4-1

หนวยท4นตธรรมและนตรฐ

รองศาสตราจารยดร.สนทรมณสวสด

ชอ รองศาสตราจารยดร.สนทร มณสวสด

วฒ น.บ.(เกยรตนยม),น.บ.ท.,น.ม.,วท.บ.,วท.ม.,

วท.ด.(ปฐพวทยา) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตำแหนง รองศาสตราจารยประจำสาขาวชานตศาสตร

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

หนวยทเขยน หนวยท4

4-2

แผนผงแนวคดหนวยท4

นตธรรมและนตรฐ

4.1นตธรรม

4.2นตรฐ

4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน

4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ

4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม

4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครอง

สทธเสรภาพ

4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย

4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมม หลกกฎหมาย

4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ

4-3

หนวยท4

นตธรรมและนตรฐ

เคาโครงเนอหาตอนท4.1 นตธรรม

4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน

4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ

4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม

ตอนท4.2 นตรฐ

4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพ

4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย

4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมหลกกฎหมาย

4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ

แนวคด1.หลกนตธรรมหรอหลกการปกครองโดยกฎหมายกมพฒนาการทางแนวคดมายาวนาน

ตงแตสมยกรกและเปนทกลาวถงกนมากในระบบกฎหมายองกฤษ

2.หลกนตรฐ เปนแนวคดทมการพฒนาและนยมกนมากในเยอรมน ซงกถอวาเปนการ

ปกครองโดยกฎหมายทำนองเดยวกน

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท4จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายและวเคราะหสาระสำคญของหลกนตธรรมไดถกตอง

2.อธบายและวเคราะหสาระสำคญของหลกนตรฐไดถกตอง

กจกรรม1.กจกรรมการเรยน

1)ศกษาแผนผงแนวคดหนวยท4

2)อานแผนการสอนประจำหนวยท 4

3)ทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท4

4-4

4)ศกษาเนอหาสาระจาก

4.1) แนวการศกษาหนวยท4

4.2) หนงสอประกอบการสอนชดวชากฎหมายรฐธรรมนญและสถาบนการเมอง

ชนสง

5)ปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

6)ตรวจสอบคำตอบของแตละกจกรรมจากแนวตอบ

7)ทำแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท4

2.งานทกำหนดใหทำ

1)ทำแบบฝกหดทกขอทกำหนดใหทำ

2)อานเอกสารเพมเตมจากแหลงวทยาการ

แหลงวทยาการ1.สอการศกษา

1) แนวการศกษาหนวยท4

2) ชยวฒนวงศวฒนศานต (2540)กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองกรงเทพ-

มหานครจรรชการพมพ

3) บรรเจดสงคะเนต(2543)หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย

ตามรฐธรรมนญใหม กรงเทพมหานครวญญชน

4)วษณวรญญ ปยะศาสตรไขวพนธและเจตนสถาวรศลพร(2551)หลกกฎหมาย

ปกครองกรงเทพมหานครสำนกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

2.หนงสอตามทอางไวในบรรณานกรม

การประเมนผลการเรยน1.ประเมนผลจากการสมมนาเสรมและงานทกำหนดใหทำในแผนกจกรรม

2.ประเมนผลจากการสอบไลประจำภาคการศกษา

4-5

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

วตถประสงค เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง“นตธรรมและนตรฐ”

คำแนะนำ อานคำถามตอไปนแลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดให นกศกษามเวลาทำแบบประเมนผล

ตนเองชดน30นาท

1. หลกนตธรรมหรอหลกการปกครองโดยกฎหมาย(RuleofLaw)มแนวคดมาตงแตสมยใดและไดรบการ

ยอมรบกลาวถงมากในประเทศใด

2.หลกนตรฐ(LegalState)มสาระสำคญอะไรบางจงอธบายพอสงเขป

4-6

ตอนท4.1

นตธรรม

โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท4.1แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน

เรองท4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ

เรองท4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม

แนวคด1. ทฤษฎในเรองการกำเนดของรฐในบางทฤษฎและแนวคดในเรองการคมครองสทธเสรภาพ

ของเอกชนเปนทมาของหลกการปกครองโดยกฎหมายหรอหลกนตธรรม

2. แนวคดในการปกครองโดยกฎหมายนน มมาตงแตสมยกรกโบราณและกมพฒนาการ

ตอเนองมาตามสภาพของสงคมในแตละสงคมแตละยคสมยมาโดยตลอดทำใหมความ

ชดเจนขน

3. จากแนวคดทางทฤษฎทเกอบทกแนวคดเหนวาเปนสาระสำคญทเหนสอดคลองตองกน

กอาจถอวาสาระสำคญเหลานนเปนหลกการของหลกนตธรรม

วตถประสงคเมอศกษาตอนท4.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายและวเคราะหวารฐและเสรภาพของเอกชนเกยวของกบหลกนตธรรมอยางไร

