1เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

คำ�นำ�

การสงเสรมใหประชาชนทวไปมความรความเขาใจ ในการชวยเหลอเบองตน

ดานการแพทยฉกเฉน นบวามความสำาคญอยางยงตอชวตของผเจบปวยฉกเฉนทเกด

ขนในครวเรอนหรอชมชน กอนทจะมชดปฏบตการฉกเฉนเขาไปถง และรบตวผปวยสง

รกษาทโรงพยาบาลทไดมาตรฐาน

สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาตจงไดจดทำาหนงสอแนวทางการปฏบตสำาหรบ

อาสาฉกเฉนชมชนขนเพอใหมความรความเขาใจใน 3 เรอง ไดแก ขนตอนการแจงเหต

เพอขอความชวยเหลอผานเบอร 1669 การปฐมพยาบาลเบองตน ณ จดเกดเหต และ

การชวยฟนคนชพขนพนฐาน หวงเปนอยางยงวาหนงสอฉบบนจะเปนประโยชนตอผทำา

หนาทเปนอาสาฉกเฉนชมชน หรอประชาชนทวไปทสนใจไดนำาไปปฏบตในการชวยเหลอ

ญาตพนอง หรอคนในชมชนทเกดเจบปวยฉกเฉน ใหสามารถไดรบการดแลและสงตอไป

รบการรกษาในโรงพยาบาลทไดมาตรฐานโดยบคลากรทมความรความสามารถในการ

ชวยเหลอผเจบปวยฉกเฉน ณ จดเกดเหตตอไป

(นายแพทยชาตรเจรญชวะกล)

เลขาธการสถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต

อ�ส�ฉกเฉนชมชน2 3เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

ส�รบญ

อาสาฉกเฉนชมชน (อฉช.) 3

บทบาทของอาสาฉกเฉนชมชน (อฉช.) 4

คณสมบตของอาสาฉกเฉนชมชน (อฉช.) 4

สทธประโยชน สงเสรมคนทำาด “อาสาฉกเฉนชมชน” 4

อาการเจบปวยฉกเฉน 5

ขนตอนการแจงเหต1669 6

การชวยฟนคนชพขนพนฐาน 8

ลกษณะของผปวยทตองทำาการฟนคนชพ 8

สรปการชวยฟนคนชพขนพนฐาน 10

การปฐมพยาบาล 11

การปฐมพยาบาลผปวยหรอผบาดเจบ 11

กรณมบาดแผล 11

กรณเจบปวยฉกเฉน 13

ปจจบนการเจบปวยฉกเฉน ทเกดขนในครวเรอน มแนวโนมเพมมากขนเรอยๆ ทงจาก

อบตเหต และจากเจบปวยฉกเฉนดวยโรคอนตราย หรอโรคเรอรง เชน โรคหวใจ โรคหลอดเลอดใน

สมอง โรคเบาหวาน ทอาจจำาเปนตองไดรบการชวยเหลอ ณ จดเกดเหตอยางทนทวงท เพอนำาสง

สถานพยาบาลทไดมาตรฐานอยางรวดเรวทนตอเหตการณ

จากความสำาคญดงกลาว แสดงใหเหนวาแตละชมชน จำาเปนตองมผทมความรความ

สามารถทจะใหความชวยเหลอดานการแพทยฉกเฉนไดในทกครวเรอนซงถอเปนความคาดหวงใน

อนาคต

ดงนนสถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต (สพฉ.) จงสนบสนนและรเรมพฒนาใหประชาชน

ทวไป  หรอผทมจตอาสาชวยเหลอเพอนมนษยไดรบการฝกอบรมหรอใหความรดานการแพทย

ฉกเฉนเบองตน โดยสมครเขารวมเปน “อาสาฉกเฉนชมชน (อฉช.)” เพอชวยเหลอผปวยฉกเฉนใน

ชมชนเบองตน ใหมสขภาพทดตอไป โดยเขารบการฝกอบรมซงจะชวยปองกนและลดการสญเสย

ชวตของประชาชน

สงเสรมคนทำ�ด ปลกเมลดพนธแหงคว�มด ใหงอกง�มในใจผมจตอ�ส�

อ�ส�ฉกเฉนชมชน (อฉช.)

