกาย

ในการด าเนนกจกรรมของชมชนเพอใหบรรลเปาหมาย

2. การมสวนรวมในเชงเงนงบประมาณ โดยทสมาชกในชมชนไดอทศเงน

ใหการด าเนนกจกรรมของชมชน

3. การมสวนรวมในเชงความรบผดชอบ โดยมการกระจายภารกจและ

ความรบผดชอบใหแกสมาชกในชมชน

4. การมสวนรวมในเชงการตดสนใจ โดยใหสมาชกในชมชนไดมสวนรวม

ในการวางแผนและตดสนใจในกจกรรมตาง ๆ ของชมชน ซงเปนการสรางความภาคภมใจ

ใหกบสมาชกชมชนอกดวย

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

64

นอกจากน ระดบการมสวนรวมของประชาชนในกจกรรมทเกยวของกบประชาชน

ยงไดถกน าเสนอผานหลกการ 6 Cs ประกอบไปดวย (Singhal, 2001, อางถงใน จนตวร

เกษมศข, 2559, หนา 12 - 13)

1. Co - operation การรวมมอของคนในทองถน หมายถง การด าเนน

กจกรรมใด ๆ เพอการพฒนาทองถนของตนกตามตองอาศยความรวมมอของทกคน

ในทองถนนนเปนส าคญ การพฒนาจงจะประสบความส าเรจ

2. Compliance การยนยอมท างานเพอคนในทองถน หมายถง บคคล

ทไดรบมอบหมายภารกจหรอหนาทในการพฒนาทองถนตองยนยอมทท างาน

เพอทองถนของตนอยางเตมท

3. Consultation การใหค าปรกษา หมายถง การสอบถามความคดเหน

ของสมาชกในชมชนทองถน เพอใหค าปรกษาอยางถกตองเหมาะสม ซงการปรกษาหารอ

ถอเปนกระบวนการพดคยแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนโดยกระบวนการดงกลาวน

ใหความส าคญกบการสอสารสองทาง (Two - way Communication) และการสอสาร

ในแนวราบ (Horizontal Communication)

4. Cooperation การใหความรวมมอ หมายถง การทสมาชกในชมชน

และบคคลภายนอกท างานรวมกนเพอแสวงหาแนวทางในการพฒนาอยางเหมาะสม

5. Co - learning การเรยนรรวมกน หมายถง การทสมาชกในชมชน

และบคคลภายนอกมการแลกเปลยนเรยนรเพอสรางความเขาใจรวมกน อนจะน าไปส

การท างานเปนทม

6. Collective Action การลงมอกระท ารวมกน หมายถง การทสมาชกใน

ชมชนเปนผก าหนดแนวทางในการพฒนาชมชนของตนและขบเคลอนไปสการปฏบตดวยตนเอง

International Fund for Agricultural Development (2001) หรอเรยกวา IFAD

ซงเปนกองทนเพอการพฒนาการเกษตรระหวางประเทศขององคการสหประชาชาต

ซงมพนธกจเพอชวยเหลอประชาชนทยากจนในชนบทเพอแกไขปญหาความยากจน ไดแบง

ระดบการมสวนรวมของประชาชนออกเปน 8 ระดบนน ซงขนรบฟงความคดเหนสอดคลอง

อยในระดบท 3 การมสวนรวมโดยใหค าปรกษามรายละเอยดดงน

1. การมสวนรวมแบบเฉยเมย (passive participation) เปนการมสวนรวม

ในลกษณะทประชาชนมสวนรวมเพยงแคถกบอกเลาวามอะไรเกดขนหรอจะเกดขน ไมรบฟง

การตอบสนองจากประชาชน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

65

2. การมสวนรวมในการใหขาวสาร (participation in information giving)

ประชาชนมสวนรวมโดยตอบค าถามทมาจากเจาหนาทหรอนกวจยโดยใชแบบสอบถามหรอ

แบบส ารวจหรอแนวทางอน ๆ ประชาชนไมมโอกาสทจะมสวนรวมในการน าขอมลขาวสาร

ไปใช

3. การมสวนรวมโดยใหค าปรกษา (participation by consultation) ประชาชน

มสวนรวมในลกษณะทถกปรกษาโดยทบคคลภายนอกรบฟงความคดเหนตาง ๆ จากประชาชน

เจาหนาทภาครฐอาจน าความคดเหนทไดมาจากประชาชน เพอน ามาใชในการวางแผนหรอ

ตดสนใจหรอแกไขปญหาตอไป การมสวนรวมในลกษณะเชนนเจาหนาทของรฐไมตกอย

ภายใตขอผกพนทจะท าตามความเหนของประชาชน

4. การมสวนรวมดวยสงจงใจทางวตถ (participation for material incentives)

เปนการใหประชาชนเขามามสวนรวมผานการน าทรพยากรตาง ๆ มาจงใจ เชน การใหคาจาง

หรอการใหอปกรณทน าไปใชในการประกอบอาชพ

5. การมสวนรวมเชงหนาท (functional participation) ประชาชนมสวนรวม

โดยหนวยงานภายนอกมาชวยกอตงกลมให เพอใหเปนไปตามวตถประสงคทหนวยงาน

ภายนอกตองการโดยใหประชาชนเขามามสวนรวมตามบทบาทหนาทหรอตามกฎหมาย

ทก าหนดไว

6. การมสวนรวมเชงปฏสมพนธ (interactive participation) เปนระดบ

ทประชาชนเขามามสวนรวมในการวเคราะหซงน าไปสการจดท าแผนปฏบตการและชวยกอตง

สถาบนใหม ๆ ในทองถนหรอเขามามสวนรวมในการชวยสรางความเขมแขงใหกบสถาบน

ทมอย มการน าบคคลทมความรจากแหลงตาง ๆ มาท างานรวมกน

7. การระดมตน (self - mobilization) เปนการมสวนรวมของประชาชน

โดยทไมขนกบสถาบนหรอองคกรภายนอก ประชาชนมการตดตอสอสารกบภายนอก

เพอน ามาซงการไดมาทรพยากรตาง ๆ และค าแนะน าทางวชาการทตนจ าเปน

แตประชาชนยงสามารถระดมความคดรเรมของตนเองตลอดจนควบคมวธใชทรพยากร

และการท างานรวมกนเอง

8. การเปนตวเรงการเปลยนแปลง (catalyzing change) เปนการมสวนรวม

ของประชาชนทสมาชกในชมชนมสวนผลกดนใหคนอน ๆ ในชมชนรเรมการเปลยนแปลงกนเอง

โดยเนนการพงพาตนเองเปนหลกส าคญ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

66

International Association of Participation (2006) หรอเรยกวา IAP2 คอ

สมาคมนานาชาตดานการมสวนรวมของประชาชน ไดกลาวถงตวแบบระดบการมสวนรวม

ของประชาชนโดยน าเสนอการแบงระดบการมสวนรวมของประชาชนออกเปน 5 ขน ซงเปน

ตามหลกการเดยวกบของ Arnstein คอ ยงสงขนยงสะทอนอ านาจและอทธพลของประชาชน

ในการบรหารหรอตดสนใจมากขนดวย จ าแนกไดดงน

1. การมสวนรวมในระดบเสรมอ านาจใหประชาชน เปนขนทใหบทบาทกบ

ประชาชนสงทสดเพราะใหประชาชนเปนผตดสนใจดวยตนเอง องคกรปกครองสวนทองถน

จะด าเนนการตามผลการตดสนใจนน รปแบบการมสวนรวมในขนนทเรารจกกนด คอ การลง

ประชามต หรอสภาเมอง การมสวนรวมในรปแบบนสะทอนความยนยอมพรอมใจขององคกร

ปกครองสวนทองถนในการยอมรบอ านาจการตดสนใจของประชาชนหรอชมชน อยางไรกตาม

การมสวนรวมในระดบน องคกรปกครองสวนทองถนตองมกระบวนการเสรม

ความสามารถของประชาชนใหสามารถตดสนใจดวยตวเอง เชน ขอมลทครอบคลม

เพยงพอ การเสรมทกษะใหประชาชนวเคราะหขอมลและตดสนใจหาทางแกปญหาทม

คณภาพการใช การมสวนรวมในระดบนสะทอนใหเหนถงอ านาจของประชาชนในระดบสง

2. การมสวนรวมในระดบสรางความรวมมอ เปนการใหบทบาทของประชาชน

ในระดบสงโดยประชาชนและองคกรปกครองสวนทองถนจะท างานรวมกนในกระบวนการ

ของการตดสนใจ ฉะนนความคดเหนของประชาชนจะสะทอนออกมาในการตดสนใจคอนขางสง

รปแบบการมสวนรวมในขนน เชน คณะกรรมการรวมภาครฐและเอกชน และคณะทปรกษา

ฝายประชาชน ผลการตดสนใจทออกมาเปนผลการตดสนใจรวมกน เชอวาจะน าไปสการ

เสรมสรางความสมานฉนทในสงคมเพราะประชาชนหรอตวแทนของประชาชนเขาไปมสวนรวม

ในองคกรตดสนใจดวยไมใชเพยงใหความคดเหนตอองคกรตดสนใจ

3. การมสวนรวมในระดบเขามามบทบาท เปนลกษณะการเปดโอกาส

ใหประชาชนมสวนรวมท างานตลอดกระบวนการตดสนใจ มการแลกเปลยนความคดเหน

และขอมลระหวางองคกรปกครองสวนทองถนกบประชาชนอยางจรงจงและมจดมงหมาย

ชดเจน ขอมลความคดเหนของประชาชนจะสะทอนออกมาในทางเลอกตาง ๆ ระดบการม

สวนรวมของประชาชนขนนใกลเคยงกบการมสวนรวมในระดบการรวมมอ เพยงแตรปแบบ

การมสวนรวมแบบรวมมอมลกษณะเปนกจกรรมถาวรมากกวาการมสวนรวมในขนน

อ านาจการตดสนใจสดทายยงเปนขององคกรปกครองสวนทองถนแตประชาชนมสวนรวม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

67

ตงแตเรมตนและมการแลกเปลยนความคดเหนกนอยางเขมขน ตวอยางเทคนคการมสวน

รวมทใชมาก อาท การประชมเชงปฏบตการตงคณะท างานภาคประชาชน เปนตน

4. การมสวนรวมในระดบรบฟงความคดเหน เปนลกษณะการใหประชาชน

มสวนรวมในการใหขอมล ขอเทจจรง ความรสก และความคดเหนประกอบการตดสนใจ

ดงนน ประชาชนมบทบาทในฐานะเปนผใหขอมล การตดสนใจเปนบทบาทของหนวยงานภาครฐ

เทคนคการมสวนรวมในลกษณะน เชน การส ารวจความคดเหน การประชมสาธารณะ

ปจจบนนกฎหมายสวนใหญ มกก าหนดใหหนวยงานภาครฐจดการมสวนรวมของประชาชน

อยางนอยในระดบการรบฟงความคดเหน

5. การมสวนรวมในระดบใหขอมลขาวสาร เปนการมสวนรวมของประชาชน

ในระดบต าทสดบทบาทของประชาชนนอยมากเพยงแตรบทราบวาเกดอะไรทไหน ปจจบน

การทภาครฐตดสนใจในเรองทกระทบประชาชน และแจงใหประชาชนทราบสะทอนความ

ลาสมยในการบรหารงาน ในขณะเดยวกนจ าเปนตองตระหนกวา ไมวาจะเปดใหประชาชน

มสวนรวมในขนใด การใหขอมลขาวสารแกประชาชนเปนเรองทส าคญอยางมาก แตตองไมใช

การใหขอมลลกษณะประชาสมพนธโดยใหมองแตดานดเทานน หวใจส าคญคอการใหขอเทจจรง

และตดสนใจแสดงความคดเหนอยางมคณภาพ

จากทกลาวมาขางตน สามารถสรปไดวา รปแบบการมสวนรวมของประชาชน

ไดแก องคกรประชาชนทตงขนอยางไมเปนทางการมการรวมตวกนเองเปนกลมขนาดเลก

ในระดบหมบาน ต าบล อ าเภอ หรอจงหวด เพอรวมท าประโยชนตอสวนรวมหรอสมาชก

กลมสวนใหญจะไดรบการสนบสนนจากสวนราชการหรอองคกรเอกชน เชน ลกเสอชาวบาน

กลมออมทรพย องคกรประชาชนทตงขนอยางเปนทางการ เปนองคกรทประชาชนท ากจกรรม

ตามวตถประสงคทจดทะเบยน หรอตามทกฎหมายบญญตบทบาทหนาทไว เชน คณะกรรมการ

หมบาน คณะกรรมการชมชน และตวแทนบคคลหรอตวแทนองคกรเอกชนเขารวมเปน

คณะกรรมการ เชน คณะกรรมการประสานงานในกจกรรมของรฐบาล สวนขนตอนการมสวน

รวมในงานวจยเรองนประกอบดวย 1) การมสวนรวมในขนใหขอมลขาวสาร 2) การมสวน

รวมในขนรบฟงความคดเหน 3) การมสวนรวมในขนเขามามบทบาท 4) การมสวนรวม

ในขนสรางความรวมมอ และ 5) การมสวนรวมในขนเสรมอ านาจ

ระดบการเขามามสวนรวมของประชาชนในการปกครองสวนทองถน

ระดบการมสวนรวมของประชาชน เปนขนตอนในแตละชวงทจะใหประชาชนเขา

มามสวนรวม ซงมความเขมขนตงแตระดบต าสดไปจนถงระดบทมความเขมขนมากทสด ทงน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

68

เพอใหเกดความโปรงใสในการท างานของทองถนและสามารถทจะเขามาตรวจสอบการท างาน

ของทองถนได ซงแตละระดบของการมสวนรวมควรเปดโอกาสใหประชาชนไดมอสระในการ

เขามามสวนรวม มากทสด สามารถแบงระดบการมสวนรวมของประชาชนได ดงน

(วชย ภโยธน และ จ าเนยร ผะคงคว, 2554, หนา 116 - 118)

1. การรบรขอมลขาวสาร

การรบรขอมลขาวสารถอเปนการมสวนรวมของประชาชนในระดบพนฐาน

แตเปนระดบทส าคญทสด เพราะเปนการใหขอมลเบองตนทประชาชนในทองถนจะไดรบร

รบทราบถงกจกรรมหรอโครงการของทองถน ทมผลกระทบตอประชาชนโดยตรงและโดยออม

เพอใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในระดบทมความเขมขนมากยงขน

องคกรปกครองสวนทองถนควรมชองทางในการใหขอมลขาวสารในลกษณะ

ทหลากหลาย เชน เอกสารสงพมพ การเผยแพรขอมลขาวสารผานทางสอตาง ๆ การจด

นทรรศการ จดหมายขาว การจดงานแถลงขาว การตดประกาศ ประชาสมพนธเสยงตามสาย

หนวยประชาสมพนธเคลอนท และการใหขอมลผานเวบไซต เปนตน

2. การแสดงความคดเหน

ประชาชนเปนผทรบรอยกบปญหา และเขาใจสภาพของทองถนของตนเอง

ทองถนแตละแหงควรเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงความคดเหนทสะทอนถงปญหาทแทจรง

เพอใชเปนขอมลในการตดสนใจด าเนนกจกรรมหรอโครงการทจะมผลกระทบตอประชาชน

ทงทางตรงและทางออม โดยเปดโอกาสชองทางการใหประชาชนไดแสดงความคดเหนในหลาย

ๆ ชองทาง เชน ตงศนยขอมลขาวสาร ตงศนยรบฟงความคดเหนประชาชน การส ารวจความ

คดเหน การจดเวทสาธารณะ และการแสดงความคดเหนผานเวบไซต เปนตน

3. การลงมอปฏบตรวมกน

การลงมอปฏบตกจกรรมตาง ๆ ดวยกนในทองถน เปนการเปดโอกาสให

ประชาชนมสวนรวมในการปฏบตงานหรอรวมเสนอแนะแนวทางในการน าไปสการตดสนใจ

เพอสรางความมนใจใหประชาชนวา ขอมลความคดเหนและความตองการของประชาชน

จะถกน าไปพจารณาเปนทางเลอกในการบรการงานของภาครฐ เชน การจดประชม

ประชาคม การประชมเชงปฏบตการ เพอพจารณาประเดนนโยบายสาธารณะ ประชา

พจารณ การจดตงคณะท างานเพอเสนอแนะประเดนนโยบาย เปนตน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

69

4. การเปนหนสวนรวมกน

จากการทมการด าเนนงานรวมกน การมสวนรวมจะประสบความส าเรจ

หรอไมขนอยกบการไดรบประโยชนรวมกนของผทเขามามสวนรวมในกจกรรมหรอโครงการนน

อยางเปนรปธรรม หากการมสวนรวมของประชาชนไมไดรบประโยชน การมสวนรวมนนอาจ

จะไมเกดผลในเชงบวก ผลส าเรจของการมสวนรวมไมไดวดผลเฉพาะในทางเศรษฐกจเทานน

แตอาจจะเกดจากความพงพอใจ และความสขทเกดจากการไดรบประโยชนจากการด าเนน

โครงการของหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน เชน การเปนกรรมการ การเขามาเปน

อาสาสมคร เปนตน

5. การมอบอ านาจใหประชาชนตดสนใจ

การใหประชาชนมอ านาจในการตดสนใจ เปนขนตอนการมสวนรวมทตอง

อาศยระยะเวลาในการสรางความเขาใจกบประชาชนใหเขาใจถงสทธในการมสวนรวมของ

ประชาชน และการใชอ านาจโดยมความเปนอสระไมถกแทรกแซงจากฝายการเมองและ

บคคลทมอทธพล เชน การใชสทธในการเลอกตง การใชอ านาจในการถอดถอน ผบรหารและ

สมาชกสภาขององคกรปกครองสวนทองถนทกระท าความผด เปนตน

6. การควบคมโดยประชาชน

การทประชาชนสามารถดแลบรการจดการในทองถนได เปนการแสดงถง

ความส าเรจสงสดของการมสวนรวมของประชาชนทสามารถจะเขาไปด าเนนการบรหารจดการ

ทองถนดวยตนเอง โดยปราศจากการแทรกแซงจากหนวยงานรฐซงประชาชนอาจจะคดเลอก

ตวแทนของตนเองเขามาบรการจดการทองถน โดยการใชกระบวนการในระบอบประชาธปไตย

ทประชาชนทกคนไดมสวนรวมในการด าเนนการ ดงนน เปาหมายสงสดของการมสวนรวม

ของประชาชนในการปกครองสวนทองถน คอ การใหประชาชนในทองถนสามารถพงตนเอง

ได สามารถบรการจดการทองถนของตนเองได

ผวจยไดท าการศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของ โดยไดน า แนวคดทฤษฎ การม

สวนรวมของประชาชน ของนกวชาการ ทงไทยและตางประเทศมาสงเคราะหองคประกอบ

ของการมสวนรวมของประชาชน ดงตาราง 4

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

45

ตาราง 3 การสงเคราะห แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน

องคประกอบ

Cohe

n an

d Up

hoff

(1980

)

IFAD

(200

1)

Sing

hal (

2001

)

อรพน

ท สพ

โชคช

ย (2

550)

จนตว

ร เก

ษมศข

(255

4)

วชย ภ

โยธน

(255

4)

เอมอ

ร บญ

โท (2

554)

พระม

หาสน

ทร ป

ญญา (255

6)

วสนต

จนท

จร (2

559)

ทวศก

ด ป

กษา (2

550)

ชาตช

าย ณ

เชยง

ใหม

(255

3

กญรย

าณย

กาฬ

ภกด

(255

7

รวม

รอย

ละ

การคดและตดสนใจ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

การด าเนนการ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 10 83.33

การรบผลประโยชน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

การประเมนผล ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 6 50.00

การมสวนรวมแบบเฉย

เมย ✓ 1 8.33

การใหขาวสาร ✓ 1 8.33

ใหค าปรกษา ✓ ✓ ✓ 3 25.00

การมสวนรวมดวย

สงจงใจทางวตถ ✓ 1 8.33

70

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

46

ตาราง 3 (ตอ)

องคประกอบ

Cohe

n an

d Up

hoff

(1980

)

IFAD

(200

1)

Sing

hal (

2001

)

อรพน

ท สพ

โชคช

ย (2

550)

จนตว

ร เก

ษมศข

(255

4)

วชย ภ

โยธน

(255

4)

เอมอ

ร บญ

โท (2

554)

พระม

หาสน

ทร ป

ญญา (255

6)

วสนต

จนท

จร (2

559)

ทวศก

ด ป

กษา (2

550)

ชาตช

าย ณ

เชยง

ใหม

(255

3

กญรย

าณย

กาฬ

ภกด

(255

7

รวม

รอย

ละ

การมสวนรวมเชงหนาท ✓ 1 8.33

การมสวนรวมเชง

ปฏสมพนธ ✓ 1 8.33

การระดมตน ✓ 1 8.33

การเปนตวเรงการ

เปลยนแปลง ✓ 1 8.33

การรบร ✓ ✓ ✓ 3 25.00

การเลอกและเสนอ

แนวทางเพอตดสนใจ ✓ 1 8.33

71

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

47

ตาราง 3 (ตอ)

องคประกอบ

Cohe

n an

d Up

hoff

(1980

)

IFAD

(200

1)

Sing

hal (

2001

)

อรพน

ท สพ

โชคช

ย (2

550)

จนตว

ร เก

ษมศข

(255

4)

วชย ภ

โยธน

(255

4)

เอมอ

ร บญ

โท (2

554)

พระม

หาสน

ทร ป

ญญา (255

6)

วสนต

จนท

จร (2

559)

ทวศก

ด ป

กษา (2

550)

ชาตช

าย ณ

เชยง

ใหม

(255

3

กญรย

าณย

กาฬ

ภกด

(255

7

รวม

รอย

ละ

การประชมรบฟงความ

คดเหน ✓ ✓ 2 16.67

การรวมมอของคนใน

ทองถน ✓ 1 8.33

การยนยอมท างานเพอ

คนในทองถน ✓ 1 8.33

การใหความรวมมอ ✓ 1 8.33

การเรยนรรวมกน ✓ 1 8.33

การแสดงความคดเหน ✓ 1 8.33

การเปนหนสวนรวมกน ✓ 1 8.33

72

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

48

ตาราง 3 (ตอ)

องคประกอบ

Cohe

n an

d Up

hoff

(1980

)

IFAD

(200

1)

Sing

hal (

2001

)

อรพน

ท สพ

โชคช

ย (2

550)

จนตว

ร เก

ษมศข

(255

4)

วชย ภ

โยธน

(255

4)

เอมอ

ร บญ

โท (2

554)

พระม

หาสน

ทร ป

ญญา (255

6)

วสนต

จนท

จร (2

559)

ทวศก

ด ป

กษา (2

550)

ชาตช

าย ณ

เชยง

ใหม

(255

3

กญรย

าณย

กาฬ

ภกด

(255

7

รวม

รอย

ละ

การมอบอ านาจให

ประชาชนตดสนใจ ✓ 1 8.33

การควบคมโดย

ประชาชน ✓ 1 8.33

วางแผนการพฒนา ✓ ✓ ✓ ✓ 4 33.33

รเรมการพฒนา ✓ 1 8.33

การคนหาปญหาและ

สาเหตของปญหา ✓ 1 8.33

73

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

74

จากตาราง 3 สรปไดวาองคประกอบของการมสวนรวมของประชาชน ทไดจาก

การวเคราะห สงเคราะหจากเอกสารทงในประเทศไทยและตางประเทศ โดยใชเกณฑ

การเลอกจากองคประกอบทมความถตงแต 6 หรอรอยละ 50.00 ขนไป และองคประกอบ

ทมความเกยวของกบหวขอและความมงหมายของการวจย ไดองคประกอบหลก 4

องคประกอบ คอ

1. การมสวนรวมในการคดและตดสนใจ (Decision Making)

2. การมสวนรวมในการด าเนนการ (Implementation)

3. การมสวนรวมในการรบผลประโยชน (Benefit)

4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation)

ผวจยไดสงเคราะหและใหความหมายองคประกอบยอยและตวบงชประเดน

การมสวนรวมของประชาชนแตละประเดนซงจะน าไปสการก าหนดประเดนในการสราง

เครองมอในการวจยดงตอไปนดงน

1. การมสวนรวมในการคดและตดสนใจ หมายถง การมสวนรวมของ

ประชาชนในการคดและตดสนใจในกระบวนการการบรหารจดการงบประมาณ

ประกอบดวยการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายในการจดเกบภาษและคาธรรมเนยม

ตาง ๆ การมสวนรวมในการวางระเบยบในการด าเนนการจดเกบภาษและคาธรรมเนยม

ตาง ๆ การมสวนรวมการก าหนดอตราภาษและคาธรรมเนยมโดยผานคณะกรรมการ

ใหพจารณา การมสวนรวมในการวางแผนการด าเนนการเกยวกบการจดหาพสด การม

สวนรวมในการก าหนดอตราภาษและคาธรรมเนยมขององคกรปกครองสวนทองถนตรง

ตามหลกเกณฑการจดเกบภาษและคาธรรมเนยมแตประเภท การมสวนรวมในการวาง

ระเบยบในการควบคมงบประมาณ ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคด

การวจยตอไป

2. การมสวนรวมในการด าเนนการ หมายถงการมสวนรวมของประชาชน

ในกระบวนการการบรหารจดการงบประมาณ ประกอบดวยการมสวนรวมในการเปน

กรรมการจดซอ จดจาง การมสวนรวมในการเผยแพรขอมลการจดซอ จดจางตอ

สาธารณะ การมสวนรวมในการเปนคณะกรรมการด าเนนการเปดซองเสนอราคา

การจดซอ จดจาง การมสวนรวมในการตรวจสอบการการจดท าบญชทะเบยนวสด

ครภณฑ การมสวนรวมในการเปนคณะกรรมการตรวจสอบพสดประจ าป ดงนนผวจย

จะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

75

3. การมสวนรวมในการรบผลประโยชน หมายถงการทประชาชนมสวนรวม

ไดรบประโยชนทเกดจากการบรหารจดการงบประมาณ ประกอบดวย ไดรบประโยชน

ทเกดจากการด าเนนการโครงการเพอการพฒนาจากการจดสรรงบประมาณ

ไดรบประโยชนจากการปรบปรงและพฒนาโครงสรางพนฐานจากการจดสรรงบประมาณ

ไดรบผลประโยชนจากการพจารณาคดเลอกโครงการเพอการพฒนาจากการจดสรร

งบประมาณ ไดรบผลประโยชนจากการส ารวจขอมลชมชน เพอวเคราะหปญหาและ

ความตองการเพอจดสรรงบประมาณอนน าไปสการแกไขปญหา ไดรบผลประโยชน

การจดสรรงบประมาณเพอด าเนนงานอยางเหมาะสมประชาชนสามารถสรางรายได

อนเปนผลมาจากการจดสรรงบประมาณ เพอการพฒนาเศรษฐกจ ดงนนผวจยจะน า

ประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

4. การมสวนรวมในการประเมนผล หมายถงการมสวนรวมของประชาชน

ในการตดตามประเมนผลของการบรหารจดการงบประมาณ ประกอบดวยการมสวนรวม

ในการตดตามประเมนผลตามเนอหารายละเอยดของโครงการทานมสวนรวมในการ

ตดตามประเมนผลการด าเนนการโครงการพฒนา การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล

การใชจายเงนงบประมาณด าเนนการโครงการ การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล

การจดซอจดจางทานมสวนรวมในการตดตามประเมนผลการตรวจรบงานจาง การมสวน

รวมในการประเมนประสทธผลหรอความส าเรจตามวตถประสงคของโครงการ การมสวน

รวมในการประเมนผลแผนพฒนาโดยรวมหลงจากเสรจสนโครงการ การมสวนรวมในการ

ตรวจสอบการใชจายงบประมาณเพอบรการสาธารณะ

ดงนนผวจยจะน าประเดนนไปเปนกรอบแนวคดการวจยตอไป

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

76

ภาพประกอบ 4 สรปผลการสงเคราะห แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจย ทเกยวกบ

การมสวนรวมของประชาชน

แนวคดเกยวกบประสทธผลองคการ

ความหมายของประสทธผลขององคการ

การคนหานยามความหมายของประสทธผลขององคการไดเกดขนเปนเวลา

ยาวนานจนกระทงลวงเลยมาถงปลายศตวรรษท 19 แมวาประสทธผลขององคการจะม

การใชกนอยางแพรหลายแตยงไมมการใหค านยามและตวชวดกนอยางแนชด Cameron

(1986, p. 9) เนองจากแนวคดประสทธผลองคการมความคลมเครอและเกดปญหา

การนยามหรอการใหความหมาย Cameron (1981, p. 2) ไดแสดงความคดเหนในประเดน

ปญหาดงกลาววาเนองมาจากเหตผล 3 ประการเหตผลประการแรกคอ การทแนวคดดาน

องคการ (Concepts of Organization) มตนก าเนดแนวคด (Conceptualization) มาจากหลาย

แนวคดทงในประเดนทวาองคการคออะไรและแตกตางจากองคการอนอยางไรซงความ

หลากหลายของแนวคดดานองคการนไดสงผลใหความพยายามทจะก าหนดเกณฑหรอ

ตวชวดมาตรฐานของประสทธผลองคการตองพลอยลมเหลวไปดวยเนองจากความไมม

มาตรฐานในการนยามองคการ Cameron (1981, p. 2) เหตผลประการทสองคอการศกษา

ประสทธผลในอดตนกวจยไดใชตวชวดประสทธผลองคการทมลกษณะไมทบซอนตอกน

(Non-Overlapping) สงผลใหไมเกดความพอกพน (Not Cumulative) ทางวชาการกลาวคอ

การมสวนรวม

ในการคดและตดสนใจ

การมสวนรวม

ในการรบผลประโยชน

การมสวนรวม

ในการด าเนนการ

การมสวนรวมของประชาชน

การมสวนรวม

ในการประเมนผล

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

77

เมอนกวจยตองการประเมนประสทธผลองคการตวชวดทถกเลอกน ามาใชมกจะเปน

ผลลพธของความสะดวก (Convenience) หรอความอคต (Bias) ของนกวจยแทนทจะมา

จากการสรางตวชวดอยางเปนระบบ Campbell (1977, p. 1) และ Steers (1977, p. 2)

สงผลใหไมมความกาวหนาใด ๆ ในแงการศกษาวจยดานประสทธผลองคการแตม

ความกาวหนาเลกนอยในการสรางทฤษฎทเกยวกบประสทธผลองคการ Cameron (1981, p. 3)

เหตผลประการทสามทกอใหเกดปญหาในการนยามประสทธผลองคการกคอ คณสมบต

ทซบซอนขององคการเองกลาวคอวตถประสงคและเปาหมายขององคการมกจะมความ

หลากหลายขดแยงและยากตอการนยามความซบซอน (Complexity) ขององคการนเอง

ทกอใหเกดปญหาในการนยามเงอนไขทเฉพาะเจาะจงในการวดประสทธผลองคการทงน

กเพราะวาบอยครงทองคการไดแสวงหาเปาหมายทขดแยงซงกนและกนยกเวนองคการทม

เปาหมายเพอแสวงหาก าไรทเงอนไขของประสทธผลจะถกก าหนดมาจากการพจารณา

ประเดนทางดานเศรษฐกจเปนส าคญแตส าหรบองคการประเภทอน ๆ ทมใชองคการทม

เปาหมายเพอแสวงหาก าไรแลวกจะมความยงยากในการก าหนดชดตวชวดทสามารถวด

เปาหมายและวตถประสงคขององคการโดยรวมไดความคลมเครอหรอความก ากวมเหลาน

ท าใหการนยามแนวคดประสทธผลองคการทเคยใชในอดตและแนวทางทใชในการประเมน

ประสทธผลในอดตสวนใหญไมมความเหมาะสมตอความวนวายสบสนขององคการสมยใหม

Cameron (1981, p. 3) จากเหตผลดงกลาวจงมการใหนยามความหมายทแตกตางกนไป

ตามความแตกตางของผศกษาและยงมความขดแยงกนเองดวยจากการศกษาเอกสาร

ทไดรบการตพมพและเผยแพรไดมผใหค านยามประสทธผลขององคการวาคอระดบ

ทองคการสามารถบรรลเปาหมายได Etzioni (1964, p. 5) และ Georgopoulos and

Tomnenbaum (1957, อางถงใน ภรณ กรตบตร, 2557, หนา 65) ระบวาประสทธผลองคการ

หมายถง ความมากนอยของการทองคการในฐานะเปนระบบทางสงคมสามารถบรรลถง

เปาหมายไดโดยใชทรพยากรและหนทางทมอยโดยไมท าใหทรพยากรและหนทางเสยหาย

และไมสรางความตงเครยดทไมสมควรแกสมาชก

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546 ไดใหความหมายของค าวา

ประสทธผลองคการ หมายถง ผลส าเรจผลทเกดขนซงขยายความไดวาเปนผลทเกดขน

จากการด าเนนการในเรองใดเรองหนงนนเอง

ตน ปรชญพฤทธ (2551, หนา 5) ไดใหความหมายของค าวา ประสทธผล

องคการ (Effectiveness) วาเปนระดบทคนงานสามารถปฏบตงานใหบรรลเปาหมายไดมาก

นอยเพยงใด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

78

รง แกวแดง และ ชยณรงค สวรรณสาร (2553, หนา 169) ประสทธผล

องคการ หมายถง ความส าเรจของผลการปฏบตงานทเปนไปหรอบรรลเปาหมายและ

วตถประสงคขององคการ

เปรมสรย เชอมทอง (2554, หนา 9) กลาววา ประสทธผลองคการ คอ

ผลงานของกลมซงเปนไปตามเปาหมายทวางไวดงนนประสทธผลขององคกรปกครอง

ทองถนคอความส าเรจขององคกรปกครองทองถนทสามารถท าหนาทใหบรรลเปาหมาย

ทตงเอาไว ทงนเกดจากประสทธภาพของผบรหารองคกรปกครองทองถนทสามารถใช

ความรความสามารถและประสบการณในการบรหารงานเพอโนมนาวใหผใตบงคบบญชา

ปฏบตงานใหเกดผลตามเปาหมายทตงเอาไว ธงชย สนตวงษ (2555, หนา 4) กลาววา ประสทธผลขององคการจะมขนได

ยอมอยกบเงอนไขวาองคการสามารถท าประโยชนจากสภาพแวดลอมจนบรรลผลส าเรจ

ทตงใจไวแตสงส าคญทสดอยเบองหลงควบคกบประสทธผลคอประสทธภาพซงหมายถง

การมสมรรถนะสงสามารถมระบบการท างานทกอใหเกดผลประโยชนสงสดโดยไดผลผลต

ทคณภาพสงกวามลคาของทรพยากรทใชไปจากค านยามขางตนอาจสรปไดวาประสทธผล

องคการคอ ระดบความสามารถขององคการในการบรรลถงเปาหมายขององคการ

ทองคการนนก าหนดขนซงเปนเงอนไขส าคญในการทจะบงชถงความสามารถในการอย

รอดขององคการ

Gibson Others (1982, p. 812) นยามประสทธผลไววา ประสทธผลเปนเรอง

ของการกระท าใด ๆ ทมความมงหมายจะไดรบผลอะไรสกอยางใหเกดขนการกระท าหรอ

ความพยายามจะมประสทธผลสงต าเพยงใด ขนอยกบวาผลทไดรบตรงนนครบถวน

ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพและใชพลงงานนอยเพยงใด

Seashore & Yuchtman quoting Hall (1991, p. 1) ใหความหมายวา

ประสทธผลขององคการ คอ ความสามารถขององคการในการน าทรพยากรทมอยอยาง

จ ากดและมคณคาจากสภาพแวดลอมมาใชประโยชนเพอสนบสนนการด าเนนการของ

องคการ

Hoy & Miskel (1991, p. 51) กลาววา ประสทธผลขององคการ หมายถง

การทผบรหารสามารถใชภาวะผน าเปนศนยรวมในการจดการบคลากรท าใหบคลากร

และประชาชนเกดความพงพอใจเปนผลท าใหการด าเนนงานขององคการมประสทธผล

สอดคลองกบวตถประสงคองคการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

79

จากการสงเคราะหจากแนวคดทฤษฏของนกวชาการของประเทศไทยและ

นกวชาการของตางประเทศ ผวจยใหความหมายประสทธผลองคการ หมายถง

ความส าเรจของประสทธผลในการปฏบตราชการขององคกรปกครองสวนทองถนทบรรล

วตถประสงคหรอเปาหมายของแผนงานการปฏบตราชการตามทไดรบงบประมาณของรฐ

มาด าเนนการใหเกดประโยชนสงสดในการพฒนาทองถนสงผลตอการพฒนาประเทศไทย

อยางยงยนเพอใหเกดประโยชนสขตอประชาชนในประเทศโดยการปฏบตราชการของ

หนวยงานองคกรปกครองทองถนจะตองมทศทางยทธศาสตรหรอเปาประสงคในการ

พฒนาทชดเจนมกระบวนการปฏบตราชการหรอระบบราชการทองถนทเปน

มาตรฐานสากลรวมถงมการตดตามประเมนผลหรอพฒนาทองถนตองปรบปรงอยาง

ตอเนองเปนระบบใหประชาชนไดรบผลประโยชนทสดในการพฒนาทองถนในประเทศไทย

อยางแทจรงและยงยน

แนวทางการศกษาเพอประเมนประสทธผลขององคการ

จากการศกษาทบทวนวรรณกรรมพบวามแนวทางการศกษาเพอประเมน

ประสทธผลขององคการในเบองตนสามารถแบงออกเปน 2 แนวทางใหญคอ แนวทางศกษา

ประสทธผลทยดแบบเกณฑเดยว และแนวทางการศกษาประสทธผลทยดแบบบรณาการ

หรอแบบหลายเกณฑ

1. แนวคดศกษาประสทธผลทยดแบบเกณฑเดยว Cameron (1981, pp. 3 -

8) ไดแบงแนวคดทส าคญ 4 แนวคด คอ แนวคดตวแบบเชงเปาหมาย (The Goal

Attainment Approach) แนวคดตวแบบทรพยากรเชงระบบ (The System Resource

Approach) แนวคดตวแบบกระบวนการภายในองคการ (Internal Process Approach)