2. อธบายแนวความคดทางทฤษฎได

3. สงเคราะหสาระสำคญของหลกนตธรรมได

4-7

เรองท4.1.1รฐและเสรภาพของเอกชน

สาระสงเขปทฤษฎการกำเนดรฐนนมหลายทฤษฎทมแนวคดแตกตางกนเชนทฤษฎเทวสทธ(DivineTheory)

ทฤษฎพลกำลง(ForceTheory)ทฤษฎธรรมชาต(NaturalTheory) ทฤษฎนตศาสตร(JuristicTheory)

ทฤษฎสญญาประชาคม(SocialContractTheory)แตในสงคมประชาธปไตยนนเหนวารฐเปนการรวมตว

กนของประชาชนเพอรวมดำเนนการทางการเมองเพอประโยชนแกประชาชนตามเจตนารมณรวมกนนน ซง

สาระสำคญกคอการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนกลาวคอทกคนมเสรภาพทจะ“คด”และ“กระทำ”

ตามทตนเองเหนวาเหมาะสม เสรภาพดงกลาวกอใหเกดหนาททบคคลอนจะตองไมลวงละเมดบรรดาสทธ

(right) ตางๆจงเกดขนเชนสทธทางการเมองสทธในการแสดงความคดเหนสทธในทรพยสนเปนตนแต

การใชสทธเสรภาพนนกจะตองมขอบเขตคอตองไมกระทบตอสทธเสรภาพของผอนและตองไมเสยหายตอ

ประโยชนสาธารณะดงนนจงมความจำเปนทจะตองจำกดสทธ เสรภาพลงแตในสงคมประชาธปไตยถอวา

สทธเสรภาพนนจะจำกดลงไดกแตโดย “กฎหมาย” เทานน ซงการจำกดสทธเสรภาพโดยกฎหมายนอาจ

ทำไดใน2ลกษณะคอ1)ออกกฎหมายมาจำกดสทธโดยตรงหรอ2)กฎหมายกำหนดใหเจาหนาทมอำนาจ

ใชมาตรการทางปกครองจำกดสทธตางๆ ไดนนคอ การใชอำนาจรฐตองมฐานอำนาจตามกฎหมายหรอการ

ปกครองโดยกฎหมาย

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการการปกครองโดยชยวฒน

วงศวฒนศานตบทท1หนา7-11)

กจกรรม4.1.1

จงอธบายความสมพนธระหวางรฐและเสรภาพกบหลกนตธรรม

4-8

บนทกคำตอบกจกรรม4.1.1

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.1กจกรรม4.1.1)

4-9

เรองท4.1.2แนวความคดทางทฤษฎ

สาระสงเขปแนวคดในเรองการปกครองโดยกฎหมายนมมาตงแตสมยกรกโดยพลาโต(Plato,427-347 B.C.)

ทเดมเคยเสนอวาตองปกครองโดยราชาปราชญแตในตอนปลายชวตเขาเหนวาราชาปราชญนนยากทจะหาได

จงควรเลอกสงทดรองลงมาคอกฎหมายดงนนจงควรปกครองโดยกฎหมายโดยกฎหมายตองเปนสงสงสด

และอรสโตเตล(Aristotle,384-322B.C.) กไดขยายความตอมาถงการปกครองโดยกฎหมายนนเปนสงทด

กวาการปกครองโดยมนษยเพราะการปกครองโดยกฎหมายนนจะเปนไปโดยไมมอารมณอนมชอบแนวคด

ดงกลาวนมการพฒนาตอมาจนเมอมการออกกฎหมายBillofRight1689จงเรมเขาใจกนวาเขาสยคการ

ปกครองโดยกฎหมาย (Rule of Law) ขององกฤษตามความเปนจรง แตการปกครองโดยกฎหมายนมได

หมายความถงเฉพาะรปแบบเทานน เพราะถาเปนเชนนนกอาจมการใชกฎหมายทไมถกตองมาลดรอนสทธ

เสรภาพของเอกชนดงนนหลกการปกครองโดยกฎหมายจงตองมหลกการพนฐานทางกฎหมาย (certain

fundamentallaws)ทกฎหมายตางๆจะขดแยงกบมาตรฐานนไมไดทงในทางกลไก(procedure)และใน

ทางสาระ (Substance) ดวย เชนหลกความเสมอภาคกนในทางกฎหมายหลกการแบงแยกอำนาจหลก

กฎหมายไมมผลยอนหลง การไมมโทษโดยไมมกฎหมาย และกระบวนการพจารณาทเปนธรรม เปนตน

มการกลาวถงกฎหมายทดและกฎหมายทเลว ในเยอรมนกมการเสนอแนวความคดเรองนตรฐโดยโจฮน

ฟคเต (JohannFichte, ค.ศ. 1765-1864) ไดเสนอวา กฎหมายตองสอดคลองกบความยตธรรมและรฐ

ตองปกครองโดยบทกฎหมายโดยมองคกรอสระทจะตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายในการกระทำของรฐ

ซงถอวาเปนการเสนอแนวคดเรองนตรฐทชดเจนเปนครงแรกแมวาจะไมไดใชคำวานตรฐ (Rechtsstaat)

กตามซงตอมาคารลธโอดอรเวลคเกอร(CarlTheodorWelcker)จะเปนผใชคำวานตรฐเปนครงแรกใน

หนงสอของเขาในค.ศ.1813และกไดมการเสนอแนวคดทพฒนามาโดยตลอด

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองโดยชยวฒน

วงศวฒนศานตบทท1หวขอ2.3หนา11-25)

กจกรรม4.1.2

แนวความคดทางทฤษฎในเรองการปกครองโดยกฎหมายหรอหลกนตธรรมนนมมาตงแต

สมยใดและใครเปนผเสนอแนวคดน

4-10

บนทกคำตอบกจกรรม4.1.2

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.1กจกรรม4.1.2)

4-11

เรองท4.1.3สาระสำคญของหลกนตธรรม

สาระสงเขปหลกการปกครองโดยกฎหมายหรอหลกนตธรรม(RuleofLaw)นนมนกกฎหมายหลายคนทเสนอ

แนวคดวาตองมสาระสำคญอะไรบางเชนลอนแอลฟลเลอร (LonL.Fuller)โจเซพเรช(JosephRez)

เจฟฟรโจเวล(JeffreyJowell)ไฮมรชซเคนทอปพ(HeinrichSiedentopf)เปนตนโดยสรปสาระสำคญ

ของหลกนตธรรมนนมสาระสำคญคอ

1. การปฎบตตามกฎหมายของทกองคกรของรฐ(Supremacyoflaw)

2. หลกการแบงแยกอำนาจ(Separationofpower)

3. การมกฎหมายทด(Goodlaw)

4. ความชอบดวยกฎหมายของการปกครอง(Administrativelegality)

5. ความรบผดของรฐ(Stateresponsibility)

6. การมสทธฟองคดตอศาล

7. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองโดยชยวฒน

วงศวฒนศานต บทท 1 หวขอท 2.4 และหนงสอหลกการพนฐานของกฎหมายปกครองโดยวรพจน

วศรตพชญหนา47-63)

กจกรรม4.1.3

สาระสำคญของหลกนตธรรมมอะไรบางจงอธบาย

4-12

บนทกคำตอบกจกรรม4.1.3

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.1กจกรรม4.1.3)

4-13

ตอนท4.2

นตรฐ

โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท4.2แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพ

เรองท4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย

เรองท4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมกฎหมาย

เรองท4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ

แนวคด1. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนเปนวตถประสงคสำคญของนตรฐและการจะ

คมครองสทธเสรภาพดงกลาวไดกตองไมใหองคกรเดยวใชอำนาจทกอยางจงตองม

หลกการแบงแยกอำนาจ

2. หลกความชอบดวยกฎหมายเปนสาระสำคญของหลกนตรฐหลกความชอบดวยกฎหมาย

ยงประกอบดวย หลกความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหากบหลกความชอบดวย

กฎหมายของฝายตลาการและฝายปกครอง

3. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนจะบรรลผลไดกตอเมอองคกรตลาการททำหนาท

ตดสนคดตามกฎหมายนนมความเปนอสระในการตดสนคดใหเปนไปตามกฎหมาย

วตถประสงคเมอศกษาตอนท4.2จบแลวนกศกษาสามารถ

1. วเคราะหหลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพได

2. วเคราะหหลกความชอบดวยกฎหมายได

3. วเคราะหหลกความเปนอสระทางตลาการได

4-14

บทนำ

แนวความคดในเรองหลกนตรฐ(Rechtsstaat) เปนทนยมกนในเยอรมนนนมการใชคำนเปนครงแรก

โดยคารลธโอดอร เวลคเกอร (CarlTheodonWelcker)ในหนงสอของเขาในค.ศ.1813ซงแทจรงแลว

กมการเสนอแนวคดนตรฐมากอนนโดยโจฮนฟคเต(JohannFichte,ค.ศ.1762-1814) ไดเสนอแนวคดวา

กฎหมายจะตองสอดคลองกบความยตธรรมและรฐตองปกครองโดยบทบญญตแหงกฎหมายโดยมองคกร

อสระทจะตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายในการกระทำของรฐซงถอไดวาเปนการเสนอแนวคดเรองนตรฐ

นนเองความหมายของนตรฐในระยะแรกกยงไมตรงกนนกแตมแนวโนมไปในทางทถอวาเปนรฐทปกครอง

โดยกฎแหงเหตผล และรฐมขนเพอประโยชนของเอกชนทกคน อำนาจรฐมขอบเขตจำกดลงเมอเกยวของ

กบสทธของเสรภาพของเอกชนและตองมองคกรกลางกำกบดแลการทรฐตองปฏบตตามกฎหมายฟรดรช

จเลยสสตาฮล(FriedrichJuliusStahl)เหนวานตรฐมความหมายมากกวาการปกครองโดยกฎหมายแต

ตองเนนทการคมครองสทธเสรภาพของเอกชนดวยในค.ศ.1895ออตโตเมเยอร(OttoMayer)สรปวานต

รฐคอรฐทมระบบกฎหมายทดพรอมและเกยรฮารดอานซชทซ(GerharaAnschutz)ในค.ศ.1919สรปวา

โดยหลกนตรฐฝายปกครองจะใชอำนาจแทรกแซงเสรภาพของเอกชนโดยไมมฐานอำนาจทางกฎหมายไมได

ศาสตราจารยหยดแสงอทยไดสรปแนวคดของหลกนตรฐในชวงตนวามหลก3ประการคอ1)กฎหมายเปน

สงทอยเหนอสงอนใดในการปกครอง2)ขอบเขตอำนาจหนาทของรฐมจำกดไวแนนอนและ3)ศาลมอสระใน

การพจารณาตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของฝายปกครองอยางไรกตามแนวคดเรองนตรฐกพฒนามา

โดยตลอดมานซ(Maunz)เหนวาหลกนตรฐประกอบดวยหลกทเปนสาระสำคญดงน1)หลกการแบงแยก

อำนาจ2)หลกการคมครองสทธเสรภาพ3)หลกความชอบดวยกฎหมายของฝายตลาการและฝายปกครอง

4)หลกความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหา5)หลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมายและ7)หลก

ความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญหลกการตางๆ เหลานบางหลกการในแตละประเทศกอาจมความ

เหนตางกนเชนหลกความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญนในประเทศองกฤษกจะไมถอหลกเชนนเพราะ

องกฤษไมมรฐธรรมนญลายลกษณอกษรจงไมมหลกความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญเปนตน

4-15

เรองท4.2.1หลกการแบงแยกอำนาจและการคมครองสทธเสรภาพ

สาระสงเขปหลกการแบงแยกอำนาจ และหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนเปนสาระสำคญของ

หลกนตรฐโดยถอวา การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนและหลกความเสมอภาคของบคคลเปนสาระ

สำคญของศกดศรความเปนมนษยและการจะคมครองสทธเสรภาพและความเสมอภาคไดกจะตองควบคม

หรอจดหลกในการใชอำนาจรฐใหเหมาะสมอยาใหมการใชอำนาจอนไมชอบธรรมซงเปนทมาของการไมยอม

ใหผเดยวใชอำนาจทกอยางจงเปนทมาของหลกการแบงแยกอำนาจ

หลกการคมครองสทธเสรภาพหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนนนเปนรากฐานและวตถประสงคสำคญของนตรฐเพอ

มใหผปกครองใชอำนาจกดขลดรอนสทธเสรภาพของประชาชนจงถอวาศกดศรความเปนมนษยเปนหลกการ

สงสดของรฐธรรมนญการกระทำทงหลายของรฐจงตองสอดคลองกบคณคาอนสงสดของรฐธรรมนญและ

ถอวารฐดำรงอยเพอมนษยมใชมนษยดำรงอยเพอรฐ มนษยจงเปนสงสำคญในการดำเนนการทกอยางของ

รฐมใชมนษยเปนเพยงเครองมอในการดำเนนการของรฐ สทธเสรภาพของมนษยจงเปนรากฐานสำคญของ

รฐเสรประชาธปไตยทถอหลกนตรฐ

การประกนสทธเสรภาพของประชาชนนน นอกจากหลกการแบงแยกอำนาจทเปนหลกการสำคญ

แลวยงมหลกการอกหลายประการเพอเปนหลกประกนสทธเสรภาพเชนหลกทถอวาการจำกดสทธเสรภาพ

ตองเปนการทวไปไมมงหมายบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะเจาะจง

(Allgemeinheit andEinzelfallverbot) การกำหนดใหระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอำนาจจำกด

สทธเสรภาพ (Zitiergebot) หลกการจำกดสทธและเสรภาพจะกระทำไดเทาทไมกระทบกระเทอนตอสาระ

สำคญแหงสทธและเสรภาพ (Wesengehaltsgarantie) และหลกประกนการใชสทธทางศาล (Rechtss-

chutzgarantie) เปนตน

หลกการแบงแยกอำนาจหลกการแบงแยกอำนาจเปนพนฐานทสำคญของหลกนตรฐเพราะหลกนตรฐนนไมอาจมขนได

ในระบบการปกครองทไมมการแบงแยกอำนาจไมมระบบการถวงดล และควบคมตรวจสอบการใชอำนาจ

ระหวางกนภายใตหลกการแบงแยกอำนาจหลกการแบงแยกอำนาจนเหนวาอำนาจการออกกฎหมายกบอำนาจ

บงคบการตามกฎหมายตองใชโดยคนละองคกรกนซงตอมากมการแยกออกเปนอำนาจนตบญญต อำนาจ

บรหาร และอำนาจตลาการ โดยเหนวาหากอำนาจทงสามนถกใชโดยองคกรเดยวกนแลวสทธเสรภาพของ

ประชาชนกถกลดรอนดงนนจงตองมการแยกองคกรการใชอำนาจทงสามนออกจากกน และจดใหมระบบ

การถวงดลและคานอำนาจกนอยางเหมาะสม

4-16

อยางไรกตามหลกการแบงแยกอำนาจนมไดหมายความวาตองแยกออกจากกนอยางเดดขาดเพราะ

องคกรทใชอำนาจอยางหนงกอาจใชอำนาจอกอยางหนงไดในบางกรณ เชน รฐบาลททำหนาทบรหารกอาจ

มการออกกฎหมายไดในบางกรณ เชนพระราชกำหนดและกฎหมายลำดบรอง เปนตน เพยงแตตองไมให

องคกรเดยวกบใชอำนาจหลายอำนาจในขณะเดยวกนในเรองเดยวกนเทานนทสำคญกคอการจดใหมระบบ

การตรวจสอบและถวงดล(checkandbalance)ระหวางกนใหเหมาะสมเทานน

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกการพนฐานของสทธ เสรภาพ และศกดศร

ความเปนมนษยตามรฐธรรมนญใหม โดยบรรเจดสงคะเนตหนา 23-25,หนงสอหลกกฎหมายมหาชน

โดย โภคนพลกล และชาญชย แสวงศกด หนงสอกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง โดยชยวฒน

วงศวฒนศานต)

กจกรรม4.2.1

ทานเหนวาหลกการคมครองสทธเสรภาพเกยวของกบนตรฐอยางไร

บนทกคำตอบกจกรรม4.2.1

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.1)

4-17

เรองท4.2.2หลกความชอบดวยกฎหมาย

สาระสงเขปหลกความชอบดวยกฎหมายเปนหลกการทสำคญของหลกนตรฐ ซงประกอบดวยหลกความชอบ

ดวยกฎหมายในทางเนอหา (materielleGesetzmaessigkeit) และหลกความชอบดวยกฎหมายของฝาย

ตลาการและฝายปกครอง(GesetzmaessigkeitvonJustizandVerwaltung)

หลกความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหา เปนหลกการทผกพนตอองคกรทมอำนาจในการออก

กฎหมายไมวาฝายนตบญญตหรอฝายปกครองทออกกฎหมายลำดบรองในการออกกฎหมายมาจำกดสทธ

เสรภาพของบคคลวา ในทางเนอหาสาระของกฎหมายนนจะตองอยบนหลก 3ประการคอ 1) หลกความ

แนนอนของกฎหมาย ซงหมายถงกฎหมายทออกมานนตองแนนอนชดเจนเพยงพอทจะทำใหบคคลทก

คนทราบไดวาเขาจะตองปฏบตอยางไรจงจะเปนไปตามกฎหมาย 2) หลกหามมใหกฎหมายมผลยอนหลง

หมายถงการหามไมใหกฎหมายมผลใชบงคบกบเหตการณทเกดขนในอดตโดยเฉพาะอยางยงในทางทเปน

โทษ และ 3) หลกความพอสมควรแกเหตหรอหลกความไดสดสวน ซงในทางเนอหาหมายถงมาตรการท

กฎหมายนำมาใชเพอใหบรรลวตถประสงคนนตองเปนมาตรการทเหมาะสมจำเปนและไดสดสวน

หลกความชอบดวยกฎหมายของฝายตลาการและฝายปกครองนนพจารณาในฐานะของผใชและ

บงคบการตามกฎหมายวาฝายตลาการทใชกฎหมายในการชขาดตดสนคดนนจะตองถกผกพนในการใช

อำนาจอยางนอย 3 ประการ คอ 1) ตองพจารณาพพากษาคดไปตามบทบญญตของกฎหมายจะพจารณา

พพากษาคดใหผดแผกแตกตางไปจากบทบญญตทางกฎหมายไมได 2) ตองใชกฎหมายอยางเทาเทยมกน

ฝายตลาการตองเครงครดในการใชกฎหมายแตละกรณอยางเทาเทยมกนและ3)ตองผกพนในการใชดลพนจ

อยางปราศจากขอบกพรอง

ในสวนของฝายปกครองกมความผกพนในการปฏบตตามกฎหมายคอ 1) การกระทำของฝาย

ปกครองตองชอบดวยกฎหมาย2)ฝายปกครองจะกระทำการอนใดตองมกฎหมายใหอำนาจ

หลกความชอบดวยกฎหมายดงกลาวนเปนสาระสำคญของหลกนตรฐ

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปน

มนษยตามรฐธรรมนญใหม โดยบรรเจดสงคะเนตหนา 25-30หนงสอหลกการพนฐานของกฎหมาย

ปกครองโดยวรพจนวศรตพชญ)

กจกรรม4.2.2

ทานเขาใจถงความชอบดวยกฎหมายทางเนอหาวามสาระสำคญอยางไรบางจงอธบาย

4-18

บนทกคำตอบกจกรรม4.2.2

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.2)

4-19

เรองท4.2.3หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมหลกกฎหมาย

สาระสงเขปนอกจากหลกความชอบดวยกฎหมายซงถอวากฎหมายไมมผลยอนหลงดงกลาวแลวในทางอาญา

ยงมหลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมาย(nullcumcrimen,nullapoenasinelege) เปนหลก

ทใชในทางอาญาโดยเฉพาะอก และยงไดขยายไปถงเรองโทษปรบทางปกครอง และเรองวนยและขอบงคบ

ในองคกรวชาชพอกดวย หลกดงกลาวนเพอเปนหลกประกนวา เขาจะตองรบผดและตองถกลงโทษทาง

อาญากตอเมอมกฎหมายบญญตหามไวในขณะทเขากระทำการนนและกฎหมายนนตองกำหนดโทษไวดวย

หลกการดงกลาวยงแยกยอยออกเปน4ประการคอ

1)หลกการกระทำ (Tatprinzip)ซงถอหลกวา ความรบผดทางอาญานนผกพนกบการกระทำ

คอ จะมความรบผดทางอาญากตอเมอมการกระทำลำพงเพยง “ความคด” ไมอาจจะตองรบผดทางอาญา

ดงนนพนฐานของการกำหนดความผดและโทษทางอาญาจงตองวางอยบนพนฐานของการ“กระทำ”

2)หลกการกำหนดโทษโดยกฎหมาย (Gesetzlichkeitsprinzip)หลกการดงกลาวนถอหลกการท

วากฎหมายทกำหนดโทษทางอาญาตองเปนกฎหมายทไดรบการพจารณาจากรฐสภา

3)หลกความแนนอนของกฎหมาย (Bestimmtheitsgrundsatz) ซงปกตหลกนกเปนหลกของ

กฎหมายทวไปอยแลวแตกรณของกฎหมายอาญาซงม “โทษ”ทางอาญาดงนนกฎหมายดงกลาวจงถกเรยกรอง

ใหตองมความชดเจนแนนอนมากขนดวย

4)หลกหามมใหกฎหมายมผลยอนหลง (Rueckwirkungsverbot) ซงกเปนไปในทำนองเดยวกน

กบทกลาวมาแลวและในทางอาญานนถอวาเปนขอหามโดยเดดขาดซงหามทงองคกรผบญญตกฎหมายและ

องคกรผใชกฎหมาย

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกพนฐานของสทธเสรภาพ และศกดศรความ

เปนมนษยตามรฐธรรมนญพ.ศ.2540โดยบรรเจดสงคะเนตบทท1)

กจกรรม4.2.3

หลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมายนนแตกตางจากหลกกฎหมายไมมผลยอนหลง

หรอไม

4-20

บนทกคำตอบกจกรรม4.2.3

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.3)

4-21

เรองท4.2.4หลกความเปนอสระของตลาการ

สาระสงเขปหลกความเปนอสระของตลาการนนเปนหลกการทสำคญหลกหนงของหลกนตรฐทมงทจะคมครอง

อำนาจตลาการททำหนาทชขาดคดใหปราศจากการแทรกแซงจากอำนาจบรหารและอำนาจนตบญญตเพราะ

หากอำนาจตลาการอยภายใตอำนาจบรหารและอำนาจนตบญญตแลวสทธเสรภาพของประชาชนกอาจไมได

รบการคมครองตามกฎหมายได

ความเปนอสระของตลาการนนมไดหมายความวาตลาการจะตดสนคดตามอำเภอใจแตตลาการยง

คงมความผกพนตามกฎหมายทจะตองตดสนคดตามกฎหมายความเปนอสระจงหมายถงการไมถกแทรกแซง

ใหตดสนคดผดแผกแตกตางไปจากกฎหมายทงจากคความจากรฐและจากสงคม

หลกความเปนอสระของตลาการกเพอเปนหลกประกนใหตลาการสามารถวางตวเปนกลางและทำ

หนาทไดอยางอสระ แตการทจะใหตลาการทำหนาทไดอยางอสระนนมใชจะมแตเพยงการรบรองความเปน

อสระดงกลาวเทานน แตจะตองมมาตรการหรอหลกการอนทประกนความเปนอสระดงกลาวดวย ดงนน

หลกประกนความเปนอสระนกอาจแบงออกไดเปน3ประการคอ

1) ความเปนอสระในการทำหนาทตลาการ เปนการวางหลกพนฐานการทำหนาทของตลาการวาจะ

ไมถกแทรกแซงจากผใดหรอองคกรใด

2)ความเปนอสระในทางองคกร นอกจากจะวางหลกอสระในการทำหนาทแลวหากการจดองคกร

ของศาลตองถกแทรกแซงจากองคกรอนกยากทตลาการจะทำหนาทอยางอสระไดดงนนจงตองมความเปน

อสระในการจดองคกรดวยซงกมฐานทมาจากหลกการแบงแยกอำนาจนนเอง

3)ความเปนอสระในทางสวนบคคล หากตลาการผทำหนาทมความไมมนคงในตำแหนงหนาทหวน

เกรงวาอาจถกโยกยายไปทอนแลวกอาจกระทบตอความเปนอสระในการทำหนาทดงนนจงตองมหลกประกน

ในทางตวบคคล เชนการโยกยายตลาการจะตองไดรบความยนยอมจากตวตลาการนน และตลาการควรม

เงนเดอนคงทไมมการเลอนขนประจำปตามดลพนจเปนตนดงนกจะทำใหตลาการมหลกประกนทมนคงใน

ทางสวนบคคลทสามารถจะทำหนาทอยางเปนกลางได

(โปรดอานเนอหาสาระโดยละเอยดในหนงสอหลกกฎหมายมหาชนโดยโภคนพลกลและชาญชย

แสวงศกด หนงสอ หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญใหม

โดยบรรเจดสงคะเนตหนา30-31)

4-22

กจกรรม4.2.4

หลกความเปนอสระของตลาการมความสำคญตอหลกนตรฐหรอไมอยางไรจงอธบาย

บนทกคำตอบกจกรรม4.2.4

(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท4ตอนท4.2กจกรรม4.2.4)

4-23

แนวตอบกจกรรมหนวยท4

นตธรรมและนตรฐ

ตอนท4.1นตธรรม

แนวตอบกจกรรม4.1.1

ในสงคมประชาธปไตยทถอวารฐมขนกเพอประโยชนกบประชาชนในรฐนนทสำคญกคอการคมครอง

สทธเสรภาพของเอกชน แตการใชเสรภาพนนจะตองมขอบเขตไมกระทบตอสทธของผอนและประโยชน

สาธารณะ จงจำเปนตองมการจำกดสทธเสรภาพของเอกชนซงในสงคมเสรประชาธปไตยถอวา การจำกด

สทธเสรภาพนนจะกระทำไดกแตโดยกฎหมายเทานน จงเปนทมาของหลกการปกครองโดยกฎหมายหรอ

หลกนตธรรมขน

แนวตอบกจกรรม4.1.2

แนวคดในเรองหลกนตธรรมมมาตงแตสมยกรกโบราณโดยพลาโต(Plato) ทไดเสนอแนวคดถงการ

ปกครองทดวาตองปกครองโดยราชาทมความเปนธรรมและฉลาดปราดเปรองหรอราชาปราชญ(Philosopher

King) แตตอมาในตอนชวงปลายชวตเขาเหนวา ราชาปราชญ นนหาไดยากยงจงควรใชการปกครองโดย

กฎหมายทถอวาเปนสงทดรองลงมา และตอมา อรสโตเตล (Aristotle) กไดอธบายตอวาการปกครองโดย

กฎหมายนนเปนสงทดทสดเพราะปราศจากอารมณอนมชอบ(passion)จงดกวาการปกครองโดยมนษย

แนวตอบกจกรรม4.1.3

จากแนวคดทางทฤษฎดงกลาวอาจสรปสาระสำคญของหลกนตธรรมทยอมรบตรงกนไดหลาย

ประการ เชนหลกความสงสดของกฎหมายหลกการแบงแยกอำนาจหลกความชอบดวยกฎหมายของการ

ปกครองหลกกฎหมายทดหลกความรบผดของรฐและหลกการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

ตอนท4.2นตรฐ

แนวตอบกจกรรม4.2.1

หลกนตรฐใหความสำคญกบสทธเสรภาพของบคคลและสทธในความเสมอภาค ซงเปนรากฐาน

สำคญของศกดศรความเปนมนษยดงนนจงถอวาหลกการคมครองสทธเสรภาพเปนหลกการพนฐานทสำคญ

ของหลกนตรฐทรฐตองคมครองสทธเสรภาพเพราะรฐดำรงอยเพอมนษยมใชมนษยดำรงอยเพอรฐ

4-24

แนวตอบกจกรรม4.2.2

ความชอบดวยกฎหมายในทางเนอหาหมายถง องคกรผมอำนาจในการออกกฎหมายตองคำนง

ถงเนอหาสาระของกฎหมายวาตองมสาระสำคญคอ1)หลกความแนนอน2)หลกไมมผลยอนหลงและ3)

หลกความไดสดสวน

แนวตอบกจกรรม4.2.3

หลกดงกลาวนสวนหนงกมลกษณะของการหามใชกฎหมายยอนหลงเชนเดยวกน แตหลกนใชกบ

ความผดทางอาญาจงมความเครงครดมากกวานอกจากจะมหลกเรองกฎหมายไมมผลยอนหลงแลวยงรวม

ถงหลกเรองการกระทำหลกเรองความแนนอนชดเจนของกฎหมายและหลกการกำหนดโทษโดยกฎหมาย

อยดวย

แนวตอบกจกรรม4.2.4

หลกความเปนอสระของตลาการมความสำคญตอหลกนตรฐและถอวาเปนสาระสำคญของหลกนตรฐ

ทงนเพราะหลกนตรฐมงทจะคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ในขณะทการจำกดสทธเสรภาพกระทำได

กแตเฉพาะกฎหมายดงนนองคกรตลากรซงมหนาทชขาดขอพพาทกคอชขาดตามกฎหมายกตองมความเปน

อสระหากตลาการถกแทรกแซงดวยองคกรอนแลวสทธเสรภาพของประชาชนกอาจไมไดรบการคมครอง

4-25

แบบประเมนผลตนเองหลงเรยน

วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง“นตธรรมและนตรฐ”

คำแนะนำ อานคำถามตอไปนแลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดใหนกศกษามเวลาทำแบบประเมนผล

ตนเองชดน30นาท

หลกนตธรรมและหลกนตรฐเหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไรจงอธบาย

4-26

เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท4

กอนเรยน1. หลกนตธรรมหรอหลกการปกครองโดยกฎหมาย(RuleofLaw)นนมแนวคดมาตงแตสมยกรก

โดยพลาโตเสนอวาการปกครองทดทสดคอการปกครองโดยราชาปราชญ(PhilosopherKing)แตเมอราชา

ปราชญหาไดยากจงสมควรปกครองโดยกฎหมายซงดรองลงมา และแนวคดนกไดพฒนามาโดยตลอดเพอ

ปกปองคมครองสทธของเอกชนแนวคดเรองหลกนตธรรมนไดรบการกลาวถงมาในประเทศองกฤษ

2. หลกนตรฐนนไดรบความนยมและมการกลาวถงกนมากในเยอรมนซงมสาระสำคญทถอวาฝาย

ปกครองจะใชอำนาจแทรกแซงเสรภาพของเอกชนโดยไมมฐานอำนาจทางกฎหมายไมไดรฐจะดำเนนการใด

ตองชอบดวยกฎหมายทงในดานเนอหาสาระและกระบวนการดวยหลกนตรฐประกอบดวยสาระสำคญหลาย

ประการเชน1)หลกการแบงแยกอำนาจ2)หลกการคมครองสทธเสรภาพ3)หลกความชอบดวยกฎหมาย

ในทางเนอหา4)หลกความเปนอสระของตลาการเปนตน

หลงเรยนตองตอบโดยอธบายหลกนตธรรมและหลกนตรฐกอนแลวจงเปรยบเทยบใหเหนวา หลกนตธรรม

และหลกนตรฐตางกใหความสำคญกบกฎหมายคอถอวารฐตองเคารพและปฏบตตามกฎหมายทงนกเพอ

การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนจากการกระทำของรฐแตกยงมความตางกนอยบางคอหลกนตธรรม

เปนการมองจากปจเจกชนแตหลกนตรฐเปนการมองจากตวรฐเองและหลกนตธรรมเปนหลกทนยมอางอง

กนในองกฤษในขณะทหลกนตรฐเปนทกลาวถงกนมากในเยอรมน

1. หลกนตธรรมหรอ TheRule of Lawนมการเสนอแนวคดนเพอคมครองสทธเสรภาพของ

ประชาชนวาสทธเสรภาพนจะจำกดจะไดกแตโดยกฎหมายเทานน

2. หลกนตรฐมสาระสำคญทแตกตางกนไปตามยคสมย ในปจจบนเหนวาหลกนตรฐประกอบขน

ดวยสาระสำคญคอ 1) หลกการคมครองสทธเสรภาพ 2) หลกการแบงแยกอำนาจ 3) หลกความชอบดวย

กฎหมาย4)หลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมาย4)หลกความเปนอสระของตลาการ5)หลกความ

เปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญ