UPRAVLJANJE KVALITETOMProf. dr Zdravko Todorovi

SMISAO UPRAVLJANJA

SMISAO UPRAVLJANJAHAOS, RED, ENTROPIJA, NEGENTROPIJA

Svijetom uglavnom dominira nered, haos.

Sve to je organizovano, to je ivo, mora da posjeduje neki nivo organizovanosti reda.

Svaki sistem koji je organizovan trpi djelovanje entropije, opte tendencije ka dezorganizaciji.

Da bi se red to due odrao uprkos djelovanju entropije sistem mora da koristi negentropiju, tendenciju koja ima za cilj da uspori ili umanji delovanje entropije.

SMISAO UPRAVLJANJA REDSve to je organizovano, to je ivo, mora da posjeduje neki nivo organizovanosti reda.

Red je neophodan da bi mogao da se obavi neki rad.

SMISAO UPRAVLJANJA ENTROPIJASvaki sistem koji je organizovan trpi djelovanje entropije, opte tendencije ka dezorganizaciji.

Dezorganizacija neminovno dovodi do raspadanja i smrti sistema.

Zbog entropije nijedan sistem nije vjean.

SMISAO UPRAVLJANJA NEGENTROPIJADa bi se red to due odrao uprkos djelovanju entropije sistem mora da koristi negentropiju, odnosno negativnu entropiju.

Negentropija je tendencija koja treba da uspori ili umanji djelovanje entropije.

Djelovanje entropije i negentropije su uslov za funkcionisanje sistema.

SMISAO UPRAVLJANJARAD I OPSTANAK SISTEMADa bi sistemi opstali, a to ukljuuje ljude i njihova drutva, mora da postoje organizacije, sistemi sposobni da obavljaju neki rad.

Rad je svaka aktivnost koja omoguava da sistem opstaje, da egzistira u vremenu i prostoru

Za rad je neophodno troenje energije.

Troenje energije doprinosi ouvanju sistema ali sa druge strane omoguava realizaciju entropije.

SMISAO UPRAVLJANJAENTROPIJA I LJUDSKI RADCjelina dinamike egzistencije se realizuje u stalnom nastojanju entropije da povea nered, a koncentrisane energije, materije i informacija da taj nered suzbije ili barem smanji brzinu njegovog irenja.

Ljudska delatnost, ljudski rad, ljudsko stvaralatvo se ispoljava u nastojanju:da se stvori organizacija,da se u prirodi prepoznaju dijelovi struktura koje mogu biti upotrebljene kao izvori negentropije,da se pronae ili stvori organizacija koja e omoguiti da se ostvaruje, realizuje odreen proces,da se zadovolje odreene ljudske potrebe,da se obavi neki rad.

SMISAO UPRAVLJANJAOSTVARIVANJE CILJEVANajvei dio svoga ivota svaki ovek i drutvena zajednice provode u nastojanju da uspostave u postojeem haosu neki red, neku organizaciju.

Nastojanja da se iznau naini da se postignu unapred odreeni ciljevi, da se smisao ivota i rada odredi kao nastojanje da se realizuju neki unapred zamiljeni, poeljni dogaaji, karakteristika je ljudskih i naunih napora.

Cjelina smisla ovekovog ivota jeste postizanje i realizacija u realnom vremenu i prostoru (u sadanjosti) postavljenih ciljeva.

HAOS I REDHaos, nered, dezorganizacija je u osnovi svakog reda. Samo iz haosa moe da nastane red.

Haos kao uslov iz koga nastaje red se ne ukida potpuno i nepovratno uspostavljanjem reda, ve je to privremeno stanje.

Uspostavljeni red, prije svega zbog djelovanja entropije, kad tad se pretvara u nered. Red i haos su uzajamno vezani, meutim ta veza nije simetrina niti stalna.

Upravljanje nije samo ponitavanje haosa u nastojanju da se uspostavi neki red ve i korienje haosa za uspostavljanje nekog reda.

RED KAO POELJNA SADANJOSTBudue je pretpostavka koja se konstruie i realizuje u sadanjosti.

U prolosti stvari su se desile danas moemo samo da nagaamo na osnovu onoga to nam je ostalo iz prolosti kako je to bilo.

U budunosti stvari e se tek desiti oni koji upravljaju mogu imati elje i pretpostavke o buduem ali se budunost ne moe odrediti.

Upravljanje nije uspostavljanje odnosa izmeu sadanjeg i nekog budueg, ve je postavljanje meusobnog odnosa pojava u sadanjosti maksimalno ukidanje haosa i uspostavljanje reda.

Budunost predstavlja neki daleki horizont kome teimo a do kojeg nikad ne stiemo. Vizija budunosti nam slui kao orijentir, kao elja koja se iskljuivo realizuje u sadanjosti.

KIBERNETIKA

DEFINICIJA KIBERNETIKEKibernetika se bavi teorijom i praksom upravljanja sistemima pomou informacija, razvijajui pri tome veoma razliite metode i naine upravljanja.

Kibernetika nastoji da utvrdi principe, kriterijume i naine upravljanja sloenim sistemima.

Kibernetika iznalazi sloene kodove upravljanja koji mogu samostalno da ostvare upravljaka dejstva.

Sastavni dijelovi kibernetike su: opta teorija sistema, teorija informacija i teorija upravljanja.

NASTANAK KIBERNETIKEViner (1948) je prvi dao odgovor na pitanja: ime se upravlja sistemima. Pomou ega se upravlja informacijama. Kako se upravlja procesima, povratnom spregom.

IME SE UPRAVLJA?Viner je odredio da procesi upravljanja obuhvataju tri elementa: sistem, informacije i procese.

Sistemi su sastavljeni od ljudi, stvari i procesa i predstavljaju skup elemenata koji objedinjeni i medjusobno povezani postaju realni predmet upravljanja.

Bitno svojstvo svakog sistema jeste njegov cilj. To je razlog njegovog postojanja.

KAKO SE UPRAVLJA?Sistemima se upravlja tako to se pomou povratne sprege utie na njihovo kretanje u prostoru stanja sistema.

Primjenom povratne sprege, pomou informacija, sistem se kree u prostoru stanja.

Sistem moe da funkcionie u doputenom i moguem prostoru stanja.

POVRATNA SPREGAPovratna sprega predstavlja sprezanje izlazne informacije sistema sa ulaznom.

Negativna povratna sprega deluje tako da sistem svojim ponaanjem umanjuje ili neutralie uticaj iz okruenja. Time se sistem vraa u prethodno stanje.

Pozitivna povratna sprega deluje tako da ponaanje sistema pojaava ulazna dejstva na sistem. Takvo delovanje ima za rezultat rast i razvoj sistema.

POVRATNA SPREGA

Izlazna Informacija

Ulazna informacija

S I S T E MPovratna sprega

Smetnja iz okruenja

SISTEM

Skup meusobno povezanih podsistema od kojih je SVAKI u direktnoj ili indirektnoj vezi jedan s drugim

PODSISTEMFunkcionalna komponenta veeg sistemaMoe biti sistemIma odreenu ulogu u funkcioniranju nekog veeg sistema

VEZANain na koji su dva ili vie podsistema meusobno ovisniPovezuje svojstva razliitih podsistema i stavlja ih u meusobni odnosPostoji, ako promjena u svojstvu jednog podsistema uvjetuje promjenu svojstva nekog drugog podsistema

SISTEM I AGREGATSISTEMAGREGAT skup podsistema koji su djelomino povezani, tj. od kojih najmanje jedan nije u vezi s ostalima.vs.

Da bi neki element u sistemu bio aktivan, on mora:a) da utie na druge elemente u okruenju ali istovremeno da trpi povratni uticaj iz okruenja;b) da bi ostvario prvi uslov aktivan element mora da ima najmanje po jednu ulaznu i izlaznu vezu, ic) ulazna veza (input) determinie izlaznu vezu (autput).

POVEZANOST S OKRUENJEMApsolutno zatvoreni sistemNe postoji razmjena s okruenjemRelativno zatvoreni sistemKontrolisana razmjena s okruenjemPoznati i definirani ulazi i izlaziOtvoreni sistemPoznati ulaziNepoznati ulaziSmetnje

SISTEM I OKRUENJE Kada posmatramo privredu kao veliki ekonomski sistem, okruenje uzeto u najirem smislu obuhvata veoma brojne sfere drutvenog ivota, poev od politikog sistema, obrazovanja, nauke, kulture, zdravstveno-socijalne zatite, pa do sistema meunarodnih, politikih, ekonomskih i drugih odnosa.

POSLOVNI SISTEM

POSLOVNI SISTEM

Npr. u poslovnom sistemu fabrike mogu postojati slijedei podsistemi:IT- Istraivanje trinih potreba za proizvodom,R- razvoj prototipa budueg proizvoda,K- konstruisanje proizvoda,P- planiranje i priprema proizvodnje,N- nabavka sirovina i opreme za izradu proizvoda,TR - spoljni i unutranji transport materijala i opreme,M- magacin za sirovine i opremu,TE - tehnologija obrade dijelova i montae proizvoda,QS - upravljanje i obezbjeenje kvaliteta proizvoda,D- prodaja i distribucija dijelova i proizvoda,U- ugradnja ili montaa proizvoda na mjesto korienja,S- servisiranje ili odravanje proizvoda kod kupca ili korisnika,RU - rukovoenje,PK - pravni i kadrovski poslovi,F- finansije,OI - obezbjeenje ili sigurnost imovine

POSLOVNI SISTEM

IT,R,K,P,N,TR,M,D,U,S

TE

X

U

Y

POS

Z

QS,RU,PK,F,OI

REZULTATI PROCESAPoluproizvodi (eng. processed materials) su izraeni materijali dobijeni transformacijom u tenom, gasovitom ili rastresitom stanju, koji se obino isporuuju cjevovodima, cisternama, buradima, kantama ili bocama (tenosti, gorivo, mazivo, gasovi), vagonima ili dakovima (sirovina, koks, ugalj, granule), u rolnama (limovi, tkanine, trake, profili, ice, cijevi) ili u gomili (odlivci, otkovci, poluobraeni dijelovi), itd.Proizvodi (eng. hardware) su izraeni oblikovani dijelovi ili gotovi sklopovi za upotrebu: dijelovi, alati, komponente, pribori, instrumenti, aparati, maine, ureaji, vozila, instalacije, itd.Softver (eng. software) je intelektualno ostvarenje sa informacijama u obliku ideja, poslova ili postupaka, na prikladnom nosiocu: skice, postupci, raunarski programi, dokumentacija itd. koja se odnosi na rad sistema za obradu podataka (prema Standardu ISO 2382-1:1993).

Usluge (eng. services) obuhvataju pruene ili isporuene usluge proizvoaa potroau (ugostiteljske, komunikacione, zdravstvene, komunalne, trgovake, finansijske, administrativne, tehnike, naune, itd.).

KVALITET

POTENCIJALNI PROBLEMI ZBOG KOJIH SE UVODE SISTEM KVALITETADosadanja vizija/misija/strategija/politikaNedovoljna odgovornost u raduNain rada nije dokumentovanIntrovertni odnosi u poslovanju (fokus na unutranji svijet, ideje, sjeanja i emocije)Nedovoljna produktivnost u razvoju programske opremeVisoki trokovi odravanja programske opremeNedovoljan kvalitet programske opremeProblemi u zadovoljstvu korisnika i zaposlenih

KVALITETISO 9000:2005: "Kvaliteta je stepen do kojeg skup svojstava i karakteristika izvjesnog proizvoda, procesa ili usluge ispunjava zahtjeve korisnika".

Napomena 1: pojam kvalitet se moe koristiti s pridjevima kao to su nedovoljan, dobar ili izvrstan; Napomena 2: svojstvo znai postojanje u neemu, posebno kao stalna karakteristika;Napomena 3. karakteristika, svojstvo na osnovi kojega se pravi razlika;Napomena 4. zahtjev, potreba ili oekivanje koje je navedeno, koje se uopteno podrazumijeva ili je obavezno.

KVALITET I NE-KVALITET

Moete li da prihvatite 1% ne-kvaliteta?

UKOLIKO JE VA ODGOVOR POZITIVANNa primjeru Francuske svakoga dana prihvatate : 14 minuta bez vode ili struje, 50 000 predmeta izgubljenih od strane pote, 4 loa sletanja na Orly (Pariski aerodrom), 20 novoroenadi koja su ispala iz ruku babica i 600 000 obroka zagaenih bakterijama.

1% ne-kvaliteta?

ISTORIJA KVALITETA1875- Taylor Pojava koncepta i metoda masovne proizvodnje mijenja se filozofija proizvodnje (organizacije), a sa tim i filozofija QC-a.

WALTER SHEWART (1891-1967)Pokuao da shvati kako kontrolisati kvalitet proizvoda proizvedenih u velikim serijamaZa Shewart-a, kontrolisanje kvaliteta je bilo pitanje statistikog praenja varijacija u karakteristikama proizvodaTraenje uzroka varijacijaAnaliziranje svih koraka u datom procesuUkljuivanje SVIH nadlenih osobaObjedinio je discipline: statistiku, inenjerstvo i ekonomiju (otac statistike QC).