แนวคดตวแบบกลมยทธศาสตร (Strategic Constituencies Approach) ซงแตละแนวคด

จะมแนวทางในการศกษาทแตกตางกน ดงน

1.1 แนวคดตวแบบเชงเปาหมาย (The Goal Attainment Approach)

โดยแนวคดนเปนแนวคดนยมใชมากทสดมความคดวาองคการควรจะมงไปทการบรรลถง

เปาหมายสดทายหรอผลลพธ (Ends) มากกวาทจะสนใจวธการ (Means) ในแนวทางน

มฐานคตวาองคการมการแลกเปลยนความคดเหนมเหตผลและแสวงหาเปาหมายของ

ตนเองดงนนการบรรลถงเปาหมายและความส าเรจจงเปนตววดทเหมาะสมของ

ประสทธผล Robbins (1990, p. 53) กลาวไดวาเปนการน าแนวคดดานประสทธผล

เชอมโยงเขากบความส าเรจในการบรรลเปาหมายขององคการ Etzioni (1964, p. 2) และ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

80

Price (1972, p. 1) การใชวธวดประสทธผลขององคการดวยแนวคดนจะใชไดกตอเมอ

ลกษณะขององคการและเปาหมายนนมลกษณะตามสมมตฐาน 5 ประการ คอ 1. องคการ

ทเราศกษานนในความเปนจรงมเปาหมายทแทจรง 2. เราสามารถมองเหนและเขาใจ

เปาหมายเหลานน 3. จ านวนเปาหมายทแทจรงขององคการควรมปรมาณไมมากจนเกน

ความสามารถทเราจะวดได 4. ตองมความเหนพองตองกนในเปาหมายทแทจรงเหลานน

และ 5. เราตองสามารถวดไดวาองคการก าลงบรรลเปาหมายไดแคไหนเมอไรอยางไรแต

อยางไรกตามวธการนเปนวธทมความไมสมบรณในวธการ (Methodological Shortcoming)

และไมเปนกลางเทาทควรเนองจากเปาหมายในทางปฏบตมกแตกตางจากเปาหมาย

ทก าหนดไวและมหลายเปาหมายทตองจดล าดบความส าคญและชวงเวลา

1.2 แนวคดตวแบบทรพยากรเชงระบบ (The System Resource

Approach) ผน าแนวทางน คอ Yuchtman and Seashore (1967, p. 2) ซงพยายามหลกเลยง

จดออนและขอบกพรองบางประการของการประเมนประสทธผลในแงของเปาหมาย โดยไม

พจารณาถงเปาหมายองคการเลยเพราะเหนวาเปนไปไดยากทจะใชการบรรลเปาหมาย

เปนเครองวดประสทธผลโดยผวจยใชแบบจ าลองของระบบทรพยากรในการวเคราะห

ประสทธผลองคการแทนแนวความคดนมองวาองคการควรจะค านงถงความสามารถใน

การไดมาของปจจยน าเขา (Inputs) และกระบวนการเปลยนผานปจจยน าเขา (Transactional

Process) ไปเปนปจจยน าออก (Outputs) ดวยเพอทจะไดทราบถงความมเสถยรภาพและ

ความสมดลขององคการในระยะยาวแนวทางนมฐานคตวาองคการไดสรางความสมพนธ

กบระบบยอยถาหากระบบยอยท างานไดไมดจะสงผลตอการท างานของระบบทงหมด

Robbins (1990, p. 58) ความสมพนธระหวางระบบตาง ๆ ทส าคญของแนวคดนสามารถ

จดอยในรปของตวแปรหรอสดสวนไดประกอบดวยปจจยสงออก/ปจจยน าเขา (0/I)

กระบวนการเปลยนผาน/ปจจยน าเขา (T/I) กระบวนการเปลยนผาน/ปจจยสงออก (T/0)

การเปลยนแปลงของปจจยน าเขา (I/I) และอน ๆ อยางไรกตามแนวคดตวแบบทรพยากร

เชงระบบนกไมไดตางจากแนวคดตวแบบเชงเปาหมายเทาใดนกเพราะทจรงแลวเปาหมาย

ขององคการอยางหนงกคอสรรหา (Acquisition) ทรพยากรจากสภาพแวดลอมนนเอง

1.3 แนวคดตวแบบกระบวนการภายในองคการ (Internal Process

Approach) ตวแบบนจะมงเนนไปทกระบวนการภายใน (Internal Processes) และการด าเนนงาน

ภายในองคการ (Operations of the Organization) เปนส าคญโดยมมมองแบบกระบวนการ

ภายในจะมองวาการทองคการจะมประสทธผลกตอเมอกระบวนการท างานภายในองคการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

81

มระดบทเหมาะสมหรอมความยาวไมมากเกนความจ าเปนไมมขนตอนของกระบวนการ

มากเกนความจ าเปนสภาพเชนนจะเกดขนไดกตอเมอสมาชกภายในองคการมความเปน

อนหนงอนเดยวกนกบระบบภายในองคการสงผลใหการท าหนาทภายในองคการจะมสภาพ

ราบรนและมผลงานทดโดยสงทเชอมโยงใหสมาชกภายในองคการแตละคนมความสามารถ

ในการท างานเชนนไดกคอความไววางใจ (Trust) และความชวยเหลอเกอกลซงกนและกน

(Benevolence) ซงสงผลตอเนองไปถงการไหลเวยนของขาวสาร (Information Flows)

ภายในองคการจะเปนไปดวยความราบรนไมตดขดในเชงโครงสรางทงแนวดงและแนวนอน

Likert (1967, p. 1) ซงสภาพแบบนบางครงกถกเรยกวาระบบทมสขภาพด (Healthy

Systems) ดงนนแนวทางการศกษากระบวนการภายในจงมความเชอวาองคการจะยงม

ประสทธผลมากยงขนถาองคการสามารถรกษาสภาพของกระบวนการภายในใหอยใน

ระดบทมสขภาพดมากยงขนและในทางตรงกนขามองคการจะยงไมมประสทธผลถา

กระบวนการภายในองคการอยในระดบทมสขภาพแยลง Cameron (1981, p. 4)

1.4 แนวคดตวแบบกลมยทธศาสตร (Strategic Constituencies

Approach) แนวคดนมมมมองวาความสามารถในการตอบสนองความตองการและ

ความสามารถในการสรางความพงพอใจใหกบกลมบคคลทมสวนไดสวนเสยส าคญกบ

องคการหรอผมสวนรวมทส าคญในทางยทธศาสตรเปนเครองมอชวดวาองคการจะม

ประสทธผลหรอไมแนวทางนมฐานคตวาองคการประกอบดวยกลมยอยทตางกแขงขนกน

ควบคมทรพยากรดงนนจงประเมนวาองคการประสบผลส าเรจในการตอบสนองผมสวน

รวมทส าคญในทางยทธศาสตรไดหรอไม Robbins (1990, pp. 62 - 63) ซงในการตดสนใจวา

ใครเปนผมสวนรวมทส าคญในทางยทธศาสตรมากทสดในบรรดาผมสวนเกยวของนน

กระท าไดยากเพราะในกลมบคคลเหลานมเฉพาะบางสวนเทานนทมความส าคญตอ

องคการอยางจรงจงและมความสามารถในการควบคมทรพยากรทมความจ าเปนตอการ

อยรอดขององคการอกทงการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทมผลท าใหกลมผมสวนรวม

ทส าคญในทางยทธศาสตรเกดการเปลยนแปลงทงตวบคคลและความตองการรายละเอยด

ตามตารางดงน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

82

ตาราง 4 แสดงการเปรยบเทยบทฤษฎเกยวกบประสทธผลองคการ

แนวทาง ค านยาม เงอนไขการน าไปประยกตใช

1. The Goal Attainment

การบรรลเปาหมายท

ก าหนดไว

เปาหมายทชดเจนมขอบเขต

เวลาชดเจนและวดได

2. Systems Resource ตองการแสวงหาทรพยากร มความเชอมโยงระหวาง

ปจจยน าเขาและผลผลต

ชดเจน

3. Internal Process การไมมแรงกดดนภายใน,

ระบบภายในราบเรยบ

มความเชอมโยงระหวาง

กระบวนการและงานหลก

4. Strategic

Constituencies

ผมสวนเกยวของทงหมดม

ความพงพอใจระดบหนง

ผมสวนเกยวของมอ านาจ

อทธพลเหนอองคการและ

องคการตอบสนองตอความ

ตองการนน ๆ

ทมา : Cameron (1981, p. 3 อางถงใน ตน ปรชญพฤทธ, 2551, หนา 5)

การประเมนประสทธผลการบรหารงบประมาณ

ประสทธผลของการบรหารงบประมาณในเขตภาคตะวนออก เฉยงเหนอ

ตอนกลาง ใชคะแนนผลการประเมนประสทธภาพขององคกรปกครองสวนทองถน (Local

Performance Assessment : LPA) ดานท 3 ดานการบรหารงานการเงนและการคลง

ประจ าป 2561 โดยน าคะแนนการประเมนมาเทยบบญญตไตรยางศ ใหเปนคะแนนเตม

5 คะแนน (กรมสงเสรมการปกครองทองถน, 2560)

1. ความเปนมาและความส าคญของ LPA

ดวยวสยทศนของกรมสงเสรมการปกครองทองถนในการ “มงสราง

ทองถนไทยใหเขมแขง โปรงใส กาวสประเทศไทย 4.0 อยางมนคง ตามแนวทางปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยง” ทเปนเสมอนเปาหมาย ในการด าเนนงานของกรมสงเสรมการ

ปกครองทองถนทจะตองสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน มความเขมแขงอยางยงยน

อนจะสงผลใหประชาชนในพนทไดรบบรการทดและมสวนรวมในการบรหารงานของ

องคกรปกครองสวนทองถนตามหลกธรรมาภบาล จงจาเปนอยางยงทกรมสงเสรมการ

ปกครองทองถน จะตองม “เครองมอ – ขอมล”ทมประสทธภาพทใชในการด าเนนงาน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

83

กรมสงเสรมการปกครองทองถนจงไดมการก าหนดระบบการตดตาม

ประเมนผลการด าเนนงาน ขององคกรปกครองสวนทองถนในรปแบบของการ “ประเมน

มาตรฐานการปฏบตราชการและนเทศองคกรปกครองสวนทองถน” ตงแตปงบประมาณ

พ.ศ. 2549 เปนตนมาและพฒนาวธการ รปแบบ หลกเกณฑ และมาตรฐานการประเมน

องคกรปกครองสวนทองถนมาอยางตอเนองในชวงระยะเวลา 10 ปทผานมา ซงกรม

สงเสรมการปกครองทองถน และองคกรปกครองสวนทองถนมก เรยกกนวา “การประเมน

Core Team” อนหมายถงทมประเมนทกรมสงเสรมการปกครองทองถนไดมอบหมาย

ใหจงหวดแตงตงบคลากรของส านกงานสงเสรมการปกครองทองถนจงหวดเปนทมตรวจ

ประเมนมาตรฐานองคกรปกครอง สวนทองถนใหครอบคลมทกแหงทวประเทศ ซงม

ประมาณ 500 ทม ในแตละป ทงน มการตดตาม ความคบหนาในการด าเนนงานเพอแกไข

จดออน ปญหา อปสรรคในการปฏบตงานขององคกรปกครอง สวนทองถนใหม

ประสทธภาพยงขน โดยน าผลการประเมนในปทผานมาเปน “ฐานขอมล” เทยบเคยง

นอกจากนยงใชผลการประเมนในการก าหนดแนวทางนโยบาย โครงการเพอยกระดบ

ศกยภาพ ขององคกรปกครองสวนทองถนในการด าเนนงานเพอใหประชาชนไดรบการ

ตอบสนองความตองการ อยางแทจรงและทวถง

ปจจบนกรมสงเสรมการปกครองทองถนไดแบงการประเมนประสทธภาพ

เปน 6 ดาน ประกอบดวย

ดานท 1 ดานการบรหารจดการ

ดานท 2 ดานการบรหารงานบคคลและกจการสภา

ดานท 3 ดานการบรหารงานการเงนและการคลง

ดานท 4 ดานการบรการสาธารณะ

ดานท 5 ดานธรรมาภบาล

ดานท 6 ดานตดตามนวตกรรมทองถน

ในปงบประมาณ พ.ศ. 2558 กรมสงเสรมการปกครองทองถน ไดเปลยนชอ

เปน“การประเมนประสทธภาพขององคกรปกครองสวนทองถน” (สถ - อปท) หรอ “Local

Performance Assessment” (LPA) โดยในป พ.ศ. 2559 ไดมการพฒนารปแบบการประเมน

ใหมความสอดคลองกบนโยบายส าคญของรฐบาล และสงเสรมการมสวนรวม โดยมการ

ก าหนดใหผนาชมชนเขามามสวนรวมในการประเมนผลเพอสรางความโปรงใส และสราง

การมสวนรวมของภาคประชาชนในการพฒนาการด าเนนงานขององคกรปกครองสวน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

84

ทองถน และในป พ.ศ. 2560 ไดมการพฒนารปแบบการประเมน โดยมการเพมการ

ประเมน ในเรองการด าเนนงานดวยความโปรงใสตรวจสอบได ตามหลกธรรมาภบาล

จงออกมาเปนการประเมนในดานท 5 “ธรรมาภบาล” ขนเปนครงแรก รวมถงมการ

ปรบปรงแบบประเมนในดานท 1 - 4 ใหมตวชวดทสะทอนผลสมฤทธมากขน มการใชระบบ

ถวงนาหนกรายหมวดการประเมน เพอเปนการจดลาดบความส าคญของตวชวดในแตละ

หมวด มการใชการประเมนผลคะแนนบางตวชวดโดยดงขอมลจากระบบสารสนเทศและ

มการเพมตวชวดน ารองในเรองทสอดคลองกบนโยบายส าคญของรฐบาล

กระทรวงมหาดไทยหรอกรมสงเสรมการปกครองทองถน แตยงเปนเรองใหมและยงมการ

ซกซอมและด าเนนการทอาจจะยงไมเตมทจงใช การตรวจน ารองโดยยงไมคดเปนคะแนน

แตเปนการตรวจเพอเกบขอมลและแนวโนม เพอน าไปพจารณาด าเนนการ ในปถดไป

รวมถงใชเปนขอมลในการด าเนนการพฒนา สงเสรม สนบสนน และใหค าปรกษา

เพอยกระดบศกยภาพ และประสทธภาพการท างานขององคกรปกครองสวนทองถนตอไป

นอกจากนยงไดเพมการประเมนดานท 6 “ตดตามนวตกรรมทองถน” ขนมาเปนครงแรก

โดยไมไดเปนการประเมนทใหคะแนน แตเปนการใหองคกรปกครองสวนทองถนสงขอมล

เกยวกบด าเนนงานของตนเองทคดวาเปนนวตกรรมทองถน เปนการคดรเรมสรางสรรค

เพอหาแนวทางการท างานใหม ๆ ในการตอบสนองปญหาความตองการของประชาชนใน

ทองถน โดยใหสงขอมลเขามาตามความสมครใจเพอเกบเปนฐานขอมลในการใชประโยชน

ตอไป

2. จดประสงคการประเมน

2.1 สงเสรมและสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนมการด าเนนงาน

และจดบรการสาธารณะทมมาตรฐาน ขนพนฐานเชนเดยวกนทงประเทศ

2.2 องคกรปกครองสวนทองถนแตละแหงทราบสถานะของตนเองจาก

ผลการประเมนประสทธภาพวาอยในระดบใดเมอเทยบกบองคกรปกครองสวนทองถน

ประเภทเดยวกน ในจงหวดเดยวกน ในภาคเดยวกน หรอในระดบประเทศ เพอเปนแรง

กระตนใหองคกรปกครองสวนทองถนพฒนาศกยภาพการด าเนนงานตอไปโดยไมหยดนง

2.3 กรมสงเสรมการปกครองทองถนและหนวยงานทเกยวของจะไดนา

ผลการประเมนนไปเปนพนฐาน ในการด าเนนงานเพอปรบปรง พฒนา สงเสรมองคกร

ปกครองสวนทองถนในการด าเนนงานในดานตาง ๆ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

85

3. การด าเนนการ

นอกจากบคลากรของกรมสงเสรมการปกครองทองถน และบคลากร

ขององคกรปกครองสวนทองถน แลวกรมสงเสรมการปกครองทองถนยงมงหวงให สถ -

อปท หรอ LPA ไดรบความสนใจจากสวนราชการ ทเกยวของในการสงเสรมการด าเนนงาน

ขององคกรปกครองสวนทองถนใหมประสทธภาพมากขน โดยใชผลการประเมนดงกลาว

เปนฐานขอมลส าคญเพอก าหนดนโยบายสนบสนนการปฏบตงานขององคกรปกครอง

สวนทองถน เชน ส านกงานคณะกรรมการการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถน ส านกงบประมาณ ส านกงานตรวจเงนแผนดน รวมถงสวนราชการทสนบสนน

ภารกจขององคกรปกครองสวนทองถนทกแหงไดทราบปญหา อปสรรค และจดออน

ในการด าเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนเพอชวยสงเสรมศกยภาพทงความร

ความสามารถ บคลากร ทรพยากร งบประมาณ ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ใหเหมาะสม กบภารกจและหนาททตองรบภายหลงการถายโอน และรวมกนหาแนวทาง

วธการชวยเหลอองคกรปกครองสวนทองถนโดยรวมจดท าแผนงาน โครงการ กบกรม

สงเสรมการปกครองทองถนในอนาคตตอไป

4. ผลทคาดหวง

ความคาดหวงในการด าเนนการ สถ -อปท ทงทผานมาและทก าลง

พฒนาในชวงตอไป กรมสงเสรม การปกครองทองถนมไดคาดหวงเพยงใหองคกรปกครอง

สวนทองถนทงประเทศผานเกณฑมาตรฐานขนต า ครบทกแหง หรอสรางแรงกระตนให

องคกรปกครองสวนทองถนพฒนาศกยภาพของตนเองเทานน เหนอสงอนใดการเผยแพร

รายงานผลการวเคราะหเพอเปนฐานขอมลการประเมนประสทธภาพขององคกรปกครอง

สวนทองถนทจะจดท าขนทกปนบจากน กรมสงเสรมการปกครองทองถนตองการ

ประชาสมพนธ การด าเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนในมตตาง ๆ ใหแกประชาชน

ผานทางสอชองทางตาง ๆ เพอใหบคคลทวไปทราบวาองคกรปกครองสวนทองถนสวน

ใหญแทจรงแลวมศกยภาพในการบรหารงานและตอบสนอง ความตองการของประชาชน

ในพนทไดเพยงใด และสรางภาพลกษณทดตอการปฏบตงาน ขององคกรปกครองสวน

ทองถน รวมทงใหผอานใชประโยชนจากผลการประเมนนเปดใจรบทราบมมมองทดของ

การด าเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนทวประเทศ และเขาใจบทบาทของประชาชน

ในการมสวนรวมในการรวมคด รวมท า รวมด าเนนการ รวมตรวจสอบการท างานกบ

องคกรปกครอง สวนทองถนตามวถทางประชาธปไตยระดบทองถนอนจะกอใหเกด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

86

ประโยชนสขแกประชาชนในพนทระดบ รากหญาดวยตนเองอยางแทจรงตอไป

5. ขนตอนการประเมน

กระบวนการประเมนผล สถ – อปท (LPA) ในแตละปงบประมาณ

ประกอบดวยกระบวนงาน ดงน

5.1 กรมสงเสรมการปกครองทองถนจดการประชมระหวางส านก/กอง

ทเกยวของเพอปรบปรง แบบประเมนฯ (แบบ สถ -อปท) ใหสอดคลองกบอ านาจหนาท

และภารกจขององคกรปกครองสวนทองถน และสถานการณในปจจบนโดยอางองกบ

ผลการประเมนฯ ในปงบประมาณทผานมา

5.2 กรมสงเสรมการปกครองทองถนโดยกองพฒนาและสงเสรม

การบรหารงานทองถน จดพมพ แบบประเมนเพอสงไปใหกบจงหวด พรอมจดประชม

เพอชแจงการตรวจประเมนใหกบจงหวดตามภาคตาง ๆ ทง 4 ภาค เพอเตรยมพรอม

ในการตรวจประเมนองคกรปกครองสวนทองถน

5.3 จงหวดแตงตงคณะท างานตรวจประเมนประสทธภาพองคกร

ปกครองสวนทองถน (ทม สถ -อปท) อยางนอยคณะละ 4 คน ประกอบดวย บคลากรใน

สงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถนในสวนภมภาค จานวน 2 คน ปลดองคกรปกครอง

สวนทองถนจานวน 1 คนและผทรงคณวฒหรออยผนาชมชนจานวน 1 คน โดยจงหวดหนง

อาจมไดมากกวา 1 คณะ ทงน ขนอยกบจานวนองคกรปกครองสวนทองถนในพนทแตละ

จงหวด

5.4 คณะท างานตรวจประเมนประสทธภาพองคกรปกครองสวนทองถน

ด าเนนการตรวจประเมน ในพนทตามคาสงของจงหวดทคณะไดรบมอบหมาย

5.5 จงหวดรวบรวมผลการประเมนฯ ผานระบบทกรมไดก าหนดขน

เพอประมวลผลและใชเปนขอมลในการก าหนดแนวทาง รวมทงปรบปรงการปฏบตราชการ

ขององคกรปกครองสวนทองถน ใหมประสทธภาพมากยงขนไป

6. ประเดนและเกณฑการประเมน

ปจจบนกรมสงเสรมการปกครองทองถนไดแบงการประเมนใหคะแนน

LPA ออกเปน 5 ดาน คอ ดานท 1 การบรหารจดการ ดานท 2 การบรหารงานบคคลและ

กจการสภา ดานท 3 การบรหารงานการเงนและการคลง ดานท 4 การบรการสาธารณะ

และดานท 5 ธรรมาภบาล โดยดานท 5 ธรรมาภบาล ซงเพมขนมาใหมในปนจะเปนตวชวด

น ารองซงยงไมนามาคดคะแนนในการผานเกณฑการประเมนฯ แตจะน าไปเปนขอมล

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

87

เพอพจารณาในปถดไป เชนเดยวกนกบในการประเมนดานท 1 – 4 กจะมตวชวดน ารอง

ซงยงไมมการคดคะแนนแตมการวดผลการด าเนนงาน เพอเกบขอมลการด าเนนการทผาน

มาและเพอใหองคกรปกครองสวนทองถนไดมการเตรยมพรอมในการเขารบ การประเมน

ในปถดไป เมอพจารณาในแตละดานจะประกอบดวยหมวดตาง ๆ รวมทงสน 29 หมวด

โดยแตละหมวด จะประกอบดวยตวชวดทไมเทากน ดงน

ดานท 1 มจ านวนตวชวดทงสน 25 ตวชวด (ตวชวดน ารอง 4 ตวชวด)

ดานท 2 มตวชวดทงสน 49 ตวชวด (ตวชวดน ารอง 6 ตวชวด)

ดานท 3 มตวชวดทงสน 57 ตวชวด (ตวชวดน ารอง 2 ตวชวด)

ดานท 4 มตวชวดทงสน 83 ตวชวด (ตวชวดน ารอง 27 ตวชวด) และ

ดานท 5 มตวชวดทงสน 14 ตวชวด รวมทงหมดเปน 214 ตวชวด

(ตวชวดน ารอง 53 ตวชวด)

โดยในแตละตวชวดจะมระดบการใหคาคะแนนจากเดม 4 คาคะแนน

ไดแก คาคะแนนทระดบ 0 หมายถง ไมมการด าเนนการ คาคะแนนทระดบ 1 หมายถง เรม

มการด าเนนการ คาคะแนนระดบท 3 หมายถง มการด าเนนการแลวแตยงไมครบถวนตาม

เปาหมายทก าหนด และคาคะแนนระดบท 5 หมายถง มการด าเนนการแลวเสรจ และ

บรรลตามเปาหมายทไดก าหนดไว โดยในป 2560 ไดมการเพมคาคะแนนระดบท 2 และ

คาคะแนนระดบท 4 เพมเขามาเพอจ าแนกระดบคะแนนใหละเอยดขนในบางตวชวด ท าให

มคาคะแนนรวมทงสน 6 คาคะแนน และ ในแตละตวชวดจะมระดบการใหคาคะแนน

ทหลากหลายขน เชน บางตวชวดทเปนการด าเนนการตามระเบยบ กฎหมายทวดไดวา

มการด าเนนการหรอไมมการด าเนนการ คาคะแนนกจะมแคระดบ 0 ระดบ 3 และระดบ 5

เปนตน นอกจากนการคดคะแนนในแตละดานจะมการถวงนาหนกเปนรายหมวดเพอเปน

การจดลาดบความส าคญของคาคะแนนแตละหมวดตามการใหความส าคญของนโยบาย

ทเนนหนกของรฐบาล กระทรวงมหาดไทย และกรมสงเสรมการปกครองทองถน โดยในแต

ละดานจะมการใหคานาหนกคะแนนของแตละหมวดทไมเทากน เชน หมวดทเปนการวดผล

สมฤทธหรอเรองทเปนนโยบายส าคญอยางการบรหารจดการขยะ,การเพมขนของรายได

กจะมคานาหนกทมากกวาหมวดทเปนการวดกระบวนการท างานทวไป ซงคานาหนก

คะแนนของแตละหมวดจะปรากฏตามตาราง “ตวชวดในการประเมน” ในหวขอถดไป

คณะท างานฯ จะตรวจประเมนจากหลกฐานเชงประจกษ (Evidence -

based Assessment) ทแสดงใหเหนถงการด าเนนงานขององคกรปกครองทองถนในเนอหา

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

88

สาระทตรงตามเปาประสงคของตวชวดทก าหนด โดยเกณฑทใชก าหนดวาองคกรปกครอง

ทองถนผานการประเมนในตวชวดดงกลาว อยทคาคะแนนระดบ 3 หรอคดเปนรอยละ 60

ของผลการประเมน

7. ระดบของผลการประเมน

ผลการประเมน LPA ดงกลาว จะถกนามาวเคราะห โดยมการก าหนด

เกณฑในการแบงระดบ ผลการประเมนออกเปน 5 ระดบ และในแตละระดบจะใชส

เพอแทนระดบผลการประเมนตาง ๆ ดงน

ระดบ “ดเดน” หมายถง ผลการประเมนอยทระดบรอยละ 90 ถง 100

ใชแทนดวย “สเขยวเขม”

ระดบ “ดมาก” หมายถง ผลการประเมนอยทระดบรอยละ 80 ถง

89.99 ใชแทนดวย “สเขยวออน”

ระดบ “ด” หมายถง ผลการประเมนอยทระดบรอยละ 70 ถง 79.99

ใชแทนดวย “สเหลอง”

ระดบ “พอใช” หมายถง ผลการประเมนอยทระดบรอยละ 60 ถง 69.99

ใชแทนดวย “สสม”

ระดบ “ควรปรบปรง” หมายถง ผลการประเมนอยทระดบต ากวารอยละ

60 ใชแทนดวย “สแดง”

ทงน ไดก าหนด “เกณฑมาตรฐานขนต า” ส าหรบผลการประเมนในแตละ

องคกรปกครองสวนทองถนอยทระดบรอยละ 60 ของคะแนนเตม เนองจากเปนคาคะแนน

ทตรงกบคาคะแนนการประเมนฯ ในแตละตวชวดทผานระดบ 3 ซงหมายถงการทองคกร

ปกครองสวนทองถนมการด าเนนการตามตวชวดนน ๆ แลวแตยงไมบรรลเปาหมาย

ทก าหนดอยางครบถวน

การบรหารงบประมาณ

การบรหารงานงบประมาณ หมายถง การด าเนนงานดานงบประมาณทเนน

วธการทเปนระบบ ตรงตามพนธกจขององคกร เปาหมาย และวตถประสงค โดยมการ

ประเมนผลส าเรจอยางสม าเสมอ สามารถเชอมโยงทรพยากรทใชเพอใหไดผลผลตผลลพธ

ตรงตามเปาหมายของนโยบายและวตถประสงค สวนการจดท า แผนงบประมาณ คอ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

89

การด าเนนงานของหนวยงานในการจดท า แผนกลยทธของหนวยงาน ประกอบดวย

วสยทศน พนธกจ เปาประสงค กลยทธโครงสรางแผนงาน และตวบงชความส าเรจ

ของผลงาน รวมถงการประมาณการคาใชจายลวงหนาส าหรบการด าเนนงานอก 3 ป

งบประมาณ เปนการประกนวาหนวยงานจะสามารถด าเนนกจกรรมไดอยางตอเนองและ

ท าใหบรรลเปาหมายตามทก าหนด องคกรปกครองสวนทองถนจงจ าเปนตองมเงนมาเพอ

ใชจายและด าเนนการ หากองคกรปกครองสวนทองถนไมมอ านาจในการจดหาเงนมาใช

จาย จะตองรอรบการจดสรรเงนจากสวนกลาง ซงจะสงผลท าใหความเปนอสระดาน

การเงนขององคกรปกครองสวนทองถนไมอาจเกดขนได เพราะเมอสวนกลางไดจดสรรเงน

มาใหกจะตองเขาไปควบคมตรวจสอบการใชจายเงน ซงกจะเกดผลกระทบตอการด าเนน

กจกรรมตาง ๆ ขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบหนง ดงนน ความเปนอสระ

ทางดานการเงนและการคลงจงไดแก การทองคกรปกครองสวนทองถนมงบประมาณและ

รายไดเปนของตนเอง โดยมอ านาจในการใชจายเงนเหลานนไดอยางอสระพอสมควร

ซงจะสงผลใหองคกรปกครองสวนทองถนไมสามารถด าเนนกจการตาง ๆ ไดดวยตนเอง

สวนการทองคกรปกครองสวนทองถนจะมงบประมาณและรายไดเปนของตนไดเองไดนน

กจะตองไดรบมอบอ านาจในการจดเกบภาษบางประเภทจากรฐ เพราะองคกรปกครอง

สวนทองถนไมสามารถเกบภาษจากประชาชนไดโดยตรง (ผาณต ฮานาฟ, 2555, หนา 15)

ความหมายของงบประมาณ

มการใหความหมาย ค าวา “งบประมาณ” ซงมหลายความหมายและมความ

แตกตางกนเพราะมผใชจากหลากหลายวชาชพ จงมการก าหนดความหมายของ

งบประมาณและใหค าจ ากดความทแตกตางกนออกไป ดงน

กชกร เฉลมกาญจนา (2548, หนา 3) ไดใหความหมายวา งบประมาณ คอ

รายงานทเปนตวเลขซงคาดการณระดบกจกรรมทเกดขนหรอระดบกจกรรมทตองการ

ซงงบประมาณมความเกยวของกบเหตการณทเกดขนในอนาคตเปาหมายของงบประมาณ

คอการคาดคะเนถงกจกรรมทจะเกดขนในอนาคต

ไพรช ตระการศรนนท (2548, หนา 152 - 154) ไดใหความหมายของ

งบประมาณ โดยสรปไววา งบประมาณ หมายถง เครองมออยางหนงของรฐบาลทเปน

เอกสารแสดงถงความตองการของรฐบาลหรอหนวยงานตาง ๆ ในภาครฐ ซงประกอบดวย

แผนทางการเงนและโครงการทจะด าเนนการ ในปงบประมาณหนง ๆ ตามทรฐบาลได

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

90

สญญาไวกบรฐสภา และประชาชนทจะใชเงนภายใตเงอนไขและแนวทางการบรหารงาน

ทก าหนดไว

พรชย ลขตธรรมโรจน (2550, หนา 22) ไดใหความหมายของงบประมาณ

โดยสรปไววา งบประมาณแผนดน หมายถง แผนทางการเงนเกยวกบประมาณการรายได

และรายจายของรฐบาล ในระยะเวลาหนง ซงจะตองขออนมตจากรฐสภา

ทองใบ ธรานนทางกร (2552, หนา 105) ไดใหความหมาย “งบประมาณ”

หมายถง การประมาณรายรบและรายจาย ในแงของบญช งบประมาณเปนการแสดง

รายรบรายจายในแงของแผนงาน เปนแผนการใชจายทรพยากรของรฐในการด าเนนการ

ใด ๆ เพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวในชวงระยะเวลาหนง จากค านยามตาง ๆ จงพอสรปไดวา งบประมาณ หมายถง เครองมอทส าคญ

อยางหนงของรฐบาลทท าใหภารกจตาง ๆ ของรฐบาลทก าหนดไวตามแผนงาน โครงการ

กจกรรม และแผนการใชจายเงน ส าหรบปงบประมาณนน ๆ ใหสามารถด าเนนการไปได

อยางตอเนองและบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว

ความส าคญและประโยชนของงบประมาณ

งบประมาณ มความส าคญและเปนประโยชนตอประเทศชาตอยหลายประการ

รฐบาลสามารถนาเอางบประมาณแผนดนมาใชเปนเครองมอในการบรหารประเทศ

ใหเจรญกาวหนา และเปนประโยชนตอประชาชน ดงตอไปน ชลลดา เกยรตสข (2555,

หนา 20 - 25)

1. ใชเปนเครองมอในการบรหารประเทศ รฐบาลสามารถจดงานตาง ๆ

ทกงานทรฐบาลประสงคจะด าเนนการไวในงบประมาณ ตามทรฐบาลเหนวาจ าเปนและ

เปนประโยชนตอประชาชนและตามกาลงเงนทมอย และใหทกสวนราชการด าเนนงานตามท

ไดก าหนดไวในงบประมาณนน ๆ โดยใหมการปฏบตงานใหสอดคลองกนตามแผนงาน

ทวางไว เพอปองกนการรวไหลและการปฏบตงานทไมจ าเปนของหนวยงานลดลง

2. ใชเปนเครองมอในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ งบประมาณ

เปนรายจายจ านวนมหาศาล การใชจายของรฐบาลหากใชจายใหดและถกตองจะสามารถ

พฒนาสภาพ ความเปนอยของประชาชน และเศรษฐกจของประเทศไดอยางมหาศาล

โดยรฐบาลตองพยายาม ใชจายและจดสรรงบประมาณใหเกดประสทธผลและไปส

โครงการทจ าเปน และเปนโครงการในดานการลงทน เพอกอใหเกดความกาวหนาทาง

เศรษฐกจอยางแทจรง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

91

3. เปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรทมอยจ ากดใหมประสทธภาพ

เนองจากทรพยากรหรองบประมาณของประเทศมจ ากด ดงนน จงจ าเปนทจะตองใช

งบประมาณใหเปนเครองมอในการจดสรรหรอใชจายทรพยากรใหมประสทธภาพสงสดโดย

มการวางแผนในการจะใชจดสรรทรพยากรเงนงบประมาณไปในแตละดานวาจะจดสรรไป

ดานใดเทาไร และนานเทาไร และมการวางแผนการปฏบตงานในการใชจายทรพยากรนน

ดวย เพอจะกอใหเกดประโยชนสงสด ในเวลาทเรวทสด และใชทรพยากรนอยทสด

4. เปนเครองมอในการกระจายรายไดทเปนธรรม งบประมาณสามารถ

ใชเปนเครองมอในการกอใหเกดความเปนธรรมในการกระจายรายไดของประชาชน

โดยรฐบาลจะจดสรรเงนงบประมาณไปสจดทชวยยกฐานะของประชาชนทยากจน

ใหมรายไดสงขน เชน จดสรรงบประมาณใหมการสรางสาธารณปโภค ถนนหนทางไปส

ประชาชนทยากจนในชนบทใหมากขน เพอใหประชาชนทยากจนสามารถใชขนสงผลตผล

ของตนเองออกขายสตลาดภายนอกได เพอจะไดราคาผลผลตดขน ท าใหมรายไดสงขน

เปนตน

5. เปนเครองมอในการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ และการเงนการคลง

ของประเทศ รฐบาลสามารถใชงบประมาณเปนเครองมอรกษาเสถยรภาพเศรษฐกจของ

การเงนและ การคลงของประเทศได โดยรฐบาลจดสรรเงนงบประมาณใหสอดคลองกบ

สภาวะเศรษฐกจ เชน เมอเศรษฐกจมภาวะเงนเฟออย รฐบาลกควรจดสรรงบประมาณ

โดยใชนโยบายการเกบเงนภาษอากรและรายไดอน ๆ ของรฐบาลใหมรายรบงบประมาณ

ใหมากและใหมากกวารายจายงบประมาณทรฐบาลจะใชจายออกไป เพอใหปรมาณเงน

ในทองตลาดในประเทศ มปรมาณเงนนอยลง ซงจะเปนวธขจดปญหาภาวะเงนเฟอลงได

ทางหนงและในทางตรงขามในขณะทเศรษฐกจของประเทศมภาวะเงนฝดอย รฐบาลก

สามารถใชงบประมาณเปนเครองมอจดสรรเงนงบประมาณ โดยจดเงนงบประมาณทจะใช

จายใหมการใชจายทสงและใหสงกวางบประมาณรายรบทรฐบาล เกบเขามา จากการเกบ

ภาษอากรและรายไดทางอน ๆ ของรฐบาล เพอปรมาณเงนในทองตลาด มมากขน ซงจะ

เปนวธการขจดปญหาภาวะเงนฝดลงไดทางหนง

6. เปนเครองประชาสมพนธงานและผลงานทรฐบาลจะด าเนนการใหแก

ประชาชนและประเทศชาต เนองจากงบประมาณเปนทรวมทงหมดของงานและแผนงาน

ทรฐบาลจะด าเนนการ ในแตละป ดานสงคม ดานอตสาหกรรม ดานเกษตร ฯลฯ วามงาน

อะไรบางทรฐบาลจะด าเนนงานแตละดานอยางไร ดงนน รฐบาลสามารถใชงบประมาณ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

