RAUNOVODSTVO INVESTICINIH FONDOVA (TEORIJSKE SNOVE)

1. POJMOVNO ODREENJE INVESTICIONIH FONDOVA Definisanje investicionih fondova? Investicioni fondovi su institucije kolektivnog investiranja u okviru kojih se prikupljaju novana sredstva. Prikupljena novana sredstva fonda se ulau u razliite vrste imovine, u skladu sa investicionim ciljevima navedenim u prospektu, radi ostvarivanja dobiti i smanjenja rizika ulaganja. Imovina investicionog fonda je u vlasnitvu lanova investicionog fonda, i to srazmjerno njihovom uescu u fondu i odvojena je od drutva za up-ravljanje tim fondom. Poslovanje investicionih fondova je regulisano Zakonom o investicionim fondovima, a nadzor drutava za upravljanje vri Komisija za hartije od vrijsednosti. Zato ulagati u investicioni fond? Ulaganjem sredstava u investicioni fond omoguen je jednostavan pristup tritu kapitala, a sredstvima upravljaju iskusni i ovlasceni strunjaci. Ulaganjem u vei broj hartija od vrijednosti, portfolio menader diversifkuje portfolio i time sman-juje rizik ulaganja. Prednost ulaganja u investicioni fond je i to je, u svakom trenutku, mogue povui sredstva. Prinos koji se moe ostvariti ulaganjem u investicioni fond je obino vii nego prinos koji se ostvari nekim konvencionalnim oblikom tednje. Razlika izmeu otvorenog, zatvorenog i privatnog fonda? Otvoreni fond funkcionie na principu prikupljanja novanih sredstava putem izdavanja investicionih jedinica i otkupa investicionih jedinica na zahtjev lana fonda. Dobili su naziv jer im se konstantno mijenja broj vlasnika i trina vrijednost kapitala. Otvoreni fondovi ulau u likvidne hartije od vrijednosti kojima je mogue svakodnevno odrediti trinu vrijednost, a investitori mogu svakodnevno ulagati sredstva ili ih povlaiti iz fonda. Zatvoreni fond prikuplja novana sredstva prodajom akcija putem javne ponude. Kada je javna ponuda zavrena, investitori koji su kupili akcije fonda njima mogu trgovati na organizovanom tritu po trinoj ceni tih akcija koja moe biti nia ili via od vrednosti imovine fonda. Drutvo za upravljanje je duno da uvrsti akcije fonda na organizo-vano trite u roku od 3 dana od dana prijema reenja o izdavanju. Pored hartija od vrijednosti u koje ulau otvoreni fondovi, zatvoreni fondovi mogu ulagati i u nekretnine kao i u privredna drutva kojima se ne trguje na organizovanom tritu pa mogu biti riziniji od otvorenih fondova. Privatni fond je organizovan kao drutvo sa ogranienom odgovornou i takvi fondovi nemaju ogranienja prilikom ulaganja. Namjenjeni su iskusnim investitorima, pa minimalni ulog iznosi EUR 50,000. Koje vrste otvorenih investicionih fondova postoje? U zavisnosti od investicionog cilja, postoje etiri vrste otvorenih investicionih fondova:

Fond ouvanja vrijednosti ulae u kratkorone dunike hartije od vrijednosti i novane depozite. Kao to im i sam naziv kae, ovi fondovi tee ouvanju vrijednosti uloga, odnos-no, zatiti od infacije. Ovo su fondovi sa najniim rizikom. Ulaganjem u ove fondove neete ostvariti visoke prinose, ali neete morati ni da strijepite za ouvanje vrijednosti vaeg uloga. Prinosi ovakvih fondova su obino neto vei od infacije i kamata na depozite kod banaka.

Fond prihoda ulae najmanje 75% svoje imovine u dunike hartije od vrijednosti. Iako vrijednost uloga moe porasti, osnovni cilj ovih fondova je da obezbijede redovne prihode svojim lanovima. Zbog toga, u ove fondove uglavnom ulau konzervativni investitori, starije osobe kojima ovi fondovi mogu obezbijediti dopunu prihoda od penzija i investitori koji ele da smanje rizik svog portfolia. Ovi fondovi ostvaruju prihod koji je vei od fondova ouvanja vrijednosti uz vei nivo rizika. Rizinost ovih fondova moe se drastino razlikovati u zavisnosti od izdavaoca hartija od vrijednosti u koje ulau. Pored toga, ovi fondovi su izloeni riziku kretanja kamatnih stopa - kada kamatne stope rastu, vrijednosti fondova prihoda se smanjuje. Balansirani fond ulae 85% imovine u vlasnike i dunike hartije, sa tim to u dunike hartije od vrednosti ulae najmanje 35% a najvie 65%. Cilj ovih fondova je da obezbi-jede mjeavinu sigurnosti, prihoda i rasta uloenih sredstava. Ovi fondovi su prikladni za investitore koji su zainteresovani za umjeren rast vrijednosti uloga uz umjeren rizik. Fond rasta ulae najmanje 75% vrednosti svoje imovine u vlasnike hartije od vrijednosti; cilj ovakvih fondova je da obezbijede visoke prinose na srednje ili due staze. Takvi fondovi ulau najvei deo svoje imovine u akcije ime su i riziniji od prethodnih fondova. Meutim, rizinost ovih fondova se moe znaajno razlikovati u zavisnosti od karakteristika preduzea u koje ulau i investicione strategy e. U ove fondove prvenstveno ulau mlae osobe i investitori koji su spremni da prihvate visok investicioni rizik. Vrste zatvorenih fondova? U zavisnosti od investicione politike i vrste imovine u koju ulau, zatvoreni fondovi se dijele na. Zatvorene fondove koji vie od 50% svoje imovine ulau u hartije od vrijednosti kojima se trguje na organizovanom tritu Zatvorene fondove koji vie od 50% svoje imovine ulau u akcije preduzea kojima se ne trguje na organizovanom tritu i udjele ortakih, komanditnih i drutava sa ogranienom odgovornou Zatvorene fondove za ulaganje u nekretnine koji vie od 60% imovine ulau u nepokretnosti. ta je neto vrijednost fonda? Neto vrijednost fonda predstavlja vrijednost hartija od vrijednosti i druge imovine iz portfolia fonda, umanjena za iznos obaveza. Rauna se svakog radnog dana, po zavretku trgovanja. S obzirom na to da se vrijednost hartija od vrijednosti svakodnev-no menja, tako se i neto vrijednost fonda svakodnevno mijenja. Neto vrijednost fonda je i dobar pokazatelj uspjenosti poslovanja investicionog fonda. ta je investiciona jedinica? Investiciona jedinica je srazmijerni obraunski udio u ukupnoj neto imovini otvorenog investicionog fonda.Vrijednost

investicione jedinice se izraunava tako to se neto vrijednost fonda podijeli sa ukupnim brojem investicionih jedinica. To znai da ako je neto vrijednost fonda 100.000KM, a ukupan broj investicionih jedinica 100, vrednost jedne investicione jedinice e biti 1.000 KM. Ukoliko se sledeeg dana neto vrijednost fonda povea za 10.000 KM, vrijednosti investicione jedinice e biti 1.100 KM (pod uslovom da se broj jedinica nije promenio). emu slui investiciona jedinica? Kada investitor uloi odreena sredstva u fond on zapravo kupuje odreeni broj investicionih jedinica. Taj broj se dobija dijeljenjem iznosa uloga (umanjenog za naknadu za kupovinu investicionih jedinica) i vrijednosti investicione jedinice na dan uplate. Na osnovu broja investicionih jedinica koje posjeduje, svaki investitor moe svakog dana da izrauna vrijednost svog ulaga u fondu kao proizvod dnevne vrijednosti investicione jedinice i broja jedinica koje posjeduje. Kada investitor eli da povue dio ili celokupan ulog iz fonda, on zapravo prodaje svoje investicione jedinice fondu. Sredstva koja e mu biti isplaena jednaka su proizvodu broja investicionih jedinica i njihove vrijednosti na dan zahteva, umanjene za naknadu za otkup (maksimalno 1%). Ko u fondu odluuje gde e se investirati prikupljeni novac? Odluke o ulaganju imovine investicionog fonda donosi portfolio menader, koji je za to dobio dozvolu Komisije za hartije od vrijednosti posle polaganja strunog ispita. Drutvo za upravljanje mora da angauje najmanje jednog portfolio menadera koji e upravljati investicionim fondom; portfolio menader moe upravljati samo jednim investicionim fondom. U ta se moe ulagati imovina investicionog fonda? Imovina fonda se moe ulagati u dunike hartije od vrijednosti, hartije od vrijednosti koje izdaju meunarodne fnansijske institucije, hipotekarne obveznice, hartije od vrijednosti koje izdaju domaa i strana pravna lica, a kojima se trguje na teritoriji drave, depozitne potvrde, novane depozite, fnansijske derivate,akcije zatvorenih fondova, akcije investicionih fondova, akcije akcionarskih drutava, drutava sa ogranienom odgovornoscu, udjele ortakih i komanditnih drutava registrovanih u odreenoj dravi i nepokretnosti. Investiranje u inostranstvu je dozvoljeno do 30% vrijednosti imovine fonda. Koji se trokovi snose pri investiranju u investicione fondove? Svako drutvo za upravljanje je duno da ima pravilnik o tarifi da naplauje naknade i trokove za svaki fond kojim upravlja u skladu sa njim. Treba razlikovati naknade i trokove koje drutva za upravljanje naplauju od investitora. Naknade su prihod drutva za upravljanje i ono ih naplauje za uslugu upravljanja fondom. Kod otvorenih fondova postoje sledee naknade : naknada za kupovinu investicionih jedinica - naplauje se kao procenat od uloga investitora u fond (od uloga prvo se oduzima ova naknada pa se ostatak koristi za kupovinu investicionih jedinica) naknada za upravljanje imovinom fonda - godinja naknada koja se obraunava svakod-nevno kao procenat imovine fonda naknada za otkup investicionih jedinica - naplauje se kada lan fonda eli da povue svoj ulog iz fonda i da unovi investicione jedinice koje posjeduje. Vano je imati u vidu da je samo naknada za otkup investicionih jedinica zakonski

ograniena na 1%, a sve ostale naknade drutva za upravljanje sama odreuju. Kod zatvorenih fondova postoji samo godinja naknada za upravljanje imovinom fonda s obzirom da se trgovina akcijama fonda vri na organizovanom tritu preko brokersko-dilerskog drutva, a trokovi su isti kao kod trgovine bilo kojim akcijama. Trokovi koji se naplauju iz imovine fonda se odnose na trokove vezane za trgovinu hartijama od vrijednosti (provizije brokersko-dilerskog drutva, Berze, Centralnog registra) kao i trokovi kastodi banke i eksterne revizije. Naknade i trokovi fonda mogu znaajno smanjiti prinose koje ete ostvariti investiranjem pa je veoma bitno da se razumije koliko iznose u fondu u koji elite da investirate. S druge strane, visoke naknade i trokovi ne moraju da budu loi ukoliko znae da fondom upravljaju izuzetno struni portfolio menaderi ili da, na primjer, fond aktivno investira to e doneti izuzetno visoke prinose. Da li prinosi fonda mogu biti zagarantovani? Uspjenost fonda ne moe biti zagarantovana i prethodno poslovanje fonda nije garant buduih rezultata. Rizik koji se snosi ulaganjem u investicioni fond postoji, a u zavisnosti od toga kolika je spremnost na rizik, mogue je odluiti se za vrstu fonda koja najvie odgovara. Fondovi sa rizinijim ulaganjima potencijalno imaju i vee prinose, dok fondovi sa relativno konzervativnom politikom ulaganja, kao to su fondovi ouvanja vrijednosti, imaju manje prinose ali ulaganjem u njih izloenost riziku je manja. ta je prinos fonda? Prinos predstavlja procentualni rast vrijednosti portfolija fonda na kraju u odnosu na poetak posmatranog perioda. U tom smislu, prinos moe biti i negativan, tj. moe se ostvariti gubitak. Prinos fonda nije jednak prinosu koji ostvari investitor budui da in-vestitor ostvaruje prinos za period svoga lanstva u fondu. Prinos fonda objavljuje se u prospektu i na internet stranici fonda za svakih est mjeseci za poslednjih 12 mjeseci, kao i ukupan prinos za poslednjih pet godina od organizovanja (osnivanja) fonda. ta je prospekt fonda? Prospekt fonda je dokument otvorenog ili zatvorenog investicionog fonda, koji se pre ulanjenja u fond investitoru obavezno stavlja na uvid. Svrha prospekta je da investitoru prui informacije o drutvu za upravljanje, fondu kojim ono upravlja, glavnim rizicima i strukturi ulaganja tog fonda. U njemu se nalaze informacije o: investicionom fondu drutvu za upravljanje naknadama i trokovima datumu izdavanja prospekt Veoma je vano da svaki potencijalni investitor proita i razumije sadraj prospekta kako bi bio u potpunosti upoznat sa uslovima koje fond nudi kao i rizicima i trokovima ulaganja. Investiranje u investicione fondove ili kupovina hartija od vrijednosti direktno preko brokersko-dilerskog drutva. Kada se investira u investicioni fond, vaim parama e upravljati portfolio menader i ulagae ih u diversifkovan portfolio, ime se va rizik smanjuje. Istovremeno, za tu uslugu, vi plaate naknade koje smanjuju va prinos. Kada investirate direktno preko brokersko-dilerskog drutva, vi sami odluujete gdje e te investirati, a broj razliitih hartija od vrednosti u koje moete investirati ogranien je iznosom raspoloivih sredstava. Tada neete plaati naknade drutvu za upravljanje, ali rizik investiranja moe biti visok ako ne moete da adekvatno diversifkujete portfolio. Takoe, za ovakvo investiranje je potrebno da posjedujete

odreena znanja kao i da ste u mogunosti da odreeno vreme posvetite analiziranju hartija od vrednosti i praenju kretanja svog portfolija. Postoji mogunost da angaujete brokersko-dilersko drutvo koji ima dozvolu za portfolio menadera da, u vae ime i za va raun, ulae u odreene hartije od vrijednosti po svom izboru (koristei svoju strunost i procjenu) i time pravi va lini portfolio. Tom prilikom, plaate naknadu za ove poslove kao i kod drutva za upravljanje, moda i veu.

ta je diversifkacija portfolija? Divesrifkacija portfolija fonda predstavlja nain smanjenja rizika ulaganja tako to se ulae u razliite vrste hartija od vrijednosti i u razliite izdavaoce tih hartija. Na taj nain se postie da eventualno moe doi do pada vrijednosti samo dijela portfolija ili ak da takav pad bude kompenzovan porastom vrijednosti drugog dijela portfolija (ukoliko su negativno korelisani). Naravno, da bi se portfolio diversifkovao (po nekim teorijama, minimalni broj akcija za dobro diversifkovan portfolio je 15), potrebna su znaajna sredstva koja mali investitori obino ne posjeduju. Ko vri nadzor nad poslovanjem investicionih fondova? Nadzor vri Komisija za hartije od vrijednosti. Ona moe izrei javnu opomenu, pokrenuti postupak pred nadlenim organom, povui saglasnost na imenovanje lana uprave, odnosno direktora i dati nalog za zabranu izdavanja investicionih jedinica u trajanju do tri mjeseca. Komisija moe oduzeti dozvolu za rad drutvu za upravljanje. Koliko su investicioni fondovi sigurni? Zakon o investicionim fondovima koncipiran je u skladu sa najboljim meunarodnim praksama u regulisanju ovih institucija. Zakon predvia niz kontrolnih mehanizama kojima se poveava sigurnost investicionih fondova, a investitori tite od prevara i zloupotreba. Tako na primer, Komisija odobrava akcionare sa ueem iznad 10% i upravu drutava za upravljanje, sredstva fondova su potpuno odvojena od imovine drutva i uva ih kastodi banka koja kontrolie obraun vrijednosti imovine fonda i utvruje da je investiranje imovine u skladu sa prospektom fonda. Reklamni materijali treba da ispune odreene standarde i da na korektan nain informiu potencijalne investitore. Meutim, regulativa moe da doprinese da je investitor adekvatno informisan o rizicima investiranja u odreeni fond, ali na njemu je investiciona odluka, a rizik izabranog fonda snosi sam. Kako ne postoje ogranienja u pogledu visine prinosa tako ne postoje ogranienja ni gubitka. Zato je bitno da graani razumiju rizike i da mogu da procijene da li im fondovi uopte odgovaraju, a ako im odgovaraju, da izaberu one vrste koje odgovaraju njihovim ivotnim prioritetima.

2. NASTANAK INVESTICIONIH FONDOVA U REPUBLICI SRPSKOJ 2.1.Proces privatizacije u RS Investicioni fondovi nemaju dugu tradiciju u Republici Srpskoj, slino kao sto je sluaj i u drugim zemljama u tranziciji. Nastanak prvih fondova vezuje se za poetak procesa privatizacije, koji je u Republici Srpskoj zapoeo 1998. godine vauerskom privatizacijom dravne imovine14 Prema tadanjim propisima, odreena je koliina bezgotovinskih vauera na koju je imao pravo svaki dravljnin Republike Srpske, koja je mogla biti uloena u bilo koje dravno preduzee. Nakon zavrenog procesa ulaganja vauera, imovina preduzea je dijeljena na ravnopravne dijelove shodno broju uloenih vauerskih poena, novim vlasnicima - akcionarima. Treba imati na umu tadanje prilike u Republici Srpskoj, a situacija nije bila nita bolja ni u okruenju. Poznavanje zakona i procedura iz ove obalasti je bilo veoma slabo, posebno kada je tije o gaanima. Takoe je veoma znaajna neupuenost graana o sistemu investiranja i ulaganja. Pojava Privatizacionih investicionih fondova je bila veoma pozitivan korak koji je olakao investiranje ali takoe i smanjio mogunost zloupotrebe i korupcije u procesu privatizacije. Zakon je omoguio formiranje Investicionih drutava koja e nadalje formirati investicione fondove. Ova drutva i njihovi fondovi su odigrali znaajnu ulogu u procesu privatizacije u RS, tako to su bili spona koja povezuje male, privatne investitore, koji su bili u posjedu velikog broja vauera. Posjedovanjem tako velike kupovne moi, privatni mali investitor je bio u potencijalnoj prilici da u kratkom vremenskom roku dodje do velikih kapitalnih sredstava, ali samo ukoliko bude objedinjen u obliku investicionog fonda. To se i desilo, Privatizacioni investicioni fondovi su preuzeli na sebe veliki dio investicionog posla na fnansijskom tritu Republike Srpske.

2.2. Pojava PIF-ova Privatizacioni investicioni fond ili PIF je prvi oblik investicionog fonda na ovim prostorima. Ovdje se radi o varijanti zatvorenog investicionog fonda koji ima status pravnog lica, ali ija je namjena pretvaranje vauera ( bezgotovinskih papira ) u hartije od vrijednosti - akcije. Osnivai privatizacionih investicionih fondova su bila drutva za upravljanje privatizacionim investicionim fondovima, a koja su opet bila osnovana od strane snanih fnansijskih institucija kao to su banke. Ono po emu je PIF specifan oblik fonda je upravo injenica da se ne radi o fondu koji prikuplja novana sredstva radi daljeg investiranja , nego je rije o fondu koji prikuplja vauere, bezgotovinske papire koji su bili plod privatizacije. Fond nakon tog investira papire u odredjena preduzea , te time stie dio vlasnitva nad njima. Nakon potpuno zavrenog procesa vauerske privatizacije dravne imovine, PIF preraunava vrijednost imovine steene vauerskom privatizacijom, te je dijeli sa brojem investiranih vauera da bi dobio konaan broj akcija, koje potom razvrstava vlasnicima prema broju investiranih vauera. Iako se na prvi pogled ini kao vrlo komplikovana procedura, ovaj proces je doveo do pravinije raspodjele dravne imovine u ovom segmentu. Od trenutka podjele akcija akcionarima, PIF poinje da radi kao klasian zatvoreni investicioni fond, koji ima status pravnog lica, a ije akcije kotiraju na

berzi. Nakon otvaranja Banjaluke berze 2001. godine, poinju i prva trgovanja, a najaktivniju ulogu zauzimaju PIF-ovi. Najvea korist od osnivanja PIF-ova je bila u injenici da su ovi fondovi prikupili znatan broj vauera koji bi vjerovatno propali jer njihovi vlasnici zbog neznanja,tromosti ili slino ne bi iste upotrijebili. Dalja korist je u daleko veoj diverzifkovanosti ulaganja, ne samo fondova nego i preduzea. Mali investitori su imali sigurniji plasman vauera jer su kroz fondove imali visoko diversifkovan plasman istih, a preduzea su dobili za vlasnike ne samo male akcionare, kojima je lako manipulisati, nego i znaajne ulagae koji su bili struni u ovoj oblasti. Sama pojava Investicionog fonda, pa makar i u obliku PIF-a, znatno je mijenjala fnansijsku strukturu u okruenju, ali je takoe mijenjala ekonomsku klimu koja se ogledala u promjeni naina razmiljanja i shvatanja pojma preduzea, korporacije, investicija. Pojava PIF-ova je ta-kodje ubrzala i olakala osnivanje berze i njeno zaivljenje u Republici Srpskoj. Privatizacioni investicioni fondovi su bili privremene tvorevina koja je posluila u oderdjeno vrijeme za odred-jenu svrhu. Nema sumnje da su PIF-ovi odigrali pozitivnu ulogu u stvaranju fnansijskog trita Republike Srpske, te u transformaciji kapitala iz dravnog u privatni. U avgustu 2006. godine , Narodna skuptina Republike Srpske je donijela dva kljuna zakona iz ove oblasti: Zakon o tritu hartija od vrijednosti i Zakon o investicionim fondovima Ovi zakoni su u potpunosti regulisali fnansijsko trite Republike Srpske, te su postavili zakonske predpostavke za ukidanje Privatizacionih investicionih fondova i njihovu transformaciju u Zatvorene investicione fondove , sto su oni de facto ve bili. Stupanjem na snagu ovih zakona omogueno je takodje osnivanje Otvorenih investicionih fondova.

2.3. Prelazak sa kontnog okvira za PIF-ove na kontni okvir za investicione fondove Izmjenama zakonske regulative i donoenjem Zakona o investicionim fondovima krajem 2006. godine, omogueno je osnivanje novih vrsta fondova sa drugaijom strukturom imovine i nainom funkcionisanja, to je doprinijelo opredjeljenju za izradu novog kontnog okvira za investicione fondove i fnansijskih izvjetaja prilagodjenih potrebama investicionih fondova i njihovih korisnika. U poredjenju sa raunovodstvenom praksom naih PIF-ova, primjena MRS i MSFI i kontnog okvira za investicione fondove donosi u raunovodstvo investicionih fondova bitne promjene. One se ne mogu posmatrati samo kroz eventualno drugaiju tehniku knjienja i evidentiranja poslovnih promjena, koje sigurno postoje, ali ne u tolikoj mjeri da bi njihova primjena u praksi bila problenmatina. Mnogo znaajnija je promjena pristupa ovoj problematici, naroito u segmentu koji se odnosi na ulaganja fonda, sto zahtijeva jednako aktivno ukljuivanje rukovodstva koliko i samih raunovodja, koji treba da predoe uticaj odluka o ulaganjma na rezultat poslovanja fonda i vrijednost njegove imovine. Ministar fnansija Republike Srpske je donio Pravilnik o sadrini i formi finansijskih izvjetaja za investicione fondove i Pravilnik o primjeni kontnog okvira za investicione fondove (Slubeni glasnik RS broj 9/08), kojim je predvidjeno da se uskladjivanje sa novim kontnim okvirom izvri najkasnije do datuma izrade pougodinjih izvjetaja za 2008. godinu (lan 6. Pravilnika o primjeni kontnog okvira za investicione fondove).

2.4. Zatvoreni investicioni fondovi u RS Stupanjem na snagu Zakona o fnansijskom tritu Republike Srpske, svi Privatizacioni investicioni fondovi u RS su pretvoreni u zatvorene investicione fondove. U samo 10 godina postojanja , zatvoreni investicioni fondovi u RS su preli dug i teak put od osnivanja, aktiviranja, zaivljenja rada berze; od nevjerice, euforije, pa do bolnog otrenjenja. Za prvi period postojanja fondova, moe se rei da je vladala izvjesna skeptinost i nevjerica u rad fondova, a sve usljed neznanja i neupuenosti. Nakon poetka rada Banjaluke berze, trgovanje akcijama je bilo malog intenziteta. Tokom 2005. poinje neto vee interesovanje za rad berze, pa i rad fondova. U tom trenutku se inilo da e berza, a i fondovi sa njom, doivjeti procvat jer se koliina trgovanja rapidno poveavala. Meutim, tokom 2006. dolazi do nezdravog rasta berzanskih indeksa, ogromnog poveanja obima trgovine te rasta cijena akcija na berzi. Bilo je klasino vrijeme berzanskog balona, tj. naduvavanja vrijednosti akcija koje je svoj vrhunac doivjelo poetkom 2007. god., a koji je uslovljen sa nekoliko faktora: Prvi faktor koji bi se mogao spomenuti je neznanje Drugi razlog je nagli ulazak stranih investitora , a posebno onih sklonih pekulacijama koji su vrlo dobro iskusili takva stanja prije nego to je ovdanje fnansijsko trite osnovano. Tu se prije svega misli na investitore iz zemalja iz okruenja. Trei razlog je nespremnost drave, koja je relativno kasno zakonom uredila trite. Trenutna svjetska ekonomska kriza, nije direktno pogodila nae trite u takvom

obimu kao to se to dogodilo u razvijenim zemljama Zapada. Nae slabosti kao to je slaba i prema izvozu neorjentisana privreda, sad su postale naa prednost. Dolo je do stagnacije stranih investicija i drugih eksternih efekata, a pogotovo do psiholoke konice odnosno straha od investiranja. Sve to je snano je uticalo na rad berze, a naravno i na rad investicionih fondova. Svi investicioni fondovi u RS su redom doivjeli velike gubitke, na prelazu iz 2007. u 2008. godinu usljed pada vrijednosti akcija, a pad vrijednosti neto imovine fondova je zabiljeen i 2008. kao i u prvom kvartalu 2009. godine. Svi investicioni fondovi su doivjeli poslovne gubitke, odnosno realizovani gubici od ulaganja su im znatno vei nego realizovani dobici od ulaganja. Jedan dio ovih prihoda je kompenzovan prihodom od dividendi i ostalih poslovnih prihoda, a veliina ovog ublaavanja gubitka direktno zavisi od portfelja fonda, odnosno od tipa ulaganja. Pojedini fondovi koji su snano djelovali jo u vrijeme privatizacije, odnosno u vrijeme PIF-ova, investirali su u pouzdana preduzeca, poput telekoma, elektroenergetskog sektora i tako dalje. Prihod od dividendi iz ovakvih preduzeca daje odredjenu sigurnost radu fonda. Svi fondovi su, opet investirali u jedan dio rizinih preduzea, od kojih su mnoga danas u steaju ili su prestala da postoje. To dodatno oteava situaciju kad je vrijednost akcija, usljed smanjenog obima trgovanja na berzi, dola na nivo ispod nivoa prije nastanka berzanskog balona. Pojava obveznica na fnanasijskom tritu Republike Srpske je donekle olakala rad fondova i malo ublaila negativne prihode, usljed sigurnosti koju nosi prinos na obveznice. teta je samo to je obveznica veoma malo zastupljene na fnansijskom tritu Republike Srpske, jer osim Vlade Republike Srpske, grada Banjaluka, optine Laktai i nekih rijetkih banaka, nema mnogo primjera izdavanja obveznica. ini se da je preduzeima i optinama mnogo lake da se zaduuju putem kredita, pa makar i nepovoljnih, umjesto da pokuaju da se fnansiraju putem izdavanja obveznica. Dodatni problem u radu fondova predstavljaju i njihovi vlasnici, odnosno drutva za upravljanje fondovima koja su osnivai i vlasnici fondova. Gotovo da i nema primjera da je neko od drutva za upravljnje odustalo ili smanjilo iznose obaveze fondova prema istim. Stavka obaveze prema drutvim a za upravljnje je u svakom bilansu stanja svakog fonda redovno ispunjena, to hoe rei da se drutva za upravljanje ne odriu svog dijela dobiti, koje u stvari i nema, tako da fondovi ovu stavku knjie kao trokove, rashode poslovanja, to naravno ide na teret supstance samog fonda koim upravljaju ista drutva. To naravno dodatno oteava rad fondova u sadanje vrijeme, kad su gubici neizbijeni. Uprkos svim nedaama, rad zatvorenih investicionih fondova se ne moe okarakterisati kao lo. Veina problema sa kojim se suoavaju fondovi su eksterne prirode. Svjetska ekonomska kriza e neminovno slabiti, ve postoji odredjeno iskustvo u poslovanju, ali fondovi e morati da se dodatno aktiviraju, da animiraju javnost, trae investitore i da im priblie nain poslovanja fondova. Ne smije se zaboraviti i podcijeniti mali investitor, kome treba vratiti povjerenje u rad fondova i berzansko trite uopte. Zatvoreni investicioni fondovi u RS, zajedno sa berzom nauili su mnogo iz prethodnog perioda, pored toga dolo je do upliva novog kapitala i novih faktora, tako da se moe oekivati rast i jaanje investicionih fondova u RS.

2.5. Otvoreni investicioni fondovi Postojanje otvorenih investicionih fondova u RS je omogueno Zakonom o fnansijskom tritu u RS iz 2006. godine. Iako otvoreni investicioni fondovi ne mogu biti kotirani na berzi, banjaluka berza daje prostor za oitavanje kretanja cijena akcija ova tri fonda. Radi se o tri fonda: Otvoreni investicioni fond Kristal kapital, Otvoreni investicioni fond Mikrofn plus, Otvoreni investicioni fond Advantis Diamond. Osnivanje otvorenih investicionih fondova u RS je dolo u nezgodan as, poto se vrijeme osnivanja poklopilo sa rastom svjetske ekonomske krize i opteprisutnim skepticizmom prema investicijama. Ovo je naravno doprinijelo da se ovi fondovi ne mogu pohvaliti sa dobrim radom, kao uostlom i zatvoreni investicioni fondovi u RS. U ovom trenutku je moda najvanije da su prvi otvoreni investicioni fondovi u RS osnovani kako bi proirili spektar rada finansijskog trita. Teko je oekivati dobre rezultateu kratkom vremenu, ali samo pojava ovih fondova ulijeva nadu i povjerenje da e otvoreni fondovi zauzeti svoje mjesto na fnansijskom tritu. 2.6. Poreski tretman investicionih fondova 2.6.1. Poreski tretman otvorenih investicionih fondova Ulaganja u otvorene investicione fondove u Republici Srpskoj nisu oporezovana. 2.6.1.1. Porez na dodatnu vrijednost Prema odredbi lana 25. Zakona o porezu na dodatnu vrijednost , na fnansijske uloge trgovanja akcijama ili drugim vidovima uea u preduzeima, obveznicama ili drugim vrijednosnim papirima, ukljuujui njihovo izdavanje, osim uvanja vrijednosnih papira i upravljanje investicionim fondom, ne plaa se PDV.

2.6.1.2.Porez na dobit Obveznik poreza na dobit je pravno lice; kako otvoreni investicioni fond nije prvno lice, iz tog proizilazi da otvoreni investicioni fondovi nisu obveznici poreza na dobit. 2.6.1.3.Porez na dohodak U skaldu sa lanom 7. Zakona o porezu na dohodak, fzika lica osloboena su polaanja poreza na prihode od kamate na tednju u bankama, tedionicama i tedno-kreditnim zadrugama, bankovnim raunima i prihode od ulaganja u hartije od vrijednostima. 2.6.2. Poreski tretman zatvorenih investicionih fondova 2.6.2.1.Porez na dodatnu vrijednost Prema odredbi lana 25. Zakona o porezu na dodatnu vrijednost , na fnansijske uloge trgovanja akcijama ili drugim vidovima uea u preduzeima, obveznicama ili drugim vrijed-nosnim papirima, ukljuujui njihovo izdavanje, osim uvanja vrijednosnih papira i upravljanje investicionim fondom, ne plaa se PDV 2.6.2.2.Porez na dobit Zatvoreni investicioni fondovi koji imaju svojstvo pravnog lica , u skaldu sa lanom 3. Zakona o porezu na dobit , obveznici su poreza na dobit.

3. IZVJETAVANJE INVESTICIINIH FONDOVA U REPUBLICI SRPSKOJ U Republici Srpskoj, na dan 22.01.2010. poslovalo je 17 investcionih fondova i to 14 zatvorenih investicionih fondova sa javnom ponudom i 3 otvorena investiciona fonda sa javnom ponudom. Upravljanje ovim fondovima obavlja 15 registrovanih drutava za upravljanje. Poslove banaka depozitara obavljaju ,pored Centralnog registra za hartije od vrijednosti, jos etiri banke depozitari.

3.1. Cilj izvjetavanja Cilj fnansijskog izvjetavanja je pruanje relevantnih informacija o fnansijskom, imovinskom i prinosnom poloaju lica koja izvjetavaju, a koje kod korisnika slue prilikom donoenja ekonomskih odluka. Kvalitet fnansijskih izvjetaja prije svega proizilazi iz materijalnosti, koja u osnovi predstavlja prag kvaliteta zasnovanog na neizvijesnosti fnansijskih izvjetaja sa razliitim informacionim sadrajima, za potrebe njhovih korisnika. Komisija za hartije od vrijednosti obavlja regulatornu i nadzornu funkciju na tritu hartija od vrijednosti sa ciljem stvaranja potenog, transparentnog i efkasnog

trita hartija od vrijednosti. Dakle, cilj Komisije je da regulisanje, nadzor i promociju obezbijedi: podrku uspostavljanji i razvoju trita hartija od vrijednosti funkcionisanje uredjenog, pravinog, otvorenog i efkasnog trita hartija od vrijednosti, odnosno stvaranja povjerenje u sve institucije i uesnike na tritu; zatiti interesa investitora i drugih uesnika na tritu. U cilju unapredjenja ove oblasti, Komisija posebnu panju posveuje regulatornom okviru, koji se odnosi na sainjavanje i objavljivanje fnansijskih i drugih izvjetaja. Izvjetaji koji se dostavljaju Komisiji su nadzorni i statistiki. Mogu se razlikovati: izvjetaji koji se odnose na period, izvjetaji koji se odnose na dogadjaj. Pod izvjetajima koji se odnose na period podrazumijevamo izvjeaje koje su obveznici obavezni dostavljati za pojedine periode. Rije je fnansijskim izvjetajima koji se dostavljaju godinje, polugodinje, tromjeseno, ili mjeseno. Izvetaji koji se odnose na dogadjaj su infor-macije koje se objavlljuju u trenutku kada se dogadjaj dogodi, takvi izvjetaji su, npr, izvjetaji o dogadjajima koji bitno utiu na poslovanje berzanskog uesnika , ili izvjetaj o svemu to se smatra propustom u poslovanju drutva za upravljanje investicionim fondom i drugi.

3.2. Regulativa 3.2.1. Zakonska regulativa Obaveza izvjetavanja, nain izvjetavanja i objavljivanja fnansijskih izvjetaja regulisani su: Zakonom o tritu hartija od vrijednosti (Slubeni glasnik RS, broj 92/06) i podzakon-skom regulativom donesenom od strane regulatora, Komisije za harije od vrijednosti. Zakonom o investicionim fondovima (Slubeni glasnik RS, broj 92/06), Pravilnici Komisije za hartije od vrijednosti i drugi propisi. 3.2.2. Profesionalna regulativa Finanasijsko izvjetavanje i evidentiranje poslovnih promjena ovlatenih uesnika i investicionih fondova obuhvaeno je Medjunarodnim raunovodstvenim standardima (MRS), i med-junarodnim standardima fnansijskog izvjetavanja (MSFI). Standardi koji se preteno bave fnansijskom imovinom i izvjetavanjem su : MRS 39 - Finansijski instrumenti: priznavanje i mjerenje MRS 16 - Nekretnine, postrojenja i oprema, MRS 40 - Investicione nekretnine, MRS 36- Obezvredjenje imovine, MRS 32 - Finansijski instrumenti: objevljivanje i prezentacija, MSFI 7 - Finansijski instrumenti: objavljivanje

MSFI 5 - Stalna sredstva namjenjena za prodaju i obustavljena prodaja MSFI 2 - Plaanja na bazi akcija 3.3.Obveznici fnansijskog izvjetavanja Obveznici fnansijskog izvjetavanja obuhvaeni ovim pravilnicima , dakle Pravilnikom o izvjetavanju i objavljivanju informacija o poslovanju sa hartijama od vrijednosti i Pravilnikom o izvjetavanju investicionih fondova, drutva za upravljanje investicionim fondovima i banaka depozitara su: 15 Ovlateni uesnici-pravno ili fziko lice koje koje za obavljanje poslova sa hartijama od vrijednosti ima dozvolu Komisije i to: berzanski posrednici, brokeri,investicioni savjetnici i investicioni menaderi; Berza- pravno lice koje obavlja poslove organizovanja trgovine hartijama od vrijednosti i fnansijskim derivatima; Centralni registar hartija od vrijednosti - pravno lice koje vodi bazu podataka u kojoj se upisuju, vode, i uvaju podaci o hartijama od vrijednosti, vlasnicima , pravima i ogranienjima prava na hartijama od vrijednosti; Drutvo za upravljanje investicionim fondom - upravlja fondom tako to vodi investi-cionu politiku, donosi investicione odluke, vodi evidenciju o lanovim fonda i vrijed-nostima njihovih udjela u fondu, i obavlja odredjene administrativne, raunovodstvene i marketinke poslove u fonda i u najboljem interesu vlasnika fonda; Banka depozitar - pravno lice koje vodi posebne raune za imovinu fonda, vri nadzor nad potovanjem zakona i statuta fonda titei pri torn interese ulagaa, kontrolie i potrvrdjuje vrijednost neto imovine fonda i kontrolie obraun njihovih prinosa16.

3.4. Finanasijski izvjetaji fonda Finansijsko izvjetavanje investicionih fondova je regulisano, pored Pravilnika o izvjetavanju investicionih fondova i banaka depozitara, i Pravilnikom o utvrdjivanju vrijednosti imovine investicionog fonda i obraunu neto vrijednosti imovine po udjelu ili po akciji investi-cionog fonda . Ovim pravilnikom se utvrdjuje nain i metod vrednovanje imovine investicionog fonda , te uestalost utvrdjivanja neto vrijednosti imovine fonda. Pravilnikom o sadraju i formi finansijskih izvjetaja za investicione fondove17 propisan je i sadraj i oblik osnovnih fnansi-jskih izvjetaja investicionih fondova. Iako otvoreni investicioni fondovi nisu pravna lica, oni imaju obavezu izvjetavanja. Finansijski izvjetaji fonda obavetno sadre: Izvjetaj o neto sredstvima - bilans stanja za investicione fondove, Raun dobitka i gubitka - bilans uspjeha za investicione fondove, Izvjetaj o promjenama neto imovine investicionog fonda, Izvjetaj o tokovima gotovine invetivionog fonda, Izvjetaj o fnansijskim pokazateljima po udjelu ili akciji fonda, Izvjetaj o strukturi ulaganja investicionog fonda, Izvjetaj o strukturi ulaganja investivionog po vrstama imovine,

Struktura obaveza fonda po vrstama instrumenata, Izvjetaj o realizovanim dobicima (gubicima) investicionog fonda, Izvjetaj o nerealizovanim dobicima (gubicima) investicionog fonda, Izvjetaj o transakcijma sa ulaganjma fonda, Izvjetaj o transakcijama sa povezanim licima, Napomene uz fnansijske izvjetaje.

Izvjestaji investicionog fonda Naziv izvjetaja Osnovni izvjetaji Vrijednost neto imovine otvorenog investicionog fonda Vrijednost neto imovine zatvorenog investicionog fonda Tromjeseni fnansijski izvjetaji Regulisano aktom lan 23 stav (1) i stav (2) Pravilnika o utvrdjivanju vrijednosti imovine lan 23 stav (3) Pravilnika o utvrdjivanju vrijednosti im-ovine investicionog fonda lan 5. stav (2) Pravilnika o sadraju, rokovima i ob-liku izvjetaja investicionih fondova, dutva za upravljan-je i banke depozitara lan 5. stav (1) Pravilnika o sadraju, rokovima i ob-liku izvjetaja investicionih fondova, dutva za upravljan-je i banke depozitara Rok za dostavu svakog dana vrednovanja a najkasnije do 12 sati istog dana 15 radnih dana od dana vrednovanja, odnosno od zadnjeg dana u prethodnnom mjesecu u roku od 30 dana po zavretku tromjeseja, odnos-no u roku od 30 dana po isteku devetomj esenog obraunskog perioda dva mjeseca od zavretka estomjesenog obraunskog perioda

Polugodinji fnansijski izvjetaji

lan 5. stav (1) i lan 6. stav (1) Pravilnika o sadraju, rokovima i obliku izvjetaja investicionih fondova, dutva za upravljanje i banke depozi-tara lan 8. stav (1) taka a) podtaka 1) Pravilnika o sadraju, rokovima i obliku izvjetaja investicionih fondova, drutva za upravljanje i banke (1) lan 8. stav Izvjetaj o obraunu taka a) podtaka 2) neto vrijednosti Pravilnika o sadraju, imovine po udjelu/po rokovima i obliku akciji izvjetaja investicionih fondova, drutva za upravljanje i banke (1) lan 8. stav Izvjetaj o vrijednosti taka a) podtaka 4) transakcija fonda Pravilnika o sadraju, obav-ljenim rokovima i obliku putem pojedinanog izvjetaja investicionih bezanskog posrednika i fondova, drutva za iznosu obraunate upravljanje i banke na-knade depozitara lan 8. stav (1) Izvjetaji o visini taka a) podtaka 3) trokova koji se Pravilnika o sadraju, naplauju na teret rokovima i obliku imovine fonda izvjetaja investicionih fondova, drutva za lan 8. stav Najnia i najvia cijena upravljanje i banke (1) taka a) podtaka 5) Pravilnika o sadraju, rokovima i obliku izvjetaja investicionih fondova, drutva za upravljanje i banke Godinji fnansijski izvjetaji i revidovani finansijski izvjetaji Posebni izvjetaji Izvjetaj o nainu vrednovanja imovine fon-da

u roku od 4 mjeseca od zavretka obraunske godine

u rokovima utvrdjenim Pravilnikom o utvrdjivanju vrijednosti imovine investicionih fondova i obraunu neto vrijednosti po udjelu ili po akcijirokovima utvrdjenim u investiciomog fonda Pravilnikom o utvrdjivanju vrijednosti imovine investicionih fondova i obraunu neto vrijednosti po udjelu ili po akcijirokovima vezanim za u investiciomog fonda godinje, polugodinje, odnosno kvartalne fnansi-jske izvjetaje

u rokovima vezanim za godinje, polugodinje, odnosno kvartalne fnansi-jske izvjetaje u rokovima vezanim za godinje, polugodinje, odnosno kvartalne fnansi-jske izvjetaje

4. VREDNOVANJE IMOVINE INVESTICIONOG FONDA Pravilnik o utvrivanju vrijednosti imovine investicionih fondova i izraunavanju neto vrijednosti po udjelima ili po akciji investicionog fonda stupio je na snagu u oktobru 2007. godine i primjenjivao se na obraun neto vrijednosti imovine za tekuu godinu. Ovaj pravilnik kod vrednovanja imovine i fondova primjenjuje MRS i MSFI. Pravilnikom se utvruje uestalost utvrivanja neto vrijednosti imovine, osnova za utvrivanje vrijednosti, metod obrauna vrijednosti terminskih i opcijskih poslova te derivata za koje nije mogue utvrditi trinu cijenu.Metod izraunavanja vrijednosti defnie imovinu i obaveze, te nain i rokove izraunavanja neto vrijednosti.

4.1. Izraunavanje neto vrijednosti imovine Neto vrijednost imovine izraunava drutvo za upravljanje investicionim fondom. Depozitar kontrolie i potvruje obraun pa u torn sluaju odgovara za tanost obrauna. Depozitar obraun neto vrijednosti dostavlja Komisiji za hartije od vrijednosti u rokovima utvrenim Pravilnikom. Pravilnikom se tano utvruje nain obrauna neto vrijednosti imovine fonda, ime se postie ujednaenost izraunavanja, pa tako i mogunost boljeg praenja i uporeivanja perfor-mansi fondova. Dan vrednovanja je dan koji prethodi danu na koji se izraunava neto vrijednost imovine po udjelu ili po akciji fonda. Neto vrijednost imovine fonda rauna se za prethodni dan. Takoe se precizno utvruje nain izraunavanja ukupnog broja udjela otvorenog investicionog fonda s obzirom na to da se on mijenja svakodnevno u skaldu sa novim uplatama i povlaenjem udjela.

4.2. Uestalost izraunavanja neto imovine fonda Neto vrijednost imovine otvorenog investicionog fonda sa javnom ponudom koji je namjenjen cjelokupnoj javnosti se izraunava i objavljuje svaki dan. Osim toga, svaki ulaga ima pravo u bilo kojem trenutku zahtijevati povlaenje svog udjela pri emu fond ima obavezu otkupiti dio imovine po vrijednosti neto imovine fonda na taj dan. Zbog toga je potrebno svakodnevno utvrivati cijenu po kojoj e se kupovati i povlaiti udjeli. Neto vrijednost imovine fonda sa privatnom ponudom se redovno izraunava jednom mjeseno, ali je obaveza izraunavanja i za svaki dan kad doe do uplate ili isplate udjela, kako bi se transakcija mogla provesti po stavarnoj vrijednosti. Neto vrijednost imovine zatvorenih investicionih fondova se izraunava jednom mjeseno. Uestalost izraunavanja i objavljivanja neto vrijednosti imovine otvorenih investicionih fondova rizinog kapitala, koji mogu biti jedino sa privatnom ponudom, odreuje se u Prospektu. Za potrebe nadzora fondovi rizinog kapitala su obavezni izraunavati neto vrijednosti imovine za poslednji dan u mjesecu. 4.3. Metodologija utvrivanja i vrijednosti imovine i obaveza investi

cionog fonda Pravilnikom je utvreno poetno priznavanje kao i naknadno vrednovanje i prestanak priz-navanja svake pojedinane vrste fnansijske imovine i obaveza fonda ime se omoguava jed-nakost pristupa prema svim ulagaima u fondove nezavisno od vrste fonda. Tako se postie i ujednaenost u vrednovanju imovine i obaveza fonda to poveava transparentnost , odnosno na najmanju moguu mjeru svodi mogunost za eventualne manipulacije pri vrednovanju fonda. Poetno priznavanje je defnisano MRS 39 , kao to je ranije navedeno.

Iako MRS daje mogunost priznavanja imovine ili na datum transakcije ili na datum namirenja, Pravilnik propisuje da se kupovina ili prodaja fnansijskih instrumenata ukljuuje u vrednovanje imovine na dan zakljuenja transakcije. Ako su cijene instrumenata stabilne, razlika nije bitna, ali ako dolazi do bitnih promjena cijena onda te razlike mogu bitno uticati na vrijednost imovine. To naelo vrijedi i za harije od vrijednosti i za kupovinu instrumenata iz primarnih emisija koja se vrednuje na datum trgov-anja, te za potraivanja i obaveze po osnovu kamata, dividendi i drugih fnansijskih obaveza koje se odnose na druge fnansijske instrumente, a koja se evidentiraju po donoenju odluke i utvrivanju prava na islatu odnosno obaveze. Imovina koja je steena u stranoj valuti preraunava se u konvertibilnim markama po sred-njem kursu Centralne banke BiH na dan imovine vrednovanja fonda. Ako valuta u kojoj je imovine steena nije uvrtena na kursnu listu Centralne Banke za evro, a vrijednost izraena u evrima preraunava se protivvrijednost KM.

4.4. Priznavanje i prestanak priznavanja imovine 4.4.1. Poetno priznavanje ulaganja Prema MRS 39, kod poetnog priznavanja, fnansijska imovina i obaveze se poetno mjere po fer vrijednosti , uveanoj za transakcione trokove koji su direktno povezani sa sticanjem finansijske imovine ili nastanka obaveze. Od ovog principa je izuzeta fnansijska imovina koja se vodi po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha i kod ijeg se priznavanja transakcioni trokovi direktno priznaju kroz bilans uspjeha. U dijelu koji se odnosi na poetno priznavanje imovine i obaveza , Pravilnik o utvrivanju vrijednosti imovine fonda i obrauno neto vrijednosti imovine po udjelu ili po akciji investi-cionog fonda je u potpunosti usaglaen sa zahtjevima MRS i ne predstavlja prepreku njihovoj dosljednoj primjeni. 4.4.1.1. Kupovina akcija (poetno priznavanje) Primjer 1: Treeg marta 2008. godine Drutvo za upravljanje investicionim fondom M dalo je u ime fonda kojim upravlja nalog brokerske kue A za kupovinu 10000 akcija Teleko-ma RS po kupovnoj cijeni od 2,00 KM. Nalog vrijedi 30 dana. Brokerska provizija je 0,5%, a u nju su ukljueni naknad da berzi i centralnom registru. Nalog je realizovan u dvije kupovne transakcije i to: 06.03.2008. koliina od 6000 akcija po cijeni 1,95 KM i 10.03.2008. koliina od 4000 akcija po cijeni od 1,80 KM. Obraun o obavljenim berzanskim transakcijama je dostav-ljen Drutvu na dan transakcije. Prema podacima iz navedenog primjera , elementi obrauna kupovine HOV su:

4.4.1.2. Kupovina ulaganja Polazei od cilja koji Drutvo namjerava da ostvari kupovinom novog ulaganja, i koji je jasno navelo u svojoj odluci o kupovini , kupljene akcije se, kao instrument kapitala , klasifkuju ili kao fnansijska sredstva po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha ili u kategoriju fnansijskih sredstava namjenjenih za prodaju. S obzirom na to da trokovi transakcije kod ove dvije kategorije fnansijskih sredstava imaju drugaiji tretman kod ukljuivanja u nabavnu vrijednost, onda e se i njihova nabavna vrijednost razlikovati upravo za vrijednost ovih trokova. 1. Kupovina- ako je ulaganje klasifkovano u kategoriju fnansijske imovine koja se vodi po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha -Ulaganje se prilikom kupovine priznaje po fer vrijednosti ( fer vrijednost=vrijednost transakcije) - Transakcioni trokovi se tretiraju kao rashod perioda. Kupovina se evidentira u glavnoj knjizi na sledei nain: Redni broj 1. Konto 200 400 Naziv konta Duguje Potrauje 11.700

2.

601 401

11.700 HOV domaih emitenata kroz BU Obaveze po osnovu ulaganja u HOV Kupovina akcija po obraunu od 06.03 Trokovi kupovine i prodaje HOV 58,50 Ostale obaveze po osnovu ulaganja HOV Za brokersku proviziju- po obraunu od 06.03.

58,50

2. Kupovina- ulaganje klasifkovano u kategoriju fnansijske imovine raspoloive za prodaju - Ulaganje se poetno priznaje po fer vrijednosti ( nabavna vrijednost) - Koja se uveava za trokove transakcije

Evidentiranje u glavnoj knjizi fonda je sljedee: R Konto e b 210 Naziv konta Duguje 11.758.50 11.758.50 Potrauje

HOV domaih emitenata raspoloive za prodaju Obaveze po osnovu ulaganja u HOV Kupovina akcija- po obraunu 06.03

3.Kupovina- ulaganja koja se dre do dospijea Dunike hartije od vrijednosti emitenata iz Republike Srpske, kao i depoziti i ulaganja koji se dre do dospijea, vrednuju se po amortizacionom troku primjenom metode efektivne kamatne stope ostvarene pri poetnom pojedinanom ulaganju u skaldu sa ugovorenim uslovima. Metodom efektivne kamatne stope vrednuju se zajmovi i potraivanja. Primjer 2: Dana 24.03.2008. kupljeno je 10000 obveznica stare devizne tednje, pri emu je: Rok dospijea 28.02.2013.godine; nominalna vrijednost obveznica 10.000 KM; trina ci-jena 0,90 KM ( nabavna vrijednost 9.000 KM, diskont pri kupovini iznosi 1.000 KM); Kupon 2,5%; efektivna kamatna stopa 2,515625%; bankarska provizija 0,01%; naplata je 25.03. Knjienje u fnansijskom knjigovodstvu: Redni broj Konto 221 1. 2219 400 401 Naziv konta Dugorone HOV koje se dre do dospijea IV-diskont pri kupovini Obaveze po osnovu ulaganja u HOV Ostale obaveze po osnovu ulaganja -Za kupovinu obveznica stare devizne tednje Duguje 10.010 9.000 10 Potrauje

4. Udjeli u druge fondove Postoji situacija kad investicioni fondovi sa kojima upravlja isto drutvo meusobno trguju sa hartijama od vrijednosti. U takvim sluajevima bi se mogla desiti manipulacija cijenama kod trgovanja dunikim HOV , koje se provode kao institucionalne transakcije. Udjeli u drugim investicionim fondovima svode se po vrijednosti neto imovine po udjelu ili akciji tog fonda koja je obavljena odnosna vaea na dan vrednovanja. Ako cijena nije poznata, koristi se cijena od prethodnog dana trgovanjakoja se slubeno objavljuje. 4.4.2. Naknadna procjena ulaganja

Prema zahtjevima MRS-a naknadno vrednovanje se vri za svaki izvjetajni period. promjene vrijednosti imovine nastale izmeu dvije procjene imaju za rezultatpojavu nereali-zovanih dobitaka i gubitaka fonda, zavisno od toga da li je vrijednost imovine fonda na dan obraunaprocjenjena na vie ili nie u odnosu na prethodno evidentirano stanje. Usklaivanje knjigovodstvenog stanja imovine sa procijenjenom fer vrijednou vri se korekcijom vrijednosti imovine i priznavanjem nerealizovanih dobitaka, u periodu u kojem je dolo do rasta vrijednosti imovine , odnosno, priznavanjem nerealizovanih gubitaka i smanjenjem knjigovodstvene vrijednosti imovine u periodima pada vrijednosti imovine fonda. Promjene vrijednosti imovine evidentiraju se na raunima ispravke vrijednosti ulaganja koji se , prema kontnom okviru za investicione fondove, otvaraju kao analitiki rauni za svaki oblik ulaganja. Slino ostalim raunima ispravke vrijednosti imaju korektivnu funkciju nabavne i fer vrijednosti. Sa druge strane , nerealizovani dobici i gubici nastali promjenama fer vrijednosti , iskazuju se na raunima uspjeha (nerealizovani dobici i gubici) za fnansijska srdstva klasifkovana u kategorijupo fer vrijednosti kroz bilans uspjeha. Kod sredstava raspoloivih za prodaju , ove se promjene iskazuju direktno u kapitalu, preko izvjetaja o promjenama u kapitalu. 4.4.3.Evidentiranje promjena fer vrijednosti u raunovodstvu Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha: Promjene fer vrijednosti ulaganja se u glavnoj knjizi fonda evidentiraju tako to se zaduuje raun ispravka vrijednosti, a odobrava raun nerealizovanih dobitaka za izos promjene fer vrijednosti navie, odnosno, zaduuje raun nerealizovanih gubitaka uz odobravanje rauna ispravka vrijednosti za promjene fer vrijednosti nanie. Finansijska sredstava raspoloiva za prodaju: Kod ove grupe sredstava poveanje fer vrijednosti se evidentira zaduivanjem rauna ispravke vrijednosti ulaganja i odobravanjem rauna revalorizacijaa fnansijskih sredstava raspoloivih za prodaju, i obrnuto, u sluaju promjene fer vrijednosti nanaie. 4.4.4.Naknadno mjerenje obveznica koje se vode u kategoriji do dospijea Primjer 3: Efektivna kamatna stopa je 5,83265625%; efektivana kamata za jedan dan je 159,798 KM; kamatni faktor za jedan dan 0,0157534%; kamata za jedan dan iznosi 157, 534 KM; ispravka vrijednosti diskonta za jedan dan 2,264 KM (159,798 KM-157, 534). Knjienje u fnansijskom knjigovodstvu:

Redni broj

Konto

Naziv konta

Duguje

Potrauje

1.

302 701 2219 702

2.

Potraivanja po osnovu kamata Prihodi od kamata po osnovu dunikih HOV Za naknadno vrednovanje obveznica IV-diskont pri kupovini Amortizacija premije /diskonta/po osno-vu HOV sa rokom dospijea Za amortizaciju diskonta za jedan dan

157,534

157,534

2,264

2,264

4.4.5 Prodaja ulaganja, dobici i gubici od prodaje ulaganja Prodajom ulaganja iz svog portfelja fond moe da ostvari dobit ili gubitak, koji imaju karakter realizovanog rezultata, to znai da utiu na osnovicu za oporezivanje i ukljuuje se u raspodjelu dobiti. Fond e iskazati realizovani dobitak od prodaje ulaganja, ukoliko prodaju izvri po cijenama koje su vie u odnosu na nabavnu vrijednost ulaganja. U obrnutom sluaju, bie iskazan gubitak. Kako se najvei dio imovine iskazuje po fer vrijednosti koja se tokom izvjetajnih perioda miijenja , esto su prisutni nerealizovani dobici i gubici kojima se nabavna vrijrdnost koriguje na nivo fer vrijednosti imovine. Iz tog razloga je neophodno da se prilikom evidentiranja prodaje ulaganja u raunovodstvu isknjie i svi nerealizovani dobici i gubici koji se na njega odnose, bilo da su iskazani na raunima uspjeha ili u revalorizacionim rezervama fonda. Istovremeno, oni prodajom postaju realizovani i ukljuuju se u obraun ukupnog dobitka ili gubitka ostvarenog prodajom ulaganja iz portfolija. 4.5 Obaveza revizije Investicioni fondovi imaju obavezu revizije godinjih fnansjskih izvjetaja od strane nezavisne revizije, a ista je propisana Zakonom o raunovodstvu i reviziji lan 13 stav 1. Takodje Zakonom o investicionim fondovima je propisana obaveza revizije fnansijskih izvjetaja kao i dostavljanje istih Komisiji za hartije od vrijednosti. Nezavisni revizor vri pregled poslovanja svakog fonda i drutva nakon zakljuivanja poslovne godine i na osnovu tog pregleda sainjava izvjetaj koji drutvo dostvalja Komisiji za hartije od vrijednostiu roku od etiri mjeseca od zavretka obraunske godine. Vrijednost indeksa investicionih fondova Republike Srpske (FIRS) je od 1. avgusta 2004. godine (datum poetka raunanja) do 31. oktobra 2009. godine imala rast od 95,02 % i na dan 31. oktobar 2009. godine vrijednost FIRS-a iznosi 1.950,23 poena

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000

Iideks iivestciDnii fondova RS

T"

h^a^

^if*

4. RAUNOVODSTVENE POLITIKE INVESTICIONIH FONDOVA Raunovodstvene politike obuhvataju naela, osnove, konvencije, pravila i postupke koje usvaja uprava. Veoma je vano se utvrdi raunovodstvena politika investicionog fonda, a u nas-tavku e biti obraen Pravilnik o raunovodstvu i raunovodstvenim politikama za Akcijski fond republike Srpske. Pravilnikom o raunovodstvu i raunovodstvenim politikama (u daljem tekstu Pravilnik) u Akcijskom fondu Republike Srpske a.d. utvruju se organizacija, nain voenja poslovnih knjiga, sadrina poslovnih isprava, rokovi za dostavljanje i knjienje raunovodstvenih isprava, uvanje poslovnih knjiga i knjigovodstvenih isprava, obavljanje popisa imovine i obaveza, blagajniko poslovanje, raunovodstvene politike, kao i druga pitanja, kojima se ureuje sprovoenje raunovodstvene regulative koje e se primjenjivati prilikom sastavljanja fnansijskih izvjetaja, a u skladu sa odredbama Zakona o raunovodstvu i reviziji Republike Srpske, Kodeksa raunovodstvenih naela (u daljem tekstu: Kodeks) Meunarodnih raunovodstvenih standarda (u daljem tekstu: standardi) i Meunarodnih standarda fnansijskog izvjetavanja (u daljem tekstu: MSFI). Raunovodstvo u investicionom fondu podrazumjeva: kontinuirano, pravovremeno i ispravno obavljanje propisanih aktivnosti i procesa u poslovanju, evidentiranju, sistematizovanju, istraivanju, analizi, kontroli, arhiviranju i uvanju, te koritenju podataka, iskaza i ostalih os-tvarenih resursa kao krajnjeg rezultata odvojenih procesa raunovodstvene prirode neophod-nih prvenstveno u poslovanju Fonda, te obaveza prema nadlenim dravnim organima. Istovremeno, raunovodstvena funkcija vri primjenu odredaba zakona, raunovodstvenih naela i Meunarodnih standarda fnansijskog izvjetavanja.

4.1 Poslovne knjige i nain voenja knjigovodstva Poslovne knjige -Pod poslovnim knjigama u knjigovodstvu podrazumjevaju se instrument evidencije pomou kojih se hronoloki i na sistematski nain obuhvataju poslovni dogaaji na osnovu knjigovodstvenih dokumenata18. Izlazni podaci na kraju perioda za koji se sastavljaju zakonom propisani iskazi moraju biti izlistani u obliku bruto bilansa. Po naelima dvojnog knjigovodstva, vode se sljedee poslovne knjige: glavna knjiga, dnevnik i konto kartice. Dnevnik je knjiga u kojoj se hronolokim redom knjie sve poslovne promjene. Glavna knjiga se sastoji od rauna na kojima se hronoloki knjie stanja i promjene imovine i obaveza fonda, rashodi i prihodi, rezultati poslovanja i vanbilansne evidencije. Pored knjiga iz prethodnih stavova, vodi se i analitika evidencija o strukturi ulaganja fonda po emitentima, kao i druge analitike evidencije po potrebi. Sve analitike evidencije se obavezno usklauju sa raunima glavne knjige. Knjigovodstveni dokumenti- Knjigovodstvenim dokumentom smatra se u pismenom obliku formulisano utvrenje kojim se dokazuje nastanak poslovnog dogaaja. Sve nastale promjene , knjie se samo na temelju materijalno i formalno ispravnih i uredno likvidiranih knjigovodstvenih dokumenata.

Dokumenti koji ne odraavaju nastale promjene u sredstvima i izvorima sredstava ne mogu biti osnov za knjienje u knjigovodstvu. Svi knjigovodstveni dokumenti koji slue kao osnov za knjienje, dostavljaju se knjigovodstvu na nain i u rokovima kojima se osigurava urednost i aurnost knjienja. Knjigovodstveni dokumenti se dostavljaju putem knjige o predaji dokumentacije efu raunovodstva ili lieu koje on ovlasti od strane odgovornih lica zaduenih za te poslove. Kontrola (likvidacija) knjigovodstvenih dokumenataKontrolu knjigovodstvene dokumentacije vri zadueno lice - likvidator.Kod prijema dokumenata koja e biti predmet knjienja, likvidator obavezno vri kontrolu ispravnosti istih. Obavljanje knjigovodstvenih poslova- Knjienje dokumentacije obavlja se primjenom jedinstvenog kontnog plana koji predstavlja dio obavezne osnovne baze podataka programa Glavne knjige. Kontiranje poslovnih promjena obavlja se na izvornom dokumentu, specifkaciji, sainjenoj i izvedenoj rekapitulaciji ili putem naloga za knjienje primjenom jedinstvenog kontnog plana. U toku kretanja knjigovodestvenih naloga i drugih dokumenata, na osnovu kojih se sprovode knjienja u analitikim i sintetikim knjigovodstvima, svaki radnik knjienja koja obavlja ovjerava svojim potpisom i proslijeuje nalog na dalju obradu - knjienje. Knjigovodstvena dokumenta, prije knjienja se prethodno sortiraju prema vrstama dokumentacije koje se nalaze u osnovnoj bazi podataka.

4.2. Periodini i godinji obrauni i poslovni izvjetaji Fond utvruje stanje sredstava i obaveza prema izvorima, kao i rezultat poslovanja na dan 30. juna (polugodinji obraun) i 31. decembra (godinji obraun) tekue godine19. Polugodinji i godinji obrauni se iskazuju na obrascima u skladu sa Pravilnikom o obras-cima i sadrini pozicija u obrascima fnansijskih izvjetaja za privatizacione investicione fon-dove , MRS i vaeim zakonom o raunovodstvu i reviziji Republike Srpske.

4.3. Otvaranje i zakljuivanje poslovnih knjiga i njihovo uvanje Otvaranje i zakljuivanje poslovnih knjiga u Fondovima se provodi za svaku poslovnu godinu. Otvaranje poslovnih knjiga se vri automatskom programskom aplikacijom. Poslovni dogaaji koji nastanu poslije orvaranja poetnog stanja, knjie se u momentu njihovog nastajanja na osnovu vjerodostojne knjigovodstvene dokumenatcije. Po zavretku poslovne godine i poslije provedenih svih poslovnih promjena poslovne knjige se usklauju sa glavnom knjigom i zakljuuju automatskom programskom aplikacijom. Na kraju godine obavezno je izlistati bruto bilanse i glavnu knjigu (ili uvati u elektronskom obliku). Svi poslovni dogaaji uvaju se u elektronskom, a mogu

i u pisanom obliku za svaku poslovnu godinu. uvanje poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata za tekuu godinu, povjerava se Odjeljenju za raunovodstvo, i uvaju se u prostorijama organizacionog dijela raunovodstva, ili na drugom, za to predvienom mjestu. Godinji obraun i knjigovodstveni dokumenti moraju se uredno odlagati i uvezivati u vrste sveske ili registratore, sa oznakom vrste dokumenta i poslovne godine na koju se odnose. Pod uvanjem poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata podrazumjevaju se mjere obezbjeenja protiv oteenja (poar, poplava, vlaga, temperatura i si.), kraa, zloupotrebe, gu-bljenja i propadanja dokumentacije. Za uvanje poslovne dokumentacije koja se nalazi u tekuoj obradi odgovara lice kod koga se ista nalazi na obradi, odnosno lice koje odredi rukovodilac odjeljenja raunovodstva . Za uvanje odloenih poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata u arhivu odgovorno je lice kome je ovaj zadatak povjeren aktom o sistematizaciji poslova i radnih zadataka. Primopredaja poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata na uvanje u arhivu obavlja se pismenim putem. Zastarjele poslovne knjige i dokumenti unitavaju se putem komisije koju odreuje Up-rava Banke, uz prethodno obavjetenje, odnosno poziv organizaciji koja je zakonom odreena za uvanje arhive, da izvri prethodan uvid i odabir dokumentacije za svoje potrebe. Knjigovodstveni dokumenti uvaju se u sljedeim rokovima: Trajno se uvaju raunovodstveni godinji iskazi, konani obraun plate zaposlenog. Trajno se uvaju izvjetaji revizora i sve odluke od uticaja na fnansijsko poslovanje. Deset (10) godina se uvaju: glavna knjiga, sve pomone knjige i svi dokumenti koji su vezani za nabavku materijalne i nematerijalne imovine . Pet (5) godina se uvaju polugodinji izvjetaji. Pet (5) godina se uvaju dokumenti platnog prometa, ulazne i izlazne fakture, poreske prijave . Dvije (2) godine se uvaju pomoni obrauni i slini dokumenti. Podaci u elektronskom obliku uvaju se na propisan nain koji ih titi od brisanja unesenih podataka ili drugih oteenja, a u okviru Poslovnog informacionog sistema i to sveobuhvatno. Magnetni mediji na kojima su registrovane sve poslovne promjene odlau se i uvaju kod efa raunovodstva u Banci. Izvrenje arhiviranja podataka na prenosive medije rade administratori baza podataka ili osobe koje su ovlatene od strane administratora baze ili administratora sistema. Arhiviranje se izvodi svakodnevno i po zavretku poslovne godine. Svaki primjerak arhivskog medija mora biti oznaen brojem, vrstom, datumom arhiviranja te imenom osobe koja je uradila arhiviranje. Kvalitet arhiviranja i medija se mora periodino provjeravati zbog mogunosti evntualnog ot-kaza medija ili neupotrebljivosti arhive za restauriranje podataka. Mediji se moraju zamjeniti nakon isteka pola zagarantovanog vremena trajnosti medija. Administratori i osobe posebno zaduene za arhiviranje vode evidenciju o svim primjerci-ma medija na kojima su smjetene arhive. Zabranjeno je bez nadzora i odobrenja administratora ili rukovodioca raunovodstva na bilo koji nain umnoavati

medije sa podacima.

4.4. Utvrivanje vrijednosti imovine fondova Utvrivanje vrijednosti imovine i obaveza Fonda, kao i izraunavanje neto vrijednosti imovine Fonda vri Centralni registar hartija od vrijednosti Republike Srpske, koji i obavlja poslove depozitara Fonda20. Depozitar je obavezan da uz svaki oblik imovine navede nain vrednovanja i da to obrazloi. Neto vrijednost imovine Fonda izraunava se mjeseno tako da se vrijednost ukupne imovine umanji za iznos obaveza i rezervisanja Fonda.

4.5. Raunovodstvene politike Utvrivanje raunovodstvenih politika izvreno je na temelju Meunarodnih raunovodstvenih standarda i Meunarodnih standarda fnansijskog izvjetavanja iz lana 3. Zakona o raunovodstvu i reviziji Republike Srpske. 4.5.1. Ulaganja u akcije Na osnovu Uredbe o metodologiji za utvrivanje neto vrijednosti imovine Akcijskog fonda Republike Srpske , koju je u skladu sa lanom 4.Zakona o Akcijskom fondu RS (Sl.glasnik RS broj 56/06) donijela Vlada RS, Centralni registar hartija od vrijednosti Republike Srpske (u daljem tekstu Depozitar) utvruje fer vrijednost i strukturu ulaganja fonda u obine akcije, i ona predstavlja iznos osnovnog kapitala fonda. Nabavna vrijednost obinih akcija predstavlja iznos plaen prodavcu, bez trokova koji su uslovljeni kupovinom ( oni se tretiraju kao rashodi perioda). Prodajom ulaganja mogu nastati kapitalni dobici, ako se prodaja vri po cijenama viim od njihove knjigovodstvene vrijednosti, odnosno nabavne vrijednosti ili kapitalni gubici ako se pri prodaji postigne nia vrijednost od nabavne, odnosno knjigovodstvene vrijednosti. Vrednovanje ulaganja se vri na bazi ukupnog portfelja i predmet knjigovodstvenog obuhvatanja je razlika izmeu nerealizovanih dobitaka i gubitaka. Ukoliko su nerealizovani dobici nii od nerealizovanih gubitaka, to predstavlja smanjenje vrijednosti ulaganja, a ako su nerealizovani dobitci vii od nerealizovanih gubitaka, razlika se evidentira kao nerealizovana dobit. Prioritetne akcije sa fksnom dividendom tretiraju se kao obveznice. 4.5.2. Vrednovanje obveznica Obveznice se vrednuju po neotplaenoj nominalnoj vrijednosti, pomnoenoj berzanskim kursom ili kursom drugih ureenih javnih trita na dan obrauna, uz pripisivanje pripadajue kamate, u skladu sa odlukom o emisiji obveznica. Obveznice kojima se ne trguje na berzi ili drugim ureenim javnim tritima vrednuju se po neotplaenoj nominalnoj ili nabavnoj vrijednosti, tako da se uzima nia vrijednost, uz pripisivanje pripadajue kamate, u skladu sa odlukom o emisiji obveznica.

4.6. Izvjetaji depozitara Vrednovanje portfelja ulaganja usaglaava se sa Izvjetajima Depozitara, a na dan bilansa po trinim, odnosno manjim od knjigovodstvene, nabavne ili procijenjene vrijednosti. Kao rezultat se javljaju ili nerealizovani dobici (kada je na dan bilansa trina vrijednost vea od njihove knjigovodstvene vrijednosti), ili nerealizovani gubici ( kada je na dan bilansa trina vrijednost akcija nia od njihove knjigovodstvene vrijednosti). Izvjetaji koje sainjava Depozitar su: Izvjetaj o strukturi ulaganja fonda, Izvjetaj o utvrivanju fer vrijednosti ulaganja u akcije, Izvjetaj o utvrivanju fer vrijednosti ostalih ulaganja, Izvjetaj o nerealizovanim dobicima/gubicima fonda, Izvjetaj o neto sredstvima-bilans stanja, i Prilozi kojima se dokumentuje utvrivanje prikazanih pozicija. 4.7. Vrednovanje i iskazivanje potraivanja fonda Potraivanja po osnovu prodaje ulaganja iskazuju se na dan zakljuenja transakcije, a zatvaraju se danom naplate, i ista moraju biti usaglaena sa izvjetajima Depozitara. Potraivanja za koja u skladu sa pravilima prodaje izvjetaj o prodaji nije dostavljen depozitaru do dana sastavljanja izvjetaja o utvrivanju neto vrijednosti imovine Fonda evidentiraju se preko rauna vremenskih razgranienja, i vode na istima do ispunjenja uslova za slanje izvjetaja Depozitaru. Potraivanja po osnovu dividendi, a samim tim i prihodi od dividendi priznaju se kada se utvrdi pravo akcionara da primi dividendu ( datum presjeka). 4.8. Utvrivanje vrijednosti obaveza fonda Utvrivanje vrijednosti obaveza Fonda vri se za svaku vrstu obaveze pojedinano. Obaveze po osnovu kupovine ulaganja se knjie danom zakljuenja transakcije, a zatvaraju danom uplate, uz obavezno usaglaavanje sa izvjetajima depozitara. 4.9. Neto vrijednost imovine fonda Mjesena neto vrijednost imovine Fonda izraunava se prvog radnog dana narednog mjeseca, za prethodni mjesec. Izraunavanje neto vrijednosti imovine Fonda vri Depozitar. Neto vrijednost imovine Fonda po akciji dobija se kada se iznos neto vrijednosti imovine, podijeli sa ukupnim brojem akcija Fonda na dan izraunavanja neto vrijednosti imovine. 4.10. Utvrivanje vrijednosti osnovnog kapitala fonda Osnovi kapital Akcijskog fonda je procijenjena vrijednost akcija i udjela preduzea, banaka i osiguravajuih drutava, koje na dan stupanja na snagu Zakona o Akcijskom fondu RS ine dravni kapital u Republici Srpskoj.

Akcije i udjeli preduzea koja se registruju poslije 22.6.2006.godine, a koja ine dravni kapital u Republici Srpskoj, kao i akcije i udjeli koje stie Republika Srpska u postupcima re-strukturisanja ili steaja u registrovanim preduzeima, ine imovinu fonda, te se po osnovu njihove procijenjene vrijednosti uveava osnovni kapital Akcijskog fonda. Osnovni kapital fonda se umanjuje za fer vrijednost akcija emitenta koji je nakon provedenog steajnog postupka brisan iz sudskog registra. 4.11. Politika vrednovanja i iskazivanja prihoda i rashoda Prihodi se mjere po fer vrijednosti primljene naknade ili potraivanja. Prihod se priznaje ako istodobno porastu sredstva ili se smanje obaveze. Kod priznavanja prihoda proizalih iz pojedinih poslovnih aktivnosti primjenjuju se kriteriji zahtjevani MRS-om 18. Najvaniji prihodi koje Fond moe da ostvare su poslovni prihodi, odnosno prihodi od dividendi, kamata i kapitalni dobici. Dividende se knjigovodstveno evidentiraju kada se utvrdi pravo akcionara da primi dividendu ( datum presjeka), i po tom osnovu podnese zahtjev za isplatu. Realizovani dobici od transakcija sa ulaganjima evidentiraju se u poslovnim knjigama na dan trgovanja. Neralizovani dobici se evidentiraju poslednjeg dana u mjesecu na osnovu izvjetaja Depozitara. Prihod od kamate se priznaje po vremenski proporcionalnoj osnovi primjenom metode efektivne kamatne stope. Svi trokovi i rashodi koji se odnose na obraunski period moraju biti obuhvaeni u fnan-sijskim izvjetajima (naelo nastanka dogaaja) Rashodi po osnovu realizovanih gubitaka od transakcija se evidentiraju u poslovnim knjigama na dan trgovanja. Rashodi po osnovu nerealizovanih gubitaka se evidentiraju poslednjeg dana u mjesecu po dostavljenom izvjetaju Depozitara. Dogaaji nakon datuma bilana stanja su dogaaji koji nastaju izmeu datuma na koji se sastavljaju fnansijski izvjetaji (datum bilansiranja) i datuma na koji su fnansijski izvjetaji dostavljeni nadlenom organu, odnosno APIF-u. Prema naem zakonodavstvu, to su dogaaji koji su nastali od 31.12. izvjetajne godine do datuma usvajanja fnasijskih izvjetaja od strane lica koje vri nadlenosti Skuptine. 4.12. Ispravka greaka Greke koje su nastale u jednom, a uoene su u drugom periodu, mogu imati karakter: materijalno znaajne greke ili materijalno beznaajne greke. Prag materijalnosti se utvruje za svaki konkretni sluaj u trenutku identifkacije greke, a utvruje ga odgovorno lice za raunovodstvo. U notama/ zabiljekama uz fnansijske izvjetsaje obrazlae se kriterijum materijalne znaajnosti.

Korekcije materijalno znaajnih greaka iz ranijeg perioda vri se preko poetnog rezultata iz prethodnog perioda. Korekcije materijalno beznaajnih greaka iz ranijeg perioda vri se preko prihoda, odnosno rashoda tekueg perioda, odnosno perioda u kojem je greka uoena. Promjena raunovodstvenih politika vri se pod uslovima utvrenim MRS 8 -Raunovodstvene politike, promjene raunovodstvenih procjena i greke, promjene profesion-alne regulative ili ako bi ta promjena uticala na realnije prikazivawe dogaaja ili transakcija u finansijskim izvjetajima.