Sistemi sa promjenljivom koliinom vazduha (I)D. Mominovi *

4. PROJEKTOVANJE SISTEMA 4.1. Osnovne veliine i prikaz procesa Postupak prorauna priliva i gubitaka je istovjetan kao za bilo koji sistem. Meutim, poto se kod ovih sistema plenum iznad viseeg stropa esto koristi za povrat sobnog vazduha i to kod niskotlanih sistema mjeavine sobnog i dovodnog vazduha, a u sluaju odsisa preko svjetiljki i zagrijanog sobnog vazduha, to je potrebno paljivo sainiti toplinski bilans prostora i plenuma da bi se utvrdio utjecaj izmjene toplote izmeu plenuma i prostora na ukupan toplinski teret prostora. 4.1.1Kolina vazduha za pojedine prostore Maksimalna koliina dovodnog vazduha za svaki prostor se utvruje na osnovu vrnog pirliva topline za taj prostor, s tim to je potrebno izvriti provjoru s obzirom na priliv latentne toplote i ventilacione zahtjeve, kao i za svaki svevazduni sistem. 4.1.2Maksimalna koliina za cijeli sistem vazduha

Poto PPV sistem podeava koliinu vazduha prema momentalnom optareenju prostora, to je osnova za proraun kapaciteta cijelog sistema momentalni vrni teret sistema (blok teret) a ne zbir vrnih tereta pojedinih prostora. Razlika izmeu ove dvije veliine naroito dolazi do izraaja ako sistem opsluuje i periferne zone objekta, poto se vrna optereenja od insolacie na pojedinim stranama svijeta ne pojavljuju samo u razno doba dana. nego i u razno doba godine (sl. 32). Na slici 33. prikazan je dnevni tok priliva topline kroz 4 fasade jedne zgrade, odakle je vidljivo da odnos izmeu istovremenog vrnog tereta i sume pojedinanih maksimuma iznosi u konkretnom sluaju cca 0,7. Veliina ovog faktora istovremenosti opterecenja zavisi od veliine objekta, odnosa periferne prema unutranjoj zoni, orijentaciji* Drago Mominovi, dipl. ing-, Medicinski univerzitetski centar Direkcija za izgradnju klinika, 71000 Sarajevo, M. Pijade 4a.

objekta, njegovog oblika, poloaja i sl. i potrebno ga je svaki put detaljno ispitati, to je naravno najlake ostvariti uz pomo elektronskih raunara. Ukoliko objekat opsluuje vei broj klimatizacionih komora, onda je ovu analizu potrebno provesti po dijelovima odnosno zonama koje opsluuje pojedini sistem. Dobro je da analiza sadri maksimalna optereenja i po zonama koje obuhvataju pojedine grane kanalskog distribucionog sistema, to moe da poslui kao podatak prilikom dimenzionisanja kanalnog razvoda. Na interne terete (rasvjeta, ljudi, uredski strojevi i dr.), takoe treba primjeniti faktor istovremenosti optereenja. Ovaj faktor, na alost, ni je mogue izraunati, pa se primenjuju iskustvene vrednosfi koje se kreu od 0,85 do 0,95 za unutranje zone objekta, kod kojih su ovi vidovi toplinskog optareenja ujedno i osnovni tereti, dok za periferne zone moe da se na priliv toplote od rasvjete primjeni nii faktor, ukoliko je projektom elektroinstalacija predviena mogunost parcijalnog paljenja rasvjete u ovim prostorima, to svakako zavisi i od vrste zatite prozora od diraktnog sunevog zraenja, primenjene u konkretnom sluaju. Na osnovu ovako izraunatog vrnoga priliva osjetne toplote dijela zgrade koji obuhvata PPV sistem izraunava se kapacitet ureaja na osnovu poznatog izraza:

Ako je meutim zahtijev od 50 m3/h po osobi, proizilazi da moramo u prostor uvoditi ukupno: 20 X 50/0,5 = 2 000 m3/h tj. treba koliinu 3poveati za 2000 700 = 1300 m /h iznad one koja proistie ,iz bilansa osjetne toplote prostora. Slino moe da se desi u nekom prostoru sa poveanim prilivom latentne toplote, ili ako je u nekom prostoru iz bilo kog razloga (prisilni odsis, ogranieni najnii broj izmjena i sl.) ograniena minimalna koliina dovodnog vazduha i ako je taj minimum vei od koliine koja proizilazi iz bilansa osjetne toplote prostora. Jasno je da nunost ovakvih korekcija proizilazi i iz broja i veliine prostora u kojima treba vriti korekcije, to je predmet ocjene projektanta i njegovog iskustva. Pri ovome treba imati na umu da svako poveanje koliine iznad one koja proistie iz bilansa priliva osjetne toplote, zahtijeva uvoenje odgrijaa na dovodu vazduha za taj prostor, da bi se sprijeilo pothlaivanje prostora. Prema tome, ukupan kapacitet ureaja e biti gde je Li koliina vazduha izraunata na osnovu vrnog priliva osjetne toplote u sistemu, a Lm su razlike za pojedine prostore izmeu koliina dobivenih na osnovu drugih kriterijuma i osjetne toplote. Ovako izraunata koliina vazduha e uvijek biti vea od koliine potrebne kada je optareenje manje od Sl. 32. Promjene jntenziteta insolacije u zavisnosti od doba dana i godinjeg doba

Pri ovome treba izvriti provjeru da li prostora, koji u vrijeme vrnog optereenja sistema nemaju lokalno vrsno optereenje, ne zahtijevaju veu koliinu vazduha bilo po osnovu poveanog priliva latentne toplote i po osnovu zadovoljenja ventilacionog kriterijuma. Tako npr. u sali za sastanke za 20 ljudi koja se nalazi na istonoj strani zgrade, sa maksimalnom koliinom vazduha od 2 000 m3/h, u popodnevnim asovima, pri vrnom optereenju sistema, optereenje moe spasti na 35%, a time i koliina vazduha pada na 2 000 X 0,35 = 700 m3/h. Ukoliko je u dovodnom vazduhu 50% spoljnjeg vazduha, proizilazi da u dovedenoj koliini imamo svega 700 X 0,5 = 350 m3/h spoljnjeg vazduha.

Klimatizacija grejanje hlaenje / broj 3/1978.

vrnog. Razne prostorije ili zone imaju vrno optoreenje u razliito doba dana ili godine i ove poseduju vazduh od prostorija ili zona koje u to vrijeme nemaju vrni teret. Ovaj transfer vazduha unutar sistema sa mjesta niskog tereta na mjesto visokog tereta, deava se samo kod sistema sa promjenljivim protokom vazduha u primaru, ali i kod sa obilaznim vodom sistema zbog ega se kod njih ne moe primjeniti faktor istovremenosti na koliinu vazduha u opticaju. 4.1.3. Minimalne koliine vazduha Za svaki prostor unutar zgrade mara se utvrditi minimalna koliina vazduha kojom taj prostor moe biti snabdjeven, poto preveliko smanjenje moe da izazove poveanje relativne vlage ili da ugrozi ventilaciju, odnosno cirkulaciju vazduha unutar prostora. Osim toga, guenje protoka ima odraza na rad ventilatora, kontrolu pritiska u sistemu, zvune performanse terminala i sl. U unutranjim zonama objekta glavne komponente toplinskog optereenja su u najveem broju sluajeva priliv toplote od rasvjete i od ljudi. Poto za takve prostore propisi zahtjevaju intenzitet rasvjete od 500 luksa pa navie, to znai da e uz primjenu fluorescentnih svjetiljki minimalni teret iznosi cca 35 W/m2. Uz temparatursku razliku izmeu sobnog vazduha i dovodnog vazduha od 10K, ekvivalentna koliina vazduha koji se uvodi u prostor e iznosi ti cca 9 m3/m2h. Poto je u radno vrijeme u ovakvim prostorima rasvjeta neprekidna, a to e prikazana vrijednost praktino predstavljati i minimalnu koliinu vazduha u takvom prostoru. To zadovoljava minimalne vrijednosti sa

stanovta ventlacije i cirkulacije vazduha u prostaru. Dolaskom ljudi u ovaj prostor, poveava se priliv topline, a time i koliina vazduha. Ukoliko se eli podii koiina vazduha zbog stroih ventilacionih ili drugih zahtjeva to se moe lako ostvariti podizanjem temperature dovodnog vazduha na viu vrijednost, tj. ugradnjom dogrijaa u dovodni kanal, koji e odravati neto povienu temperaturu dovodnog vazduha. Ukoliko se primjene regulatori sa ogranienjem minimalne koliine vazduha ,onda e regulator protoka i greja biti u sekvenci, ija izvedba zavisi od tipa primjenjenog regulatora, odnosno terminala. to je intenzitet rasvjete vei, to je relativni udio priliva toplote od ljudi manji, to su manje varijacije u koliini vazduha i time ire mogunosti izbora terminala i jednostavnija kontrola. Zbog toga projektant klimatizacije mara od samog poetka biti u vrstom kontaktu sa projektantom elektroinstalacija, odnosno instalacije rasvjate. Kao to je poznato, primjenom svjetiljki sa odsisom vazduha smanjuje se priliv toplote u prostor, a time i kapacitet vazdunog sistema. Pri tome treba imati na umu da se pri niem intenzitetu rasvjete poveana cijena svjetiljki ne moe kompenzovati smanjenjem cijene vazdunog sistema s jedne strane, a s druge strane moe da smanji priliv toplote u toj mjeri da ozbiljno ugrozi performanse PPV sistema. U parifernim prostorijama ovi odnosi mogu biti mnogo sloeniji, poto u njima priliv toplote moe da varira od 100%, pri punoj insolaciji pa praktino do 0% u prelaznom ili zimskom periodu u danima bez insolacije, ili pak u neosunanim zonama. amo prisustvo ljudi u ovim

Sl. 33. Dnevni tok priliva toplote kroz 4 fasade zgrade Metalurkog instituta u Zenici, na dan 1. avgusta.

prostorijama moe da predstavlja beznaajan toplinski teret u odnosu na vrno toplinsko optereenje. To moe dovesti do toga da regulator protoka potpuno zatvori regulacioni organ. Pored problema distiribucije, stvaranje lokalne promaje i sl., uslijed proputanja regulatora u zatvorenom poloaju, moe jo uvijek da doe u prostor toliko hladnog vazduha da izazove nekontrolisano pothlaenje prostora. Toplinsko optereenje ovih prostora moe da opadne, poto nije sigurno da li e u ovakvim situacijama biti upaljene rasvjeta iji bi rad obezbjedio dovoljno toplote za zadovoljavajui rad sistema. Ovo je faktor koji treba pri projektovanju paljivo razmotriti, poto uotreba umietne rasvjete zavisi od mnogih faktora, kao to su vrsta primienjene zatite od insolacije, poloaj objekta u odnosu na susjedne objekte, vrsta posla koji se obavlja u radnim prostorima i na kraju navike ljudi proistekle iz dugogodinje primene procesa i uslova ivotnog standarda. Termoreflektujua zatitna Stakla u znatnoi mjeri sprijeavaju i prolaz svjetlosnih zraka, pa e korisnici prostora zatienih ovakvim staklima imati rasvietu kad god nema direktne insolacije na prozore. Meutim, ukoliko su za zatitu od zraenja usvojene unutranje luksafleks aluzine iza obinog stakla, onda e u situacii bez direktnog zraenja, sa dignutim aluzinama vjetovatno svietlo biti ugaeno. Pri izvoenju zakljuaka treba biti oprezan sa eventualnim usvajanjem inozemnih iskustava. Tako npr. ameriki normativi raunaju sa intenzitetom rasvjete i od 1 000 luksa, to je kod ljudi stvorilo naviku da dre praktino stalno upaljena svijetla i u perifernim zonama, to u vrijeme jevtine energie nije niim ograniavano. Iz navedenih razloga. prije primjene PPV sistema u perifernim zonama. potrebno je izvriti veoma paljive analize optereenja s jedne strane i parformansi regulatora i elemenata za distribuciju vazduha koji e se primjenini, s druge strane. Najjednostavniji nain da se sprijei preveliko guenje dovodne koliine je odreeno predimenzioniranje sistema perifernog grijanja. To moe biti pogonski najekonominiji nain, ukoliko se ovo deava u prelaznom periodu, kada je entalpija vanjskog vazduha iznad entalpije dovodnog vazduha, pa mora da radi rashladna maina. Proces se moe znatno popraviti ukoliko se za periferno zagrijavanje koristi toplota kondenzatora u sistemu toplinske pumpe sa koritenjem suvine topline unutranih zona. Ukoliko objekat nema izrazitih unutranjih zona, onda e se u ovome periodu ovaj viak toplote pojaviti kao isti gubitak. Prema tome, ovaj nain primjenjen generalno moe da izazove nepotrebno velike gubitke, poto sistem u sezoni grijanja radi stalno sa poveanom koliinom vazduha koja odgovara viku toplote iznad koliine porrebne za pokrie tansmisijskih

Klimatizucija grejanje hlaenje / broj 3/1978.

Sl. 34. Porast relativne vlage pri padu osjetnog tereta u raznim primje- lutne vlage od dx = 2,4 g/kg vazduha nama; 1 sobno stanje pri punom optereenju; 1 mogua stanja pri (taka l'). minimalnom osjetnom optereenju; 1" restoran; 1"' sala za ples, noni klub; Ovo meutimi predstavlja krajnost, koja 2 izlaz iz povratnog ventilatora; 3 spoljnje stanje, ljeti; 4 mjealite obino u praksi ne moe nastupiti, poto ljeti; 5 izlaz iz hladnjaka; 6 izlaz iz hladnog ventilatora; 7 ulaz u pored ljudi obino postoje i drugi prilivi prostor. toplote koji sprijeavaju krajnju redukciju dovoda vazduha. U sluaju restorana, gdje priliv latentne toplote po osobi jznosi cca 80 W, porast vlage moe da iznosi 4,5 g/kg vazduha (taka 1"), to se jo uvijek nalazi u granicama ugodnosti. Meutim, u plesnoj dvorani, nonom klubu i si., gdje priliv latentne topline moe da iznosi 160 W/osobi i vie, porast vlage moe da bude vii od 8,0 g/kg vazduha, to bi izazvalo krajnje ne-ugodno stanje u takovom prostoru (taka l'"). Zbog toga je PPV sistem u ovakovim prostorima neprimjenljiv, ukoliko se ne predvidi mogunost dogrijavanja vazduha u svim godinjim dobima. Oigledno je da u svakom konkretnom sluaju treba izvriti paljivu analizu stanja, pogotovu ako se radi o prostorima sa moguim visokim prilivom latentne toplote. Tako se donosi odluka o tome da li se moe primjeniti isti PPV sistem, treba li predvidjeti dopunske mjere (dogrijavanja), ili emo se pak u datom sluaju opredjeliti za sistem sa konstantnim protokom vazduha. porasta relativne vlage, poto i u sluaju Na sl. 35. je prikazan proces u smanjenja priliva osjetne toplote samo na prostoru sa visokim sadrajem vlage i to toplotu koju odaju ljudi, tj. na 75 jedanput za sluaj bez ogranienja koliina vazduha uz minimalnog protoka vazduha, drugi put gubitaka. Posebnim modifikacijama u VR/osoba, sistemu automatske regulacije mogue temperaturnu razliku od 10K spada na sa ograniavanjem minimalnog protoka i 3 je u znatnoj mjeri smanjiti ove 22,4 m /h/osoba, pa nastaje prrast apso- dogrijavanjem. gubitke. Ukoliko se u objektu sa unutranjim i perifernim zonama pribjegava podizanju temperature dovodnog vazduha, da bi se sprijeilo Sl. 35. Proces u prostoru sa visokim sadrajem vlage; a) bez ogranienja suvie veliko priguenje u perifernim minimalnog protoka vazduha 1"2"4"567I"; b) sa ogranienjem zonama, onda treba imati na umu minimalnog protoka i dogrijaem 1'2,4'56T1'; ostale take kao na stalnost toplinskog optereenja unutranjih zona, to moe da dovede sl. 34. do nedostatka rashladnog uina u unutranjoj zoni. Zbog toga, u sluaju da sistem nije zoniran, treba veoma paljivo usvojiti ovakvo rijeenje.

4.1.4 Relativna vlaga Na sl. 34. prikazan je tipian proces u i-x dijagramu za sistem sa promjenljivim protokom vazduha, bez dogrijavanja. Vazduh se u toku cijele godine dovodi u prostor na stalnoj temperaturi tn, nioj od sobne temperature, tako da .je u stanju u svako vrijeme da kompenzira priliv topline u prostor. Pri padu toplinskog optareenja, termostat jednostavno smanjuje koliinu vazduha koji se uvodi i na taj nain se odrava bilans osjetne toplote. Meutim, kad god se priguuje dovod vazduha, njegova sposobnost odvoenja latentne toplote se smanjuje, odnosno pri nepromjenjenom prilivu latentne topline poinje da raste relativna vlaga unutar prostora, kako je to oznaeno stanjima 1', 1" itd. Ukoliko se radi o normalnim kancelarijskim prostorima, u kojima je priliv topline samo od ljudi, onda obino ne dolazi do prekomjernog

Klimaliaeija grejauje hlaenje / broj 3/1978.

4.1.5. Zagrijavanje rada

nakon

prekida

U zimskom periodu, preko noi, vikenda ili praznika moe doi do znatnijeg ohlaenja objekta, zbog ega je dobro predvidjeti mogunost brzog zagrijavanja prije POetka radnog vremena. U perifernim zonama, sa posebnim sistemom za pokrie gubitaka, ovo obino ne predstavlja problem, poto e ovaj sistem odravati predodreenu temperaturu u ovim prostorima. Ukoliko se ovo moe pojaviti u unutranjim zonama, onda je dobro da se u klimatizacionoj komori predvidi Sl. 36. Karakteristike ventilatora i sistema u sistemu sa promjenljivim protokom vazduha; 1 karakteristika sistema; 2 kanalski razvod; 3 karakteristika ventilatora; 4 viak pritiska na regulatorima u sistemu bez kontrole pritiska; 5 ogranci i izlazi; 6 potreban predtlak na regulatoru; a) 25% protoka; b) 50% protoka; c) 75% protoka; d) 100% protoka; e) 100% zbir protoka svih regulatora

dogrija, pomou koga e se objekat moi zagrijati. Primjenom terminala sa ogranienjem minimalne Koliine vazduha, najee e biti automatski obezbjeena dovoljna koliina vazduha za zagrijavanje objekta. 4.2 Koordinacija prostora strujnih elemenata sa izvedbom stropa Dobar projekat pretpostavlja usku koordinaciju rada svih uesnika u projektu, Meutim, pri utvrivanju lokacije elemenata za distribuciju vazduha, u sistemu sa promjenljivim protokom vazduha potrebna je posebna panja i najua saradnja sa projetantom arhitekture i rasvjete, poto dobro rjeenje neminovno predstavlja stvaranje kompromisa. Dobra distribucija vazduha pri promjeni protoka u irem dijapazonu pretpostavlja ravan strop sa uputenim rasvjetnim tijelima koja ne predstavljaju prepreku vazdunom mlazu u neposrednoj blizini izlaza. Otvoreni (reetkasti) stropovi eliminiu Coanda efekat i na taj nain se sa jedne strane smanjuje domet mlaza, a s druge strane mnogo ranije dolazi do pada mlaza u prostor, pri redukciranom protoku. Ukoliko se predvia mogunost izmjena u dispoziciji prostora (pomine pregrade), onda izlaze vazduha treba postavljati po utvrenom ritmu unutar modula. Enterijer moe zahtjevati postavljanje neaktivnh vidnih dijelova tarminala, radi postizanja odreenih vizuelnih efekata. Ukoliko se odsis vazduha vri preko rasvjetnih tijela, onda je ve u preliminarnoj fazi projekta neophodno tano definisati ne samo lokaciju i snagu, nego i izvedbu rasvjetnih tijela, poto od ovoga moe u velikoj mjeri da zavisi priliv toplote u prostor, a kroz to kapacitet terminala i cijelog sistema. 4.3. Izbor ventilatora i balans vazdunog sistema Poznato je da u zbiru pogonskih trokova ureaja za klimatezaciju, energija za pogon ventilatora predstavlja najee jedan od najznaajnijih stavki. Zbog toga izboru ventilatora treba posvetiti veliku panju. U sistemu sa promjenljivim protokom vazduha, ovo dolazi posebno do izraaja poto od pravilnog izbora ventilatora zavisi s jedne strane mogunost koritenja svojstava PPV sistema, vezanih za ekonomiju pogona, a s druge strane i funkcionisanje sistema bez pogonskih smetnji. Tlani ventilator se kapacitira za najvei momentani protok i odgovarajui pritisak. Pri tome se ne smije zaboraviti da pri putanju ureaja u rad u objektu sa povienom temperaturom (nakon prekida rada ljeti) moe da se desi da svi terminali budu potpuno otvoreni. Zbog toga e se protok poveati iznad maksimalnog projektnog.

Sl. 37. Regulacija pritiska u razgranatoj mrei tok pritiska (manji sistem)

Ovo moe da izazove preoptereenje elektromotora posebno kodventilatora sa naprijed zakrivljenim lopaticama, pa treba usvojiti jai elektromotor, ukoliko se u sistemu automatske kontrole ne predvide posebne mjere za sprijeavanje porasta optereenja. Poto je vrno optereenje relativno kratkotrajno i ureaj najvie vremena radi pod djelominim optereenjem, to tlani ventilator treba birati tako da mu radna taka bude pomaknuta udesno u odnosu na maksimalni stepen djelovanja. Na ovaj nain e se pri parcijalnom optereenju, koje je po trajanju neuporedivo due od vrnog, radna taka nalaziti blie optimalnim radnim uslovima. Osim toga, ovakav izbor obino omoguava stabilniji rad ventilatora pri snienom protoku, to e biti obraeno kasnije. Promjena protoka vazduha u sistemu nastaje zbog priguavanja u torminalima, u cilju postizanja toplinske ravnotee u pojedinim prostorima odnosno zonama. Otuda dolazi do varijacija pritiska u svim takama sistema za distribuciju vazduha bez obzra na karakteristiku odabranog ventilatora. Na sl. 36. je dat dijagram sa ucrtanom PV karakteristikom centrifugalnog ventilatora, sa naprijed zakrivljenim lopaticama i karakteristikom sistema, koja je ralanjena na osnovne komponente. Na slici se vidi da uprkos poloenoj karakteristici ventilatora. Guenjem protoka na terminalima nastaje poveanje pritiska na regulatorima protoka, zbog smanjenja pada pritiska u komori za obradu vazduha i kanalskoj mrei. Ovaj viak pritiska, koji treba priguiti na terminalima, predstavlja s jedne strane isti gubitak energije, a s druge strane moe da izazove suvie veliki nivo uma u klimatiziranim prostorima. Jasno je da problem poveanja nivoa uma dolazi do veeg izraaja ako je odabran ventilator sa strmom karakteristikom, poto u tom sluaju guenjem protoka dolazi do veeg porasta pritiska. Sprijeavanje porasta nivoa uma vri se kontrolom pritiska u odreenim takama sistema, ime se istovremeno, u zavisnosti od odabranog naina kontrole pritiska, postie u manjoj ili veoj mjeri i uteda energije za pogon ventilatora. 4.3. Izbor ventilatora i balans vazdunog sistema 4.3.1. Poloaj senzora za pritisak Pored usvojenog naina regulaci-je pritiska, za ispravan i ckonomi-anrad uredaja veoma je vano u kojoj taki sistema se odrava odreeni nivo pritiska, tj. gdje se nalazi prikljuak za regulator pritiska. Kao to je poznato, da bi sistem besprijekorno funkcionisao, mora se tarminalnim regulatorima protoka obezbijediti neki minimalni pritisak, koji je propisan u katalogu proizvoaa

Sl. 38. Regulacija pritiska u razgranatoj mrel tok pritiska (vei sistem)

Klimatizacija grejanje hlaenje / broj 3/1978.

Sl. 39. Pomjeranje radne take ventilatora pri odravanju konstantnog pritiska

i njihove signale prenositi preko seloktora tako da ventilator odrava minimalni pritisak na bilo kom mjernom mjestu. Na ovaj nain se postie da pritisak ventilatora zadovoljava u svako doba najkritiniji terminal, ne prelazei pri tome minimum potreban za ispravan rad cijelog sistema. 3. Pored ovoga postaje izvjesna empirijska pravila, koja preporuuju pojedini proizvoai ,kao to su: a) postaviti senzor na mjesto gdje je ostvareno 2/3 pada pritiska u tlanim kanalima (bez pritiska potrebnog za rad terminala) ili b) postaviti senzar u glavni kanal, na mjesto gdje prolazi 5070% ukupnog protoka. Ova empirijska pravila treba primjenjivati sa velikom panjom, ier njihova primjena zahtijeva veliko prethodno iskustvo projektanta. 4.32. Modificirana karakteristika sistema Pored faktora obraenih u prethodnom poglavlju (ekonomija pogona, nivo uma i dr.). lokacia mjesta regulatora pritiska ima upliva i na hidrauliko ponaanje sistema kao i na izbor naina kontrole pritiska ventilatora. Ukoliko se u nekoj taki sistema odrava konstantan pritisak, onda se zakoni slinosti moraju modificirati. Reduciranje protoka pri odravanju konstantnog pritiska odgovara postupku priguivanja u mrei prikazanoj na Sl. 39. Tu je vidljivo da pri kontinuiranoj promeni broja obrtaja radna taka ne ostaje na karakteristici sistema (parabola), nego se pomie na jednu drugu parabolu sa veom konstantom. Tako se dobija iedna fiktivna karakteristika sistema koja je takoer parabola ali sa ishoditem pomaknutim na P osi za iznos konstantnog pritiska. Karakteristika sistema se sa stanovita ventilatora moe podijeliti na eksterno i interno podruje pri emu ekstremno podruje odgovara padu pritiska od mjesta odravanja pritiska do kraja mree. U interno podruje spada preostali dio sistema, Sl. 40. Podjela pritiska u sistemu sa odravanjem konstantnog pritiska

Sl. 41. Promjena snage kod raznih metoda regulacije uina- ventilatora

Iz toga proistie logian zakljuak da sistem regulacije pritiska treba da bude takav da ispred bilo kog terminalnog regulatora pritisak ne padne ispod minimalnog i da osigura da pritisak ne poraste vie nego to je potrebno. Prema tome, proizilazi da bi kod razgranate mree (prema Sl. 37) optimalna lokacija senzora bila na mjestu P1 ispred terminala u najduem i najoptereenijem ogranku, u kome bi sluaju ukupni pritisak ventilatora pri minimalnog protoku iznosio Ptot MIN. Ako bi se pritisak odravao u taki P2 onda bi minimalni pritisak ventilatora morao biti vei za iznos pada pritiska u razvodnoj mrei od take 2 do take 1. Ukoliko je karakter objekta takav da se moe oekivati priblino proporcionalna promjena optereenja u svim ograncima sistema, onda se moe usvojiti lokacija P1. Meutim, ako se istovremeno optereenje pojedinih ogranaka moe bitno da razlikuje, kao npr. u sluaju da pojedini ogranci snabdjevaju periferne zone objekta prema orijentaciji (stranama svijeta), onda se moe desiti da u momentu punog optereenja ogranka B, u ogranku A bude minimalni protok, to bi imalo za posljedicu da u P2 pritisak bude nedovoljan za normalno snabdjevanje ogranka B, bez obzira na ukupan broj ogranaka. U ovakovom sluaju mogua su slijedea rjeenja: 1. Postaviti senzar u glavni kanal na mjesto P2. U ovom sluaju e uvijek za svaki ogranak biti obezbjeen pritisak potreban za maksimalni protok kroz bilo koji ogranak. Ukoliko se radi o relativno manjem sistemu i ako je pad pritiska od take P2 do take P1 relativno mali, onda ovo rjeenje moe biti najjednostavnije i najekonominije. Meutim, kod izrazito velikih sistema sa veim padom pritiska od P1 do P2, regulacija pritiska u taki P2 moe da izazove velike energetske gubitke, zbog stalnog priguivanja razlike izmeu P2 i P1 i porasta pritiska u ograncima u momentima malog optereenja. 2. Postaviti senzore pritiska na kraj svakoga ogranka (P2 i P3, Sl. 38)

u kojem se nalazi i komora za pripremu vazduha u kojoj su u pravilu i najvei otpori u sistemu (Sl. 40). Jasno je, da se interni pad pritiska mijenja sa kvadratom protoka, dok pad pritiska u eksternom dijelu ostaje konstantan. Promjena karakteristike sistema ima za posljedicu pomjeranje radne take venitlatora to moe da ima upliva na izbor naina regulacije pritiska pri promjeni protoka. 43.3. Regulacija pritiska, izbor tlanog ventilatora Regulacia pritiska se vri jednom od slijedeih metoda: a) drektnim povratom iz tlanog ua u usisno ue ventilatora (bypass metoda); b) priguivanjem na tlanom uu ventilatora pomou regulacione zaklopke; c) priguivanjem pomou lepezaste zaklopke na sisnom uu (statorski regulator); d) regulacijom broja obrtaja; e) podeavanjem zahvatnog ugla (koraka) lopatica u radu (mogue kod aksijalnih ventilatora). Promjena potrebne snage u raznim metodama regulacije uina prikazana je na Sl. 41, gdje se vidi da se stepen moguih uteda u pogonskim trokovima kree u irokim granicama, u zavisnosti od usvojene metode regulacije. Pri ovome treba imati na umu da neke energetski izrazito povoljne metode izazivaju znatno poveanje investicionih trokova. Zbog toga se ovakove metode u pravilu koriste kod ureaja velikog kapaciteta, gdje eventualne utade mogu da kompenzuju investicione trokove. Jedna od najeih metoda je regulacia pomou statorskeg regulatora. Kod manjih, sistema, optimalno rjeenje moe da bude primjena regulacionih zaklopkli na tlanom uu. Pri izboru naina regulacije uina ventilatora, pored razmatranja ekonomije ulaganja i pogonskih trokova, treba voditi rauna o mogunosti postizanja stabilnosti rada ventilatora u svim pogonskim uslovima. Naime, prilikom promjene protoka i pritiska, radna taka ne smije izii van podruja stabilnog rada

Klimatizacija grejanje hlaenje / broj 3/1978.

SL. 42 Regulacija pritiska i protoka pomou statorskog regulatora odnosno tlane zaklopke kod ventilatora raznih veliina; a) ventilator D = 1200 mmV1 min. protok pri regul. stat, regul; V2 min. protok pri regulaciji tlanom zaklopkom; Va normalni protok; b) ventilator D = 1000 mm

SL. 43. Regulacija broja obrtaja u sistemu bez odravanja konstantnog pritiska

SL. 44. Regulacija broja obrtaja u sistemu sa odravanjem konstantnog pritiska

ventilatora, to zavisi od tipa ventilatora i njegovih karaktaristika, koje treba da da proizvoa ventilatora. Na Sl. 42, prikazane su karakteristike dviju veliina istog tipa ventilatora. Naznaene su takoe promjene karakteristika u zavisnosti od stepena otvaranja statorskog regulatora, granica stabilnog podruja, nominalna radna taka (V = 60 000 m3/h H = 150 mmVS), kontrolisani pritisak u sistemu Po = 50 mmSV, modificirane karakteristike sistema, te promjene ove karakteristike u sluaju regulacije pomou zaklopke na tlanom uu. Iz Sl. 42a je vidljivo da e kod veeg ventilatora granina kriva biti preena regulatorom na tlanom uu pri protoku V2 = 52 000 m3/h (taka A), odnosno kod V1 = 35 000 m3/h (taka B) sa statorskim regulatorom. Kod manjeg ventilatora (Sl. 42b) odgovarajue granine vrijednosti iznose V2 = 46 000 m3/h. a V1 = 27 000 m3/h. Iz izloenog se mogu izvui slijedei zakljuci: Regulacija pomou statorskog regulatora omoguava redukciju protoka u irim granicama. Predimenzionisan ventilator suava podruje mogue redukcije uina. Pri regulaciji statorskim regulatorom, poveanjem kontrolisanog pri tiska P0 suuje se podruje stabilne redukcie protoka. a njegovim snienjem ovo podruje se proiruje. Na Sl. 43. je prikazana regulacija protoka promjenom broja obrtaja u sistemu bez odravanja konstantnog pritiska, a na Sl. 44. isti metod regulacije, ali sa odravanjem konstantnog pritiska Po u jednoj taki sistema. Kao to se vidi i vod ovog metoda regulacije se smanjuje mogue podruje redukcije protoka u sluaju konfrolisanog pritiska u nekoj taki sistema. Na Sl. 45. je prikazana modificirana karakteristika sistema u radnom polju aksijalnog ventilatora. sa podeljivim korakom lopatica pri stalnom broju obrtaja. Poto se promjenom zahvatnog ugla mijenja i granina kriva, to je

ovom metodom regulacije praktino mogue mjenjati protok u rasponu od 0 do 100%. Kao to je vidljivo, izbor naina regulacije i tipa ventilatora je kompleksan problem, pri ijem rjeavanju treba razmotriti cijeli niz utjecajnih faktara prije nego se donese definitivna odluka. Radi bre orijentacije, u slijede-em pregledu su prikazana normalna podruja promjene protoka u zavisnosti od usvojenog naina regu-lacije: Mogue podruje od do Vrsta ventilatora Radijal i aksijalni Aksijalii Nain regulacije Tlana zaklopka By-pass Broj obrtaja Statorski reg. Podeavanje koraka lopatica 100 100 100 100 100 70 0 20 40 0 Podruje redukcije u % nominalnog protoka Preporuljivo podruje od do 100 90 100 80 100 50 100 70 100 0

da proisteknu iz hidraulikog debalansa sistema. Ukoliko je mogue, Pri paralelnom radu dva ili vie umjesto horizontalnih odsisnih kanala ventilatora, ovi odnosi se znatno po etaama, treba koristiti hodnike ili komplikuju. U tom sluaju je svrsi- prostor iznad sputenog stropa. Ovi shodno konsultirati proizvoaa prostori su vezani za vertikalne ahtove ventilatora da bj se naao najispravniji preko priguivaa buke i protupoarnih metod regulacije i izbjegle tekoe u zaklopki. Kod ovakovih drektnih veza pogonu. treba meutim voditi rauna u mogunosti 4.3.4. Povratni ventilator i povratna Sl. 45. Regulacija podeavanjem ugla kanalska mrea U manjim sistemima sa kratkim lopatice u radu aksijalnih ventilatora kanaloim i padom pritiska u povrat-nom kanalu 60-70 Pa, povratni ventilator nije ni potreban, poto kom-pletnu cirkulaciju vazduha moe da obavi jedan ventilator (Sl. 46). U sluaju da se u povratnoj mrei ne moe izbjei vei pad pritiska, zbog njezine duine, nedostatka prostora, razgranatosti i sl., mora se predvidjeti povratni ventilator. Pri ovome treba nastojati da se odri to manji pad pritiska u povratnom sistemu, jer e se tako izbjei mnogi problemi koji mogu

Klimatiacija grejanje hlaenje / broj 3/1978.

prenosa zvuka iz jednog prostora u drugi. Promjenom koliine vazduha stvara se stalno novi debalans u objektu i sasvim je razumljivo da bi u sluaju da povratni ventilator nije kontrolisan, pri smanjenju dovoda vazduha, nastao podtlak u objektu sa svim nepoeljnim posljedicama. Zbog toga se paralelno sa regulacijom tlanog ventilatora mora vriti i kontrola rada povratnog ventilatora. Najjednostavniji nain je da se bira povratni ventilator istog tipa kao i tlani, sa istim nainom SL. 46. Sistem sa jednim ventilatorom

SL. 49. Strujanje povratnog vazduha i raspored pritisaka u sluaju centralne regulacije i slobodnog prestrujavanja izmeu zona; a) hodnik ili plenum iznad hodnika; b) povratni aht; c) alternativno kanal

promjenom broja obrtaja, a povratnog pomou statorskog regulacije protoka, paralelno sa tlanim ventilatora ventilatorom, posredstvom zajednikog regulatora. Ovo omoguuje ekonoregulacionog kruga, kako je to prikazano miniji izbor naina regulacije protoka, primjenom pogonski ekonominijeg, ali na Sl. 47. Drugi nain regulacije povratnog investiciono skupljeg metoda na tlanom ventilatora je da se mjeri brzina strujanja ventilatoru kao veem potroau vazduha u tlanom i povratnom kanalu energije, odnosno manje pogonski pomou Prandtlove cijevi (dinamiki ekonominog, ali zato investiciono na povratnom pritisak), to je prikazano na Sl. 48. Pri jevtinijeg metoda ovome izlazni signal iz senzora na ventilatoru. tlanom kanalu slui kao vodea veliina Kao mjerno mjesto za mjerenje brzine dinamikog pritiska, za regulator protoka na povratnom odnosno ventilatoru. Na taj nain se moe postii preporuuju se usisna grla ventilatora, na hidraulika ravnotea sistema i u sluaju kojima treba formirati prolazni sueni da tlani i povratni ventilatori imaju dio u vidu venturi cijevi. Pri tome treba bitno razliite karakteristike pa i razliite voditi orauna o najmanjem moguem metode regulacije protoka. Na primjer protoku i rasponu promjene dinamikop pritiska, koji se mijenja sa kvadratom SL. 47. Paralelna regulacija tlanog protok tlanog ventilatora se regulie brzine. Centralna regulacija moe i povratnog ventilatora pomou zajednikog regulacionog kruga koji odrava pritisak u tlanom kanalu SL. 50. Strujanje povratnog vazduha i raspored pritisaka u sluaju centralne regulacije i ogranienog prestrujavanja izmeu zona; a) vrata ili pregrada, b) hodnik ili plenum iznad hodnika, c) povratni aht

SL. 48. Regulacija protoka u povratnoj mrei u zavisnosti od protoka u dovodnoj mrei

Klitnatizacija grejanje hlaenja / broj 3/197S.

SL. 51. Strujanje povratnog vazduha i raspored pritisaka u sluaju centralne regulacije bez mogunosti prestrujavanja izmeu zona

uin povratnog ventilatara regulie zavisno od uina tlanog ventilatora, kako je to prikazano na Sl. 50. Ukoliko je slobodno prestrujavanje sprijeeno uz relativno veliki pad pritiska u povratnom kanalu, onda pri centralnoj regulaciji moe doi do velikih oscilacija pritiska u pojedinim prostorima, kao to je to prikazano na Sl. 51. Ovakovo stanje moe da izazove neprilike u pogonu, te ukoliko se iz bilo kog razloga ne moe omoguiti slobodno prestrujavanje, treba predvidjeti grupnu, odnosno zonsku regulaciju prema emi na Sl. 52, odnosno Sl. 53. Na ovim slikama je prikazana i mogunost pojedinane regulacije za pojedine prostorije. Rjeenje prema ovoj emi je investiciono veoma skupo i moe se primjeniti samo u iznimnim sluajevima, kao npr. u prostorima u kojima mara biti podtlak ili pretlak, to zavisi od namjene specifinih prostora. Ispravno funkcionisanje ureaja po ovoj emi pretpostavlja da se odrava konstantan pritisak kako u povratnom tako i u dovodnom kanalu.

SL. 52. Grupna regulacija odsisnog sistema sa veim padom pritska i bez prestrujavanja lijevo po etaama, desno po zonama

4.4. Automatska regulacija 4.4.1. Kontrola ureaja za pripremu vazduha Specifian problem kontirole pritisaka i protoka koji se javlja u sistemu sa promjenljivim protokom vazduha je obraen u prethodnom odjeljku. Na Sl. 18. je prikazana jedna mogunost kontrole minimalne koliine spoljnjeg vazduha. Medutim, na Sl. 54. je data pojednostavljena kompleksna ema regulacije jednog PPV sistema, iz koje se moe razluiti vei broj regulacionih krugova, kako slijedi. a) Kontrola pritiska i protoka Regulator statikog pritiska RI, iji senzor mjeri statiki pritisak u odgovarajuoj taki tlanih kanala, kontrolie rad dovodnog i povratnog ventilatara, preko statorskih regulatora SRD i SRP. Kao to je objanjeno u odjeljku 4.3, prikazani metod je samo jedan od vie moguih i definitivni izbor ovoga regulacionog kruga treba da proistekne iz detaljne analize svih faktora obraenih u tom odjeljku. b) Kontrola take rose

da zadovolji bilo kakvu promjenu pojedinim nezasjenjenim fasadama. onda stanja pa i neravnomjernost opte- je dovoljno omoguiti samo horizontalno reenja pojedinih prostora ili zona, slobodno prestrujavanje da bi se odrao pod uslovom da postoji mogunost prikladan odnos pritiska. slobodnog prestrujavanja povratnog U sluaju da je slobodno prestruvazduha izmedu pojedinih zona, kao javanje izmeu pojedinih zona sprijeeno, kao na Sl. 50, onda padom to je to prikazano na Sl. 49. U ovom sluaju i pri veem padu optereenja u pojedinim zonama dolazi pritiska, u povratnom ahtu odnosno do debalansa, koji se oituje u porastu kanalu dolazi do samobalansiranja pritiska u optereenim zonama, odnosno sistema i u svim prostorijama vlada padu pritiska, u zonama sa smanjenim stalno manji ili vei nadpritisak, pod optereenjem, gdje moe da nastupi i uslovom da je kapacitet povratnog potpritisak. Meutim, ukoliko je pad ventilatora neto manji od dobavnog pritiska pri nominalnom optereenju od ventilatora. Ako se optereenje krajnje prostorije do ventilatora reda pojedinih prostora ili grupa prostora veliine 5060 Pa, onda je malo unutar jedne zone mijenja verovatno da e radi ovoga biti u pogonu proporcionalno, kao npr. promjena problema, ukoliko se intenziteta instalacije naklmatizacija grejanje hlaenje / broj 3/1978.

Senzor za mjerenje take rose TE, kontrolie preko regulatora R2 regulacioni ventil predgrijaa RV1, regulacione aluzine za svjei i otpadni vazduh RK1 i RK2, te regulacioni ventil hladnjaka RV2. Ovdje treba naglasiti jednu specifinost, koja se sastoji u tome da su paralelno spregnute samo aluzine za spoljnji

j otpadni vazduh (RK-1 i RK-2), dok je regulaciona aluzina za optoni vazduh RK-3 ukljuena posredno. Upravljaki signal iz regulatora R-2 za regulacione aluzine RK-1 i RK-2 se sprovodi kroz elektro-pneumatski relej SV-2, koji zatvara aluzine RS-il i RK-2 kada temperatura spoljnjeg vazduha poraste iznad temperature rosita Tl. Upravljanje relejom SV-2 se vri posredstvom termostata T-2 u kanalu za spoljni vazduh. Ekonomija pogona se moe poboljati ako se umjesto termostata T-2, predvidi senzor entalpije, koji zatvara dovod spoljnjeg vazduha kada njegova entalpija poraste iznad emtalpije koja odgovara taki rose. Altemativni nain je da u sekvenci budu samo regulacioni ventili RV-1 i RV-2, a da se za kontrolu aluzina predvidi poseban regulacioni krug prema Sl. 55, koji upravlja regulacionim aluzinama u zavisnosti od spoljne temperature. Ovakvo upravljanje aluzinama moe izazvati velike gubitke toplote. poto zbog nelinearne karaktaristike aluzina protok spoljnjeg vazduha moe da bude znatno vei nego to to omoguava linearna karakteristika. c) Kontirola minimalne koliine spoljnjeg vazduha U sistemu sa konstantnim protokom vazduha normalno su paralelno spregnute sve tri regulacione aluzine i njihov relativni poloaj definie i minimalnu koliinu spoljnjeg vazduha koja se uvodi u objekat. Meutim, u PPV sistemu promjenom ukupnog protoka mijenja se koliina spoljneg vazduha u apsolutnom iznosu i ona moe da opadne toliko da ventilacia objekta bude ozbilino ugroena. Da bi se ovo sprijeilo, potrebno je predvidjeti kontrolu minimalne koliine spoljnjeg vazduha. Jedan od moguih naina je prikazan na Sl. 53. Da bi pri zatvorenim zaluzinama RK-1 i RK-2. kroz aluzinu za minimalnu koliinu spoljnjeg vazduha RK4 protjecala odreena koliina vazduha. neophodno je da u komori za mjeanje vlada odreeni podtlak. Obezbeenjem ovoga podtlaka stvaraju se uslovi za dotok minimalne koliine spoljnjeg vazduha, tako to regulator statikog pritiska P2 upravlja regulacionu aluzinu za opticajni vazduh RK-3. Pri padu pritiska P-2 otvara se regulaciona aluzina RK-3 i obratno. Pri otvaranju aluzine za spolini vazduh RK-1. raste pritisak p2, to ima za posliedicu zatvaranje aluzine za opticaine vazduh RK-3 i obratno. aluzina RK4 ie otvorena kad god ie uraj u pogonu, a zatvorena kada reaj ne radi. d) Kontrola rada dogrijaa Kao to je ranije objanjeno, primjena dogrijaa zavisi od mnogo faktora. Na emi je prikazan sluaj primjene centralnog dogrijaa, ija je namjena brzo zagrijavanje objekta nakon prekida rada ili podizanje

SL. 53. Grupna i pojedinana regulacija ma, to treba da proizie iz pret-hodne odsisa; a) regulacija odsisa iz grupe analize faktora koji utiou na izbor prostora; b) regulacija odsisa sistema. Treba napomenuti da umjesto pojedinano za svaki prostor naznaene pneumatioke moe se primjeniti elektronska ili elektromehanika kontirola. Isto tako, mora se naglasit.i da priloena ema samo naznauje odreene prineipe, dok se svaki poje dinani sistem 'mora paljivo prrou-iti i automatska kontrola prilago-diti specifinim zahtjevima toga sistema. Tako npr. ema regulacije bi se u mnogo emu razlikovala u slu-aju da je u sistem ukljuena top-linska pumpa, radi prebacivanja toplote unutranjih zona u perifeme zone i eventualnog korienja toplote otpadnog vazduha; to meu-tim izlazi iz okvra ove teme. temperature dovodnog vazduha zimi, u cilju sprijeavanja pot-hlaivanja Treba naglasiti da se promjenom pojedinih zona ili pretje-rane redukcije protoka vazduha u znatno veoj mjeri optereenje izmjenji-vaoa protoka. Regulacio-nim ventilom mijenja grijai). dogrjjaa RV-3 upravlja u periodu toplote (hladnjaci, prilikom o temu treba zagrijavanja 'regulator R-5, iji se senzar voditi rauna regulacio-nih izbora i ventila. nalazi u po-vratnom kanalu, a u dimenzionisanja normalnom no-gonu regulator R-3, ciji se senzor nalazi u tlanom kanalu. Senzor u 44J2. Kontrola sistema perifemog kanalu za spoljni vazduh T4 pomje-ra grijanja kontrolnu taku regulatora R-3, u zavisnosti od spoljnje temperature. Rromjena fun'kcije regulatora R-3 vri se Najjednostavniji nain regulacije preko elektro-pneumati-kog releja SV-3, sistema perifemog grijanja je voe-nje kojim se upravlja runo, ili posredstvom temperature ogrevnog medija (voda ili vazduh) u zavisnosti od spoljne vremenskog releja. Umjesto centralnog dogrijaa, mo-gu temperature. Ukoliko sistem nije zoniran, onda takav nain regulacije biti zonski u pojedinim granaSL. 54. ema automatske regulacdje u sistemu sa promljenljivom kolii-nora vazduha

SL. 55. Altemativno upravljanje aluzinama za spoljni i otpadni vazduh

Klimalizacija grejanje hltienje / hroj 1I197H.

mree. Da bi se dobio to manji pad pritiska i to nia cijena, dobro je da klimatizaciona centrala bude locirana centralno. Glavni razvodni kanali treba da budu dimenzionisani metodom povrata statikog pritiska, da bi se odrao jednoliniji pritisak u kanalskom sistemu. Ogranci se prikljuuju pomou T-fitinga ili koninog Tfitinga, a ne pomou Y odvajaka. Ogranci se dimenzioniu za maksimalne brzine od 10 m/s, dok u glavnoj razvodnoj mrei mogu biti i vee brzine, do 15 m/s. U izuzetnim sluajevima mogu se u glavnim kanalima usvojiti i vee brzine, ali sa velikim mjerama opreza i potrebnim akustikim tretmanom. Kanali treba da imaju po mogunosti to manje koljena, a razmak izmeu dva susjedna fitinga da bude 4-6 promjera kanala. Kanali se dimenzioniu na bazi protoka dobivenih primjenom faktora istovremenosti, vodei rauna da se ovaj poveava od ventilatora do krajnjeg ogranka, gde se uzima da je ravan jedinici. Veliina faktora istovremenosti proistie iz odnosa momentanog vrnog tereta i sume pojedinanih vrnih tereta i moe da bude razliit za pojedine distribucione grane, to za razgranat sistem treba paljivo proanalizirati. Sobzirom na visoke pritiske i brzine potrebno je posvetiti posebnu paniu problemu generacije zraka i spreavanju njegovog prenosa u klimatizirane prostore. Pri ovome treba imati na umu da buka nastaje ne samo u ventilatoru, nego i u kanalima, uslied visokih brzina strujanja pa pri izboru terminala treba voditi rauna o njihovoj sposobnosti apsorpcije buke. Kao povratni kanali najee se koriste hodnici ili plenum koje tvori 4.5. Kanalske mree visei strop iznad hodnika. U sluaju U vecini sistema, izuzev kod nis- da se odsis vri preko svjetiljki, onda i kopritisnih by-pass sistema, pritisci plenumi iznad prostorije slue za ovu potrebni za rad regulatora protoka svrhu. Za vertikalni transport najee zahtjevaju vrste i dobro zaptivene se koriste ahtovi kroz koje se dovode kanale, da bi se sprijeili curenje razvodni kanali i cijevovodi. U cilju vazduha i umovi koji zbog toga to stabilnijeg rada sistema, dobro je da nastaju. Otuda je poeljno primjenuti pad pritiska u povratnoj mrei bude to okrugle ili spiro kanale. Kanali pravouglog presjeka moraju biti nii. ojaane izvedbe, a svi avovi i spojevi Na svim otvorima koji veu usdobro zaptiveni. ponske ahtove i kanale sa pojedinim spratovima treba predvidjeti Broj i poloaj terminala sa jedne automatske protupoarne zaklopke. strane i poloaja klimatizacione centrale s druge strane, imaju bitnog upliva na konfiguraciju kanalskeKlimatzacija grejanje hlaenje / broj 3/1978

ima znatne energetske gubitke, poto sistem uvodi u prostor koliinu toplote ravnu transmisionim gubicima i infiltraciji pri datoj spoljnoj temperaturi, bez obzra da li u tom momentu postoje prilivi toplote izvana (insolacija) ili iznutra (rasvjeta i ljudi) koji bi u potpunosti ili djelimino kompenzirali momentane gubitke. Ovi gubici postaju znatniji ukoliko se u cilju ogranienja priguenja dovoda vazduha periferni sistem predimenzionie, pa se na taj nain osigura neka minimalna koliina vazduha. Jedan od naina smanjenja gubitaka je zoniranje sistema perifernog sistema prema orijentaciji i praktinost zoniranja parifernog sistema prema orijentaciji radi zonskog voenja temperature, treba ispitati u svijetlu nesigurnosti faktora koji ograniavaju korisnost ove mjere: 1) pokretne sjene od postojeih i buduih objekata, koje definiu stopen zagrijavanja zone, 2) nejednakost staklenih povrina. 3) neravnomjerna upotreba sjenila za zatitu od insolacije, 4) nejednaki unutranji tereti. Iz ovih razloga indvidualna sekventna kontrola terminala za periferno grijanje i PPV terminala moe da predstavlja optimalno rjeenje. Ukoliko su predviene mjere za ogranienje minimalnog protoka vazduha, onda moe biti potrebno dimenzionisati terminale parifernog sistema, tako da mogu pokriti zagrijavanje ove koliine vazduha na sobnu temperaturu. Pomenuta sekvenca moe se realizovati u principu na dva naina: 1) Zajedniki termostat u prostoru upravlja u sekvenci priguni elemenat regulatora i regulacioni or gan perifernog terminala. Ova spregnuta veza je ujedno i najpouzdanija, poto ne postoji mogunost preklapanja regulacionih podruja (Sl. 56). 2) Nezaivisni termostati i regulacioni organi regulatora protoka odnosno parifernmog terminala. U ovom sluaju treba regulator na terminalu da djeluje kao ograniava najnie temperature i bude po mogunosti takve izvedbe, da mu neovlatene osobe ne mogu mijenjati kontrolnu taku. To moe dovesti do preklapanja regulacionih podruja, a time i do poveanih energetskih gubitaka.

SL. 56. Sekventna kontrola PPV regulatora i perifernog terminala

LITERATURA [.1] *** ASHRAE Handbook & Product Directory, 1976 SYSTEMS [2] KLAUS, DANIELS: Die Hochdruck Klima-anlagen, Dusseldorf, ,1975. [3] *** Arbeitskreis der Dozenten fur klimatechnik, LEHRBUCH DER KLIMATECHNIK, Band 1, Grundlagen, Band 2: Bauelemente u. Berechnung von Anlagen, Karlsruhe 1974, 1975. [4] NOVAK PETER: Korienje injektorskog delovanja struje vazduha u klima postrojenjima, Ljubljana, 1974. [5] *** CARRIER, System design manual, Part 2 AIR DISTRIBUTION Syracuse, 1963; Part 10 ALL AIR SYSTEMS [6] *** CARRIER, Engineering Guide for VARIABLE VOLUME SYSTEMS [7] HARTMANN, KLAUS: Klimasystem mit variablem Volumienstrom nach dem Einkanalprinzip, HLH, 24 (1973) [8] *** TRANE, Varitrane variable air volume system application, La Crosse, Wisconsin [9] STEINACHER, H.E.: Variables Volumenstrom System, HLH 1976, Nr. 4, April. [10] RAKOCZY, T.: Volumenstromregelung im Kanalnetz und am Ventilator; G.I. 1976, 7/8. [HI] *** Refac. Impulsair, Prospektni materijali [12] RECKNAGEL-SPRENGER: Taschenbuch fur Heizung, Luftung, Klimatechnik. (Kraj)