92

ทแสดงถงงานตาง ๆ ทรฐบาลจะท าใหแกประชาชนและประเทศชาต เผยแพรและ

ประชาสมพนธ เพอประชาชนไดทราบวาเงนภาษอากรตาง ๆ ทประชาชนไดเสยใหแกรฐนน

รฐไดน ามาท าประโยชนอะไรใหแกประชาชนบาง ประชาชนจะได มสวนรวมในการบรหาร

ประเทศรวมกบรฐบาล ดวยการเสยภาษอากรดวยความเตมใจและศรทธาในผลงานของ

รฐบาลตอไป

รปแบบของงบประมาณ

นโยบายงบประมาณโดยทวไปมอย 3 รปแบบ แตละรปแบบมความหมาย

สรปได (ไพรช ตระการศรนนท, 2548, หนา 153) ดงน

1. งบประมาณแบบสมดล (Balanced Budget Policy) งบประมาณแบบ

สมดล หมายถง การจดท างบประมาณทอยในลกษณะงบประมาณรายรบมจ านวนเทากบ

งบประมาณรายจายพอด

2. งบประมาณแบบเกนดล (Surplus Policy) งบประมาณแบบเกนดล

หมายถง การประมาณการรายได (Income) มากกวาประมาณการรายจาย (Expenditures)

กลาวคอ มการประมาณการรายรบในจ านวนทมากกวาประมาณการคาใชจาย

3. งบประมาณแบบขาดดล (Defecit Budget Policy) งบประมาณแบบ

ขาดดล หมายถง การประมาณรายจายสงกวาประมาณการรายไดทคาดวาจะจดหาได

หลกการของงบประมาณ

หลกการของงบประมาณ งบประมาณทดนอกจากจะมคณลกษณะดงกลาว

ขางตน ยงจะตองยดหลกการดงตอไปนดวย (ไตรรตน โภคพลากรณ และ วราภรณ

รงเรองกลกจ, 2549, หนา 9 - 29) ไดแก

1. หลกประหยด หมายความวา การใชจายเงนตามโครงการตาง ๆ ใหไดผล

อยางเตมท มใหมการจายเกนกวาความจ าเปนซงกอใหเกดความฟมเฟอยได การประหยด

จะตองเปนไปทงทางดานรายรบและรายจาย กลาวคอ การจดหารายรบพยายามใหเสย

คาใชจายในการจดเกบนอยทสดโดยใหพยายามจดเกบไดมากทสด สวนทางดานรายจาย

กจะตองมการปองกนมใหเกดการรวไหลขนได เชน มการควบคมมใหนกการเมองและ

ขาราชการเบยดบงเอางบประมาณเปนผลประโยชนสวนตว เปนตน

2. หลกประสทธภาพ หมายถง การควบคมงบประมาณรายจายและรายได

ซงสวนราชการผมหนาทเกยวของจะตองใชจายงบประมาณทมอยอยางจ ากดใหเกด

ประโยชนสงสด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

93

3. หลกความเสมอภาค กลาวคอจะตองใหมความชอบธรรมทงในดาน

รายไดและรายจาย ทางดานรายจาย เชน เงนเดอนขาราชการเฉพาะอยางยงผนอยถาต า

นกกไมเปนการยตธรรม ตองรบแกไข ในทางดานรายไดนน การจดเกบภาษกจะตองท าไป

ดวยความเสมอภาค ไมใหเกดการลกลน และปองกนมใหมการหลกเลยงการเสยภาษอากร

เกดขนได

4. หลกดลยภาพ ไมไดหมายความวารายไดกบรายจายของรฐบาลจะตอง

สมดลหรอเสมอกนทกป แตหมายความวาถงบางปขาดดล กจะตองมบางปทรายจาย

จะตองมากกวารายได (เกนดล) พอหลาย ๆ ปมารวมกนกสมดล ตามความเปนจรงแลว

งบประมาณของประเทศตาง ๆ มกมลกษณะขาดดล รฐบาลจะตองหาเงนมาชดเชยสวนท

ขาดดลโดยการกอหน ซงวธการนอาจจะสงผลใหรฐบาลมหนสนมากหรอเกดภาวะเงนเฟอ

ได ดงนนจงควรใหงบประมาณมลกษณะดลยภาพ

5. หลกการคาดการณไกล หมายความวา หนวยราชการใดจะตองการ

ท างานอยางหนงอยางใด และตองการใชเงนเพอการนน ๆ เทาใดในปใด ตองคดและ

คาดคะเนไวลวงหนามใชวานกจะท าอะไรขนมากท า เนองจากงบประมาณรฐเกยวของกบ

ผลประโยชนของสวนรวม ซงแสดงออกในรปของนโยบายรฐบาลในปนน ๆ จงตองการ

การคาดการณทงในดานรายรบและการใชจาย

6. หลกประชาธปไตย เงนไดของรฐบาลเกอบทงหมดเกดจากเงนของราษฎร

ฉะนนจงเปนการสมควรทราษฎรจะตองรเหนและใหความเหนชอบดวยทงรายไดและ

รายจายเพอใหประโยชนตกกบประชาชนสวนใหญ ในประเทศทมการปกครองระบอบ

ประชาธปไตย แบบรฐสภาซงประกอบดวยผเทนราษฎรทไดรบการเลอกตงขนมาโดยชอบ

ธรรม กเปนสถาบนทใหค าปรกษาและการอนมตแกรฐบาลในการเกบภาษอากรและการใช

จายเงน ฉะนนการคลงและงบประมาณจงจ าเปนตองเปดเผยแพรหลายใหประชาชนรเหน

ทวไป

งบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน

รายไดขององคกรปกครองสวนทองถน ในสวนรายไดขององคกรปกครอง

สวนทองถน แบงไดเปน 4 ประเภท คอ

1. รายไดททองถนจดเกบเอง ไดแก ภาษโรงเรอนและทดนภาษบ ารงทองท

ภาษปาย อากรฆาสตว คาธรรมเนยมคาใบอนญาต คาปรบ ภาษบ ารงทองททจดเกบจาก

ยาสบ น ามน คาธรรมเนยมเขาพกโรงแรม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

94

2. รายไดทรฐบาลจดเกบให ไดแก ภาษมลคาเพม ภาษธรกจเฉพาะ ภาษ

สราและสรรพสามต ภาษคาธรรมเนยมรถยนต คาธรรมเนยมการจดทะเบยนสทธและ

นตกรรม คาภาคหลวงแรและปโตรเลยม

3. รายไดทรฐบาลแบงให (จดสรรให) ไดแก ภาษมลคาเพมทรฐจดสรร

เพมเตมใหแก องคกรปกครองสวนทองถนตามพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอน

การกระจายอ านาจ

4. เงนอดหนน ม 2 ประเภท คอ เงนอดหนนทวไป เปนเงนอดหนนทองคกร

ปกครองสวนทองถนมอสระในการใชจายตามการตดสนใจของทองถนเองโดยจะตองจดท า

เปนเทศบญญตงบประมาณรายจายประจ าปหรอเทศบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม

ผานความเหนชอบของสภาทองถน และเงนอดหนนเฉพาะกจเปนเงนอดหนนทองคกร

ปกครองสวนทองถนตองด าเนนการตามวตถประสงคทก าหนดเชน เงนอดหนนเฉพาะกจ

โครงการชวยเหลอฟนฟความเสยหายจากภยพบตธรรมชาตและสาธารณภย เงนอดหนน

เฉพาะกจส าหรบพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนกรณเรงดวน เปนตน

รายจายขององคกรปกครองสวนทองถน รายจายขององคกรปกครอง

สวนทองถน มดงน

1. จายเงนเดอน เชน พนกงานเทศบาล

2. จายคาจาง เชน ลกจางชวคราว

3. จายเงนคาตอบแทนอน ๆ เชน คาตอบแทนสมาชกสภาเทศบาล

4. จายคาใชสอย เชน คาเบยเลยง คาเชาทพก คาพาหนะ

5. จายคาวสด เชน กระดาษ เครองเขยน แบบพมพ

6. จายคาครภณฑ เชน โตะ เกาอ ฯลฯ

7. จายคาทดน สงกอสราง และทรพยสนอน ๆ

8. จายคาสาธารณปโภค

9. จายเปนเงนอดหนนหนวยงานอน ๆ

10. รายจายอนตามขอผกพน หรอตามทมกฎหมายหรอระเบยบของ

กระทรวงมหาดไทยก าหนดไว

กรอบปฏบตวธการงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน

ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยวธการงบประมาณขององคกรปกครอง

สวนทองถน พ.ศ. 2541 ไดก าหนดวธการงบประมาณเพอใหองคกรปกครองสวนทองถน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

95

ยดถอเปนแนวทางปฏบต เพอใหการบรหารงานดานงบประมาณสนสดทจงหวด

โดยกระบวนการและขนตอนการจดท างบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนนน

การศกษานแบงออกเปน 5 ขนตอนดวยกน ไดแก 1) การด าเนนการกอนการจดท า

งบประมาณ 2) การจดเตรยมงบประมาณ 3) การอนมตงบประมาณ 4) การบรหาร

งบประมาณ และ 5) การตดตามผลการด าเนนงาน

การจดท างบประมาณนน เรมจากการจดท าแผนชมชน การจดท าแผน

ยทธศาสตรการพฒนา และการจดท าแผนพฒนาทองถน 4 ป ส าหรบขนตอนการ

จดเตรยมงบประมาณประกอบดวย การทบทวนแผนงานและผลการด าเนนงาน การจดท า

รางแผนพฒนาประจ าป การก าหนดนโยบายและแนวทางงบประมาณ การเสนอราง

แผนพฒนาประจ าป การประมาณการรายรบ รายจาย การวเคราะหงบประมาณและ

รายจายของหนวยงานตาง ๆ ภายใน องคกรปกครองสวนทองถน ในเบองตน เพอน าเสนอ

ใหคณะผบรหารทองถนพจารณา ส าหรบขนตอนการอนมตงบประมาณนน เมอคณะ

ผบรหารทองถนพจารณาแลว จงน ารางงบประมาณเสนอสภาทองถนเพอใหความเหนชอบ

เมอสภาทองถนใหความเหนชอบ จงเสนอรางงบประมาณของทองถนใหผวาราชการ

จงหวดพจารณาอนมต เมอผวาราชการจงหวดอนมตแลว องคกรปกครองสวนทองถน

จะตองสงส าเนางบประมาณรายจายประจาปและ/หรองบประมาณรายจายเพมเตมทไดรบ

การอนมตทประกาศใชไปยงผวาราชการจงหวดภายในระยะเวลาไมเกน 15 วน นบแตวน

สนสดการประกาศโดยเปดเผยเพอใหประชาชนทราบ ณ ส านกงานองคกรปกครองสวน

ทองถน โดยในระหวางปงบประมาณองคกรปกครองสวนทองถน สามารถบรหาร

งบประมาณจากรายไดทองคกรปกครองสวนทองถนไดรบทงในสวนทองคกรปกครองสวน

ทองถนจดเกบไดเองและรายไดทรฐบาลจดเกบให รวมทงเงนอดหนน นอกจากน องคกร

ปกครองสวนทองถน สามารถโอนและ/หรอแกไขเปลยนแปลงงบประมาณ รวมทงสามารถ

จดท างบประมาณเพมเตมได ส าหรบขนตอนสดทายนน เปนการตดตามผลการด าเนนงาน

ซง องคกรปกครองสวนทองถน จะตองประกาศรายงานการรบจายเงนประจ าป

งบประมาณ ทงงบประมาณรายจายและเงนนอกงบประมาณอยางเปดเผย ณ สานกงาน

ขององคกรปกครองสวนทองถน เพอใหประชาชนทราบ นอกจากนองคกรปกครองสวน

ทองถนจะตองสงส าเนารายงานการรบจายเงนประจ าปงบประมาณไปใหผวาราชการ

จงหวดเพอทราบและเกบเปนขอมลระดบจงหวด และเพอทผวาราชการจงหวดจะได

รายงานใหกรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทยทราบตอไป

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

96

แนวคดการจดท างบประมาณขององคกรปกครองทองถน

จระ ประทป (2548, หนา: 234) ไดกลาวถงความส าคญของการบรหาร

งบประมาณเกยวกบการคลงทองถนวา การบรหารงบประมาณการคลงทองถนจะท า

หนาทเฉพาะในกจการทเกยวของกบการจดหารายไดการบรหารรายจายและ

การจดบรการสาธารณะในทองถน การบรหารทองถนมความส าคญ ดงน

1. ชวยเพมประสทธภาพในการจดสรรบรการสาธารณะบางประการและ

สามารถตอบสนองความตองการของประชาชนในพนทไดอยางด เพราะองคกรปกครอง

สวนทองถนยอมทราบความตองการของประชาชนในทองถนเปนอยางด และสามารถปรบ

คาใชจายของตนเองไดอยางเหมาะสมกบรายไดภาษอากรทจดเกบจากประชาชนและ

เหมาะสมกบฐานะทางการเงนของทองถน โดยหลกการแลวรายจายในการผลตบรการ

ตาง ๆ จะตองมาจากภาษอากรของประชาชนในทองถน

2. ท าใหเกดการแขงขนและรวมมอระหวางทองถนในการผลตบรการ

สาธารณะ เพอใหเกดประโยชนสงสด การททองถนสามารถจดเกบรายไดและบรหาร

รายจาย รวมทงสามารถก าหนดนโยบายการจดเกบภาษและบรหารรายจายจะชวยท าให

เกดการแขงขนระหวางทองถนในการใหบรการสาธารณะและการสรางความเจรญใหแก

ทองถน

3. เปดโอกาสใหประชาชนไดเขาไปมสวนรวมในการก าหนดนโยบายและ

การบรหารทรพยากรของทองถน และเปนการสรางจตส านกในการเสยภาษอากรของ

ประชาชนใหเพมสงขน เพราะผเสยภาษจะไดทราบวาภาษอากรทตนเสยไปจะสงผล

ประโยชนกลบมายงตนเองอยางไร

4. ชวยเพมประสทธภาพในการจดเกบภาษ ท าใหธรกจและประชาชนมาอย

ในระบบภาษมากขน การใหทองถนเปนผบรหารในการจดเกบภาษบางอยางจะท าใหการ

จดเกบภาษเปนไปอยางทวถง เนองจากมความช านาญในพนท ซงรายไดจากการจดเกบ

ภาษมความส าคญในการน าไปใชในการจดบรการสาธารณะส าหรบทองถนนน ๆ

การศกษาเกยวกบงบประมาณของหนวยงานใดกตามมกใหความสนใจและ

ความส าคญอยางยงกบฐานะรายได รายจาย และความสามารถใชการใชจายตามขอ

ผกพนในอนาคต ฉะนนจงกลาวไดวา สถานะทางการคลง (Financial Capability) หนวยการ

ปกครองสวนทองถน กคอ “สมรรถนะในการจดหารายไดและสรางประสทธภาพตลอดจน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

97

ประสทธผลในการใชจาย” โดยพจารณา (ไตรรตน โภคพลากรณ, 2547, หนา 13 - 23)

ไดดงน

1. เกยวของกบรายได เนองจากองคกรปกครองสวนทองถนมภารกจ

ทจะตองปฏบตโดยการผลตสนคาและบรการสาธารณะ เพอตอบสนองความตองการของ

ประชาชน องคกรปกครองสวนทองถนจ าเปนจะตองจดหารายไดมาในลกษณะตาง ๆ

ประเดนทนาสนใจ คอ “จะหารายไดมาจากไหน” เพราะในการจดหารายไดจะตองสมพนธ

กบดานภาษ ซงเทากบจะตองเคลอนยายทรพยากรจากประชาชนมาสองคกรปกครองสวน

ทองถน กจะเปนผลใหประชาชนในทองถนมทรพยากรลดนอยลง เปนประเดนทถามตอไป

วา เมอประชาชนมทรพยากรลดนอยลงแลว ประชาชนจะยนยอมและยนดเสยสละหรอไม

2. เกยวของกบรายจาย การทองคกรปกครองสวนทองถนมภารกจทจะตอง

ผลตสนคาและบรการสาธารณะตาง ๆ ทงทางดานการใหการศกษา การบรการ

สาธารณสข สาธารณปโภค และอน ๆ การใหบรการดงกลาวจะตองใชตนทนหรอ

งบประมาณ เพอตอบสนองความตองการของประชาชน องคกรปกครองสวนทองถนยอม

จะตองศกษาหาความตองการทแทจรงของประชาชนในทองถน และจดสรรทรพยากร

เพอผลตสนคาและบรการใหสอดคลองกบความตองการ อนจะท าใหประชาชนรสกวา

เมอเสยภาษใหกบรฐบาลหรอรฐบาลทองถนแลว องคกรปกครองสวนทองถนไดด าเนนการ

ตอบสนองความตองการไดอยางดยง ประชาชนกยอมทจะเสยสละทรพยากรของตน

ไดอยางเตมใจ

3. การจดการ ซงเกยวของทงการจดการเพอใหมรายไดจ านวนมากทสด

โดยใชจายงบประมาณนอยทสด นนคอประสทธภาพ (Efficiency) และเมอมการใชจาย

สามารถตอบสนอง ความตองการของประชาชนนนคอ ประสทธผล (Effectiveness)

การด าเนนการเพอใหไดทงประสทธภาพและประสทธผลกจะตองอาศยกลไก บคลากร

กลยทธและอน ๆ ใหเหมาะสม สอดคลองกบบรบทของทองถนแตละแหง

ส าหรบกระบวนการงบประมาณทองถนของไทยมการด าเนนการเปนขนตอน

เชนเดยวกนกบกระบวนการงบประมาณโดยทวไป คอ ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ

3 ขนตอน (เสนห จยโต และ จระ ประทป, 2549, หนา 14 - 28) คอ

1. การจดเตรยมงบประมาณ การจดเตรยมงบประมาณหรอการจดท า

งบประมาณทองถนของไทยเปนหนาทของฝายบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน

ซงประกอบดวยคณะผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนทเปนฝายการเมอง และ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

98

ขาราชการประจ าทมหนาทรบผดชอบในการจดเตรยมงบประมาณ การจดเตรยม

งบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนของไทยจะเรมจากการก าหนดปฏทน

งบประมาณ โดยกรมสงเสรมการปกครองทองถนจะมหนงสอเวยนแจงปฏทนงบประมาณ

ใหองคกรปกครองสวนทองถนทราบวา กระบวนการงบประมาณในแตละขนตอนควร

ด าเนนกจกรรมใดใหแลวเสรจเมอใด ทงนเพอประโยชนในการควบคมและกากบดแลให

การด าเนนงานตามกระบวนการงบประมาณเปนไปตามขนตอนตอเนองกนอยางเปนระบบ

และเสรจแลวทนกอนวนเรมตนปงบประมาณใหม

นอกจากเจาหนาทจะตองจดท าค าของบประมาณจ าแนกออกเปนดาน

แผนงาน และงานดงกลาวแลว ในแตละงานจะมการจ าแนกรายละเอยดออกเปนหมวด

รายจายรวม 7 หมวด คอ 1) หมวดเงนเดอนและคาจางประจ า 2) หมวดคาจางชวคราว

3) หมวดคาตอบแทน ใชสอยและวสด 4) หมวดคาสาธารณปโภค 5) หมวดเงนอดหนน

6) หมวดรายจายอน และ 7) หมวดครภณฑ ทดนและสงกอสราง เมอเจาหนาทฝายตาง ๆ

ไดมการจดเตรยมรายละเอยดของบประมาณเสรจเรยบรอยแลว กจะน าเสนอเจาหนาท

งบประมาณ ไดแก ปลดองคการบรหารสวนจงหวด ปลดเทศบาล หวหนาส านกปลดเมอง

พทยา และปลดองคการบรหารสวนต าบล เจาหนาทงบประมาณจะท าการตรวจสอบ

วเคราะห แกไขปรบปรงงบประมาณในชนตน แลวเสนอตอคณะผบรหารทองถนพจารณา

และ เมอคณะผบรหารทองถนไดพจารณาใหความเหนชอบใหตงเงนงบประมาณประจ าป

แลว ใหเจาหนาทงบประมาณรวบรวมและจดท าเปนรางงบประมาณรายจาย ตามรปแบบท

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนก าหนดเสนอตอคณะผบรหารทองถนอกครงหนง

เพอใหคณะผบรหารทองถนน าเสนอตอสภาทองถนภายในวนท 15 สงหาคม เพอใหสภา

ทองถนพจารณาอนมตตอไป

2. การอนมตงบประมาณ ในขนตอนการอนมตงบประมาณนฝายนตบญญต

ซงไดแก สภาทองถน จะพจารณารางงบประมาณรายจายประจ าป หรอรางงบประมาณ

รายจายเพมเตมทฝายบรหารเสนอมา โดยพจารณาถงผลกระทบ และความเหมาะสมของ

รางงบประมาณรายจาย โดยจะพจารณาเปน 3 วาระ และพจารณาทละวาระ

วาระแรกขนรบหลกการ เปนการพจารณารบหลกการรางงบประมาณ

รายจาย โดยฝายบรหารจะแถลงถงความจ าเปนตาง ๆ ในการขอตงงบประมาณนนตอฝาย

นตบญญตหรอสภาทองถน เพอใหสภาพทองถนพจารณาวาจะรบหลกการหรอไม ถาสภา

ทองถนรบหลกการของรางงบประมาณรายจายประจ าปสภาทองถนจะตงคณะกรรมการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

99

ขนคณะหนงอาจเรยกวา คณะกรรมาธการวสามญพจารณารางงบประมาณรายจาย

ประจ าป ท าหนาทพจารณารายละเอยดของรางงบประมาณรายจายประจ าป แตถาสภา

ทองถนไมรบหลกการรางงบประมาณรายจายนนใหผก ากบดแลเทศบาลแตงตง

คณะกรรมการหาขอยตจ านวน 15 คน ประกอบดวย ฝายบรหารจ านวน 7 คน ฝายสภา

จ านวน 7 คน และใหฝายบรหารและสภาทไดรบการคดเลอกจ านวน 14 คน คดเลอกคน

นอกจ านวน 1 คน มาเปนประธานเพอหาขอยต หากหาขอยตไมไดใหผวาราชการจงหวด

เสนอรฐมนตรวากระทรวงมหาดไทยยบสภาเทศบาล

วาระสองขนแปรญตต เปนการพจารณาในรายละเอยดของรางงบประมาณ

รายจาย เรยงตามล าดบตามหมวดรายจายในเทศบญญตงบประมาณรายจาย และท าการ

แกไขหรอตดทอนงบประมาณ

วาระสามขนลงมต จะไมมการอภปราย แตเปนการพจารณาวาจะใหรางเทศ

บญญตงบประมาณรายจายประจ าปผานการอนมตใหตราเปนเทศบญญตงบประมาณ

รายจายประจ าปหรอไมเทานน เมอฝายนตบญญตลงมตอนมตผานรางเทศบญญต

งบประมาณรายจายแลว จงน าเสนอรางเทศบญญตงบประมาณรายจายประจ าปเสนอ

นายอ าเภอหรอผวาราชการจงหวดแลวแตกรณพจารณาลงนามเหนชอบ และประกาศ

บงคบใชงบประมาณนบตงแตวนท 1 ตลาคม อนเปนวนเรมตนของปงบประมาณ

ในขนตอนของการอนมตงบประมาณน หากสภาทองถนไมสามารถ

พจารณาอนมตรางงบประมาณรายจายประจ าปไดทนกอนวนเรมตนปงบประมาณใหม

หรอในกรณทกฎหมายงบประมาณรายจายประจ าปประกาศใชไมทนปงบประมาณใหม

ใหใชงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณทลวงแลวไปพลางกอน โดยใหถอยอดวงเงน

งบประมาณรายจายของปทแลว ซงรวมเงนงบประมาณรายจายเพมเตมและทไดมการโอน

เพมหรอโอนลดรวมเขาไปดวยเปนยอดเงนสงสดทจะจายได และใหจายไดเฉพาะรายจาย

ในหมวดเงนเดอนและคาจางประจ า หมวดคาจางชวคราวหมวดคาตอบแทนใชสอยและ

วสดและหมวดคาสาธารณปโภคเทานน

3. การบรหารงบประมาณ เมอรางงบประมาณรายจายประจ าปไดรบอนมต

และประกาศใชเปนกฎหมายแลวผบรหารทองถนจะตองตรวจสอบวาเงนรายไดทเกบรกษา

ไว มยอดเงนเพยงพอทจะตองจายเปนเงนเดอนคาจางตลอดจนรายจายประจ าหรอไม

โดยเฉพาะในชวงตนปงบประมาณควรเบกจายเงนส าหรบรายการทจ าเปนกอน เนองจาก

ทองถนยงไมมรายไดจากการจดเกบ เพราะอาจยงไมถงชวงทประชาชนตองมาช าระภาษ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

100

และคาธรรมเนยมประจ าปผบรหารทองถนจงตองเรงรดจดเกบรายไดตงแตตนป เพอใหม

เงนเพยงพอทจะเรมด าเนนการในงบพฒนาทส าคญ ๆ ไดตงแตปงบประมาณ

การโอนเปลยนแปลงรายการงบประมาณและการอนมตการเบกจายเงน

งบประมาณ ในขนตอนของการบรหารงบประมาณ ซงเปนขนตอนการเบกจายเงนและการ

นาเงนงบประมาณไปใชจายตามแผนงานและงานตาง ๆ นน ในทางปฏบตอาจไมสามารถ

ด าเนนการเบกจายเงนตามทไดตงงบประมาณไวได เนองจากอาจเกดปญหาและอปสรรค

บางประการทไมสามารถคาดการณลวงหนาได กฎหมายจงไดก าหนดวธการด าเนนงาน

และอ านาจหนาทในการบรหารงบประมาณ เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถ

บรหารงบประมาณไดอยางมประสทธภาพ คอ การโอนเงนงบประมาณรายจายตาง ๆ

ใหเปนอ านาจอนมตของคณะผบรหารทองถน การโอนเงนงบประมาณรายจายในหมวด

ครภณฑ ทดนและสงกอสราง ทท าใหลกษณะปรมาณ คณภาพ เปลยนแปลงไปหรอ

การโอนไปตงจายเปนรายการใหมในหมวดคาครภณฑ ทดนและสงกอสราง ใหเปนอ านาจ

อนมตของสภาทองถน การแกไขเปลยนแปลงค าชแจงงบประมาณการรายรบหรอ

งบประมาณรายจายใหเปนอ านาจอนมตของผบรหารทองถน การแกไขเปลยนแปลง

ค าชแจงงบประมาณรายจายในหมวดคาครภณฑ ทดนและสงกอสรางทท าใหลกษณะ

ปรมาณ คณภาพ เปลยนแปลงไป หรอเปลยนแปลงสถานทกอสราง ใหเปนอ านาจอนมต

ของสภาทองถน ในกรณทมการเบกตดปไว การโอน การแกไขเปลยนแปลงค าชแจง

งบประมาณรายการทไดเบกตดปหรอขยายเวลาใหเบกตดปไวจะกระท าไดตอเมอไดรบ

อนมตจากผมอ านาจใหเบกตดปไดหรอขยายเวลาเบกตดป และ การใชเงนส ารองจาย

เพอกรณจ าเปนใหเปนอ านาจอนมตของผบรหารทองถน

การควบคมงบประมาณ ผบรหารทองถนและเจาหนาทงบประมาณ

จะรบผดชอบรวมกนในการควบคมงบประมาณรายจายและเงนนอกงบประมาณ

เพอปฏบตการใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ค าสง หรอหนงสอสงการ

กระทรวงมหาดไทย โดยมหวหนาหนวยงานคลงเปนผชวยเหลอ โดยใหมอ านาจหนาท

ดงตอไปน คอ ควบคมการรบและการเบกจายเงน ควบคมบญช รายงาน และเอกสารอน

ทเกยวกบการรบจายเงนและหน และ ตรวจเอกสารการรบการจายเงน การขอเบกเงน

และการกอหนผกพน

การรายงาน การรายงานเปนสวนส าคญสวนหนงทประชาชนจะสามารถ

ตรวจสอบการปฏบตงานของทองถนได กระทรวงมหาดไทยจงก าหนดใหทองถนรายงาน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

101

ผลการปฏบตงานตามทองคกรปกครองสวนทองถนไดตงงบประมาณไว คอ จดสงส าเนา

งบประมาณรายจายประจ าปและงบประมาณจายเพมเตมทไดรบอนมตใหประกาศใชแลว

ไปยงนายอ าเภอหรอผวาราชการจงหวดแลวแตกรณ ภายในระยะเวลาไมเกน 15 วน

นบแตวนสนสดการประกาศโดยเปดเผย เพอใหประชาชนทราบ การโอนเงนงบประมาณ

รายจาย หรอการแกไขเปลยนแปลงค าชแจงประมาณการรายรบและงบประมาณรายจาย

เมอไดรบอนมตจากผมอ านาจแลว ใหประกาศโดยเปดเผยเพอใหประชาชนทราบ แลวแจง

การประกาศใหผวาราชการจงหวดเพอทราบภายในสบหาวน ส าหรบองคการบรหารสวน

ต าบลใหแจงแกนายอ าเภอ เมอสนปงบประมาณ ใหองคกรปกครองสวนทองถน ประกาศ

รายงานการรบจายเงนประจ าปงบประมาณทสนสดนน ทงงบประมาณรายจายและเงน

นอกงบประมาณไวโดยเปดเผย ณ ส านกงานองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหประชาชน

ทราบ ภายในก าหนดสามสบวนตามแบบทกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนก าหนด

แลวสงส าเนารายงานการรบจายดงกลาวไปใหผวาราชการจงหวดเพอทราบและเกบเปน

ขอมลระดบจงหวด ภายในระยะเวลาสบหาวน หลงจากนนแลวใหจงหวดรายงานกรม

สงเสรมการปกครองสวนทองถน

กลาวโดยสรปไดวา การบรหารงบประมาณ หมายถง การควบคม ก ากบ ดแล

การใชจายเงนใหเปนไปตามแผนการด าเนนงานโครงการกจกรรม ใหมประสทธภาพและ

เกดประโยชนสงสดซงเปนองคประกอบส าคญทท าใหองคกรสามารถด าเนนงานเกยวกบ

การควบคม การรายงานการก ากบตดตาม การประเมนผล การจดท า งบประมาณ และ

การตรวจสอบงบประมาณ เพอใหการใชจายงบประมาณเปนไปตามแผนพฒนาทองถน

เนองจากงบประมาณเปนแผนงานแสดงออกถงความตองการของหนวยงานในอนาคต

ในการใชจายเงนเพอการด าเนนงานตาง ๆ และงบประมาณเปนการประมาณการรายรบ

และรายจายทไดมาและจายไปในอนาคต ดงนน งบประมาณจงยงไมสมบรณ แนนอนวา

จะเปนไปตามนนการด าเนนงานในเรองงบประมาณอาจตองถกกระทบกระเทอนอยาง

หลกเลยงไมไดทจะท าใหการจดสรรงบประมาณไมเปนตามทวางแผนไว การบรหารงาน

ของหนวยงานในเรองงบประมาณนนมความส าคญ และเปนตวการทก าหนดการบรหาร

งบประมาณวาจะประสบผลส าเรจหรอลมเหลว หากผบรหารและองคกรทเกยวของ

มความรอบร เขาใจถงระบบและกลไกงบประมาณดแลว การจดท า และการบรหาร

งบประมาณเพอไปสเปาหมายวตถประสงคทก าหนดไวจะท าส าเรจและเปนประโยชนตอ

สวนรวม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

102

แนวคดเกยวกบการปกครองสวนทองถน

ความหมายของการปกครองสวนทองถน

ความหมายของค าวาการปกครองทองถน (Local Government) มผใหค านยาม

ไวมากทงชาวไทยและชาวตางประเทศ และค านยามดงกลาวมกจะมความหมายและ

หลกการทส าคญตรงกน แตกตางกนเพยงรายละเอยดและถอยค า เชน Daniel A. Wit.