อ�ส�ฉกเฉนชมชน4 5เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

1. ประเมน/รบรอาการฉกเฉนทจะตองแจงเหต

2. แจงเหตเพอขอความชวยเหลอกรณมผเจบปวยฉกเฉนหรออบตเหต ผานสายดวน

1669

3. ชวยเหลอ ปฐมพยาบาลผปวยฉกเฉนเบองตน รวมทงสอสารแจงขาวใหคนในชมชน

สามารถปองกนตวเองและคนใกลตวจากอาการเจบปวยฉกเฉนได

ประชาชนทมจตอาสา อาย 7 ปขนไป ทผานเกณฑตาม สพฉ. กำาหนด

๏ สทธเขารวมโครงการสรางหลกประกนชวตในการเปนอาสาในระบบการแพทยฉกเฉน

๏ เขมเชดชเกยรต “คนทำาด” ตามเกณฑทสถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาตกำาหนด

๏ สทธเขารบการอบรมตอเนองเปนผปฏบตการในระบบการแพทยฉกเฉน ในระดบทสงขน

อ�ก�รเจบปวยฉกเฉน

การเจบปวยฉกเฉน หมายถง การไดรบบาดเจบหรอมอาการเจบปวยกระทนหน ซง

เปนภยนตรายตอการดำารงชวตหรอการทำางานของอวยวะสำาคญจำาเปนตองไดรบการประเมน

การจดการและบำาบดรกษาอยางทนทวงทเพอปองกนการเสยชวตหรอการรนแรงขนของการบาด

เจบหรออาการเจบปวยนน ลกษณะอาการฉกเฉนทควรโทรแจง 1669

• ปวดทองรนแรง อจจาระรวง

• หมดสต ชอค สะลมสะลอ

• เจบทองคลอด คลอดฉกเฉน

• ตกเลอด เลอดออกทางชองคลอด

• มสงแปลกปลอมอดตนทางเดนหายใจ

• เจบหนาอก หายใจหอบเหนอย

• ชกเกรง ชกกระตก

• ผบาดเจบจากอบตเหตจราจร

• อบตเหตอนๆ เชน ตกจากทสง ถกทำารายรางกาย

• ไฟฟาชอต ไฟไหม

• มสงแปลกปลอมอดกนทางเดนหายใจ

• ไดรบสารพษ ยาพษ สตวมพษกดตอย

อ�ส�ฉกเฉนชมชน6 7เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

AMBU LANCE

1669 +

AMBULANCE

1669

AMBULANCE

1669

AMBU LANCE +

+AMBULANCE

อฉช : กดเบอร 1669

1669 : สวสดคะ/ครบ ศนยรบแจงเหตและสงการจงหวด ....(ชอ-สกล) ยนดใหบรการคะ/ครบ

อฉช. : อฉช. (ชอ-สกล เบอรตดตอกลบ)

