Embed Size (px)
Citation preview
ป ญ จ ส ด ม ภ :
คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
จดพมพเนองในโอกาศเฉลมฉลองพทธชยนต ๒๖๐๐ ปแหงการตรสรของพระพทธเจา
ป ญ จ ส ด ม ภ :
คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร.
ออกแบบปก รปเลม :
สญญา พานชยเวช
โรงหนงสอ โรงนาบานไร
www.facebook.com/nokkawee
e-mail : [email protected]
พมพท : โรงพมพ บจก. สขมวทการพมพ
๓๐๐ ซ. สขมวท ๙๗/๑ ถ.สขมวท แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรงเทพฯ ๑๐๒๖๐
คำาปรารภ
หนงสอเลมนเปนสวนหนงของการรวมเฉลมฉลอง
ปพทธชยนต ๒๖๐๐ ปแหงการตรสรของพระพทธเจา โดยทผเขยน
ไดใชความเพยรพยายามสวนตนทจะ “ตอยอด” การทำางานวจยกลม
รวมกบนกศกษาสถาบนพระปกเกลา ในหลกสตรการเมองการปกครอง
สำาหรบผบรหารระดบสง รนท ๑๕ โดยการนำาเสนอชดของกระบวนทศน
ทางศาสนา วฒนธรรม และหลกการตางๆ มาบรณาการและ
อธบายใหสอดรบกบมตการสอสารทางการเมอง ซงกระบวนทศน
ดงกลาวไดผานศกษา เรยนร การสมภาษณ สมมนา และแลกเปลยน
มมมองกบกลมคนตางๆ ในสงคม ตลอดระยะเวลาทไดศกษา
และเรยนรประมาณ ๙ เดอนในสถาบนพระปกเกลา
เจตนารมณหลกของหนงสอเลมน คอการนำาเสนอ
ทางเลอกหนงในการสรางความปรองของชวตและสงคมผาน
ชดความคดหลกทชอวา “ปญจสดมภ” โดยมเปาหมายหลกในการ
ถอดบทเรยนตางๆ ทผานการวเคราะห และสงเคราะหไปสการ
นำาเสนอและพฒนาคานยมแหงชาตทเออตอการสอสารใน
เชงบวกของกลมนกการเมอง สอมวลชน และประชาชนอนจะกอ
ใหเกดความปรองดอง และอยรวมกนอยางสนตสขในชวต และ
สงคมมากยงขน
เชอมนวา “ปญจสดมภ” คานยมแหงชาตทเปน
เสาหลกทง ๕ เสา ซงประกอบดวย “ความจรง ความเปนกลาง
4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
ความรบผดชอบ ความรก และความสามคค” ทผานการเหนชอบ
รวมกนจากการศกษาวเคราะห สมมนากลม การประชมกลมยอย
การสมภาษณเชงลก และการแลกเปลยนเรยนรของกลมคนตางๆ
ในสงคม จะกอใหเกดคณปการตอการสรางสงคมปรองดองของ
สงคมไทยทงชวทศน และโลกทศนทงในปจจบนและอนาคต
ขออนโมทนาขอบคณ ศ.ดร. บวรศกด อวรรณโณ
เลขาธการสถาบนพระปกเกลา รศ.ดร.นยม รฐอมฤต ผอำานวยการ
วทยาลยการเมองการปกครอง สถาบนพระปกเกลา อาจารย
ทปรกษาทงสองทานคอ รศ. ประณต นนทยะกล และอาจารย
มนตร ตณฑวรตน รวมไปถงผบรหาร คณาจารย เจาหนาททก
ทาน และนกศกษา ปปร. กลมท 4 ซงมสวนสำาคญในการสนบสนน
และสงเสรมใหผเขยน ไดมโอกาสศกษา แลกเปลยนเรยนร และ
ผลตผลงานทางวชาการใหเกดประโยชนสขอยางยงยนตาม
วสยทศนของสถาบนพระปกเกลาทเนนวา “สถาบนทางวชาการ
ชนนำาทมงไปสความเปนเลศในการพฒนาประชาธปไตย
และธรรมาภบาลเพอประโยชนสขของประชาชนอยางยงยน”
พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร
4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๕
สารบญ
คำาปรารภ .......................................................................................................... ๓
ปญจถมภคาถา ............................................................................................ ๖
กลอนปญจสดมภ ........................................................................................ ๗
หลกปญจสดมภสรางสรรคสงคมไทยใหรมเยน ........................... ๙
การสอสารวกฤต ชวตและสงคมไทยไรทางออก ..........................๑๓
การสอสารทางการเมอง:สรางความปรองดอง
หรอความแตกแยก .................................................................................... ๑๕
ปญจสดมภ:คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมอง
เพอสรางความปรองดอง ........................................................................ ๑๘
เสาความจรง ..................................................................................................... ๒๑
เสาความเปนกลาง ......................................................................................๒๘
เสาความรบผดชอบ ........................................................................................ ๓๒
เสาความรก ..................................................................................................... ๓๕
เสาความสามคค ........................................................................................ 4๐
อนาคตปญจสดมภ อนาคตของประเทศไทย ................................ 4๓
๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
ปญจถมภคาถา
อนทรวเชยรฉนท
สจจญจ มชเฌฐตจตตภาโว
กจจญญตา เปมสมคคตาโถ
ถมภา อเม ปญจ พหปการา
สามคคยา รฏฐปสาสนสสาต ฯ
แปลวา
อ.ธรรม ๕ อยางเหลาน คอ ๑) ความจรง ๒) ความ
เปนกลาง ๓) ความรบผดชอบ 4) ความรก และ ๕)
ความสามคคเปนธรรมดจเสาหลก มอปการะมากแก
การสอสารทางการเมองปกครองบานเมองเพอสราง
ความปรองดอง ฯ
นายชำานาญ เกดชอ
เจาหนาทประจำากองวชาการมหาวทยาลย
มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
ประพนธ
๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๗
ปญจสดมภ
คานยมของชาตปราชญสนอง
เพอสรางความปรองดองเปนของขวญ
ปญจสดมภชวดปจจบน
สอสารกนทางการเมองบอกเรองราว
สจจะธรรมความจรงเปนสงแท
มเปลยนแปรถอดถอนตามรอนหนาว
กอนจะพดสตตงทกครงคราว
ถอยคำากลาวบาดหมางอยาสรางพาล
ความเปนกลางปองปกอยาบกพรอง
ตามครรลองเหตผลวางบนฐาน
ยตธรรมนำาทางสรางหลกการ
อคตกาวผานสมานใจ
ความเขาใจในหนาทศกดศรทาน
ทำาเพอบานกเมองเปนเรองใหญ
รจกรบผดชอบกอปรการใด
อยาทงใหมตรญาตเหมอนขาดแกน
๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
ภาษารกเชอมกวทวาหวาน
ไมเปรยบปานคำาขานทหวานแสน
หากความรกไมแนนอนใจคลอนแคลน
คงไมแมนจตทใหไมตรกน
ความผกโกรธอจฉานำามาให
บาดหมางใจหกรางไมสรางสรรค
ความรมรอนแรงอดปจจบน
สามคคพลงนนนบวนจาง
ปญจสดมภขอกรองยอใว
สอสารใหมรองรอยอยาปลอยวาง
หาขอนอยามองขามตามแนวทาง
มารวมสรางปรองดองเถดผองเรา
ผศ.ดร.สมชย ศรนอก
อาจารยประจำาคณะครศาสตร
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
ประพนธ
๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๙
หลกปญจสดมภ....
สรางสรรคสงคมไทยใหรมเยน
พดความจรงตามทเหน
เลอกเฟนความเปนกลาง
รวมสำานกสรางรบผดชอบ
มงประกอบดวยความรก
ใจพรอมภกดสามคค
ดร.แสวง นลนามะ
อาจารยประจำาคณะพทธศาสนา
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
ประพนธ
พดความจรงตามทเหนไมเนนขาง
ใจเปนกลางวางอคตดำารเหน
รวมกนรบผดชอบกอบบำาเพญ
และมงเนนความรก, สามคค
ดร.แสวง นลนามะ
อาจารยประจำาคณะพทธศาสนา
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
ประพนธ
ป ญ จ ส ด ม ภ
คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
๑๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
๑๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๑๓
การสอสารวกฤต ชวตและสงคมไทยไรทางออก
ในขณะทสงคมไทยกำาลงเผชญหนากบวกฤตการณ
ความขดแยงอนเกดจากการแยงชงผลประโยชน ความตองการ
คานยม และโครงสรางทางเศรษฐกจ การเมองและสงคมท
เหลอมลำาจนนำาไปสความรนแรงนน พบวา ตวแปรสำาคญท
กอใหเกดความขดแยงและความรนแรงนนสามารถประเมนได
จากการอธบายและตความประชาธปไตยในแงมมทแตกตางกน
จนนำาไปสการตงขอสงเกตและถกเถยงกนเกยวกบคณภาพ
ของประชาธปไตยทเนนคณธรรมจรยธรรม และประชาธปไตย
เชงปรมาณทเนนเสยงขางมากจากการเลอกตง
๑4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
เครองมอสำาคญประการหนงทคขดแยงกลมตางๆ
พยายามทจะมาชวงชงฐานมวลชน และสรางความชอบธรรม
ใหแกกลมของตวเองนนกคอ การใช “สอ” มาเปนอปกรณ
การสอสารจากกลมการเมองตางๆ ไปสประชาชนเพอใหเขาใจ
และรบรขอมลตามทกลมตางๆ ไดวางวตถประสงคในการสอ
เอาไว แตปญหากคอการเลอกรบสอ หรอการนำาเสนอผานสอนน
กลมตางๆ ไดเสนอความเหนทางการเมองทสอดคลอง
กบมมมองของตน และแบงขวแยกขางกนอยางเหนไดชด
จนทำาใหความรนแรงไดขยายตวไปถงระดบครอบครว ซงนำาไป
สความสมพนธทแตกราวจนนำามาซงการสญเสยอยางประมาณ
คามได และเกดสภาพสงคมแหงความหวาดระแวง
แมวาการสอสารทางจะเปรยบประดจเสนใยประสาท
ของระบบทางการเมองโดยมบทบาทเปนตวกลางระหวาง
นกการเมอง สอมวลชน และประชาชน กลาวคอ เปนชองทาง
ในการนำาเสนอขอมลขาวสารตางๆ ทเกยวของกบการตดสนใจ
การเปดพนทใหประชาชนไดรบร และเปนกระบวนการใน
การนำาขอเรยกรอง และความตองการของประชาชนไปส
นกการเมองผานสอมวลชนอนจะนำาไปสการสนองตอบตอ
ความตองการของกลมคนตางๆ ในสงคมไดเปนอยางด แต
ในสถานการณปจจบน การสอสารทางการเมองกลบเปน
“ตวแปร” สำาคญประการหนงในสราง “ความขดแยง” และ
นำาไปสความรนแรงในมตตางๆ
๑4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๑๕
จากสภาพปญหาเกยวกบการสอสารทางการเมอง
ทกอใหเกดการ “แปลกแยกและแบงฝาย” ดงกลาว งานนจง
มงเนนทจะนำาหลกจรยธรรม วฒนธรรม และหลกการสำาคญ
อนๆ มาบรณาการเพอพฒนาคานยมแหงชาต (National
Values) ซงเปนหลกการทจะนำาไปสการสอสารทางการเมอง
เพอสรางความปรองดองในสงคมไทย อนจะสงผลตอการสง
เสรมสรางความเขาใจและความรวมมอระหวางกน โดยมงเนน
การพฒนาคานยมแหงชาต และออกแบบคานยมแหงชาตไปส
แนวปฏบตใหสอดรบกบกจกรรมตางๆ ซงจะทำาใหนกการเมอง
สอมวลชน และประชาชนทวไปสามารถคด พด และแสดงออก
ตอกนดวยความจรงใจ รก เคารพ และใหเกยรตซงกนและ
กนมากยงขน
การสอสารทางการเมอง: สรางความปรองดองหรอ
ความแตกแยก สถาบนพระปกเกลาไดจดทำาวจย เรอง “โครงการ
วจยการสรางความปรองดองแหงชาต” ไดยำาเนนใหถงตว
สำาคญหนงของการขดแยงในสงคมวา “เกดจากการชนำาของสอ
และสอทเปนเครองมอทางการเมอง” ดงขอความทวา
๑๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
“สอทเกยวของกบเหตการณความขดแยงและความรนแรง
ทางการเมองทผานมาไดเนนการนำาเสนอเพยงดานเดยว
จนทำาใหความขดแยงขยายวงกวางและหยงรากลกลง
สทกระดบของสงคม ทกวนนจงมการวพากษวจารณ
จากสงคมถงจรรยาบรรณในฐานะสอมวลชนวา มการ
เลอกขางและเลอกใชขอมลบางประการในการนำาเสนอ
บางครงมการเบยงเบนประเดน หรอมการใหขาวสาร
ขางเดยวซงในบางกรณทำาใหเกด การบดเบอนความจรง
นอกจากน สอบางสำานกยงสรางวาทกรรมแหงความ
เกลยดชง จนกลายเปนการยวย และสรางบรรยากาศ
แหงความไมเปนมตรระหวางกนในสงคม”
ผลการวจยดงกลาวสอดรบกบการตงขอสงเกตของ
นายมารตต อาหตซาร อดตประธานาธบดฟนแลนด เจาของ
รางวลยเนสโก สาขาสนตภาพ ทไดแสดงความหวงใยใน
ประเดนนวา “ตนอยากจะใหสอมวลชนไทยมบทบาทชนำา
สงคมไทยใหเกดความปรองดองมากขน”
นายมารตต อาหตซาร
๑๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๑๗
คำาถามมวา อะไรเปนแปรสำาคญทนำาไปสการสอสาร
ทางการเมองจนกอใหเกดความขดแยงจนนำาไปสความรนแรง
ประเวศ วะส ไดวเคราะหสาเหตสำาคญทซอนตวอยเบองหลง
ของวกฤตการสอสารทางการเมองเอาไวอยางนาสนใจวา
การสอสารทขาดสมมาวาจา โดยเนนการสอสารเชงเกลยดชง
กอใหเกดความแตกแยกทพาสงคมไทยไปจอทขอบเหว
แหงมคสญญกลยทธ และขาดความเมตตากรณาเปนพนฐาน
จงทำาใหผสอสาร และผรบสารขาดการฟงและขาดการพดดวย
ความเขาอกเขาใจ ซงสงผลตอการสานสมพนธกบผอนไดอยาง
ลกซง จนนำาไปสความขดแยง และกลายเปนความรนแรงใน
อดม คาเฮน
ประเวศ วะส
ทสดดงท อดม คาเฮน นกสนตวธชอดง
ไดชใหเหนวา การสอสารทางการเมอง
ทเนน “อำานาจ” หรอ “ความแขงกราว”
๑๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
แตเพยงประการเดยว โดยมไดตระหนกรถงความสำาคญของ
“ความรก” ซงเปนตวเชอมสมานใหเกดความรก ความเอออาทร
และปรารถนาดตอบคคลอนๆ มกจะนำาไปสความขดแยง และ
แบงฝกแบงฝายเสมอ
ในบางสถานการณ การสอสารทางการเมองผานสอ
ตางๆ เชน การใหสมภาษณทางสอวทย โทรทศน หนงสอพมพ
และการโพสตขอความเกยวกบการเมองลงในเฟสบค หรอ
ทวตเตอร มกจะมงหวงผลประโยชนตอความนยมของกลมตน
ซงมนยยะทสะทอนใหเหนวา เปนการสอสารทมเปาหมาย
เพอทจะไดผลประโยชนจากกลมผรบสาร โดยไมคำานงถง
วธการ และความสมพนธวาจะเปนไปในเชงลบหรอกอใหเกด
ผลกระทบในเชงลบตอบคคลอน หรอกลมคนอนๆ โดยเฉพาะอยางยง
การสอสารทนำาไปส “ความแปลกแยก” “แบงแยก” และ
“แตกแยก” ของคนในสงคม ซงเนนการ “เสยดส” “การสอเสยด”
หรอ “การพดเพอเจอ”
ปญจสดมภ: คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการ
เมองเพอสรางความปรองดอง “การสอสารทางการเมอง” ในหลายสถานการณ
ตลอดระยะเวลาทผานมานน มกจะไดรบการตงขอสงเกต
จากกลมคนตางๆ ในสงคมวา “ยวยใหเกดความขดแยง
๑๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๑๙
และความรนแรง” จนนำาไปสการ “แบงฝกแบงฝาย” และ
“แบงสและแบงขาง” อยางไรกด ตวแปรสำาคญทจะทำาให
เกด “ความปรองดองและอยรวมกนอยางสนตสขในสงคม”
ไดนน จำาเปนตองพฒนา “คานยมแหงชาตตอการสอสาร
ทางการเมองเพอสรางความปรองดอง”(National Values
in Political Communication for Reconciliation)
จากการศกษา ผเขยนไดบรณาการองคความร
สำาคญทเปนแกนหลก ทงจากจรยธรรมทางศาสนา วฒนธรรม
เชงบวกของไทย และหลกการของนกคดตางๆ ในสงคมไทย
และตางประเทศไทย โดยการนำาไปวเคราะหเพอจดทำาราง
จนนำาไปสการสมมนากลมใหญ กลมยอย และสมภาษณเชงลก
แลว ทำาใหไดคานยมหลกแหงชาตตอการสอสารทางการเมอง
เพอสรางความปรองใน ๕ คำาหลก ดงทปรากฏในในแผนภม
ทเรยกวา ปญจสดมภ หรอเสาหลก ๕ เสา ซงเปนคานยม
หลกตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
๒๐ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
ภาพแสดงปญจสดมภ หรอเสาหลก ๕ เสา ซงเปน
คานยมหลกตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
คานยมหลกทง ๕ เสานน ประกอบไปดวย (๑) เสา
ความจรง (๒)เสาความเปนกลาง (๓) เสาความรบผดชอบ
(4) เสาความรก และ (๕) เสาความสามคค โดยมนกการ
เมอง สอมวลชน และประชาชนเปนฐานรากทจะกอใหเกด
กระบวนการรบร และปฏบตรวมกน โดยมเสาทง ๕ เปนแกน
การปฏบต ในสวนบนสดซงเปนหลงคา คอ “ความปรองดอง”
ซงวางทบอยบนเสาทง ๕ เพอทำาหนาทใหนกการเมอง
สอมวลชน และประชาชนไดรบประโยชนจากหลงคาดงกลาว
๒๐ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๒๑
สำาหรบจตสดมภ หรอเสาทง ๕ ซงถอไดวาเปน
หลกการในการรบรและปฏบตรวมกนนน กอเกดจาก
คานยมตางๆ ทไดนำามามาหลอมรวมเปนตนเสา ซงสามารถท
จะอธบายโดยละเอยดดงตอไปน
๑. เสาความจรง ความจรง (Truth) คอ สงทปรากฏอย มอย หรอเปนอย
ของสงใดสงหนงซงเปนไปตามกฎเกณฑของธรรมชาตโดย
ไมมการเปลยนแปลงไปตามตวแปร หรอสถานการณตางๆ
ทเขาไปบบบงคบ หรอมงหวงทจะใหเปนไปตามความปรารถนา
๑) ความจรง : เพราะนยามตาง จงปฏบตตาง
ปญหาทเกดขนในสงคมไทยขณะนกคอ การนยามความหมาย
ทแทจรงของความจรง ซงในงานน คณะผวจยจะนยาม
ความจรงเพอจะนำาไปสการปฏบตทถกตองและเหมาะสม ดงน
(๑) ความจรงตามทมนเปนคอความจรง ทมอย
คงอยตามสภาพของมน โดยไมขนกบกาล เทศะ บคคล
หรอตวแปรตางๆ และความจรงชนดน ไมมใครไปผกขาด
ครอบงำา หรอกะเกณฑเอาเองได (Ultimate truth)
(๒) ความจรงทสงคมใดสงคมหนงสมมต
ความจรงบางอยางขนมาเพอใช ประโยชนในมตตางๆ
เชน การสอสาร กฎเกณฑ และกตกา ซงเออตอการรบร
และปฎบตรวมกนของสงคม ภาษาองกฤษเราอาจจะใช
คำาวา “Compromise Fact” หรอ “Conventional Truth”
๒๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
(๓) ความจรงทเรา/กลมของเราอยาก/ไมอยาก
ใหมหรอเปน ความจรงน ขนอยกบกลมใดกลมหนงใชอางอง
เปนชดความจรงทสรางขนมาสำาหรบใชอางอง รบร และ
ตอกยำาภายในกลม
สรปแลว กลม (๒) จะใช (๑) เปนกรอบใน
การอางอง เพราะเชอวา ถาการอธบายหรอนยามความจรง
ทใกลเคยง และสอดรบกบธรรมชาต หรอธรรมมากทสด
จะกอใหเกดการยอมรบมากทสด เพราะตวธรรมจะทำาให
ผอางมความชอบธรรมมากกวา อกทงจะทำาใหรบรถง
ความเปนธรรมไดมากกวา
ในขณะทกลม (๓) ไดใชกรอบ (๑) และ (๒)
มาเปนแนวทางในการอางอง ถงกระนน กลม (๓) มกจะ
นำามาหลกการ และแนวทางของกลม (๒) มากลาวอาง
เพอใหเกดความสมเหตสมผล สอดรบกบอดมการณ ผล
ประโยชน ความตองการ และรบไดมากกวา แมจะทำาใหมการ
ตงขอสงเกตวา ไมคอยชอบธรรมและเปนธรรมเพยงใด
กตาม
เหตผลทกลม (๓) ไมประสงคทจะนำา (๑) มาอาง
เพราะความจรงตามกรอบของ (๑) นนมเกณฑทแนนอน
ชดเจน ไมขนตรงตอเงอนไขของกลมหนงกลมใด ในขณะท
(๒) นน มความยดหยนสงกวา และสามารถอางไดวา
เมอมนษยไมสมบรณ ตวหลกการและกฎเกณฑทมนษย
๒๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๒๓
กำาหนดขนยอมไมสมบรณเชนกน จากกรอบนกลม (๓)
สามารถนำามาอธบาย ตความใหสอดรบกบผลประโยชน
และความตองการของกลมไดมากกวา
๒) มายาคตความจรง ในขณะทสงคม บางสวน
เรยกรองเพอใหมการเปดเผยขอเทจทเกดขนในสงคม และ
หลายครงทกลมคนในองคกรเกดความขดแยงเกยวกบขอมล
ผลประโยชนและความตองการนน คำาถามทเรามกจะไดยน
กคอ “ควรเปดเผยความจรงใหกระจางชด” เนองจากวา
ความจรงดงกลาวจะนำาไปสทางออกทพงประสงคในลกษณะ
อนๆ ตอไป อยางไรกตาม บางกลมมกจะไมยนยอมทจะ
ใหดำาเนนการ เพราะมมายาคตเกยวกบความจรงอยางนอย
๓ ประการ (๑) ความจรงเปนสงทไมเคยตายจากโลกน แต
การพดหรอเปดเผยอาจจะทำาใหเราตายเรวขน (๒) อยาพด
หรอเปดเผยความจรง เพราะความจรงดงกลาวแมจะเปนเรอง
จรง แตการนำาเสนออาจจะนำาไปสการทำาราย หรอทำาลาย
ซงกนและกน ฉะนน จงไมมประโยชนอนใดเลยทจะนำาเสนอ
ความจรงดงกลาว (๓) ความจรงไมไดขนอยกบความจรงหรอ
ขอเทจจรงแตขนอยกบวาใครนำาเสนอความจรง
จะเหนวา ทาทของทงสามกลมน มองความจรงประดจ
อาวธยทโธปกรณทสามารถนำามาเปนเครองมออนรายกาจ
๒4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
เพอใชประหตประหารซงกนและกนไดอยางนากลว ในขณะท
ฝรงมองวา “พดหรอนำาเสนอความจรงออกมาเถอะ แมวาความ
จรงดงกลาวจะทำาใหเราตองเจบปวดกตาม” แตกมคำาถามวา
“โกหกขาว” เกดจากสงคมฝรงมใชหรอ? หรอสงคมเอเซยกเปน
เชนนน!
พระพทธศาสนาเสนอวา ความจรงนน หากพด เปดเผย
หรอนำาเสนอไปแลว อาจจะทำาใหคนฟง หรอกลมคนตางๆ
เกดความรสกวา ไมไพเราะเสนาะหจนอาจจะทำารายกน ในขณะนน
ไมเหมาะกบกาลเวลา ไมนำาไปสการประสานสามคค ไมกอให
เกดประโยชนแกตนเอง สงคม ประเทศชาต และขาดเมตตา
จตในการนำาเสนอความจรงโดยมงทจะทำารายบคคลหรอสงคม
กไมควรทจะเปดเผยหรอนำาเสนอความจรง หากพเคราะหใน
ลกษณะเชนนดประหนงวา พระพทธศาสนาจะนำาเกณฑของ
สปปรสธรรมมาเปนหลก โดยเนนถงการตระหนกรถงตวแปร
ตางๆ คอ เหต ผล ตน ประมาณ กาล ชมชน และบคคล
แนวทางเหลาน อาจจะสามารถประนประนอมได
หากมการตกลง หรอมขอกตการวมกนกอนทจะมการเปด
เผยความจรงวา หลงจากเปดเผยแลวเราควรมทาทอยางไร
หากขอมลเปนเชนน เราควรเตรยมตวและเตรยมใจอยางไร
หากขอมลเปนเชนน เราจะไดรบผลกระทบอยางไร และจะม
ทางออกอยางไร? เมอผมสวนเกยวของเหนพองตองกนตอผล
๒4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๒๕
บวกและลบ เราจงเรมกระบวนการคนหา และเปดเผยขอเทจจรง
ประเดนหลงน อาจจะสามารถนำามาเปนแนวทางใน
การสรางความปรองดองใหแกประเทศของเราได คำาถามคอ
เรากลา อดทน หรอประสาทแขงเพยงพอหรอไมทจะเปดเผย
และรบฟงความจรง หรอแททจรงแลวเราอาจจะเชอตามทฝรง
ชอบพดวา “บอกความจรงมาเถอะ” แมความจรงนนจะทำาให
เราเจบปวดกตาม สรปแลวประเทศไทย เมอคนหาความจรง
กนพบแลว เรากลาทจะบอกและเปดเผยความจรงหรอไม?
หรอเราจะนงทบความจรงเอาไว และตายไปกบความจรง
๓) ความจรงกบการใหอภย: ไมเปนไร ลมเสยเถด
เมอกลาวถง “ความจรง” (Truth) มกจะมคำาถามตอการให
คณคาวา เปนความจรงของใคร ของเขาหรอของเรา ในเนอแท
แลว ความจรงอาจจะเปนทงความจรงของความจรง กบความ
จรงของความรสก และอาจจะเปนการปองกนความสบสน
ดงกลาว ราชบณฑตยสถานจงใหความหมายวา “เปนอยาง
นนแนแท ไมกลบเปนอยางอน เชน ขอนเปนจรง ไมเทจ
ไมโกหก ไมหลอกลวง” ซงเขาลกษณะ “ความจรงตามเนอผา”
ในพระพทธศาสนาแบงความจรงออกเปน ๒ มต คอ
ความจรงสมมตกบความจรงปรมตถ ความจรงแบบแรกนน
๒๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
ขนอยกบการใหคาของมนษย ภายใตบรบทของสภาพทางการ
เมอง เศรษฐกจ สงคม กฎหมาย และอนๆ เปนความจรง
ชนดทสามารถประนประนอมได (Compromise Fact)
วาสงคมจะกำาหนดขนเปนแนวทาง กตกา และกฎเกณฑ
ตางๆ เพอใชเปนเครองมอสำาหรบการรบร ปฏบตรวมกน
และเขาใจความหมายในทศทางเดยวกน ถงกระนน ความ
จรงชนดนกจำาเปนตองใหสอดรบกบความจรงตามทเหน
และปรากฏกบบรบทตางๆ เชน การตงชอ หมบาน และคน
กมกใหสอดรบกบรปลกษณ หรอภมศาสตร สวนความจรง
ประเดนหลงเปนความจรงในตวของมนเองทไมจำาเปนตองม
ใคร หรอสงใดมาใหคา เปนความจรงทไมตกอยภายใตเงอนไข
หรอการครอบงำาของสงใดสงหนง เราเรยกความจรงชนดนวา
“ความจรงปรมตถ” ซงหมายถงพระนพพานนนเอง
ปญหาทเกดขนในสงคมปจจบนน ในหลายๆ
สถานการณเราไมทราบวาสงใดจรงสงใดเทจ แมจะพยายาม
ตงคณะกรรมการคนหาความจรงแลวกตาม เหตทเปนเชนน
กเพราะกลมขดแยงตางๆ มชดความจรงทแตกตางกน และ
ตางฝายกมองวา ความจรงทตนเองมและเปนนนเปนความ
จรงทนาเชอถอมากกวา และเพอทจะยนยนวาขอสมมตฐาน
ทางความจรงของเราถก เราจงพยายามทจะสรางวาทกรรม
หรอหลกฐานตางๆ ขนมาเพอรองรบความจรงทเราอางถง
๒๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๒๗
เพอใหสมเหตสมผล มากยงขน อกทงมนำาหนกเพยงพอ
ตอการทำาลายลางชดความจรงทอกฝายอางขนมา โดยไม
จำาเปนตองสนใจความสมพนธของคกรณวาจะดหรอรายแต
ประการใด
เปนทประจกษชดวา ความจรงในสถานการณของ
ความขดแยงทเกดขนในขณะนจงเปนความจรงทไมสามารถ
ประนประนอมได เพราะไปสมพนธกบความอยรอดของสงคม
โดยเฉพาะความปรองดอง ดงนน การจะสรางความปรองดอง
ไดอยางยงยน สงแรกทจะตองทำาคอ การแสวงหาความจรง
ทมและเปนอยในแตละกลมทเกยวของกบความขดแยงและ
ความรนแรง
เปาหมายสำาคญในการคนหามไดหมายความวา
เพอจะนำามาเปนเครองมอในการทำารายกน หากแตเมอเรา
คนพบแลว เราจะนำาความจรงดงกลาวไปทำาอะไร นำาไปเปน
เครองมอสำาหรบ นรโทษกรรม และการอภยโทษ หรอนำามา
เปนบทเรยนในการกำาหนดทศทางในการพฒนาประเทศโดย
การออกกฎหมาย การลดความเหลอมลำา หรอการพฒนา
เศรษฐกจตอไป
การแสวงหาความจรงมไดมเปาหมายเพอใหเรา
“ลมความจรง” หากแตนำาความจรงมาเปนเครองมอในการ
๒๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
พฒนาประเทศชาตและสงคมตอไป ดวยเหตน การใหอภยจง
ไมไดหมายถงการทเราบอกวา “ไมเปนไร ลมๆ กนไปเสย”
แตการใหอภยคอ เราจะตองจำาใหไดวามความจรงอะไรบาง
เกดขนในอดต มไดหมายถงการใหเราลมอดต อดตจงควรเปน
บทเรยนททรงคณคาทเราจะตองกำาหนดทาทในปจจบนเพอ
อยรวมกนอยางมสขในอนาคต
๒. เสาความเปนกลาง ๑) “กลาง” อยางไร? ถงจะเรยกวา “กลาง” เมอ
วเคราะหเกณฑเบองตนทสอดคลองและเหมาะสมตอการนำา
มาเปนกรอบการอธบาย และปฏบตรวมกนในสงคม ทงใน
มตของการสอสาร การเมอง เศรษฐกจ และสงคมนนนาจะ
ประกอบดวยตวชวดดงตอไปน
(๑) ความเปนกลางตองเปนความถกตองเสมอ
(๒) ความเปนกลางตองอยบนฐานของความยตธรรม
เสมอ
(๓) ความเปนกลางตองไมมอคตเสมอ
(4) ความเปนกลางตองเปนธรรมเสมอ
(๕) ความเปนกลางตองอยบนหลกการของศลธรรมเสมอ
“ผพพากษา” คอตวอยางของ “ความเปนกลาง” ทด
ในประเดนน ความเปนกลางจงไมไดหมายถง “ไมเขาขางฝายใด
๒๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๒๙
ฝายหนง” ผพพากษาจงไมไดยนอยตรงกลาง “ระหวางถกผด”
หรอ “ระหวางดชว” หรอ “ระหวางขาวกบดำา” (Neutral) แต
เปนการเขาขาง หรอการยนอยบนความถกตอง เทยงธรรม ยตธรรม
ไรอคต เปนธรรม (Impartiality) โดยมเกณฑของศลธรรมเปน
กรอบในการอางองสำาหรบการประพฤตปฏบตหนาท ดวยเหตน
กฎเกณฑทางศลธรรมจงถอไดวา “กลางทงศลและธรรม”
(๑) ความเปนกลางของศล “ศล” ทเปนกรอบใน
การประพฤตปฏบตรวม กนของกลมคนตางๆ ในสงคม
ทอาจจะแปรรปไปเปน “กฎหมาย” และ “กฎเกณฑ
ขอระเบยบ” ทกำาหนดใชรวมกนในสงคม จนกลายเปน
สวนหนงของ “วฒนธรรมและคานยมเชงบวก” ทรบร ปฏบต
และอยรวมกนอยางสนต
(๒) ความเปนกลางของธรรม การออกแบบหลกการของ
ศล เพอเปนแนวทางปฏบตรวมกนในสงคมนน จะตองสอดรบ
กบ “ธรรม” ซงเปนหลกการใหญทองอยกบกฎของ “ธรรมชาต”
สอดคลองกบกระบวนการของธรรมชาต สอดรบกบความเปนไป
ของสรรพสงในโลกของความเปนจรง เปนความจรงตามธรรมชาต
ทไมมใคร หรอสงใดผกขาดกฎเกณฑดงกลาวได ดงนน มนษย
จะตองเรยนรเขาใจกระบวนการของธรรมชาต แลวปฏบตตาม
วธการของมนษยใหเปนไปตามความรความเขาใจนน
๓๐ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
จะเหนไดวา การทมนษยอาศยอยรวมกนในสงคม
ไดอยางสนตสขนน ตวแปรสำาคญตองเรยนร และเขาใจ
กระบวนการทางธรรมชาต หรอกฎเกณฑทางธรรมชาตอยาง
ลกซง เพราะจะทำาใหมนษยสามารถออกแบบ ระเบยบ กฎเกณฑ
ทเปนขอปฏบตรวมกนไดอยางครอบคลม และทวถง กลาว
คอ การเขาใจความประสมกลมกลนของธรรมชาตตามหลก
อทปปจจยตา จงมคาเทากบการอยรวมกนอยางประสม
กลมกลนของหมมนษยทอาศยอยรวมกนในสงคม
๒) มายาคตเกยวกบความเปนกลาง จากการวเคราะห
ความเขาใจของกลมคนทวไปเกยวกบคำาวา “เปนกลาง”
นน ทำาใหพบคำาตอบทนาสนใจ และทนาสนใจเพราะเปน
การตความทอาจจะ มความโนมเอยงไปส “กลางเทยม” เมอ
นำาเกณฑของกลางแทมาจบ เหตผลทตองนำากลางแทมาจบ
เพราะกลมคนเหลามกจะอางวาทนำาเสนอนน ใชกรอบกลาง
แทมาอางอง ดงจะเหนไดจากตวอยางดงตอไปน
(๑) สอจะตองไมเปนกลาง เพราะหากเปนกลาง
จะเปนสอไมได การทนกการสอสารหลายคนอธบายเชนน
ดวยเขาใจวา ความเปนกลางจะตองอย ณ กงกลางระหวาง
ขาวกบดำา ระหวางความดกบความชว ระหวางความถกกบ
ความผด หรอระหวางคนสองกลม ดวยเหตน จงเปนไปไม
ไดทจะเลอกทจะเปนกลาง การเลอกใชวาทกรรมในลกษณะ
๓๐ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๓๑
น อาจจะทำาใหเขาใจวา ความเปนกลางมไดมอยจรง เพราะ
ในความเปนจรงแลว ความเปนกลางจงอยเหนอสภาวะของ
ความเปนค โดยเฉพาะคขดแยงทเปนลกษณะของกลมไปส
ความถกตองความยตธรรมและความเปนธรรม
(๒) การเปนกลางจะตองมลกษณะเทาๆ ระหวาง
ขาวกบดำา การมองในลกษณะน เปนการประนประนอมของ
กลมผลประโยชนตางๆ ทใชเปนกรอบในการแลกเปลยน
แตในความเปนจรงแลวคำาวา “เปนกลาง” นน จะประนประนอม
ไมได เราจะประนประนอมกบสจธรรมทเนนความชอบธรรม
และความถกตองไมได ฉะนน การอยระหวางขาวกบดำา จง
เปนกลางทพยายามจะเอาตวรอดแบบไมยงยน เพราะถงเวลา
หนงเมอเกดความไมลงตวของผลประโยชนและความตองการ
จำาเปนตองมาประนประนอมกนครงแลวครงเลา
(๓) การเปนกลาง คอวางใจอเบกขาไมเขาขางฝายใด
ฝายหนง อเบกขาหมายถง การใชปญญาเขาไปพนจพเคราะห
เหต ผล ตน ประมาณ กาล ชมชน และบคคลตางๆ วาควรจะ
เขาไปเกยวของหรอไม อยางใด เวลาใด จงจะถกตอง และ
สมควรแกเหต และผลทจะเกดตามมา ฉะนน การวางเฉย
โดยไมเขาขางใดขางหนงนน อาจจะทำาใหดประหนงวามความ
เปนกลาง แตอาจจะทำาใหเกดคำาถามวา เปนการเพกเฉยตอ
ศลธรรม ความจรงทเกดขนในขณะนน ดวยเหตน การไม
๓๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
วพากษวจารณหรอตงคำาถามอาจจะเหนวาดำารงความเปนกลาง
อาจจะทำาใหสญเสยโอกาสในการพฒนาบคคล กลมบคคล
หรอสงคมในภาพรวมไดเชนกน
๓. เสาความรบผดชอบ ในขณะทนกการเมอง สอมวลชน และประชาชนทกำาลง
เผชญหนากบความขดแยง จนนำาไปสความรนแรงตามทปราก
ฎในสงคมไทยนน ตวแปรสำาคญประการหนงททำาใหเกดความ
ขดแยง คอ “การสอสาร” โดยเฉพาะอยางยง “การสอสาร
ทขาดความสำานก และรบผดชอบ” ของกลมคนตางๆ ท “มง
เนนประโยชนสวนตนมากกวาความผาสกของพลเมองในสงคม”
คำาถามมวา เราควรจะมขอกำาหนดหรอกรอบใน
การสอสารอยางไร จงจะทำาใหนกการเมอง สอมวลชน และ
ประชาชน มความสำานกรบผดชอบตอความเปนไปของสงคม
ตงแตระดบครอบครวจนถงประเทศชาต และจากการสมมนา
การประชมกลมยอย การสมภาษณเชงลกทำาใหพบคำาตอบ
ทนาสนใจ และนำาไปกำาหนดเปนคานยมแหงชาต ดงน
๑) การทดแทนคณแผนดน การตระหนกรในคณคา
ของแผนดนไทยซงเปนทอยอาศยใหชวตเลอดเนอ และสงท
บรพมหากษตรย ปยาตายายจากรนสรนทไดเพยรพยายามในการ
พฒนาชาตไทยมาจนถงปจจบนน การเขาใจคณคาดงกลาวจะ
๓๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๓๓
นำาไปสการแสดงออกเพอทดแทนคณโดยการสรางสรรคจรรโลง
สงดงามใหเกดขน และสานตอปณธานความเสยสละทมเทใน
ลกษณะดงกลาวสบตอไป ฉะนน การจะคด หรอกระทำาการสงใด
จำาเปนจะตองตระหนกรผลเสยทจะเกดขนตอชาตบานเมอง
๒) รกเมองไทยโดยการทำาตอบแทนไทยดวยใจจรง
ความรกเมองไทยตามแนวทางนมไดหมายถงความเปน
ชาตนยมแบบสดโตงโดยขาดสตและปญญา หากแตเปนความรก
คณคาของความเปนไทยทงวฒนธรรม และประเพณอนดงาม
รวมไปถงความรกแบบพนองและญาตสนท การตระหนกร
คณคาดงกลาวจะนำาไปสการวางทาททเปนบวกตอกนทงการคด
การสอสาร และการแสดงออกตอกนทางกาย
๓) เคารพในศกดศรความเปนมนษย มนษยมคณคา
และศกดความเปนมนษยเทาเทยมกน ทกคนลวนรกความสข
เกลยดความทกขเชนเดยวกน ในขณะเดยวกน ทกคนลวน
ปรารถนาการแสดงออกในเชงการเคารพ และใหเกยรต โดยเฉพาะ
อยางยง การเคารพในความแตกตางทางชาตพนธ ศาสนา
ความเชอ และภาษาทแตกตางกน
4) ไมทรยศคดโกง คอ ไมเหนแกประโยชนสวนตน
โดยไมไดตระหนกร และใสใจตอความอยรอดของสงคม
การดำาเนนธรกจ หรอกจการอยางใดอยางหนงนน มควรมงเนน
เฉพาะผลสมฤทธตามเปาหมายจนไมใสใจตอวธการและความ
๓4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
สมพนธตอกลมคนอนๆ ทอาศยอยรวมกนในสงคม ฉะนน
จงมความจำาเปนอยางยงทกลมคนตางๆ จะตองรวมรบผด
ชอบตอความเปนไปของสงคมโดยภาพรวม
๕) ความมจตอาสา หรอความมจตสาธารณะ
ถอไดวาเปนวถประชาธปไตย ซงเปนสงทยดโยงกบสงคมไทย
มาอยางตอเนองและยาวนานดงทปรากฎในประเพณลงแขก
เกยวขาว การดำานา และประเพณตางๆ เปนจำานวนมากทฝงแนน
มาพรอมกบวฒนธรรมการให ถงกระนน แนวทางเหลานน
อาจจะสะทอนในสงคมแบบเกษตรกรรม อยางไรกด นบไดวา
เปนพนฐานสำาคญตอการแสดงออกซงไมตรทดตอการเขาไป
ชวยเหลอเพอนมนษยในสงคมทประสบกบความทกข โดยการ
หยบยนความสขใหแกกนและกน
คานยมทง ๕ ประเดนดงกลาวขางตน ไดสะทอน
ใหเหนถง “ความสำานกรบผดชอบตอชมชน สงคม และ
ประเทศชาต” ไมวาจะเปนการทดแทนคณแผนดนดวยการ
ความกตญญกตเวทตอประเทศชาตโดยการไมทรยศคดโกง
แผนดนบานเกด ความเคารพในศกดศร และคณคาของ
ความเปนคนไทย และรวมแรงรวมใจมจตอาสาในการพฒนา
สงคม และประเทศชาตใหรงเรองเพอทจะสงมอบอนาคตของ
ประเทศไทยใหแกอนชนรนตอไป
๓4 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๓๕
๔. เสาแหงความรก ๑) สอสารทางการเมองอยางไร? จงจะเรยกวา “สอ
แหงรก” การสอสารทางการเมองในหลายสถานการณมกจะ
ไดรบการตงขอสงเกตวา “ยวยใหเกดความขดแยงและความ
รนแรง” จนนำาไปสการ “แบงฝกแบงฝาย” และ “แบงสและ
แบงขาง” อยางไรกด ตวแปรสำาคญทจะทำาใหเกด “ความ
ปรองดองและอยรวมกนความเขาใจ และเปนหนงเดยว”
คอ “การสอสารดวยความรก”
ดวยเหตผลดงกลาว จงมความจำาเปนทจะตองสราง
เกณฑขนมาเพอเปนกรอบสำาคญในการปฏบตเปนคานยมรวม
ในการสอสารทางการเมองเพอความปรองดอง ดงตอไปน
๑) การให สงคมไทยตงแตอดตเปน “สงคมโอยศล
โอยทาน” ซงมกจะสมพนธและเกยวของกบ “การให” จนเกด
การรบรวาเปน “สงคมแหงการให” ดงจะเหนไดจากประโยค
พนบานวา “ไปไหนมาทานขาวหรอยง” หรอ “มากนขาวดวย
กนไหม” ทาทเหลานสะทอนใหเหนวาสงคมไทยเปนสงคม
แหงการแบงปน ชวยเหลอเกอกน และเออเฟอเผอแผซงกน
และกน ในความเปนจรงแลว วฒนธรรมการใหนนเปนวฒนธรรม
ทเออตอการเชอมสมานกลมคนตางๆ ใหตระหนกรและใสใจ
ในคณคาและความสำาคญของเพอนมนษย เพราะการใหเปน
การผอนคลายความเหนแกตวเพอใหไดสงทตนเองปรารถนา
โดยมไดใสใจตอความทกขของเพอนรวมชาต
๓๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
๒) ยมสยาม เมอประชาชนในชาตเรยนรและใสใจ
ตอการใหอยางไรเงอนไข ยอมนำาไปสวฒนธรรมทดงาม
ในลำาดบตอมา นนคอ “วฒนธรรมแหงการยม” จนทำาให
ประเทศไทยไดรบการเรยกชอวา “ดนแดนแหงรอยยม” (Land
of Smile) จดเดนของการยมแยมแจมใสนน ทำาใหบรรยากาศ
ในการอยรวมกนและการทำางานมความเปนมตรกนมาก
สงทเปนปญหาและอปสรรคจะนำาไปสการแกไขเพราะกลม
ยมแยมและเปดใจทจะพดคยและแสวงหาทางเลอกรวมกน
๓) เอาใจเขามาใสใจเรา สงทตอเนองและสมพนธ
กบ “ยมสยาม” คอ บรรยากาศของวฒนธรรมดงเดมทเนน
“สมบตผด” ทสะสมความเกรงอกเกรงใจ และการใสใจตอ
คนอนๆ ในสงคม แงมมเหลาน สะทอนใหเหนวาสงคมไทย
มวฒนธรรมของการเอาใจเขามาใสใจเรา
4) การไมเบยดเบยน ตอเนองจากการเอาใจเขามา
ใสใจเรานน ถอวาเปนพนฐานสำาคญตอ “การไมเบยดเบยน
คนอนหรอสงอน” ทจะนำาเสนอในบรบทน แนวคดพนฐาน
จากประเดนนเกดจากการตระหนกรวา เรารกความสขเกลยด
กลวความทกขฉนใด คนอนลวนรกสขเกลยดกลวความทกข
ฉนนนเหมอนกน การตระหนกรถงความจรงเชนนจะนำาไป
สการเอาใจเขามาใสใจเรามากยงขน ทงในมตของการคด
การสอสาร และการแสดงออกตอคนอน การตระหนกรความ
๓๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๓๗
สขหรอความทกขทจะเปนผลสบเนองตอคนอนนน จะทำาให
มนษยมความเคารพ และใหเกยรตแกบคคลอน หรอสงอน
มากยงขน
๕) การใหอภย วฒนธรรมการใหอภยนน ถอไดวา
เปนวฒนธรรมพนฐานของการอยรวมกนในฐานะท “มนษยคน
หนง” เพราะโดยธรรมชาตแลว แมมนษยจะไดชอวาเปนสตว
ประเสรฐ แตกถอไดวาเปนสตวโลกชนดหนงทอาจจะมโอกาส
กระทำาในสงทผดพลาดบกพรองไดเชนเดยวกน การใหอภย
ซงหมายถง “การใหความไมกลว” โดยมนยครอบคลมถง (๑)
การปองกนความขดแยง (Prevention) โดยการใหความไมมภย
หรอความไมกลวแกคนอน หรอความปลอดภยแกคนอน หรอ
สงอน อนหมายถงทาททเรา หรอมนษยอยใกลกบสงใด หรอ
ผใดแลว สงนน หรอผนน ไมกลว หรอรสกวาเรากำาลงนำาภย
มาสเขา (๒) การเปลยนผานความขดแยง (Transformation)
โดยการใหอภย กลาวคอ การทบคคลใดบคคลหนงอภยโทษ
หรอใหอภยโทษ หรอยกโทษ รวมไปถงการรบคำาขอโทษ หรอ
รบคำาขอขมาจากบคคลทเคยกระทำาใหตวเองมความทกขอยาง
ใดอยางหนง เพอใหทงสองฝายไดมโอกาสเรมตนไปสอนาคต
ทเตมไปดวยคณคาและมความหมายตอไป
๓๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
วฒนธรรมทง ๕ ประเดนขางตนนน แมอาจจะไม
ครอบคลมทงหมด แตเชอมนวานาจะสามารถนำามาเปนเกณฑ
ในการอางอง และเปนกรอบในการดำาเนนการเพอสรางคา
นยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอความปรองดอง
ในสงคมไทยปจจบน
๒) ความรกนำาไปสความปรองดองไดอยางไร?
“สงคมไทยไมเคยไรซงความรก” วลนไดรบการพสจนทราบ
มาอยางตอเนองและยาวนานทงจากประชาชนชาวไทย และ
ชาวตางประเทศ ทตระหนกรถงคณคาดงกลาว คำาถามมวา
ความรกดงกลาวไดแฝงเรนเอาไวซงนยทนาสนใจอยางไรบาง
“ความรก” โดยทวไปมกจะมนยสองประการคอ
ความรกทตองการรกตอบ และความรกทไมตองการรกตอบ
ประการแรกเปนความรกทมเงอนไข และมขอผกพนบาง
ประการระหวางผ/สงทถกรกกบผ/สงทรก ในขณะทความรก
ในประเดนหลงนน เปนความรกทไรเงอนไข ไรการตอรอง
และไรการเรยกรองเพอใหรกตอบ
ความรกทงสองประการน ถอไดวาเปนพนฐานสำาคญ
ตอการอาศยอยรวมกนในสงคม เพราะความรกจะทำาหนาท
ในการเชอมสมาน และรอยรดกลมมนษยทมความแตกตาง
ทางชาตพนธ ศาสนา ความเชอ ภาษา และอาชพตางๆ ให
สามารถอยรวมกนอยางประสมกลมเกลยวกนมากยงขน
๓๘ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ ๓๙
ในโลกของความเปนจรงนน “เปนไปไมไดเลยท
มนษยจะรกคนอนมากกวารกตวเอง” ดวยเหตผลน ธรรมชาต
จงบงคบใหมนษยทกคนตองรกเพอนมนษยดวยกน คำาถาม
ทสำาคญคอ “เพราะเหตใด? มนษยทอาศยอยรวมกนใน
สงคมจงจำาเปนจะตองรกผอน” คำาตอบคอ “เพราะมนษย
เปนสตวสงคมซงไมสามารถอยคนเดยวในโลกนได” ฉะนน
การทมนษยรกคนอน จงมคาเทากบใหผอนไดกลบมารกเรา
การรกผอนในเชงคณตศาสตรจงมคาทงไปและกลบ
จากเหตผลดงกลาว มนษยมความจำาเปนตองเปด
พนทของความรก โดยการสรางมลคาเพม และขยายพนทจาก
“ความรกตวเอง” และ “ความรกทมเงอนไข” ไปส “ความรกผอน”
ทเปน “รกแบบไรเงอนไข” ซงความรกประเภทหลงจะทำาใหความรก
มพลงมากยงขน เพราะเปนการขยายพนทใหเปน “รกสากล”
มากยงขน
เมอใดความรกไดแปรรปเชงพลงงานไปสความเปน
สากลมากยงขน เมอนนเรากจะเปดพรมแดนของความเกลยด
ชงออกมาเพอใหพลงของความรกเขาไปเจอจางมากยงขน
ผลทจะเกดตามมาคอการฟนฟความสมพนธเชงบวกของ
กลมตางๆ ทเหนตางใหมโอกาสไดเรยนรและศกษาความคด
และอดมการณของผอนโดยไมพยายามทเปลยนเขาใหเปนเรา
แตใหเกยรต และเคารพในความเปนอตลกษณของบคคลอน
4๐ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
๕. เสาแหงความสามคค หากถามวา “สงใดคอเปาหมายสำาคญตอการใน
การสอสารทางการเมอง” กลมผใหสมภาษณสวนใหญให
คำาตอบทคอนขางคลายคลงกนวา “ความสามคค” ซงหมายความ
วา “การสอสารทางการเมองของนกการเมอง สอมวลชน
และประชาชนนน ตองเปนไปเพอการสรางความสมคร
สมานสามคคของกลมชนตางๆ ทอยรวมกนภายในชาต”
ความสามคคนน แปลวา “ความพรอมเพรยงกน
ทงการคด การพด และการแสดงออกทางกาย” ซงไมไดหมายถง
การสมยอม หรอการเชอฟงของผทมอำานาจนอยกวาตอผท
มอำานาจมากกวา หรอกลมใดกลมหนงสงใหคนอกกลมตอง
แสดงความพรอมเพรยง สาระสำาคญในประเดนน จดเรมตน
อยทความเหนพองตองกนของกลมตางๆ ตอการตดสนทจะ
กระทำาการอยางใดอยาง ซงสอดรบกบแนวทางในการแสวงหา
ฉนทามตรวมกน เมอไดขอสรปรวมกนแลว จงจะนำาไปสการ
กำาหนดทาทการสอสารทงการพด และการกระทำาใหเปนไปใน
ทศทางทสอดรบกน เพอใหการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และ
การเมองกาวหนาและสรางความผาสกทงทางกาย และเกด
สนตสขแกกลมคนตางๆ ในประเทศชาตทเราอาศยอยรวมกน
สามคคตามแนวทางดงกลาว จงหมายถง “ความ
ปรองดอง” (Reconciliation) ในอกความหมายหนงทเปน
4๐ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ 4๑
เปาหมายหลกในการสอสารทางเมอง ตวผสอ วธการ
เครองมอในการสอ ขอมลทจะสอ และเปาหมายในการสอ
จะตองเปนไปเพอการสรางความปรองดอง หรอเพอใหเกด
ความสามคคทงสน ดวยเหตน ทกคนทกำาลงเขาสบรบท
ในการควรตระหนกวา หากสงทจะสอสารนน ไมจรง ไมม
ประโยชน ขาดเมตตา และไมกอใหเกดความสามคค หรอ
ความปรองดอง กไมมความจำาเปนทจะสอสารสงใดๆ ทงสน
เปาหมายสำาคญตอการสอสารทางการเมองเพอให
เกดบรรยากาศความสามคคปรองดองนน มดงน
๑) ไผรวมกอ (Unity) ลกษณะของไผรวมกอสามารถ
อธบายเชงเปรยบเทยบวา กงไผเมอมเพยงลำาเดยวสามารถ
หกโคนไดงาย แตเมอใดกงไผรวมกนหลายๆ ลำา รวมเปน
มดเปนกอแลว การจะหกทำาลายยอมทำาไดยาก มนษย
กเชนกน หากอยตามลำาพง เมอเจออปสรรคใดๆ ยอมมอาจ
ตานทานเอาไวได แตเมอใดมนษยรจกรวมตวเปนกลม ความรก
ความสามคคยอมเกดขน หากตองเผชญหนากบอปสรรค
ตางๆ ยอมเปนเรองงายทจะผานพนไปได
๒) ประสมกลมเกลยว (Harmony) ความประสม
กลมเกลยวมนยสำาคญประการหนงทชใหเหนถงความประสาน
สอดคลองกนเปนหนงเดยวประดจการเลนดนตรไทยเปนวง ซง
มการประสานบรรเลงทงฉง กลอง ระนาด แตร และปพาทย
4๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
จงจะทำาใหเสยงในการละเลนเกดความกงวาล การอยรวมกน
การทำางานรวมกน หรอการสอสารของกลมคนตางๆ ในสงคม
จำาเปนตองอาศยทวงทำานองทเปนไปเพอสรางความกลมเกลยว
และกลมกลนมากกวาการสอสารทนำาไปสความแตกแยก
ในความกลมกลนนน แมวาเสยงของดนตรอาจจะมความแตก
ตางกน แตความเปนจรงแลวความแตกตางของเสยงดนตร
คอความงดงาม และความไพเราะของเสนเสยงแตละเสน
๓) มตรภาพในเปนเพอนเปนพเปนนอง และการ
ยอมรบความแตกตาง (Fraternity) ในแนวทางน สามคค
ทมนยถงวาในความเปนพเปนนองจะตองมความพรอมเพรยง
หรอทำาสงใดสงหนงเหมอนกนเทานน โดยไมสามารถเหนตาง
หรอกระทำาแตกตางไมได จดเรมแรกกอนทจะไดฉนทามต
นน ทกคนยอมมสทธ และเสรภาพทจะแสดงความเหน และ
ความตองการของตวเองและกลมได แตสงเหลานนจะผาน
การหลอมรวมจดเดนตางๆ เพอใหไดบทสรปทถอวาดทสด
ของกลมคนหรอสงคมนน เพอเปนหลกในการยดถอและ
ปฏบตรวมกน จะเหนวาจดเดนของความสามคคคอทกคน
สามารถเหนตางกนได โดยการพฒนาความตางใหกลายเปน
คณคาเพมทจะพฒนาสงคมใหเปนประชาธปไตยทดงามและ
อยรวมกนทามกลางความแตกตางไดอยางมความสขตอไป
4๒ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ 4๓
เมอกลาวโดยสรปแลว เกณฑสำาคญทจะชวดความ
สามคคนนควรประกอบดวยตวแปรสามประการคอ ความเปน
หนงเดยวประดจไผรวมกอ ความประสมกลมเกลยวระหวาง
กลมคนตางๆ และความเปนพเปนนองทสามารถอยรวมกน
ทามกลางความแตกตางไดอยางมความสข
อนาคตปญจสดมภ อนาคตของประเทศไทย ปญจสดมภ ซงหมายถงเสาหลก ๕ เสาทแสดงคานยม
แหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
นน เกดขนมาเพอตอบโจทยวกฤตการณเกยวคานยมใน
เชงลบตอการสอสารทางการเมองในยคปจจบน ทนกการเมอง
สอมวลชน และประชาชนทพยายามใชการสอสารเปน
เครองมอสำาคญในการนำาเสนอทศนคตเกยวกบความเปนไป
ของสงคม เศรษฐกจ และการเมอง
แมวา พลเอกเปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตร
จะพยายามใหแนวทางการดำาเนนชวตตามทปรากฏในสาสน
วนวสาขบชาโลกปพทธชยนต ๒๖๐๐ ป แหงการตรสรของ
พระพทธเจาวา “เราควรใชหลกสมมาวาจาพดสนทนาแตใน
สงทสรางสรรคดงาม” ถงกระนน ในหลายๆ สถานการณท
ปรากฏในสงคมไทย กลมคนทงสอง คอ นกการเมอง สอมวลชน
และประชาชนมไดมจดมงหมายทจะสอสารเพอ “บานเมอง”
44 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
หากแตเปนการสอสารเพอประโยชนทาง “การเมอง” ฉะนน
เราจงเหนวา ความขดแยง และความรนแรงไดเกดขนตามมา
ภายหลงการสอสารเหลานน
ดวยเหตน จงมความจำาเปนทจะตองพฒนาคานยมหลก
ใหการสอสารนนสอดรบความเปนจรงตามทเปนจรง และเปนชด
ของขอมลทเปนจรง เหมาะสมแกเหต ผล ตน ประมาณการ
ชมชน และบคคล มประโยชน เตมเปยมไปดวยความรก และ
กอใหเกดความสามคคปรองดองแกกลมตางๆ ทอยรวมกนใน
สงคม ดงทนางไอรนา โบโควา ผอำานวยการองคการยเนสโก
ไดกลาววา “คำาพดทมประโยชนคำาเดยวทคนฟงแลวกอเกด
สนตภาพยอมดกวาคำาพดทไรประโยชนตงพนคำา”
อยางไรกด การสอสารทางการเมองของกลมคน
จำานวนมากมกจะใชภาวะ “อำานาจเหนอ” (Power Over)
มาเปนเครองมอสำาคญในการปรบเปลยนการรบรของกลม
คนทวไปโดยใสความเปน “ตวตน” เขาไปในเนอหาสารท
พยายามจะนำาเสนอ ซงในประเดนน ศ.ดร.คณต ณ นคร
ไดชวา “สงคมไทยเปนสงคมแบบอำานาจนยมชนชม
การทบโตะ ซงคานยมแบบนทำาใหงายตอการเลอกขางแบบ
สดโตงทงๆ ทยงไมฟง ไตรตรองและวเคราะหขอมลตางๆ
ใหเขาใจอยางละเอยดถองแท ดวยเหตผลเชนน จงทำาการ
พฒนาประชาธปไตยไมกาวหนาเทาทควรจะเปน เมอนำาไป
เปรยบเทยบกบประเทศตางๆ ทพฒนาระบอบประชาธปไตย
44 ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ 4๕
มาพรอมกบประเทศไทย”
จากวกฤตการณดงกลาว ทานจงเสนอวา “ความจรง
คอรากเหงาของการอยรวมกนอยางสงบสนต” เพราะความจรง
จะนำาไปสความนาเชอและและความไววางใจ ทานยกตวอยาง
วา “ผพพากษาอยไดเพราะความนาเชอถอและความไววางใจ
ทประชาชนยอมรบไดตอคำาพพากษาอยางมภาวะวสย” หาก
มองตามแนวทางน ความจรง ความเชอ และความไววางใจ
เปนสงทสมพนธกนอยางแยกไมออก ดงนน การสอสารทง
จากนกการเมอง สอมวลชน และประชาชนเพอใหเกดความ
สงบสนตจงมความจำาเปนจะตองนำาเสนอ “ความร” ซงเปน
ความรทอยบนฐานของ “ความจรงและความถกตอง” เพอให
กลมคนตางๆ มทศนคตและเขาใจอยางถกตอง อกทงม
ความเปนกลางในการนำาเสนอโดยปราศจากอคต
ในขณะท นายบน ค มน เลขาธการองคการสหประชาชาต
ไดยำาใหสงคมโลกตระหนกรในสาสนวนวสาขบชาโลกป ๒,๕๕๕
วา “วธทจะเปลยนแปลงโลก คอการเปลยนธรรมชาตของ
มนษยโดยการทำาความเขาใจอยางลกซงและการทำางานรวม
กนของคนทว โลกทจะรวมกนพฒนาปจจยแวดลอมในโลก
และพฒนาคนทอาศยอยในโลกไปดวย พรอมๆ กน” แงมม
ดงกลาวเปนการสะทอนใหการพฒนาปจจยแวดลอม และ
คนใหประสานสอดคลองกนเปนหนงเดยว โดยมใหปจจย
ภายนอกเขามาทำาลายคณคาภายในของตวมนษย
4๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง
จากกรอบแนวคดดงกลาว กอใหเกดแงมมเชงบวก
ทจะนำาไปสการพฒนา “ปญจสดมภ” ซงเปนเสาทงหา คอ
ความจรง ความเปนกลาง ความรบผดชอบ ความรก และ
ความสามคค ใหกลมคนทง ๓ คอ นกการเมอง สอมวลชน
และประชาชน ไดใชเปน “คานยมแหงชาต” ตอการสอสาร
ทางการเมองเพอสรางความปรองดอง โดยนำาปจจยแวดลอม
ในเชงบวกทางกาย ภาษาทาทาง และวธคดมาเปนเครองมอ
สำาคญสอสารโดยตระหนกรในคณคา และศกดศรของความ
เปนคน
เมอกลาวโดยสรปแลว การอยรวมกนในสงคมระหวาง
นกการเมอง สอมวลชน และประชาชนนน มความจำาเปน
อยางยงทตระหนกรในคณคาของการเอาใจเขามาใสใจเรา
เพราะถอไดวาเปนพนฐานสำาคญตอ “การไมเบยดเบยนเพอน
รวมโลก” ประเดนคอ “เรารกความสขเกลยดกลวความทกข
ฉนใด คนอนลวนรกสขเกลยดกลวความทกขฉนนนเหมอน
กน” การตระหนกรถงความจรงเชนนจะนำาไปสการเอาใจเขา
มาใสใจเรามากยงขน ทงในมตของการคด การสอสาร และ
การแสดงออกตอคนอน การตระหนกรความสขหรอความ
ทกขทจะเปนผลสบเนองตอคนอนนน จะทำาใหมนษยมความ
เคารพ และใหเกยรตแกบคคลอน และอยรวมกนอยางถอยท
ถอยอาศยซงกนและกน
4๖ ๏ ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ป ญ จ ส ด ม ภ : คานยมแหงชาตตอการสอสารทางการเมองเพอสรางความปรองดอง ๏ 4๗
แงมมดงกลาวสอดรบกบคำากลาวของ มหาตมะ
คานธ ทวา “โลกทงผองพนองกน” ดวยเหตผลดงกลาว
จงมความจำาเปนทมนษยทกคนตองรกเพอนมนษยดวยกน
คำาถามทสำาคญคอ “เพราะเหตใด? มนษยทอาศยอยรวมกน
ในสงคมจง ‘จำาเปน’ จะตองรกผอน” คำาตอบทสอดรบกนใน
ประเดนคอ “เพราะมนษยเปนสตวสงคมซงไมสามารถอย
คนเดยวในโลกนได” ฉะนน การทมนษยรกคนอน จงมคา
เทากบใหผอนไดกลบมารกเรา การรกผอนในเชงคณตศาสตร
จงมคาทงไปและกลบ จากเหตผลดงกลาว การทมนษยจะอย
รวมกนบนฐานของความสามคคปรองดองนน มนษยมความ
จำาเปนตองเปดพนทของความรก โดยการสรางมลคาเพม และ
ขยายพนทจาก “ความรกตวเอง” และ “ความรกทมเงอนไข”
ไปส “ความรกผอน” ทเปน “รกแบบไรเงอนไข” ซงความ
รกประเภทหลงจะทำาใหความรกมพลงมากยงขน เนองจาก
เปน “ความรกสากล” และไรขดจำากดในระหวางเพอนมนษย
ดวยกน •