(1967,p. Unpaged อางถงใน อดพงษ ฐตพทยา, 2550, หนา 22) ใหความหมายวา คอ

การปกครองทรฐบาลกลาง เปดโอกาสใหประชาชนในทองถน ไดมอ านาจการปกครอง

รวมกน หรอ John J. Clarke. (1957, p. Unpaged อางถงใน อดพงษ ฐตพทยา, 2550,

หนา 22) ใหความหมายวา คอ หนวยการปกครองทมหนาทรบผดชอบเกยวของกบการ

ใหบรการประชาชนในเขตพนทหนงพนทใดโดยเฉพาะ แตค านยามทไดรบการกลาวอาง

อยางกวางขวางคอ ค านยามของ William A. Robson (1953,p. Unpaged อางถงใน อดพงษ

ฐตพทยา, 2550, หนา 22) ผเชยวชาญในกจการปกครองทองถน เคยด ารงต าแหนง

ประธานสมาคมการปกครองทองถนนานาชาต ไดใหความหมายการปกครองทองถนดงน

การปกครองทองถน หมายถง การปกครองสวนหนงของประเทศ ซงม

อ านาจอสระ (Autonomy) ในการปฏบตหนาทตามควร อ านาจอสระในการปฏบตหนาท

จะตองไมมากจนมผลกระทบตออ านาจอธปไตยของรฐ เพราะองคกรปกครองทองถนไมใช

ชมชนทมอ านาจอธปไตย แตองคกรทองถนมสทธตามกฎหมาย (Legal Rights) และ

มองคกรทจ าเปน (Necessary Organizations) เพอประโยชนในการปฏบตหนาทขององคกร

ปกครองทองถนนนเอง (อดพงษ ฐตพทยา, 2550, หนา 23)

ความหมายของการปกครองสวนทองถนนน ไดมนกวชาการใหความหมาย

หรอค านยามไวหลายทาน สวนใหญจะคลายคลงกนแตจะแตกตางกนบางในรายละเอยด

ปลกยอย นกวชาการไดใหความหมายไวดงน

วฒสาร ตนไทย (2552, หนา 7) ใหความหมายการปกครองทองถน คอ

การปกครองทราชการบรหารสวนกลางไดกระจายอ านาจไปใหหนวยการปกครองทองถน

ซงเปนองคกรทมสทธตามกฎหมาย มพนท และประชากรเปนของตนเอง และประการ

ส าคญองคกรดงกลาวจะตองมอ านาจอสระ (Automaty) ในการปฏบตอยางเหมาะสม

การมอบอ านาจจากสวนกลางมวตถประสงคเพอใหประชาชนในทองถนไดเขามามสวนรวม

ในการปกครองตนเอง ตามเจตนารมณของการปกครองในระบอบประชาธปไตย ไมวาการ

มสวนรวมในการเสนอปญหา ตดสนใจ การตรวจสอบการท างาน และรวมรบการบรการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

103

สาธารณะตาง ๆ อยางไรกตาม แมวาการปกครองทองถนจะมอสระในการด าเนนงาน แตก

ยงคงอยภายใตการก ากบดแลของราชการบรหารสวนกลาง

รสคนธ รตนเสรมพงศ (2551, หนา 58) อธบายวา การบรหารทองถน

หมายถง การบรหารงานขององคกรปกครองสวนทองถน ซงเปนหนวยการปกครองตนเอง

ของประชาชนในทองถน การด าเนนการบรหารในระดบรองจากระดบชาตหรอระดบรฐ

การบรหารทองถนเปนผลมาจากการทรฐบาลซงเปนผรบผดชอบในการบรหารประเทศได

กระจายอ านาจใหประชาชนในทองถนปกครองตนเองในรปแบบการปกครองทองถน (Local

government) ประชาชนในทองถนซงมอ านาจปกครองตนเองตามทไดรบจากการกระจาย

อ านาจจากรฐบาล จะด าเนนการปกครองทองถนตนเอง โดยจดตงองคกรขนมาใชอ านาจ

แทนประชาชน เรยกวา องคกรปกครองสวนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถน

ซงเปนตวแทนของประชาชนจะเปนผด าเนนการบรหารทองถนตามเจตนารมณของ

ประชาชนในทองถนไดอยางอสระ ภายใตในกรอบนโยบาย กฎหมาย และการก ากบดแล

ของรฐ

ในพระราชบญญตก าหนดแผนขนตอนกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถน พ.ศ. 2542 มาตรา 4 ใหความหมายวา องคกรปกครองสวนทองถน หมายถง

องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล เมองพทยา

กรงเทพมหานคร และองคกรปกครองสวนทองถนอนทกฎหมายจดตง

ความหมายการปกครองสวนทองถนท ตามทนกวชาการทงตางประเทศและ

ในประเทศใหมา สามารถสรปไดวา การปกครองสวนทองถน เปนการปกครองทรฐบาล

กลางไดกระจายอ านาจใหหนวยงานทองถนปกครองตนเอง โดยการเลอกผปกครอง

เพอบรหารงาน การใหการบรการสาธารณะ โดยรฐบาลอดหนนงบประมาณเพอพฒนา

และด าเนนการกจกรรมภายใตขอบเขตของกฎหมายก าหนดและอยในการควบคมของ

รฐบาลกลาง

วตถประสงคของการปกครองทองถน

ธนวฒน ค าภลานนท (2550, หนา 50) ไดจ าแนกวตถประสงคของ

การปกครองสวนทองถน ไวดงน

1. ชวยแบงเบาภาระของรฐบาล เปนสงทเหนไดชดวาการบรหารประเทศ

ตองอาศยงบประมาณเปนหลก หากเงนงบประมาณจ ากดภารกจทตองใหการบรการชมชน

ตางอาจไมเพยงพอ ดงนนหากมการจดใหมการปกครองทองถน หนวยงานทองถนนน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

104

สามารถมรายได มงบประมาณของตวเองเพยงพอทจะด าเนนการสรางสรรคความเจรญ

ใหแกทองถนได จงเปนการแบงเบาภาระของรฐบาลทงในดานการเงน บคลากร และเวลา

ทใชในการด าเนนการ

2. ตอบสนองความตองการของประชาชนในทองถนอยางแทจรง เนองจาก

ประเทศมขนาดใหญ ความตองการของประชาชนในแตละทองถนยอมมความแตกตางกน

การรอรบการบรการจากรฐบาลอยางเดยวอาจจะไมตรงกบความตองการทแทจรงและ

ลาชาหนวยการปกครองทประชาชนในทองถนเปนผบรหาร จงสามารถตอบสนองความ

ตองการนนได

3. เพอความประหยด โดยททองถนแตละแหงมความแตกตางกน สภาพ

ความเปนอยของประชาชนกแตกตางกนไปดวย การจดตงหนวยการปกครองทองถน

จงจ าเปนโดยใหอ านาจหนวยการปกครองทองถนจดเกบภาษ ซงเปนการรายไดใหองคกร

ปกครองทองถนน าไปบรหารราชการของตนเอง ท าใหรฐประหยดงบประมาณทตองจาย

ใหทองถนทวประเทศ และแมจะจดสรรงบประมาณจากรฐใหบางแตกมเงอนไขทก าหนดไว

อยางรอบครอบ

4. เพอใหหนวยการปกครองทองถน เปนสถาบนทใหการศกษาการปกครอง

ระบอบประชาธปไตยแกประชาชน จากการทการปกครองทองถนเปดโอกาสใหประชาชน

มสวนรวมในการปกครองตนเอง ไมวาโดยการสมครรบการเลอกตงเพอใหประชาชน

ในทองถนไดเลอกเขาไปท าหนาทฝายบรหาร หรอฝายนตบญญต การปฏบตหนาท

ทแตกตางกนมสวนในการสงเสรมการเรยนรกบกระบวนการปกครองระบอบประชาธปไตย

กลาวโดยสรปไดวา ความส าคญของการปกครองสวนทองถนนน เปนการลด

ภาระของรฐบาล และเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการปกครองตนเอง

มสทธมเสยงทางการเมอง มอสระในการตดสนใจ มการวางแผนพฒนา ไดรถงปญหาและ

แนวทางแกไขปญหาและการพฒนาทองถนใหเกดประโยชนสงสด โดยทรฐบาลคอยให

ความชวยเหลอ

องคประกอบของการปกครองสวนทองถน

โกวทย พวงงาม (2549, หนา 5 - 7) ไดกลาวถงระบบการปกครองทองถน

วา จะตองประกอบดวยองคประกอบ 8 ประการ คอ

1. สถานะตามกฎหมาย (Legal Status) หมายถงวา หากประเทศใด

ก าหนดการปกครองสวนทองถนไวในรฐธรรมนญของประเทศ การปกครองทองถนนนจะม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

105

ความเขมแขงกวาการปกครองทองถนทจดตงโดยกฎหมายอน เพราะขอความทก าหนดไว

ในรฐธรรมนญเปนการแสดงใหเหนวา ประเทศนนมนโยบายทกระจายอ านาจอยางแทจรง

2. พนทและระดบ (Area and Level) ปจจยทมความส าคญตอการก าหนด

พนทและระดบของการปกครองทองถน มหลายประการ เชน ปจจยทางภมศาสตร

ประวตศาสตร เชอชาต และความส านกในการปกครองตนเองของประชาชน จงไดม

กฎเกณฑทจะก าหนดพนท และระดบของหนวยการปกครองทองถนออกเปน 2 ระดบ คอ

หนวยการปกครองทองถนขนาดเลกและขนาดใหญ ส าหรบขนาดพนทจากการศกษาของ

องคการสหประชาชาต โดยองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต( FAO) องคการ

ศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรม (UNESSCO) องคการอนามยโลก (WHO) และส านก

กจการสงคม (Bureau of Social Affair) ไดใหความเหนวา หนวยการปกครองทองถน

ทสามารถใหการบรการและบรหารอยางมประสทธภาพ ควรจะมประชากรประมาณ

50,000 คน แตยงมปจจยอนทน ามาพจารณา เชน ประสทธภาพในการบรหารรายได และ

บคลากร เปนตน

3. การกระจายอ านาจและหนาท การทจะก าหนดใหทองถนมอ านาจหนาท

มากนอยเพยงใด ขนอยกบนโยบายการเมองและการปกครองของรฐเปนส าคญ

4. องคกรนตบคคล จดตงขนโดยผลแหงกฎหมายแยกจากรฐบาลกลาง

หรอรฐบาลแหงชาต มขอบเขตการปกครองทแนนอน มอ านาจในการก าหนดนโยบาย

ออกกฎ ขอบงคบ และควบคมใหมการปฏบตตามนโยบายนน

5. การเลอกตง สมาชกองคการหรอคณะบรหารจะตองไดรบการเลอกตง

จากประชาชนในทองถนนน ๆทงหมดหรอบางสวน เพอแสดงถงการเขามามสวนรวม

ทางการเมองของประชาชน โดยเลอกผบรหารทองถนของตนเอง

6. อสระในการปกครองทองถน สามารถใชดลพนจของตนเองในการปฏบต

กจการภายในขอบเขตของกฎหมาย โดยไมตอขออนมตจากรฐบาลกลาง และไมอยในสาย

การบงคบของหนวยงานทางราชการ

7. งบประมาณของตนเอง มอ านาจในการจดเกบรายได จดเกบภาษตาม

ขอบเขตทกฎหมายใหอ านาจในการจดเกบ เพอใหทองถนมรายไดเพยงพอทจะท านบ ารง

ทองถนใหเจรญกาวหนา

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

106

8. การควบคมดแลของรฐ เมอไดรบการจดตงแลว ยงคงอยในการก ากบ

ดแลจากรฐเพอประโยชนและความมนคงของรฐและประชาชนโดยรวม โดยการมอสระ

ในการด าเนนงานของหนวยงานปกครองทองถนนน

นอกจากนคณะกรรมการปรบปรงกระบวนการบรหารการปกครองทองถน

โดยนายชวน หลกภย นายกรฐมนตร มค าสงส านกนายกรฐมนตรแตงตงคณะกรรมการ

ค าสงท 262/2535 เพอศกษาระบบการบรหารการปกครองทองถนของไทยทด าเนนอย

และหาแนวทางและขอเสนอในการปรบปรงโครงสราง อ านาจหนาท การคลง และ

งบประมาณ ตลอดจนความสมพนธระหวางรฐบาล หนวยงานสวนกลางและภมภาค

กบองคกรปกครองทองถน โดยกลาวถงองคประกอบการปกครองทองถนดงน

1. เปนองคกรทมฐานะเปนนตบคคลและทบวงการเมอง

2. มสภาและผบรหารระดบทองถนทมาจากการเลอกตงตามหลกการ

ทบญญตไวในกฎหมายรฐธรรมนญ

3. มอสระในการปกครองตนเอง

4. มเขตการปกครองทชดเจนและเหมาะสม

5. มงบประมาณและรายไดของตนเองอยางเพยงพอ

6. มบคลากรในการปฏบตงานของตนเอง

7. มอ านาจหนาททเหมาะสมตอการบรการ

8. มอ านาจออกขอบงคบเปนกฎหมายของทองถนภายใตขอบเขตของ

กฎหมายแมบท

9. มความสมพนธกบสวนกลางในฐานะงานระดบรองของรฐ

จากความหมายและแนวคดองคประกอบของการปกครองทองถน

ทนกวชาการใหไวผศกษาพอจะสรปไดวา องคประกอบการปกครองทองถนมความส าคญ

เพอสามารถใหการบรการสาธารณะแกประชาชนในทองถนนน ซงตองประกอบดวย พนท

ขององคกรปกครองทองถนทชดเจน เพอสามารถก าหนดเปาหมายการใหการบรการ

บคลากร งบประมาณ ระเบยบกฎหมายทเกยวของส าหรบรองรบการบรหารองคกร

อ านาจการตดสนใจ มการจดเกบรายไดเพอเพมคณภาพการบรการและการก ากบดแล

จากภาครฐ เพอไมใหการบรหารงานขององคกรขดตอกฎหมายหรออ านาจทใหมา

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

107

โครงสรางและรปแบบการบรหารการปกครองทองถน

โครงสรางการปกครองสวนทองถนของไทยในปจจบน เปนระบบการปกครอง

สวนทองถน 2 ระดบ คอ (สมาน รงสโยกฤษฎ และสธ สทธสมบรณ, 2544, หนา 73)

1. ระดบจงหวดเปนองคกรปกครองสวนทองถนระดบบน (Upper Lever)

ไดแก องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) การบรหารองคการสวนจงหวดประกอบดวย

สภาองคการบรหารสวนจงหวด เปนฝายนตบญญต สมาชกสภาฯ ไดรบการเลอกตง

โดยตรงจากประชาชนในพนท อยในต าแหนงคราวละ 4 ป และสมาชกสภาองคการบรหาร

สวนจงหวดจะเลอกสมาชกดวยกนเปนประธานสภาองคการบรหารสวนจงหวด 1 คน และ

รองประธานสภาองคการบรหารสวนจงหวดอก 2 คน เปนนายกองคการบรหารสวน

จงหวด 1 คน มอ านาจหนาทตามทก าหนดไวในกฎหมายวาดวยองคการบรหารสวนจงหวด

พทธศกราช 2540

2. ระดบชมชนเมองและชนบท เปนองคกรปกครองสวนทองถนระดบลาง

(Lower Level) ในปจจบน ไดแก เทศบาล และองคการบรหารสวนต าบลมรปแบบดงน

2.1 เทศบาล มเทศบาลระดบตาง ๆ ตามรายไดและจ านวนประชาชน คอ

เทศบาลต าบล เทศบาลเมอง เทศบาลนคร การบรหารงานของเทศบาลทง 3 ระดบ

มรปแบบการจดองคกรและการบรหารงานอยางเดยวกน ประกอบดวย สภาเทศบาลเปน

ฝายนตบญญต สมาชกสภาเทศบาลไดรบเลอกโดยตรงจากประชาชน ด ารงต าแหนงคราว

ละ 4 ป สมาชกสภาเทศบาลจะเลอกสมาชกดวยกน เปนประธานสภาเทศบาล 1 คน และ

รองประธานสภาเทศบาล 1 คน สวนนายกเทศมนตรและเทศมนตร ผวาราชการจงหวด

จะแตงตงจากสมาชกสภาเทศบาล โดยความเหนชอบจากสภาเทศบาล มอ านาจหนาทตาม

พระราชบญญตเทศบาล พทธศกราช 2496 และทแกไขเพมเตมถงฉบบท 11 พทธศกราช

2543

2.2 องคการบรหารสวนต าบล การบรหารงานประกอบดวย สภาองคการ

บรหารสวนต าบล เปนฝายนตบญญต สมาชกฯ มาจาการเลอกตง ด ารงต าแหนงคราวละ

4 ป สมาชกสภาฯ จะเลอกประธานสภาองคการบรหารสวนต าบล 1 คน รองประธานสภา

ฯ 1 คน เลขานการสภาฯ 1 คน ด ารงต าแหนงคราวละ 4 ป ส าหรบคณะผบรหารองคการ

บรหารสวนต าบล ประกอบดวย นายกองคการบรหารสวนต าบล 1 คน รองนายกองคการ

บรหารสวนต าบล 2 คน เลขานการนายกองคการบรหารสวนต าบล 1 คน ด ารงต าแหนง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

108

คราวละ 4 ป มอ านาจหนาทตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล

พทธศกราช 2537 และทแกไขเพมเตมถงฉบบท 5 พทธศกราช 2546

นอกจากนยงมการปกครองสวนทองถนในรปแบบพเศษ ม 2 องคกร คอ

ก. กรงเทพมหานคร การบรหารงานจะประกอบดวย สภากรงเทพมหานคร

ซงจะเปนฝายนตบญญต สมาชกสภาฯ ไดรบการเลอกตงจากประชาชนในแตละเขต

ด ารงต าแหนงคราวละ 4 ป สมาชกสภาฯ กรงเทพมหานครจะเลอกสมาชกดวยกนเองเปน

ประธานสภาฯ 1 คน รองประธานสภาฯ ไมเกน 2 คน ด ารงต าแหนง 4 ป สวนผวาราชการ

กรงเทพมหานครไดรบการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน และมรองผวาราชการฯ ไมเกน

4 คน ทไดรบการแตงตงจากผวาราชการกรงเทพมหานคร มอ านาจหนาทตาม

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พทธศกราช 2528 และทแกไข

เพมเตมถงฉบบท 4 พทธศกราช 2542

ข. เมองพทยา จดตงขนตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมอง

พทยา พทธศกราช 2542 มรปแบบการบรหารคอ สภาเมองพทยาเปนฝายนตบญญต

ประกอบดวย สมาชกจ านวน 24 คน เลอกตงโดยราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตเมองพทยา

อนเปนการเลอกตงโดยตรงและและรบต าแหนงคราวละ 4 ป สมาชกสภาฯ จะเลอกตง

สมาชกดวยกนเปนประธานสภาเมองพทยา 1 คน และรองประธานฯ อก 2 คน แลวเสนอ

ใหผวาราชการจงหวดแตงตง สวนนายกเมองพทยานนมาจากการเลอกตงโดยราษฎร

ผมสทธเลอกตงในเขตเมองพทยาอนเปนการเลอกตงโดยตรงและรบเชนกน ด ารงต าแหนง

คราวละ 4 ป มอ านาจหนาทตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา

พทธศกราช 2542

จากอดตทผานมาแมกฎหมายจะบญญตใหองคกรปกครองสวนทองถนประเภท

ตาง ๆ มอ านาจมากพอสมควร แตในความเปนจรงกลบมอ านาจในการบรหารงานนอย

มาก เพราะบทบญญตทใหอ านาจแกทองถนทงหลาย มกบญญตใหตกอยภายใตกฎหมาย

อน ท าใหองคกรปกครองสวนทองถนไมมอ านาจในการด าเนนการไดเตมท แตในอนาคต

องคกรปกครองสวนทองถนจะมอ านาจหนาทมากขนตามแนวทางทไดก าหนดไวใน

พระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวน

ทองถน พทธศกราช 2542 ทก าหนดใหมการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชน โดยม

สวนราชการในสวนกลางคอยดแล แตการตดสนใจขนอยกบคนในทองถนนน ๆ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

109

กลาวโดยสรปไดวา โครงสรางขององคกรปกครองสวนทองถน มคณะผบรหาร

ทองถนและสภาทองถนทมาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชนตามรปแบบ

พระราชบญญตจดตงองคกรปกครองสวนทองถน โดยจ าแนกเปน 3 ประเภท คอ องคการ

บรหารสวนจงหวดมจงหวดละ 1 แหง รบผดชอบพนททวจงหวด เทศบาล จะจ าแนกตาม

เกณฑรายไดและประชากรแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน เทศบาลต าบล เทศบาลเมอง

เทศบาลนคร จะรบผดชอบภายในเขตเทศบาลของตนเอง และองคการบรหารสวนต าบล

รบผดชอบในเขตพนทต าบลนน ๆ ซงการบรหารงานเปนไปตามพระราชบญญตก าหนด

แผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแก องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ทงสน

แนวคดเกยวกบการเงนการคลงทองถน

ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยวธการงบประมาณขององคการปกครอง

สวนทองถน พ.ศ. 2541 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2 และ 3) พ.ศ. 2543 ระเบยบ

กระทรวงมหาดไทยวาดวยการรบเงน การเบกจายเงน การฝากเงน การเกบรกษาเงน และ

การตรวจเงนขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 และ พ.ร.บ การจดซอจดจาง

และการบรหารพสดภาครฐ พ.ศ. 2560 และระเบยบวาดวยการจดซอจดจางและการ

บรหารพสดภาครฐ พ.ศ. 2560 ไดใหความหมายครอบคลมเกยวกบ ดานการจดท า

งบประมาณ ดานการเงน ดานการพสด และดานการพฒนารายได ดงน

1. ดานการจดท างบประมาณ

โดยทวไปกฎหมายก าหนดใหการจายเงนของราชการสวนทองถน เปนไป

ตามทไดอนญาตไวในงบประมาณรายจายประจ าป หรองบประมาณรายจายประจ าป หรอ

งบประมาณรายจายเพมขน และการจายเงนทไมไดอนญาตไวในงบประมาณรายจาย

จะตองมกฎหมายกฎระเบยบ ขอบงคบ หรอขอบญญตวาใหท าได ซงแสดงใหเหนวาการท

ราชการบรหารสวนทองถนจะจายเงนเพอการจดหาใหไดมาซงพสด หรอจายเงนเพอการ

ใดกตาม จะตองมรายการนนปรากฏในงบประมาณรายจายประจ าป หรองบประมาณ

รายจายเพมเตมเทานนหากไมมปรากฏในงบประมาณรายจาย แมราชการบรหารสวน

ทองถนจะมรายไดมากมายเพยงใดกไมสามารถทจะจายเงนเพอการนนได ดงนนทก

ปงบประมาณราชการบรหารสวนทองถนจะตองจดท างบประมาณรายจายประจ าปของตน

เพอใชเปนเครองมอในการบรหารงานใหเกดประสทธภาพและประสทธผล เชน

1.1 ลกษณะของงบประมาณรายจาย ตงแตวนท 1 ตลาคม ของปหนงถง

วนท 30 กนยายน ของปถดไป อาจมงบประมาณรายจายเพมเตม หมายถง ขอบญญต

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

110

ขอบงคบ หรอทราชการบรหารสวนทองถนก าหนดขนในชวงเวลาใดกไดกอนสน

ปงบประมาณเพมเตมจากงบประมาณรายจายประจ าป ในกรณ

1.1.1 ทองถนมรายไดเพมขนจากงบประมาณรายรบทตงไว หรอ

งบประมาณรายจายประจ าปไมพอแกการใชจาย หรอในกรณจ าเปนตองจายเงนหรอกอ

หนผกพนเกนกวาหรอนอกเหนอจากทก าหนดไวในขอบญญต ขอบงคบ รายจายเพมเตม

ทตราขนใหมนนตองแสดงดวยวาจายจากเงนรายรบใด หรอ

1.1.2 จ าเปนตองจายกรณมเหตฉกเฉน อนเกยวกบสาธารณภย

เกดขนและตองแสดงดวยวาจายจากเงนสะสม หรอเงนอนใด

1.2 ลกษณะของการจ าแนกประมาณการรายรบ และลกษณะของ

การจ าแนกประเภทรายจาย การจดท างบประมาณรายจายของราชการบรหารสวนทองถน

จะตองมการประมาณการรายรบ โดยคาดวาในปงบประมาณนนมรายรบเปนจ านวนเทาใด

เพอน าไปก าหนดเปนวงเงนส าหรบการจดท าประมาณการรายจาย ซงลกษณะของ

การจ าแนกประมาณการรายรบและลกษณะของการจ าแนกประเภทรายจายของราชการ

บรหารสวนทองถนแตละประเภทแบงออกดงน

1.2.1 ลกษณะของการจ าแนกประมาณการรายรบ

ประมาณการรายรบของราชการบรหารสวนทองถน

1.2.1.1 รายได จ าแนกเปน

1.2.1.1.1 หมวดภาษอากร

1.2.1.1.2 หมวดคาธรรมเนยม คาปรบ และใบอนญาต

1.2.1.1.3 หมวดรายไดจากทรพยสน

1.2.1.1.4 หมวดรายไดจากสาธารณปโภคและการพาณชย

1.2.1.1.5 หมวดเงนอดหนน

1.2.1.1.6 หมวดรายไดเบดเตลด

1.2.1.2 เงนไดอน จ าแนกเปน

1.2.1.2.1 เงนก

1.2.1.2.2 เงนทจายขาดจากเงนสะสม

1.2.2 ลกษณะของการจ าแนกประมาณการรายจาย

งบประมาณรายจายของราชการบรหารสวนทองถน จ าแนกเปน

1.2.2.1 รายจายงบกลาง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

111

1.2.2.2 รายจายหนวยงาน ซงจ าแนกเปน 2 ลกษณะ คอ

1.2.2.2.1 รายจายประจ า ประกอบดวย

1.2.2.2.1.1 หมวดเงนเดอนและคาจางประจ า

1.2.2.2.1.2 หมวดคาจางชวคราว

1.2.2.2.1.3 หมวดคาตอบแทน ใชสอย และวสด

1.2.2.2.1.4 หมวดคาสาธารณปโภค

1.2.2.2.1.5 หมวดเงนอดหนน

1.2.2.2.1.6 หมวดรายจายอน

1.2.2.2.2 งบประมาณรายจายเฉพาะการ ไดแก การท า

กจกรรมดงตอไปน

1.2.2.2.2.1 การประปา

1.2.2.2.2.2 กจการสถานธนานบาล

1.2.2.2.2.3 การขนสง

1.2.2.2.2.4 การจ าหนายเนอสตว

1.2.2.2.2.5 การจ าหนายน ามนเชอเพลงและแกส

1.2.2.2.2.6 กจการโรงแรม

1.2.2.2.2.7 การพาณชย ฯลฯ

1.3 ขนตอนการจดท างบประมาณของราชการบรหารสวนทองถน

การจดท างบประมาณของราชการบรหารสวนทองถนตาง ๆจะเปนขนตอนในการปฏบต

จรง ซงกฎหมายก าหนดใหกระทรวงมหาดไทยออกระเบยบเพอวางแนวทางปฏบต

ใหชดเจน ปจจบนมระเบยบและขอบญญตก าหนดวธปฏบตแยกตางหากกน แตสามารถ

สรปไดวา โดยทวไปแลวการจดท างบประมาณของทองถนตาง ๆ มลกษณะของ

กระบวนการซงมขนตอนการปฏบตทส าคญ 4 ขนตอน ดงน

1.3.1 ขนการจดเตรยมงบประมาณ การจดเตรยมงบประมาณ

รายจายเปนขนตอนในความรบผดชอบของฝายบรหาร โดยเปนหนาทของเจาหนาทประจ า

ของราชการบรหารสวนทองถนฝายตาง ๆ ทจะตองเสนอประมาณการรายรบ และรายจาย

ของหนวยงานของตนมายงหนวยงานกลางทรบผดชอบในการจดท างบประมาณ เพอทจะ

ท าการวเคราะหงบประมาณทแตละหนวยงานหรอแผนกงานเสนอมา โดยในสวนของ

รายจายเปนการเสนอในรปของแผนงานโครงการตาง ๆ ซงรปแบบการจดท างบประมาณ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

112

อาจมลกษณะทเนนการควบคม (Control Oriented) หรอการจดการ (Management

Oriented) หรอการวางแผน (Planning Oriented) เมอหนวยงานทรบผดชอบไดพจารณา

ศกษาและวเคราะหงบประมาณทเสนอขนมา และไดรบความเหนชอบจากฝายบรหารแลว

กจดท าเปนรางงบประมาณรายจายเพอเสนอฝายนตบญญตพจารณาอนมตตอไป

1.3.2 ขนพจารณาอนมตงบประมาณ เมอฝายบรหารไดจดเตรยม

งบประมาณรายจาย และจดท าเปนรางเสนอตอฝายนตบญญต เพอใหฝายนตบญญตได

พจารณาอนมตงบประมาณรายจายตอไป การพจารณาของฝายนตบญญตโดยทวไป

จะพจารณารวดเดยว 3 วาระ ไมได ซงมลกษณะใกลเคยงกบการพจารณาราง

พระราชบญญตงบประมาณรายจายของรฐบาล ไดแก

1.3.2.1 การพจารณาในวาระท 1 เปนขนรบหลกการ เมอฝาย

บรหารไดแถลงถงความจ าเปนตาง ๆ ในการตงงบประมาณรายจายแลว ฝายนตบญญต

จะไดพจารณาวาจะรบหลกการแหงรางงบประมาณรายจายทเสนอหรอไม ถาไมรบ

หลกการรางงบประมาณรายจายกใหผก ากบดแลเทศบาลแตงตงคณะกรรมการหาขอยต

จ านวน 15 คน ประกอบดวย ฝายบรหารจ านวน 7 คน ฝายสภาจ านวน 7 คน และใหฝาย

บรหารและสภาทไดรบการคดเลอกจ านวน 14 คนคดเลอกคนนอกจ านวน 1 คนมาเปน

ประธานเพอหาขอยต หากหาขอยตไมไดใหผวาราชการจงหวดเสนอรฐมนตรวา

กระทรวงมหาดไทยยบสภาเทศบาล ถารบหลกการแลวฝายนตบญญตกจะไดมการตง

คณะกรรมาธการวสามญท าหนาทพจารณาในขนการแปรญตตตอไป

1.3.2.2 การพจารณาในวาระท 2 เปนขนพจารณาเรยงตามล าดบ

มาตราหรอตามหวขอ หรอจากการทผานการพจารณาแปรญตตมาแลวใน

คณะกรรมาธการวสามญการแปรญตตนนกคอการขอแกไข ลดหรอตดทอนงบประมาณ

เมอฝายนตบญญตหรอสภาพจารณาเรยงล าดบมาตรา หรอตามขอ ตามท

คณะกรรมาธการวสามญไดแกไขแลว กจะน าไปสการพจารณาในวาระท 3 ตอไป

1.3.2.3 การพจารณาในวาระท 3 เปนขนตอนการอนมตหรอ

เหนชอบรางงบประมาณรายจาย เมอฝายนตบญญตอนมตหรอเหนชอบรางงบประมาณ

รายจายนนแลวฝายบรหารกจะน าไปปฏบตตามขนตอนตามทกฎหมายก าหนด

เพอประกาศใชตอไป

1.3.3 ขนการบรหารงบประมาณ เมองบประมาณรายจายมผลใช

บงคบแลวกเปนหนาทและความรบผดชอบของ ฝายบรหารทจะตองบรหารตาม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

113

งบประมาณรายจายนนซงประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ทมความตอเนองและสมพนธกน

ไดแก การจดเกบ จดหารายไดการเกบรกษา การฝากการถอนเงน การซอ การจาง หรอ

การจดหาใหไดมาซงพสด การเบกจายเงน การบนทกระบบบญช รวมตลอดถง

การตรวจสอบการจดเกบรายไดและการใชจายเงนตามงบประมาณรายจายดวย

1.3.4 ขนการควบคม การตรวจสอบ และการตดตามผลงบประมาณ

การควบคม การตรวจสอบ และการตดตามผลงบประมาณเปนขนตอนทจะตองด าเนนการ

ตงแตขนการจดเตรยมงบประมาณ ขนการบรหารงบประมาณและเมอไดมการบรหาร

งบประมาณไปแลว ทงน เพอแกไขขอบกพรองและปรบปรงกระบวนการบรหาร

งบประมาณใหมประสทธภาพมากยงขน โดยแยกพจารณาได ดงน

1.3.4.1 การควบคม การตรวจสอบ และตดตามผลในขนตอน

การจดเตรยมงบประมาณจะตองควบคม การจดเตรยมงบประมาณใหเปนไปตามระเบยบ

แบบแผนทก าหนดไว การพจารณาความเหมาะสมของการประมาณการรายรบ

การประมาณการรายจายกจกรรม/โครงการ/แผนงานตาง ๆ ทจะจดท า รวมถงประโยชน

สงสดทประชาชนไดรบอกดวย

1.3.4.2 การควบคม การตรวจสอบและการตดตามผลในขนการ

บรหารงบประมาณ จะตองควบคมดแลการจดเกบ การจดหารายได ใหเปนไปดวยความ

ถกตองเหมาะสมและเปนธรรม ความถกตองของการเกบรกษา การฝาก การถอนเงน

การพสดการกอหนผกพน การเบกจายเงน และการบนทกระบบบญช

1.3.4.3 การควบคม การตรวจสอบ และการตดตามผล ภายหลง

ทไดบรหารงบประมาณไปแลว ซงมลกษณะผสมผสานระหวางการควบคม การตรวจสอบ

และการประเมนผลการปฏบตงาน โดยจะตองมการพจารณาตรวจสอบถงความถกตอง

และความเหมาะสมในการปฏบตงานเพอน าไปสการปรบปรงแกไขใหถกตองเหมาะสม

ส าหรบการบรหารงบประมาณในปตอไป นอกจากนนยงรวมถงการด าเนนการตอเนอง

ในกรณทมการบรหารงบประมาณรายจายไมถกตองตามระเบยบแบบแผนอกดวย เชน

การหาผรบผดชอบทางแพง การด าเนนคดอาญา การด าเนนการทางวนย หรอการแกไข

การด าเนนการใหถกตอง เปนตน

ส าหรบการควบคมการบรหารงบประมาณนน หนวยงานทท าหนาทควบคม

ตรวจสอบ และตดตามผล แบงตามหนวยงานไดเปน 2 ลกษณะ คอ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

114

1. การควบคมภายใน ไดแก หนวยงานภายในของราชการบรหารสวน

ทองถนทท าหนาทในการตรวจสอบภายใน ฝายบรหาร หรอฝายนตบญญตของราชการ

บรหารสวนทองถนนน

2. การควบคมภายนอก ไดแก กระทรวงมหาดไทย ส านกงานตรวจเงน

แผนดน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ

ศาล เปนตน

2. ดานการเงน

ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการรบเงน การเบกจายเงน การฝาก

เงนการเกบรกษาเงนและการตรวจเงนขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 วาดวย

2.1 การรบเงน

2.1.1 ขอก าหนดในการรบเงน

2.1.1.1 บรรดาเงนองคกรปกครองสวนทองถนไดรบไวเปน

กรรมสทธใหน าสงเปนเงนรายไดทงสน หามมใหกนไวเปนเงนฝากหรอเงนนอกงบประมาณ

เวนแตจะมกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ค าสงหรอหนงสอสงการกระทรวงมหาดไทย

ก าหนดไวเปนอยางอน

2.1.1.2 ความในวรรคหนง ไมใชบงคบในกรณทมผอทศใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน เปนการเฉพาะเจาะจงวา ใหกระท าการอยางใดอยางหนง

หรอในกรณทองคกรปกครองสวนทองถนจดหารายไดขนเปนครงคราวภายในขอบเขต

อ านาจหนาท เพอใชจายในกจการอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ ทงน โดยไมใชงบประมาณ

รายจายขององคกรปกครองสวนทองถน

2.1.1.3 เงนรายไดทองคกรปกครองสวนทองถนจดหาขนเปนครง

คราวหรอเงนทมผอทศใหตามวรรคสอง ถาไมไดก าหนดไวเปนอยางอน หากมเงนเหลอ

จาย หรอหมดความจ าเปนทจะตองใชจายแลวใหน าสงเปนเงนรายไดขององคกรปกครอง

สวนทองถน

2.1.1.4 การรบเงนใหรบเปนเงนสด การรบเงนเปนเชค หรอดราฟต

หรอตราสารอยางอนใหปฏบตตามวธการทกรมการปกครอง

2.1.1.5 การรบช าระเงนทกประเภท จะตองออกใบเสรจรบเงน

ใหแกผน ามาช าระทกครงและใหใชใบเสรจรบเงนเลมเดยวกนรบเงนทกประเภท เวนแตเงน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

115

ประเภทใดมการรบช าระเปนประจ าและมจ านวนมากราย จะแยกใบเสรจรบเงนเลมหนง

ส าหรบการรบช าระเงนประเภทนนกได

2.1.1.6 ความในวรรคหนงไมใชบงคบแกการจ าหนายตวฉก เชน

ตวโดยสาร ตวเขาดมหรสพ ตวตลาดหรอการรบเงนคาธรรมเนยมทมเอกสารขององคกร

ปกครองสวนทองถน ระบจ านวนเงนทช าระอนมลกษณะเชนเดยวกบใบเสรจรบเงน

ซงเอกสารดงกลาวจะตองมการควบคมจ านวนเงนทช าระอนมลกษณะเชนเดยวกบ

ใบเสรจรบเงน ซงเอกสารดงกลาวจะตองมการควบคมจ านวนทรบจายท านองเดยวกน

กบใบเสรจรบเงน และการรบเงนตามฎกา เบกเงนจากหนวยงานคลง

2.1.1.7 ใหหนวยงานคลงบนทกเงนทไดรบในบญชเงนสด หรอ

บญช เงนฝากธนาคารแลวแตกรณ ภายในวนทไดรบเงนนน โดยแสดงใหทราบวา ไดรบเงน

ตามกตกาใบเสรจรบเงนหรอเอกสารอนเลมใด เลขทใด จ านวนเทาใด ในกรณทมการรบ

เงนภายหลงก าหนดเวลาปดบญชส าหรบวนนนแลว ใหบนทกการรบเงนนนในบญชดงกลาว

ในวนท าการถดไป เงนประเภทใดมใบเสรจรบเงนวนหนง ๆ หลายฉบบ จะรวมรบเงน

ประเภทนนตามส าเนาใบเสรจทกฉบบ มาบนทกในบญชรายการเดยวกได โดยใหแสดงให

ทราบวาเปนเงนรบตามใบเสรจ เลขทใดถงเลขทใด จ านวนเงนรวมทงสนเทาใด ไวดานหลง

ส าเนาใบเสรจรบเงนฉบบสดทาย

2.1.1.8 เมอสนเวลารบเงนใหเจาหนาทผมหนาทจดเกบหรอรบ

ช าระเงนน าเงนทไดรบพรอมส าเนาใบเสรจรบเงน และเอกสารอนทจดเกบในวนนนทงหมด

ตอเจาหนาทการเงนขององคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทไดรบอนญาตใหแยก

ไปท าการรบจายเงนแลวแตกรณ

2.1.1.9 ใหหนวยงานคลงจดใหมการตรวจสอบจ านวนเงนทเจาหนาท

จดเกบและน าสงพรอมกบหลกฐาน และรายการทบนทกไวในบญชเงนสดหรอบญชเงนฝาก

ธนาคารวาถกตองครบถวนแลวหรอไมหากการตรวจสอบปรากฏวาถกตองแลว

ใหผตรวจแสดงยอดรวมเงนรบทงสนตามใบเสรจรบเงนทกฉบบทไดรบในวนนนไวในส าเนา

ใบเสรจรบเงนฉบบสดทาย และลงลายมอชอก ากบไวดวย

2.1.2 ใบเสรจรบเงน

2.1.2.1 ใบเสรจรบเงนขององคกรปกครองสวนทองถน

ใหมสาระส าคญอยางนอย ดงตอไปน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

116

2.1.2.1.1 ตราเครองหมายและชอขององคกรปกครอง

สวนทองถน

2.1.2.1.2 เลมทและเลขทของใบเสรจรบเงนโดยใหพมพ

หมายเลขก ากบเลมและหมายเลขก ากบเลขทในใบเสรจรบเงน เรยงกนไปทกฉบบ

2.1.2.1.3 ทท าการหรอส านกงานทออกใบเสรจรบเงน

2.1.2.1.4 วน เดอน ป ทรบเงน

2.1.2.1.5 ชอและชอสกลของบคคลหรอชอนตบคคล

ผช าระเงน

2.1.2.1.6 รายการแสดงการรบเงน โดยระบวารบช าระเงน

คาอะไร

2.1.2.1.7 จ านวนเงนทช าระทงตวเลขและตวอกษร

2.1.2.1.8 ขอความระบไววาไดมการรบเงนไวเปนการ

ถกตองแลว

2.1.2.1.9 ลายมอชอพรอมชอในวงเลบ และต าแหนงผรบ

เงนก ากบอยางนอยหนงคนใบเสรจรบเงนทกฉบบใหมส าเนาเยบตดไวกบเลมอยางนอยหนง

ฉบบ

2.1.2.2 ใหหนวยงานคลงจดท าทะเบยนคมใบเสรจรบเงนไวเพอให

ทราบ และตรวจสอบไดวา ไดจดพมพขนจ านวนเทาใด ไดจายใบเสรจรบเงนเลมใด

หมายเลขใดถงหมายเลขใด ใหหนวยงานใดหรอเจาหนาทผใดไปด าเนนการจดเกบเงน

เมอวน เดอน ปใด การจายใบเสรจรบเงนใหหนวยงานใดหรอเจาหนาทไปจดเกบเงน

ใหพจารณาจายใหในจ านวนทเหมาะสมแกลกษณะงานทปฏบต และใหมหลกฐาน

การรบสงใบเสรจรบเงนนนไวดวย

2.1.2.3 ใบเสรจรบเงนเลมใด เมอไมมความจ าเปนตองใช เชน ยบ

เลกส านกงานหรอไมมการจดเกบเงนตอไปอก ใหหวหนาหนวยงานทรบใบเสรจรบเงนนน

ไปน าสงคนหนวยงานทจายใบเสรจนนโดยเรว

2.1.2.4 เมอสนปใหหวหนาหนวยงานทรบใบเสรจรบเงนไป

ด าเนนการจดเกบเงนแจงใหหวหนาหนวยงานคลงทราบวา มใบเสรจรบเงนอยในความ

รบผดชอบเลมใดเลขทใดถงเลขทใดและไดใชใบเสรจรบเงนไปแลวเลมใด อยางชาไมเกน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