แจงเหต อาการผปวย สถานทเกดเหต

1669 : ผปวยรสกตวหรอไมคะ/ครบ

หายใจปกตหรอไมคะ/ครบ

อฉช. : แจงอาการผปวยเพมเตม ชวยเหลอเบองตน ตามคำาแนะนำาของเจาหนาท ตามอาการ

ผปวยฉกเฉน และรอจนกวาชดปฏบตการฉกเฉนจะมารบผปวย

1669 :สงการใหชดปฏบตการฉกเฉนออกปฏบตการ ตามอาการผปวย และแจงให อฉช.มนใจ

วาไดสงชดปฏบตการออกใหการชวยเหลอแลว

อ�ส�ฉกเฉนชมชน8 9เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

ก�รชวยฟนคนชพขนพนฐ�น

การชวยฟนคนชพขนพนฐาน หมายถง การชวยชวตคนหวใจหยดเตนหรอคนทหยด

หายใจกระทนหนจากระบบไหลเวยนเลอดและระบบหายใจลมเหลว

ลกษณะของผปวยทตองทำาการฟนคนชพ

๏ หมดสต ไมรสกตว

๏ ไมหายใจ หรอหายใจเฮอก

ขนตอนการชวยฟนคนชพขนพนฐาน

ในผปวยอาย8ปขนไป

เมอทานพบเหนผปวยฉกเฉนหมดสต

ใหปฏบตดงน

1. ตรวจดวาผปวยรสกตวหรอไม โดยการใช

มอทง 2 ขางจบบรเวณไหล เขยาใหแรงพอสมควรพรอม

เรยกผปวยดงๆ

2.หากผปวย ไมตอบสนองใหโทรศพทขอ

ความชวยเหลอ ผานหมายเลข 1669 ใหเรวทสด

3. ตรวจดวาผปวยหายใจหรอไม หากไม

หายใจหรอหายใจเฮอก ใหปฏบตดงน

3.1กดนวดหวใจ

๏ จดใหผปวยนอนหงายบนพนแขงโดยผชวยเหลอนงคกเขาอยทางดานขางของผปวย

๏ วางสนมอลงไป ขนานกบแนวกงกลางหนาอก(กงกลางระหวางหวนมทงสองขางของ

ผปวย) แลวนำามออกขางมาประกบ ประสานนวและทำาการลอคนว กระดกขอมอขน โดยใหสนมอ

สมผสกบหนาอกเทานน โนมตวมาใหแนวแขนตงฉากกบหนาอกของผปวย

๏ แขนตรงและตง ออกแรงกดลงไปโดยใชแรง

จากหวไหล จดหมนอยตรงสะโพก กดใหหนาอกยบลงไป

อยางนอย 5 เซนตเมตร โดยใหสนมอสมผสกบหนาอกผ

ปวยตลอดการนวดหวใจ สนมอไมหลดออกจากหนาอก

ผปวย ดวยความเรว 100 ครง/นาท หรออตราความเรว

ตามจงหวะเพลง “สขกนเถอะเรา”

3.2เปดทางเดนหายใจ

๏ ถาผชวยเหลอมเพยงคนเดยว ใหทำาการกด

หนาอกอยางเดยวในอตราอยางนอย 100 ครง/

นาท จนกวาทมกชพ 1669 จะมาถง

๏ ถามผชวยเหลอมากกวา 1 คน

ใหทำาการเปดทางเดนหายใจ โดยการกด

หนาผากและเชยคาง

3.3ชวยการหายใจ

ถาผปวยเปนญาตสนทและมนใจวาไมเปน

โรคตดตอใดๆ ทำาการชวยหายใจโดยการเปาปาก ผปวย

2 ครง โดยวางปากผชวยเหลอครอบปากผปวยใหแนบ

สนท บบจมกผปวยใหแนบสนทและเปาลมเขาไป โดย

การเปาแตละครงใหยาว ประมาณ 1-2 วนาท จนเหน

หนาอกผปวยยกตวขนพรอมกบปลอยใหหนาอกผปวย

ยบลงมาอยตำาแหนงเดมกอนทจะเปาครงท2

หากไมมนใจใหกดหนาอกเพยงอยางเดยวตอไปเรอยๆ

หรอสลบกบผชวยเหลอคนอนเมอครบ2นาท

อ�ส�ฉกเฉนชมชน10 11เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

สรปก�รชวยฟนคนชพขนพนฐ�น ๏ กรณผชวยเหลออยคนเดยว ใหกดหวใจ 100 ครง/นาท หรอตามจงหวะเพลง “สขกน

เถอะเรา” ตอเนองจนกวาทมชวยเหลอจะมาถง

๏ กรณผชวยเหลอมากกวา 1 คน ในหนงรอบของการชวยฟนคนชพ คอการปฏบตการ

กดนวดหวใจ 30 ครง และชวยหายใจจำานวน 2 ครง และทำาอยางตอเนองกนทงหมด 5 รอบ (ใช

เวลาประมาณ 2 นาท ) ทำาสลบกนไปจนกวาจะพบวาผปวยมการไอ/ขยบตว/มการหายใจ หรอทม

ชวยเหลอมาถง เราจงหยดได

๏ การฟนคนชพขนพนฐานนน จะไดผลดตองกระทำาภายใน 4 นาท หลงผปวยหยด

หายใจ

สำาหรบผปวยอายตำากวา8ปใหรบโทรแจง1669และปฏบตตามคำาแนะนำา

หวงโซของก�รรอดชวต

พบเหตเรว ประเมนอาการวาไมรสกตว

แจงเหตทางหมายเลข 1669

หากไมตอบสนอง ปมหวใจไดถกตองรวดเรว

ทมฉกเฉนขนสงกวามาถงเรว ใหการชวยเหลอไดเรว

และนำาสงโรงพยาบาลไดเรวและเหมาะสม

หมายถง การชวยเหลอผปวยหรอผบาดเจบเบองตน โดยใชอปกรณเทาทจะหาได

ในขณะนนกอนทจะไดรบการดแลรกษาจากบคลากรทางการแพทยหรอกอนสงตอไปยงสถาน

พยาบาล

ก�รปฐมพย�บ�ลผปวยหรอผบ�ดเจบ 1. กรณมบ�ดแผล แผลฉกข�ด ทำาการหามเลอด โดยใชผาสะอาด

หรอผากอซปดบาดแผลไว ควรสงเกตการเสยเลอดเพม

ถาเลอดออกไมหยดใหใชผายดพนทบอกรอบ กรณเปน

บาดแผลบรเวณแขน ขา และไมมกระดกหกรวมดวยให

ยกสวนนนใหสง เพอปองกนการตดเชอควรหลกเลยงการ

สมผสเลอดของผปวยโดยตรง

แผลอวยวะถกตดข�ด เกบอวยวะทถกตดขาด นำาสวน

ทตดขาดใสในถงพลาสตก แลวรดปากถงใหแนน ใสในภาชนะทมนำา

แขงอกชน จากนนหามเลอดบรเวณปลายอวยวะสวนทถกตดขาดหาม

แชลงไปในนำาแขงโดยตรง

แผลไฟไหมนำ�รอนลวก ใชนำาสะอาดลางแผล เพอทำาความสะอาด

และลดอาการปวดแสบปวดรอน ถอดเสอผาและเครองประดบทถก

เผาไหมออก เสอผาทถกเผาไหมอาจตดกบผวหนง เมอถอดเสอผา

ออกและพบวามการดงรง ควรหลกเลยงสวนนน หามใชนำามน โลชน

ยาสฟน หรอยาปฏชวนะ

ทาบนแผล เพราะจะทำาให

ตมพองแตก

ก�รปฐมพย�บ�ล

AMBU L ANCE

1669 +

อ�ส�ฉกเฉนชมชน12 13เจบปวยฉกเฉน โทร 1669

บ�ดเจบทศรษะ ทำาการหามเลอดดวยวธปดแผล

โดยตรง ถาเลอดออกมามากใชผายด พนรด คอยสงเกตอาการ

เปลยนแปลงทางสมองควบคดวย เชน ซมลง ระดบความรสก

ตวลดลง พดสบสน ปวดศรษะมาก อาเจยนพง เปนตน

แผลจ�กวตถหกค� หามดงวตถทหกคาออก

ยดวตถทหกคาใหอยนง หามเลอดโดยใชผาแหง

สะอาดปดแผลหนาๆ ปดบรเวณรอบวตถนน

แผลไหมจ�กส�รเคม ใชนำาสะอาดชำาระลาง

หลายๆ ครง โดยใหนำาไหลผานในบรเวณทถกสารเคม เพอ

ลดความเขมขนของสารเคมใหไดมากทสด

แผลกระดกหก การดแลเบองตน กรณไมม

บาดแผลประคบดวยนำาแขงบรเวณทปวด บวม ผด

รป เพอลดอาการปวดบวม จากนนดามกระดกยด

ตรงสวนทหก ใหอยนงมากทสด กรณกระดกหกและ

มแผลเปดเหนมกระดกโผล หามดน กระดกกลบเขา

ทเดดขาด ทำาการปฐมพยาบาลตามขนตอนการหาม

เลอดเหมอนแผลจากวตถหกคา

ภ�วะเลอดตกใน เปนอาการของการเสยเลอด

ภายใน ทอาจเกดภาวะชอกได เชน ซม ซด เหงอออก ตวเยน

ชพจรเบา เรว หายใจเรว คลนไส อาเจยน กระหายนำา การ

ดแลเบองตน ประสานขอความชวยเหลอ โทร 1669 โดย

เรว จดทาใหผปวยอยในทาสบาย ใหความอบอนแก

รางกาย หามใหอาหารหรอนำาจนกวาทมชวยเหลอจะมาถง

กรณเกดอบตเหตรนแรง หรอ ตกจ�กทสงอาจมการหกของกระดกสนหลงได

ควรโทรเรยก1669โดยเรวและไมควรยก

หรอเคลอนยายผบาดเจบ

2. กรณเจบปวยฉกเฉน ผปวยหอบหด การปฐมพยาบาล คอ

ใหผปวยนงหรอยนในทาโนมตวไปขางหนา หลง

และหนาอกตรง ใหอยในทอากาศถายเทสะดวก

คลายเสอผาใหหลวม ถาผปวยมยาพนใหพนยา

ทมอยหากอาการไมดขน ใหรบโทรศพทแจงเพอ

ขอความชวยเหลอจาก 1669

ภ�วะกล�มเนอหวใจต�ยเฉยบพลน อาการทพบ เจบแนนหนาอก เหมอนมอะไรมาทบหรอบบรด เจบ

นานมากกวา 20 นาท อาจราวไปทใบหนา หรอราวลงมาถงสะดอ

รวมราวไปทแขน บางรายอาจมปวดจกแนนลนป ปวดกราม เจบ

หนาอกดานซายราวไปไหลจนถงปลายนว รวมทงอาจมอาการของ

ระบบประสาทอตโนมต เชน หายใจเหนอย นอนราบไมได เหงอ

ออก ใจสน คลนไสอาเจยน หนามด หมดสต การดแลเบองตน ให

นอนพกลดการเคลอนไหวโดยไมจำาเปน โทรแจง 1669 โดยดวน

สงเกตอาการอยางใกลชด ระหวางรอชดปฏบตการฉกเฉน ถาพบ

วา ซมลง หมดสต หรอหยดหายใจ ใหกดนวดหวใจตามวธการชวย

ฟนคนชพขนพนฐาน และใหโทรแจง 1669 ซำาอกครง

อ�ส�ฉกเฉนชมชน14

ผ ป วยหลอดเลอดในสมองแตก/ตบ/ตน อาการทพบ มอาการออนแรง ชาบรเวณใบหนา แขน

ขาออนแรงหรอชาครงซกของรางกาย การพดผดปกต

เชน ลนคบปาก พดไมชด อาการมกเกดขนทนททนใด

การดแลเบองตน ใหรบโทรแจง 1669 โดยดวน เรยกด

วารสกตวหรอมการตอบสนองตอการเรยกปลกหรอไม

ถาระดบความรสกตวลดลง/ ไมรสกตวใหนอนตะแคงตว

ปองกนการสำาลกอาหารหรอนำาลาย ถาพบวาผปวยหยด

หายใจใหกดนวดหวใจ

ผปวยชก ขอความชวยเหลอโทร 1669 ดแลทางเดนหายใจขณะชกโดยพลกตะแคงตว

หลงหยดชกจดใหนอนในทาสบาย ไมควรเอาชอนหรอไมกดลนงดปากผปวยขณะชก เพราะอาจ

ทำาใหฟนหก เศษฟนอาจอดหลอดลมทำาใหหายใจไมออกได ไมควรจบยดตวผปวยขณะชก หรอฝน

ตออาการชกเพราะอาจทำาใหผปวยไหลหลด กระดกแขนขาหกได ทำาการเชดตวดวยผาสะอาดชบ

นำาเยนจนกวาทมชวยเหลอจะมาถง