ISTORIJA KVALITETA1930 Dodge and Roming Uvode planove uzorkovanja u cilju odreivanja prikaladnosti serije za isporuku korisnicima. Metoda se temelji na teoriji vjerovatnoe i izvoenju zakljuaka.1943 Ishikawa Pokreta QC u Japanu. Razvio je dijagram uzroka i posljedice (cause-and-effect).

ISHIKAWA O KVALITETU:Kvalitet je ekvivalent sa zadovoljstvom kupca.Kvalitet mora biti definisan opseno. Nije dovoljno samo rei da je proizvod visokog kvaliteta. Moramo fokusirati panju na kvalitet svakog aspekta organizacije.Potrebe i zahtjevi kupca se mijenjaju. Stoga, se i definicija kvaliteta uvijek mijenja.Cijena proizvoda ili usluge je bitan dio kvaliteta. Ako je proizvod precijenjen ne moe pridobiti zadovoljstvo kupca.

WILLIAM DEMING (1900-1993) Shewartov sledbenik Precizna analiza podataka Istraivanje ljudske psihologije, teorija obuke, sistemskih varijacija Klijent kao prioritet Odbacivanje Tejlorizma i njegovih autoritarnih metoda Napisao 14 principa za upravljanje ukupnim kvalitetom

ARMAND FEIGENBAUM (1920-) Prvi koji je upotrebio naziv ukupni kvalitet (knjiga Kontrola ukupnog kvaliteta, 1951) Za Feigenbauma, ukupni kvalitet = razvijanje sistema, odravanje i poboljanje kvaliteta Definisao 4 komponente kvaliteta: Tehniku Administrativnu Ekonomsku Merenje/dimenzioniranje

ISTORIJA KVALITETA1980 Taguchi Uvodi statistike tehnike planiranju eksperimenata u cilju poboljanja kvaliteta i smanjenja trokova. Razvio je i funkciju gubitaka (quality loss function). U SAD-u se prihvaa nova filozofija koju je jo zapoeo Deming. Uvodi i pojmove off-line i on-line QC.

Definicije kvaliteta pojedinih gurua kvalitete

AutorDefinicijaCrosby Usklaenost sa zahtjevimaJuranSposobnost za upotrebuFeigenbaumZadovoljenje oekivanja klijenataDemingRedukcija unutar varijacija

DEMINGOVIH 14 PRINCIPA1- Postanite odani svrsi unapreenja kvaliteta proizvoda, sa ciljem da postanete konkurentniji2- Prihvatiti novo razmiljanje, odnosno filozofiju 3- Obustaviti masovnu kontrolu radi unapreenja kvalitete4- Prekinuti ugovaranje nabavki na temelju najniih cijena5- Neprekidno unapreivati sistem 6- Institucionalizirati osposobljavanje za obavljanje posla 7- Unapreivati rukovoenje 8- Eliminisati strahopotovanje i zabrinutost 9- Onemoguiti barijere izmeu odjela 10- Eliminisati slogane11- Eliminisati radne norme 12- Usmjeriti prepreke prema samosvijesti13- Institucionalizirati obrazovanje i samounapreenje14- Ukljuiti svakoga u rad

STALNO IMAJTE NA UMU POBOLJAVANJA PROIZVODA I USLUGA (1)Neophodno je kreirati svrhu poboljanja proizvoda i usluge s ciljem da se postane konkurentan, zadri u poslu i osigura posao. Prema tome, rukovodstvo se treba zalagati da se raspoloivi izvori usmjere dugorono, kako bi se mogao posao izvravati kvalitetno. Takav pristup je suprotan stremljenju da se ostvari brz povrat uloenog kapitala nakon uspostavljanja programa kvalitete. Valja naglasiti da unapreenje kvalitete zahtijeva vrijeme da bi se postalo efikasan. Zbog toga je vano japansko iskustvo, u okviru kojeg prevladava nevjerojatna strpljivost i predanost radu u postizanju definisanih ciljeva.

PRIHVATITI NOVO RAZMILJANJE, ODNOSNO FILOZOFIJU (2)Evidentno je da se svjetska ekonomija nalazi u novom ekonomskom dobu. To doba namee menaderima irom svijeta prihvaanje novih izazova, odgovornosti i rukovoenja. Nabrojeno podrazumijeva jednostavnu injenicu da se treba usmjeriti na uspostavljanje i rukovoenje poslovnim sistemima na nain da nema defektnih proizvoda. Danas mnoga preduzea imaju proizvode izvrsnog kvaliteta s razumnim cijenama. Usprkos tome mijenjaju svoj pristup na nain da odravanjem kvalitete stvaraju situaciju za stvaranje velikih prednosti. Naime, sve se vie i vie ciljevi smanjivanja greaka zamjenjuju ciljevima unapreenja zadovoljstva i oduevljenja kupaca.

OBUSTAVITI MASOVNU KONTROLU RADI UNAPREENJA KVALITETE (3)Kontrolu treba nadograditi, odnosno eliminirati kao primarnu i sveobuhvatnu aktivnost kojom se postie kvalitet proizvoda, s obzirom da su u mnogim preduzeima razvijenih zemalja slube obezbjeenja kvaliteta zapravo angaovani izvravati inspekcijske poslove tokom procesa i zavrne ikontrole proizvoda. Naravno, prema ovom scenariju odgovornost za kvalitet je nesumljivo u odjelu kvaliteta. U takvim okolnostima kvaliteta je ili nije uspostavljen. Odnosno, u takvim je okolnostima prekasno nadodati kvalitet, s obzirom da se kvalitet treba ugraditi u sve procese koji obezbjeuju stvaranje vrijednosti i u procese koji najdirektnije stvaraju vrijednost.Demingov prijedlog je postii kvalitet na izvoru, tj. mjestu nastanka dodatne vrijednosti ili mjestu koje predstavlja nedvojben uslov za stvaranje vrijednosti. U stvari to znai da je svaki radnik odgovoran za svoj posao i da radnik treba izvriti kontrolu svoje poslovne aktivnosti radi odravanja nadzora nad procesima. Naravno, to je mogue samo ako menadment vjeruje i pravilno iobui radnike.

PREKINUTI UGOVARANJE NABAVKI NA TEMELJU NAJNIIH CIJENA (4)Ugovaranje nabavki raznovrsnih materijala, sirovina i energije utie na trokove poslovanja. Ukoliko se preduzee usmjeri na jednog dobavljaa pretpostavlja se da je dugorono uspostavljeno povjerenje. Ukoliko se preduzee usmjerava na vie dobavljaa logino je da konkurencija izmeu dobavljaa unapreuje kvalitetu isporuenih proizvoda i smanjuje trokove nabave. U stvarnosti, kod postojanja vie dobavljaa (1) pretjerano naglaava utjecaj nabavnih cijena i (2) poveava mogunost neudovoljavanja specificiranih zahtjeva nabavljenih proizvoda. U uslovima velikog broja dobavljaa, a zbog obezbjeenja konzistentnosti isporuenih materijala, energije i sirovina, odnosno ulaznih elemenata proizvodnje, mnoga su preduzea prihvatila just-in-time pristup nabavljanja. Taj pristup minimizira broj dobavljaa, kako bi se smanjile nejednakosti traenih karakteristika ulaznih izvora. Da bi se navedeni koncept mogao odravati, pribjegava se dugoronim ugovorima s dobavljaima koji imaju certificirani sistem upravljanja kvalitete. U Sjedinjenim Dravama certifikacije se esto temelje na kriterijima Malcolm Baldrige National Quality Award ili meunarodnog sistema upravljanja kvalitete ISO 9000. U ostalim sluajevima ceritifikacija dobavljaa se temelji na interno utvrenim standardima.

NEPREKIDNO UNAPREIVATI SISTEM (5)Treba neprekidno i zauvijek unapreivati sistem proizvodnje, ime se pridonosi unapreenju kvalitete, produktivnosti i neprekidnom smanjenju trokova. Nabrojene ciljeve mogue je ostvarivati samo ukoliko ih prihvaa najvie rukovodstvo. Sistem proizvodnje ukljuuje dizajniranje proizvoda, proizvodnih procesa, obrazovanja, proizvodnih kapaciteta i alata te ostalih varijabli koje pridonose odreivanju karakteristika proizvodnih procesa, odnosno procesa kojima se dodaje vrijednost. Na kraju svega menadment je, s obzirom na posjedovanje rukovodnog autoriteta, odgovorno za dizajniranje svih elemenata proizvodnje. Dakle, radnici su odgovorni samo za unoenje elemenata u sistem. Slabe karakteristike sistema najee su posljedice slabih karakteristika menadmetna.

INSTITUCIONALIZIRATI OSPOSOBLJAVANJE ZA OBAVLJANJE POSLA (6)Mora se naglasiti da je trening, odnosno osposobljavanje zaposlenika postao , neophodan uslov za unapreenja. Zbog toga je dizajniranje efektivnog osposobljavanja i njegovo institucionaliziranje vana aktivnost unapreenja kvalitete.

UNAPREIVATI RUKOVOENJE (7)Cilj nadzora je pomoi boljem izvravanju poslova. Zbog toga je neophodno uz radnike nadzirati i rukovodioce. Svi eksperti upravljanja kvalitete slau se da je rukovoenje klju unapreenja kvalitete. Naime, ako radnici, oduevljeni upravljanjem kvalitete ele samostalno unaprijediti procese u tome e malim dijelom i uspjeti. Potpuno bi uspjeli samo ako se u unapreenje kvaliteta ukljui i najvie rukovodstvo. Dakle, za opti pristup unapreenju upravljanja kvaliteta mora se ukljuiti vrhunsko rukovodstvo, s obzirom da imaju organizacijski i financijski autoritet. U suprotnom napori za unapreenjem kvalitete potpuno e izostati.

ELIMINISATI STRAHOPOTOVANJE I ZABRINUTOST (8)Uslovi rada u kojima egzistira strahopotovanje prema nadreenom i zabrinutost za radno mjesto ne stimulie oslobaanje zaposlenih da maksimalno iskoriste intelektualnu, fiziku i emocionalnu energiju. U takvim okolnostima ne moe se oekivati da pojedinac uoi potrebu i predloi nain unapreenja uinkovitosti svog rada. U uslovima gdje se pojedinci ili grupe zaposlenika, koji se drznu predloiti unapreenje, ocjenjuju kao stvaraoci nereda i nezadovoljstva, dugoronog poboljavanja poslovanja ne moe biti. I zaista, takvi su radnici nezadovoljni. U stvari, eli li preduzee imati nezadovoljne radnike? Logian odgovor jest Ne! Zbog toga se esto deava da se nagrauju upravo oni zaposlenici koji ne ukazuju na mogua poboljanja. esta letargija u preduzeu je posljedica strahovanja da e se preporuke za unapreenje neopravdano ignorisati, to takoe doprinosi frustraciji i nezadovoljstvu.

ELIMINISATI STRAHOPOTOVANJE I ZABRINUTOST (8)Drugi tip straha proizlazi iz razmiljanja najvieg rukovodstva, koje eli unaprijediti kvalitet. S obzirom da njihove vizije trebaju provesti nie pozicionirani rukovodioci i zaposlenici, napori za unapreenjem kvalitete esto se poistovjeuju sa potencijalnom mogunosti gubljenja posla. Naime, praksa ukazuje da su esti napori za promjenama organizacijske strukture, koja je pretpostavka unapreenja kvalitete, sinonim za otkaze. Ili, nakon olako provedenih promjena organizacijske strukture zadrana je ista poslovna kultura i organizacijske barijere predhodnog sistema. Tim, olako provedenim organizacijskim promjenama, preduzee je izgubilo kreativnost i mogunost unapreenja sposobnosti poboljanja vrijednosti prema kupcu. ak niti institut napisane politike vrhunskog rukovodstva u Sjedinjenim Drava i Japanu ne moe se potpuno suprotstaviti posve prirodnoj inkopatibilnosti rasta proizvodnosti i unapreenja kvaliteta u odnosu na nesmetano otputanje radnika.

ONEMOGUITI BARIJERE IZMEU ODJELA (9) Ljudi zaposleni u odjelima istraivanja, dizajna, prodaje i proizvodnje moraju raditi kao grupa radi predvianja potekoa u proizvodnji i izbjegavanja nepodnoljivosti koje bi mogle nastati zbog neusaglaenosti proizvoda. Naime, u mnogim preduzeima dizajniranje proizvoda traje dugo. Najee se naglaava razdoblje ne krae od pet godina. Uoeno je da je jedan od razloga polaganog uvoenja novog proizvoda na trite esto upravo nepovezanost odjela tokom tog procesa.U okolnostima savremenih ekonomskih procesa i odnosa, duina vremena utroena na razvoj novog proizvoda utie na snagu i slabosti stvaranja konkurentskih sposobnosti. Tako je npr. Honda gotovo unitila Yamahu tokom osamdesetih godina zbog Hondine sposobnosti brzog uvoenja novo dizajniranih proizvoda na trite..

ELIMINISATI SLOGANE (10)Prema Demingu slogani, npr. Uraditi dobro prvi put! ili Nula greaka zauvijek samo su marketinke poruke, jer su nizak kvalitet i produktivnost posljedica sistema i kao takvi nisu posljedica uticaja radnika. U sluajevima kada rukovodstvo forsira zaposlenike na vii nivo produktivnosti i kvaliteta, odgovornost za kvalitet prevaljuje na radnike, to, ako nije sistemski postavljeno, moe utjecati krajnje obeshrabljujue. Primjeri obezbjeenja sistema kvaliteta za zaposlene je u stvari obezbjeenje boljeg osposobljavanja, prenoenja odluivanja na nie nivo ili obezbjeenje usaglaenosti stratekih i operativnih ciljeva.

ELIMINISATI RADNE NORME (11)Deming se zalagao za eliminiranje radnih normi, usprkos injenice da se radni norme primjenjuju irom svijeta. Naime, mnoga preduzea primjenjuju norme i ostvaruju zavidne rezultate. Razlog zbog kojeg je Deming prezirao slogane jest esta neprikladna upotreba normi i to norme, najee izraene numeriki, predstavljaju barijeru unapreenja. Naime, ako je norma odreen na visom nivou radnici su nezainteresirani za poboljanje ili jednostavno gube nagon za unapreenjem. Istovremeno, postavljanje numeriki odreenih ciljeva uz postojee norme obavezuje radnike, ali ne i rukovodstvo. Upravo je to i razlog to je Deming prezirao slogane.

USMJERITI PREPREKE PREMA SAMOSVIJESTI (12)Neophodno je uklanjati prepreke kojima su radnici optereeni s obzirom na njihovo pravo da budu ponosni na kvalitetu svoga rada. Naime, radnicima se treba vjerovati i pruiti prilika da se njihov rad cijeni, na nain da im se prizna doprinos unapreenju kvalitete proizvoda i procesa. U suprotnom, radnici su nezadovoljni i razoarani. Zbog toga je potrebno stvarati kulturu samostalnog timskog djelovanja iji su esti uesnici mudri rukovodioci.

INSTITUCIONALIZIRATI OBRAZOVANJE I SAMOUNAPREENJE (13)Taka 6. posveuje se osposobljavanju za rad, dok taka 13. ukazuje na potrebu obrazovanja. Uenje u preduzeu je funkcija kreativnosti zaposlenih i sposobnosti da preduzee institucionalizira iskustva nauena tokom vremena. Navedeno je vrlo teko provesti u preduzeima koje karakterizira intenzivna fluktuacija zaposlenika.Jedna od koristi meunarodnih standarda ISO 9000 je zahtjev da preduzee dokumentuje odvijanje procesa i njihovo unapreenje. Poslovnik kvalitete moe pomoi neprekidnom uenju. Ipak, to nije dovoljno. Organizirano uenje zahtijeva strukturu koja forsira i nagrauje uenje.Takvu organizaciju je teko kreirati u naredbodavnom i kontroliranom okruenju, jer naredbodavno orijentirani rukovodioci ne mogu razumjeti i razluiti to i kako dozvoliti zaposlenima da bi postigli najbolje rezultate.

UKLJUITI SVAKOGA U RAD (14)Promjene su zadatak svakog zaposlenog, to znai da je svaki zaposleni u preduzeu je odgovoran za kvalitet. Takav stav jo jednom potruje injenicu da se neprekidno unapreenje kvalitete temelji na ukljuivanju svih zaposlenih. Unapreenje sistema kvalitete, dakle, obaveza je svih zaposlenih, a odgovornost se odnosi samo na vrhunsko rukovodstvo.

DEMINGOVE SMRTONOSNE BOLESTIVjerujui u ispravnost svojih 14 taaka Deming je uoio 7 smrtonosnih bolesti. Te su bolesti rairene u preduzeima irom svijeta i karakteristine su tokom borbe za vrhunski kvalitet i konkurentnost.Te bolesti govore same za sebe:nedostatak konzistentnosti ciljeva,naglaavanje profita kao kratkoroan cilj,iskljuivo mjerenje karakteristinih veliina, rigidno rangiranje zasluga i rigidni godinji pregled nieg rukovodstva,pokretljivost rukovodstva,upravljanje preduzeem iskljuivo na temelju vidljivih veliina,prekomjerni trokovi za zatitu zdravlja zaposlenih iprekomjerni trokovi garancija kvaliteta proizvoda.

OSAM NAELA UPRAVLJANJA KVALITETOM1. Usmjerenje prema kupcu: organizacije zavise o svojim kupcima pa stoga trebaju razumjeti sadanje i budue potrebe kupaca, trebaju ispunjavati njihove zahtjeve i teiti da nadmae njihova oekivanja.2. Rukovoenje: rukovodioci stvaraju okruenje u kojem se ljudi mogu u potpunosti ukljuiti u ostvarivanje ciljeva organizacije.3. Angaman ljudi: ljudi na svim nivoima su temelj organizacije i treba omoguiti njihov potpun angaman uz koritenje njihovih sposobnosti.4. Procesni pristup: eljeni rezultat efikasnije se postie kada se povezanim resursima i aktivnostima upravlja kao procesom.

OSAM NAELA UPRAVLJANJA KVALITETOM5. Sistemski pristup upravljanju: identifikacija, razumijevanje i upravljanje sistemom meusobno povezanih procesa za odreeni cilj pridonosi efikasnosti i efektivnosti organizacije.6. Stalno poboljavanje: stalno poboljavanje je trajni cilj organizacije.7. injenini pristup odluivanju: efikasne odluke temelje se na analizama podataka i informacija.8. Meusobno korisni odnosi s dobavljaima: mogunost organizacije i njenih dobavljaa da stvore vrijednost poveana je meusobnim korisnim odnosima.

KVALITETA PREMA UINKU STAJALITA

Kvaliteta s gledita potroaa: nivo ugraene uporabne vrijednosti proizvoda ili usluge do koje ona zadovoljava odreenu potrebu (luksuzna, kvalitetna, niskokvalitetna roba).Kvaliteta s gledita proizvoaa: mjera koja pokazuje koliko je proizvod uspio:Koncepcijski (idejni projekt)Konstrukcijski (odnos uporabnih vrijednosti dvaju koncepcijski istih proizvoda)Kvaliteta izrade (realizacija kvalitete koncepcije i konstrukcije)

Kvaliteta s gledita trita: stepen do kojeg odreena roba zadovoljava odreenog kupca u odnosu prema istovrsnoj robi konkurenata.Kvaliteta s gledita drutva: stepen do kojeg su odreeni proizvodi i usluge proli akt kupoprodaje i potvrdili se kao roba, ostvarivi pritom profit.

PRINCIPI MENADMENTA KVALITETA

PRINCIPI MENADMENTA KVALITETAPrincipi menadmenta kvaliteta predstavljaju sveobuhvatno i temeljno pravilo ili opredjeljenje za voenje i upravljanje organizacijom, sa ciljem kontinuiranih unapreenja performansi kroz dui vremenski period fokusiranjem na kupeve potrebe i potrebe svih drugih zainteresovanih subjekata.

PRINCIP 1- ORGANIZACIJA ORIJENITISANA KUPCIMAOrganizacije zavise od njihovih kupaca i zbog toga bi trebale razumjeti sadanje i budue potrebe kupaca, udovoljiti njihovim zahtjevima i stremiti ka prevazilaenju njihovih oekivanja.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Razumjevanje kupevih potreba i oekivanjima za proizvod, isporuku, cijene, pouzdanost itd,Obezbijeenje balansiranog pristupa izmeu potreba i oekivanja kupaca i drugih zainteresovanih strana (vlasnici, zaposleni, dobavljai, lokalna zajednica, drutvo u cjelini i drugi),Uvezivanje ovih potreba i oekivanja kroz itavu organizaciju,Mjerenje zadovoljstva kupaca i djelovanje prema rezultatima iUpravljanje odnosima sa kupcima.

PFRINCIP 2 - LIDERSTVOLideri uspostavljaju jedinstvo ciljeva i pravaca organizacije. Oni trabaju da kreiraju i odraavaju interno okruenje u kojem osoblje moe biti potpuno ukljueno u dostizanje postavljenih ciljeva.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Biti preduzetani i rukovoditi vlastiti primjerom,Razumjevanje i odgovor na promjene u okruenju,Razumjevanje potreba svih zainteresovanih strana,Uspostavljanje jasne vizije za budunost organizacije,Uspostavljanje povjerenja i eliminisanje straha,Opremanje osoblja sa potrebnim resursima, te ovlaenjima i odgovornostima za izvravanje rada,Inspirisanje, ohrabrivanje i prepoznavanje doprinosa osoblja,Promocija otvorenih i potenih komunikacija,Obrazovanje i obuavanje osoblja,Postavljanje izazovnih ciljeva i Implementacija strategije za dostizanje tih ciljeva.

PRINCIP 3 UEE OSOBLJEOsoblje na svim nivoima je sutina organizacije i njihovo potpuno angaovanje omoguuje da njihova sposobnost bude iskoritena u korist organizacije.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama prema osoblju:Prihvatanje sopstvene odgovornosti u rjeavanju problema,Aktivno traenje mogunosti za rad na unapreenjima,Aktivno traenje mogunosti za uveanje kompenzacija, zananja i iskustva,Slobodna raspodjela znanja i iskustva u timovima i gupama,Fokusiranje na stvaranje vrijednosti za kupca,Inovativno i kreativno djelovanje u unapreenju ciljeva organizacije,Poboljanje predstavljanja organizacije kupcima, lokalnoj zajednici i drutvu u opte,Postizanje zadovoljstva u radu osoblja iGajiti entuzijazam i ponos osoblja zbog pripadanja organizaciji.

PRINCIP 4 PROCESNI PRISTUP KVALITETUeljeni rezultati se mnogo efikasnije ostvaruju ako se vezanim resursima i aktivnostima upravlja kao procesima.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Definisanje procesa kojim se postiu eljeni rezultati,Identifikacija i mjerenje ulaza i izlaza procesa,Identifikacija veza procesa sa funkcijama u organizaciji,Nadzor moguih rizika, posljedica i uticaja procesa na kupce, dobavljae i ostale zainteresovane strane u procesu,Uspostavljanje jasnih odgovornosti i prava u upravljanju procesom,Identifikacija internih i eksternih kupaca, dobavljaa i drugih zainteresovanih strana za proces,Kod projektovanja procesa, razmatranje i dodijela procesu pojedinanih koraka, aktivnosti, tokova, kontrolnih mjerenja, potreba za obukom, opreme, metoda, informacija, materijala i drugih resursa za postizanje eljenog rezultata.

PRINCIP 4 SISTEMSKI PRISTUP U MENADMENTUIdentifikacija, razumjevanje i upravljanje sistemom uvezanih procesa u postizanju ciljeva poboljava efektivnost i efikasnost organizacije.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Definisanje sistema identifikacije i razvoja procesa koji utiu na postavljene ciljeve,Struktuiranje sistema prema postizanju ciljeva na najefikasniji nain,Razumjevanje meuzavisnosti izmeu procesa u sistemu,Kontinuirano unapreenje sistema mjerenjem i ocjenjivanjem iUspostavljanje resursa koji ograniavaju aktivnost.

PRINCIP 6 KONTINUIRANO UNAPREENJEKontinuirano unapreenje treba da bude cilj organizacije.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Rad na kontinuiranom unapreenju proizvoda, procesa i sistema je cilj svakog pojedinca u organizaciji,Primjena osnovnog koncepta unapreenja na postepena i na revolucionarna unapreenja,Korienje periodine procjene repera utvrivanjem kriterijuma izvrsnosti u cilju identifikacije oblasti za potencijalno unapreenje,Kontinuirano unapreenje efikasnosti i efektivnosti svih procesa,Promocija preventivnih aktivnosti,Za svakog lana organizacije obezbijediti pogodnu edukaciju i trening o metodama i alatima kontinuiranog unapreenja kao to su: Plan-Do-Chech-Act ciklus, rjeavanje problema, reinenjering procesa i inovacija procesa,Uspostavljanje mjerenja i ciljeva za voenje i praenje unapreenja iPriznavanje unapreenja.

PRINCIP 7 INJENINI PRISTUP U DONOENJU ODLUKAEfektivno odluivanje je bazirano na analizama podataka i informacijama.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Primjena mjerenja i sakupljanja podataka i informacija relevantnih prema ciljevima,Obezbjeenje da su podaci i informacije dovoljno precizni, pouzdani i pristupani,Analiziranje podataka i informacija korienjem validnih metoda,Razumjevanje koristi od pogodnih statistikih metoda iDonoenje odluka i preduzimanje akcija baziranih na rezultatima logikih analiza uravnoteenih sa iskustvom i intuicijom.

PRINCIP 8 OBOSTRANO KORISNI ODNOSI SA DOBAVLJAIMAOrganizacija i njeni dobavljai su u meuzavisnosti i obostrano korisni odnosi objema stranama poveavaju sposobnost stvaranja vrijednosti.Primjena principa ostvaruje se slijedeim akcijama:Identifikacija i izbor kljunih dobavljaa,Uspostavljanje veza sa dobavljaima koje uravnoteuju kratkorone dobitke sa dugoronim dobicima organizacije i drutva uopte,Kreiranje jasnih i otvorenih komunikacija,Iniciranje zajednikog razvoja i unapreenja proizvoda i procesa,Zajedniko uspostavljanje i jasno razumijevanje kupevih potreba,Razumjevanje informacija i buduih planova iPriznavanje unapreenja i dostignua dobavljaa.

PROCESNI PRISTUP

KRUG KVALITETA

KRUG KVALITETAKrug kvaliteta (eng. quality loop) je konceptualni model meusobnih aktivnosti i uticaja na kvalitet u razliitim fazama nastajanja kvaliteta, od utvrivanja zahtjeva do ocjene njihovog ispunjenja. Kako ovaj krug kvaliteta opisuje nastajanje kvaliteta na jednom rezultatu procesa (poluproizvoda, proizvoda, intelektualnog proizvoda ili usluge) proizilazi da e naredni krug kvaliteta, za drugi rezultat procesa, biti na viem nivou od prvog, odnosno da se moe razmatrati spirala kvaliteta, umjesto kruga kvaliteta.

KRUG KVALITETA

1. Istraivanje trinih potreba

4. Nabavka

7. Pakovanje

10. Servisiranje

2. Razvoj prototipova

3. Planiranje i priprema poslovanja

5. Tehnologija

6. Kontrolisanje kvaliteta

8. Prodaja i distribucija

9. Ugradnja ili usluga

11. Aktivnosti poslije prodaje

12. Reciklaa

KVALITET REZULTATA PROCESA

KVALITET POLUPROIZVODAKvalitet poluproizvoda nastaje u slijedeim radnim sistemima:1. IT- istraivanje trinih potreba za poluproizvodima na tritu,2. R- razvoj prototipova istraenog poluproizvoda,3. P- planiranje i priprema poslovanja proizvodnje, 4. N - nabavka i skladitenje materijala i opreme za izradu poluproizvoda,5. TR- spoljni i unutranji transport sirovina, opreme i poluproizvoda,6. M- skladite za sirovinu, opremu i poluproizvode,7. TE- tehnologija izrade poluproizvoda,8. QC- upravljanje kvalitetom poluproizvoda,9. D- prodaja i distribucija poluproizvoda,10. U- ugradnja poluproizvoda u sklop proizvoda,11. E- koritenje poluproizvoda kod kupaca (korisnika).

KVALITET POLUPROIZVODAKvalitet poluproizvoda nastaje na slijedeim nivoima:I nalaenje ideja,II projektovanje,III planiranje i priprema,IV izrada i kontrolisanje,V isporuivanje.

SHEMA POSLOVNOG SISTEMA U STVARANJU KVALITETA POLUPROIZVODA

IT

R

P

N

TR

M

TE

QC

D

U

E

2

1

3

4

5

6

7

8

9

10

11

I

II

III

IV

V

KVALITET PROIZVODAKvalitet proizvoda nastaje u slijedeim radnim sistemima:1. IT - istraivanje trinih potreba za proizvodima na tritu,2. R- razvoj prototipova istraenog proizvoda,3. K- konstruisanje proizvoda na osnovu razvijenog prototipa,4. P- planiranje i priprema proizvodnje ,5. N- nabavka sirovine i opreme za izradu proizvoda,6. TR- spoljni i unutranji transport sirovina,7. M- skladite za sirovinu, opremu, poluproizvode i proizvode,8. TE - tehnologija izrade dijelova i montaa proizvoda,9. QC- upravljanje kvalitetom proizvoda,10. D- pakovanje, prodaja i distribucija proizvoda,11. U- ugradnja ili montaa proizvoda na mjestu koritenja,12. S - servisiranje ili odravanje proizvoda,13. E - eksploatisanje proizvoda kod kupaca ili korisnika.

KVALITET PROIZVODAKvalitet proizvoda nastaje na slijedeim nivoima:Inalaenje ideja,IIprojektovanje,IIIplaniranje i priprema,IVizrada i kontrolisanje,Visporuivanje.

KVALITET PROIZVODAShema poslovnog sistema u stvaranju kvaliteta proizvoda

IT

R

P

N

TR

M

TE

QC

D

U

S

K

3

1

4

5

6

7

8

9

10

11

12

I

II

III

IV

V

E

1

1

2

13

SVOJSTVA I KARAKTERISTIKE PROIZVODAKvalitet proizvoda obuhvata skupove svojstava i karakteristika kvaliteta proizvoda. Svojstva kvaliteta proizvoda su raznovrsna trajna bitna obiljeja proizvoda, pri emu se neka od njih mogu i da mjere, a druga samo da ocijene.Karakteristike kvaliteta proizvoda su raznovrsna promjenljiva bitna obiljeja kvaliteta proizvoda pri emu se takoe neka od njih mogu da mjere, a druga samo da ocijene.

Pregled nekih optih svojstava kvaliteta proizvoda

MJERLJIVA

materijala

fizika

FizikalnaMehnaikaTermikaElektrinaMagnetna

hemijska

metalografska

Hemijski sastavAntikorozivnost

Vrsta kristalaVeliina kristalaRaspored kristala

tehnoloka

LivljivostDeformatibilnostRezljivostZavarljivostProkaljivost

izrade

obrade

TanostPreciznost

efektivnost

RaspoloivostPouzdanostFunkcionalnost

trajnost

Vijek trajanjaGarantni rok

otpornost

Na elektro udarNa temperaturuNa vlanostNa udarNa vibracije

NEMJERLJIVA

materijala

kompatibilnosti

zamjenjivosti

bezbjednosti

sloenosti

upotrebljivosti

MekoaToplota

UinakPrimjenljivostDugotrajnost

Pored drugih

Sa drugima

RukovaocaOkoline

RukovanjaOdravanja

konstrukcije

PreglednostSloenost

prilagoenosti

KorisnikuOkolini

Pregled nekih optih karakteristika kvaliteta proizvoda

MJERLJIVE

tranja

InostranaDomaa

ProizvoakaNabavnaProdajna

DuinskaPovrinskaZapreminskaTeinska

Mjera duine ili uglaMjera oblika linije ili povrinePoloaja linije i povrinePravilnost obrtanja povrinePovrinska hrapavost

geometrije

isporuke

UdaljenostTrokoviRokovi

koritenja

cijena

KapacitetUinakTrokovi

odravanja

TrokoviRokovi

koliina

bezbjednost

KorisnikaOkoline

NEMJERLJIVE

estetike

magacioniranje

korienje

pakovanje

IzgledBojaUgoenost izgleda i boja

IzgledTrajnost

ManipulisanjeSloenost

PreglednostInformativnostSloenost

ugradnje

TrokoviRokovi

ugradnje

TrokoviSloenost

KVALITET USLUGAKvalitet usluga nastaje u slijedeim radnim sistemima:1. IT- istraivanje trinih potreba za uslugama na tritu,2. R- razvoj ili projektovanje istraenih usluga,3. P- planiranje i priprema usluivanja,4. N- nabavka sirovine i opreme za usluivanje,5. TR- spoljni i unutranji transport sirovina i opreme,6. M- skladite za sirovinu i opremu,7. TE- usluivanje,8. QC - upravljanje kvalitetom pri usluivanju,9. D- pakovanje, prodaja i distribucija usluga,10. E- eksploatisanje usluga kod kupaca ili korisnika.

KVALITET USLUGAKvalitet usluga nastaje na slijedeim nivoima:Inalaenje ideja,IIprojektovanje,IIIplaniranje i priprema,IVusluivanje i kontrolisanje,Visporuivanje.

KVALITET USLUGAShema poslovnog sistema u stvaranju kvaliteta usluga

IT

R

P

N

TR

M

TE

QC

D

E

2

1

3

4

5

6

7

8

9

10

I

II

III

IV

V

MJERENJE, ISPITIVANJE I KONTROLISANJE

MJERENJE, ISPITIVANJE, KONTROLISANJESkup procesa u provjeravanju kvaliteta

Mjerenje

Kontrolisanje

Ispitivanje

Odreivanje kvaliteta

MJERENJEOdnos procesa mjerenja u skupu procesa provjeravanja kvaliteta

MJERENJE

Kontrolisanje

Ispitivanje

Odreivanje kvaliteta

Ispitivanje samjerenjem

mjerenje u kontrolisanju

MJERNI SISTEMMjerni sistem sadri skup elementa koji su povezani u cjelinu, radi pokazivanja ili registrovanja rezultata mjerenja:

gdje su: MP mjerni predmet, MI mjerni instrument, PU pomoni ureaji pri mjerenju,MM mjerna maina iUM upravljanje procesom mjerenja.

MJERNI SISTEMShema mjernog sistema za povrinsku hrapavost

ISPITIVANJEOdnos procesa ispitivanja u skupu procesa provjeravanja kvaliteta

Mjerenje

Kontrolisanje

ISPITIVANJE

Odreivanje kvaliteta

Ispitivanjesa mjerenjem

Ispitivanjeza kontrolisanje

ISPITIVANJEIspitni sistem ima funkciju sa procesom ispitivanja i skup elementa koji su povezani u cjelinu radi dobijanja rezultata ispitivanja: pokazivanjem, registrovanjem ili izraunavanjem. Ispitni sistem obino sadri slijedei skup elementa:

gdje su:IP ispitni predmet,II ispitni instrument,PU pomoni ureaji pri ispitivanju,IM ispitna maina iUI upravljanje procesom ispitivanja.

ISPITIVANJEShema Ispitnog sistema za ispitivanje vrstoe metalne epruvete

KONTROLISANJEOdnos procesa kontrolisanja u skupu procesa provjeravanja kvaliteta

Mjerenje

KONTROLISANJE

Ispitivanje

Odreivanje kvaliteta

Ispitivanjeza kontrolisanje

Mjerenje u kontrolisanju

NAINI KONTROLE KVALITETAObzirom na obim, tj. veliinu uzorka koji se kontrolie imamo:100%-tna kontrola;Procentualna kontrola iStatistika kontrola.

100%-TNA KONTROLASvaka jedinica se podvrgava ispitivanju/mjerenjuIako je najskuplja jo uvijek ne garantuje apsolutnu tanost ocjene.Izdavaju se nezadovoljavajue jedinice proizvoda.Nuna je kada karakteristike entiteta moraju odgovarati postavljenim zahtjevima ili kada je to imperativ zbog razloga sigurnosti, odnosno pouzdanosti.Nije provodiva ukoliko je ispitivanje destruktivno (npr. protupoarna vrata, sigurnosno staklo, ...).

PROCENTUALNA KONTROLAFiksno je odreena (ugovorena) veliina uzorka (npr. 10%) koji se kontrolie.Prvenstveni nedostatak ovog uzorkovanja je da takvi uzorci nisu primjereno reprezentativni. (uzorak se odabire sluajno!)Od 1000 kom. 100 kom. prevelik uzorakOd 100 kom. 10 kom.Od 10 kom.- 1 kom. premali uzorakIzdvajaju se nezadovoljavajue grupe proizvoda.Procentualna se kontrola ne bi trebala primjenjivati osim ako je dovoljna samo gruba aproksimacija karakteristika kvaliteta posmatranog skupa.

STATISTIKA KONTROLATemelji se na primjeni statistikih tehnika.Uzimanje uzorka tano odreene veliine kao funkcije veliine same isporuke daje primjereno reprezentativni uzorak.Takvi uzorci garantuju pouzdanost zakljuaka o cijelom posmatranom skupu.Budui da se primjenom ovog naina kontrole odreuju promjene i trendovi promjena karakteristika procesa, esto puta se koristi i naziv statistika kontrola procesa (SPC).

STATISTIKA KONTROLA KVALITETA... Je skup metoda i postupaka za: prikupljanjeobraduanalizu tumaenje iprikazivanje podatkaRadi obezbjeenja kvaliteta proizvoda i procesa.

STATISTIKA KONTROLA KVALITETAPravilna primjena QC omoguuje:Smanjenje trokova proizvodnje,A posebno smanjenje trokova kontrole kvaliteta.

METODE STATISTIKE KONTROLE KVALITETAKontrola u toku procesa (proizvodnje) - Kontrolne karteKontrola nakon dovrenog procesa ili proizvodnje planovi prijema

KONTROLISANJEKontrolni sistem sadri skup elementa koji su povezani u cjelinu, radi utvrivanja rezultata kontrole. Kontrolni sistem sadri slijedee elemente:

gdje su:KP kontrolisani predmet,KI kontrolni instrument,PU pomoni ureaji pri kontrolisanju,KM kontrolna maina iUK upravljanje procesom kontrolisanja.

KONTROLISANJEShema kontrolnog sistema za geometriju proizvoda

KONTROLISANJEPostupak kontrole je skup teorijskih i praktinih operacija, koje propisuju aktivnosti sistema kontrole, radi ispravnog provoenja kontrole. Razlikujemo:kontrolu ulaza,kontrolu procesa i kontrolu izlaza.

KONTROLA ULAZAPostupak kontrole ulaza obino se izvodi na skupu ulaznih materijala sa ciljem da se smanji vjerovatnoa prijema neusklaenosti na ulaznom materijalu i sprijee posljedice koje bi bile tetne za organizaciju, ako bi neusklaen ulazni materijal otiao u dalji proces obrade. Ulazni materijal esto dolazi povremeno i u veim koliinama, pa se kontrola ulaza vri uglavnom periodino.

KONTROLA PROCESAPostupak kontrole procesa obino se izvodi na raznovrsnim kritikim tehnolokim procesima sa ciljem da organizacija sve tehnoloke procese odrava i stalno poboljava, kako bi se u izlaznoj kontroli postigla to manja vjerovatnoa odbijanja ispravnih rezultata procesa. Kontrola procesa se izvodi: na novim i neizvjesnim procesima, praenju toka procesa sa promjenljivim kvalitetom i utvrivanju stanja procesa.

KONTROLA IZLAZAPostupak kontrole izlaza se izvodi na rezultatima procesa neke organizacije koji mogu biti: poluproizvodi, proizvodi, softver ili usluga sa ciljem da organizacija provjeri njihovu ispravnost i sprijei da neispravni rezultat procesa ode kupcu.

UPRAVLJANJE KVALITETOM

to mijenjamo u sistemu kad uvodimo sistem kvaliteta?

A.VIZIJA, MISIJA, STRATEGIJA,POLITIKAB.NOVI POSLOVNI CILJEVIC. PROCESNI PRISTUP: - Identifikacija potrebnih poslovnih procesa - Identifikacija veza i kriterija nadzora procesa - Definisanje korektivnih radnji - Poboljanje poslovnih procesa

Ideje na kojima se gradi sistem kvaliteta

HIJERARHIJA CILJEVAVizija i misijaStrategija / dugoroniji ciljeviPolitika / nii ciljevi tvrtkePolitika / ciljevi sektora

UPRAVLJANJE KVALITETOMPotpuno upravljanje kvalitetom (total quality management, TQM) je upravljaki pristup za kvalitet u poslovnom sistemu ili organizaciji koji je zasnovan radi dostizanja dugorone uspjenosti putem ispunjavanja zahtjeva potroaa i koristi za zaposlene i zajednicu. Ovo upravljanje kvalitetom obuhvata Upravljanje kvalitetom i Upravljanje kvalitetom pomou raunara (QM, CAQ), odnosno rad zaposlenih na svim organizacionim nivoima, koji treba da budu kvalifikovani, uvjebani i posveeni zadacima ostvarivanja svih ciljeva kvaliteta radi postizanja uspjeha u okviru zakona.

UPRAVLJANJE KVALITETOMUpravljanje kvalitetom (quality management, QM) ili administrativno upravljanje kvalitetom je upravljaki pristup za kvalitet u poslovnom sistemu koji ostvaruje funkciju upravljanja kvalitetom u sistemu kvaliteta, prema odreenoj politici kvaliteta, ciljevima i odgovornosti putem: Planiranja kvaliteta (QP), Operativnom upravljanju kvalitetom (QC), Obezbjeenja kvaliteta (QA) i Poboljanja kvaliteta (QI).

POLITIKA KVALITETAPolitika kvaliteta (quality policy) obuhvata osnovne pravce i ciljeve organizacije u podruju kvaliteta koje je zvanino propisalo najvie rukovodstvo. Politika kvaliteta je dio opte politike organizacije koju obino propisuje direktor.

POLITIKA KVALITETA

1. Povienje i obezbjeenje kvaliteta proizvoda je stalni zadatak svakog zaposlenog u organizaciji,2. Svaki radnik mora stei kvalifikaciju za stvaranje kvaliteta, proi dopunsku obuku za primjenu novih znanja o povienju kvaliteta i razviti svijest o kvalitetu proizvoda,3. Potencijalnim kupcima naih proizvoda nudimo veoma kvalitetne, savremene, pouzdane i bezbjedne proizvode, po trinim cijenama i kratkim rokovima isporuke.4. Stvaramo jednak i stalan kvalitet proizvoda koji ele i oekuju nai kupci.5. Dobar kvalitet postiemo dobijanjem i uvanjem certifikata za sistem kvaliteta.6. Svaki zaposleni radnik, na bilo kojem nivou, mora da sprovodi elemente sistema kvaliteta kojima se stvara i obezbjeuje kvalitet proizvoda.7. itanje, razumijevanje i primjena dokumentacije sistema kvaliteta, od strane svakog zaposlenog radnika, ima za cilj da se dobija i sauva certifikat za na sistem kvaliteta.8. Dobrim istraivanjem trinih potreba, znalakim razvojem prototipova i racionalnim konstruisanjem serijskih proizvoda planiramo kvalitet konstrukcije naih proizvoda.9. Dobrom pripremom, pravovremenom nabavkom, brzim transportom, ureenim magacinima, tanom i preciznom izradom kao i objektivnim kontrolisanjem postiemo planirani kvalitet izrade naih proizvoda.10. Korektnom prodajom, paljivom isporukom, tanom i preciznom ugradnjom i brzim servisiranjem postiemo oekivani kvalitet eksploatacije naih prozvoda

PLANIRANJE KVALITETAPlaniranje kvaliteta (quality planning, QP) je funkcija sa procesom planiranja koja ostvaruje ciljeve i zadatke kvaliteta kao i primjenu elementa sistema kvaliteta. Planiranje kvaliteta predstavlja prvu fazu upravljanja kvalitetom i obuhvata slijedee vane ciljeve: planiranje kvaliteta rezultata procesa (poluproizvod, proizvod, softver, usluga), uz identifikaciju, klasifikaciju, odreivanje svojstava ili karakteristika kvaliteta, utvrivanje zahtjeva kvaliteta i utvrivanje odgovornosti za planiranje,planiranje upravljakih i funkcionalnih aktivnosti, uz planiranje projektovanja i uvoenja sistema kvaliteta, planiranje i uvoenje potrebne organizacione strukture, planiranje faza i rokova za projektovanje i uvoenje kao iplaniranje izrade plana kvaliteta i planiranje primjene poboljanja kvaliteta.

1. ETAPASNIMANJE STANJA

Izvjetaj o snimljenom stanju

SAVJET PROJEKTA

prihvata

+

-

2. ETAPAOBUKA KADROVA

Izvjetaj o odranim seminarima

prihvata

+

-

3. ETAPAPROJEKTOVANJE SISTEMA

Projekat sitema kvaliteta

1

prihvata

+

-

1

OSNIVANJE STALNE KOLE KVALITETA

4. IZRADA DOKUMENTACIJE

Postupak rada

Postupak obezbjeenja

Prirunik o kvalitetu

Izvjetaj o izraenoj dokumentaciji

SAVJET PROJEKTA

prihvata

+

-

OSNIVANJE REUNARSKE MREE

5. ETAPAUVOENJE SITEMA

Izvjetaj o uvedenom stanuju

SAVJET PROJEKTA

prihvata

+

-

2

2

INTERNO PROVJERAVAJE SISTEMA KVALITETA

Izvjetaj o stanju

SAVJET PROJEKTA

prihvata

+

-

Izvjetaj o cetifikovanju sistema

SAVJET PROJEKTA

prihvata

+

-

6. ETAPACERTIFIKOVANJE SISTEMA

ODRAVANJE SISTEMA KVALITETA

OPERATIVNO UPRAVLJANJE KVALITETOMOperativno upravljanje kvalitetom (quality control, QC) je funkcija sa procesom upravljanja koja obavlja operativne aktivnosti i postupke za ostvarivanje zahtjeva kvaliteta. Ova funkcija je podsistem koji provodi operativne aktivnosti i postupke koji su usmjereni kako na neposredno upravljanje tehnolokim procesima tako i na uklanjanje uzroka nezadovoljavajueg funkcionisanja na svim etapama kruga kvaliteta, radi dostizanja ekonomske efikasnosti. Podsistem operativnog upravljanja kvalitetom vri upravljanje nad kontrolisanjem ulaza, procesa i izlaza u sistemu kvaliteta. Ovaj podsistem u kontrolisanju ulaza obuhvata kontrolisanje ispravnosti svih ulaznih veliina poslovnog sistema: energije, materijala i informacija.

OBEZBJEENJE KVALITETAObezbjeenje kvaliteta (quality assurance, QA) je funkcija sa procesom obavljanja planiranih i sistematizovanih aktivnosti i dokazivanja koja su neophodna za sticanje povjerenja da e element, odnosno rezultat procesa, ispuniti propisane zahtjeve kvaliteta.Podsistem obezbjeenja kvaliteta obuhvata unutranje i spoljne ciljeve obezbjeenja kvaliteta: unutranje obezbjeenje ostvaruje povjerenje rukovodstva organizacije u kvalitet rezultata procesa dok spoljnje obezbjeenje kvaliteta ostvaruje povjerenje potroaa u kvalitet rezultata procesa i u situacijama sa i bez ugovora. Izvjesna djelovanja izmeu podsistema operativnog upravljanja kvalitetom i obezbjeenja kvaliteta su u meusobnoj zavisnosti. Obezbjeenje kvaliteta moe da vriti interno provjeravanje ili da se osloni na eksterno provjeravanje sistema kvaliteta kod ovlatenih institucija.

POBOLJANJE KVALITETAPoboljanje kvaliteta (quality improvement, QI) je funkcija sa procesom poboljanja i skupom akcija koje se preduzimaju u cijeloj organizaciji s ciljem poveanje efikasnosti i efektivnosti aktivnosti i poboljanje procesa radi postizanja uspjeha kako za organizaciju tako i za potroae.

POBOLJANJE KVALITETASutina upravljanja kvalitetom i operativnog upravljanja kvalitetom je u procesu poboljanja kvaliteta koje se stvaraju uz primjenu izvjesnih principa i metoda upravljanja. Prve principe upravljanja kvalitetom postavio je Walter Shewhart dvadesetih godina prologa vijeka kada je predloio uvoenje poboljanja kvaliteta sa etiri funkcije upravljanja: planiranje, izvrenje, kontrolisanje i uvoenje, u obliku krunog ciklusa (plan do check act, PDCA). Dr W. E. Deming je kasnije izmijenio treu fazu pa je dobijen Shewhard-Demingov kruni ciklus: planiranje-izvrenje-razmatranje-uvoenje (plan-do-stady-act, PDSA)

(P.D.C.A.)ISO9000PLANDO

ACTCHECK

KontinuiranounapredjenjeKontinuirano unapredjenje ?

SHEWHARD-DEMINGOV KRUNI CIKLUS

ACTUvoenje

PLANPlaniranje

DOIzvrenje

STUDYRazmatranje

Funkcija planiranja polazi od postavljenih zahtjeva kvaliteta koji treba da se ispune na odreenim nivoima organizacije i u dijelu organizacione strukture radi poboljanja kvaliteta, preko izvjesnih poslova, zadataka i operacija. Planiranje poboljanja kvaliteta treba da se odnosi na sve potencijale koji donose poboljanje kvaliteta odnosno kadrove, opremu i dokumentaciju. Funkcija izvrenja treba da planirano poboljanje kvaliteta dokae i sprovede uz primjenu odgovarajuih tehnika.Funkcija razmatranja treba da to sprovedeno poboljanje kvaliteta utvrdi i detaljno analizira uz primjenu metoda ulaznog, procesnog i izlaznog kontrolisanja kvaliteta, na ulaznim materijalima, ostvarenim rezultatima procesa i primenjenim tehnolokim procesima. Razmatranje poboljanja kvaliteta zatim definie dobijene rezultate i meusobne veze i uticaje izmeu uzroka i posljedica, koje su nastale u toku primjene poboljanja kvaliteta. Funkcija uvoenja poboljanja kvaliteta ima zadatak da na osnovi dobijenih rezultata u razmatranju sprovedenog poboljanja kvaliteta donese potrebne odluke za primjenu poboljanja kvaliteta u procesu upravljanja kvalitetom. Uvoenje poboljanja kvaliteta obino obuhvata primjenu sistematskih aktivnosti, automatizovanih podsistema i raunarskih programa, uz primjenu preventivnih akcija.

STANDARDI SISTEMA UPRAVLJANJA KVALITETOM ISO 9000

TA JE ISO? ISO (Meunarodna organizacija za standardizaciju) je svjetska federacija nacionalnih tijela za standardizaciju (ISO lanice). Rad na pripremanju meunarodnih standarda uobiajeno se provodi kroz aktivnosti ISO tehnikih odbora. Svaka lanica koja ima interes o predmetu za koji je uspostavljen tehniki odbor ima pravo biti zastupljena u odboru. Meunarodne organizacije, vladine ili ne-vladine, povezane sa ISO takoe uestvuju u radu. ISO usko sarauje s Meunarodnom elektrotehnikom komisijom (IEC) po svim pitanjima elektrotehnike standardizacije.

Razvoj serije standarda ISO 9000:1987.1994..2000.2008.ISO 9000ISO 9001ISO 9002ISO 9003ISO 9001:2000ISO 9001:2008

SERIJA STANDARDA ISO 9000ISO 9000:2005 SMK Osnove i rijenik ISO 9001:2008 SMK - Zahtijevi ISO 9004:2000 SMK Uputstva za poboljavanje performansi ISO 9004:2009 Ostvarivanje odrivog uspijeha pristup preko menadmenta kvalitetom ISO 19011:2002 Smernice za proveru sistema kvaliteta i sistema zatite ivotne sredine ISO 10005, ISO/TR 10013 (planovi kvaliteta, dokumentacija)

... JO KORISNIH STANDARDAISO 10001:2007 (Menadment kvalitetom Zadovoljstvo korisnika Uputstva za kodekse ponaanja za organizacije)ISO 10002:2004 (Menadment kvalitetom Zadovoljstvo korisnika Postupanje sa prigovorima u organizacijama)ISO 10003:2007 (Menadment kvalitetom Zadovoljstvo korisnika Uputstva za eksterno rijeavanje sporova organizacije)ISO 10004 (Menadment kvalitetom Zadovoljstvo korisnika Uputstva za praenje i mjerenje)ISO 10014:2006 (Sistemi menadmenta Uputstva za ostvarivanje finansijske i ekonomske koristi)ISO 10019:2005 (Smernice za izbor konsultanata za sistem menadmenta kvalitetom i korienje njihovih usluga)ISO 10006 menadment kvaliteta u projektima, ISO 10012 procesi mjerenja i oprema za mjerenje, ISO 10007 menadment konfiguracijom, ISO 10015 uputstva za obuavanje, ISO 10017 statistike tehnike

UVOD U ISO 9001:2008ISO 9001 definie zahtjeve na sistem upravljanja kvalitetom pri razvoju, proizvodnji i pruanju usluga. Osnovni ciljevi primjene standarda ISO 9001 su: Postizanje zadovoljstva kupca/korisnika Postizanje trajnog poboljavanja svih procesa u organizaciji

UVOD U ISO 9001:2008To nije standard nekog odreenog proizvoda, ve se primjenjuje na sve vrste proizvodnih i uslunih djelatnosti. ISO 9001primjenjuje se kada organizacija eli: dokazati vlastitu sposobnost dosljedne realizacije proizvoda koji zadovoljavaju kupca ostvariti zadovoljstvo kupca uinkovitom primjenom sistema neprekidnim poboljavanjem

UVOD U ISO 9001:2008Standard ISO 9001 primjenjuje se kada organizacija eli postaviti osnove dobrog poslovanja: Postaviti ciljeve kvaliteta Obezbjediti da su kupevi zahtjevi prepoznati i ispunjeni Obezbjediti obuku i napredovanje svih zaposlenih Obezbjediti praenje i mjerenje poslovnih procesa Obezbjediti nabavu od dobavljaa koji isporuuju kvalitetan proizvod Obezbjediti korekciju problema te sprjeavanje njihova ponavljanja

ISO 9001 JE DOBAR TEMELJ ZA UVOENJE OSTALIH STANDARDA !!ISO 9001ISO 14001OHSAS 18001ISO/IEC 17025EN 206/1ISSO 27001ISO 22000

KORISTI OD PRIMJENE STANDARDAUnutranje koristi: Poveanje produktivnosti Manje greaka i kvarova Poveanje zadovoljstva svih zaposlenih Kontinuirano unaprjeivanje Poveanje profita

KORISTI OD PRIMJENE STANDARDAVanjske koristi: Meunarodno priznat i prepoznat SUK (QMS) Poveanje ansi na izlazak na inostrana trita Mogui zahtjev na konkurs javne nabave Strani investitori i finansijeri (npr. svjetska banka) trae implementaciju sistema upravljanja kvalitetom

POGLAVLJA STANDARDA ISO 9001:2008:0. Uvod1. Podruje primjene2. Upuivanje na druge standarde3. Nazivi i definicije4. Sistem upravljanja kvalitetom5. Odgovornost uprave6. Upravljanje resursima7. Realizacija proizvoda8. Mjerenje, analiza i poboljavanje

STANDARD ISO 14001:2004ISO 14001:2004 definie zahtjeve na sistema upravljanja ivotnom sredinomISO 14001:2004 je kompatibilan sa standardima ISO 9001:2008

KORISTI OD PRIMJENE:Smanjivanje negativnog uticaja na ivotnu sredinu Podizanje svijesti zaposlenih Meunarodno prihvaen sistem upravljanja Bolji odnosi sa lokalnom zajednicomUsklaenost sa zakonskim propisima Pristup na ire trite

SISTEM KVALITETA

SISTEM KVALITETASistem kvaliteta (quality system, QS) ima funkciju sa procesom upravljanja i obezbjeenja kvalitetom i skup organizacione strukture, postupaka, procesa i potencijala. Zadatak sistema kvaliteta je ostvarivanje ciljeva u podruju kvaliteta, a posebno podeavanje kvaliteta i odravanje stabilnosti procesa. Sistem kvaliteta je prvenstveno oblikovan radi unutranjih potreba upravljanja organizacijom. Ove potrebe upravljanja su ire od zahtjeva pojedinanih potroaa koji su zainteresovani samo za neke dijelove sistema kvaliteta.Sistem kvaliteta je podsistem poslovnog sistema sa samostalnim funkcijama upravljanja i obezbjeenja kvaliteta. Sistem kvaliteta je radni sistem , koji obuhvata Operativno upravljanje kvalitetom (QC) i Obezbjeenje kvaliteta rezultata procesa (QA), u organizacionoj strukturi sektora kvaliteta i poslovnog sistema.

STRUKTURA SISTEMA KVALITETA

DIREKTOR

OPERATIVNO UPRAVLJANJE KVALITETOM

OBEZBJEENJE KVALITETA

korekcije

zahtjevi

QC

REZULTAT PROCESA

POTROA

UGOVOR

QA

Trokovi

Korekcije

Interno obezbjeenje kvaliteta

Eksterno obezbjeenje kvaliteta

Politika kvaliteta

Upravljanje kvalitetom

Kvalitet rezultata procesa

SEKTOR KVALITETASektor kvaliteta je organizacioni oblik sistema kvaliteta (QS), koji izvrava poslove upravljanja i obezbjeenje kvaliteta u slubama Operativnog upravljanja kvalitetom i Obezbjeenja kvaliteta, prema shemi na slici Sluba operativnog upravljanja kvalitetom obavlja operativne aktivnosti i postupe za ostvarivanje kvaliteta rezultata procesa. Sluba obezbjeenja kvaliteta obavlja aktivnosti i postupke za obezbjeenje povjerenja u kvalitet rezultata procesa, ostvarenjem propisanih zahtjeva i provoenjem korektivnih akcija.

ORGANIZACIONA SHEMA SISTEMA KVALITETA I POSLOVNOG SISTEMA

DIREKTOR

Sektor obrade i montae

Sektor razvoja

Sektor planiranja i pripreme

Sektor kvaliteta

Sektor odravanja i transporta

Sektor nabavke

Sektor finansija i knjigovodstva

Sektor prodaje i distribucije

Sektor kadrovskih poslova

Sluba operativnog upravljanja kvalitetom

Sluba obezvjeenja kvaliteta

Odjeljenje ulazne kontrole kvaliteta

Odjeljenje procesne kontrole kvaliteta

Odjeljenje izlazne kontrole kvaliteta

Odjeljenje za izradu i zamjenu postupaka

Odjeljenje operativnog obezbjeenja kvaliteta

Odjeljenje raunaraski analiza

Odjeljenje laboratorija

SLUBA OPERATIVNOG UPRAVLJANJA KVALITETOMSluba operativnog upravljanja kvalitetom (SUK) je organizacioni oblik podsistema operativnog upravljanja kvalitetom (QC) koja obino ima slijedea 3 odjeljenja: 1. Odjeljenje ulazne kontrole kvaliteta, 2. Odjeljenje procesne kontrole kvaliteta i 3. Odjeljenje izlazne kontrole, sa potrebnim brojem kontrolora.

ODJELJENJE ULAZNE KONTROLEOdjeljenje ulazne kontrole (UK) je dio Slube operativnog upravljanja kvalitetom (SUK) koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima operativnog upravljanja i kontrolisanja kvaliteta ostvaruje prijem ili odbijanje svih ulaznih materijal.Ulazna kontrola kvaliteta ima potreban broj ulaznih kontrolora koji vre prijem ispravnih ili odbijanje neispravnih ulaznih materijala. Ulazni kontrolori imaju strunu kvalifikaciju koja im omoguava da primjenjuju standardizovane metode i propisane postupke za kontrolisanje ulaza. Ulaznom kontrolom kvaliteta obino rukovodi ef kontrole ili glavni kontrolor kome je nadreen ef Slube operativnog upravljanja kvaliteta.

RADNI POSTUPCI OPERATIVNOG UPRAVLJANJA I KONTROLISANJA KVALITETA ULAZA SU:klasino kontrolisanje,potpuno kontrolisanja ulaza,stalno kontrolisanje neispravnosti ulaza,povremeno kontrolisanje neispravnosti ulaza,uzastopno kontrolisanje neispravnosti ulaza,kontrolisanje provjerom dokumentacije ulaza,potpuno kontrolisanje,kontrolisanje neispravnosti ulaza,uzastopno kontrolisanje neispravnosti ulaza testiranjem,kontrolisanje neispravnosti ulaza testiranjem ikontrolisanje neispravnosti ulaza ocjenjivanjem.

ODJELJENJE PROCESNE KONTROLEOdjeljenje procesne kontrole (PK) je dio Slube operativnog upravljanja kvalitetom SUK koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima operativnog upravljanja i kontrolisanja kvaliteta ostvaruje nastavak ili prekid tehnolokih procesa u proizvodnim pogonima. Tehnoloki procesi obuhvataju slijedee grupe procesa: oblikovanje, savijanje, nanoenje i toplotno-hemijske procese.Odjeljenje procesane kontrole kvaliteta ima potreban broj procesnih kontrola koji vre prijem dobrih ili odbijanje loih tehnolokih procesa. Procesni kontrolori imaju strunu kvalifikaciju koja im omoguava da primjenjuju standardizovane metode i propisane postupke za kontrolisanje procesa. Procesnom kontrolom kvaliteta obino rukovodi ef kontrole ili glavni kontrolor kome je nadreen ef Slube operativnog upravljanja kvalitetom.

RADNI POSTUPCI OPERATIVNOG UPRAVLJANJA I KONTROLISANJA KVALITETA PROCESA SU:kontrolisanje prvog primjerka u procesu,kontrolisanje aritmetikih sredina procesa,kontrolisanje stanja procesa,predkontrolisanje stanja procesa,kontrolisanje ispravnosti procesa,kontrolisanje stanja procesa.

ODJELJENJE IZLAZNE KONTROLEOdjeljenje izlazne kontrole kvaliteta (IK) je dio Slube operativnog upravljanja kvalitetom SUK koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima operativnog upravljanja i kontrolisanja kvaliteta ostvaruje prijem ispravnih ili odbijanje neispravnih izlaznih rezultata procesa. Izlazni rezultati procesa su svi izraeni rezultati u poslovnom sistemu: poluproizvodi, proizvodi, softver i usluga.Izlazna kontrola kvaliteta ima potreban broj izlaznih kontrola koji vre prijem ispravnih ili odbijanje neispravnih izraenih rezultata procesa. Izlazni kontrolori imaju strunu kvalifikaciju koja im omoguava da primjenjuju standardizovane metode i propisane postupke za kontrolisanje izlaza. Izlaznom kontrolom kvaliteta obino rukovodi ef kontrole ili glavni kontrolor kome je nadreen ef Slube operativnog upravljanja kvalitetom.

RADNI PROCESI OPERATIVNOG UPRAVLJANJA I KONTROLISANJA KVALITETA IZLAZA SU:potpuno kontrolisanje izlaza,stalno kontrolisanje neispravnosti izlaza ,povremeno kontrolisanje neispravnosti izlaza,uzastopno kontrolisanje neispravnosti izlaza,provjera dokumentacije izlaza,potpuno kontrolisanje izlaza,kontrolisanje neispravnosti izlaza,uzastopno kontrolisanje neispravnosti izlaza,kontrolisanje neispravnosti izlaza testiranjem,kontrolisanje izlaza testiranjem,kontrolisanje izlaza ocjenjivanjem ikontrolisanje neispravnosti izlaza ocjenjivanjem .

DJELATNOST SLUBE OPERATIVNOG UPRAVLJANJA KVALITETOM

IT

RK

PNTRM

UK

Tehnoloi sistem A

PK A

Tehnoloi sistem B

PK B

Tehnoloi sistem C

PK C

Tehnoloi sistem D

PK D

TE

IK

DUS

E

SOK

FL

HL

UL

TL

ML

EL

SLUBA OBEZBJEENJA KVALITETASluba obezbjeenja kvaliteta (SOK) je organizacijski oblik podsistema Obezbjeenja kvaliteta QA koja obino ima slijedea etiri odjeljenja: 1. Odjeljenje za izradu i zamjenu postupaka, 2. Odjeljenje operativnog obezbjeenja kvaliteta, 3. Odjeljenje raunarskih analiza i 4. Odjeljenje laboratorija, odnosno sa potrebnim brojem kontrolora. Odjeljenjem rukovode efovi ili rukovodioci odjeljenja, a njima je neposredno nadreen ef slube obezbjeenja kvaliteta.

ODJELJENJE ZA IZRADU I ZAMJENU POSTUPAKAOdjeljenje za izradu i zamjenu postupaka (OP) je dio Slube obezbjeenja kvaliteta (SOK) koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima ostvaruje izradu i zamjenu Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka. Odjeljenje za izradu i zamjenu postupaka ostvaruje slijedee zadatke:planiranje izrade dokumenata koji e pravovremeno zamijeniti nedostajue ili stare Prirunike o kvalitetu, postupke obezbjeenja kvaliteta i radne postupke,izrada dokumenta koja podrazumijeva sticanje prijedloga, rasprava i usvajanje Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka,umnoavanje ili organizovanje tampanja Prirunika i kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka u planiranom broju primjeraka,organizovanje uvanja Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka,zamjena starih dokumenta sa novim Prirunikom o kvalitetu, postupcima obezbjeenja kvaliteta i radnim postupcima,arhiviranje starih i zamjena Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka u arhivi organizacije.

ODJELJENJE OPERATIVNOG OBEZBJEENJA KVALITETAOdjeljenje operativnog obezbjeenja kvaliteta (OO) je dio Slube obezbjeenja kvaliteta (SOK) koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima ostvaruje stalno i periodino obezbjeenje kvaliteta, neposrednim provjeravanje primjene izraenih Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka.Stalno obezbjeenje kvaliteta obuhvata ostvarenje slijedeih zadataka:provjeravanje primjene Prirunika o kvalitetu,provjeravanje primjene obezbjeenja kvaliteta u radnim postupcima prema detaljnim opisima u radnim postupcima,provjeravanje primjene obezbjeenja kvaliteta u posebnim radnim postupcima mjerenja, ispitivanja i kontrolisanja kvaliteta prema detaljnim opisima u radnim postupcima,provjeravanje primjene propisanih upravljakih i preventivnih i korektivnih akcija u sistemu kvaliteta prema izraenim dokumentima,predlaganje i saradnja u izradi postupaka obezbjeenja kvaliteta,predlaganje i saradnja u izradi radnih postupaka i ovjeravanje radnih dokumenata prema izraenim postupcima obezbjeenja kvaliteta i radnim postupcima u pojedinim radnim sistemima.

PERIODINO OBEZBJEENJE KVALITETA OBUHVATA OSTVARIVANJE SLIJEDEIH ZADATAKA:interno redovno provjeravanje sopstvenog sistema kvaliteta prema planu ili nalogu direktora poslovnog sistema radi internog obezbjeenja kvaliteta,interno povremeno provjeravanje sopstvenih elemenata kvaliteta (procesa, rezultata procesa) prema planu ili nalogu direktora poslovnog sistema radi internog obezbjeenja kvaliteta,interno povremeno provjeravanje primjene sopstvenih korektivnih i preventivnih akcija prema planu ili nalogu direktora poslovnog sistema radi internog obezbjeenja kvaliteta,interno povremeno provjeravanje sopstvenog sistema kvaliteta prema planu ili nalogu direktora poslovnog sistema radi eksternog obezbjeenja kvaliteta, obzirom na ugovornu situaciju koja postoji izmeu organizacije-isporuioca i kupca ieksterno redovno provjeravanje sistema kvaliteta isporuioca prema planu ili nalogu direktora poslovnog sistema radi eksternog obezbjeenja kvaliteta, za eksterno potvrivanje ili registrovanje od strane organizacije-kupca.

ODJELJENJE RAUNARSKIH ANALIZAOdjeljenje raunarskih analiza (OA) je dio Slube obezbjeenja kvaliteta (SOK) koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima ostvaruje cjelokupan rad na informacionom sistemu u vezi sa Prirunikom o kvalitetu, postupcima obezbjeenja kvaliteta i radnim postupcima. Odjeljenje raunarskih analiza ostvaruje slijedee zadatke:izradu Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka na raunarskoj opremi,uvanje cjelokupnog sadraja Prirunika o kvalitetu, postupaka obezbjeenja kvaliteta i radnih postupaka u informacionom sistemu i na medijumima,izrada novih i dopuna starih baza podataka,dopuna podataka u bazama podataka,izrada i dostava izvjetaja, analiza i pregleda iz baze podataka,formulisanje korektivnih akcija i izrada pregleda izvrenja korektivnih akcija kao iformulisanje preventivnih akcija i izrada prijedloga izvrenja preventivnih akcija.

ODJELJENJE LABORATORIJAOdjeljenje laboratorija (OL) je dio Slube obezbjeenja kvaliteta (SOK) koji svojim: kadrovima, opremom i radnim postupcima u pojedinim laboratorijama ostvaruje procese mjerenja i ispitivanja materijala i rezultata procesa. Odjeljenje laboratorija ostvaruje slijedee zadatke:u metrolokoj laboratorijiu fizikoj (mehanikoj) laboratorijiu hemijskoj laboratorijimetalografskoj laboratorijiu tehnolokoj laboratorijiu laboratoriji za ispitivanje proizvoda

DJELATNOST SLUBE OBEZBJEENJA KVALITETA

Direktor

SUKOk 1-3

SOKOu 3OiOo

QS

D

Rezultatprocesa

Potroa

S

E

U

IT

R

K

P

N

TR

Ugovor

M

TE

Ou2

Om

Or1

Or2

Op

On

Os

Os

Ot, O

Os

Ou1

Os

Ou2, Oa

Os

Os

DOKUMENTACIJA SISTEMA KVALITETADokumentacija sistema kvaliteta obuhvata Prirunik o kvalitetu, sve projektovane i uvedene postupke obezbjeenja kvaliteta.

PRIRUNIK O KVALITETU JE UGLAVNOM USMJEREN NA:upoznavanje politike kvaliteta, postupaka i zahtjeva u organizaciji,opisivanje i primjenu sistema kvaliteta,uvoenje obezbjeenja kvaliteta u praktinu primjenu,formiranje dokumentacije kao osnove za provjeru sistema kvaliteta,omoguavanje kontinuiranosti sistema kvaliteta u promjenljivim uslovima,uvjebavanje zaposlenih u ispunjavanju zahtjeva sistema kvaliteta,eksterno prikazivanje sistema kvaliteta i prikazivanja sistema kvaliteta u pogledu ispunjavanja zahtjeva kvaliteta u ugovorenim situacijama.

Prikaz poglavlja prirunika kvalitete iz standarda ISO 9001

POSTUPAK OBEZBJEENJA KVALITETAPostupak obezbjeenja kvaliteta je dokument sa skupom detaljnih praktinih operacija koje omoguavaju obezbjeenje kvaliteta provjeravanjem izvrenja radnih postupaka.

RADNI POSTUPAKRadni postupak je dokument sa skupom detaljnih praktinih operacija koji omoguava izvravanje odreenog radnog procesa. Radni procesi u poslovnom sistemu obuhvataju bilo koje izvrenje rada, npr. istraivanje trinih potreba, razvoj prototipova, konstruisanje, nabavka, magacioniranje, planiranje i priprema proizvodnje, spoljni i unutranji transport, tehnoloki procesi obrade i montae, mjerenje, ispitivanje, kontrolisanje, upravljanje i obezbjeivanje kvaliteta, prodaja, distribucija, ugradnja, servisiranje, odravanje, pravni i kadrovski poslovi, finansije, obezbjeenje imovine, itd.

UPRAVLJANJE KVALITETOM POMOU RAUNARA

UPRAVLJANJE KVALITETOM POMOU RAUNARA

Istraivanje trinih potreba

Projektovanje rezultata procesa

Planiranje proizvodnje

Planiranje nabavke materijala

Planiranje kapaciteta, Terminiranje naloga, Lansiranje dokumentacije

PPS

CAD

PROIZVODNI POGONI

Obrada i montaa rezultata procesa

CAM

Izrada tehnolokih postupaka

Izrada CNC programa

CAP

UPRAVLJANJE KVALITETOM

CAQ

Trite

Rokovi

Usluge

Saradnja

Porudbine

INFORMISANJE U SISTEMU KVALITETA

DIREKTOR

OPERATIVNO UPRAVLJANJE KVALITETOMOk1, Ok2, Ok3, O

OBEZBJEENJE KVALITETAOo, Ou3, Oi, Om, Or1, Or2, Op, On, Ot, Os, Ou1, Ou3, Oa

korekcije

zahtjevi

QC

REZULTAT PROCESA

POTROA

UGOVOR

QA

Trokovi

Korekcije

Interno obezbjeenje kvaliteta

Eksterno obezbjeenje kvaliteta

Politika kvaliteta

Upravljanje kvalitetom

Kvalitet rezultata procesa

BAZE PODATAKA ZA OBEZBJEENJE KVALITETA POMOU RAUNARABaza podataka sa strunim kadrovima - omoguava voenje podatka o svim zaposlenim strunim kadrovima kako bi se mogli da prate statusi i napredovanja u pogledu: kvalifikacije, probnog rada, obuke, iskustva i motivacije. Baza podataka sa mjernom, ispitnom i kontrolnom opremom - omoguava kompletnu evidenciju i voenje podataka o mjernoj, ispitnoj i kontrolnoj opremi kako bi se omoguilo propisano metroloko potvrivanje koje obuhvata: periodino kalibrisanje, redovno podeavanje i eventualno popravljanje instrumenata.

BAZE PODATAKA ZA OBEZBJEENJE KVALITETA POMOU RAUNARABaza podataka sa pogonskom i radnom opremom - omoguava kompletnu evidenciju i voenje podataka o pogonskoj i radnoj opremi kako bi se poslije analiziranja omoguili procesi redovnog podeavanja i periodinih popravki (remont i odravanje).Baza podataka sa dokumentacijom obezbjeenja kvaliteta - omoguava kompletnu evidenciju i voenje podataka o dokumentaciji obezbjeenja kvaliteta (postupci obezbjeenja kvaliteta i radni postupci) kako bi se poslije analiziranja omoguila izrada, dopuna, umnoavanje i distribucija primjeraka.

UPRAVLJANJE EKONOMIJOM KVALITETA

UPORITE U STANDARDIMA ZA PRAENJE TROKOVA KVALITETA

TROKOVI KVALITETA

ISO9004-1:1994

ISO8042:1994

ISO10014:1995

ISO9001:2000

ISO9004:2000

ISO9001:2008

TROKOVI KVALITETATrokovi prema doprinosu kvalitetu mogu se podijeliti u dva modela:Model trokova kvaliteta obuhvata: trokovi za kvalitet (trokovi preventive i trokovi ispitivanja) i trokovi zbog (ne)kvaliteta (trokovi unutranjih propusta i propusta uoenih nakon isporuke)Model trokova procesa kvaliteta obuhvata: usaglaene trokove (cost of conformity) koji obuhvataju sve trokove proizvoaa koje nastaju u ispunjavanju potroaevih potreba, izuzev trokova neispravnosti u postojeim procesima. Trokovi neusaglaenosti (cost of nonconformity) obuhvataju sve trokove koje nastaju usljed neispravnosti u postojeim procesima. Trokovi neusaglaenosti obino sadre interne i eksterne trokove neusaglaenosti ili neispravnosti.

MODEL TROKOVA KVALITETA PROCESA Model trokova procesa obuhvata metodu za prikazivanje trokova kvaliteta nekog procesa. Model u prvi plan stavlja znaaj i vanost procesa. Po ovom modelu troak kvaliteta (Tk) je jednak vrednosti racionalno (planski) utvrenih trokova, odnosno prihvatljivih trokova procesa (Tp) i vrednosti trokova koji su nastali zbog neusaglaenosti procesa sa zahtevima kvaliteta, odnosno neprihvatljivih trokova (Tn), tanije:Tk = Tp + Tn

Troak procesa (Tp), koji se veoma esto moe nazvati i troak usaglaenosti je takva vrsta troka koja obezbeuje da su proizvodi ili usluge usaglaeni sa standardima, a koji moraju biti dati utvreni specifikacijom procesa za potpuno efikasan nain poslovanja proizvodno poslovnog sistema organizacije. Troak neusaglaenosti (Tn) je u stvari veliina troka gubitka koji nastaju u vezi procesa ije planiranje aktivnosti realizacije se ne odvijaju po propisanim zahtevima. Taj troak moe nastati i zbog promena realizacije aktivnosti u procesu. Praenje, utvrivanje i otklanjanje nedostataka u procesu ove vrste troka mora biti prioritetan, ukoliko elimo postii unapreenje kvaliteta procesa. Ukupan troak procesa ine zajedno troak usaglaenosti (planirani troak procesa) i troak neusaglaenosti procesa za posmatrani proces u odreenom vremenskom periodu. Pomou modela trokova procesa moemo utvrditi, evidentirati i pratiti trokove ukoliko tako odluimo, samo jednog procesa, jedne organizacione jedinice ili pak ukupnog poslovanja poslovno proizvodnog sistema.

METODOLOGIJU RAZVIJANJA MODELA TROKOVA PROCESA MOEMO POSTAVITI NA SLIJEDEIM AKTIVNOSTIMA:identifikacija procesa,konstrukcija blok dijagrama eme procesa (koja obuhvata: odreivanja ulaza i dobavljaa; odreivanje izlaza i korisnika usluga; i utvrivanje naina kontrole i resursa),konstrukcija karte toka procesa,utvrivanje planiranih racionalnih trokova (Tp) i/ili trokova neusaglaenosti (Tn),evidentiranje i utvrivanje vrijednosti ukupnih trokova kvaliteta (Tk),podnoenje izvjetaja o trokovima kvaliteta celokupnog procesa,prijedlog mjera i naina preduzimanja aktivnosti za poboljanje i otklanjanje trokova neusaglaenosti kvaliteta u procesu.

RAUNOVODSTVO TROKOVA KVALITETASavremeno raunovodstvo mora obezbijediti informacije o trokovima, potrebne za operativno i strategijsko upravljanje u sistemu kvaliteta. Trokovi ulaganja u bolji kvalitet prepoznaju se ve u fazi istraivanja trinih potreba i razvoja, a javljaju se u svim radnim sistemima u poslovnom sistemu. Sistem informacija o trokovima kvaliteta treba graditi od pojedinog proizvoda ili usluge, preko procesa i aktivnosti, mjesta troka, segmenta, poslovnog sistema, odreene privredne grane, sve do nivoa nacionalne ekonomije. To nalae potrebu da se sagledaju svi relevantni aspekti od znaaja za pripremu informacija o trokovima kvaliteta i nainu njihova koritenja u procesu donoenja poslovnih odluka svih involviranih u sistemu kvaliteta.

RAUNOVODSTVO TROKOVA KVALITETARaunovodstvo trokova kvaliteta dio je internog obrauna i ne temelji se na raunovodstvenim propisima, ve se naglasak stavlja na kreativnost menaderskog raunovoe da obezbijedi informacionu osnovicu za zadovoljene odreenih upravljakih zahtjeva menadmenta. Zadatak je raunovodstva da identifikuje, mjeri, biljei i prezentira posljedice ekonomskih odluka menadmenta kvaliteta.

RAUNOVODSTVO TROKOVA KVALITETARaunovodstvo trokova kvaliteta ima zadatak obezbijediti informacionu osnovicu za prepoznavanje podruja mogueg sniavanja ukupnih trokova, a u cilju poveanja ukupne uspjenosti poslovanja. To je i misao vodilja kod svih poslovnih sistema, koji pristupe certificiranju poslovanja prema ISO standardima, pa se stavlja u zadatak upravi da obezbijedi instrumentarij za ocjenu ekonomske opravdanosti donesenih odluka iz podruja uvoenja programa kvaliteta. Informacije o trokovima kvaliteta, jedna je od pretpostavki za uspjeno djelovanje menadmenta kvaliteta. Pod menadmentom kvaliteta se u irem smislu podrazumijevaju svi menaderi pojedinih hijerarhijskih nivoa ukljueni u program uvoenja kvaliteta, a u uem smislu su to posebno zadueni strunjaci za kvalitet, ovlateni menaderi kvaliteta ili auditori kvaliteta.

TROKOVI KVALITETA U INTERNOM OBRAUNUU okvirima ukupnih trokova, treba pojedinano prepoznati i definisati sve one trokove, koji se direktno ili indirektno mogu povezati s programom uvoenja kvaliteta. U pristupu ovoj problematici, treba izabrati teorijski okvir za razvrstavanje i raunovodstveno obuhvatanje trokova, na kojem se zatim u odreenom poslovnom sistemu gradi model upravljanja trokovima kvaliteta.

GRUPIRANJE TROKOVA KVALITETA U INTERNOM OBRAUNUOblik, sadraj i rokovi oblikovanja izvjetaja o trokovima kvaliteta moraju biti rezultat kvalitetne organizacije internog obrauna i jasno definisanih informacionih zahtjeva menadmenta kvaliteta. Sve veliine u izvjetaju moraju biti metodoloki usklaene fazi planiranja i kontrole, jer se poboljanje gradi na eliminiranju odstupanja ostvarenog u odnosu na planirano. Da bi se osiguralo relevantno informatiko praenje i pregledno izvjetavanje o trokovima kvaliteta, poeljno ih je razvrstati u etiri trokovne grupe (TG 1 - 4), koje postaju temelj i prepoznatljiva karakteristika svih postupaka u fazi planiranja i kontrole, ali i u definisanju postupaka interne revizije.

TG 1, TG 2U okviru TG 1 treba da se obuhvate svi trokovi kvaliteta (usaglaeni trokovi) u svim radnim sistemima poslovnog sistema, koji nastaju kao posljedica odluka menadmenta za ulaganjem u kvalitet. Pri tom je potrebno uvaavati ponudu konkurencije i snane uticaje globalizacijskih procesa. TG 2 takoe obuhvata pozitivne trokove kvaliteta vezane za obezbjeenje provoenja aktivnosti povezanih s TG 1, a tu spadaju trokovi svih oblika kontrole i testiranja najranijih faza implementiranja programa kvaliteta, a s ciljem da se eliminiraju mogue greke i to znatno prije no to je proizvodni proces krenuo krivo, a sa svrhom da se sprijei nastanak trokova nekvaliteta.

TG 3, TG 4Raunovodstveno obuhvatanja trokova nekvaliteta mogue je kroz trokovnu grupu tri (TG 3) i trokovnu grupu etiri (TG 4). TG 3 obuhvata sve trokove nastale u procesu proizvodnje prije no to ih je kupac otkrio, iako nee nikada biti valorizirana na tritu. TG 4 je najopasnija, jer odraava visinu trokova nastalih zato to je trite ukazalo na odstupanja od eljene kvaliteta. U toj se grupi javljaju onaj dio trokova, koji su posljedica albi, odtetnih zahtjeva, nadoknada i drugih registriranih oblika nezadovoljstva kupaca, pa se kao takvi grupiu u podgrupu poznatih trokova nekvaliteta.Najopasniji su tzv. skriveni trokovi nekvaliteta, zbog kojih e poslovni sistem imati trajnih problema, jer se nezadovoljan kupac koji se ne ali, orijentirati konkurenciji, te negativno djelovati u okruenju. Tako e informacije o poveanju ili smanjenju trokova nastalih zbog kraa, ponavljanja postupaka ili aktivnosti, otpada, lomova, popravaka, zamjene, obrade odtetnih zahtjeva, plaanja odteta zbog opravdanih reklamacija kupaca, zamjenskih proizvoda i usluga, trokova u garantnom roku, otpisa potraivanja, kao i procjeni oportunitetnih trokova nastalih uslijed gubitka ili loijeg pozicioniranja na odreenom tritu, imati prioritet u oblikovanju izvjetaja za menadment.

Metodologija za upravljanje ekonomijom kvaliteta

IZBOR BITNIH PROCESAsa trokovima proizvoaa i sa zadovoljstvom potroaa- ulazi i izlazi, - izvrilac procesa, - vrste procesa, - odgovorno lice

IDENTIFIKOVANJE PROCESA PROIZVOAA- ulazi (materijal, oprema, podaci)- izlazi (rezul.procesa i potroai)- nain i vrsta upravljanja

IDENTIFIKOVANJE FAKTORA ZADOVOLJSTVA POTROAA- nezadovoljstvo potroaa- zadovoljstvo potroaa,- oduevljenje potroaa

KLASIFIKACIJA TROKOVA PROIZVOAA

KLASIFIKOVANJE ZADOVOLJSTVA POTROAA

ANALIZIRANJE TROKOVA PROIZVOAA- sumiranje pojedinih trokova,- uporeivanje sa planom,- izrada analiza trokova

ANALIZIRANJE ZADOVOLJSTVA POTROAA- sumiranje dobijenih podataka,- prouavanje moguih uticaja,- izrada analiza o zadovoljstvu

INFORMISANJE RUKOVODSTVA- sumiranje analiza,- poreenje planova i ostvarenja,- dugoroni i kratkoroni planovi

FORMULISANJE MOGUIH POBOLJANJA- formulisanje poboljanja,- prijedlozi dugoronom planiranju,- prijedlozi kratokonom planiranju

Izbor

ANALIZIRANJE IZABRANIH POBOLJANJA- analiziranje trokova,- profitabilni interesi,- neprofitabilni interesi

PLANIRANJE ODOBRENIH POBOLJANJA- analiziranje trokova,- profitabilni interesi,- neprofitabilni interesi

PRIMJENA POBOLJANJA- nadgledanje,- izvjetavanje

Odobrenje

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

UPRAVLJANJE RIZICIMAPotpuno upravljanje rizicima mogue je ostvariti uz ove osnovne pretpostavke :Pravovremeno identifikovanje svih vrsta rizika, Odabiranje onih rizika ije posljedice imaju uticaj na sistem, Analiza pojedinanih rizika i njihovo grupisanje po srodnosti, Posmatranje meuzavisnosti pojedinanih rizika i njihovih eventualnih posljedica, Formiranje okruenja koje njeguje tradiciju timskog rada, Razvoj metoda i tehnika za eliminiranje ili ublaavanje posljedica ispunjenja rizika, Pronalaenje adekvatnog nivoa sigurnosti u zatiti od rizika, Analiza istorijskih podataka o posljedicama nastanka rizika, Donoenje plana zatite od rizika i mjera za smanjivanje njihovih posljedica prije ispunjenja rizika, Koritenje informacionog sistema i informacija iz okoline u svrhu dobivanja podataka koji su osnova za daljnje analize.

Tokovi informacija u Kadrovskoj slubi

The height of the text box and its associated line increases or decreases as you add text. To change the width of the comment, drag the side handle.

OPERATIVNA PRIPREMA

OVLATENI RUKOVODILAC

Planiranje kadrova

Planiranje kadrova

PLAN POTREBNIH KADROVA

ZAHTJEV ZA POPUNU RADNOG MJESTA

KADROVSKA SLUBA

1. Kadovska sluba2. ostaje

O1

O1

Oo

Analiza zahtjeva

PLAN ZAPOLJAVANJA

1. Direktoru2. Rukovodiocu3. ostaje

O2

o21

DIREKTOR

Odobravanje Plana

O2

OK

-

+

KADROVSKA SLUBA

Priprema Oglasa

O2

OGLAS ZA ZAPOLJAVANJE

o22

DNEVNI LISTILI DRUGI MEDIJ ZA OGLAAVANJE

1. Medij za ogl.2. ostaje

1

1

KANDIDAT

MOLBA

DIPLOMA

POTVRDA STAA

LJEKARSKO UVJERENJE

KADROVSKA SLUBA

Prijem prijave

O3

OK

-

+

Izrada plana

O3

PLAN PROVJERE SPOSOBNOSTI

1. Opr. priprema ili rukovodilac2. ostaje

Izrada Ranga kandidata

O3

RANG KANDIDATA

1. Direktor2. ostaje

o31

o32

o11

o12

DIREKTOR

Donoenje Odluke

Odluka o izboru kandidata

O3

o33

KADROVSKA SLUBA

1. Kandidat2. Rukovodilaca3. Ra. Analize4.ostaje

Izrada Plana

O4

PLAN OBUKE

2

o41

2

OBRAZOVNA USTANOVA

UVJERENJE O INTERNOJ KVALIFIKACIJI

KADROVSKA SLUBA

Izrada kartona radnika

KARTON RADNIKA

O4

o42

SEKTOR KVALITETA

1. ostaje

Izrada principa motivaisanja

O5

TROKOVI NEKVAITETA

PRINCIPI MOTIVISANJA RADNIKA

1. Ra. analize2.ostaje

1.Kadrovska sluba2.ostaje

u11

o51

KADROVSKA SLUBA

Izrada Pravilnika

O5

PRAVILNIK O MOTIVISANJU RADNIKA

1. Direktor2.ostaje

DIREKTOR

OK

-

+

o52

KADROVSKA SLUBA

Primjena Pravilnika

O5

Tokovi informacija u istraivanju trinih potreba

1