117

เดอนตลาคมของปถดไปและใหหวหนาหนวยงานคลงรวบรวมรายงานเสนอผานปลด

องคกรปกครองสวนทองถนเพอน าเสนอผบรหารทองถนทราบ

2.1.2.5 ใบเสรจรบเงนเลมใดใชส าหรบรบเงนของปใด ใหใชรบเงน

ภายในปนนเทานนเมอขนปใหมกใหใชเสรจรบเงนเลมใหม ใบเสรจรบเงนฉบบใดทยงไมใช

ใหคงตดไวกบเลม แตใหปร เจาะร หรอประทบตราเลกใช เพอใหเปนทสงเกตมใหน ามาใช

รบเงนได ตอไป

2.1.2.6 ใบเสรจรบเงนหามขด ลบ แกไข เพมเตม จ านวนเงนหรอผ

ช าระเงน หากใบเสรจรบเงนฉบบใดลงรายการรบเงนผดพลาด กใหขดฆาเลกใช

ใบเสรจรบเงนนนทงฉบบ และใหตดไวกบส าเนาใบเสรจรบเงนในเลม แลวออก

ใบเสรจรบเงนฉบบใหม

2.1.2.7 ใหหนวยงานคลงเกบรกษาส าเนาใบเสรจรบเงนซงยงมได

ตรวจสอบจาก ผมอ านาจตรวจสอบไวในทปลอดภยอยาใหสญหาย และเมอไดตรวจสอบ

แลวกใหเกบไวอยางเอกสารธรรมดา

2.2 การเกบรกษาเงน

2.1.1 ตนรภยเกบเงน

2.1.1.1 ตนรภยใหตดหรอตงไวในทปลอดภยภายในส านกงานของ

องคกรปกครองสวนทองถน จ านวนเงนสดทเกบรกษาไวในตนรภยตามวรรคหนง จะตอง

ไมเกนสองหมนบาท เวนแตกรณจ าเปน ผบรหารทองถนอาจอนมตใหขยายวงเงนเกบรกษา

เพมไดรวมไมเกนแปดหมนบาท

2.1.1.2 ตนรภยใหมลกกญแจอยางนอยสองดอก แตละดอก

มลกษณะตางกนโดยใหกรรมการเกบรกษาเงนถอลกกญแจคนละดอก ตนรภยหนง ๆ ใหม

ลกกญแจอยางนอยสองส ารบ ใหกรรมการเกบรกษาเงนเกบรกษาหนงส ารบ นอกนนใหน า

ฝากเกบรกษาในลกษณะหบหอไวในตนรภยเกบเงนของสวนราชการอนตามทเหนสมควร

2.2.2 กรรมการเกบรกษาเงน

2.2.2.1 ใหผบรหารทองถนแตงตงคณะกรรมการเกบรกษาเงนไว

ณ ส านกงานอยางนอยสามคน ในจ านวนนใหหวหนาหนวยงานคลงเปนกรรมการ

โดยต าแหนงหนงคน และกรรมการอนอกอยางนอยสองคน การแตงตงกรรมการการเกบ

รกษาเงนตามวรรคหนงใหแตงตงจากหวหนาหนวยงานคลงและจากพนกงานสวนทองถน

ตงแตระดบ 3 หรอเทยบเทาขนไป เวนแตองคกรปกครองสวนทองถน มพนกงานสวน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

118

ทองถนไมครบจ านวนทจะแตงตงเปนกรรมการ ใหแตงตงพนกงานสวนทองถนระดบอน

หรอกรรมการบรหารองคการบรหารสวนต าบลเปนกรรมการใหครบจ านวนกได

2.2.2.2 ใหกรรมการเกบรกษาเงนเปนผถอลกกญแจนรภย

ในกรณทตนรภยมทใสกญแจสามดอกและมกรรมการสามคน ใหกรรมการถอกญแจคนละ

หนงดอก แตถาตนรภยมทใสกญแจสองดอกแตมกรรมการสามคน กใหกรรมการทอาวโส

ถอกญแจคนละหนงดอก

2.2.2.3 กรรมการเกบรกษาเงนผใดไมสามารถปฏบตหนาท

กรรมการไดใหผบรหารทองถนพจารณาแตงตงพนกงานสวนทองถน หรอกรรมการบรหาร

องคการสวนต าบลตามขอ 2.2 เปนกรรมการแทนชวคราวใหครบจ านวน การแตงตงผทจะ

เปนกรรมการแทนจะแตงตงไวเปนการประจ าเพอปฏบตหนาทแทนชวคราวกได

การปฏบตหนาทกรรมการแทนตามวรรคหนง ตองสง

มอบและรบมอบกญแจระหวางกรรมการผทไดรบมอบหมายใหท าหนาทกรรมการแทน

ชวคราว รวมทงตองตวนบตวเงนและหลกฐานแทนตวเงนเกบรกษาไวในตนรภยใหถกตอง

ตามรายงานเงนคงเหลอประจ าวนแลวบนทกการสงมอบและรบมอบพรอมกบลงลายมอ

ชอกรรมการทกคนไวในรายงานเงนคงเหลอประจ าวนดวย หามมใหกรรมการมอบลก

กญแจใหผอนท าหนาทกรรมการแทน เวนแตเปนการมอบใหกรรมการซงไดรบแตงตงเปน

กรรมการแทนชวคราว

2.2.2.4 กรรมการเกบรกษาเงนตองเกบรกษาลกกญแจไวในท

ปลอดภยอยาใหสญหายหรอใหผใดลกลอบน าไปพมพแบบลกกญแจได หากวาลกกยแจ

สญหายหรอมกรณสงสยวาจะมผปลอมแปลงลกกญแจ ใหรบรายงานผบรหารทองถน

เพอสงการโดยเรว

2.2.3 การเกบรกษาเงน

2.2.3.1 ใหหวหนาหนวยงานคลงจดท ารายงานเงนคงเหลอ

ประจ าวนตามแบบทกรมการปกครองก าหนดเปนประจ าทกวนทมการรบจายเงน หากวน

ใดไมมการรบจายเงนจะไมท ารายงานเงนคงเหลอประจ าวนส าหรบวนนนกได แตใหหมาย

เหตในรายงานเงนคงเหลอประจ าวนทมการรบจายเงนในวนถดไปใหทราบดวย

2.2.3.2 เมอสนเวลารบจายเงน ใหเจาหนาทการเงนทจะเกบรกษา

และรายงานเงนคงเหลอประจ าวน สงมอบตอคณะกรรมการเกบรกษาเงน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

119

2.2.3.3 ใหกรรมการเกบรกษาเงนรวมกนตรวจสอบตวเงน และ

หลกฐานแทนตวเงนกบรายงานเงนคงเหลอประจ าวน เมอปรากฏวาถกตองแลวใหน าเงน

เขาเกบรกษาในตนรภย และใหกรรมการทกคนลงลายมอชอในรายงานเงนคงเหลอ

ประจ าวนไวเปนหลกฐาน แลวใหหวหนาหนวยงานคลงเสนอผานปลดองคกรปกครอง

สวนทองถนเพอน าเสนอใหผบรหารทองถนทราบ

2.2.3.4 ในกรณทปรากฏวา เงนทกรรมการไดมอบใหเกบรกษาไม

ตรงกบจ านวน ซงแสดงไวในรายงานเงนคงเหลอประจ าวน ใหคณะกรรมการเกบรกษาเงน

และผน าสงเงนรวมกนบนทกจ านวนเงนทตรวจนบไดในรายงานเงนคงเหลอประจ าวน และ

ลงลายมอชอกรรมการทกคนพรอมดวยเจาหนาทผสงเงนแลวน าเงนเขาเกบรกษาไวในต

นรภย และใหคณะกรรมการเกบรกษาเงนรางงานใหปลดองคกรปกครองสวนทองถนทราบ

ทนท เพอเสนอผบรหารทองถนพจารณาสงการ

2.2.3.5 เมอน าเงนเขาเกบรกษาในตนรภยเรยบรอยแลว

ใหกรรมการเกบรกษาเงนใสกญแจตนรภยใหเรยบรอยและลงลายมอชอบนกระดาษปดทบ

หรอประจ าครงหรอดนเหนยวของกรรมการเกบรกษาเงนแตละคนไวบนเชอกผกมดตนรภย

ในลกษณะทแผนกระดาษปดทบ หรอตราประจ าครงหรอดนเหนยวจะตองถกท าลายเมอม

การเปดตนรภยในกรณทตนรภยตงอยในหองมนคงหรอกรงเหลก การลงลายมอชอบน

แผนกระดาษปดทบหรอประจ าครง หรอดนเหนยวของกรรมการเกบรกษาเงน จะกระท า

ทประตหองมนคงหรอกรงเหลกแตเพยงแหงเดยวกได

2.2.3.6 ในวนท าการถดไป หากจะตองน าเงนออกจายให

คณะกรรมการเกบรกษาเงน มอบเงนทเกบรกษาไวทงหมดใหหวหนาหนวยงานคลงหรอ

เจาหนาทการเงนแลวแตกรณรบไปจายโดยใหลงลายมอชอรบเงนไวในรายงานเงนคงเหลอ

ประจ าวนกอนวนท าการทรบเงนไปจายนน

2.2.3.7 กอนเปดประตหองมนคง หรอประตกรงเหลก หรอ

ตนรภยใหกรรมการเกบรกษาเงนตรวจกญแจ ลายมอชอบนแผนกระดาษปดทบ หรอตรา

ประจ าครง หรอดนเหนยวของกรรมการเมอปรากฏวาอยในสภาพเรยบรอยจงใหเปดได

หากปรากฏวาแผนกระดาษปดทบ หรอตราประจ าครง หรอดนเหนยวของกรรมการเกบ

รกษาเงนอยในสภาพไมเรยบรอย หรอมพฤตกรรมอนใดทสงสยวาจะมการทจรต

ใหรายงานใหปลดองคกรสวนทองถนทราบ เพอเสนอผบรหารทองถนพจารณาสงการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

120

2.2.3.8 ใหหนวยงานทมงบประมาณเฉพาะการ หรอหนวยงาน

ทไดแยกออกไปท าการรบจายและเกบรกษาเงน มอ านาจเกบรกษาเงนไวทส านกงานไมเกน

หนงหมนบานใหน าขอก าหนดในการเกบรกษาเงนขององคกรปกครองสวนทองถน มาใช

บงคบในการเกบรกษาเงนของหนวยงานตามความในวรรคหนง โดยอนโลม

2.2.4 การรบสงเงน

2.2.4.1 เงนรายรบขององคกรปกครองสวนทองถนทเกนอ านาจ

เกบรกษาไวตามขอ 1 ใหน าฝากคลงจงหวด หรอธนาคารแลวแตกรณ วนใดทมจ านวนเงน

เกนอ านาจทองคกรปกครองสวนทองถนจะเกบรกษาไวได ใหน าฝากใหเสรจสนภายในวน

นน ถาฝากในวนนนไมทนใหน าฝากตนรภยและวนรงขนหรอวนเปดท าการถดไปใหน าฝาก

ธนาคารหรอคลงจงหวดแลวแตกรณ และรายงานใหปลดองคกรปกครองสวนทองถน

ทราบ

2.2.4.2 ยกเวนกรณทก าหนดไวในขอ 1 ใหหนวยงานทม

งบประมาณเฉพาะการ หรอหนวยงานทแยกออกไปท าการรบจายและเกบรกษาเงน น าเงน

ทไดรบทงสนสงหนวยงานคลงหรอธนาคารทกวนทมการรบเงน ถาสงไมทนภายในวนนนให

น าฝากตนรภยและวนรงขนหรอวนเปดท าการถดไปใหน าสงหนวยงานคลงหรอธนาคาร

แลวแตกรณ โดยใหหมายเหตทน าสงไมทนในใบน าสงเงนไวดวย ในการน าสงเงนนนตองลง

ลายมอชอหวหนาหนวยงานเปนผสงและหวหนาหนวยงานคลงหรอผไดรบมอบหมายหรอ

ธนาคารเปนผลงลายมอชอรบไวเปนหลกฐาน กรณมเหตผลสมควร ผบรหารทองถนอาจ

พจารณาอนมตใหขยายเวลาการน าสงเงนของหนวยงานตามความในวรรคหนงเปนอยาง

อนกได แตทงนจะตองใหมการน าสงเงนอยางนอยเดอนละหนงครง

2.2.4.3 การรบสงเงนขององคกรปกครองสวนทองถน ซงเปนเงน

สดครงหนงมจ านวนเกนสามหมนบาท หรอสถานททจะรบสงอยหางไกล หรอกรณอนใด

ซงเหนวาไมปลอดภยแกเงนทรบสงใหผบรหารทองถนแตงตงพนกงานสวนทองถนตงแต

ระดบ 3 หรอเทยบเทาขนไป อยางนอยสองคนเปนกรรมการรบผดชอบรวมกนควบคม การ

รบสงเงน และจดใหมเจาหนาทต ารวจควบคมรกษาความปลอดภยดวยกได กรณวงเงนไม

เกนสามหมนบาทจะมอบใหเจาหนาทหรอกรรมการไปรบกได การแตงตงกรรมการตาม

วรรคหนง ใหท าเปนหนงสอและใหมหลกฐานการรบสงเงนระหวางผมอบหรอผรบมอบเงน

กบกรรมการผน าสงหรอผรบไวทกครงหากกรรมการผใดไมสามารถปฏบตหนาทตามท

ไดรบแตงตงไว ใหน าความในขอ 3 มาใชบงคบโดยอนโลม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

121

2.2.4.4 ใหคณะกรรมการรบสงเงนมหนาทรบผดชอบรวมกน

ในการควบคมเงนทน าสงโดยใหปฏบต ดงน

2.2.4.4.1 ตรวจนบจ านวนเงนซงไดรบมอบหมายใหรบสง

กบใบน าสงและบนทกการรบเงนเพอน าสงใหถกตองตรงกน แลวลงลายมอชอในใบบนทก

พรอมกบผมอบหรอผรบมอบเงนทงสองฉบบโดยให คณะกรรมการรบสงเงนเกบรกษาไว

ในหนงฉบบมอบใหผมอบหรอผรบมอบเกบไวเปนหลกฐานหนงฉบบ

2.2.4.4.2 บรรจเงนลงหบหอใสกญแจหรอใชเชอกผกมด

และประจ าครงหรอดนเหนยว ของกรรมการรบสงเงนทกคนทเชอกมดหบหอในลกษณะท

เมอเปดหบหอ ตราประจ าครงหรอดนเหนยวจะตองถกท าลาย และมอบหบหอใหกรรมการ

ซงเปนผอาวโสเพอน าเงนเดนทางไปสงตอไป

2.2.4.4.3 ใหกรรมการรบสงเงนพรอมกนออกเดนทางไป

ยงสถานทรบสงเงนทนท หามมใหแยกยายจากกนหรอหยดพกระหวางทางโดยไมมเหตผล

จ าเปน และเมอไปถงสถานทน าสงเงนแลวใหรบน าเงนสงใหเสรจสนภายในวนท าการนน

หรออยางชาภายในวนท าการถดไป

2.2.4.4.4 กอนเปดหบหอเพอน าสงเงนใหกรรมการรบสง

เงนทกคนพรอมกนตรวจสภาพลกกญแจและตราประจ าครง หรอดนเหนยว เมอปรากฏวา

อยในสภาพเรยบรอยแลวจงใหน าเงนออกสง หากปรากฏวา หบหออยในลกษณะไม

เรยบรอย หรอมพฤตกรรมชวนใหสงสยวาจะมการทจรตเงนในหบหอ ใหคณะกรรมการ

รบสงเงนรบรายงานปลดองคกรปกครองสวนทองถนเพอน าเสนอผบรหารทองถนพจารณา

สงการตอไป สวนเงนใหคณะกรรมการน าสงใหแลวเสรจ

2.2.4.4.5 กรณจ านวนเงนทน าสงมปลอมแปลงจ านวน

เทาใดใหคณะกรรมการการรบสงเงนน าสงเงนตามจ านวนทน าสงได และใหบนทกจ านวน

เงนปลอมแปลงนนไวในบนทกการรบเงนเพอน าสงแลวลงลายมอชอกรรมการทกคนพรอม

ดวยเจาพนกงานของผรบเงน และเมอกลบถงองคกรปกครองสวนทองถนแลว ใหรายงาน

ปลดองคกรปกครองสวนทองถนเพอน าเสนอผบรหารทองถนพจารณาสงการ

2.2.4.4.6 เมอคณะกรรมการรบสงเงนไดรบสงเงนเสรจ

เรยบรอยและเดนทางกลบถงองคกรปกครองสวนทองถนแลว ใหรบมอบคฉบบใบน าสงเงน

หรอหลกฐานการรบมอบเงนใหหนวยงานผน าสงหรอขอเบกเงนในวนนน หรออยางชาในวน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

122

ท าการถดไป และใหหวหนาหนวยงานผน าสงหรอขอเบกเงนตรวจสอบหลกฐานการน าสง

เงนหรอขอเบกเงนเมอปรากฏวาถกตองแลวใหบนทกการรบมอบตอกนไว

2.2.4.5 การถอนเงนฝากขององคกรปกครองสวนทองถน หรอ

หนวยงานทไดแยกออกไปท าการรบจายและเกบรกษาเงน ใหเปนอ านาจของผด ารง

ต าแหนง ดงตอไปน

2.2.4.5.1 องคการบรหารสวนจงหวด ใหนายกองคการ

บรหารสวนจงหวดหรอรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดผไดรบมอบหมาย กบปลด

องคการบรหารสวนจงหวดหรอผทไดรบมอบหมายทมต าแหนงไมต ากวาหวหนาหนวยงาน

ลงลายมอชอถอนรวมกน

2.2.4.5.2 เทศบาล ใหนายกเทศมนตรหรอเทศมนตร

ผไดรบมอบหมาย กบปลดเทศบาลหรอผทไดรบมอบหมายทมต าแหนงไมต ากวาหวหนา

หนวยงานลงลายมอชอถอนรวมกน

2.2.4.5.3 เมองพทยา ใหปลดเมองพทยาหรอรองปลด

เมองพทยาผทไดรบมอบหมายกบหวหนาส านกปลดเมองพทยาหรอผทไดรบมอบหมาย

ทมต าแหนงไมต ากวาหวหนาหนวยงานลงลายมอชอถอนรวมกน

2.2.4.5.4 องคการบรหารสวนต าบล ใหประธาน

กรรมการบรหารหรอกรรมการบรหารผไดรบมอบหมาย กบปลดองคการบรหารสวน

ต าบลหรอผทไดรบมอบหมายทมต าแหนงไมต ากวาหวหนาหนวยงานลงลายมอชอถอน

รวมกน การถอนเงนฝากของหนวยงานทมงบประมาณเฉพาะการ หรอหนวยงานทไดแยก

ออกไปท าการรบจายและเกบรกษาเงน ผบรหารทองถนอาจแตงตงหวหนาหนวยงานนน

และพนกงานสวนทองถนตงแตระดบ 3 หรอเทยบเทาขนไปอก 1 คน เปนผมอ านาจลง

ลายมอชอรวมกนถอนเงนฝากของหนวยงานนน ๆ กรณการถอนเงนฝากจากคลงจงหวด

ใหปฏบตตามระเบยบทกระทรวงการคลงก าหนดการถอนเงนฝากนอกเหนอจาก

หลกเกณฑทก าหนดไวในวรรคหนงและวรรคสอง จะตองขออนมตตอผวาราชการจงหวด

กอน ส าหรบองคการบรหารสวนต าบลตองขออนมตตอนายอ าเภอหรอปลดอ าเภอผเปน

หวหนาประจ ากงอ าเภอ

2.3 การเบกเงน

2.3.1 การเบกเงนขององคกรปกครองสวนทองถนใหหนวยงาน

เจาของงบประมาณขอเบกกบหนวยงานคลง โดยหวหนาหนวยงานผขอเบกเปนผลงลายมอ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

123

ชอเบกเงนและใหวางฎกาตามแบบทกรมการปกครองก าหนด การเบกเงนตองมหลกฐาน

การเบกเพอประโยชนในการตรวจสอบ และใหผเบกลงลายมอชอรบรองความถกตอง

ในหลกฐานการเบกทเปนภาพถายหรอส าเนาทกฉบบ

2.3.2 ฎกาเบกเงนจะตองพมพหรอเขยนดวยหมกทลบไดยาก จ านวน

เงนทขอเบกทงตวเลขและตวอกษรจะตองพมพหรอเขยนใหชดเจนหามขดลบหากผดพลาด

ใหแกไขโดยวธขดฆาแลวพมพหรอเขยนใหมทงจ านวน แลวใหผเบกลงลายมอชอรบรอง

การขดฆานนดวยการพมพหรอเขยนจ านวนเงนในฎกาเบกเงนทเปนตวอกษร ใหพมพหรอ

เขยนจ านวนทขอเบกใหชดค าวา “ตวอกษร” หรอขดเสนหนาจ านวนเงน อยาใหมชองวาง

ทจะพมพหรอเขยนจ านวนเพมเตมใหสงขนได

2.3.3 เงนทเบก ถาไมไดจายหรอจายไมหมด ใหหนวยงานผเบกน า

สงคนหนวยงานคลงภายในสบหาวน นบจากวนทไดรบเงนจากหนวยงานคลง

2.3.4 การขอเบกเงนงบประมาณรายจายหรอเงนนอกงบประมาณป

ใดใหวางฎกาเบกเงนไดจนถงวนทท าการสดทายของปนน ในกรณทไดมการเบกตดป

ใหวางฎกาไดจนถงวนท าการสดทายของระยะเวลาทเบกตดปไว

2.3.5 เงนประเภทใดซงโดยลกษณะจะตองจายประจ าเดอนในวนสน

เดอนใหวางฎกาภายในวนทสบหาของวนนน

2.3.6 การเบกเงนซงมลกษณะเปนคาใชจายประจ า และมการเรยก

เกบเปนงวด ๆ หรอคาใชจายอน ๆ ตามประเภททกรมการปกครองก าหนด ใหถอวา

คาใชจายนนเกดขนเมอองคกรปกครองสวนทองถนไดรบแจงใหช าระหนและใหน ามา

เบกจายจากงบประมาณรายจายประจ าปทไดรบแจงใหช าระหนได

2.3.7 การเบกเงนเดอน คาจาง บ าเหนจ บ านาญ และเงนอนใด

ในลกษณะเดยวกนเงนคาเชาบานพนกงานทองถน หรอการเบกเงนชวยเหลออนใด

ใหเปนไปตามกฎหมายระเบยบ ขอบงคบ ค าสงหรอหนงสอสงการกระทรวงมหาดไทย

2.3.8 การซอทรพยสน หรอจางท าของ ใหหนวยงานเจาของ

งบประมาณรบด าเนนการวางฎกาเบกเงนโดยเรว อยางชาไมเกนเจดวน นบจากวนทได

ตรวจรบทรพยสนหรอตรวจรบงานถกตองแลว

2.3.9 ยกเวนกรณทก าหนดไวในขอ 11 และขอ 12 การเบกเงน

เพอจายเปนคาซอทรพยสนหรอจางท าของ ใหมเอกสารประกอบฎกา ดงน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

124

2.3.9.1 สญญาซอทรพยสน หรอจางท าของหรอเอกสารอน

อนเปนหลกฐานแหงน เชน หลกฐานการสงซอ หรอสงจาง

2.3.9.2 ใบแจงหน หรอใบสงมอบทรพยสนหรอมอบงาน

2.3.9.3 เอกสารแสดงการตรวจรบทรพยสน หรอตรวจรบงาน

เอกสารหลกฐานดงกลาวจะใชภาพถายหรอส าเนาซงผเบกลงลายมอชอรบรองกได

2.3.9.4 การเบกเงนเพอจายลวงหนาตามสญญาซอทรพยสน

หรอจางท าของใหมสญญาซอทรพยสนหรอจางท าของ หรอหลกฐานอนซงแสดงวาใกล จะ

ถงก าหนดจายเงนแลวประกอบฎกาดวยซงจะเปนภาพถายหรอส าเนาซงผเบกลงลายมอชอ

รบรองกได

2.3.9.5 การเบกเงนเพอจายเปนคาทรพยสน หรอจางท าของ

ซงเปนการซอหรอจางโดยวธตกลงราคาตามระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสด

ใหแสดงรายการทรพยสนและจ านวนเงนเปนรายประเภทประกอบฎกาขอเบกเงน

2.3.9.6 การเบกเงนเพอจายเปนคาซอทดน ใหมสญญาจะซอ

จะขายหรอสญญาซอขายประกอบฎกาดวย ซงเปนภาพถายหรอส าเนาซงผเบกลงลายมอ

ชอรบรองกได

2.3.10 การเบกเงนในหมวดคาตอบแทนใชสอยและวสดใหท าการ

เบกจายไดตามงบประมาณทไดรบอนมตและใหมหลกฐานแสดงวา เงนจ านวนทขอเบกน

ถกตองตามวตถประสงคและเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ค าสง หรอหนงสอสง

การกระทรวงมหาดไทย

2.3.11 การเบกเงนรายจายงบกลางเปนคาใชจายอยางใด ใหปฏบต

ตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ค าสง หรอหนงสอสงการกระทรวงมหาดไทย

2.3.12 การเบกเงนในหมวดเงนอดหนนทองคกรปกครองสวนทองถน

มไดด าเนนการเองและไดตงงบประมาณเพอการนนตามระเบยบไวแลว ใหด าเนนการได

ตามงบประมาณทไดรบอนมต ทงนการกอใหเกดหนและการเบกเงน ตองปฏบตตาม

ระเบยบขอบงคบ ค าสง หรอหนงสอสงการกระทรวงมหาดไทย

2.3.13 การเบกเงนนอกงบประมาณใหเปนไปตามวธการทกรมการ

ปกครองก าหนด

2.3.14 คาใชจายทเปนรายจายประจ าทเกดขนในปใดใหเบกจาย

งบประมาณรายจายในปนนไปจาย หากมเหตจ าเปนไมสามารถเบกจากงบประมาณ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

125

รายจายของปนนไดทนผบรหารทองถนอาจอนมตใหน ามาเบกจากเงนงบประมาณรายจาย

ของปถดไปไดอกปหนงแตคาใชจายนนจะตองไมเปนการกอหนผกพนเกนกวางบประมาณ

รายจายทไดรบอนมตในปทกอหน และใหปฏบตตามวธการทกรมการปกครองก าหนด เงน

ทเบกไปเพอจายใหยม ถาจ าเปนตองจายตดตอคาบเกยวไปถงปใหม จะเบกเงนลวงหนา

จากปปจจบนไปจายส าหรบระยะเวลาในปใหมกไดโดยใหถอวาเปนรายจายของปทเบกเงน

งบประมาณ ดงตอไปน

2.3.14.1 คาใชจายในการเดนทางไปราชการไมเกนหกสบวน

2.3.14.2 ส าหรบปฏบตราชการอน ๆ ไมเกนสบหาวน

2.3.15 กรณทองคกรปกครองสวนทองถนไดกอหนผกพนไวกอนสนป

โดยการสงซอหรอสงจาง ถาเหนวาจะเบกเงนไปช าระหนผกพนนนไมทนภายในป ให

ผบรหารทองถนอนมตใหเบกตดปไดอกไมเกนระยะเวลาของปถดไป หากด าเนนการตาม

วรรคหนงไมแลวเสรจ ใหขอขยายเวลาเบกตดปตอสภาทองถน

2.3.16 การเบกตดปตามขอ 15 วรรคหนง ใหกระท าไดภายในเงอนไข

ดงตอไปน

2.3.16.1 เปนรายจายงบกลาง หมวดคาตอบแทน ใชสอยและวสด

เฉพาะรายจายทเกยวกบการบ ารงดแลรกษาทดนและสงกอสราง และหมวดคาครภณฑ

ทดนและสงทกอสราง

2.3.16.2 ตองปรากฏวา ไดมการท าสญญากนไวเรยบรอยแลว

และมก าหนดการสนสดแหงสญญานนไมเกนเดอนกนยายนของปใหม

2.3.16.3 ใหวางฎกาเบกตดป ตามแบบทกรมการปกครองก าหนด

กอนวนสนปอยางนอยสามสบวนเวนแตมเหตผลสมควรผบรหารทองถนอาจพจารณา

อนมตใหขยายเวลายนขอเบกตดปไดไมเกนวนท าการสดทายของปนน

2.3.16.4 เมอไดเบกตดปตามวธการงบประมาณแลว ใหน าเงนเบก

ตดปรบเขาบญชเปนเงนฝากตดปทนท เพอรอการเบกจายช าระหนตามสญญาตอไป

2.3.17 ในกรณทจ าเปนตองเบกตดป แตยงมไดมหนผกพนตามเงอนไขท

ก าหนดไวในขอ 16 ใหองคกรปกครองสวนทองถนรายงานขออนมตผวาราชการจงหวด

ส าหรบองคการบรหารสวนต าบลใหขออนมตนายอ าเภอหรอปลดอ าเภอผเปนหวหนา

ประจ ากงอ าเภอ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

126

2.4 การตรวจและการอนมตฎกา

2.4.1 ใหหวหนาหนวยงานคลงหรอเจาหนาทการเงนทไดรบ

มอบหมายเปนผตรวจฎกาการตรวจฎกาตามวรรคหนง เมอถกตองในสาระส าคญตอไปน

แลว ใหเสนอผมอ านาจเพออนมตฎกา

2.4.1.1 มลายมอชอของผเบกเงนถกตองตามตวอยาง

2.4.1.2 มหนผกพน หรอมความจ าเปนทจะตองจายเงน กบถง

ก าหนดหรอใกลจะถงก าหนดทจะตองจายเงน

2.4.1.3 มเงนงบประมาณเพยงพอ รายการถกตองกบหมวดและ

ประเภทในงบประมาณหรอมค าสงอนมตของผวาราชการจงหวด

2.4.1.4 มเอกสารประกอบฎกาครบถวนถกตอง

2.4.2 ฎกาหรอเอกสารประกอบฎกาฉบบใดไมถกตองในสาระส าคญ

ตามขอ 1 ใหผตรวจฎกาแจงใหผเบกทราบ เพอด าเนนการแกไข ถาผเบกไมแกไขใหถกตอง

ภายในสามวนท าการนบจากวนทไดรบทราบ ใหผตรวจฎกา ในกรณทฎกามขอผดพลาด

เลกนอยซงมใชสาระส าคญหรอจ านวนเงนทขอเบกผตรวจฎกาจะแกไขใหถกตองแลวแจง

ใหผเบกทราบกได

2.4.3 ฎกาทตรวจถกตองแลวตามขอ 1 ใหหวหนาหนวยงานคลง หรอ

เจาหนาทการเงนทไดรบมอบหมายน าเสนอผบรหารทองถนหรอผทผบรหารทองถน

มอบหมายเปนผอนมตฎกา

2.4.4 การอนมตฎกาจะกระท าไดเมอสาระส าคญถกตองตามท

ก าหนดไวใน ขอ 1 และผตรวจฎกาไดลงลายมอชอผตรวจฎกานนแลว ในกรณทผอนมต

มเหตผลสมควรจะอนมตฎกาเปนเงนจ านวนต ากวาทขอเบกกได

2.4.5 การอนมตฎกาเบกเงนเพอจายเปนคาซอทรพยสนและจางท า

ในกรณทไมมเหตทกทวง ใหด าเนนการใหเสรจภายในเจดวนท าการถดจากวนรบฎกา

ในกรณทมเหตทกทวงใหด าเนนการใหแลวเสรจภายในสามวนท าการถดจากวนทผเบกได

แกไขถกตองแลว

2.4.6 เมอหนวยงานทมงบประมาณเฉพาะการ หรอหนวยงานทได

แยกออกไปท าการรบจายและเกบรกษาเงน ไดรบแจงรายการหน หรอท ารายการค านวณ

เงนคาแรงงานแลว ใหจดแยกประเภทการจายสงหนวยงานคลงเพอตรวจสอบและน าเสนอ

ผมอ านาจอนมตฎกาตามขอ 3 เพออนมตจายเงนตามรายการนน ๆ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

127

2.5 การจายเงน

2.5.1 ขอก าหนดในการจายเงน

2.5.1.1 องคกรปกครองสวนทองถนจะจายเงนหรอกอหนผกพนได

แตเฉพาะทกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอหนงสอสงการทกระทรวงมหาดไทยก าหนดไว

หากมการจายเงนไมถกตองตามวรรคหนง ไมปลดเปลองความรบผดชอบของเจาของ

งบประมาณผตรวจฎกา ผอนมตฎกา และผจายเงนทจะตองชดใชเงนคนจนครบถวน

2.5.1.2 เมอผมอ านาจตามขอ 3 อนมตจายเงนตามระเบยบนแลว

ใหหนวยงานคลงจายเงนใหแกเจาหนหรอผมสทธรบเงนโดยตรงในเวลาทมาขอรบเงน และ

เพอความเรยบรอยในการปดบญชใหหวหนาหนวยงานคลงจดใหเจาหนหรอผมสทธรบเงน

มารบช าระเงนใหเสรจสนกอนวนสนปงบประมาณหากปรากฏวาผจายเงนปฏบตโดยมชอบ

ตามความในขอน ใหผจายเงนรบผดชอบใชเงนคนแกองคกรปกครองสวนทองถนจน

ครบถวน การจายเงนตามวรรคหนง ใหจายเปนเชค การเขยนเชคสงจายเงนใหปฏบตตาม

วธการทกรมการปกครองก าหนด

2.5.1.3 การจายเงนทกกรณ ถาผจายมหนาทตามกฎหมาย

ทจะตองหกภาษใด ๆ ไว ณ ทจาย เพอน าสงสวนราชการใด ใหด าเนนการตามจดหมายนน

2.5.1.4 เงนทขอเบกจากหนวยงานคลงเพอการใด ใหน าไปจายได

เฉพาะเพอการนนเทานนจะน าไปจายเพอการอนไมได

2.5.2 หลกฐานการจายเงน

2.5.2.1 การจายเงนใหแกผรบเงนทกรายการ จะตองบนทก

การจายเงนนนไวในบญชเงนสดหรอบญชเงนฝากธนาคาร หรอทะเบยนอนใดแลวแตกรณ

ในวนทจายเงนนน

2.5.2.2 หลกฐานการจายเงนจะตองพมพหรอเขยนดวยหมกทลบ

ไดยากและใหเกบรกษาหลกฐานการจาย ซงส านกงานตรวจเงนแผนดนยงไมไดตรวจสอบ

ไวในทปลอดภย อยาใหสญหายหรอเสยหายได และเมอไดตรวจสอบแลวกใหเกบรกษา

อยางเอกสารธรรมดา หามแกไขหลกฐานการจาย เวนแตกรณจ าเปนใหใชวธขดฆา และ

พมพหรอเขยนดวยหมกทลบไดยาก ถาหลกฐานการจายเปนใบส าคญคจาย ใหผรบเงน

หรอออกใบส าคญลงลายมอชอรบรองไวดวยถาหลกฐานการจายเปนสมดหรอทะเบยน

ใหผรบเงนและผจายเงนลงลายมอชอก ากบไวในสมดทะเบยนดวย

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

128

2.5.2.3 ใบส าคญคจายทเปนใบเสรจรบเงนซงผรบเงนออกให

อยางนอยจะตองมรายการดงตอไปน

2.5.2.3.1 ชอ สถานทอยหรอทท าการของผรบเงน

2.5.2.3.2 วน เดอน ป ทรบเงน

2.5.2.3.3 รายการแสดงการรบเงนระบวาเปนคาอะไร

2.5.2.3.4 จ านวนเงนทงตวเลขและตวอกษร

2.5.2.3.5 ลายมอชอพรอมทงมตวบรรจงชอและชอสกล

ของผรบเงน ถาผรบเงนลงลายมอชอไมได ใหใชลายพมพนวมอ หามมใหใชแกงไตหรอ

เครองหมายอนท านองเชนวานนแทนการลงลายมอชอ

2.5.2.4 ใหผจายเงนลงลายมอชอรบรองการจายพรอมทงมชอ

สกลดวยตวบรรจงก ากบไวในหลกฐานการจายเงนใหแกเจาหนหรอผรบเงนเพอประโยชน

ในการตรวจสอบ และกรณทเปนใบส าคญคจายใหหวหนางานคลงลงลายมอชอรบรอง

ความถกตองก ากบไวดวย ในกรณทใบส าคญคจายเปนภาษาตางประเทศ ใหมค าแปล

เปนภาษาไทยตามสาระส าคญในขอ 3 ไวดวย

2.5.2.5 การจายเงน ถาผมสทธรบเงนไมสามารถรบเงนดวย

ตนเองไดจะมอบฉนทะใหผอนเปนผรบแทน เมอไดรบอนญาตจากหวหนางานคลงแลวกให

กระท าไดแบบใบมอบฉนทะรบเงน ใหใชตามแบบและวธการทกรมการปกครองก าหนด

2.5.2.6 การจายเงนขององคกรปกครองสวนทองถนใน

ตางประเทศซงตามกฎหมายหรอประเพณนยมของประเทศนน ๆ ไมตองออกใบเสรจรบเงน

หรอออกใบเสรจรบเงนไมเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนดในขอ 3 ใหผจายเงนท าใบรบรอง

การจายเงนโดยระบวา เปนการจายเงนคาอะไรเมอวน เดอน ปใด จ านวนเทาใด และใหลง

ลายมอชอรบรองการจายไวเชนเดยวกบทก าหนดในขอ 4 ในกรณทมหลกฐานการรบเงน

เปนอยางอนกใหแนบหลกฐานนนไปพรอมกบใบรบรองเพอตรวจสอบดวย

2.5.2.7 การจายเงนรายใดซงตามลกษณะไมอาจเรยก

ใบเสรจรบเงนจากผรบช าระเงนไดใหผจายเงนท าใบรบรองการจายเงนได โดยใหบนทก

ชแจงเหตผลทไมอาจเรยกใบเสรจรบเงนไดเพอประกอบการพจารณาดวย การจายเงนคา

ไปรษณยากรไมวาจะเปนจ านวนเทาใด ผจายจะท าใบรบรองการจายเงนโดยแสดงจ านวน

และเลขทของหนงสอหรอไปรษณยภณฑทสงไป และจ านวนเงนคา ไปรษณยากรทจายโดย

ไมตองชแจงเหตผลตามวรรคหนงกได

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

129

2.5.2.8 การจายเงนตอไปนใหผจายเงนท าใบรบรองการจายเงน

โดยไมตองท าบนทกชแจงเหตผลตามขอ 7

2.5.2.8.1 การจายเงนรายหนง ๆ เปนจ านวนไมถงสบบาท

2.5.2.8.2 การจายเงนคารถ หรอเรอนงรบจาง

2.5.2.8.3 การจายเงนเปนคาโดยสารรถไฟ รถยนต

ประจ าทาง หรอเรอยนตประจ าทาง

2.5.2.9 ในกรณทใบส าคญคจายสญหาย ใหปฏบตดงน

2.5.2.9.1 ถาใบส าคญคจายเปนใบเสรจรบเงนสญหาย

ใหใชส าเนาใบเสรจรบเงนซงผรบเงนรบรองแทนกได

2.5.2.9.2 ถาใบส าคญคจายทเปนใบเสรจรบเงนสญหาย

หรอไมอาจขอส าเนาใบเสรจรบเงนตาม

2.5.2.9.3 ไดใหผจายเงนท าใบรบรองการจายเงน

โดยชแจงเหตผลพฤตการณทใบส าคญคจายสญหายและไมอาจขอส าเนาใบเสรจรบเงนนน

ได พรอมทงค ารบรองวายงไมเคยน าใบส าคญคจายมาเบกจายและหลกฐานการแจงความ

ใบส าคญคจายหายจากพนกงานเจาหนาทผมอ านาจรบแจง ถาหากคนพบภายหลงกจะไม

น ามาเบกจายอก เสนอตอผบงคบบญชาตามล าดบ เพอเสนอขออนมตผวาราชการจงหวด

เมอไดรบอนญาตแลวกใหใชใบรบรองนนเปนใบส าคญคจายได ส าหรบองคการบรหาร

สวนต าบลใหขออนมตนายอ าเภอหรอปลดอ าเภอผเปนหวหนาประจ ากงอ าเภอ

2.5.2.10 หามมใหผมหนาทจายเงนเรยกใบส าคญคจายหรอให

ผรบเงนลงลายมอชอรบเงนในหลกฐานการจายเงน โดยทยงมไดมการจายเงนใหแกเจาหน

หรอผมสทธรบเงน

2.5.3 การจายเงนยม

2.5.3.1 การจายเงนยม ใหผบรหารทองถนเปนผอนมต โดย

จะตองเปนไปตามเงอนไขดงตอไปน

2.5.3.2 มงบประมาณเพอการนนแลว

2.5.3.3 ผยมไดท าสญญาการยมเงนและรบรองวาจะปฏบตตาม

ระเบยบขอบงคบ หรอค าสงทไดก าหนดไวส าหรบเรองนน และจะน าใบส าคญคจายท

ถกตองรวมทงเงนเหลอจาย สงคนตามท ก าหนดในขอ 10 ถาไมสงตามก าหนดกชดใชเงน

หรอยนยอมใหองคกรปกครองสวนทองถนชดใชเงนยมนน กรณทผยมไมมเงนใด ๆ อนจะ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

130

พงไดรบจากองคกรปกครองสวนทองถนทจะหกสงใหเงนยมไดใหองคกรปกครองสวน

ทองถนก าหนดใหผยมหาหลกทรพยมาวางเปนประกนหรอหาบคคลทมหลกฐานมาท า

สญญาค าประกนไวตอองคกรปกครองสวนทองถนดวย

2.5.3.4 ผยมแตละรายจะตองไมมเงนยมคางช าระแกองคกร

ปกครองสวนทองถน และใหยมไดเฉพาะผมหนาทตองปฏบตงานนน ๆ ใหองคกรปกครอง

สวนทองถนและหามยมแทนกน

2.5.3.5 ถาผบรหารทองถนไดอนมตใหผใด ยมเงนไปโดยฝาฝน

หรอขดตอระเบยบน ผอนมตใหยมและผยมจะตองรวมกนรบผดชอบชดใชเงนทยมผด

ระเบยบคนแกองคกรปกครองสวนทองถนจนครบถวนถาไมยนยอมใชเงนยม ใหน าความ

ใน (2.5.3.2) มาใชบงคบหรอด าเนนคดทางแพง แลวรายงานใหผวาราชการจงหวดทราบ

2.5.3.6 กรณครบก าหนดการสงใชเงนยมแลวผยมยงไมชดใชเงน

ยมใหผบรหารทองถนมอ านาจสงการใหผคางช าระเงนยมสงใชเงนยมภายในก าหนดเวลา

ตามทเหนสมควร อยางชาไมเกนสามสบวน ถาผยมขดขนหรอหลกเลยงไมยอมชดใชเงนให

น าความใน(2.5.3.2) มาใชบงคบ แลวรายงานใหผวาราชการจงหวดทราบ

2.5.3.7 ในกรณทผบรหารทองถน ปลดองคกรปกครองสวน

ทองถนหรอพนกงานสวนทองถนพนจากต าแหนงไมวากรณใด ๆ ใหหวหนาหนวยงานคลงม

หนาทตรวจสอบทะเบยนเงนยมของบคคลดงกลาวหากปรากฏวายงคางช าระเงนยมอย ให

หวหนาหนวยงานคลงเรงรดใหเสรจสนในทนท กอนทผยมจะพนจากต าแหนงหนาทไป ใน

กรณทผยมถงแกกรรมหรอไมยนยอมชดใชเงนยมใหน าความใน (2.5.3.2) มาใชบงคบโดย

อนโลม

2.5.3.8 การสงเงนยมใหหวหนาหนวยงานคลงปฏบต ดงน

2.5.3.8.1 หมายเหตจ านวนเงนและวน เดอน ป ทสงใชใน

ใบยม

2.5.3.8.2 ตองเกบรกษาใบยมนนเปนเอกสารส าคญ

ในราชการ

2.5.3.8.3 ถารบคนเปนเงนสด ใหออกใบเสรจรบเงนใหแก

ผยมไวเปนหลกฐาน

2.5.3.8.4 ใหบนทกรายการสงใชเงนในทะเบยนเงนยมไว

ดวยโดยใหผลงชอในทะเบยนเงนยมส าหรบรายการทสงใชนน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

131

2.5.3.9 สญญาการยมเงน สญญาวางหลกทรพย และสญญา

ค าประกนใหใชตามแบบและวธการทกรมการปกครองก าหนด

2.5.3.10 เงนทยนไป ใหผยนสงใบส าคญและเงนเหลอจาย (ถาม)

ภายในก าหมดระยะเวลา ดงน

2.5.3.10.1 กรณเดนทางไประจ าตางส านกงานหรอกรณ

เดนทากลบภมล าเนาเดมสงตอองคกรปกครองสวนสวนทองทจายเงนใหยน โดยทาง

ไปรษณยลงทะเบยนหรอธนาณตแลวแตกรณ ภายในสามสบวนนบจากวนทไดรบเงน

2.5.3.10.2 กรณเดนทางไปราชการอน ใหสงตอองคกร

ปกครองสวนทองถนผใหยมภายในสบหาวนนบจากวนกลบมาถง

2.5.3.10.3 การยมเงนเพอปฏบตราชการนอกจากตาม

(2.5.3.10.1) หรอ (2.5.3.10.2) ใหสงตอองคกรปกครองสวนทองถนผใหยมภายในสามสบ

วน นบจากวนไดรบเงน ในกรณทผยมไดสงใบส าคญคจายหกลางเงนยมแลวมเหตตอง

ทกทวง ใหองคกรปกครองสวนทองถน ผใหยมแจงขอทกทวงใหผยมทราบโดยดวนแลวใหผ

ยมปฏบตตามค าทกทวงใหผยมทราบโดยดวนแลวใหผยมปฏบตตามค าทกทวงภายในสบ

หาวนนบจากวนทไดรบค าทกทวง หากผยมมไดด าเนนการตามค าทกทวงและมไดชแจง

เหตผลใหองคกรปกครองสวนทองถนผใหยมทราบกใหองคกรปกครองสวนทองถน

ด าเนนการตามเงอนไขในในใบยม โดยถอวาผนนยงมไดสงใชเงนยมเทาจ านวนททกทวงนน

2.6 เงนสะสม

2.6.1 ในกรณจ าเปนเรงดวนองคกรปกครองสวนทองถนอาจยมเงน

สะสมในสวนทเกบรกษาไวเองทดรองจายในกจการทอยในอ านาจหนาทขององคกร

ปกครองสวนทองถนโดยไดรบอนมตจากสภาทองถน ในกรณฉกเฉนทมสาธารณภยเกดขน

ใหผบรหารทองถนอนมตใหยมเงนสะสมไดตามวงเงนทผวาราชการจงหวดก าหนดโดย

ค านงถงฐานะการเงน การคลงขององคกรปกครองสวนทองถน ๆ โดยไมตองถอปฏบตตาม

หลกเกณฑในวรรคหนง กรณทมการรบโอน เลอนระดบ เลอนขนเงนเดอน พนกงานสวน

ทองถน ซงองคกรปกครองสวนทองถนจะตองเบกเงนใหพนกงานสวนทองถนนนตามสทธ

หรอกรณทพนกงานสวนทองถนตลอดจนลกจางมสทธไดรบเงนอนตามกฎหมาย ระเบยบ

ค าสงหรอหนงสอสงการกระทรวงมหาดไทยในระหวางปงบประมาณ ซงงบประมาณ

รายจายประกาศใชบงคบแลว เปนเหตใหองคกรปกครองสวนทองถนมงบประมาณไมเพยง

พอทจะจายหรอไมไดตงงบประมาณเพอการนนไว ใหองคกรปกครองสวนทองถนยมเงน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

132

สะสมทดรองจายไดโดยไดรบอนมตจากผบรหารทองถนและไมตองถอปฏบตตาม

หลกเกณฑในวรรคหนง การยมเงนสะสมตามความในวรรคหนง วรรคสอง และวรรคสาม

องคกรปกครองสวนทองถนจะตองกนเงนสะสมไวส ารองจายเปนเงนเดอน คาจาง

คาตอบแทน ไมนอยกวาสามเดอน เมอมการอนมตใหยมเงนสะสมตามความในขอนแลว

องคกรปกครองสวนทองถนตองตงงบประมาณชดใชเงนยมสะสมใหครบถวนในคราวตรา

งบประมาณรายจายครงตอไป หรอในปงบประมาณถดไปการยมเงนสะสมทกครงใหปลด

องคกรปกครองสวนทองถนเปนผลงนาม

2.6.2 กจการใดทมงบประมาณประจ าปอนญาตใหจายไดแลว แต

ระยะสามเดอนแรกของปงบประมาณ องคกรปกครองสวนทองถนไมสามารถจดเกบรายได

เพยงพอทจะด าเนนการตามงบประมาณองคกรปกครองสวนทองถนอาจน าเงนสะสมทด

รองจายไปพลางกอนได และใหกระท าไดเฉพาะรายจายในหมวดเงนเดอนและคาจาง

ประจ า หมวดคาจางชวคราวหมวดคาตอบแทน ใชสอยและวสด และหมวดคา

สาธารณปโภค

2.6.3 การวางฎกาเบกเงนสะสมไปทดรองจายตามขอ 82

ใหด าเนนการ ดงน

2.6.3.1 ใหวางฎกาเบกจายเงนสะสมไปทดรองจายไดเฉพาะตาม

จ านวนทตองจายจรงและจะถงก าหนดเวลาทตองจายเงน หรอวางฎกาเบกเงนสะสมเปน

งวด ๆ ตามความจ าเปน แตทงนจะตองไมเกนระยะเวลาของปทไดรบอนมตใหน าเงนสะสม

ไปทดรองจาย

2.6.3.2 เงนสะสมทไดรบอนมตใหยมไปทดรองจาย หากมเงน

คงเหลอหรอยงไมไดกอหนผกพนในปนน ใหเปนอนพบไป

2.6.4 องคกรปกครองสวนทองถนอาจจายขาดเงนสะสมเพอ

ด าเนนการตามอ านาจหนาทไดเมอไดรบอนมตจากสภาทองถน โดยมเงอนไขดงตอไปน

2.6.4.1 ใหกระท าไดเฉพาะกจการซงอยในอ านาจหนาทของ

องคกรปกครองสวนทองถนหรอการบรหารกจการขององคกรปกครองสวนทองถน หรอ

จดท าเพอวางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจทใชเปนสาธารณประโยชน หรอกจการทเปน

การเพมพนรายไดขององคกรปกครองสวนทองถน หรอกจการทจดท าเพอบ าบดความ

เดอนรอนของประชาชน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

133

2.6.4.2 ไดกนเงนสะสมไวเพยงพอทจะส ารองจายเปนเงนเดอน

คาจางคาตอบแทนไมนอยกวาระยะเวลาทเหลอ แตทงนตองไมนอยกวาสามเดอน และ

อกรอยละ ยสบหาของยอดเงนสะสมคงเหลอเพอส ารองจายกรณฉกเฉนอน ๆ

2.6.4.3 ไดสงเงนสมทบกองเงนทนสงเสรมกจการขององคกร

ปกครองสวนทองถนแตละรปแบบตามระเบยบแลวโดยไมมคาง

2.6.5 ใหหนวยงานคลงจดท าบญชและทะเบยนควบคมเงนสะสมตาม

แบบทกรมการปกครองก าหนด และใหจงหวดโดยผตรวจการสวนทองถนเปนเจาหนาท

ตรวจสอบความถกตองอยางนอยหกเดอนตอครง พรอมทงรายงานใหผวาราชการจงหวด

ทราบภายในสบหาวนนบแตวนทไดท าการตรวจสอบ

2.7 การตรวจเงน

2.7.1 ใหองคกรปกครองสวนทองถนจดท าบญชและทะเบยนรายรบ

รายจายรวมทงสรรพบญชหรอทะเบยนอนใดทกรมการปกครองก าหนด

2.7.2 ใหหวหนาหนวยงานคลงท ารายงานแสดงรายรบรายจาย และ

งบทดรองเปนรายเดอนเสนอปลดองคกรปกครองสวนทองถนเพอน าเสนอผบรหารทองถน

เพอทราบในฐานะหวหนาผบงคบบญชาและสงส าเนาใหผวาราชการจงหวด ส าหรบ

องคการบรหารสวนต าบลใหสงนายอ าเภอหรอปลดอ าเภอผเปนหวหนาประจ ากงอ าเภอ

ดวย

2.7.3 ใหหวหนาหนวยงานคลงจดท างบแสดงฐานะการเงน และงบ

อน ๆ ตามแบบทกรมการปกครองก าหนด เพอสงใหส านกงานตรวจเงนแผนดนภมภาค

ตรวจสอบภายในเกาสบวนตงแตวนสนป และสงส าเนาใหผวาราชการจงหวด ส าหรบ

องคการบรหารสวนต าบลใหสงนายอ าเภอหรอปลดอ าเภอผเปนหวหนาประจ ากงอ าเภอ

ดวย

2.7.4 ใหองคกรปกครองสวนทองถนประกาศส าเนางบแสดงฐานะ

การเงนและงบ อน ๆ ตามขอ 3 โดยเปดเผยเพอใหประชาชนทราบ ณ ส านกงานองคกร

ปกครองสวนทองถนในเวลาอนสมควร

2.7.5 ในการตรวจสอบบญชและหลกฐานการรบจายเงนใหหวหนา

หนวยงานผเบกหรอรบเงน และหรอหวหนาหนวยงานคลง มหนาทใหค าชแจงและอ านวย

ความสะดวกแกเจาหนาทของส านกงานตรวจเงนแผนดน และหากไดรบขอทกทวงจาก

ส านกงานตรวจเงนแผนดน ใหหวหนาหนวยงานหรอเจาของงบประมาณปฏบตจามค า

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

134

ทกทวงโดยเรวอยางชา ไมเกนสสบหาวนนบจากวนนบจากวนทองคกรปกครอง

สวนทองถนไดรบแจงขอทกทวงนน

2.7.6 ในกรณทองคกรปกครองสวนทองถนชแจงขอทกทวงไปยง

ส านกงานตรวจเงนแผนดนแตส านกงานตรวจเงนแผนดนยนยนวายงไมมเหตผลทจะลางขอ

ทกทวงใหองคกรปกครองสวนทองถนชแจงเหตผลและรายงานใหผวาราชการจงหวด

วนจฉยภายในสบหาวน นบจากวนทไดรบค ายนยนจากส านกงานตรวจเงนแผนดน และ

ใหผวาราชการจงหวดแจงผลการวนจฉยภายในสามสบวนนบจากวนทไดรบรายงานจาก

องคกรปกครองสวนทองถน ในกรณทองคกรปกครองสวนทองถนจะตองปฏบตตามค า

วนจฉยของผวาราชการจงหวดใหปฏบตใหเสรจสนภายในสสบหาวนนบแตวนทไดรบทราบ

ผลการวนจฉย

2.7.7 ผบรหารทองถน ผวาราชการจงหวด หรอปลดกระทรวง

มหาดไทยอาจใหผเชยวชาญบญชท าการตรวจสอบบญชการเงนขององคกรปกครองสวน

ทองถนเปนการภายในไดส าหรบองคการบรหารสวนต าบล ใหนายอ าเภอหรอปลดอ าเภอ

ผเปนหวหนาประจ ากงอ าเภอด าเนนการดงกลาวไดเชนเดยวกน

2.8 เบดเตลด

2.8.1 ใหหวหนาหนวยงานอน ๆ ท าการรายงานแสดงกจการทได

กระท าไปแลว แยกเปนประเภทงาน เสนอผานหวหนางานคลงเพอน าเสนอปลดองคกร

ปกครองสวนทองถนทราบทกสเดอน

2.8.2 ใหปลดองคกรปกครองสวนทองถนรวบรวมรายงานตามขอ 1

เสนอตอผบรหารทองถน โดยแสดงกจการทไดกระท าไปแลวตงแตเรมปงบประมาณ

จนกระทงสนเดอนทลวงมาวาไดด าเนนการแลวเสรจไปเพยงใด ใชจายเงนงบประมาณ

เพอการนน ๆ ไปแลวจ านวนเทาใดเปรยบเทยบกบงบประมาณวางานทจะตองด าเนนการ

ตอไปนนคงเหลอ และจะตองใชจายเงนงบประมาณเปนคาด าเนนการจนกวางานจะแลว

เสรจเปนจ านวนเทาใด

2.9 บทเฉพาะกาล

2.9.1 การรบเงน การเบกจายเงน การฝากเงน การถอนเงน การเกบ

รกษาเงนและการตรวจเงนใด ทอยในระหวางด าเนนการและยงไมแลวเสรจในวนทระเบยบ

กระทรวงมหาดไทยฉบบนใชบงคบใหด าเนนการตอไป ตามระเบยบหรอหลกเกณฑทใช

บงคบอยเดม จนกวาจะแลวเสรจ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

135

2.9.2 บรรดาแบบพมพและเอกสารใด ๆ ทใชในการรบเงน การเบก

จายเงน การฝากเงน การถอนเงน การเกบรกษาเงน และการตรวจเงนขององคกรปกครอง

สวนทองถนตลอดจนแบบบญชและทะเบยนตาง ๆ ใหใชแบบพลางกอน จนกวากรมการ

ปกครองจะไดก าหนดใหเปนไปตามระเบยนน

3. ดานการพสด

ในการบรหารงานพสดมหลกปฏบตใหเปนไปตามพระราชบญญตการ

จดซอจดจางและการบรหารพสดภาครฐ พ.ศ.2560 และระเบยบกระทรวง

กระทรวงการคลงวาดวยการจดซอจดจางและการบรหารพสดภาครฐ พ.ศ. 2560 วาดวย

การจดท าแผน การจดซอ การจดจาง การควบคม การจ าหนาย และการด าเนนการอน ๆ

ตามทก าหนดไวในระเบยบดงน

3.1 การศกษาความตองการใชพสด การก าหนดความตองการเพอหา

ปรมาณและความตองการใชพสดในแตละชวงเวลาทตองการใช จะก าหนดเวลา ทก 1

ปงบประมาณการก าหนดความตองการเปนวธการประมาณการคาใชจาย เพอจดท าค าขอ

งบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ อนเปนสวนหนงของการควบคม และการบรหาร

ส านกงานโดยรวม 3.2 การจดซอ ผซอหรอเจาหนาทพสดจะตองด าเนนการจดซอ

โดยการยดหลกการจดซอทมประสทธภาพสงสด คอ ไดพสดตามเปาหมาย โดยใชตนทน

ต าและประหยดทสด ดวยคณสมบตจ านวน เวลา ราคา ทถกตอง และสมเหตสมผล

หนวยงานหรอส านกงานจงใหความส าคญกบการจดซอหรอจดหาพสด กระบวนการจดซอ

จะเปนไปตามขอบเขตการจดซอ กลาวคอ ประกอบดวยการวางแผน การจดองคการ

การควบคม การจดระบบน าสงการรบและการตรวจรบพสด และการรกษาความปลอดภย

รวมไปถงการจดเกบรกษาพสดคงคลงดวยการจดซอในระบบราชการ จะแบงการจดซอ

ออกเปน 3วธ โดยการจดซอจะเลอกวธใดขนอยกบเหตผล เชนความเหมาะสมของเงนและ

การใหอ านาจความรบผดชอบและการก าหนดกฎระเบยบปฏบตของแตละวธ เปนตน

วธการจดซอจดจางแบงออกเปน

1. วธการประกาศเชญชวนทวไป

2. วธการคดเลอก

3. วธเฉพาะเจาะจง

3.2 การน าไปใช คอ การเบกใชพสดทไดด าเนนการจดซอจดจางมา

เพอใหเปนไปตามขนตอนการจดซอจดจาง โดยการเบกใชอาจจะมการควบคมการเบกใช

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

136

พสด โดยการใชแบบฟอรมในการเบกใช เพอใหระบบงานพสดเปนไปอยางถกตอง รวดเรว

มระเบยบ และตรวจสอบได

3.3 การควบคมพสด ในการควบคมพสดในปจจบนนยมเกบบนทกใน

เครองคอมพวเตอร โดยการใชโปรแกรมควบคมและรายงานผลแสดงความเคลอนไหวของ

การใชพสดท าใหการบรหารการควบคมพสดเปนไปอยางมประสทธภาพ รวดเรว และ

ถกตอง

3.4 การจ าหนายพสด การจ าหนายพสดเปนการตดจ าหนายพสดซงเกด

จากการช ารดหรอการเสอมสภาพการใชงานและเสยหายตามกาลเวลา เพอหาพสดอน

มาทดแทนพสดทเสอมสภาพ

4. ดานการพฒนารายได

ทองถนมแหลงเงนและรายไดในการบรหารงาน มาจากรายไดจากการ

จดเกบภาษและคาธรรมเนยม รายไดจากทรพยสนของทองถน รายไดทไดรบจดสรรจาก

เกบภาษตาง ๆ ตามกฎหมาย รายไดเงนอดหนนจากรฐบาล และรายไดจากแหลงเงนกจาก

แหลงตาง ๆ ดงน

4.1 รายไดจากการจดเกบภาษและคาธรรมเนยม และทรฐจดเกบใหและ

จดสรรใหทองถนตามสดสวน ไดแก

4.1.1 ภาษบ ารงทองถน (ม.74) ภาษบ ารงทองท เปนภาษทจดเกบจาก

ทดน และรวมถงทซงมน าดวยผเปนเจาของหรอผครอบครองทดนทเปนบคคล หรอคณะ

บคคลไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ซงมกรรมสทธในทดน (ภ.บ.ท.5) และตอง

เสยภาษบ ารงทองทตามบญชอตราภาษบ ารงทองททก าหนด ตามหนวยปานกลางของทดน

ช าระภาษภายในเดอนเมษายนของทกป หากพนก าหนดจะตองเสยเงนเพมรอยละ 24 ตอป

4.1.2 ภาษโรงเรอนและทดน (ม.74) ภาษโรงเรอนและทดน เปนภาษ

ทจดเกบจากทรพยสนไดแก โรงเรอน หรอสงปลกสรางอยางอนกบทดน ซงใชตอเนองกบ

โรงเรอน หรอสงปลกสรางนนทกประเภททใหเชาไวสนคาประกอบการอตสาหกรรมกจการ

คาขาย ส านกงาน ธนาคาร หางสรรพสนคา โรงแรม ใหบตร พอแม หรอผอนอยอาศยเปน

ตน

การประเมนภาษโรงเรอนและทดน จดเกบในอตรารอยละ 12.50

ของคารายปซงค านวณ จากจ านวนทรพยสนนนสมควรใหเชาไดในปหนง ๆ แตถาหาคาเชา

ไมไดเนองจากด าเนนกจการเองหรอดวยเหตประการอนจะค านวณตามพนทของทรพยสน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

137

และราคาคาเชา มาตรฐานกลางเฉลยตอตารางเมตร (ตอเดอน) โดยค านงถงลกษณะ

ทรพยสน ขนาดพนทท าเล ทตง และบรการสาธารณะทไดรบประโยชน กรณบานเชา

หอพก หรออาคารแบงใหเชาทกประเภท หากมหองวางแตละเดอนสามารถแจงหองวางได

ทกเดอน ณ สวนการคลง

หากไมยนแบบ ภ.ร.ด. 2 ภายในเดอนกมภาพนธ ของทกป เสย

คาปรบไมเกน 200 บาท ไมช าระคาภาษ ภายใน 30 วน นบแตวนถดจากวนทไดรบ ภ.ร.ด.

8 เสยเงนเพมตามกฎหมายและมความผดอาจถกด าเนนคดดวย หนวยการบรหารสวน

ทองถน ก าหนดราคาเชามาตรฐานกลางเฉลยตอตารางเมตร โดยส ารวจจากทไดมการให

เชาจรง แบงตามประเภทและลกษณะของทรพยสนและท าเลทตงของทรพยสนนน เพอให

พนกงานเจาหนาทเปนแนวทางประกอบการประเมนคารายป

การแตงตงคณะกรรมการพจารณาการประเมนคารายป และ

การพจารณาค ารองขอใหพจารณาการประเมนใหม ใหแตงตงคณะกรรมการพจารณา

การประเมนคารายปของทรพยสน ประกอบดวย ผแทนสวนราชการทเกยวของในพนท

และผทรงคณวฒใหมหนาทพจารณากลนกรอง ตรวจสอบ และเสนอขอคดเหนตอ

พนกงาน เจาหนาทเกยวกบการประเมนคารายปของทรพยสนตามกฎหมายวาดวยภาษ

โรงเรอนและทดน และใหแตงตงคณะกรรมการพจารณาค ารองขอใหพจารณาการประเมน

ใหม ประกอบดวย ผแทนสวนราชการทเกยวของในพนท และผทรงคณวฒใหมหนาท

พจารณากลนกรอง ตรวจสอบ และเสนอขอคดเหนผมอ านาจตามกฎหมายทเกยวกบ

การพจารณาค ารองขอใหพจารณาการประเมนใหม

การประเมนคารายปของสวนควบ กรณทโรงเรอนหรอสงปลก

สรางตดตงสวนควบทส าคญมลกษณะเปนเครองจกรกลไก เครองกระท าหรอเครองก าเนด

สนคา เพอใชด าเนนอตสาหกรรม ตาม ม.13 แหงพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน

พ.ศ. 2475 ใหประเมนคารายปของสวนควบดงกลาวรวมกบคารายปของโรงเรอนหรอสง

ปลกสรางอยางอนดวย และหากเปนกรณทเจาของโรงเรอนตดตงสวนควบนนใหลดคาราย

ปของสวนควบดงกลาวแลวลงเหลอหนงในสาม

การประเมนคารายป ตามพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน

พ.ศ. 2475 ใหพนกงานเจาหนาทประเมนโดยค านงถงคารายปของปทลวงมาแลวเปนหลก

และประเมนตามหลกเกณฑทก าหนดใน ม.8 แหงพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน

พ.ศ. 2475 ซงแกไขเพมเตมพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน (ฉบบท 4) พ.ศ. 2534

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

138

และประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ก าหนดหลกเกณฑการประเมนคารายปของ

ทรพยสนโดยล าดบดงน กรณททรพยสนใหเชา และคาเชาเปนจ านวนเงนอนสมควร ใหถอ

วาคาเชา คอ คารายปตามนย ม.8 วรรคสาม แหงพระราชบญญตดงกลาว กรณทรพยสน

ใหเชา แตคาเชามใชจ านวนเงนอนสมควร หรอเปนกรณทหาคาเชาไมได เนองจากเจาของ

ทรพยสนด าเนนกจการเองหรอดวยเหต ประการอน ใหประเมนคารายปโดยเทยบเคยงกบ

คารายปของทรพยสนทใหเชาทมลกษณะของทรพยสน ขนาด พนท ท าเลทตง และบรการ

สาธารณะททรพยสนนนไดไดรบประโยชน คลายคลงกน ดงน ตามประกาศ

กระทรวงมหาดไทย เรอง ก าหนดหลกเกณฑการประเมนคารายปของทรพยสนกรณท

ทรพยสนใหเชา แตคาเชามใชเงนอนสมควร หรอเปนกรณทหาคาเชาไมไดเนองจากเจาของ

ทรพยสนด าเนนกจการเองหรอดวยเหตประการอน และไมสามารถเทยบเคยงกบคารายป

ของทรพยสนอนได ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ก าหนดหลกเกณฑการประเมน

คารายปของทรพยสน พนกงานเจาหนาทอาจประเมนคารายปจากมลคาของทรพยสนโดย

พจารณารวมกบองคประกอบอน เชน ดรรชนราคาผบรโภคของทางราชการรวมถงภาวะ

ทางเศรษฐกจดวย โดยค านงถงภาระภาษราษฎรเปนประการส าคญ และในการแจงการ

ประเมนไปยงผรบการประเมนรายใด ใหพนกงานเกบภาษแจงผรบประเมนทราบดวยวา

หากไมพอใจการประเมนของพนกงานเจาหนาทตองยนค ารองขอใหพจารณาการประเมน

ใหม (ภ.ร.ด.8) ภายใน15 วน นบแตวนรบแจงการประเมน มฉะนนหมดสทธทจะขอให

พจารณาการประเมนใหม และจ านวนเงนซงประเมนไวเปนจ านวนเดดขาด

4.1.3 ภาษปาย (ม.74) ภาษปาย เปนภาษทจดเกบจากปาย แสดงชอ

ยหอหรอเครองหมายทใชในการประกอบการคา หรอกจการอนเพอหารายไดไมวาจะได

แสดงหรอโฆษณาดวยอกษร ภาพหรอเครองหมายทเขยน และสลกจารกหรอท าใหปรากฏ

ดวยวธอนตามพนทของปาย และอตราภาษปายถามอตราทตองเสย ภาษปายต ากวาปาย

ละ 200 บาท ใหเสยภาษ ปายละ 200 บาท ตองช าระคาภาษปาย ภายใน15 วนทไดรบ

แจงรายการประเมนหากพนก าหนดเสยเงนเพมรอยละ 2 ตอเดอน ของจ านวนทตองเสย

ภาษปาย หากไมยนแบบ ภ.ป. 1 ภายในเดอนมนาคมของทกป เสยเงนเพมรอยละ 10 ของ

จ านวนเงนทตองเสยภาษปาย

อตราการช าระภาษปาย ปายทมอกษรไทยลวน อตราภาษ 3 บาท

ตอตารางเซนตเมตร, ปายทมอกษรไทยปนกบอกษรตางประเทศ หรอปนกบภาพและ

เครองหมายอนหรอไม อตราภาษ 20 บาท ตอ 500 ตร.ซม.ปายทไมมอกษรไทย ไมวาจะม

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

139

ภาพหรอเครองหมายใดหรอไม, ปายทมอกษรไทยบางสวน หรอทงหมดอยใตหรอต ากวา

อกษรตางประเทศอตราภาษ 40 บาท ตอ 500 ตร.ซม.

4.1.4 อากรฆาสตว และผลประโยชนอนอนเกดจากการฆาสตว

(ม.74) อากรฆาสตว ผใดมความประสงคจะฆาสตว ใหแจงจ านวนสตวทจะฆา วนและเวลา

ทจะด าเนนการฆาสตวและชอโรงฆาสตว ตามแบบทกระทรวงมหาดไทยก าหนดตอ

พนกงานเจาหนาทและจะตองเสยภาษอากรฆาสตว คาธรรมเนยมโรงฆาสตว

คาธรรมเนยมโรงพกสตว ตามอตราทก าหนดในกระทรวง

4.1.5 รายไดทไดรบจดสรรจากการเกบภาษตาง ๆ ตามกฎหมาย

ทก าหนดไดแก ภาษคาธรรมเนยมรถยนตและหลอลน (ม.75) ภาษธรกจเฉพาะ (ม.76)

คาธรรมเนยมใบอนญาตขายสรา (ม.76) คาธรรมเนยมใบอนญาตในการเลนการพนน

(ม.76) คาธรรมเนยมตามกฎหมายวาดวยน าบาดาล (ม.77) อากรประทานบตรใบอนญาต

และ อาชญาบตรตามกฎหมายวาดวยการประมง (ม.77) คาภาคหลวงและคาธรรมเนยม

ตามกฎหมายวาดวยปาไม (ม.78) คาธรรมเนยมจดทะเบยนสทธและนตกรรมตามประมวล

กฎหมายทดน คาภาคหลวงปโตรเลยมตามกฎหมายวาดวยปโตรเลยม (ม.78)

คาภาคหลวงแรตามกฎหมายวาดวยแร (ม.78) เงนทเกบตามกฎหมายวาดวยอทยาน

แหงชาต (ม.79) ภาษมลคาเพม (ม.80) และคาธรรมเนยมคาใบอนญาต และคาปรบ

ตามทมกฎหมายก าหนด

4.2 รายไดของทองถนจากเงนอดหนนของรฐบาลโดยตรงและหนวยงาน

ราชการ ไดแก โครงการหนวยงานราชการในระบบ กนภ. และโครงการเฉพาะกจอน ๆ

4.3 รายไดและรายไดอนของทองถนไดแก รายไดจากสนทรพย (ม.82(1))

รายไดจากสาธารณปโภค (ม.82(2)) รายไดจากกจการเกยวกบการพาณชย (ม.82(3)) เงน

และทรพยสนอนทมผอทศให (ม.82(5)) รายไดอนตามทรฐบาลหรอหนวยงานของรฐ

จดสรรให (ม.82(6)) และรายไดอนตามทจะมกฎหมายก าหนดใหเปนของทองถน (ม.824)

4.4 รายไดของทองถนจากเงนก (ตาม ม.83) โดยมหลกเกณฑ ดงน

กเงนจากกระทรวง ทบวง กรม องคกรหรอนตบคคลอน ๆ การกเงนกระท าไดเมอไดรบ

อนญาตจากสภาองคการบรหารสวนต าบล และการกเงนตองปฏบตตามระเบยบของ

กระทรวงมหาดไทย

4.5 หลกเกณฑการแจงรายการเกยวกบทรพยสน แจงบานวางหรอหอง

เชาไดทกเดอนทวาง บคคลใดเปนเจาของทดนรายใหม หรอม จ านวนเนอทดนเปลยนแปลง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

140

ไป ใหยนแบบ ภ.ท.บ. 5 ตอเจาพนกงาน ภายใน 30 วน เจาของปายผใด ตดปายหรอแสดง

ปายหลงเดอนมนาคม ตดตงหรอแสดงปายใหมหรอยกเลกปายเดม เปลยนแปลงแกไข

พนทปายขอความภาพหรอเครองหมายทงหมด หรอบางสวนใหเจาของปาย ยนแบบ ภ.ป.

1 ตอพนกงานเจาหนาทภายใน 15 วน นบแตวนกระท าการดงกลาว แจงการรบดอนปาย

ตอพนกงานเจาหนาท ภายใน30 วน นบแตวนรบโอนก าหนดเสยภาษทองถน ภาษโรงเรอน

และทดน ยนแบบ ภ.ร.ด. 2 เดอนกมภาพนธของทกป ภาษบ ารงทองท ยนแบบ ภ.บ.ท. 5

เดอนมกราคมของปแรกทมการตราคาปานกลางของทดนในรอบ 4 ป และช าระคาภาษ

เดอนเมษายนของทกป ภาษปาย ยนแบบภ.ป. 1 เดอนมนาคมของทกป

4.6 เอกสารประกอบการในการเสยภาษ ประกอบดวย ใบเสรจรบเงนคา

ภาษทองถนของปเกา บตรประจ าตวประชาชนเจาของทรพยสน หนงสอมอบอ านาจ กรณ

ด าเนนการแทน ส าเนาเอกสารสทธ กรณเปลยนแปลง ส าเนาทะเบยนบาน กรณอยอาศย

เอง หนงสอทอบต. หรอ เทศบาล มไปถงเจาของทรพยสน และเอกสารอน ๆ (ถาม) เชน

ทะเบยนพาณชย

กลาวโดยสรป ภารกจขององคกรปกครองสวนทองถนดานการบรหารการคลง

เปนงานทเกยวของกบงานดานการจดท างบประมาณ ดานการเงน ดานการพสด และดาน

การพฒนารายได

บรบทกลมจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง (รอยแกนสารสนธ)

กลมจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง (จงหวดรอยเอด – ขอนแกน -

มหาสารคาม - กาฬสนธ) คณะรฐมนตร มมตเมอวนท 27 พฤศจกายน 2550 จดแบงกลม

จงหวด เปน 18 กลมจงหวด โดยจงหวดขอนแกน จดอยในกลมจงหวดภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง ประกอบดวย จงหวดขอนแกน รอยเอด มหาสารคาม และ

กาฬสนธ หรอเรยกวากลม “รอยแกนสารสนธ” (รอย มาจาก รอยเอด, แกน มาจาก

ขอนแกน, สาร มาจาก มหาสารคาม, สนธ มาจาก กาฬสนธ)

ประชากรกลมจงหวดมทงสน 4,973,795 คน โดยแยกเปน

1. จงหวดขอนแกน 1,750,500 คน

2. จงหวดมหาสารคาม 937,686 คน

3. จงหวดรอยเอด 1,310,047 คน

4. จงหวดกาฬสนธ 975,562 คน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

141

รายไดของครวเรอน 10,498 บาทตอเดอน

รายไดเฉลยตอคนตอป 43,151 บาท

คาใชจายของครวเรอน 8,749 บาทตอเดอน

ดานทรพยากรธรรมชาต

มพนทถอครองทางการเกษตร 12,735,673 ไร สภาพดนสวนใหญเปนดน

รวนปนทราย และดนเคม สภาพปญหาของดน คอ

ดนขาดอนทรยวตถ ทอยอาศย 307,183 ไร ทนา 9,132,147 ไร ทพชไร

2,084,671 ไร ทไมผลและไมยนตน 483,659 ไร

ทสวนผกและไมดอก 24,522 ไร ททงหญา 138,953 ไร ทรกราง 260,317 ไร

ลมน าทไหลผาน 4 จงหวด คอ ลมน าช สวนลมน าพองและลมน ามลไหล

ผาน 3 จงหวด คอ จงหวดขอนแกน มหาสารคาม และรอยเอด ส าหรบล าน าปาว

ซงมแหลงก าเนดจากเทอกเขาภพานไหลผานหลายอ าเภอในจงหวดกาฬสนธ นอกจากน

ยงมเขอนอบลรตน ซงสามารถเกบกกน าได (ความจ) 2,264 ลานลกบาศกเมตร ตดตง

เครองก าเนดไฟฟาขนาดก าลงผลต 8,400 กโลวตต จ านวน 3 เครอง รวมก าลงการผลต

ทงสน 25,200 กโลวตต เปนเขอนเอนกประสงคทเอออ านวยประโยชนตอประชาชนในดาน

ตาง ๆ ประกอบดวย ดานผลตไฟฟาสามารถผลตไฟฟาได 55 ลานกโลวตตตอชวโมง

ดานชลประทานและการเกษตร มพนทชลประทาน 300,000 ไร ในพนทเกษตรกรรมของ

จงหวดขอนแกนและมหาสารคาม และเขอนล าปาว สามารถเกบกกน าได 1,430 ลกบาศก

เมตร มพนทชลประธานประมาณ 2,242,446 ไร พนทแลงซ าซากระดบรนแรงมาก

เปนสภาวะทประสบความแหงแลง 1-3 ป ตอครง ประสบกบพนทดานการเกษตร จ านวน

6,499,760 ไร

ปาไม : พนทปาไมสมบรณในกลมจงหวดมจ านวน 1,759,591 ไร

โดยจงหวดกาฬสนธมมากทสดจ านวน 518,994 ไร และจงหวดมหาสารคามนอยทสด คอ

138,612 ไร สวนพนทปาชมชนของกลมจงหวด มจ านวน 36,771 ไร พนทปาเศรษฐกจ

2,367 ไร

อทยานแหงชาต : มอทยานแหงชาต จ านวน 5 แหง คอ อทยานแหงชาตน า

พอง อทยานแหงชาตภเกา - ภพานค า อทยานแหงชาตภผามาน อทยานแหงชาตภเวยง

ในพนทจงหวดขอนแกน อทยานแหงชาตภพาน มพนทอยในจงหวดกาฬสนธ จ านวน

57,500 ไร

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

142

วนอทยาน : จ านวน 6 แหง อยในพนทจงหวดกาฬสนธ 3 แหง คอ วนอทยาน

ภผาวว วนอทยานภแฝก และวนอทยานภพระ จงหวดมหาสารคาม 2 แหง คอ วนอทยาน

โกสมพ และวนอทยานชหลง จงหวดขอนแกน 1 แหง คอ วนอทยานน าตกบาหลวง

ดานโครงสรางพนฐาน

ทางรถยนต : ทตงกลมจงหวดตงอยระหวางทางหลวงหมายเลข 2 ทเชอม

ระหวางทศเหนอและทศใต (Eastern Sea Board) ใชเวลาเดนทางจากจงหวดขอนแกนถง

กรงเทพมหานครเพยง 5 ชวโมง และเชอมระหวางตะวนออกกบตะวนตก (East - West

Economic Corridor) สามารถเชอมโยงกบจงหวดในและนอกภมภาคไดโดยสะดวก

นอกจากนยงเปนศนยกลางของเอเชยตะวนออกเฉยงใต สามารถเชอมโยงไปยงสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว และเวยดนามโดยใชเสนทางหมายเลข 9 และ 12 ผานจงหวด

หนองคายและมกดาหาร

ทางรถไฟ : มรถไฟสายกรงเทพฯ – หนองคาย ผานทตงกลมจงหวด

ทางอากาศ : กลมจงหวดมสนามบน 2 แหง คอ ทาอากาศยานขอนแกน

และ สนามบนรอยเอด

วสยทศนการพฒนาของกลมจงหวด “รอยแกนสารสนธ” (พ.ศ. 2557 -

2560)

“เพมผลตภาพพชเศรษฐกจหลก (ขาว ออย มนส าปะหลง) อตสาหกรรม

การคา การบรการ การทองเทยว และการลงทนสสากล” เปาหมายการพฒนาเพอ

เปาประสงค (เชงวสยทศน)

เพอกาวไปสวสยทศนและการพฒนากลมจงหวดทพงปรารถนาในระยะยาว

4 ป จงไดก าหนดเปาหมายหลกในการพฒนากลมจงหวดไวดงน

1) เพมคณภาพการผลตพชเศรษฐกจหลกใหไดมาตรฐาน

2) เพมมลคาการคา การลงทน การแปรรปพชเศรษฐกจ

3) พฒนาการทองเทยวกลมจงหวดสการทองเทยวอยางยงยน

4) เตรยมความพรอมกลมจงหวดในการเขาสประชาคมเศรษฐกจ

อาเซยน

ตวชวดรวม

1) รอยละผลผลตเฉลยตอไรทเพมขน

2) รอยละของจ านวนแปลงทไดรบการรบรอง GAP

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

143

3) รอยละมลคาภาคการคาการลงทนทเพมขน

4) รอยละรายไดจากการทองเทยวกลมจงหวดทเพมขน

ประเดนยทธศาสตร/กลยทธ/แนวทางการพฒนา

กลมจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลางไดก าหนดประเดน

ยทธศาสตร เปาประสงคตวชวด และกลยทธการพฒนาเพอบรรลวสยทศนของการพฒนา

รายไดประเดนยทธศาสตร รวม 4 ประเดนยทธศาสตร ดงน

ประเดนยทธศาสตรท 1 การพฒนาศกยภาพการผลต การแปรรป

การคา พชเศรษฐกจใหมความเขมแขง

1) เปาประสงค

1.1) เพมคณภาพผลผลตทางการเกษตรใหมคณภาพทด

1.2) พฒนาคณภาพผลตภณฑแปรรปและเพมชองทางการตลาด

สนคาเกษตรและผลตภณฑแปรรปจากสนคาเกษตร

2) ตวชวด

2.1) รอยละทเพมขนของจ านวนแปลงทไดรบใบรบรอง GAP

2.2) รอยละผลผลตเฉลยตอไรทเพมขน

3) กลยทธและแนวทางการพฒนา ประกอบดวยกลยทธ 3 กลยทธ

ดงน

3.1) เพมประสทธภาพและมาตรฐานการผลต

3.2) พฒนาและสรางมลคาเพมสนคาพชเศรษฐกจหลก

3.3) พฒนาการคา การลงทนและแปรรปพชเศรษฐกจหลก

ประเดนยทธศาสตรท 2 การสงเสรมการคา การบรการ ลงทนและ

พฒนาอตสาหกรรมใหเปนมตรตอสงแวดลอม

1) เปาประสงค

1.1) เพมมลคาการคาการลงทนและรายไดกลมจงหวด

1.2) มความพรอมดานโครงสรางพนฐานเพอรองรบการลงทน

1.3) เพมผลตภาพแรงงานในกลมจงหวด

2) ตวชวด

2.1) รอยละทเพมขนของมลคาการคาของกลมจงหวด

2.2) รอยละทเพมขนของมลคาการลงทนในกลมจงหวด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

144

2.3) รอยละความส าเรจในการพฒนาโครงขายคมนาคมกลมจงหวด

3) กลยทธและแนวทางการพฒนา

3.1) พฒนาโครงสรางพนฐานเพอรองรบการลงทน

3.2) พฒนาคณภาพฝมอแรงงานและเพมทกษะแกผประกอบการ

เพอรองรบการเจรญดานอตสาหกรรม

3.3) สงเสรมการวจยนวตกรรมส าหรบอตสาหกรรมแปรรปเกษตร

3.4) จดหาชองทางการตลาดส าหรบผลตภณฑแปรรปเกษตร

ประเดนยทธศาสตรท 3 การเพมศกยภาพการทองเทยวกลม

จงหวด

1) เปาประสงค

1.1) รายไดจากการทองเทยวและผลตภณฑทเกยวเนองเพมขน

1.2) เชอมโยงการบรหารจดการทองเทยวกลมจงหวดอยางเปนระบบ

2) ตวชวด

2.1) ระดบความส าเรจของการพฒนาคณภาพดานการทองเทยว

2.2) รายไดจากการจ าหนายผลตภณฑไหม

2.3) รายไดจากการทองเทยวกลมจงหวดทเพมขน

3) กลยทธและแนวทางการพฒนา ม 3 กลยทธ ดงน

3.1) พฒนาศกยภาพการทองเทยวเพอรองรบนกทองเทยว

3.2) พฒนาเครอขายอตสาหกรรมการทองเทยวและบรการ

3.3) สงเสรมกจกรรมและชองทางการตลาดดานการทองเทยว

ประเดนยทธศาสตรท 4 การกาวสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

1) เปาประสงค

1.1) พฒนาบคลากรกลมจงหวดรองรบประชาคมอาเซยน

1.2) พฒนาปจจยการบรหารงานกลมจงหวด

1.3) พฒนาระบบการบรหารการวางแผน

2) ตวชวด

2.1) จ านวนคนทไดรบการพฒนาองคความรเรองประชาคมเศรษฐกจ

อาเซยน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

145

2.2) รอยละความพงพอใจของผรบบรการจากส านกบรหาร

ยทธศาสตรกลมจงหวด

3) กลยทธและแนวทางการพฒนา ม 3 กลยทธ ดงน

3.1) พฒนาบคลากรกลมจงหวดเพอรองรบประชาคมเศรษฐกจ

อาเซยน

3.2) พฒนาปจจยการบรหารกลมจงหวด

3.3) พฒนาระบบการบรหารการวางแผน

ศกยภาพและเปาหมายการพฒนา

1. ขาวหอมมะล

- เปนฐานการผลตขาวหอมมะลทมคณภาพและมาตรฐานของโลก

(Valley of the best jasmine rice)

- สรางมลคาเพมการแปรรปผลผลตขาวหอมมะลเชงพาณชย

- ศนยการวจยเรยนรการผลตขาวหอมมะล

2. ผาไหม

- ไหมไทยสสากล

3. ยกระดบการผลตพชพลงงานทดแทน

- ฐานการผลตและแปรรปมนส าปะหลงเพอการคา

- ฐานการผลตออย

4. ศนยกลางอตสาหกรรมการคา การลงทน การบรการ

- ศนยกลางเศรษฐกจสอนภมภาคลมน าโขง

5. การทองเทยว

- ตามรอยเสนทางไดโนเสารและโบราณสถานยคกอนประวตศาสตร

- ทองเทยวเชงศาสนา/วฒนธรรม (ไหวพระ 4 เมอง รงเรองตลอด

ชวต) พระธาตขามแกน พระธาตยาค พระธาตนาดน พระมหาธาตเจดยชยมงคล

6. ศนยกลางการศกษา

- เปนศนยกลางการศกษาและวจยของภมภาค

- การแลกเปลยนนกศกษาในอาเซยน

- การน าผลงานวจยไปใชเพอตอบสนองความตองการของกลม

จงหวดในเชงธรกจ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

146

งานวจยทเกยวของ

งานวจยทเกยวของกบภาวะผน าการเปลยนแปลง

เฉลา ระโหฐาน (2553, บทคดยอ) ไดท าการศกษาความสมพนธระหวาง

ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารและประสทธผลในการบรหารงานของสถานศกษา

ขนพนฐานในสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 2 ผลการศกษา พบวา ภาวะ

ผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร

เขต 2 โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาอยในระดบมากทกดาน

เรยงล าดบ ไดแก ดานการสรางแรงบนดาลใจ ดานการมอทธพลอยางมอดมการณ

ดานการกระตนทางปญญา และดานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล ประสทธผล

ในการบรหารงานของสถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร

เขต 2 โดยรวม อยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน

เรยงล าดบ ไดแก ดาน การบรหารงบประมาณ ดานการบรหารทวไป ดานการบรหารงาน

บคคลและดานการบรหารวชาการ ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา

มความสมพนธกบประสทธผล การบรหารงานของสถานศกษาขนพนฐานอยางมนยส าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว มความสมพนธกนในทางบวกและ

อยในระดบสง เทากบ 0.82

ณฐวฒ แกวบางพด (2553, บทคดยอ) ไดท าการศกษา ความสมพนธ

ระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงกบวฒนธรรมองคกรกรณศกษา : เทศบาลนครภเกต

การวจยครงนมวตถประสงคในการศกษา 3 ประการ 1) เพอศกษาภาวะผน าการ

เปลยนแปลงของนายกเทศมนตรนครภเกต 2) เพอศกษาวฒนธรรมองคการในลกษณะ

สรางสรรคของเทศบาลนครภเกต 3) เพอศกษาความสมพนธระหวางภาวะผน าการ

เปลยนแปลงกบวฒนธรรมองคการในลกษณะสรางสรรคของเทศบาลนครภเกต โดยศกษา

จากตวแปรภาวะผน าการเปลยนแปลง 4 องคประกอบ ไดแก (1) ลกษณะพเศษหรอ

พรสวรรค (2) การสรางแรงบนดาลใจ (3) การกระตนสตปญญา (4) การพจารณาความ

เปนปจเจคบคคลหรอการมงความสมพนธเปนรายคน และศกษาจากตวแปรวฒนธรรม

องคการในลกษณะสรางสรรค 4 องคประกอบ ไดแก (1) มตมงความส าเรจ (2) มตมง

ความตองการทจะประสบความส าเรจสงสดชวตของตนเอง (3) มตมงบคคลและการ

สนบสนน (4) มตมงไมตรสมพนธ โดยศกษากบกลมตวอยาง จ านวน 252 คน

ประกอบดวย คอ พนกงานเทศบาล ลกจางประจ าและพนกงานจางตามภารกจของ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

147

เทศบาลนครภเกต การวจยครงนใชแบบสอบถามเปนเครองมอการวจยเชงปรมาณและ

แบบสมภาษณเชงลกเปนเครองมอการวจยเชงคณภาพ สถตทใชวเคราะหขอมล ไดแก

คาความถ (Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลยเลขคณต (Mean) สวนเบยงเบน

มาตรฐาน (Standard Deviation) และคาความสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน

(Pearson’s Product Moment Correlation)

ผลการวจยพบวา 1. ภาวะผน าการเปลยนแปลงนายกเทศมนตรนคร

ภเกต โดยรวมมคะแนนเฉลยอยในระดบสง 2. วฒนธรรมองคการในลกษณะสรางสรรค

เทศบาลนครภเกต โดยรวมมคะแนนเฉลยอยในระดบสง 3. ภาวะผน าการเปลยนแปลง

นายกเทศมนตรนครภเกตกบวฒนธรรมองคการในลกษณะสรางสรรคเทศบาลนครภเกต

มความสมพนธกนในระดบคอนขางสง (r= .730**) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ปรนประภา ชามง (2557, บทคดยอ) ไดท าการศกษา ภาวะผน าการ

เปลยนแปลงทมผลตอการบรหารงาน ของสหกรณภาคเกษตรในจงหวดล าปาง การศกษา

ครงนมวตถประสงคเพอศกษาการบรหารงานและภาวะผน าการเปลยนแปลงของสหกรณ

ภาคการเกษตรในจงหวดล าปาง กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนผน าสหกรณภาค

การเกษตรในจงหวดล าปาง ประกอบดวย คณะกรรมการด าเนนการ ผน ากลมสมาชก และ

ผจดการของสหกรณภาคการเกษตรในจงหวดล าปางทผานเกณฑมาตรฐาน ป 2556 และ

อยในชนเกรดเอ จานวน 307 คน โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวม

ขอมล สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน T-test One-way ANOVA และ คาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน

ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย ชวงอายระหวาง

51 ปขนไป มสถานภาพสมรส การศกษาอยในระดบประถมศกษา มต าแหนงงานเปนผน า

กลมสมาชก และ มระยะเวลาในการท างาน 5 - 10 ป ผน าสหกรณภาคการเกษตรมระดบ

การปฏบตการบรหารงานของสหกรณภาคการเกษตรในจงหวดล าปาง โดยรวมอยในระดบ

มาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ไดแก ดานการวางแผน

ดานการจดการองคการ ดานการน าหรอการสงการ และดานการควบคมตามล าดบ ภาวะ

ผน าการเปลยนแปลง พบวา ผน าสหกรณภาคการเกษตรมระดบการปฏบตโดยรวมอยใน

ระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ไดแก ดานการม

อทธพลอยางมอดมการณ ดานการสรางแรงบนดาลใจ ดานการค านงถงความเปนปจเจก

บคคล และดานการกระตนทางปญญา ตามล าดบ ความสมพนธของภาวะผน าการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

148

เปลยนแปลงกบการบรหารงานของสหกรณภาคการเกษตรในจงหวดล าปาง พบวา

มความสมพนธอยในระดบปานกลาง อยางมนยส าคญทระดบ 0.05

งานวจยทเกยวของกบการบรหารกจการบานเมองทด

วพธ อองสกล (2553} หนา 8 - 9) ไดท าการศกษา รายงานผลส ารวจ

สถานะการปฏบตราชการตามหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด

โดยไดก าหนดนยามหลกธรรมาภบาล 12 หลกธรรมาภบาล ไว ดงน

1. หลกนตธรรม (Rule of Law) ไดแก การสงเสรมใหผปฏบตราชการท า

หนาท โดยมการค านงถงกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบในการปฏบตงานอยางเครงครด

และเปนธรรม ไมเลอกปฏบตและค านงถงสทธเสรภาพของผรบบรการและผมสวนไดสวน

เสยฝายตาง ๆ

2. หลกการมสวนรวม (Participation) ไดแก การเปดโอกาสใหประชาชน

เขามามสวนรวมในการรบรเรยนร ท าความเขาใจ รวมแสดงทศนะ และเสนอปญหาตอ

สถาบน ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการคดแนวทาง รวมแกปญหา รวมใน

กระบวนการตดสนใจตอการจดบรการของสถาบน การตรวจสอบการท างานของสถาบน

และการเสรมสรางศกยภาพของประชาชนใหมสวนรวมในกระบวนการบรหารราชการ

รวมกบสถาบนอยางครอบคลมทวถง

3. หลกความโปรงใส (Transparency) ไดแก ดานโครงสราง ดานการให

โทษ ดานการใหคณดานการเปดเผยขอมลขาวสารใหผมสวนไดสวนเสยทราบอยาง

สม าเสมอ มระบบการตรวจสอบภายในทสามารถท าใหผปฏบตราชการ และผบรหาร

รวมกนในการตรวจสอบอยางเปนระบบและครอบคลม การปองกนและปราบปรามการ

ทจรตอยางเปนระบบ การสรางระบบทรองรบการตรวจสอบจากภายนอก เขามารวม

ในการตรวจสอบอยางเปนระบบ

4. หลกการตอบสนอง (Responsiveness) ไดแก การด าเนนการในการ

เรยนรและรบฟงความตองการและความคาดหวงของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

การอ านวยความสะดวกตอประชาชนทรบบรการ การจดชองการบรการทประชาชน

สามารถเขาถงไดงาย การจดระบบสารสนเทศ การตอบสนองแกไขปญหาขอรองเรยน

อยางทนทวงท การปรบปรงอยางตอเนอง และการส ารวจความตองการของประชาชน

5. หลกการมงเนนฉนทามต (Consensus - Oriented) ไดแก มการ

ประสานความแตกตางในผลประโยชนของฝายตาง ๆ เพอหาขอยตรวมกนอนจะเปน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

149

ประโยชนตอทกฝาย ไมวาจะเปนนโยบายและกระบวนการขนตอนใด ๆ การด าเนนการ

ก ากบดแลใหมการปฏบตงานตามขอตกลงและการเผยแพรการด าเนนการในเรองดงกลาว

อยางสม าเสมอ

6. หลกความเสมอภาค (Equity) ไดแก สงเสรมใหบคลากรของสถาบน

ใหบรการแกผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยดวยความเปนธรรมและเทาเทยม การสราง

สภาพแวดลอมในการท างานเพอเออตอการใหบรการแกผรบบรการทกกลมอยางเทาเทยม

และเสมอภาค การควบคมตดตามและตรวจสอบการใหบรการเพอใหเกดความเสมอภาค

เปนธรรม และเทาเทยมกน

7. หลกประสทธผล (Effectiveness) ไดแก การก าหนดวสยทศน

เปาประสงคเชงยทธศาสตรและเปาหมายทสอดคลองกบพนธกจและคานยมของสถาบน

และมการประกาศใหรบรรวมกนมระบบงานทเออตอการท างานตามแผนยทธศาสตร และ

น าไปสการปฏบตและน าไปสการบรรลเปาหมายทวางไว รวมทงมการตดตาม ประเมนผล

พฒนา และปรบปรงแผนยทธศาสตรเปนระยะ ๆ

8. หลกประสทธภาพ (Efficiency) ไดแก การด าเนนการลดขนตอนและ

ระยะเวลาในการปฏบตราชการ การใชเทคนคและเครองมอในการบรหารจดการสมยใหม

ทมประสทธภาพ การบรหารกระบวนการท างานทมงเนนในการตอบสนองความตองการ

ของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยอยางเปนระบบและทวถง การสรางมาตรฐานการ

ปฏบตงานทสามารถน าไปเปนคมอการปฏบตงานทครอบคลมและทวถงในหนวยงาน

การประเมนความคมคา หรอการเปรยบเทยบผลการด าเนนการกบทรพยากร ทงในแง

ตนทนคาใชจาย แรงงาน และระยะเวลา

9. หลกความรบผดชอบ (Accountability) ไดแก การบรหารงานอยางม

ประสทธภาพ การมเปาหมายทชดเจน การมการสรางความเปนเจาของรวมกน การม

ระบบตดตามประเมนผล การจดการกบผไมมผลงาน และการมแผนส ารอง สวนราชการ

มการก าหนดทศทางและแผนการท างานทชดเจนรวมทงผรบผดชอบภายในของแตละงาน

การจดใหมการควบคมภายใน และบรหารจดการความเสยงในองคกรทเกดขนจากการ

ด าเนนงานเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว แตควรใหความส าคญกบกระบวนการสราง

ความตระหนก ในเรองความรบผดชอบตอสงคมและผมสวนไดสวนเสยใหมากยงขน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

150

10. หลกคณธรรม (Virtue) ไดแก การปลอดจากการทจรต การปลอด

จากการท าผดวนยการปลอดจากการท าผดมาตรฐานวชาชพนยม จรรยาวชาชพ และ

ความเปนกลางของผบรหาร

11. หลกความคมคา (Economy) ไดแก การใชทรพยากรใหเกดประโยชน

สงสด การประหยดและมศกยภาพในการแขงขน

12. หลกการกระจายอ านาจ (Decentralization) ไดแก การด าเนนการ

มอบอ านาจ ความรบผดชอบใหแกผปฏบตราชการอยางเปนระบบและคลอบคลมในเรองท

ส าคญตอการบรหารงาน

กลธดา เลนกล (2554) ไดท าการศกษา ตวชวดการบรหารจดการตามหลก

ธรรมาภบาล ของสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร มวตถประสงคเพอก าหนด

องคประกอบและตวชวดการบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล (Governance Indicator)

ทเหมาะสมกบสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

กลมตวอยางทใชในการวจยครง เปนกลมตวอยางกลมเดยวกนกบกลม

ประชากรโดยการเลอกแบบเจาะจงตามรายชอประชากรทงหมด ซงเปนการสมกลม

ตวอยางทไมใชความนาจะเปน (Non-probability Sampling) โดยวธการคดเลอกแบบ

มจดประสงค/เฉพาะเจาะจง (Purposive Selection) คอ บคลากรสายวชาการและสนบสนน

ประกอบดวย ขาราชการ พนกงานสถาบนพนกงานคณะ จ านวน 22 หนวยงาน และ

ผบรหารระดบสถาบน รวม 521 คน ผวจยไดใชแบบสอบถามความคดเหน

(Questionnaires) ทสรางขนเปนเครองมอในการเกบรวมรวมขอมล จ านวน 97 ขอเปน

แบบสอบถามแบบมาตราสวน 5 ระดบ และแบงระดบความคดเหนออกเปน 3C ระดบ คอ

มาก ปานกลาง และนอย การวเคราะหคาระดบความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม

เกยวกบการใชหลกธรรมาภบาลในสถาบน โดยใชคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (Exploratory factor analysis) ใชโปรแกรมส าเรจรป

SPSS (Statistical Package for the Social Science) โดยใชการวเคราะหดวยวธสกด

องคประกอบ “PCA” (Principal Component Analysis) มเกณฑการเลอกตวแปรทเขาอยใน

องคประกอบตวใดตวหนง โดยพจารณาจากคาความแปรปรวนของตวแปร (Eigen value)

ทมากกวา j และถอเอาคาน าหนกองคประกอบ (Factor loading) ของตวแปรแตละตวของ

องคประกอบนนมคาตงแต 0.45 ขนไป

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

151

ผลการวจยพบวา

1. ตวชวดธรรมาภบาล (Governance Indicator) ทเหมาะสมกบสถาบน

บณฑตพฒน-บรหารศาสตร ซงผลการศกษาวจย พบวา ตวชวดธรรมาภบาลทเหมาะสม

กบสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรมทงสน 10 ตวชวด (จากการศกษาทงหมดตาม

กรอบแนวคดจ านวน 12 ตวชวด) ประกอบดวย 1) หลกการมสวนรวม (Participation)

ประกอบดวย 12 ตวชวดยอย 2) หลกคณธรรม (Virtue) ประกอบดวย 11 ตวชวดยอย

3) หลกความคมคา (Economy) ประกอบดวย 10 ตวชวดยอย 4) หลกการมงเนนฉนทามต

(Consensus-Oriented) ประกอบดวย 7 ตวชวดยอย 5) หลกประสทธผล (Effectiveness)

ประกอบดวย 4 ตวชวดยอย 6) หลกการตอบสนอง (Responsiveness) ประกอบดวย

3 ตวชวดยอย 7) หลกประสทธภาพ (Efficiency) ประกอบดวย 6 ตวชวดยอย 8) หลก

ความรบผดชอบ (Accountability) ประกอบดวย 9 ตวชวดยอย 9) หลกนตธรรม (Rule of

Law) ประกอบดวย 6 ตวชวดยอย และ 10) หลกความโปรงใส (Transparency)

ประกอบดวย 4 ตวชวดยอย

2. จากการวจย เรอง ตวชวดการบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาลของ

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรไดคนพบองคประกอบและตวชวดทเปนประโยชนและ

เปนองคความรดานการบรหารงานแบบธรรมาภบาลในสถาบน ซงผวจยมขอเสนอแนะ

ดงน

2.1 ดานนโยบาย สภาสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรสามารถน า

องคประกอบและตวชวด ทง 12 องคประกอบ/ตวชวดหลก รวม 72 ตวชวดยอยทไดจาก

การศกษาวจยครงนไปก าหนดเปนนโยบาย และใหการสนบสนนปจจยทรพยากรทางการ

บรหารทเพยงพอ พรอมทงสรางความรความเขาใจแกบคลากรของสถาบนทกฝาย และ

มการตดตามประเมนผลในการน าไปใชเปนระยะ ๆ เพอปรบปรงและพฒนาคณภาพ

สถาบนใหไดตามมาตรฐานทก าหนดตอไป

2.2 ดานการบรหาร ผบรหารระดบสถาบน หนวยงานทเกยวของและ

รบผดชอบในการบรหารงานแบบธรรมาภบาลทงโดยตรงและทเกยวของ น าองคประกอบ

และตวชวดตาง ๆ ทไดจากการศกษาน าไปสการบรหารงานและวดผล โดยใชเปนตวชวดชด

เดยวกนระดบสถาบน เชน เพอวดการปฏบตตามบทบาทหนาทของผบรหาร ตวชวดท 13

(การประเมนคณภาพภายนอกของส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ

การศกษา) และ/หรอ ตวบงชภาวะผน าของสภาสถาบนและผบรหารทกระดบของสถาบน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

152

ตวบงช 7.1 (การประเมนคณภาพภายในของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา)

เปนตน

2.3 ดานการน าไปปฏบต ผบรหารสถาบนน าองคประกอบและตวชวดท

ไดจากการศกษาครงนไปประยกตใชในการบรหารงาน โดยการประเมนตนเองในเบองตน

และจดล าดบความส าคญของแตละตวชวดทยงไมม หรอมผลการประเมนตนเองในระดบ

ไมดนก และก าหนดเปนแผน/โครงการ/ทตองด าเนนการ

นนทชพร ออนสระทม (2556) ไดท าการศกษา อทธพลของการบรหารงาน

ตามหลกธรรมาภบาลกบประสทธผลการบรหารงานของ องคการบรหารสวนต าบลมวงไข

อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา อทธพลของ

การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลกบประสทธผลการบรหารงานของ องคการบรหาร

สวนต าบลมวงไข อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร กลมตวอยางทใชในการวจย

เปนสมาชก อบต. จ านวน 22 คน ผปฏบตงานใน อบต. จ านวน 47 คน และผน าชมชน

จ านวน 175 คน รวมจ านวน 244 คน โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบ

รวบรวมขอมล และสถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหถดถอยพห (Multiple Regression) โดยวธการแบบ

ขนตอน (Stepwise) ก าหนดระดบทางสถตทระดบ 0.05

ผลการวจยพบวา

1. ระดบการบรหารงานงานตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหาร

สวนต าบลมวงไข อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร โดยรวมอยในระดบปานกลาง (X =3.34)

เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาอยในระดบมาก 2 ดาน โดยเรยงอนดบจากมากไปหานอย

ไดแก ดานหลกการมสวนรวม (X =3.47) ดานหลกนตธรรม(X =3.45) และอยในระดบ

ปานกลาง 4 ดาน โดยเรยงอนดบจากมากไปหานอย ไดแก ดานหลกความโปรงใส (X =3.34)

ดานหลกความรบผดชอบ (X =3.28) ดานหลกความคมคา (X =3.26) และอนดบสดทาย

ไดแก ดานหลกคณธรรม (X =3.25)

2. ระดบประสทธผลการบรหารงานขององคการบรหารสวนต าบลมวงไข

โดยรวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.31) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาอยในระดบ

ปานกลางทกดาน โดยเรยงอนดบจากมากไปหานอย ไดแก ดานการพฒนาองคกร

(X = 3.35) ดานประสทธผลตามแผนปฏบตราชการ (X = 3.32) ดานประสทธผลของ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

153

การปฏบตราชการ (X = 3.32) และอนดบสดทายไดแกดานคณภาพการใหบรการ

(X = 3.25) โดยสามารถสรปผลในแตละดาน ไดดงน

3. ผลวเคราะหอทธพลของการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลกบ

ประสทธผลการบรหารงานขององคการบรหารสวนต าบลมวงไข อ าเภอพงโคน จงหวด

สกลนคร พบวา ปจจยบางประการของการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลทมอทธพล

ตอประสทธผลการบรหารงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ไดแก ปจจยเกยวกบ

การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาล 4 ดาน ดงน ดานปจจยหลกการมสวนรวม

ดานหลกความคมคา ดานความโปรงใส และดานหลกคณธรรม โดยปจจยเกยวกบ

การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลมากทสดตอประสทธผลการบรหารงานเรยงล าดบ

จากมากไปหานอย ไดแก ดานหลกการมสวนรวม มคาสมประสทธมากทสดเทากบ 0.37

รองลงมา คอ ดานหลกความคมคา มคาสมประสทธเทากบ 0.28 ดานความโปรงใส

มคาสมประสทธเทากบ 0.22 และดานหลกคณธรรม มคาสมประสทธเทากบ 0.15

มคาสมประสทธนอยทสดท 0.15 โดยคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ หรอ ตวแปรอสระ

ทงหมดสามารถอธบายความผนแปรของตวแปรตาม (R2) เทากบ 0.78 และสามารถ

ท านายคาสมการของการวเคราะหเทากบ 0.77

4. ระดบการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาล ทควรน าไปศกษาหาแนว

ทางการพฒนาการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลกบประสทธผลการบรหารงานของ

องคการบรหารสวนต าบลมวงไข อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร มจ านวน 3 ดาน คอ

1) ดานหลกคณธรรม 2) ดานหลกความรบผดชอบ และ3) ดานหลกความคมคา สวนระดบ

ประสทธผลการบรหารงาน ทควรน าไปศกษาหาแนวทางการพฒนาการบรหารงานตาม

หลกธรรมาภบาลกบประสทธผลการบรหารงานขององคการบรหารสวนต าบลมวงไข

อ าเภอพงโคน จงหวดสกลนคร มจ านวน 1 ดาน คอ ดานคณภาพการใหบรการ

สรนทรธร ศธรกล (2557) ไดท าการศกษา ผน าการบรหารกจการบานเมอง

ทดขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง

มวตถประสงคคอ 1) เพอศกษาองคความรเกยวกบการบรหารกจการบานเมองทด

ทน าไปใชในการบรหารกจการบานเมองทดขององคกรปกครองสวนทองถนในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง 2) เพอศกษาระดบการบรหารกจการบานเมองทดส าหรบ

องคกรปกครองสวนทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง และ 3) เพอศกษา

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

154

แนวทางในการพฒนาผน าการบรหารกจการบานเมองทดส าหรบองคกรปกครอง

สวนทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง

ผลการศกษาพบวา องคความรเกยวกบการบรหารกจการบานเมองทด

ทน าไปใชในการบรหารกจการบานเมองทดขององคกรปกครองสวนทองถนในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ไดแกแนวคดเกยวกบผน า แนวคดเกยวกบการบรหารทฤษฎ

เกยวกบการบรหาร แนวคดเกยวกบหลกธรรมาภบาล และแนวคดเกยวกบการปกครอง

สวนทองถน

ความคดเหนของพนกงานตอการบรหารกจการบานเมองทดส าหรบ

องคกรปกครองสวนทองถน ในเขตจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางโดยรวม

อยในระดบมาก ซงมากทสดคอดานหลกนตธรรม รองลงมาหลกคณธรรม นอยทสด คอ

หลกความคมคา สวนความคดเหนของประชาชนใน ตอการบรหารงานตามหลกการ

บรหารกจการบานเมองทด โดยรวม อยในระดบมาก ซงดานทมากทสดคอ หลกนตธรรม

รองลงมาหลกคณธรรม นอยทสดคอดานหลกการมสวนรวม

แนวทางในการพฒนาผน าการบรหารกจการบานเมองทดส าหรบองคกร

ปกครองสวนทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง คอการพฒนาภาวะผน าโดยใช

”SHADED Model„ ทมความสอดคลองกบหลกธรรมาภบาล ไดแก Sociability มสงคมทด

Human Relation ผน าจะตองตระหนกในคณคาและศกดศรของตวเองของลกนอง Ability

มความร ความสามารถการใชสตปญญานน ๆ เพอแกไขปญหาตาง ๆ ใหส าเรจลลวงไปได

Director มศลปะในการปกครองคอมจตส านกเกดขนในตวของผน า Executive เปนนก

บรหารมออาชพ Developer เปนนกพฒนามออาชพ

ชมยภรณ ถนอมศรเดชชย (2558, บทคดยอ) ไดท าการศกษา

การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนต าบลบงกาสาม

อ าเภอหนองเสอ จงหวดปทมธาน การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษา (1) ปญหาการ

บรหารงานตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนต าบลบงกาสามและ (2) แนว

ทางการพฒนาการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนต าบล

บงกาสาม โดยใชหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทดของส านกงาน

คณะกรรมการพฒนาระบบราชการเปนกรอบแนวคดในการศกษาซงการศกษาครงน

เปนการวจยเชงส ารวจทใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลจากกลม

ตวอยางซงเปนประชาชนทอาศยอยในเขตพนทองคการบรหารสวนต าบลบงกาสาม จ านวน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

155

381 คน ส าหรบสถตทใชในการวจย ไดแก รอยละ คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานโดย

ผลการศกษาพบวา (1) ปญหาส าคญทสดของการบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล คอ

องคการบรหารสวนต าบลบงกาสามไมไดก าหนดแผนและเปาหมาย การ

ปฏบตงานทชดเจนและสอดคลองกบความตองการของประชาชน รวมถงใหบรการเฉพาะ

ประชาชนบางกลม และ (2) แนวทางการพฒนาการบรหารจดการทส าคญตามหลกธรร

มาภบาล คอ องคการบรหารสวนต าบลบงกาสามควรใหบรการแกประชาชนทกกลมในทก

ชมชนอยางเทาเทยมกน รวมถงปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรตเพอประโยชนสขแก

ประชาชน

พสทธ อดชาชน, ฉตรชย ศรแกว, คาหลา ทามะวง, และบษบาวรรณ โพธศร

(2558, บทคดยอ) ไดท าการศกษา ความคดเหนของประชาชนตอการใชหลกธรรมาภบาล

ในการบรหารงานของเทศบาลต าบลบานฝาง อ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกนงานวจยน

มวตถประสงค 1) เพอศกษาความคดเหนของประชาชนตอการใชหลกธรรมาภบาลในการ

บรหารงานของเทศบาลต าบลบานฝาง อ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน 2) เพอศกษา

ขอเสนอแนะของประชาชนตอการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารงานของเทศบาลต าบล

บานฝางอ าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน โดยใชแบบสอบถามเกบขอมลจากกลมตวอยาง

369 คน น ามาวเคราะหประมวลผลดวยคอมพวเตอร สถตทใชไดแก คารอยละ

(Percentage) คาเฉลย (Mean) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

ผลการวจยพบวา

1. ผตอบแบบสอบถาม จ านวน 369 คน เปนเพศหญง รอยละ 57.50 และ

เปนเพศชายรอยละ 42.50 ประชาชนอาย 41 - 50 ป รอยละ 41.70 อาย 21 - 30 ป รอย

ละ 18.40 อาย 31 - 40 ป รอยละ 17.90 อาย 51 ปขนไป รอยละ 16.50 และอายไมเกน

20 ป รอยละ 5.40 ประชาชนระดบการศกษาประถมศกษา รอยละ 43.10 มธยมศกษา

หรอ ปวส. รอยละ 23.30 ปรญญาตร รอยละ 14.10 อนปรญญา หรอ ปวส. รอยละ

13.00 และสงกวาปรญญาตร รอยละ 6.50

2. ความคดเหนของประชาชนตอการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารงาน

ของเทศบาลโดยภาพรวมอยในระดบเหนดวย ( X =3.91) เมอพจารณารายวธพบวา หลก

นตธรรม ( X =4.07) หลกคณธรรม ( X =4.02) หลกความโปรงใส ( X =3.85) หลกการม

สวนรวม ( X =4.05) หลกความ รบผดชอบ ( X =3.63) และหลกความคมคา ( X =3.84)

อยในระดบเหนดวยตามล าดบ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

156

3. ขอเสนอแนะความคดเหนของประชาชนตอการใชหลกธรรมาภบาล

ในการบรหารงานของเทศบาลมดงน

1) ดานหลกนตธรรม เทศบาลต าบลบานฝางควรปรบปรงเรองท

ประชาชนสามารถรองทกข ไดรบการชวยเหลอดวยความเปนธรรม และมการจดระเบยบ

ปฏบตงานอยางถกตองเทยงธรรม และผปฏบตงานควรมความเชอฟงคาสงตอคณะ

ผบรหาร

2) ดานหลกคณธรรม เทศบาลต าบลบานฝางควรปรบปรงเรองท

ผบรหารและผปฏบตงานจะตองยดมนในความยตธรรม ซอสตยสจรต มคณธรรมและ

เปนแบบอยางทด ผบรหารและผปฏบตงานจะตองมความเสมอภาคในดานความคดเหน

ยอมรบในบคคลทมความสามารถในการปฏบตงาน

3) ดานหลกความโปรงใส เทศบาลต าบลบานฝางควรปรบปรงเรองการ

ชแจงคาใชจายโดยการประกาศแจงขอมล ประชาชนสามารถรบร และตรวจสอบได

มการบรหารงานดวยความโปรงใส ยดหลกความถกตองอยางรดกม

4) ดานหลกการมสวนรวม เทศบาลต าบลบานฝางควรปรบปรงเรอง

ประชาชน พวกเขาควรมสวนรวมในโครงการตาง ๆ และเทศบาลตองมกจกรรมรวมกบ

ประชาชน มความเทาเทยมกนไมเลอกปฏบต และใหบรการประชาชนดวยความเสมอภาค

5) ดานหลกความรบผดชอบ เทศบาลต าบลบานฝางควรปรบปรงเรอง

ควรมความใสใจตอหนาทในการปฏบตงาน มความรบผดชอบตอความเดอดรอนของ

ประชาชน ฝายบรหาร ฝายสภาเทศบาลต าบลบานฝาง และขาราชการควรเอาใจใสตอ

หนาททไดรบมอบหมายอยางถกตองและสรางสรรค

6) ดานหลกความคมคา เทศบาลต าบลบานฝางควรปรบปรงเรองมการ

บรหารงบประมาณดวยความประหยด และงบประมาณแผนดนดวยความคมคา

มการบรหารทรพยากรใหเกดความคมคา ใหเกดประโยชนทงสองฝาย

เยาวลกษณ ชาวบานโพธ (2559, บทคดยอ) ไดท าการศกษา ความเปนธรร

มาภบาลขององคการบรหารสวนต าบล อ าเภอเมองสพรรณบร จงหวดสพรรณบร

การวจยครงน มวตถประสงคเพอ (1) ประสทธผลความเปนธรรมาภบาลขององคการ

บรหารสวนต าบล อ าเภอเมองสพรรณบร จงหวดสพรรณบร และ (2) เปรยบเทยบความ

เปนธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนต าบลในอ าเภอเมองสพรรณบร จงหวด

สพรรณบร จ าแนกตามปจจยสวนบคคล ประชากรทใชในการวจยครงนคอประชาชนภายใน

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

157

เขตองคการบรหารสวนต าบล อ าเภอเมองสพรรณบร จงหวดสพรรณบร จ านวน 396 คน

โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการวจย สถตทใชในการวจย คอ คาความถ คารอยละ

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาท และคาเอฟ ผลการวจยพบวา (1) ผตอบ

แบบสอบถามสวนใหญเปนเพศชาย มอาย 31-40 ป มการศกษาระดบปรญญาตร

ประกอบอาชพรบจาง และมรายไดเฉลยตอเดอนมากกวา 10,000-20,000 บาท

(2) ประชาชนมความคดเหนตอการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหาร

สวนต าบล อ าเภอเมองสพรรณบร จงหวดสพรรณบร ในภาพรวม มคาเฉลยอยในระดบ

มาก มความคดเหนอยในระดบมาก 3 ดาน ไดแก ดานหลกความคมคา ดานหลกคณธรรม

ดานหลกความโปรงใส ตามล าดบ และมความคดเหนอยในระดบปานกลาง 3 ดาน ไดแก

ดานหลกความรบผดชอบ ดานหลกการมสวนรวม และดานหลกนตธรรม ตามล าดบ และ

(3) ประชาชนทมเพศ อาย และระดบการศกษาตางกน มความคดเหนตอการบรหารงาน

ตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนต าบล อ าเภอเมองสพรรณบร จงหวด

สพรรณบร แตกตางกน สวนอาชพ และรายไดเฉลยตอเดอน ไมแตกตาง

ชาตชย อดมกจมงคล (2560, บทคดยอ) ไดท าการศกษา อทธพลของ

การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลตอประสทธผลการบรหารงานของเทศบาลต าบล

ในเขตจงหวดสกลนคร การวจยครงนมวตถประสงค อทธพลของการบรหารงานตามหลก

ธรรมาภบาลตอประสทธผลการบรหารงาน ของเทศบาลต าบลในเขตจงหวดสกลนคร

กลมตวอยางทใชในการวจย เปนพนกงานเทศบาลต าบลของเทศบาลต าบลในเขตจงหวด

สกลนคร ทงหมด 65 แหง จ านวน 334 คน การหาขนาดของกลมตวอยางใชวธการ

ค านวณจากสตรของ Yamane ท าการสมตวอยางแบบเทยบสดสวน (Proportional

Sampling) โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ไดคาความเชอมน

ของแบบสอบถาม เทากบ .968 และสถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาความถ

คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะหการถดถอยพหคณ (Multiple

Regression Analysis) โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ผลการวจยพบวา

1. การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาล ของเทศบาลต าบลในเขต

จงหวดสกลนคร ในภาพรวม อยในระดบมาก ( X = 3.64) เมอพจารณารายดาน พบวา

ดานทมคาเฉลยมากทสด คอ ดานหลกนตธรรม ( X = 3.73) มการบรหารงานตามหลก

ธรรมาภบาลในระดบมาก รองลงมาคอ ดานหลกการมสวนรวม ( X = 3.71) มการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

158

บรหารงานตามหลกธรรมาภบาลในระดบมาก สวนดานทมคาเฉลยนอยทสด คอ ดานหลก

คณธรรม ( X = 3.49) มการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลในระดบปานกลาง

2. ประสทธผลการบรหารงาน ของเทศบาลต าบลในเขตจงหวดสกลนคร

ในภาพรวม อยในระดบมาก ( X = 3.64) เมอพจารณารายดาน พบวา มประสทธผล

การบรหารงานอยในระดบมาก ทกดาน โดยดานทมคาเฉลย มากทสด คอ ดานคณภาพ

การใหบรการ ( X = 3.66) รองลงมาคอ ดานการพฒนาองคการ ( X = 3.65) สวนดานท

มคาเฉลยนอยทสด คอ ดานประสทธผลตามแผนปฏบตราชการ ( X = 3.60)

3. อทธพลของการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาล มผลตอ

ประสทธผลการบรหารงานของเทศบาลต าบลในจงหวดสกลนคร โดยมคาความสมพนธ

(R) เทากบ .939 และยงพบวา อทธพลของการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาล สามารถ

พยากรณระดบประสทธผลการบรหารงานของเทศบาลต าบลในจงหวดสกลนคร ไดรอยละ

88.20 สวนอกรอยละ 11.80 เกดจากอทธพลของตวแปรอน ๆ เมอพจารณาคานยส าคญ

ทางสถต (Significant) เปนรายดาน พบวา การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลดานหลก

คณธรรม ดานหลกความโปรงใส ดานหลกการมสวนรวม ดานหลกความรบผดชอบ และ

ดานหลกความคมคา สงผลตอประสทธผลการบรหารงานของเทศบาลต าบลในจงหวด

สกลนคร ไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

Kimmet (2005, p. 2 - A) ไดศกษาการน าหลกธรรมาภบาลมาใชในระบอบ

การเมองปกครองในอาเซยน 4 ประเทศ พบวา ในประเทศทพฒนาแลวหลกธรรมาภบาล

ไดถกน าไปใชในเชงกลยทธทางการเมองมากวาการน าเนอหาสาระไปประยกตใชนโยบาย

4 ประเทศ ไดแก ฟลปปนส ไทย มาเลเซย และอนโดนเซย โดยพจารณาเปนประเทศ และ

เปรยบเทยบกบกรณศกษาโดยศกษาวาประเทศเหลานมการน าหลกธรรมาภบาลไปใช

อยางไรบาง รวมไปถงการมสวนรวมของหลกธรรมาภบาลในการเลอกตงป 2004

ซงพบวา หลกธรรมาภบาลไดถกน าไปใชอยางกวางขวาง และเปนประเดนส าคญในการ

ปฏรปรปแบบปกครอง นอกจากนนประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทไดกลาวมาน ยงได

เรยนรในการน าหลกธรรมาภบาลเพอพฒนาการเมอง การปกครอง โดยเนนการน าหลก

ธรรมาภบาลไปใชพฒนาบานเมอง การปกครอง โดยเฉพาะอยางยงสภาวะทบานเมอง

มความไมแนนอนเศรษฐกจฝดเคอง เพราะหลกธรรมาภบาลเปนรปแบบการบรหารแนว

ใหม ซงกอใหเกดการพฒนาในดานตาง ๆ เมอน าไปใช ซงนนกคอจดประสงคส าคญของ

หลกธรรมาภบาลประกอบดวย หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกการ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

159

มสวนรวม หลกความคมคาและหลกความรบผดชอบ ในการพฒนาระบอบการเมอง

การปกครองในอาเซยน 4 ประเทศ งานวจยทเกยวของกบการมสวนรวม

เอมอร บญโท (2554, บทคดยอ) ศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการ

พฒนาทองถนขององคการบรหารสวนต าบลพนอม อ าเภอทาอเทน จงหวดนครพนม

พบวา โดยรวมการมสวนรวมอยในระดบมาก เมอจ าแนกเปนรายดาน พบวา อยในระดบ

มากทกดาน เรยงล าดบคาเฉลยจากมากไปหานอยคอการมสวนรวมในขนรบผลประโยชน

การมสวนรวมในขนรเรมการพฒนา การมสวนรวมในขนด าเนนการ การมสวนรวมในขน

วางแผนการพฒนา และการสสวนรวมในขนประเมนผล

เปรยบเทยบระดบการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถน

ขององคการบรหารสวนต าบลพนอม อ าเภอทาอเทน จงหวดนครพนม ทจ าแนกตามเพศ

โดยรวมมแตกตางกนทางสถต เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาการมสวนรวมขนวาง

แผนการพฒนา การมสวนรวมขนรเรมการพฒนา การมสวนรวมขนตดตามและประเมนผล

จากการพฒนามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 เมอ

จ าแนกตามหมบานอาศยอย พบวาโดนรวมรายดานการมสวนรวมแตกตางกนอยางม

นยส าคญทางสถตอยทระดบ .05

บนเทง ผลอ าพนธ (2556) ไดท าการศกษา การมสวนรวมของประชาชน

ในการบรหารจดการทดของทองถน ในเขตองคการบรหารองคการบรหารสวนต าบลคลอง

นารายณ อ าเภอเมอง จงหวดจนทบร การศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชนในการ

บรหารจดการทดของทองถนในเขตองคการบรหารสวนต าบลคลองนารายณ มวตถประสงค

เพอศกษาระดบและปจจยการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการทดของทองถน

ในเขตองคการบรหารสวนต าบล คลองนารายณ อ าเภอเมองจนทบร จงหวดจนทบร จ าแนก

ตามตวแปรพนฐาน วธการศกษาจะใชการวจยเชงส ารวจ โดยมประชากรทใชในการวจย

ครงน คอ ประชาชนทมสทธเลอกตงและก าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชสตรของยามาเน

จ านวน 400 คน สวนการวเคราะหขอมลนนใชสถตคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ใชคาท (t - test) ส าหรบเปรยบเทยบความแตกตางระหวางตวแปร 2 ตว สถต One - Way

ANOVA ส าหรบเปรยบเทยบความแตกตางระหวางตวแปรมากกวา 2 ตว และใช LSD

เพอทดสอบวาตวแปรใดมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต โดยก าหนดระดบ

นยส าคญทางสถตทระดบ .05 ผลการศกษาพบวาภาพรวมมสวนรวมระดบปานกลาง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

160

เมอพจารณาเปนรายดานประชาชนมสวนรวมดานนตธรรมอยในระดบมาก รองลงมาคอ

ดานหลกความโปรงใส ดานหลกคณธรรม ดานหลกความรบผดชอบ ดานหลกการมสวนรวม

ตามล าดบ สวนดานหลกความคมคาในการเปรยบเทยบดงกลาวจ าแนกตามตวแปรพนฐาน

กจะพบวาตวแปรทมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ไดแก เพศ อาย

สถานภาพสมรส และการศกษา

เอกภาพ พลซอ (2556, บทคดยอ) ไดศกษา รปแบบการพฒนาการมสวน

รวมทางการเมองของสตรในจงหวดรอยเอด พบวา 1) ปจจยทมผลตอการพฒนาการมสวน

รวมทางการเมองของสตรในจงหวดรอยเอดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ม 3 ตวแปร เรยงตามล าดบอทธพล คอ 1) ความร ความเขาใจทางการเมอง 2) การ

ตดตามขาวสารทางการเมอง และ 3) การเปนสมาชกกลมองคกรทางการเมอง 2) รปแบบ

การพฒนาการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน ประกอบดวย 7 กจกรรม แบงเปน

3 ดาน คอ 2.1) การพฒนาดานความร ความเขาใจทางการเมอง ม 3 กจกรรม จดอบรม

4 วน ไดแก การอบรมสมมนาอดมการณ หลกการของระบอบประชาธปไตยทเกยวของกบ

สตร และการศกษาดงานและแลกเปลยนเรยนรกบผเชยวชาญดานอดมการณทาง

การเมอง 2.2) การพฒนาดานการคดตามขาวสารทางการเมองม 2 กจกรรม ไดแก

การอบรมการสรางทกษะในการเปนพลเมอง และการอบรมสมมนาหวขอการสรางเจตคต

ตอประชาธปไตย 2.3) การพฒนาดานการเปนสมาชกกลมองคกรทางการเมอง

ม 2 กจกรรม ไดแก การอบรมสมมนา การเปนสมาชกกลมองคกรทางการเมองและความ

เชอในประสทธภาพทางการเมอง และการศกษาดงานและแลกเปลยนเรยนรกบผเชยวชาญ

ดานกจกรรมทางการเมอง 3) สตรผมสทธเลอกตง มความร ความเขาใจทางการเมอง การ

ตดตามขาวสารทางการเมอง และการเปนสมาชกกลมองคกรทางการเมอง เพมขนจาก

กอนการเขารบการอบรมดวยรปแบบการพฒนาการมสวนรวมทางการเมองอยางม

นยส าคญทางสถตทระดบ .05

วสนต จนทจร (2559, บทคดยอ) ไดท าการศกษาการมสวนรวมของประชาชน

ในการบรหารงานองคการบรหารสวนต าบลหนองจก อ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม

การวจยครงนมความมงหมายเพอศกษา ระดบการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารงาน

ขององคการบรหารสวนต าบลหนองจก อ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม จ าแนกตาม เพศ

อาย ระดบการศกษา และอาชพ และเพอศกษาปญหาและขอเสนอแนะของการมสวนรวม

ของประชาชนในการบรหารงานขององคการบรหารสวนต าบลหนองจก อ าเภอบรบอ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

161

จงหวดมหาสารคาม กลมตวอยางทใชในการศกษาจ านวน 384 คน ไดแกประชาชนทวไป

อายตงแต 18 ปบรบรณขนไป ทอาศยอยในเขตองคการบรหารสวนต าบลหนองจก อ าเภอบรบอ

จงหวดมหาสารคาม สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแกความถรอยละคาเฉลย และ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวาการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารงาน

องคการบรหารสวนต าบลหนองจก อ าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม โดยภาพรวมอยใน

ระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทง 4 ดาน โดยเรยงล าดบ

คาเฉลยจากมาก ไปหานอย 3 ล าดบแรก ดงน ดานการมสวนรวมในการตดตามและ

ประเมนผล ดานการมสวนรวมในการเสนอปญหา และดานการมสวนรวมในการวางแผน

ด าเนนการ

Xu (2002 อางถงใน สระชย ชอบชน, 2551, หนา 58) ไดศกษาการมสวน

รวมของประชาชนผอาศยในชมชนและองคกรของประเทศจน : กรณศกษาเกยวกบ

ผลกระทบและผลลพธการจดบรการชมชนในเขตเทศบาลเมองของประเทศจน โดยม

วตถประสงคเพอส ารวจความสมพนธระหวางการจดบรการชมชน การมสวนรวมของ

ประชาชนผอาศยในชมชนองคกรในชมชนและการพฒนาชมชน โดยส ารวจขอมลเฉพาะ

พนทในเขตเทศบาลเมองของประเทศจน ในขณะทมการบรการดานสวสดการของชมชน

โดยยดรปแบบและการด าเนนการดงน ใชกระบวนการควบคมตลาด พฒนาระบบ

เศรษฐกจทองถน สงเสรมประชาธปไตยทองถน การวจยครงนเปนการวจยทเมองปกกง

ประเทศจน พบวา การจดการบรการประสบความส าเรจในดานการสนบสนนดานการเงน

เพมขนแกชมชน ปลกฝงใหประชาชนทอาศยในชมชนมความรสกเปนสวนหนงของชมชน

มากขนและชวยพฒนากระบวนการสอสารภายในชมชนไดดยงขน การบรการทจดขนใน

ชมชนชวยสรางกลมขององคกรใหมความเขมแขงยงขนเพอเปนตวแทนของประชาชนทอาศย

ในชมชน และมหลกฐานระบชดเจนวาหลงจากมการจดบรการขนในชมชนกมผลในการเพม

ระดบการมสวนรวมของประชาชนผอาศยในชมชนเชงปรมาณและเชงคณภาพเพมขนดวย

เชนกน แมวาการมสวนรวมของประชาชนในชมชนจะไมสามารถมสวนรวมในการตดสนใจ

สงการใหอยในระดบสงกตาม

Amaratunga (2003 อางถงใน สระชย ชอบชน, 2551, หนา 58 - 59)

ศกษาวจยระดบการมสวนรวมกบการพฒนาชมชนอยางมประสทธภาพ ศกษาการพฒนา

ชมชนในระดบหมบานประเทศศรลงกา ศกษากรณชมชน Savodaya way โดยมวตถประสงค

เพอศกษาความกาวหนาของกรอบแนวคดเกยวกบการพฒนาก าลงเปลยนแปลงจากแนวความคด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

162

เหนในเชงเศรษฐศาสตรอยางเดยวไปสการระดมความรวมมอและกระบวนการมสวนรวม

ของของประชาชนมากขนและพบวาประชากรในโลกสวนใหญมกมถนทอยอาศยในแถบ

ชนบทอกดวย ดงนนการวจยครงนจงรวมกนศกษาการใชรปแบบของการมสวนรวมของ

ประชาชนเปนวงจรทมประสทธภาพเพอท าใหเกดโครงการดานการพฒนาชมชนไดอยางไร

จากการวเคราะหผลเชงเสนในแนวขนานพบวากระบวนการทเกยวกบลทธความเชอ

ความสมพนธในสงคม ปจจยดานการเมอง ดานวฒนธรรมและเชงจตวทยา เปนสงจ าเปน

ส าหรบการประสบความส าเรจในการพฒนาชมชนอยางมประสทธภาพ การวจยครงนได

แสดงถงการประยกตใชกระบวนการเกยวกบความเชอลทธทางศาสนาและวฒนธรรม

เชอมโยงไวกบชมชนอยางหลกเลยงไมได และเปนโครงสรางทเขมแขงมผลใหเกดกระบวนการ

มสวนรวมจากประชาชนในชมชน ดงนนอาจกลาวไดวากระบวนการพฒนาชมชนจะไมเกดขน

อยางมประสทธภาพถาขาดการพจารณาถงปจจยความเชอดานลทธศาสนาและวฒนธรรม

ดงเชนมรการตงกลม lankaJathika Sarvodaya Shramadana Sangamaya (Sarvodaya)

ซงเปนองคกรเอกชนทใหญทสดในศรลงกา ท าหนาทเปนผน าในการพฒนาชมชนตาง ๆ

นบตงแตมการรเรมในป ค.ศ. 1995 เปนตนมา หลงจากการตดตามผล พบวา มจดเชอมโยง

ในระดบสงระหวางปจจยดานลทธทางศาสนาวฒนธรรมและกระบวนการพฒนาชมชนแบบ

มสวนรวมตลอดชวงทมการด าเนนงานของกลมดงกลาว และยงใชแนวคด Sangamay

(โครงการเพอการแลกเปลยนฝมอแรงงาน) และรปแบบการจดตงกลม Sarvodaya

เปนกรอบส าหรบการวจยในอนาคตตอไป

Harrington (2008) ไดศกษาการบรหารการมสวนรวมในองคกร กอใหเกด

การท างานทมประสทธภาพ ผลการศกษาพบวาสงทส าคญทสดในการกระตนใหเกด

กระบวนการปรบปรงองคกร เมอองคกรประสบปญหา คอการบรหารจดการทมใหเกด

การมสวนรวมอยางทวทงองคกร กอนทจะจดการไมได และกลายเปนปญหาทเรอรงเกดขน

ในกระบวนการตาง ๆ โดยมปจจยทส าคญคอผบรหารตองทมเททงแรงกายแรงใจ ใหเปน

ตวอยางแกพนกงาน อกทงตองสรางแรงบนดาลใจใหกบพนกงานทกระดบเพอกระตนให

เกดการมสวนรวมในกระบวนการปรบปรงองคกรเพอแกปญหาทกปญหาทเกดขนในทก

กระบวนการ ซงการจดการแบบนในทกระดบกอใหเกดการยอมรบในความรบผดชอบ

และความโปรงใสในผลผลตตาง ๆ และเมอผบรหารแตละคนด าเนนการแบบเดยวกน

จะท าใหพนกงานเขามามสวนรวมในกระบวนการปรบปรงองคกรโดยไมเกดการตอตาน

กอใหเกดผลงานทมประสทธภาพในทสด

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

163

งานวจยทเกยวของกบประสทธผลการบรหารงบประมาณ

จรชญา ปญญา (2556, บทคดยอ) ไดท าการศกษา การจดท างบประมาณ

ขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวดกาฬสนธ การศกษาครงน มวตถประสงค

เพอศกษา เปรยบเทยบ และหาแนวทางพฒนาการจดท างบประมาณขององคกรปกครอง

สวนทองถนในจงหวดกาฬสนธ กลมตวอยาง ไดแก ปลดเทศบาล/ปลดองคการบรหาร

สวนต าบล และก านน/ผใหญบาน จ านวน 475 คนไดมาโดยการเลอกแบบการสมตวอยาง

แบบงาย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใช

โปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน คาท และคาเอฟ

ผลการศกษาพบวา

1. การจดท างบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนในจงหวด

กาฬสนธในภาพรวม ปฏบตอยในระดบปานกลาง เรยงล าดบคาเฉลยจากมากไปนอย

ไดแก ดานวธการด าเนนการ ดานประสทธภาพในการใชงบประมาณดานความตองการ

ของประชาชนดานขนตอนการน าเสนอ และดานการใชงบประมาณ

2. เปรยบเทยบการจดท างบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน

ในเขตจงหวดกาฬสนธจ าแนกตามคณลกษณะสวนบคคลพบวาบคลากรทมเพศ และ อาย

ตางกน มความเหนตอการจดท างบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวด

กาฬสนธแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนบคลากรทมระดบ

การศกษา ต าแหนง และ ประสบการณการท างานตางกน มความคดเหนตอการจดท า

งบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนในเขตจงหวดกาฬสนธ ไมแตกตางกน อยางม

นยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

อภชาต แสงอมพร และ จ านงค อดวฒนสทธ (2556, บทคดยอ)

ไดท าการศกษา รปแบบการบรหารการคลงเทศบาลทสงผลตอการพฒนาประสทธภาพ

ของการปฏบตงานการคลงทองถนในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง มวตถประสงค

เพอศกษาลกษณะการบรหารการคลงของเทศบาล ในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอนลาง โดยศกษาปญหาและอปสรรคในการบรหารการคลง และเสนอรปแบบ

การบรหารการคลงทกอใหเกดการพฒนาประสทธภาพในการปฏบตงานการคลงทองถน

ใชระเบยบวธวจยแบบผสมผสานระหวางการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปรมาณ

ไดมการเกบรวบรวมขอมลเพอการวจยจากเอกสาร และใชแบบสอบถามเกบขอมลจาก

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

164

กลมเปาหมายจ านวน 200 คนโดยสมแบบหลายขนตอน การสมภาษณเชงลกจากผให

ขอมลหลกทเลอกแบบเจาะจง ผลการวจยพบวา (1) โครงสรางรายไดของเทศบาลทศกษา

มลกษณะพงพารายไดจากรฐบาลเปนสดสวนทสง เทศบาลมศกยภาพในการจดหารายได

ต า ท าใหความเขมแขงทางดานรายไดต า เทศบาลมการจดสรรรายจายสวนใหญเพอ

รายจายประจ าและรายจายเพอการลงทน ท าใหมรายจายส าหรบการพฒนาความเขมแขง

ของชมชนในเทศบาลต า (2) ปญหาและอปสรรคในการบรหารการคลงของเทศบาลทศกษา

ประกอบดวย ปญหาเกยวกบบคลากร ปญหาดานโครงสรางรายไดและโครงสรางรายจาย

ปญหาวธปฏบตงานคลง และปญหาการตรวจสอบทางการคลง (3) รปแบบการบรหาร

การคลงเทศบาลทสงผลตอประสทธภาพการปฏบตงานการคลงทองถนมองคประกอบ

ส าคญ 3 ปจจยทสมพนธเกอหนนกน คอ กระบวนการมสวนรวมของประชาชนทประชาชน

ควรมสวนรวมในการบรหาร ระบบการสรางภมคมกน และระบบกลไกการขบเคลอน

วารณ ข าสวสด (2557, บทคดยอ) ไดท าการศกษา ปจจยทมผลตอ

ประสทธภาพการบรหารจดการงานคลงขององคการบรหารสวนต าบลในเขตจงหวด

เพชรบร การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอประสทธภาพการบรหาร

จดการงานคลงขององคการบรหารสวนต าบลในเขตจงหวดเพชรบร เพอเปรยบเทยบ

ประสทธภาพการบรหารจดการงานคลงขององคการบรหารสวนต าบลในเขตจงหวด

เพชรบร จ าแนกตามปจจยสวนบคคล และศกษาปญหาและแนวทางการบรหารจดการ

งานคลงขององคการบรหารสวนต าบลในเขตจงหวดเพชรบรทเหมาะสม กลมตวอยาง คอ

บคลากรสวนการคลงขององคการบรหารสวนต าบล ในเขตจงหวดเพชรบร จ านวน 180

คน เครองมอทใชในการศกษา เปนแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale)

สถตทใชวเคราะหขอมล คอ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและทดสอบ

สมมตฐานดวยคา t-test และการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (ANOVA) และ

การวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

ผลการศกษาพบวา

1. ปจจยทมผลตอประสทธภาพการบรหารจดการงานคลงขององคการ

บรหารสวนต าบลในเขตจงหวดเพชรบร พบวาโดยรวมอยในระดบมาก ดานทมากทสด คอ

ดานการวางแผน รองลงมาคอ ดานการจดองคการ ดานการอ านวยการ ดานการ

บรหารงานบคคล ดานการประสานงาน ดานงบประมาณ และดานการรายงาน ตามล าดบ

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

165

2. การเปรยบเทยบประสทธภาพการบรหารจดการงานคลง พบวา

บคลากรทมเพศ ประสบการณในการท างานตางกน มความคดเหนตอประสทธภาพ

การบรหารจดการงานคลง โดยรวมแตกตางกนอยางนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

บคลากรทมอาย ระดบการศกษา และรายไดตอเดอนตางกน มความคดเหนโดยรวม

ไมแตกตางกน

3. ปญหาสวนใหญมการแผนการปฏบตงานแตการปฏบตนนไมสามารถ

น าไปปฏบตไดตามแผนทวาง ไว แนวทางควรมการวางแผนการปฏบตงานของงานคลง

ใหมความยดหยน สามารถปฏบตงานไดอยางคลองตว และควรมการจดท างบประมาณ

ของงานคลง มการวเคราะหจากผลการปฏบตงานจรง รวมทงการจดท างบประมาณ

ตามระเบยบวธปฏบตทถกตอง

Denison (2003, p. 3-A) ไดศกษาทฤษฎความสมพนธระหวางวฒนธรรม

องคการและประสทธผลเพอพฒนารปแบบของวฒนธรรมองคการและประสทธผลจาก

ลกษณะวฒนธรรมองคการ 4 ลกษณะ ไดแก 1) มสวนรวม (Involvement) 2) มวฒนธรรม

ทแขงแกรง (Consistency) 3) การปรบตว (Adaptability) และ 4) มพนธกจ (Mission)

วฒนธรรมองคการทง 4 ลกษณะนผานการตรวจสอบและศกษาโดยวธการเชงคณภาพ

จากกรณศกษา (Qualitative Case Studies) ใน 5 บรษทเพอระบวฒนธรรมองคการ

ทเชอมโยงกบประสทธผลและใชวธการเชงปรมาณ (Quantitative Study) เพอน าขอมลมา

วเคราะหการรบรของผบรหารระดบสง (CEO) ตอวฒนธรรมองคการ 4 ลกษณะโดยวด

ทงแบบวตถวสย (Objective) และอตวสย (Subjective) เกยวกบประสทธผลจากกลม

ตวอยางจ านวน 764 องคการ พบวา วฒนธรรมองคการ 2 ลกษณะ คอ การมสวนรวม

และการปรบตวเปนตวชวดความยดหยน (Flexibility) การเปดเผย(Openness) และ

การตอบสนอง (Responsiveness) รวมทงเปนตวท านายส าคญของการเตบโต (Growth)

สวนวฒนธรรมองคการอก 2 ลกษณะ ไดแก วฒนธรรมทแขงแกรงและมพนธกจเปนตวชวด

การบรณาการ (Integration) ทศทาง (Direction) และวสยทศน (Vision) รวมทงเปนตว

ท านายทดตอความสามารถท าก าไร (Profitability) Warnick (2004, Abstract) ไดชใหเหนวา ในประเทศสหรฐอเมรกา ในแตละ

มลรฐมการจดท างบประมาณรายจายทงแบบประจ าปและแบบ 2 ป แตกตางกนไป

โดยพบวา การจดท างบประมาณ 2 ป จะกอใหเกดผลประโยชนแกสภานตบญญต

โดยสามารถลดคาใชจายทตองเสยไปในกระบวนการพจารณางบประมาณเปนรายป อกทง

มระยะเวลาและความโปรงใสเพมมากขนในการพจารณาโครงการอน ๆ ทมความส าคญได

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

166

ลวงหนาซงทก ๆ ป สมาชกสภาจะรวมกนพจาณารางพระราชบญญตงบประมาณแตละ

ฉบบเพอมงใหการพจารณาและการจดสรรงบประมาณมความโปรงใส มความสมดล

มการควบคมการใชจายในโครงการตาง ๆ ปรบปรงการใชจายในงบประมาณในแผนงาน/

โครงการทไมกอใหเกดประโยชนในอดต มการใชระยะเวลาและการใชทรพยากรเพอการ

พจารณางบประมาณใหลดลง โดยมความคดทจะเสนอใหมการเปลยนแปลงการจดท า

งบประมาณของรฐบาลกลางจากประจ าปเปนแบบ 2 ป เพอลดเวลาของหนวยงาน

ทเกยวของในการจดเตรยมการชแจงงบประมาณ ไปสการเพมการบรหารจดการใหการใช

จายงบประมาณเกดประสทธภาพสงสด

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ชใหเหนวา ระบบ

งบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนไดมการพฒนามาอยางตอเนอง โดยมการ

มงเนนผลผลตและผลลพธของการด าเนนงาน รวมทงมการกระจายอ านาจไปยงสวน

ราชการตาง ๆ และสงเสรมประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในกระบวนการ

งบประมาณมากขน ซงกระทรวงมหาดไทยไดก าหนดใหองคกรปกครองสวนทองถน

ทกประเภทจดท า และบรหารงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนตามระเบยบ

กระทรวงมหาดไทยวาดวยการงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541

การบรหารจดการงบประมาณแบบมสวนรวม ในการปฏบตงานรวมกนนน ผทมสวน

เกยวของโดยทางตรงหรอทางออม ตองเขาใจในโครงการกจกรรมนน ๆ กอน เพราะฉะนน

ผรบผดชอบโครงการหรอกจกรรมตองมการชแจงวางแผนก าหนดการปฏบตงานใหผทเขา

รวมไดเขาใจเหนด เหนความเหมาะสมกบบรบทของชมชนและสงคม โครงการนนจงจะ

ไดรบความรวมมอเปนอยางดซงลกษณะการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา คอ

การทประชาชนจะเขามามบทบาทในการรวมคดรวมท ารวมแกไขและรวมมผลประโยชน

เปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดวาอะไรคอความจ าเปนขนพนฐานของชมชน

เปนผระดมทรพยากรตาง ๆ เพอสนองตอบความจ าเปนพนฐาน เปนผมบทบาทในการ

ปรบปรงวธการกระจายสนคาและบรการใหสมบรณ เปนผไดรบความพงพอใจและ

เกดแรงจงใจทจะสรางกระบวนการพฒนาอยางตอเนอง การมสวนรวมของประชาชน

เปนแนวทางและจดหมายปลายทางในทศทางเดยวกน ทกคนตางเกดความรสกพงพอใจ

ในการทจะไดมบทบาทในการตดสนใจและรวมปฏบตงานทเกอหนนตอการตอบสนอง

ความจ าเปนขนพนฐานของตน ซงการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการบรหาร

ราชการเปนแนวคดการบรหารจดการภาครฐแนวใหมทใหความส าคญกบการเปดโอกาส

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

167

ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนโดยสงเสรมใหประชาชนเขามาม

บทบาทตงแตรวมคด รวมตดสนใจ รวมด าเนนการ รวมรบผลประโยชนและรวม

ประเมนผล ซงจะน าไปสการเพมประสทธภาพในการบรหารราชการ และบรรลเปาหมาย

ในการพฒนาระบบราชการ รวมทงสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดอยาง

แทจรง

มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร