ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : กรณศกษา ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

อภชาต สขแสง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการพฒนาสงคม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร 2555

บทคดยอ

ชอวทยานพนธ ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : ศกษากรณ ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

ชอผเขยน นายอภชาต สขแสง ชอปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการพฒนาสงคม) ปการศกษา 2555

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษา ความหมาย ลกษณะ/องคประกอบ ขนตอนการ

ขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชน การสนบสนนของภาคสวนตางๆ ปญหาอปสรรค รวมถงขอเสนอแนะทจะเปนประโยชนตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน วธการวจยดาเนนตามแนวทางการวจยเชงคณภาพ ทาการรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณเจาะลก (Interview Guide) กบผใหขอมลทสาคญ ควบคไปกบการสงเกตแบบมสวนรวม

เนองจากอาศยแนวการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ผศกษาจงทาการวเคราะหขอมลไปพรอมกบการเกบขอมล โดยนาขอมลจากการสมภาษณเชงลก สมภาษณอยางไมเปนทางการ และการสงเกตแบบมสวนรวม จากนนจงนาขอมลทเกบรวบรวมได มาจาแนกเปนหมวดหมตามวตถประสงคทตงไว จากนนจงนามาวเคราะหตามหลกตรรกะ (Logic) เทยบเคยงกบแนวคด ทฤษฎควบคบรบท (Context)

ผลการศกษา พบวา ความเปนหนงเดยวกนตามความเขาใจของชมชน หมายถง การมความเชอรวมกน ปฏบตตามหลกของศาสนาอยางเครงครด รวมมอกน ชวยเหลอกน ใหความสาคญตอการมสวนรวม มความเหนพองไปในทศทางเดยวกน เขาใจกน เชอใจกน เอออาทร เกอกลตอกน มความตระหนกในหนาททงของสวนตน และสวนรวม

ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนของ ชมชนธรณคา จะมความโดดเดนในเรองของความเชอรวมกน ซงกคอความเชอทางศาสนา สมาชกจะนาหลกการของศาสนามาใชเปนแนวทางในการดาเนนชวต ทงในระดบปจเจกบคคล ระดบครอบครว และระดบสงคม ยดมนในขนบธรรมเนยม ประเพณของชมชนอยางเครงครด มความชวยเหลอเกอกลกน พงพาอาศยกน ใหความสาคญตอการมสวนรวม มศลธรรมตามหลกของศาสนาอสลาม ใชหลกการประนประนอมในการแกปญหา และมองวาสมาชกในชมชนมความเสมอภาคเทาเทยมกน

(4)

ดานองคประกอบของความเปนหนงเดยวกน พบวาชมชนธรณคา* มองคประกอบของความเปนหนงเดยวกนอย 5 องคประกอบดวยกนคอ ความคลายคลงกนของสมาชก มเปาหมายรวมกน การทาหนาทอยางมจตสานก มการปฏสมพนธกนอยางตอเนอง และการมสวนรวมของสมาชก ในสวนของขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ชมชนจะใช สถานศกษา ศาสนา ครอบครว และชมชน เขามาเปนเครองมอในการขดเกลาความคด และความรสก ของสมาชกใหเกดความตองการทจะเปนหนงเดยวกน ไดใหความสาคญกบการมสวนรวมอยางเสมอภาคในทกขนตอน และยงใหความสาคญกบการศกษา โดยการจดตงศนยเรยนรชมชนขนเพอใหสมาชกไดรวมคด รวมทา รวมเรยนร จนเกดเปนกลมอาชพเกดขน ซงตรงจดนกสามารถสรางรายไดใหกบสมาชก และยงเปนประโยชนกบสงคมอกดวย จากการทสมาชกไดผานการเรยนร และไดรบประโยชนจากการพฒนาทเกดขน จตสานกรวมของคนในชมชนกมมากขนตามไปดวย

ปญหาหลกของการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ม 2 ดานคอ ดานบคคล และ ดานการดาเนนการ โดยปญหาในดานบคคลม 3 ประเดนยอย คอ ปญหาความขดแยงระหวางบคคล ปญหาการเหนแกพวกพองและประโยชนสวนตน และปญหาการเปลยนแปลงวถชวตของคนในชมชน สวนปญหาดานการดาเนนการ คอ การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของไมเพยงพอ ขาดความตอเนอง และชมชนไมมการรวมกลมทถาวร

สาหรบขอเสนอแนะจากการศกษา สามารถแบงไดเปน 2 ประเดน คอ ประเดนแรกเปนจะเปนขอเสนอแนะเกยวกบชมชน ในเรองของการรบผดชอบในบทบาทของตนเอง และ กาหนดแนวทางการพฒนาชมชนรวมกน โดยททกคนควรเขามามสวนรวมในทกขนตอน ประเดนทสองเปนขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ หนวยงานทเกยวของควรเขามามสวนรวมกบชมชนมากขน สรางความสมพนธอนดระหวางหนวยงานและชาวชมชน รบทราบถงปญหา เปนทปรกษาใหชมชน เพอใหเกดความรวมมอทด และตอบสนองความตองการของชมชนไดอยางรวดเรว และมประสทธภาพ

(5)

ABSTRACT

Title of Thesis Harmony Driving Steps: A Case Study of Thoranikham

Community in Khok Fad Sub-District of Nong Chok District in

Bangkok

Author Mr. Apichart Suksang

Degree Master of Arts (Social Development Administration)

Year 2012

This research aimed at these studies: the definitions, characteristics/components,

and steps of efforts to drive harmony in the community; the supports from various

sectors for the community harmony building; problems and obstacle to push for the

harmony-making in the community; and suggestions to drive the community

harmony. The research employed qualitative methods as ways for collecting data.

These included in-depth interviews and participatory observations.

According to the qualitative research methods, the data analysis and data

collection were run in parallel. Data from in-depth interviews, informal interviews

and participatory observations were classified in line with the research’s objectives.

The collected data then were analyzed for finding their logical linkages with relevant

concepts and theories, and the social context.

The research was found that the community people viewed the community

harmony as the followings: the collective beliefs; the serious religious practicing; the

cooperation and assistance among each other in the community; the public

participation; the community’s consensus perspectives; the understanding and trusting

among each other; the generous in giving help; and the realization of the people in

their own obligations and the communal duties.

The outstanding characteristics of harmony in the Thoranikham Community

was the belief in religion in which it was utilized as their living approach – whether it

was used in individual or household or societal levels. They had faith in the

(6)

community’s norm and tradition. They were generous in giving help among each

other. Their lives were interdependent so that the public participation was a must.

The principles of Muslim moral were seriously utilized. Compromise was seen as an

important way for solving the community problems. In addition, everyone in the

community was treated equally.

The five components of harmony in the Thoranikham Community were: the

similarity of the people; the collective objectives; the consciousness actions; the

continuous interaction among each other; and the people’s participation.

Referring to the harmony driving steps, the educational institutes, the religion,

families and community were mechanisms for refining the people’s concepts and

feeling about the desire for the community harmony. They focused on equally

participation, and education of the people in the community. Hence, the community

learning center was established for the community’s members to think, act, and learn

collectively. As a result, a profession group was made for income generating and

societal benefits. The community’s learning and developmental benefits had led to

the more collective consciousness of the people in the community.

However, major problems to drive harmony in the community were about the

people and the harmony building implementation. Three problems deriving from the

people were: personal conflicts; patronage system and self-interest; and the changes in

the people’s ways of life. The implementation problems were the insufficient and

discontinued supports from relevant agencies, and the unstable group of the people in

the community.

Suggestions for the above problems were divided into two parts. First is about

the community. The people should be responsible in their own roles. They should

participate in all steps for setting the community developmental approaches. Second

solution is about the relevant agencies that they should engage more in the

community’s affairs. The good relationship between these agencies and the people in

the community should be developed so that these agencies will be informed about the

community’s problems. These relevant agencies must become the community’s

consultants in order to create a well cooperation, and rapidly and efficiently public

responsiveness.

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมนสาเรจลงดวยด เนองจากความชวยเหลอ คาแนะนา และกาลงใจตางๆ ท

สาคญและมคณคายง ขอขอบพระคณสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ทใหความอนเคราะหเงนสนบสนนใน

การทาวทยานพนธครงน ขอกราบขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร. สพรรณ ไชยอาพร ทกรณารบเปนทปรกษาวทยานพนธ พรอมทงใหความเมตตาในการแนะนา สงสอน รวมทงใหกาลงใจในการทาวทยานพนธครงน ตลอดจนศาสตราจารย ดร.สนท สมครการ และผ ชวยศาสตราจารย ดร. คมพล สวรรณกฏ ทกรณาใหคาแนะนา คาปรกษา จนวทยานพนธนสาเรจลงไดดวยด

ขอนอมราลกถงคาสอนและการประสทธประสาทความรจากอาจารยทกทานทผานมา ขอขอบคณเจาหนาทคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมทกทานทใหความชวยและคาแนะนาตลอดเวลาทขาพเจาศกษา ณ สถาบนแหงน

ขอขอบคณประธาน คณะกรรมการ และชาวชมชนธรณคา (นามสมมต) แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร และภาคสวนตางๆ ทใหความอนเคราะหและใหความชวยเหลอในการเกบรวบรวมขอมล

ขอขอบคณเพอนๆ พๆ คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ทกคนทใหกาลงใจ ใหความชวยเหลอ และถามไถตลอดเวลาททาวทยานพนธครงน

ขอกราบขอพระขอบคณบคคลทงสองทมคายงตอขาพเจา คอ คณพอ คณแม สาหรบการอบรมเลยงด กาลงใจและความชวยเหลอตลอดเวลาทผานมา ความสาเรจในครงน ขาพเจาขอมอบแดทานทงสอง นอกจากนทลมเสยมได คอ คณะพระภกษจากวดแคนอก ทคอยใหคาแนะนา เปนทปรกษา ใหการชวยเหลอและเปนกาลงใจใหตลอดเวลาททาวทยานพนธครงน

ทายสด ขอขอบพระคณผมพระคณทกทาน แมจะเอยนามไมไดทงหมด แตพระคณของทกทานจะอยในใจของขาพเจาเสมอ และผเขยนหวงเปนอยางยงวาวทยานพนธเลมนจาเปนประโยชนสาหรบผทสนใจศกษาตอไป

อภชาต สขแสง เมษายน 2556

สารบญ

หนา บทคดยอ (3) ABSTRACT (5) กตตกรรมประกาศ (7) สารบญ (8) สารบญตาราง (10) สารบญภาพ (11) บทท 1 บทนา 1 1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 3 1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 1.4 ขอบเขตของการศกษา 4 1.5 นยามศพททใชในการศกษา 4 บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 6 2.1 แนวคดทเกยวกบความเปนหนงเดยวกน 6 2.2 แนวคดเกยวกบวถชวตอสลาม 14 2.3 แนวคดเกยวกบการหลอหลอมกลอมเกลาทางสงคม 23 2.4 แนวคดเกยวกบกระบวนการขบเคลอน 26 2.5 แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชน 33 2.6 งานวจยทเกยวของ 39 2.7 แนวคดนาในการศกษา 45 บทท 3 วธการศกษาและรวบรวมขอมล 48 3.1 แหลงขอมล 48 3.2 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ 49

(9)

3.3 แนวการสมภาษณแบบเจาะลก 49 3.4 การเกบรวบรวมขอมล 52 3.5 การวเคราะหขอมล 52 บทท 4 ผลการศกษา 54 4.1 บรบทของชมชน 55 4.2 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ 66 4.3 ตวอยางการสมภาษณเจาะลก 70 4.4 ลกษณะของความเปนหนงเดยว ในทศนะของชมชน 78 4.5 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน 80 4.6 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 84 4.7 สถาบนทมสวนเกยวของกบการเสรมสรางความเปนหนงเดยวกนของชมชน 88 4.8 การสนบสนน 89 4.9 ปญหา อปสรรค ในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 90 4.10 สรปภาพรวมการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 94 บทท 5 สรป และขอเสนอแนะ 101 5.1 สรปผลการศกษา 102 5.2 ขอเสนอแนะ 106 บรรณานกรม 108 ภาคผนวก 114

ภาคผนวก ก แนวทางการสมภาษณเจาะลกสาหรบผใหขอมลทสาคญ 115 ประวตผเขยน 122

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 แสดงการสรปความหมายของความเปนหนงเดยวกน 9 2.2 แสดงลกษณะของความเปนหนงเดยวกน 11 2.3 สรปขนตอนในกระบวนการขบเคลอน 32 4.1 แสดงขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ 67 4.2 แสดงขอมลลกษณะ/สงบงชของความเปนหนงเดยวกนของชมชน 79 4.3 แสดงการสนบสนนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 90 4.4 แสดงปญหาอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 91 4.5 แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 93

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 แสดงองคประกอบของความเปนหนงเดยวกน 13 2.2 แสดงรปแบบของการตระหนกในชองวาง 27 2.3 แสดงปรชญาการพฒนาในระดบปฏบตการ 29 2.4 แสดงแนวคดนากระบวนการขบเคลอนสวสดการชมชน 30 2.5 บนไดแหงการมสวนรวมของพลเมอง 35 2.6 แสดงระดบขนของการมสวนรวม 38 2.7 แสดงขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 46 4.1 แสดงขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 100

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การพฒนาประเทศของประเทศทกาลงพฒนาทผานมา สวนใหญประเทศเหลานมกจะใหความสาคญกบการพฒนาเศรษฐกจเปนสาคญ โดยคาดวาผลทเกดขนจากการพฒนาเศรษฐกจน จะชวยแกปญหาความยากจนและปญหาการวางงานของคนในประเทศได แตกลบปรากฏวา คนยากจนยงไมสามารถเลยงชวตและตอบสนองความตองการพนฐานของตนได ตรงกนขามกลบเพมชองวางระหวางคนจนกบคนรวยมากขนและประเทศไทยกเปนหนงในประเทศทมสภาพเชนนน

แนวทางการพฒนาของประเทศไทยตลอดระยะเวลา 50 กวาปทผานมานนไดมงเนนแนวทางการพฒนาประเทศตามแนวคดการพฒนาแบบกระแสหลก กลาวคอ มการมงเนนการพฒนาทางดานเศรษฐกจเปนหลก โดยเนนการขยายความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจ การพฒนาทางดานอตสาหกรรม การสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ เพอใหเออตอการลงทนของภาคเอกชนทงจากในและตางประเทศซงผลกระทบทตามมาคอ ประเทศตองตกอยภายใตอทธพลของระบบเศรษฐกจทนนยมและกระแสโลกาภวตน (Globalization)

ถงแมวาการพฒนาประเทศจะบรรลเปาหมายการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกตามแตการพฒนาในดานเศรษฐกจเปนดานหลกนนไดทาลายวถชวตของชมชนอยางตอเนองเพราะทาใหทดนเสอมโทรมทรพยากรธรรมชาตถกทาลายเพอเอาไปเปนวตถดบในภาคอตสาหกรรมและบรการ เกดการยายถนฐานของประชากร โดยคาดหวงวาพนททจะยายไปอยใหมนนจะใหโอกาสทางเศรษฐกจ และมคณภาพชวตทดกวาเมอเปรยบเทยบกบพนทอยมาแตเดม (เกอ วงศบญสน, 2538: 126-127)

สงผลใหวถชวตและคานยมดงเดมทดงามของไทยเรมจางหายไปพรอมๆ กบการออนแอของสถาบนครอบครว ชมชน และวฒนธรรมของทองถน นอกจากนสภาพบบคนทางจตใจของคนในสงคมเกดจากความแออดของชมชนเมอง สภาวะแวดลอมทเ สอมโทรมลงซงมากบกระบวนการพฒนาเศรษฐกจนน ไดสงผลใหภาวะการเจบปวยของคนไทยเปลยนแปลงไปสโรคสมยใหม เชน โรคมะเรง โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง รวมทงการบาดเจบลมตายจากอบตเหตและอบตภยทมแนวโนมเพมขนตามการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและรายไดทสงขน

2

การเรงรดพฒนาเศรษฐกจตลอดระยะเวลาทผานมา ทาใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรมลงเปนลาดบ คณภาพของแมน า ลาคลองเปลยนแปลงจนไมสามารถจะนามาใชประโยชนไดอกตอไป สงแวดลอมทเสอมโทรมลงทงในดานคณภาพของอากาศ ปรมาณฝ นละออง รวมทงเสยงในเขตกรงเทพมหานครและเมองหลกในภมภาคนนไดเกดผลกระทบตอคณภาพชวตของคนไทยโดยทวไปอยางกวางขวาง นอกจากนการพฒนาทไมไดคานงถงตนทนและการจดการดานทรพยากรธรรมชาต รวมทงมองขามการพฒนาคณคาของความเปนคน ละเลยภมปญญา และวถชวตความเปนอยบนพนฐานของความเปนไทย

ภายหลงจากวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ. 2540 จงไดมการทบทวนและปรบทศทางการพฒนาประเทศสกระบวนทศนใหม เนองจากการพฒนาประเทศทผานมามงเนนแตการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ซงทาใหเกดการพฒนาทขาดความสมดล ทาใหแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) จงถอกาเนดขน และถอเปนจดเปลยนครงสาคญ ทใหความสาคญกบการกระบวนการพฒนาชมชน โดยเปนการพฒนาทสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา มงเนนการพฒนาแบบองครวมคอ มการพฒนาทกดานไปพรอมกนทงทางดานคน สงคม เศรษฐกจ การเมองและสงแวดลอม เพอเปนการสรางคนและชมชนใหเกดความเขมแขงและชวยเหลอตวเองได (อภชย พนธเสน, บรรณาธการ, 2552: 28)

ดงนนหลกการทสาคญในการพฒนาชมชน สงคมหรอประเทศนนกคอ การรวมกลมของคนในชมชน จนเกดความเปนหนงเดยวกน ซงจะทาใหเกดพลงในการแกปญหาและพฒนาสภาพความเปนอยในชวตใหดขน ในปจจบนจะเหนไดวามโครงการทงของรฐและเอกชนมากมาย ทเนนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน และกมหลายชมชนทสามารถรวมกลมกนไดอยางเขมแขงสามารถสรางเครอขายไปยงชมชนรอบขาง ไปยงหนวยงานรฐและเอกชน จนไดรบการยกยองใหเปนชมชนตวอยางหรอเปนศนยการศกษาชมชน

ชมชนธรณคา เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร เปนชมชนมสลม ทไดรบรางวลจากหนวยงานภาครฐหลายแหงในฐานะชมชนตนแบบในการดาเนนตามแนวทางของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (จฑาพรรธ ผดงชวต, 2554: 29) สามารถรกษาขนบธรรมเนยม ประเพณ และองคความรทสบทอดกนมาในอดต จนเกดศนยการเรยนรในดานตางๆมากมาย เชน ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงคนในชมชนมลกษณะพงพาซงกนและกนอยบนฐานของความพอเพยง สมดล และยงยน ตามพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ดวยเหตนการทจะเขาใจกระบวนการและแบบแผนของชมชน การมสวนรวม และการขบเคลอนความเปนหนงเดยวอยางลกซง ทาใหผศกษามความสนใจในพลวตรของ ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร รวมถงผลกระทบในเชงบวกทเกดขน ตลอดถง

3

ปญหาและขอเสนอแนะทเกดขน ซงผวจยจะนาผลการศกษาทไดไปเปนแนวทางในการ สงเสรมการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนในชมชน เพอเสรมสรางศกยภาพและเพมขดความสามารถของชมชน ใหสามารถพงตนเองไดมากขน

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1.2.1 เพอศกษาความหมายของความเปนหนงเดยวกน ของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.2.2 เพอศกษาลกษณะ /องคประกอบของความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.2.3 เพอศกษาขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.2.4 เพอศกษาปญหา และอปสรรค ในการการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.3.1 ทาใหทราบถง ความหมายของความเปนหนงเดยวกน ของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.3.2 ทาใหทราบถง ลกษณะ/องคประกอบของความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.3.3 ทาใหทราบถงขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.3.4 ทาใหทราบถงปญหาและอปสรรค ในการการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอกกรงเทพมหานคร

4

1.4 ขอบเขตของการศกษา

ในการศกษาครงนไดแบงขอบเขตของการศกษาออกเปน 3 ดาน คอ 1.4.1 ขอบเขตดานเนอหา ไดทาการศกษาในประเดน การขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

โดยใชแนวทางการศกษาจากการสรปแนวคดกระบวนการขบเคลอนจาก สพรรณ ไชยอาพร (2550) เสาวลกษณ สมสข (2550) ธดารตน คมกระโทก (2551) และ Marx (1994) โดยสรปสามารถกาหนด ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนออกเปน 4 ขนตอน ประกอบดวย ขนท 1 สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง ขนท 2 ทาใหเกดการมสวนรวม (รวมเรยนร รวมคด รวมทา รวมรบผลทงบวก–ลบ รวมประเมนและตรวจสอบ /ในขนตอนนจะเกดการสรางเครอขายกบภาคสวนตางๆโดยอตโนมต จากการมสวนรวมในทกๆ ดานทาใหเกดการบรณาการความรใหเหมาะกบชมชน) ขนท 3 สามารถพงตนเองไดอยางย งยน ขนท 4 เกดสานกรวม ซงกระบวนการทง 4 ขนนจะอยภายใตกรอบของ คณธรรมและความร ตลอดจนศกษา ปญหาอปสรรค รวมถงขอเสนอแนะในสวนทเกยวของกบการขบเคลอนความเปนหนงเดยวของชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

1.4.2 ขอบเขตดานพนท การศกษาวจยครงนไดทาการศกษาท ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด

เขตหนองจอก กรงเทพมหานครเนองจากชมชนดงกลาวเปนชมชนทไดรบรางวลจากหนวยงานภาครฐหลายแหงในฐานะชมชนตนแบบ ในการดาเนนตามแนวทางของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงสะทอนถงการทางานของชมชน ทตองอาศยองคประกอบของความเปนหนงเดยวกน

1.4.3 ขอบเขตดานกลมเปาหมาย ประกอบดวย คณะกรรมการชมชน ผนาชมชน ผนา

ทางศาสนา ประธานกลมตางๆ ตลอดจนผอาวโสในชมชนทสามารถใหขอมลในประเดนททาการศกษาไดจานวน 15 คน

1.5 นยามศพททใชในการศกษา

1.5.1 ความเปนหนงเดยวกน หมายถง การสรางแรงดงดด โดยใช ประเพณ ความเชอ ศลธรรม และสานกรวมของคนในสงคม เพอใหเกดความรสกรวมกน เกดความสมพนธระหวางกน รวมมอกน ชวยเหลอกน นาไปสความสมานฉนท ซงสมาชกจะใหความสาคญตอการมสวนรวม

5

มความเหนพองไปในทศทางเดยวกน เขาใจกน เชอใจกน เอออาทร เกอกลตอกน มความตระหนกในหนาททงของสวนตน และ สวนรวมทาใหสงคมมความเปนอนหนงอนเดยวกนไมแตกสลาย

1.5.2 ชมชน หมายถง ชมชนธรณคาแขวงโคกแฝด เขตหนองจอกกรงเทพมหานคร ซงมชาวมสลมมาอาศยอยรวมกนโดยใชศาสนา ระบบเครอญาต และวฒนธรรม เปนตวเชอมโยงคนในชมชนเขาดวยกน

1.5.3 จตสาธารณะ หมายถง การมองเหนประโยชนของสวนรวม เปนประโยชนของคนสวนใหญ ไมใชเฉพาะตวเรา เครอญาตเรา ครอบครวเราหรอองคกรเรา

1.5.4 การขดเกลาทางสงคม คอ การเรยนรของสมาชกในทกดานทมอยในสงคมนนทงทางตรงและทางออม ทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ เพอพฒนาความคด การกระทาและคาพด ใหเปนไปตามความตองการของสงคม เพอทาใหสงคมเปนปกแผน

1.5.5 ผนาชมชน หมายถง ผทมศกยภาพตอการชกนาความคด ความเหน ของชมชนไปสการตดสนใจแกปญหาของชมชน

1.5.6 การมสวนรวม หมายถง การทประชาชนหรอกลมบคคล ไดเขาไปมสวนในการคดรเรม ตดสนใจรวมปฏบตการ มโอกาสเขามาแสดงบทบาท ทศนคต และความคดเหนทเกยวของกบการดาเนนการพฒนา รวมคด รวมเรยนร รวมตดสนใจ และรวมกนตรวจสอบ ในการแกปญหาชมชนของตนเอง เปนการเนนการมสวนรวมอยางสรางสรรค ความชานาญ มการแลกเปลยนขอมลขาวสาร และมทกษะของประชาชนในการแกไขปญหารวมกบการใชวทยาการภมปญญาทเหมาะสมชดเจน โปรงใส ตอเนองและเปนระบบ

1.5.7 ความพงพาอาศยกน หมายถง ชมชน กลมสมาชก แลกเปลยน แบงปนขอมล ทรพยากร ซงกนและกน โดยมจดมงหมายเพอใหชมชน กลมสมาชก ไดนาความร ความสามารถ ความเชยวชาญ และทกษะมาใชในการทางานไดอยางเตมท เพอใหเปาหมายของชมชน กลมสมาชกบรรลผลสาเรจ

1.5.8 ความไววางใจ หมายถง การทชมชนใหความเชอมน และยอมรบกนเองในชมชน บนพนฐานจตสาธารณะและคานงถงสวนรวม

1.5.9 การพฒนาทยงยน หมายถง การพฒนาทตองคานงถงความเปนองครวมทกดานอยางสมดลบนพนฐานของทรพยากรธรรมชาต ภมปญญา และวฒนธรรมไทย ดวยการมสวนรวมของประชาชนทกกลม ดวยความเอออาทรเคารพซงกนและกน เพอความสามารถในการพงตนเองและคณภาพชวตทดอยางเทาเทยม

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาครงน ผศกษาไดนาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของมาเปนพนฐานและเปนแนวทางในการศกษา กระบวนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน: กรณศกษา ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร โดยมแนวคดในการศกษาดงน

2.1 แนวคดทเกยวกบความเปนหนงเดยวกน 2.2 แนวคดเกยวกบวถชวตอสลาม

2.3 แนวคดเกยวกบการหลอหลอมกลอมเกลาทางสงคม (Socialization) 2.4 แนวคดเกยวกบกระบวนการขบเคลอน 2.5 แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชน

2.6 งานวจยทเกยวของ 2.7 แนวคดนาในการศกษา

2.1 แนวคดทเกยวกบการเปนหนงเดยวกน

ความผกพนของปจเจกบคคลในสงคม ทตางฝายตางกมตอกนและกนนน เปรยบเหมอนเปน

แรงยดเหนยวระหวางปจเจกบคคลในสงคมหรอการนาปจเจกบคคลรวมเขาดวยกนเปนสงคม เพราะสมาชกในสงคมแตละคนมตาแหนงทางโครงสรางทางสงคม รวมถงมการเรยนรวฒนธรรมรวมกน ซงทงตวโครงสรางทางสงคมและวฒนธรรมเปนสงผกมดสมาชกในสงคมไวดวยกน การกระทาของสมาชกในสงคมจงไมใชการกระทาในฐานปจเจกบคคล แตเปนการกระทาในฐานสมาชกของกลมทางสงคม ซงนกสงคมวทยาอยาง Durkheim เรยกคาอธบายดงกลาวดวยคาสนๆ วา ความเปนปกแผน (Solidarity) จดเรมตนของการมองความเปนปกแผน (Solidarity) ทางสงคมวทยาไดกอรปขนจากความคดของ Auguste Comte, Herbert Spencer และ Ferdinand Tonnies ทพยายามจะคนหาคาตอบวา สงคมมลกษณะเฉพาะทเปนตวของตวเอง และเปนเอกภาพ (Unity) ภายใตความหลากหลายและความแตกตางของปจเจกบคคลไดอยางไร (Landecker, 1951: 332 อางถงใน สามชาย ศรสนต, 2541: 13 -14)

7

Durkheim (1956 อางถงใน ภาวน เพงศาสตร, 2532: 22) เปนนกสงคมวทยาคนสาคญทใชแนวคดความเชอมแนนทางสงคม (Social Cohesion) วเคราะหถงการเสอมสลายของอานาจสงคม และสภาวะไรบรรทดฐาน (Anomic) Durkheim มองวาความเชอมแนนทางสงคมจะเปนเครองผกยดบคคลกบคานยมและบรรทดฐานของสงคม ความเชอมแนนทางสงคมนอยลง ความผกพนของบคคลกบคานยมและบรรทดฐานทางสงคมกลดนอยตามไปดวย Durkheim (1956 อางถงในโคเซอร, 2535: 5-7)

Parsons (1902-1979) เปนนกสงคมวทยาชาวอเมรกนทมอทธพลตอแนวคดสงคมวทยามากทสดในระหวางป ค.ศ.1950-1970 ไดพฒนาแนวคดเชงโครงสรางและหนาทของตวเองขนมาจนไดชอวา Parsonian Functionalism แนวคด Parsons ไดรบการวพากษวจารณอยางกวางขวางทงจากผทเหนดวยและผทคดคานไมยอมรบ ดงนนนกสงคมวทยาจงควรศกษาแนวคดของเขาใหเขาใจถองแท

แนวคดของ Parsons (1902-1979) มความกวางขวางครอบคลมตงแตเรองโครงสรางการกระทาทางสงคม ไปจนถงการอธบายระบบสงคมทงระบบ ซงรวมไปถงกระบวนการททาใหสงคมเกดความเปนหนงเดยวกน (Solidarity) ซงปจจบนถกนามาใชในการพฒนาสงคมและชมชน ภายใตจดเนนและคาทคอนขางหลากหลาย เชน สมานฉนท สามคค กลมเกลยว กลมกลน ปรองดอง และความเปนปกแผน โดยคาทถกยกมาขางตนนนลวนมความหมายทเปนไปในทศทางเดยวกน แตมจดเนนทแตกตางกน ซงแบงออกเปนสองกลม คอ เนนทกระบวนการ กบเนนทผลลพธ แตเนองจากการศกษาครงนผวจยเนนทการศกษาขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน จงใหน าหนกของการสรปความหมายทเนนกระบวนการ

2.1.1 ความหมายของความเปนหนงเดยวกน ในการกาหนดความหมายของความเปนหนงเดยวกน ผวจยไดนา ความกลมเกลยว และ ความ

สมานฉนท เขามาประยกตเพอใหเกดความชดเจนมากขน โดยความกลมเกลยวจะเขามามบทบาทสาคญในสวนของกระบวนการทผลกดนใหความเปนหนงเดยวกนเกดขน และมประสทธภาพ โดยใชแรงดงดดทกลมสรางขนทาใหสมาชกเขากนได สมาชกจะมความสมพนธระหวางกนเพมขน ซงจะชวยใหเกดความรวมมอ และชวยเหลอซงกนและกนตามมา นาไปสเปาหมายทกลมกาหนดเอาไว

ราชบณฑตยสถาน (2542: 74) ไดใหความหมายของคาวา กลมเกลยว หมายถง เขากนไดเปนอนหนงอนเดยวกน ศรพร โสภณธรรมธร (2548: 52) สรปความหมาย ความกลมเกลยวของกลม หมายถง ความดงดดของกลมทมตอสมาชกในกลมท งในดานการทางาน และในทางสงคม (หรอความสมพนธระหวางบคคล) ซงสงผลใหสมาชกยงคงตองการอยในกลม ในฐานะสมาชกกลมตอไป โดยทความดงดดของกลมในดานการทางานนนจะพจารณาไดจากความรวมมอกน การใหความชวยเหลอซงกนและกนระหวางสมาชกในกลม เพอใหเปาหมายบรรลผลสาเรจ

8

 

เมอความกลมเกลยวเกดขนในกลม จะทาใหสมาชกเหนความสาคญของการมสวนรวมมากขน มความคดเหนพองไปในทศทางเดยวกน มความเขาใจกน เชอใจกน เอออาทร เกอกล และตระหนกในหนาททงของตน และ ของสวนรวม ซงสงเหลานถกเรยกวาความสมานฉนท ทจะกอใหเกดความเปนหนงเดยวกนตอไป

วนย พงศศรเพยร (2548: 1) กลาววา ความสมานฉนท (Harmony) หมายถง ความกลมเกลยว ความสามคค ความรวมใจ ความเหนพรอมกน ทาใหเกดความเขาใจ ไดเรยนร ซงกนและกน และมความเอออาทรและชวยเหลอเกอกลกน ราชบณฑตยสถาน (2542: 1130) ใหความหมายของคาวา สมานฉนท หมายถง ความพอใจรวมกนและความเหนพองกน

โสภณ สภาพงษ (2548 อางถงใน ไชยรตน ปราณ และคณะ, 2553: 9) กลาวถง ความหมายของสมานฉนท คอ การเขาใจคนอน

เกษม ศรสมพนธ 2548 (อางถงใน ไชยรตน ปราณ และคณะ, 2553: 9) กลาววา คาวา สมานฉนท ความหมายใน เชงภาษาองกฤษ คอคาวา Harmony ซงแปลวา ความกลมกลน ความปรองดอง

ไชยรตน ปราณ และคณะ (2553: 10) ความสมานฉนท หมายถง ความพอใจรวมกน พรอมใจกน การประนประนอม การไกลเกลย การทาใหปรองดอง การทาใหคนดกน การทาใหลงรอยกน รวมถงความกลมเกลยว ความสามคค ความรวมใจ ความเหนพองกน ทาใหเกดความเขาใจ ไดเรยนรซงกนและกน และม ความเอออาทร และชวยเหลอเกอกลกน

ประเวศ วะส (2548) ไดนยามความหมายของ สงคมสมานฉนทวา หมายถง การรวมตวอยางเปนปกแผน มการรวมคดรวมทา ใชหลกธรรมในการดาเนนชวตอยรวมกน เชนความรกความเมตตา ความอดทน หากมการรวมตว รวมคด รวมทาในลกษณะตางๆ ในทกพนท ทกองคกรและทกเรอง เชน ในทกครอบครว ทกหนวยงาน ในเรองสงแวดลอม เรองสขภาพ เปนตน

กรณา แดงสวรรณ (2553: 16) มองวาความสมานฉนท หมายถง ความเหนพองตองกนในดานความคดเหน ความไวเนอเชอใจกน ความสามคค การใหอภยกน รวมไปถงการเลกแลวตอกน

นอกจากน Durkheim (1956 อางถงใน ภาวน เพงศาสตร, 2532: 22) ยงไดอธบายถงความเปนอนหนงอนเดยวกนไววา เปนเรองของการสงสมความเชอและสานกรวมกนของคนในสงคม มศลธรรมเปนเครองเหนยวรง ยดมนในประเพณอยางเครงครด มความคดความเชอผกพนรวมอยกบกลม ทาใหสงคมมความเปนอนหนงอนเดยวกนไมแตกสลาย

จากการวเคราะหความหมายของ ความเปนหนงเดยวกน ความกลมเกลยว และความสมานฉนท ทไดรวบรวมมาขางตน ทาใหผวจยพอจะสรปไดวา ความเปนหนงเดยวกน หมายถง

9

 

การสรางแรงดงดด โดยใช ประเพณ ความเชอ ศลธรรม และสานกรวมของคนในสงคม เพอใหเกดความรสกรวมกน เกดความสมพนธระหวางกน รวมมอกน ชวยเหลอกน นาไปสความสมานฉนท ซงสมาชกจะใหความสาคญตอการมสวนรวม มความเหนพองไปในทศทางเดยวกน เขาใจกน เชอใจกน เอออาทร เกอกลตอกน มความตระหนกในหนาททงของสวนตน และ สวนรวม ทาใหสงคมมความเปนอนหนงอนเดยวกนไมแตกสลาย

ตารางท 2.1 แสดงการสรปความหมายของความเปนหนงเดยวกน

ความหมายของความเปนหนงเดยวกน

ความกลมเกลยว ความสมานฉนท ความเปน หนงเดยวกน

การสรางแรงดงดด สานกรวม มความรสกรวมกน มความสมพนธระหวางกน รวมมอกน ชวยเหลอกน ใหความสาคญกบการมสวนรวม เหนพองไปในทศทางเดยวกน เขาใจกน/เชอใจกน เอออาทร/เกอกลตอกน ตระหนกในหนาท สวนตน และสวนรวม

10

 

2.1.2 ลกษณะของความเปนหนงเดยวกน จากการรวบรวมความหมายของความเปนหนงเดยวกนทมผใหคาจากดความเอาไวอยางหลากหลาย มาวเคราะห เปรยบเทยบ ทาใหผวจยสามารถสรป และนามาประยกตเปนลกษณะของความเปนหนงเดยวกนไดดงน

1) มการสรางแรงดงดด โดยใชประเพณ ความเชอ ศลธรรม และสานกรวมของคนในสงคม เพอใหสมาชกเกดความรสกรวมกน เปนน าหนงใจเดยวกน ซงจะกอใหเกดพลงทสาคญในการขบเคลอนชมชน ใหเปนไปในทศทางทตองการ

2) มความคดเหนพองกนเปนไปในทศทางเดยวกน โดยความสมครใจ เพราะถาความคดเหนไมตรงกนตงแตตน กไมสามารถทจะปฏบตงานรวมกนได ความรวมมอในดานตางๆ จงไมอาจเกดขน ดงนนการทจะสรางความเปนหนงเดยวใหเกดขนนน ควรทจะปรบแนวคด ทศนคตของแตละคนใหเปนไปในทศทางเดยวกนกอน

3) มความเขาใจกน เชอใจกน เพอใหการดาเนนงานของกลมเปนไปอยางราบรน ซงความเชอใจกนนนถอเปนกญแจดอกสาคญทจะทาใหสมาชกสามารถทาหนาทของตนเองไดอยางไมลงเล จนสามารถพาชมชนไปสเปาหมายทสมาชกในชมชนไดกาหนดไวรวมกน อยางมประสทธภาพ

4) เอออาทร และ เกอกลตอกน เปนสงทขาดไมไดเลย เพราะมนษยอยกนเปนกลมสงคม ซงจาเปนทจะตองพงพาอาศยกน ชวยเหลอ แบงปน ดแลเวลาเจบปวย ความหวงใยและใหกาลงใจกน ซงสถาบนทางสงคมทมสวนในการเสรมสรางความเอออาทร คอ สถาบนศาสนา สถาบนครอบครว และสถาบนการศกษา ดงจะเหนไดจากความเหนของ พระไพศาล วสาโล (2550: 293) ทกลาววา ความเอออาทร คอ ศล หมายถง ความประพฤตดวยความเอออาทรตอกน ม นาใจ และไมละเมดผอน ตระหนกถงหนาททพงมตอสงคม และกระทาโดยคานงถงประโยชน สวนรวม

5) ตระหนกในหนาทสวนตน และ สวนรวม ถอเปนสงสาคญทจะทาใหความเปนหนงเดยวกนดารงอยได เพราะถาหากสมาชกบกพรองตอหนาทของตน กจะสงผลกระทบตอสวนรวมดวยเชนกน ซงลกษณะดงกลาวอาจแสดงออกทางพฤตกรรมการชวยเหลอกจกรรมชมชน หรอการปฏบตหนาททไดรบมอบหมาย เชน การดแลรกษาความสะอาดในเขตพนทของตนเอง

12

ใชหล

กธรรมด

าเนนช

วต

มความด

งดด

มความค

ดความเชอ

รวมก

น

สามค

ค, พร

อมใจกน

เหนพ

องกน

พอใจรวม

กน

กลมก

ลน

ปรองดอ

ง

เขาใจกน

เชอใจก

น

รวมต

วกนอ

ยางเป

นปกแ

ผน

กลมเกล

ยว

เอออาทร

เกอก

ล

ประน

ประน

อม

รวมค

ด รวม

ทา

ตระห

นกใน

หนาทแล

ะสว

นรวม

Durkheim 1956 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2542

วนย พงศศรเพยร 2548 ศรพร โสภณธรรมธร 2548 เกษม ศรสมพนธ 2548 ไชยรตน ปราณ และคณะ 2553 ประเวศ วะส 2548 โสภณ สภาพงษ 2548 กรณา แดงสวรรณ 2553

สรางแรงดงดด มความเหนพองไปในทศทางเดยวกน

มความเขาใจกน เชอใจกน

เอออาทรและเกอกลตอกน

ตระหนกในหนาท สวนตน-สวนรวม

 

11 ตารางท 2.2 แสดงลกษณะของความเปนหนงเดยวกน 

 

12

 

2.1.3 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน เพอใหเขาใจถงความหมายของ ความเปนหนงเดยวกนมากขนผ วจยจงไดกาหนด

องคประกอบของ ความเปนหนงเดยวกน ไว 5 ประการ ซงองคประกอบทง 5 นไดมาจาก การนาความหมาย และ ลกษณะของความเปนหนงเดยวกน องคประกอบททาใหกระบวนกลมมประสทธภาพของครรชต พทธโกษา (2554) และองคประกอบของความสมานฉนทของ ประเวศ วะส (2548) มาประยกตและกาหนดเปนองคประกอบของ ความเปนหนงเดยวกน ดงน

1) สมาชกมสงทคลายคลงกน เชน ความคด ทศนคต ความเชอ เชอชาต หรอศาสนา เปนตน หนวยของสมาชกถอเปนองคประกอบเบองตน ทจะทาใหเกดการปฏสมพนธกน เกดการแลกเปลยนความคดและประสบการณ และเปนปจจยสาคญทจะขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ใหบรรลตามเปาหมายของกลม ดงนน หนวยของสมาชกจงเปนองคประกอบหลกทกอใหเกดความเปนหนงเดยวกน

2) มเปาหมายรวมกน หมายถงการมองเหนจดหมายในอนาคตรวมกน ระหวางสมาชกในกลม มความเขาใจไปในทศทางเดยวกน มเปาหมายทจะดาเนนไปดวยกน สงผลให การขบเคลอนความเปนหนงเดยวอยางมพลง เกดเอกภาพ และลดความขดแยงทเกดจากการมความเขาใจทตางกนได

3) มการปฏสมพนธกนอยางตอเนอง การทสมาชกมการทากจกรรมรวมกน เพอหวงใหเกดปฏสมพนธระหวางสมาชก และผลของการปฏสมพนธเชงแลกเปลยนนนกอใหเกด การพฒนาทางความร ความคด ประสบการณ ตลอดถงเกดความเหนยวแนนในความสมพนธระหวางกน

4) การมสวนรวมของสมาชก การมสวนรวมมผลตอการพฒนาความเปนหนงเดยวกนอยางมาก เพราะกระบวนการมสวนรวม เปนเงอนไขททาใหเกดการรบร รวมคด รวมตดสนใจ และรวมลงมอทาอยางแขงขน จนเกดเปนพลงทจะทาใหสามารถบรรลเปาหมายของกลมดงภาพท 2.1 ไดดงตอไปน

5) การทาหนาทอยางมจตสานก การทแตละคนมารวมตวกนไดนน นอกจากจะมความสนใจหรออปนสยทคลายคลงกนแลว การทาหนาทอยางมจตสานกถอเปนสงสาคญทชวยยดโยง ใหแตละหนวยชวตมารวมตวกนได เพราะหากขาดจตสานกทมาจากสวนลกของจตใจ การรวมตวนนกจะไมถอเปนหนงเดยวกนอยางแทจรง

13

 

ภาพท 2.1 แสดงองคประกอบของความเปนหนงเดยวกน

2.1.4 ปจจยทมอทธพลตอความเปนหนงเดยวกน เพอใหทราบถงปจจยทมอทธพลตอความเปนหนงเดยวกนอยางชดเจน ผวจยจงไดนาความหมาย ลกษณะ และองคประกอบของความเปนหนงเดยวกน มาสงเคราะหรวมกบองคประกอบ ความแนนแฟนของ สรย กาญจนวงศ และ ปรชา อปโยคน (2542: 137) ทาใหสามารถกาหนดปจจยทมอทธพลตอความเปนหนงเดยวกน 5 ประการดงน

1) เปาหมายของกลม (Group Goals) ความแนนแฟน จะเกดขนในกลม หากเปาหมายของกลมเปนทยอมรบหรอเหนดวยของสมาชกในกลม หากเปาหมายไมเปนทยอมรบ กจะไมเกดความกระตอรอรนทจะรวมกจกรรมกลม

2) การตอบสนองความตองการอยางพงพอใจ (Satisfaction of Needs) การทบคคลรวมเปนสมาชกของกลม กเพราะคาดหวงวากลมจะสามารถตอบสนองความตองการ ทงทางดานจตใจและสงคม แตถาเมอใดทกลมไมสามารถตอบสนองความตองการดงกลาวได บคคลกจะไมใหความสนใจกบการเปนสมาชกกลม

 

ความเปนหนงเดยวกน

 

1.สมาชกมสง

ทคลายคลงกน

2.มเปาหมาย

รวมกน

3.มการปฏสมพนธอยางตอเนอง

4.การมสวนรวมของสมาชก

5.การทาหนาทอยางมจตสานก

14

 

3) แรงดงดดใจจากสมาชกกลม (Member Attractiveness) ในบางครงถงแมวากลมจะไมสามารถบรรลเปาหมายทวางไวได แคความพงพอใจในสมาชกกลม กสามารถทาใหกลมดารงอยได

4) กจกรรมและผนากลม (Group Activities and Leadership) ผนากลมกมความสาคญเชนเดยวกน ผนาทเปนประชาธปไตย เปดโอกาสใหสมาชกไดเขามามสวนรวม ยอมสรางความแนนแฟนในกลม มากกวาผทแขงกระดาง รวมศนยอานาจ และเผดจการ

5) มความเปนธรรม ถงแมวาสมาชกในกลมจะมเปาหมายทเปนไปในทศทางเดยวกน แตหากสมาชกไมไดรบความเปนธรรม หรอทาใหเกดความรสกวาตนไมไดรบความเปนธรรม ยอมกอใหเกดความแตกแยก การไมใหความรวมมอ หรอเกดการตอตานได เนองจากชมชนทผวจยไดทาการศกษารอยละ 90 เปนผทนบถอศาสนาอสลาม เพอใหเขาใจถงความสมพนธของบรบทตางๆทเกยวของมากขน ตลอดจนทาใหทราบถงแนวความคด ทศนคต และคานยม ทสมาชกยดถอ ปฏบตกนอย ดงนน ผวจยจงมองวา แนวความคดเกยวกบวถชวตอสลามมความสมพนธกบการสรางความเปนหนงเดยวกนของชมชน ทงทางตรงและทางออม

2.2 แนวคดเกยวกบวถชวตอสลาม อสลาม เปนชอของศาสนาทสาคญศาสนาหนงของโลก และประเทศไทย เปนศาสนาทม

ระเบยบแบบแผนในการปกครอง หรอมกฎเกณฑทางสงคมทเปนแนวทางในการดาเนนชวตเปนของตนเองมาตงแต เมอประมาณป ค.ศ. 610 หรอ พ.ศ. 1153 ซงแนวทางหรอคาสอนน เปนระบอบแหงการดาเนนชวตทครอบคลมในทกดานของการดาเนนชวต โดยถอกาเนดขน ณ ประเทศซาอดอาระเบย ศาสนอสลามมความเชอในพระเจาองคเดยว นนคอ เอกองคอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) และมศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) เปนศาสนทตทเผยแพรหลกคาสอนของศาสนาอสลามตอมวลมนษยชาต และมคมภรอล-กรอานเปนธรรมนญหรอแนวทางในการดาเนนชวต (ชมรมหนงสอวทยปญญา, 2549: 4)

2.2.1 ความหมายของอสลาม คาวา อสลาม เปนภาษาอาหรบ โดยมความหมายวา สนตสข หรอ ทางสสนตภาพ อสลาม

หรอมความหมายอกนยหนง คอ สนต และการยนยอมมอบกายและใจใหกบพระเจาองคเดยว นนคอ เอกองคอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) (ชมรมหนงสอวทยปญญา, 2549: 5)

15

 

2.2.2 หลกการสาคญของศาสนาอสลาม ศาสนาอสลามมหลกการในการดาเนนชวตทสาคญอย 2 ประการคอ หลกศรทธา 6 ประการ

และหลกปฎบต 5 ประการ ดงรายละเอยดตอไปน (ชมรมหนงสอวทยปญญา, 2549: 5) 1) หลกศรทธา (รกนอหมาน) 6 ประการ

(1) ศรทธาในพระเจาองคเดยว นนคอ เอกองคอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) (2) ศรทธาในบรรดามลาอกะฮ มลาอกะฮ คอผทาหนาทเปนสอกลางระหวาง

พระเจากบศาสดา คาวา มลาอกะฮ ไมสามมารถหาคาศพทแปลเปนภาษาไทยได มลาอกะฮเปนนามธรรม ไมใชเทวทต มลาอกะฮไมมเพศ ไมกน ไมดม ไมหลบ ไมนอน และไมขดขนคาสงของพระเจา นนคอ เอกองคอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา)

(3) ศรทธาในบรรดาคมภร คมภรในศาสนาอสลามคอคมภรอล-กรอาน ซงเปนคมภรเลมสดทายท เอกองคอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) ประทานมายงมนษยชาต โดยผานทางทานศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) แตกอนหนาน พระองคไดทรงประทานคมภรใหมนษยชาต โดยผานทางศาสดาตางๆ มาแลว ซงทสาคญๆ มทงหมดม 4 คมภร คอ 1) คมภรเตารอต (The Old Testament) ประธานใหแก นบมซา (อลยฮสลาม) หรอโมเซส 2) คมภรอนญล (The New Testament) ประทานใหแก นบอซา (อลยฮสลาม) หรอพระเยซ 3) คมภรซาบร ประทานใหแก นบดาวด (อลยฮสลาม) และ 4) คมภรอล-กรอาน ประทานใหแก นบศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน)

(4) ศรทธาในบรรดาศาสนทต มสลมทกคนจะตองศรทธา และยอมรบศาสดาทงหลายท เอกองคอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) ทรงคดเลอกบคคลในหมมนษยชาตใหเปนผทนาบทบญญตของพระองคมาเปนทางนาแกมวลมนษยชาตในทกยค ทกสมย คอ บรรดารอซลของพระองค บรรดารอซลทสาคญม 25 ทาน ทานนบอาดา (อลยฮสลาม) เปนรอซลทานแรก และทาน นบมฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) เปนรอซลทานสดทาย

(5) ศรทธาในวนสดทายและการเกดใหมในวนปรโลก ศาสนาอสลามถอวาโลกทเราอาศยอยนเปนเพยงวตถธาตชนหนงซงตองมการแตกสลายเหมอนๆ กบวตถหรอสงอนๆ แนนอนโลกของเราตองถงจดจบไมวนใดกวนหนงเมอโลกแตกสลายแลวทกสงทกอยางกดบสนนอกจากอลลอฮเทานนทยงดารงอยและมนษยทงหลายกจะไปเกดใหมอกครงแตจะไปเกดสภาพใดนนไมมมนษยผใดรไดการเกดใหมอกครงนกเพอทจะใหมนษยรบผลตอบแทนตามทเขาไดกระทาไวเมอครงทเขายงมชวตอยผลงานของเขาในโลกนจะเปนตวกาหนดวาเขาจะเปนผไดรบสวรรคหรอนรกไมมใครชวยใครได

16

 

(6) ศรทธาในกฎกาหนดสภาวะของพระองคอลลอฮ คอผนบถอศาสนาอสลามตองศรทธาวาสรรพสงท งหลายในสากลจกรวาลนลวนเกดขนมาและดาเนนไปตามกฎเกณฑของอลลอฮทงสน เชน ไฟมคณสมบตรอน น าไหลลงจากทสงลงสทต า แพะ แกะ วว ควาย สนขออกลกเปนตว นก เปด ไกออกลกเปนไข ตนมะมวงตองออกลกเปนมะมวง ตนกลวยจะออกลกเปนแอปเปลไมได ทกๆ ชวตตองตาย นคอกฎกาหนดสภาวะของอลลอฮ หมายความวาตองเชอวากฎธรรมชาตทงหลายนนอลลอฮเปนผทรงสราง และควบคมมน สวนการกาหนดสภาวะในหลกจรยธรรมความด-ความชวนนพระองคจะเปนผบอกเราเองวาอะไรคอความดและอะไรคอความชว แตสงทใชวดความดความชวนนในอสลามถอวามนไมไดมาจากมตบคคลหรอมตของมหาชน มไดอาศยขนบธรรมเนยมประเพณหรอความนยมหรอสงแวดลอมเปนเครองกาหนด เพราะถามนษยเปนผกาหนดความดความชวแลวมาตรฐานความดของมนษยกจะแตกตางกน 2) หลกปฏบต รกนอสลาม 5 ประการ

(1) การกลาวคาปฏญาณตนวา ลาอลาฮะ อลลลลอฮ มฮมมด รอซลลลอ คาปฏญาณ นเปนถอยคาทผยอมรบอสลามทกคนจะตองกลาวออกมา เปนการยนยนดวยวาจาวาตวเองมความศรทธาดงทกลาวมาขางตนและพรอมทจะปฏบตตามบทบญญตและเงอนไขตางๆ ทอลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) ไดทรงกาหนดไวในคมภรกรอาน และคาสอนของทานศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) ถงแมคาปฏญาณดงกลาวจะเปนคาพดเพยงประโยคสนๆ แตถอยคานแหละททาใหสงคมอาหรบปาเถอน ในสมยทานศาสดามฮมมด ตองเปลยนแปลงและสงผลใหอสลามไดกลายเปนออารยธรรมทสาคญแหงหนงของโลก คาปฏญาณดงกลาวนหมายความวามสลมจะไมยอมเคารพกราบไหวหรอสกการะบชาพระเจาอนใด ไมวาพระเจานนจะเปนวตถทมนษยทาขนมาหรอคนทอปโลกนตวเองหรอถกอปโลกนเปนพระเจา หรอแมแตสงใดหรอใครกตามทอางวาตวเองมคณสมบตบางอยางเหมอนอลลอฮ แลวเรยกรองตองการใหคนอนสกการะบชาตนเอง ดงนนอสลามจงหามมสลมแสดงกรยากราบแบมอและหวจรดพนแกวตถหรอบคคลใดๆ แมแตพอแมของตวเอง เพราะกรยาการกราบอนถอวาเปนกรยาทแสดงถงความสงสดในการเคารพสกการะนนจะถกสงวนไวใชกบ อลลอฮ ผทรงเปนพระเจาทแทจรงแตเพยงพระองคเดยวเทานน แตนนมไดหมายความวาอสลามหามมใหเคารพเชอฟงและทาความดตอพอแม

(2) การนมาซ หรอละหมาด คอการแสดงความเคารพสกการะและการแสดงความขอบคณตออลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) ซงจะกระทาวนละ 5 เวลา คอ ตอนรงอรณ ตอนบาย ตอนตะวนคลอย ตอนดวงอาทตยตกดน และในยามคาคน โดยในการละหมาดทกครงมสลมทกคนจะหนหนาไปทางอลกะบะฮซงอยในนครมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย และหนาทในการละหมาดนเปนหนาทของมสลมทกคนตงแตเรมมความรสกทางเพศ (สาหรบผชาย) และเรมมประจาเดอน (สาหรบผหญง) ซงเปนวยทอสลามถอวาเรมเขาสวยแหงความเปนผใหญแลว

17

 

การละหมาดเปนสงยนยนความศรทธาทปรากฎใหเหนทางภายนอกไดชดเจนทสดเพราะเปนการปฏบตทมรปแบบ และคนทจะดารงรกษาการละหมาดของตวเองไดครบ 5 เวลาตอวนนน จะตองเปนคนทมความผกพนตออลลอฮ.และราลกถงพระคณของพระองคอยตลอดเวลา

(3) การถอศลอดในเดอนรอมฎอน คอ การงดเวนจากการกน การดม การเสพสงตาง ๆ การมความสมพนธทางเพศฉนสามภรรยา ตลอดจนการอดกลนอารมณใฝตาทงหลายและการนนทาวารายผอนตงแตดวงอาทตยขนจนถงดวงอาทตยตก การถอศลอดเปนหลกปฏบตอกประการหนง ซงอสลามกาหนดใหมสลมทกคนทศรทธาในพระเจาและมสขภาพแขงแรงสมบรณทงชายหญงมหนาทตองปฏบตเปนเวลา 29-30 วน ในเดอนรอมฎอนซงเปนเดอนทเกาตามปฏทนอสลาม การถอศลอดมวตถประสงคเพอฝกมสลมใหเกดความยาเกรงพระเจากเพราะในเวลาปกต อลลอฮ (ซบฮานะฮว าตะอาลา) ทรงอนมตใหมสลมกนและดมไดอยางเสร แตเมอถงเดอนรอมฎอน เมออลลอฮ (ซบฮานะฮวาตะอาลา) ทรงมบญชาใหละเวนจากการกนดม มสลมกละเวนทนท นเปนบทเรยนทสอนมสลมใหยาเกรงและเชอฟง

การถอศลอดยงเปนการฝกใหผถอศลอดซอสตยตอตวเองและพระเจา กลาวคอ ขณะทถอศลอดเขาอาจจะแอบกนอาหารและดมน าในระหวางการถอศลอดกไดโดยทไมมใครร แตดวยความเชอในพระเจาวาพระองคทรงเหนและทรงรการกระทาของเขาทงในทลบและทแจง ดงนน เขากจะไมทาในสงทขดตอความสานกของตวเอง นอกจากนนแลว การถอศลอดยงเปนการแสดงออกถงความเสมอภาคกนในบรรดาผศรทธาดวย เพราะในเดอนถอศลอด มสลมผศรทธาไมวาจะอยในฐานะใดตางตองงดจากการกนดมเหมอนกนหมด ความจรงแลว ในระหวางการถอศลอดนน การอดอาหารและน าเปนเพยงมาตรการทจะชวยย าเตอนจตสานกของผถอศลอดใหระลกถงพระเจา และลดความตองการทางอารมณใหตาลง ดงนน ถาผใดถอศลอดแลวยงคลอยตามอารมณใฝตาทาความชวอย สงทเขาผนนจะไดรบจากการถอศลอดก คอความหวกระหายธรรมดาตลอดทงวน ซงไมมผลตอการฝกฝนหรอการขดเกลาทางดานจตวญญาณของเขาแตประการใด

(4) การจายซากาต คอ การจายทรพยสนในอตราทศาสนากาหนดไวจานวนหนงจากทรพยสนทสะสมไวเมอครบกาหนดเวลา โดยจะตองจายทรพยสนนใหแกคนทมสทธไดรบ 8 จาพวกตามทคมภรกรอานไดกาหนดไวอนไดแก 1) คนยากจน 2) คนทอตคดขดสน 3) คนทมหวใจโนมมาสอสลาม 4) ผบรหารการจดเกบและจายซากาต 5) ไถทาส 6) ผมหนสนลนพนตว 7) คนพลดถนหลงทาง 8) ใชในหนทางของอลลอฮ ความจรงแลวคาวา ซากาต โดยทางภาษาแปลวา การซกฟอกการทาใหสะอาดบรสทธ และการเจรญเตบโต และคาวา ซากาต นไดถกกลาวควบคกบการละหมาดในคมภรกลอานไมตากวา 20 ครงดวยเหตน มสลมทปฏบตละหมาดแตไมยอมจายซากาตนน ความเปนมสลมของเขาจงยงไมสมบรณ

18

 

วตถประสงคทอสลามกาหนดใหมสลมจายซากาตกคอเพอเปนการยนยนถงความศรทธา นอกจากนนแลวการจายซากาตกยงมวตถประสงคเพอซกฟอกทรพยสนและจตใจของผจายใหมความสะอาดบรสทธ ขณะเดยวกนกเพอเปนการสรางความเจรญใหแกสงคมอกดวย ทกลาววาซากาตมวตถประสงคเพอซกฟอกทรพยสนและจตใจของผจายซากาต กเพราะอสลามถอวาทรพยสนทมสลมหามาไดนน ถงแมวาจะหามาดวยความสจรตกตาม ถาหากทรพยสนทสะสมไวนนยงไมไดนามาจายซากาต ทรพยสนนนกยงไมบรสทธ เพราะซากาตเปนสทธของคน 8 ประเภทดงกลาว การไมจายซากาต กคอการยกยอกทรพยสนของคนเหลานน ขณะเดยวกนการจายซากาต

กจะชวยชาระจตใจของผจายใหหมดจดจากความตระหนถเหนยวและความโลภซงถอวาเปนสงสกปรกทางใจอยาง หนง

หากเรามองหลกการจายซากาตจากแงสงคม เราจะเหนวาบรรดาผมสทธไดรบซากาตนนมกจะเปนผทเปนปญหาในสงคม ดงนนการนาซากาตไปใหแกคนเหลานจงเปนการแกปญหาสงคมทถกจด ขณะเดยวกน ถาเรามองจากทางดานเศรษฐกจ เราจะเหนวาซากาตจะทาใหคนยากจนคนอานาถาในสงคมมอานาจซอเพมขน เพราะมการถายเททรพยสนจากคนรวยไปสคนจน และเมอคนเหลานมอานาจซอกจะสงผลใหมการผลตสนองตอบความตองการ ทาใหมการจางงานและมการกระจายรายไดทางเศรษฐกจตดตามมา

ดงนน จงอาจพดไดวาการจายซากาตนอกจากจะเปนการแสดงออกถงความศรทธาแลว ยงเปนการแสดงความเคารพภกดตอพระเจา โดยผานทางการชวยเหลอสงคมดวย

ซากาตม 2 ประเภท คอ ซากาตฟตเราะฮ และ ซากาตมาลหรอ ซากาตทรพยสน 1) ซากาตฟตเราะฮ คอ ซากาตทมสลมทสามารถจะเลยงตวไดตองจายใหแกคนยากจนหรอคนอนาถาในเดอนรอมฎอนอนเปนเดอนถอศลอด โดยจายเปนอาหารหลกทคนในทองถนกนกนเปนประจาซงไดแกขาวสารประมาณ 3 ลตร (หรออาจใหเปนเงนทมมลคาเทากบขาวสารจานวนดงกลาว) สาหรบผทเปนหวหนาครอบครวนนจะตองรบผดชอบการจายซากาตฟตเราะฮน แทนสมาชกในครอบครวดวย หากยงไมไดจายซากาตฟตเราะฮ อลลอฮกจะยงไมรบการถอศลอดของเขา2) ซากาตมาล หรอ ซากาตทรพยสน เปนซากาตทจายจากทรพยสนทสะสมไวหลงจากการใชจายครบรอบปแลว ในอตราทตางกนตามประเภทของทรพยสนตงแตรอยละ 2.5 ไปจนถง 20

(5) การทาฮจญคอ การเดนทางไปปฏบตศาสนกจทนครมกกะฮ ในเดอนซลฮจญะฮ ตามวนเวลาและสถานททถกกาหนดไว หลกการขอนถอเปนหนาทสาหรบมสลมทงชายหญงทกคนทมความสามารถในดานรางกาย ทรพยสน และเสนทางการเดนทางมความปลอดภยหากใครไดศกษาถงประวตศาสตรอสลามแลว จะพบวาการทาฮจญเปนพธกรรมทางศาสนาเกาแกทมมากอนสมยของศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) จากหลกฐานในคมภรกรอาน การทา

19

 

ฮจญเรมตนขนเมอตอนทอลลอฮ ไดบญชาใหศาสดาอบรอฮมและอสมาอลผเปนลกชายรวมกนสราง บยตลลอฮ (บานของอลลอฮ) ขนมาเพอใชเปนสถานทสาหรบการเคารพภกดตอพระองค เมอสรางเสรจแลว พระองคกทรงบญชาใหศาสดาอบรอฮมเรยกรองเชญชวนมนษยชาตใหมารวมกนแสดงความจงรกภกดตอพระองคทบานดงกลาว ดงนน ในเดอนซลฮจญะฮ ซงเปนเดอนสดทายของปฏทนอสลาม มสลมทกชาตทกเผาพนธจากทวโลกนบลานคนจะเดนทางไปรวมกนแสดงความเคารพภกดตออลลอฮทบานของพระองค

หากใครไดศกษาถงรายละเอยดของหลกการและการปฏบตหจญ เขาจะทราบไดทนทวาฮจญเปนบทบญญตทางศาสนาทถกกาหนดใหมสลมถอปฏบต เพอยนยนถงความศรทธาในอลลอฮทตองอาศยความเสยสละทงทรพยสนและเวลา ความอดทนทงทางดานรางกายและจตใจ การใหอภยและความสานกทางประวตศาสตรตลอดจนความศรทธามนตอพระผเปนเจาไปพรอมๆ กน การทาฮจญ นอกจากจะเปนการแสดงความเคารพภกดและยนยนในความศรทธาตออลลอฮ แลว ยงสอนมนษยทกคนใหรสานกวาในสายตาของอลลอฮ. แลว มนษยทกคนเทาเทยมกน เพราะในการทาฮจญ ผทาหจญทกคนไมวาจะมาจากชนชน เผาพนธ ภาษา หรอจะมฐานะอยางไรกตาม ทกคนจะตองหอหมรางกายดวยผาสขาวเพยงสองชนเหมอนกนหมดทกคน จะตองปฏบตพธการตางๆ เหมอนกนหมดและทกคนตางกประกาศความยงใหญของอลลอฮ.เหมอนกนหมด

สงทกลาวมาทงหมดตงแตตน อาจกลาวสรปไดวาหลกศรทธา 6 ประการนนเปนสงจาเปนสาหรบมสลมทกคน สวนหลกปฏบต 5 ประการทอสลามกาหนดไวใหมสลมปฏบตนนมใชเปนหลกปฏบตทงหมดในอสลาม หากแตมนเปนเพยงวนยบญญตอยางนอยทสดทอสลามกาหนดไวใหมสลมปฏบตเพอยนยนถงความศรทธาของเขาเทานน อนทจรงแลวอสลามยงมบทบญญตอนๆ ทกาหนดใหมสลมปฏบตอกมากมายทจะเปนการแสดงออกถงความศรทธาในทกยางกาวของชวต ศาสนาอสลามสอนวา กจการงานตางๆ ทจะทานน มความเหมาะสมกบตนเองและสงคม ขณะเดยวกน ตองออกหางจากการงานทไมมทสรางความเสอมเสยอยางสนเชง สวนการประกอบคณงามความดอนๆ การถอศลอด การนมาซ และสงทคลายคลงกบสงเหลาน เปนการแสดงใหเหนถงการเปนบาวทจงรกภกด และปฏบตตามบญชาของพระองค กฎเกณฑและคาสอนของศาสนา ทาหนาทคอยควบคมความประพฤตของมนษย ทงทเปนหลกศรทธา หลกปฏบตและจรยธรรม

2.2.3 การขบเคลอนชมชนในศาสนาอสลาม การขบเคลอนกจกรรมตางๆ ทงทางดานสงคม ชมชน และทางดานศาสนาอสลาม ในยค

ปจจบนเปนการชนาทางดานจตวญญาณ กระบวนการขบเคลอนการดาเนนงานใหประสบผลตาม

20

 

ความมงหมายทตองอางกลบไปยง อดมการณ ทสาคญ คออดมการณทตงอยบนหลกการความเปนพนอง (Brotherhood) และความเปนหนงเดยวกน (ฟตฮย ยะกน, 2552: 1) ดงนนความสมพนธระหวางการดาเนนงานตางๆ ในกลมชนอสลาม ทกคนตองรจกหนาทของตนเปนอยางด เขาใจความสมพนธของตนเองกบกจกรรม รบทราบบทบาทของตนเองในกระบวนการ รถงความรบผดชอบทตนมตอภารกจของงานและสงอนๆ ในการดาเนนชวต ซงกาหนดออกมาใหเปนพนธะหนาท ขอบงคบ และลกษณะพเศษตางๆ ใหกบผรวม ฟตฮย ยะกน (2552: 1-6) ไดกลาวถงอดมการณพนฐานของกระบวนการขบเคลอนการดาเนนงานตางๆ ของกลมชนอสลาม ซงเปนบางสวนของหลกการพนฐานในการขบเคลอนกจกรรมของคนททางานเพอสงคมมดงน 1) ความสานกรบผดชอบ (มสอลยะฮ)

ความสานกรบผดชอบในศาสนาอสลามม 2 ดานคอ (1) ความรบผดชอบสวนตว (มสอลยะฮ คอศเศาะฮ) ทสบเนองมาจากความ

เปนสวนตวของชวต ททกคนจะตองจดการกบชวตของตวเอง รวมถงการรบผดชอบและภาระหนาทในฐานะปจเจกชน

(2) ความรบผดชอบตอสงคม (มสอลยะฮ อามานะฮ) เกดจากชวตหนงจะตองมตอมนษยชาต สงคม และโลก ซงทกคนจะตองจดการกบเรองดงกลาวในขอบเขตทเขารบภาระและสามารถสนองตอบได ระดบ หรอขอบเขตของความสานกรบผดชอบ นบเปนสงทสาคญยงสาหรบมสลมทกคน ซงจะปรบความรบผดชอบแบบสวนตว และตอสาธารณชน กลายเปนความรบผดชอบระดบบคคล และระดบชมชน ในเบองตนคนททางานเพอสงคมจะตองเปนผท สามารถไววางใจไดเสยกอน และควรจะไดเตรยมตวของเขาใหสามารถทางานเสยสละเพอสงคมในชวงเวลาใดเวลาหนงเพอใหถงระดบความสามารถแบกรบภารกจตางๆ ซงกาลงคอยเขาอยในการทางานอสลาม ซงการบรรลถงระดบนไดตองอาศยการขดเกลา ในทานองเดยวกน ทกคนตางกไดรบการสงเสยใหดแลสงคมน ดวยกบคาสอนทวาดวยบทบาทของการเปนมนษย และการแบกรบภารกจ ซงไดรบมอบหมายจากพระเจาเกยวกบเรองน และนคอความรบผดชอบทจาเปนตองมการทมเทและมความเสยสละ

ประการทหนง ความสานกรบผดชอบในระดบบคคล คนทางานเพอสงคมอสลามตองเตรยมตวใหพรอม ทงภายในและภายนอก ฉะนนคนทางานจาเปนตองสรางความศรทธา ใหเปนหลกยดทมนคงยงในการทางาน เหตนเองทกคนตองพฒนาความสานกรบผดชอบสวนบคคลใหเกดความรบผดชอบทตองปฏบตเกยวกบศาสนาอสลาม และตองเตรยมพรอมในทกดานเพอ

21

 

สนองตอบเปาหมายความรบผดชอบดานน และตระหนกไดวาเขาเปนมสลมคนหนงทตองมสานกสวนบคคลทมตอศาสนา ทกลาวมานนเปนความสานกรบผดชอบตอศาสนาอสลาม เปนสงเดยวทคนทางานอสลามจดจอในทกสภาพและในทกสถานการณ เพอดงมาเปนศนยกลางของชวตและของความคด ทงในเวลายากเขญและเวลาสะดวกสบาย

ประการทสอง ความสานกรบผดชอบระดบชมชน การไดรบมอบหมายภารกจจากชมชนนนจะไมสงผลอะไรเลยในชวตของมสลมคนหนง ถาเขาขาดความรบผดชอบสวนบคคล การพงพางานจากมสลมคนหนงของชมชนใหเหมาะสมนน จาเปนตองสรางสานกสวนบคคล ซงเปนสวนหนงของคณสมบตพนฐานทมสลมควรจะตองขวนขวายใหไดมา เชนเดยวกนการรบผดชอบตอภารกจของชมชน ทเปนปจจยมลฐานของกระบวนการขบเคลอนกจกรรมในชมชน ดงนนคนททางานเกยวกบชมชนทกคนตองปรบปรงตนเองสการปฏบตงานตางๆ โดยการเตรยมพรอมเพอขบเคลอนกจกรรมของชมชน โดยตองคานงถงขอบเขตการดาเนนกจกรรมของชมชนและการเชอฟงผนาในชมชนซงในทางหลกการของศาสนาอสลามนนการเชอฟงผนาถอเปนหลกปฏบตทสาคญในการทากจกรรมตางๆ ใหสาเรจลลวงลงได 2) การเชอฟงปฏบตตาม (ฎออะฮ) การเชอฟงเปนพนฐานทจาเปนอยางยงในการบรหารงานของชมชนอสลาม รวมถงชมชนอนๆ ไมมชมชนใดสามารถบรรลถงกระบวนการทตองการได ถาการเชอฟงไมพฒนาไปสระดบสงสด ทงดานศกยภาพและความสมบรณ แนวคดของการเชอฟงปฏบตตามในอสลามไดมาจากรากฐานของศาสนาในดานหลกศรทธาและดานนตบญญต ไมวาเกยวกบความแขงแกรงและขอบเขตของมน การเชอฟงปฏบตตามของมสลมคนหนงตอผนานน จะไดรบการตอกย าเสมอวาเปนการเชอฟงตอคาสงของพระผ เปนเจาคออลลอฮ (ซบฮานะฮวะตาอาลา) เรองนถอเปนคาสงจากพระผเปนเจาซงมสลมทกคนจะตองไมมขอเคลอบแคลงใดๆ ดวยเหตน การเชอฟงปฏบตตามของมสลมคนหนงๆ ทมตอผนาจงถอเสมอนวาเปนการเชอฟงปฏบตตาม ตอพระผเปนเจา และการปฏเสธการเชอฟงตอผนาถอวาเปนการปฎเสธการเชอฟงตอพระผเปนเจา เชนกน ดงบทบญญตทไดกลาวไวในอล-กรอาน ถงเรองนไววา ผศรทธาทงหลาย จงเชอฟงอลลอฮ และเชอฟงรอซลเถด และผปกครองในหมพวกเจาดวย แตถาพวกเจาขดแยงกนในสงใด กจงนาสงนนกลบไปยงอลลอฮและรอซล อล- กรอาน (4: 59) (สมาคมนกเรยนเกาอาหรบ, 2545: 195) จะเหนไดวากระบวนการเชอฟงปฏบตตามในอสลาม คอระบบสายบงคบบญชาทอางไปถงระดบสงทสด ขณะเดยวกนกเปนการมอบหมายอานาจไปยงระดบลางๆ ในวงกวางมาก แตกเปนกระบวนการทดารงไวซงมาตราฐานทอางองกบแหลงทมาของบทบญญตทเปนความรในคมภร อล-กรอาน และ แนวทางของศาสดา ดงททานศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) ไดกลาวไว

22

 

เกยวกบเรองนวา ผใดเชอฟงและปฏบตตามฉน ผนนเชอฟงและปฏบตตามอลลอฮ ผใดดอดงตอฉน ผนนดอดงตออลลอฮ และผใดเชอฟงตอผนา ผนนเชอฟงฉน และผใดดอดงตอผนา ผนนดอดงตอฉน รายงานโดยบคคอรและมสลม (จารก เซนเจรญ และมฮมมด พายบ, 2541: 53) ตามหลกของศาสนาอสลามถอวาเปนหนาทของมสลมทจะตองเตรยมตวเองในการเชอฟงปฏบตตาม การนา ไมวาผนาคนนนจะเปนใครกตาม ตราบทสภาวะการนาของเขายงถกตองตามนตบญญตอสลามอย การเชอฟงปฏบตตามทจากดอยเพยงบางคนและยกเวนบางคนนน ไมใชลกษณะการเชอฟงปฏบตตามในอสลาม เปนการเพยงพอแลวทจะอางหลกฐานจากหะดษ ดงททานศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) ไดกลาวไวเกยวกบเรองนวา จงเชอฟง จงปฏบตตาม แมวาทาสชาวอบสสเนยทศรษะของเขาเหมอนองนแหงจะถกแตงตงมามอานาจเหนอพวกทานกตาม รายงานโดยบคอรและมสลม (จารก เซนเจรญ และมฮมมด พายบ, 2541: 101-105) ศาสนาอสลามไดวางภาระการเชอฟงผนาของมสลมเฉพาะเรองทถกตองเทานน ไมอนญาตใหเขาทาเกนไปกวาน นอกจากนศาสนาอสลามยงไดกาหนดหนาทการปฎเสธการนาอกดวย ดงททานศาสดามฮมมด (ขอความสนตจงมแดทาน) ไดกลาววา เปนหนาทของมสลมคนหนงในการเชอฟงสงทเขาชอบหรอสงทเขาไมชอบ เวนแตเขาถกสงใหกระทาสงชวราย ดงนน หาก หากวาเขาถกสงใหทาในสงทชวราย กไมตองฟงหรอปฏบตตาม รายงานโดยบคอรและมสลม (จารก เซนเจรญ และมฮมมด พายบ, 2541: 101-105) ดงนน สภาวะการเปนผนา (กยาดะฮ) ในอสลามกคอ การใชอานาจการการบรหารจดการโดยนาเอาหลกการอสลามไปสการปฏบตกจกรรมตางๆ หรอเปนการพยายามเตรยมการเพอฟนฟชวตแหงอสลามใหเกดในชมชนนนๆ โดยการนาบทบญญตของอสลามมาใช กลาวโดยสรปจากแนวคดขางตนทาใหเราสามารถมองเหนปจจยแหงความสาเรจของชมชนอสลาม ทเกดจากบทบญญตและหลกการของศาสนาอสลามททกๆ ชมชนจะตองใชเปนหลกยดในการขบเคลอนการดาเนนงาน กลาวคอการดาเนนกจกรรมภายใตอดมการณบนหลกความเชอของศาสนาอสลาม สงทมสลมทกคนจาเปนตองม คอความสานกรบผดชอบระดบบคคล (สวนตว) ความสานกรบผดชอบระดบชมชน และสาธารณะ การเชอฟงปฏบตตามผนา และความสมพนธระหวางกนในลกษณะของความเปนพเปนนองกนตามความเชอของศาสนาอสลาม จะเหนไดวาศาสนาอสลามมความเกยวของตอวถชวตกบสมาชกตงแตเกดจนตาย ซงในคาสอน และหลกปฏบตกไดแฝงการหลอหลอมกลอมเกลาใหสมาชกมความเปนหนงเดยวกนรกใครสามคคกน ชวยเหลอเกอกลกน การหลอหลอมกลอมเกลาจงถอเปนปจจยหนงทมความสาคญตอการขบเคลอน ความเปนหนงเดยวใหเกดขน และ สามารถดารงอยตอไป เพอคอยคาจนใหชมชนเกดความเขมแขง

23

 

2.3 แนวคดเกยวกบการหลอหลอมกลอมเกลาทางสงคม

มนกวชาการหลายทานไดแปลและนยามความหมาย ของการขดเกลาทางสงคมไวอยางหลากหลายและแตกตางกนออกไป เชน การเรยนรทางสงคม การอบรมบมนสย การขดเกลาทางสงคม การทาคนใหเปนคน เปนตน ซงผวจยจะขอใชคาวา การขดเกลาทางสงคม

การขดเกลาทางสงคม เปนกระบวนการททาใหมนษยเปน คน โดยสมบรณ ในฐานะทเปนสมาชกหนงในสงคม โดยตองมองคประกอบทสาคญ 2 อยางรวมกน คอ ทางชวภาพ และสงแวดลอมทางสงคม ซงกระบวนการของการขดเกลาทางสงคมมทงทางตรงและทางออม ทงนมจดมงหมายเดยวกนคอ การปลกฝงระเบยบวนยขนพนฐาน

2.3.1 ความหมายของการขดเกลาทางสงคม การขดเกลาทางสงคม (Socialization) หมายถง กระบวนการทางสงคมกบจตวทยาซงมผล

ทาใหบคคลมบคลกภาพตามแนวทางทสงคมตองการ เดกทเกดมาจะตองไดรบการอบรมสงสอนใหมความเปนคนโดยแทจรงสามารถอย รวมและมความสมพนธกบคนอนไดอยางราบรน (ราชบณฑตยสถาน, 2524: 370)

Hurlock (1967: 117) มองวา กระบวนการขดเกลาทางสงคม เปนกระบวนการบคคลไดเรยนรเพอจะไดปฏบตตามมาตรฐานของกลม ตลอดจนขนมธรรมเนยม ประเพณของกลม

Craig (1996: 8) ไดใหความหมาย กระบวนการขดเกลาทางสงคม วาหมายถง กระบวนการททาใหแตละบคคลเปนสมาชกของกลมสงคม ไดแก ครอบครว ชมชน ชาตพนธ ประกอบดวยการเรยนรไมวาจะเปน เจตคต ความเชอ จารตประเพณ คานยม บทบาท และความคาดหวงของกลมสงคม เปนกระบวนการทเกดขนตลอดชวต ชวยใหบคคลอยอยางมความสข และ เปนสวนหนงของวฒนธรรม

ปฬาณ ฐตวฒา (2541: 70) อธบายวาการขดเกลาทางสงคม คอ กระบวนการ (Process) ทกลมหรอสงคมสงสอนทงทางตรงและทางออม ใหผทเปนสมาชกของกลมไดเรยนรและรบเอา ระเบยบ กฎเกณฑ และคานยมตางๆ ทกลมไดกาหนดไวเปนกฎระเบยบของความประพฤตและความสมพนธ ของสมาชกในสงคมนน

สพตรา สภาพ (2549: 48) กลาววา การขดเกลาทางสงคม เปนกระบวนการเรยนรทงทางตรงและทางออม ในสวนของทางตรงจะอาศยการสอนหรอบอกกนโดยตรง เชนพอแมสอนลก ครสอนนกเรยน สวนทางออมจะอาศยการสงเกตและการเลยนแบบ เชนเมอพพดคาหยาบนองกจะพดตาม ทงๆ ทไมไดสอน การขดเกลาทางสงคมเปนกระบวนการทจะพฒนามนษย ใหเปนสมาชกทดของสงคม และเพอพฒนาบคลกภาพของตนดวย

24

 

อญชสา ปงคาเฟย (2547: 9) สรปเอาไววา การขดเกลาทางสงคม คอกระบวนการทสงคมแตละสงคมกาหนดขนเพอใหสมาชกในสงคม มวถชวตทมระเบยบแบบแผน มกฎเกณฑทเปนไปในทศทางเดยวกน จนกลายเปนวฒนธรรมทางสงคมทคนสวนใหญในสงคมเชอวาเปนสงทดงาม โดยสรป การขดเกลาทางสงคม คอ การเรยนรของสมาชกในทกดานทมอยในสงคมนนทงทางตรงและทางออม ทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ เพอพฒนาความคด การกระทาและคาพด ใหเปนไปตามความตองการของสงคม เพอทาใหสงคมเปนปกแผน กลาวไดวาสมาชกในสงคมจะไดรบการขดเกลาจากสวนตางๆ ของสงคมเชน ครอบครว ศาสนา โรงเรยน เพอนเปนตน ไปตลอดชวต การขดเกลาทางสงคม มเครองมอหลกอย 2 อยาง ไดแก

1) เครองมอทางจต ไดแก การศกษา ศาสนา ประเพณ ความเชอ เปนตน 2) เครองมอทางกายภาพ ไดแก กฎหมาย การใชอานาจทางกฎหมายหรอเหนอ

กฎหมาย ไปจนถงการลงโทษระดบตางๆ 2.3.2 รปแบบของการขดเกลา สพตรา สภาพ (2514: 25-26) วธการเลยงดและอบรมสงสอนสามารถแบงมวธการในการ ขดเกลาได 2 รปแบบ ดงน

1) การขดเกลาทางตรง (Direct Socialization) เปนการสอนหรอบอกโดยตรง เชน พอแมสอนลก ครสอนนกเรยน หรอจากสถานการณทเปนพธการซงบคคลตงใจหรอรวากาลงเรยนรในบางสงบางอยาง

2) การขดเกลาทางออม (Indirect Socialization) เปนการเรยนรทเปนไปตามธรรมดาวสย กลาวคอบคคลไดเรยนรสงตางๆโดยไมไดตงใจหรอโดยไมรตว ในลกษณะของการสงเกต การเลยนแบบ เชน ลกเรยนรจากการสงเกตพอแม หรอ การฟง การอาน การเขากลมเพอน ทาใหเกดการปรบตวและพฒนาบคลกภาพ

2.3.3 ความมงหมายของการขดเกลาทางสงคม ปฬาณ ฐตวฒนา (2541) และสพตรา สภาพ (2549) ไดแบงความมงหมายของการขดเกลา

ทางสงคมไว 4 ประการ ดงน 1) ปลกฝงระเบยบวนย (Basic Discipline) จดหมายขอนทาใหมนษยยอมรบ

กฎเกณฑ ขอระเบยบทสงคมกาหนด เชน มารยาทในการสวสดทกทายกน การทาความเคารพผใหญ 2) ปลกฝงความมงหวง (Aspire) ความมงหวงจะชวยใหบคคลเกดความมงมน

และยอมรบระเบยบวนยทจะตองประพฤต ปฏบต เพอใหลลวงสความตองการในอนาคต

25

 

3) สอนใหรจกบทบาทและทศนคตตางๆ (Social Roles and Supporting Attitudes) เพอใหเกดการเรยนรและแสดงบทบาทอยางเหมาะสม ตามวาระตางๆ เชน นกเรยนกบครเปนตน

4) สอนใหมทกษะ (Skills) เปนการเตรยมบคคลใหมความเฉพาะอยางเชนการรกษา การเลยงสตว การประกอบอาหาร เพอสงคมจะไดรบประโยชนจากสมาชกในหลายๆ ดาน

2.3.4 ผทมอทธพลในการขดเกลาทางสงคม กระบวนการขดเกลาเปนสงทเกดขนตลอดชวต เรมตงแตวยเดก วยรน จนถงวยชรา จงสามารถกลาวไดวาการขดเกลาทางสงคมเกดขนตลอดชวต โดยปกตตวบคคลไมสามารถทจะทาการขดเกลาตวเองได จงจาเปนตองใชตวแทนทางสงคม มาเปนตวชวยในการขดเกลาทางสงคม ซงมดงตอไปน (สพตรา สภาพ, 2549: 21- 59)

1) ครอบครว เปนสถาบนแรกซงมความสาคญทสดในการขดเกลาทางสงคม หรอกลาวไดวาเปนตวแทนในการขดเกลาของสงคม

2) กลมเพอน การขดเกลาทางสงคมจากกลมเพอนนน มกเกดกบกลมเพอนทมอาย ชนชนทางสงคม หรอมความสนใจทใกลเคยงกน

3) โรงเรยน เดกจะเขาสระบบปกครองของโรงเรยนทพวกเขาคาดหวง ทาใหเกดการเรยนรการเปนนกเรยน เดกไมเพยงจะไดรบความรทางวชาการเทานน แตจะไดเรยนรบรรทดฐาน คานยม และความเชอทางสงคมทหลากหลาย

4) อาชพ แตละอาชพจะมกฎเกณฑและคานยมทแตกตางกน จงจาเปนทจะตองเรยนรแบบแผนและวฒนธรรมของอาชพนนๆ

5) ศาสนา เปนสวนสาคญในการขดเกลา และวางแนวทางในการยดเหนยวจตใจ เพอเปนเปาหมายในการดารงชวต ศาสนาชวยเสรมสรางความดงามใหเกดขนกบจตใจมนษย ใหมพฤตกรรมทประกอบไปดวย คณธรรมและจรยธรรม

6) สอมวลชน เปนเครองมอทแพรหลายอยางกวางขวางในสงคม สอมวลชนมหลายประเภท ประกอบดวย หนงสอพมพ นตยสาร ภาพยนตร วทยและโทรทศน สงเหลานไดถายทอดพฤตกรรม ความคด ความเชอและคานยม กอใหเกดแนวคดและทศนคตเกยวกบสงคมทอาศยอย

กลาวโดยสรปการขดเกลาทางสงคม ถอวามความสาคญมาก หากมนษยขาดการอบรมใหเรยนรระเบยบแบบแผนของสงคม มนษยกจะไมมลกษณะของความเปนมนษย จะกลายเปนคนทไมสามารถปรบตวอยรวมกนคนอนในสงคมได การขดเกลาทางสงคมจะเปนกระบวนการเรยนรจากบคคลหนงไปยงอกบคคลหนง บคคลใดชวอายหนงจะตองเรยนรดวยตนเอง แลวจงนาไปสอนคนรนตอไปใหปฏบตตามตอๆ กนไป เปนมรดกทางสงคม

26

 

เพอใหความเปนหนงเดยวเกดขนอยางมประสทธภาพ และ เพอใหสามารถรกษาความเปนหนงเดยวไวใหคงอย จาเปนทจะตองมแนวทางทชดเจน เขาใจไดงาย อาจมลกษณะเปนขนตอน หรอกระบวนการทสมาชก หรอผทสนใจศกษาสามารถปฏบตตามได ถาหากสามารถทาความเขาใจกระบวนการ และนาไปปรบใช หรอขบเคลอนไดอยางเหมาะสมแลว ชมชนกจะสามารถสรางความเปนหนงเดยวกนทเหมาะสมกบชมชนของตนเองได

2.4 แนวคดเกยวกบกระบวนการขบเคลอน กระบวนการขบเคลอนเปนกลไกหนงทชวยใหเกดการสรางประชาคม การมสวนรวมของชมชนเพอใหเกดการหลอหลอมกลอมเกลาในชมชน บนฐานของประเพณและวฒนธรรมของชมชนอนสามารถทาใหเกดความเปนหนงเดยวขนในชมชน โดยกระบวนการขบเคลอนนเปรยบเสมอนเปนขนตอนในการทาใหเกดความเปนหนงเดยวขนในชมชน โดยมรายละเอยดดงน

2.4.1 ความหมายของกระบวนการขบเคลอน

ราชบณฑตยสถาน (2524: 27) ไดใหความหมายของกระบวนการไววา กระบวนการหรอกรรมวธ หมายถงการเปลยนแปลงใดๆ ทผสงเกตสามารถเหนลกษณะหรอ แนวทางทแนบเนยนกนตลอดในเรองน นๆ เชนกรรมวธผลตสงของตางๆ ซงตองทาเปนขนตอน หรอกระบวนการววฒนาการเปนตน ตอมาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (ราชบณฑตยสถาน, 2542) ไดใหความหมายของคาวา กระบวนการ หมายถงปรากฏการณธรรมชาตทคอยๆ เปลยนแปลงอยางมระบบนาไปสผลอยางอยางใดอยางหนง เชน การเจรญเตบโตของเดก กรรมวธหรอลาดบการกระทา ซงดาเนนตอเนองกนไปจนสาเรจลงในระดบหนง เชนกระบวนการเคม

จากการใหความหมายดงกลาวสามารถสรปไดวา การขบเคลอน หมายถงการทากจกรรมสงคมภายในชมชนเพอการพฒนาทเปนระบบ โดยทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการคด จดทาแผนปฏบตการตามแผนงาน ตลอดจนการแสดงออกในพลงของคนในชมชน โดยผสงเกตสามารถเหน ลกษณะหรอแนวทางทแนบเนยนกนตลอดในเรองนน

2.4.2 กระบวนการขบเคลอน กระบวนการขบเคลอน เปนขนตอนการขบเคลอนกจกรรมในสงคมภายในชมชนเพอการ

พฒนาทเปนระบบ โดยคนชมชนมสวนรวมในการคด จดทาแผนปฏบตการตามแผนงาน ตลอดจนการแสดงออกในพลงของคนในชมชน โดยสงเกตเหนไดจากลกษณะหรอแนวทางในการ

27

 

ขบเคลอน (ชววฒ ลาภมาก, 2553: 41) ทนาไปสการเสรมพลงซงกนและกนจนกลายเปนพลงใหญแหงการขบเคลอนในชมชน

สพรรณ ไชยอาพร (2550: 20-23) ไดเสนอแนวคดปรชญาการพฒนาในระดบปฏบตการ วาการทางานหรอการพฒนาใดๆ จาเปนตองคานงถงคนเปนตวตง หรอเปนศนยกลางของการพฒนา (Man is a Center of Development) ในฐานะทคนเปนทงผรบ (Actress) ผกระทา (Actor) และผ ตดสนใจ (Decision Maker) โดยขนอยกบประสบการณและการรบรทางเลอกทางรอดในการพฒนา ดงนน การขบเคลอนการพฒนาในระดบปฏบตการในพนทสามารถจาแนกได 6 ขนตอน ดงน

1) การตระหนกในชองวาง (Consciousness Gap) สามารถแสดงออกในรปแบบของความตองการ ในสงทขาดได (Want) และความตองการทขาดไมได (Desire) รวมถงสงทเปนปญหา และสงทกาลงจะกลายเปนปญหาดวย ซงการตระหนกในชองวางมไดมองเพยงความตองการหรอความขาดแคลนเทานน แตยงมองถงสงทมความสาคญตอชวตและชมชนดวย กลาวโดยสรป การตระหนกในชองวางมองคประกอบทสาคญ 4 ประการคอ รบร เหนประโยชน เหนความสาคญ และความสมพนธตอตนเองและชมชน และระลกถงเสมอ ดงภาพท 2.2

ภาพท 2.2 แสดงรปแบบของการตระหนกในชองวาง แหลงทมา: สพรรณ ไชยอาพร, 2550.

2) ความอยากไดอยากม อยากเปลยนแปลงอยางมขอบเขต (Aspiration Frontier) เปนความตองการอยางแทจรงของบคคลทอยากจะเปลยนแปลงใหดขน แตอาจตองมแบบอยางใชการกระตน สรางแรงจงใจ หรอสรางความภาคภมใจในความเปนมาในทองถนของตน

3) ไมทาใหรสกแปลกแยก หรอเคารพในศกดศร (Dealination) การไมกอใหเกดความรสกแปลกแยกมกกระทาโดยการใหเกยรต ซงเปนการเคารพในศกดศรความเปนมนษย

ตระหนกในชองวาง (Consciousness Gap)

ความตองการ ‐ สงทจาเปน ‐ สงทไมจาเปน

ปญหา ‐ สงทเปนปญหา ‐ สงทกาลงจะกลายเปนปญหา

28

 

หรอไมทาใหเกดความรสกถกลดคณคาลง เชน เมอไดรบฟงความคดเหนของกนและกน แลวควรนามาพจารณา ขบคด ใหคนในชมชนเกดความรสกวาเขามสวนในความคดสการปฏบต

4) การมสวนรวม (People Participation) นบเปนหวใจสาคญของการมสวนรวม คนเราสามารถเรยนรได เมอมปญหาความรสกเปนเจาของจะชวยสรางความผกพนและรวมกนดแลรกษา เมอเกดความผดพลาดกจะหนมารวมมอกน การมสวนรวมจงเปนไดทงวธการ (Mean) และเปาหมาย (End) ของการทางานพฒนา

5) ความพยายามพงตนเอง (Self -reliance) เปนประโยชนตรงททาใหคนเรารจกพงตนเองในการแกปญหา มการเตบโตตามลาดบ มพฒนาการไมตกอยภายใตความหวาดกลวหากไดรวมมอกนทาสงใดมกเกดผลทนาพอใจ สามารถนาไปสความเขมแขงของชมชน และนาไปสการสรางชาตไดถาหากพฒนาไดตามลาดบ

6) สงคมทมลกษณะเดนคานงถงสวนรวมรวมกน (Colletive Society Personality) ถอเปนเปาหมายสงสดทสงคมคานงถง/สานกตอสวนรวมอนจะนาไปสความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility) จงควรสรปและถายทอดประสบการณการเรยนร ใหคนในชมชนสามารถพงตนเองได

ในกระบวนการขบเคลอนจาเปนทจะตองผานมตวฒนธรรมใน3 มตดวยคอ 1) ระบบความคด/ความเชอ 2) ระบบคณคา/คานยม รวมถงคณธรรมและจรยธรรม 3) แบบแผนของคนสวนใหญทกระทา และมพฤตกรรมทคลายคลงกน หรอเปนกงอตโนมต โดยตองสานกวาตองทาอะไร เมอไหร อยางไร (Pattern of Action Behavior) การขบเคลอนงานพฒนาหรอชมชนใดๆ จะมขนตอนทเนนในมตของชาวบานเปนหลก แตยงตองเตรยมคน หรอผนาชมชนใหมความสนใจและเขามารวม ฉะนนการขบเคลอนจงตองมการเตรยมความพรอมของผคน ซงประกอบไปดวยผนาและประชาชน ไวพอสงเขป ดงน

1) ขนตอนการตรวจสอบ/สรางความตระหนกในชองวาง โดยใชเหตการณบงบอกหรอสะทอนความรสกผกพนรวม ความฝนรวม และความภาคภมใจของคนในชมชน อาท ประวตศาสตรชมชน บคคลหรอเอกลกษณทโดดเดนของชมชน

2) ขนตอนการสรางหรอกระตนใหเกดความตองการการเปลยนแปลง โดยการเสรมสรางพลงใหเกดขน รวมทงการแลกเปลยนกบองคกรชมชนอนๆ (Peer Learning)

3) ขนสรางพนทเรยนร เปนการสรางโอกาสการเรยนรหลายแบบ โดยอาศยการถายทอดประสบการณการเรยนรรวมกนของคนในชมชน ดงขอมลตามภาพท 2.3 ไดดงน

29

 

ภาพท 2.3 แสดงปรชญาการพฒนาในระดบปฏบตการ แหลงทมา: สพรรณ ไชยอาพร, 2550.

เสาวลกษณ สมสข (2550: 51-52) ไดเสนอองคประกอบของกระบวนการ (Process) การฟนฟชมชน โดยพฒนามาจากแนวคดปรชญาการพฒนาในระดบปฏบตการของ สพรรณ ไชยอาพร (2550) ซงมองคประกอบดงน

1) เรมจากการสรางความตระหนก โดยวธการเปดเวทสรางความเขาใจระดบตาบล เพอสรางความเขาใจในยทธศาสตร การระดบฟนฟชมชนเพอการพงตนเอง เพอทบทวนตนเอง ใหรจกตนเอง คนหาจดเดน จดดอย คนหาปญหาอปสรรคในการพฒนา ชมชนและคนหาโอกาสหรอแนวทางทจะดาเนนการพฒนา

2) จากนนจงสรางการเลยนแปลงอยางมขอบเขต โดยการเปดเวทจดทาแผนงานปฏบตการฟนฟชมชนทสอดคลองกบวถชวตของคนในชมชน คนในชมชนมสวนรวมในกระบวนการคดจดทาแผน ใชปญหารวมและความตองการรวมของคนในชมชนเปนเครองมอในการรวมความคดเพอสรางกระบวนการพฒนาฟนฟชมชน เชน ประวตศาสตรชมชนประเดนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน

3) ปฏบตการตามแผนงาน โดยใชกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชน 4) การสรปบทเรยน ผลการดาเนนการตามแผนงานฟนฟชมชน 5) การขยายผลการดาเนนงานสพนทใกลเคยง เพอนาเสนอองคความรและ

ยกระดบพนทการเรยนร หรอศนยการเรยนรในระดบจงหวด

3  2

1

5

66. สงคมทมลกษณะเดน คานงถง

สวนรวมรวมกน (Collective Society Personality) 

2. ความอยากไดอยากม อยากเปลยนแปลงอยางมขอบเขต

(Aspiration Frontier)1. การตระหนกในชองวาง

(Consciousness Gap)

3. ไมทาใหรสกแปลก

แยก (Dealienation) 

5. ความพยายามพงตนเอง (Self - Reliance)

4. การมสวนรวม (People Participation)

4

30

 

ธดารตน คมกระโทก (2551: 68) ไดเสนอองคประกอบของกระบวนการขบเคลอนสวสดการชมชน โดยพฒนาตอยอดจาก สพรรณ ไชยอาพร (2550) ไวเชนกนโดยมรายละเอยดทเปนขนตอนดงน

ขนท 1 รบทราบปญหาและมความตระหนกรวมเปนขนตอนแรกทเกดจากการทชมชน ไดรบทราบปญหารวมกน และชมชนเกดความตระหนกทจะรวมกนแกไขปญหานน

ขนท 2 ปฏบตการสวสดการชมชน เปนขนตอนการดาเนนงานของกลมสวสดการชมชน

ขนท 3 ทบทวนปญหาและสรางการมสวนรวม เปนการทบทวนปญหาทเกดจากการดาเนนงาน เพอหาแนวทางในการแกไข และเปนการเสรมสรางการมสวนรวม ใหผทเกยวของเขามารวมแกปญหา

ขนท 4 ขยายผลและสรางเครอขาย เปนการขยายการดาเนนงานของกลมสวสดการชมชน ใหมสมาชกเพมขนมการจดสรรสวสดการใหกบสมาชกไดครอบคลมมากขน รวมทงการสรางเครอขายเพอชวยประสานงาน และเปนเครอขายในการดาเนนงานดานสวสดการชมชนรวมกน

ภาพท 2.4 แสดงแนวคดนากระบวนการขบเคลอนสวสดการชมชน แหลงทมา: ธดารตน คมกระโทก, 2551.

ขบวนการ

ขบเคลอน

สวสดการ

ชมชน

ขนท 1 รบทราบปญหาและมความตระหนกรวม 

ขนท 2 ปฏบตการสวสดการ

ขนท 3 ทบทวนปญหาและสรางการมสวนรวม 

ขนท 4 ขยายผลและสรางเครอขาย 

31

 

Marx (1994: 40-42) ไดกลาวถงกระบวนการอทธพลทางสงคมในพฤตกรรมการรวมกลม (Social Influence Process in Collective Behavior) มกระบวนการอทธพลทางสงคม 7 ประการ ดงน

1) การตงกฎเกณฑภายในกลม (Legitimacy of Number) กลาวคอ กลมจะตงขนมาได สมาชกในกลมจะตองมกฎเกณฑขนมา และกฎเกณฑนนจะตองเปนทยอมรบของสมาชกทวไป

2) การไมทาใหหลงผดจนเกดการแตกแยกภายในกลม (Illusion of Unanimity) กลาวคอ เมอมการรวมกลมกน หากเกดความเขาใจผด หรอ หลงผดภายในกลมแลว จะสงผลใหสมาชกบางคนเกดความสบสนหรอเกดความหวาดระแวง จนอาจทาใหกลมเกดความแตกแยกได

3) การกระจายความรบผดชอบภายในกลม (Diffusion Responsibility) เปนการเปดโอกาสใหสมาชกไดเขามามสวนรวมในการดาเนนกจกรรมของกลมซงเปนกระบวนการสรางคณคาและความผกพนภายในกลม

4) การไมปรากฏชดภายในกลม (Anonymity) เปนกระบวนการทสงผลใหกลมเกดความไมไววางใจกน ดงนน การดาเนนงานภายในกลมจาเปนตองมการเปดเผย ซงถอวาเปนสวนหนงททาใหสมาชกเกดความไววางใจทจะเขารวมเปนสมาชกตอไป

5) การสรางความสามคคภายในกลม (Solidarity) กลาวคอ ความสามคคจะชวยใหปฏบตหนาทรวมกน จนทาหนาทไดสาเรจ ซงสามารถแบงความสามคคออกเปน 2 แบบ คอ ความสามคคทางกาย และความสามคคทางใจ

6) การอานวยความสะดวกทางสงคม (Social Facilitation) เปนการชวยเหลอการทางานรวมกนภายในกลม สงผลใหกลมสามารถดาเนนการไดอยางรวดเรว และเปนการสรางความสมพนธอนดใหกบสมาชก

7) การอาศยความใกลชดของสมาชกเพอใหเกดความรวดเรวในการทางาน (Immediacy) เปนการสรางใหสมาชกมความสมพนธอนดตอกน เพอสงผลใหเกดความรวดเรวในการทางาน จากรายละเอยดของท ง 4 แนวคดทผานมา สามารถสรปแนวคดรวมของขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ดงตารางท 2.3 ดงน

32

 

ตารางท 2.3 สรปขนตอนในกระบวนการขบเคลอน

ขนตอนใน กระบวนการขบเคลอน

สพรรณ ไชยอาพร (2549)

เสาวลกษณ สมสข (2550)

ธดารตน คมกระโทก (2551)

Garty T. Marx (1994)

1) สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง

1) ตระหนกในชองวาง 2) ความยากไดอยากมอยางมขอบเขต

1) ขนสรางความตระหนก

1) รบทราบปญหาและมความตระหนกรวม

1) การตงกฎเกณฑภายในกลม

2) ทาใหเกดการมสวนรวม

1) ไมทาใหรสกแปลกแยก 2) การมสวนรวม

1) ขนจดทาแผนงานฟนฟชมชน 2) ปฏบตเรยนรจากการลงมอทา 3) ขนสรปบทเรยน

1) ปฏบตการสวสดการชมชน 2) ทบทวนปญหาและสรางการมสวนรวม

1) การไมทาใหเกดความหลงผด - การกระจายความรบผดชอบ 2) การสรางความสามคคภายในกลม

3) สามารถพงตนเองได

1) ความพยายามในการพงตนเอง

1) ขนขยายผล 1) ขยายผลและสรางเครอขาย

1) การอาศยความใกลชดของสมาชกเพอใหเกดความรวดเรว

4) เกดสานกรวม 1) ลกษณะเดนของ สงคมทผคนคานงถงสวนรวมรวมกน

1) การอานวยความสะดวกทางสงคม

จากการศกษากระบวนการขบเคลอนของ สพรรณ ไชยอาพร (2550) เสาวลกษณ สมสข

(2550) ธดารตน คมกระโทก (2551) และ Marx (1994) ทาใหสามารถสรปกระบวนการขบเคลอนทจะใชในการวจยครงน ได 4 ขนตอน คอ 1) สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง 2) ทาใหเกดการมสวนรวม 3) สามารถพงตนเองได 4) เกดสานกรวม โดยผวจยมองวากระบวนการขบเคลอนทไดสรปไวนมความเหมาะสม และสามารถทาใหเขาใจความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา ตามทผวจยตงเปาหมายเอาไว

33

 

ในการสรางความเปนหนงเดยวกน การมสวนรวมเปนสงทมความสาคญอยางมาก เหนไดวาผวจยไดนาการมสวนรวมเขามาเปนสวนหนงของกระบวนการ ซงการมสวนรวมของสมาชกนเอง ทจะทาใหเกดพลง ทาใหการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนสามารถดาเนนไปจนประสบผลสาเรจ โดยการมสวนรวมนนกมลกษณะทหลากหลาย และสงผลโดยตรงกบความเปนหนงเดยวกนอยางหลกเลยงไมได

2.5 แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชน

มนษยจดเปนทรพยากรทมคามากในสงคม และเปนองคประกอบทเปนหนวยยอยของ

สงคม สงคมจะเจรญหรอพฒนาไดนน ขนอยกบคณภาพของประชาชน ทเปนองคประกอบในสงคมนนๆ การทจะทาใหสมาชกในสงคมมความเปนหนงเดยวกนได จาเปนตองเรมตนพฒนาในหนวยยอยของสงคม ซงกคอการพฒนาคน และการมสวนรวมกเปนสงสาคญ ทจะทาใหการพฒนามประสทธภาพ จนสามารถทาใหคนในสงคมมความเปนหนงเดยวกน

2.5.1 ความหมายของการมสวนรวม อาภรณพนธ จนทรสวาง (2522: 15) ไดอธบายถงการมสวนรวมของประชาชนไววา การมสวนรวม (Participation) เปนผลมาจากการเหนพองตองกนในเรองของความตองการ และทศทางของการเปลยนแปลง และความเหนพองตองกนนนจะตองมมากพอ จนเกดการรเรมโครงการเพอการปฏบต กลาวคอ จะตองเปนความเหนพองตองกนของคนสวนใหญทจะเขารวมปฏบตการนนๆ เหตผลเบองแรกของการทคนเรามารวมตวกนไดจะตองมคามตระหนกวา ปฏบตการหรอการกระทาทงหมดนน กระทาผานองคการ (Organization) ดงนนองคการจะตองทาตวเสมอนกบเปนตวนาใหบรรลถงความเปลยนแปลงทตองการได

สนธยา ผลศร (2547: 62) ไดสรปเอาไววา การมสวนรวมของประชาชน เปนกระบวนการทประชาชนไดเขามามสวนรวมในการพฒนาในทกขนตอน คอรวมคด รวมตดสนใจ รวมวางแผน รวมแกปญหา รวมประเมนผล รวมรบผดชอบ รวมรบผลของการพฒนาทงในรปของปจเจกและองคกรอยางแทจรงและดวยความสมครใจ ไมใชดวยความเกรงใจหรอถกบงคบ การมสวนรวมของประชาชนจงเปนหลกการพนฐานในการพฒนา เพราะเปนการสรางความรสกเชอมนในตนเอง มองเหนในศกยภาพและพลงความรความสามารถของตนเอง เกดความรสกเปนเจาของกลม สามารถดาเนนงานตามเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ นาไปสการพฒนาดานอนตอไปอยางไมหยดย ง

34

 

สาหรบการมสวนรวมในความหมายทางการเมอง (สายทพย สคตพนธ, 2534: 92) กลาววาเปนการเปลยนแปลงกลไกในการพฒนา จากการพฒนาโดยรฐมาเปนการพฒนาทประชาชนมบทบาทหลก การมสวนรวมของประชาชนจงหมายถง การคนอานาจ (Empowerment)ในการกาหนดการพฒนาใหแกประชาชน อยางนอยทสดประชาชนตองมสวนรวมในการรเรมวางแผน และดาเนนกจกรรมทเกยวของกบสภาพความเปนอย การพฒนาและการกาหนดอนาคตของเขา

จากการใหคานยามขางตน ผวจยสามารถสรปความหมายของการมสวนรวม หมายถง การทประชาชนหรอกลมบคคล ไดเขาไปมสวนในการคดรเรม ตดสนใจรวมปฏบตการ มโอกาสเขามาแสดงบทบาท ทศนคต และความคดเหนทเกยวของ กบการดาเนนการพฒนา รวมคด รวมตดสนใจ ในการแกปญหาชมชนของตนเอง เปนการเนนการมสวนรวมอยางสรางสรรค มการแลกเปลยนขอมลขาวสาร และมทกษะในการแกปญหารวมกบการใชวทยาการ ภมปญญา ทเหมาะสมชดเจน โปรงใส ตอเนอง และเปนระบบ

2.5.2 ลกษณะของการมสวนรวม นอกจากความหมายของการมสวนรวมในขางตนทมผใหความหมายในแงทแตกตางและ

หลากหลายแลว (ปารชาต วลยเสถยร, 2543: 198) กไดสรปถงลกษณะของการมสวนรวมนนม 2 ลกษณะดวยกนดงน

1) การมสวนรวมในลกษณะทเปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา ตงแตเรมจนสนสดโครงการ ไดแกการรวมกนคนหาปญหา การวางแผน การตดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยในทองถน การบรหารจดการ การตดตามประเมนผล รวมทงการรบผลประโยชนทเกดขนจากโครงการ โดยโครงการพฒนาดงกลาวจะตองสอดคลองกบวถชวต และวฒนธรรมชมชน

2) การมสวนรวมในนยทางการเมอง แบงออกเปน 2 ประเภทคอ (1) การสงเสรมสทธและพลงอานาจของพลเมองโดยประชาชน หรอชมชน

พฒนาขดความสามารถของตนในการจดการ เพอรกษาผลประโยชนของกลม ควบคมการใชและการกระจายทรพยากรของชมชน อนจะกอใหเกดกระบวนการและโครงสรางทประชาชนในชนบทสามารถแสดงออก ซงความสามารถของตน และไดรบผลประโยชนจากการพฒนา

(2) การเปลยนแปลงกลไกการพฒนาโดยรฐ มาเปนกลไกการพฒนาทประชาชนมบทบาทหลกโดยการกระจายอานาจ ในการวางแผนจากสวนกลางมาเปนสวนภมภาค เพอใหภมภาคมลกษณะเปนเอกเทศใหมอานาจทางการเอง การบรหารมอานาจในการตอรองจดสรรทรพยากรอยในมาตรฐานเดยวกน โดยประชาชนสามารถตรวจสอบได

35

 

Arnstein (1969 อางถงใน ปารชาต สถาปตานนทและคณะ, 2549: 19) ไดอธบายการมสวนรวมของพลเมอง โดยพจารณาเกยวกบฐานของความสมพนธเชงอานาจ ระหวางประชาชนและหนวยงานในพนท ควบคไปกบการพจารณาโอกาสของประชาชน ในการนาเสนอขอมลขาวสาร และการมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบนโยบายตางๆ ระดบของการแลกเปลยนขอมล โดยองขอมลเกยวกบสดสวนของอานาจ ซงประชาชนพงไดรบในการดาเนนการพฒนาในดานตางๆ จากแนวคดดงกลาว จงนาไปสการระบวา การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาซงเปนบนไดแหงการมสวนรวมของประชาชน ประกอบดวยกระบวนการ 8 ระดบมรายละเอยดดงภาพท 2.5

ภาพท 2.5 บนไดแหงการมสวนรวมของพลเมอง แหลงทมา: ปารชาต สถาปตานนทและคณะ, 2549: 19.

ขนท 1 การจดการแบบเบดเสรจโดยตรง (Direct Manipulation) หนวยงานมกทาหนาทจดการเกยวกบเรองราวตางๆ แบบเบดเสรจและโดยตรง ไมจาเปนตองใหประชาชนรบรเรองราว เกยวกบรายละเอยดตางๆ

ขนท 2 การบาบดรกษา (Therapy) หนวยงานมกทาหนาทเชญชวนประชาชนใหเขารวมรบฟงรบทราบขอมลขาวสาร และรวมตดสนใจตางๆ แตอยางไรกตาม หนวยงานมไดใหความสาคญกบการตอบขอซกถาม หรอการรบฟงความคดเหนตางๆ จากประชาชนอยางจรงจง

ขนท 3 การรวมใหขอมลขาวสาร (Informing) หนวยงานอาจเชญตวแทนทเกยวของเขามารวมใหขอมลขาวสารตางๆ แตหนวยงานไมไดใหความสาคญตอความรสก หรอ

1. การจดการแบบเบดเสรจโดยตรง (Direct Manipulation)

2. การบาบดรกษา (Therapy)

3. การรวมใหขอมลขาวสาร (Informing)

4. การรวมใหคาปรกษา (Consultation)

5. การรวมแลกเปลยนขอคดเหน (Placation)

6. การรวมเปนพนธมตร (Partnership)

7. การสงตวแทนเขารวมในการตดสนใจ (Delegated Power)

8. การควบคมการตดสนใจโดยพลเมอง (Citizen Control) การมสวนรวมอยางแทจรง

(Genuine Participation)

การมสวนรวมแบบเทยม

(Pseudo-Participation)

36

 

ทศนะตางๆ ของประชาชนอยางแทจรง หลงจากทประชาชนไดทาหนาทใหขอมลขาวสารตาง ๆ แกหนวยงานแลว หนวยงานมกเลอกสรรขอมลขาวสารทเปนประโยชนไปใช ประกอบการตดสนใจในการดาเนนโครงการตางๆ ทตนรบผดชอบไป

ขนท 4 การรวมใหคาปรกษา (Consultation) ประชาชนมกทาหนาทใหขอมลและนาเสนอ ขอคดเหนตางๆ ตามความตองการของหนวยงานอยางไรกตามอานาจในการตดสนใจ ยงอยในมอของหนวยงานราชการ

ขนท 5 การรวมแลกเปลยนขอคดเหน (Placation) ประชาชนเรมมโอกาสในการจดประเดนเกยวกบเรองราวตางๆ ทตนเหนวาสาคญ ตลอดจนกาวเขามามบทบาทในการใหขอคดเหน และนาเสนอขอมลตางๆ จากมมมองและจดยนของตน อยางไรกตามหนวยงานยงคงสงวนสทธตางๆในการตดสนใจ ไวเปนภารกจขององคกร

ขนท 6 การรวมเปนพนธมตร (Partnership) ประชาชนเรมทางานใกลชดกบหนวยงาน และเรมมอานาจในการเสนอขอคดเหนหรอโตแยงตลอดจนกระตนใหเจาหนาทในหนวยงาน ไดตดสนใจบนพนฐานขอมลทหลากหลาย

ขนท 7 การสงตวแทนเขารวมในการตดสนใจ (Delegated Power) ประชาชนสวนหนงไดรบคดเลอกใหเขาไปทาหนาท เปนตวแทนเพอออกความคดเหน เสนอขอโตแยง และมสทธโดยชอบธรรมในการรวมตดสนใจเชงนโยบายตางๆ

ขนท 8 การควบคมการตดสนใจโดยพลเมอง (Citizen Control) อานาจในการตดสนใจท งหมดอยในมอของประชาชน โดยหนวยงานตางๆ มกทาหนาทใหขอมลขาวสาร ประกอบการตดสนใจของประชาชน

White (1994 อางถงใน ปารชาต สถาปตานนทและคณะ, 2549: 21) กลาววาการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาสามารถแยะแยะไดเปน 2 ลกษณะคอ การมสวนรวมอยางแทจรง (Genuine Participation) และการมสวนรวมแบบเทยม (Pseudo-Participation)

White (1994 อางถงใน ปารชาต สถาปตานนทและคณะ, 2549: 21) ไดนาแนวคดของ Arnstein ซงสะทอนเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนมาจดกลมใหม โดยเขาย าใหเหนวา การมสวนรวมอยางแทจรง (Genuine Participation) เปนกระบวนการทเกยวของกบสงท Arnstein เรยกวาการรวมแลกเปลยนขอคดเหน การรวมเปนพนธมตร การสงตวแทนเขาไปรวมใชสทธในการตดสนใจ และการควบคมการตดสนใจโดยพลเมอง อยางไรกตาม กลาววาไมใชการมสวนรวมทงหมดทเปนการมสวนรวมอยางแทจรง แตยงมกจกรรมในเชงความรวมมอของประชาชนกบองคกรตางๆ ทมลกษณะเปน การมสวนรวมแบบเทยม (Pseudo-Participation)

ในสายตาของ White (1994 อางถงใน ปารชาต สถาปตานนท และคณะ, 2549: 21) นนเขามองวาการมสวนรวมแบบเทยมเกยวของกบสงท Arnstein เรยกวา การจดการแบบเบดเสรจโดยตรงกบ การบาบดรกษา การรวมใหขอมลขาวสาร และการรวมใหคาปรกษา

37

 

2.5.3 กระบวนการการมสวนรวม เจมศกด ปนทอง (2525: 11-13) ไดแบงขนตอนการมสวนรวมของประชาชนไว 4 ขนตอนดงตอไปน 1) การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา 2) การมสวนรวมในการวางแผนดาเนนกจกรรม 3) การมสวนรวมในการลงทนและปฏบตงาน 4) การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลงาน จากผลการศกษาขางตนซงมความสอดคลองกบ (อคน รพพฒน, 2530: 49) ทไดกลาวถงกระบวนการการมสวนรวมของชาวบานในการพฒนา ซงม 5 ระดบคอ 1) ชาวบานมสวนรวมในการคนหาปญหา การพจารณาปญหา และจดลาดบความสาคญของปญหา 2) ชาวบานมสวนรวมในการคนหาสาเหตของปญหา 3) ชาวบานมสวนรวมในการคนหา และพจารณาแนวทางวธแกไขปญหา 4) ชาวบานมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมเพอแกไขปญหา 5) ชาวบานมสวนรวมในการประเมนผลของกจกรรมในการพฒนา ในกระบวนการการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา จะตองเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการตดสนใจทจะกาหนดปญหา และความตองการของตนเอง โดยเฉพาะในขนตอนของการวางแผนแกปญหา เมอพจารณาจะพบวาการมสวนรวมเรมจากการศกษาชมชน โดยนกพฒนารวมกบชาวบานในชมชน รวมกนเรยนรถงสภาพความเปนอย การประกอบอาชพ ทรพยากรในชมชนและสภาพปญหาตางๆ เพอใชเปนขอมลพนฐานในการวางแผนแกไขปญหา การศกษาปญหาชมชนจะชวยกระตนใหชาวบานเกดความตระหนกในปญหาทเกดขน และรวมกนวางแผนแกไขปญหา โดยนกพฒนาจะเปนฝายกระตนใหชาวบานแสดงความคดเหนดงท (วรช วรชนภาวรรณ, 2530: 61-63) ไดกลาววา กระบวนการการมสวนรวมในการพฒนาชนบท ม 4 ขนตอนคอ

1) การศกษาชมชน คอการคนหาปญหา และความตองการเรยนรสภาพความเปนอย ทรพยากร และสงแวดลอมของชมชน

2) การวางแผนเพอแกปญหา โดยการรวมกลมอภปรายถกเถยงและแสดงความคดเหน นกพฒนาเปนผประสานงานคอยจดอนดบผอภปรายใหขอเทจจรงและสรปประเดนสาคญเปนหลก สวนชาวบานควรแสดงความคดเหนอยางเตมท นกพฒนาตองกระตนใหชาวบานแสดงความคดเหนใหมากทสด

38

 

3) ลงมอปฏบตตามแผน หลงจากทไดรวมกนตดสนใจแลวจงดาเนนงานตามแผนดวยความเชอมนในตนเองทจะพฒนาชมชน

4) การประเมนผลงาน โดยรวมกนกาหนดขนตอนตางๆ ในการทางาน ตลอดจนดแลปญหาทอาจเกดขนระหวางประเมนผลเพอทจะไดแกไขไดทนท

2.5.4 ระดบขนของการมสวนรวม วธการแบงระดบขนของการมสวนรวมของประชาชนอาจแบงไดหลายวธขนอยกบ

วตถประสงค และความละเอยดในการแบงเปนสาคญ จากการศกษาของ (ถวลวด บรกล, 2548: 7) ทาใหทราบวาการใหประชาชนมสวนรวมนน สามารถทาไดหลายระดบขนอยกบรฐบาลแตละยค วาจะใหความสาคญกบประชาชนมากนอยตางกนแคไหนดงน

1) ประชาชนเปนผใชอานาจ หมายถงการใหประชาชนจดการดาเนนการเอง โดยไมมการตดตอกบรฐบาลกอนซงอาจมการโตตอบจากรฐบาล โดยในรปแบบทแสดงความสมพนธระหวางการมสวนรวมของประชาชนกบอานาจของรฐบาลซงมความสมพนธเชงลบตอกน กลาวคอ ถาประชาชนมสวนรวมมาก รฐบาลกจะมอานาจนอยลง ดงภาพท 2.6

อานาจประชาชน อานาจรฐบาล มาก นอย

บนไดแหงการมสวนรวมของพลเมอง ประชาชนใชอานาจ ประชาชนมสวนรวม ประชาชนทปรกษา

ประชาชนแสดงความคดเหน ประชาชนรบทราบ รฐบาลใชอานาจ

นอย มาก การมสวนรวม การมสวนรวม

ภาพท 2.6 แสดงระดบขนของการมสวนรวม แหลงทมา: ถวลวด บรกล, 2548.

2) ประชาชนและรฐบาลรวมกนแกปญหา โดยมอานาจเทาเทยมกนตวอยาง เชน โครงการทาความสะอาดหมบาน การสรางถนน การขดบอนาในหมบานเปนตน

39

 

3) ประชาชนเปนทปรกษา หมายถง รฐบาลขอความคดเหนจากประชาชน และตงใจทจะกระทาตามความคดเหนนน แตกยงมอานาจทจะไมรบความคดเหนมาปฏบต ตวอยาง เชน การตงคณะกรรมการเพอประสานงานระหวางประชาชนและสวนราชการ การแตงตงคณะทปรกษา การประชมกลมยอยเพอรบฟงความคดเหนของประชาชนเฉพาะกลมเปนตน

4) ประชาชนแสดงความคดเหน รฐบาลใหโอกาสประชาชนแสดงความคดเหนในบางเรอง แตมกจะไมนาความเหนไปปฏบต และยงมอานาจทจะไมรบฟงความเหนนนดวยตวอยาง เชน การประชมใหญทใหโอกาสประชาชนทกคนไดแสดงความคดเหน การขอความคดเหนในกฎระเบยบทกาลงจะนาออกมาใช

5) ประชาชนรบทราบ เปนการแถลงขาวสารหรอมตของรฐบาล ใหประชาชนรบทราบ ประชาชนอาจมกรยาโตตอบหรอไมกได เชน การแถลงถงโครงการตางๆ ทรฐบาลมมตใหดาเนนการ การรเรมกฎหมายตางๆ และการเวยนคนทดนเปนตน

6) รฐบาลใชอานาจ กลาวคอ รฐบาลใชอานาจจดการโดยไมแจงใหประชาชนทราบลวงหนา ตวอยางเชน การสบสวนจบกมผกระทาความผดในคดตางๆ โดยไมแจงใหทราบลวงหนาเปนตน

2.6 งานวจยทเกยวของ

ธดารตน คมกระโทก (2551) ไดศกษากระบวนการขบเคลอนสวสดการชมชน:ศกษากรณ ตาบลสมานฉนท อาเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา พบวา มกระบวนการขบเคลอนสวสดการชมชน ทงหมด 4 ขนตอน ดงน ขนท 1 รบทราบปญหาและมความตระหนกรวม เปนการรบรปญหาและกระตนใหคนในชมชนตระหนกในปญหารวมกน ขนท 2 ปฏบตการสวสดการชมชน เปนขนตอนการดาเนนงานสวสดการชมชน ขนท 3 ทบทวนปญหาและสรางการมสวนรวม เปนการตดตามการดาเนนงานของกลมและสรางการมสวนรวมใหสมาชก และหนวยงานทเกยวของเขามารบทราบปญหาและแกไขปญหารวมกน ขนตอนสดทาย ขนท 4 ขยายผลและสรางเครอขาย เปนการขยายผลการดาเนนงาน โดยการเพมจานวนสมาชก ยอดเงนรวม รวมทงการจดสรรสวสดการและสรางเครอขายโดยการประสานงานกบหนวยงานอนทเกยวของ

การสนบสนนของภาคสวนตางๆ ทมตอสวสดการชมชน ประกอบดวย ดานวตถ (Tangible Support) ไดแก งบประมาณ ดานอนๆ ไดแก การสนบสนนทางดานอารมณ (Emotion Support) เชน การไดรบความไววางใจจากสมาชกทสมครใจเขามาและหนวยงานอนๆทเขามาสนบสนนงบประมาณ แลละดานขอมลขาวสาร (Information Support) เชน ไดรบขอมลขาวสารจากพนทตนแบบ รวมทงหนวยงานทเปนเครอขายในการดาเนนงานกลมสวสดการชมชน

40

 

ชววฒ ลาภมาก (2553) ไดศกษารปแบบการจดระบบความรและกระบวนการขบเคลอนความรตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง : กรณศกษาชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ผลการศกษา พบวา รปแบบในการจดระบบความรตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง มรปแบบในการดาเนนการใน 2 มต คอ มตดานผรวมดาเนนการ และมตดานขนตอนการจด ระบบความร โดยผรวมดาเนนการประกอบดวยผนา ผดาเนนกจกรรม และผสนบสนน สวนขนตอน ในการจดระบบความรตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง มทงหมด 10 ขนตอน คอ 1) การกาหนดเปาหมายและคนหาความร 2) การสรางและการแสวงหาความร 3) การพฒนาความรสองคกร 4) การเผยแพรความร 5) การจดการความรใหเปนระบบ 6) การประมวลและกลนกรองความร 7) การเขาถงความร 8) การแบงปนแลกเปลยนความร 9) การเรยนรและการใชความร 10) การประเมนผลการจดการความร

วฒชย สายบญจวง (2554) ไดศกษาความเปนธรรมในทศนะของชาวชมชนมสลม : กรณศกษาชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ผลการศกษา พบวา ความหมายของความเปนธรรม คอ การมความเสมอภาคและเทาเทยมกน การไดรบโอกาสตางๆ ตามสทธของความเปนมนษยและมความเทยงธรรมไมเอนเอยง การไดรบการปฏบตจากรฐอยางเทาเทยมกน และไดรบความคมครองตามกฎหมายอยางเสมอภาค และเทาเทยมกนการไมเบยดเบยนและละเมดสทธของกนและกน มความโปรงใสและไมเอารดเอาเปรยบกน

ลกษณะหรอสงบงชถงความเปนธรรมประกอบดวย การรกษาคา พดและรกษาสญญา จะเปนวธการทสามารถสรางความเปนธรรมใหเกดขนได หากชองวางระหวางรายไดของประชาชนลดลงไมมความเหลอมลา ในสงคม ประชาชนสามารถเขาถงโอกาสตางๆ ทควรจะไดรบอยางเทาเทยมกน ไมมการทะเลาะหรอขดแยงกน การใชสทธ การรบการชวยเหลอสนบสนนการพฒนาและรบสวสดการจากรฐมความเทาเทยมกน มเสรภาพในการทางานการแสดงออก และแสดงความคดเหนไมมการกดกนในสงคม เปนผลจากการทไดรบความเปนธรรม

คนฉตร ตนเสถยร (2537) ไดทาการศกษา การมสวนรวมของประชาชน ในการพฒนาชมชนในเขตเทศบาล : ศกษาเฉพาะกรณ เทศบาลเมองสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร ผลการศกษาสรปไดดงน

1) การมสวนรวมโดยทวไปของประชาชน ในการพฒนาชมชน อยในระดบกลางคอนขางสง

2) การมสวนรวมในการตดสนใจในการดาเนนกจกรรมพฒนาชมชน อยในระดบปานกลางคอนขางตา

3) การมสวนรวมในการดาเนนการพฒนาชมชน อยในระดบกลางคอนขางสง

41

 

4) การมสวนรวมในการประเมนผลการดาเนนงานของชมชน อยในระดบกลางคอนขางสง

ไตรรงค ชาลเครอ ( 2551) ไดศกษาโครงการออกแบบสอสงพมพรณรงคใหคนไทยเกดความสามคค ผลการศกษาพบวา การทจะทาสอรณรงคเกยวกบความสามคคนน จะตองมการศกษาขอมลเกยวกบการออกแบบสอสงพมพโปสเตอร และเหตการณขาวสารบานเมองในปจจบนอยางรอบคอบและเขาใจ จงจะสามารถออกแบบชนงานไดอยางสมบรณ และสามารถสอสารใหผตนเขาใจได ซงมขนตอนคอ ออกแบบสเกตซแบบราง แกไขแบบราง ไดผลงานทเสรจสมบรณ และสงทสาคญทสดในการออกแบบคอ การวางแผนทรอบคอบกอการทางานจรง ซงถาขาดการวางแผนทด งานจะไมสามารถสาเรจออกมาไดอยางมประสทธภาพ

ปรยานตร สรนทรแกว (2552) ไดศกษาการเปรยบเทยบมมมองทางธมมกเศรษฐกจของ พทธทาส ภกข และแนวคดเศรษฐกจแหงความเปนหนงเดยวของ เคยรา ลบค จากการศกษาพบวา มมมองทางธมมกเศรษฐกจของพทธทาส ภกข และแนวคด เศรษฐกจแหงความเปนหนงเดยว มบอเกดมาจากความเขาใจในแกนหลกของศาสนา ซงเปน รากฐานของโลกทศนของบคคลทงสอง โลกทศนของพทธทาสภกขคอ สรรพสงในโลกลวนองอาศยกนและกนอยางตอเนองบนหลกของ อทปปจจยตา สวนโลกทศนของเคยราคอ พระเจาเปนองคความรก เปนพระบดาของสรรพสง โลกทศนทงสองไดกลายเปนกระบวนทศนในการดารงชวตและมผลตอการฟนฟสงคม กระบวนทศนของพทธทาส ภกข คอ กระบวนทศนสญญตา สวนกระบวนทศนของเคยรา คอ กระบวนทศนพระตรเอกภาพ นาไปสพนธกจแหงอดมการณ ซงพทธทาส ภกขไดตง ปณธาน 3 ประการ คอ 1) ใหพทธศาสนกชนหรอศาสนกชนแหงศาสดาใดกตามเขาถงความหมายอนลกซงทสดแหงศาสดาของตน 2) ทาความเขาใจอนดในระหวางศาสนา 3) ดงเพอนมนษยใหออกมาเสยจากวตถนยม สวนเคยรา ลบค มเปาหมายในการดาเนนชวตเพอ เสรมสรางบทภาวนาของพระเยซ ขอใหทกคนเปนหนงเดยวกน ใหเปนจรง ดงนน มมมองทางธมมกเศรษฐกจและแนวคดเศรษฐกจแหงความเปนหนงเดยว จงถกใชเปนเครองมอในการบรรลเปาหมายอดมธรรมทบคคลทงสองม เพอนามนษยและสงคมไปสเปาหมายอนสงสด คอ สนตภาพ ความเปนพนองสากล

มหามดรยาน บากา (2543) ไดทาการศกษาวเคราะหความเปนหนงเดยวของอลลอฮใน ซเราะฮ อล – อคลาศ จากการศกษาพบวาจะตองอาศยการอรรถาธบายโดยใชโองการอล-กรอาน ซเราะฮ อนและหะดษของนบมหมมดประกอบ ทงนเนองจากโองการอล-กรอาน ซเราะฮนเปน โองการสนๆ ซงจะตองมการขยายความใหชดเจนเพอเปนพนฐานสาหรบมสลมในการศรทธาตออลลอฮไดถกตอง การอรรถาธบายโองการอล-กรอาน ซเราะฮ อล- อคลาศน นกอรรถาธบายอล-กรอาน ทง 3 ทาน (อสมาแอล อบน อล-กาซร ซยยด กตบ และอะหมด มสตอฟา) ไดอรรถาธบาย

42

 

ในลกษณะคลายคลงกน ทงนเนองจากทานทงหลายไดศกษาจาก ซเราะฮเดยวกน แลวนามาอรรถาธบายใหมสลมเขาใจเกยวกบคณลกษณะของอลลอฮอยางชดเจน กลาวโดยสรป การวจยความเปนหนงเดยวของอลลอฮในโองการอล-กรอาน ซเราะฮ อล- อคลาศน เปนพนฐานในการศรทธาตออลลอฮทมสลมทกคนจะตองศกษา เพราะการเขาใจความเปนหนงเดยวของอลลอฮในโองการดงกลาวทาใหลบลางแนวคดในการตงภาคกบพระองคซงเปนบาปหนกในอสลาม พมพประภา พนธพพฒน (2546) ไดศกษาความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบทดสอบวดจรยธรรมดานความสามคค และความเสยสละ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผลการศกษาพบวา คาความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบทดสอบวดจรยธรรมดานความสามคค และ ดานความเสยสละโดยวธวเคราะหหลายลกษณะวธ พบวา คาสมประสทธสหสมพนธของความเทยงตรงเชงเหมอนมคาเทากบ .934 และ .824 ตามลาดบ ซงมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ทกคา และคาสมประสทธสหสมพนธเชงจาแนก มคาอยระหวาง .064 ถง .082 สวนความเทยงตรงเชงโครงสรางแบบทดสอบวดจรยธรรมดานความสามคค และความเสยสละ เมอวเคราะหลกษณะยอยในแตละดาน โยวเคราะหหลายลกษณะวธ มคาสมประสทธสมพนธเชงเหมอนอยระหวาง .718 ถง .855 และ .840 ถง .897 ซงมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ทกคา และคาสมประสทธสหสมพนธเชงจาแนกมคาอยระหวาง .137 ถง .527 และ .317 ถง .524 ตามลาดบโดยความเทยงตรงเชงเหมอน มคาสงกวาความเทยงตรงเชงจาแนก ทกคา แสดงวาแบบทดสอบวดจรยธรรมดานความสามคค และความเสยสละ มความเทยงตรงเชงโครงสราง สวนคาความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบทดสอบวดจรยธรรมดานความสามคค และความเสยสละ เมอวเคราะหโดยวธคาความสอดคลองภายในมคาความเทยงตรง ซงมนยทางสถตทระดบ .01 แสดงวา แบบทดสอบวดจรยธรรมดานความสามคค และความเสยสละ มความเทยงตรงเชงโครงสราง เมอวเคราะหโยวธหลายลกษณะหลายวธ และโดยวธวเคราะหคาความสอดคลองภายใน อภชย แสงวมาน (2551) ศกษาการเสรมสรางความสามคคและความสมานฉนท ทมตอปญหาความขดแยงของผบรหารทองถนกบสมาชกสภาเทศบาลเมองลดหลวง อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ ผลการศกษาพบวา

1) ความหมายของความขดแยง ระหวางผบรหารทองถนกบสมาชกเทศบาลเมองลดหลวง อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ คอการขาดการประชมปรกษาหารอกน ขาดความเขาใจ การยอมรบและการปรบตวเขาหากน ไมยอมรบความคดเหนของผอน จงทาใหเกดความขดแยงและแตกความสามคคกน

2) ลกษณะของความสามคค และความสมานฉนทของประชาชนทมตอผบรหารทองถนกบสมาชกสภาเทศบาลเมองลดหลวง อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ พบวาดาน

43

 

ครอบครวและเครอญาตดานการเมอง ประชาชนในชมชนเขารวมในการเปนคณะกรรมการชมชน การเลอกตง การลงคะแนนใชสทธตางๆ ทางการเมอง และการดาเนนกจกรรมตางๆ ในเทศบาลเมองลดหลวง

3) เหตปจจยทนามาสความสามคค ความสมานฉนทม 2 ดานคอ 1) ดานครอบครวและเครอญาตในเรองความผกพนเหนยวแนนในเครอญาต ประชาชนมความเคารพนบถอระหวางกนเหมอนญาตสนทพนองกน 2) ดานการเมองในเรองการเปนคณะกรรมการในชมชนของตน รวมกนทากจกรรมตางๆ ในชมชน ทชวยสรางการมสวนรวมระหวางกน

ไตรพล ตงมนคง (2552) ไดทาการศกษาเรอง แรงงานตางดาวชาวพมา : แนวทางการดาเนนชวตอยางสมานฉนท ของคนชายขอบจงหวดสมทรสาคร ผลการวจยพบวา เกยวกบภมหลง และความเปนมาของแรงงานตางดาวชาวพมาจงหวดสมทรสาคร ไมปรากฏหลกฐานวา แรงงานตางดาวชาวพมาเขามาอยในจงหวดสมทรสาครตงแตเมอใด แตจานวนแรงงานชาวพมาไดเพมทวขนมากเปนพเศษกวาสามหมนคนในชวง 3 ทศวรรษทผานมา สวนใหญเปนแรงงานทลกลอบเขามาโดยผดกฎหมาย มทงแรงงานทขนทะเบยนและไมไดขนทะเบยน

ปจจยทเปนแรงผลกสาคญใหแรงงานตางดาวชาวพมาลกลอบเขาเมองและเปนแรงงานตางดาวในจงหวดสมทรสาครและจงหวดใกลเคยง ไดแกความไมปลอดภยในชวตและทรพยสนอนเนองจากการสรบภายในประเทศพมา การไมมงานทา และความยากจน การลกลอบเขาเมองไทยตองเผชญกบการถกเอาเปรยบจากนายหนา สภาพการทางานทเลวราย การถกทารายรางกายและลวงละเมดทางเพศ ความรนแรงจากเจาหนาท อคตทางชาตพนธ และความเสยงรอบดานในระหวางการลกลอบเขาสประเทศไทย

ดานแนวทางในการดาเนนชวตอยางสมานฉนทของแรงงานตางดาวชาวพมาจงหวดสมทรสาคร พบวาเปนไปอยางสมานฉนทเมอ แรงงานสานกวาตนเองเปนแรงงานตางดาว ทางาน เพอมรายได อยรวมกบสงคมและชมชนอยางสงบสขในฐานะสมาชกของสงคม ไดรบความเปนธรรมตามพนฐานของสทธมนษยชน ยดมนในอาชพแรงงานทเปนงานสจรต ไดรบสวสดการพนฐานจากชมชน และสงคม แล ปฏบตตนเปนสมาชกทดของสงคม

ศรพร โสภณธรรมธร (2548) ไดศกษาเรองผนาแบบปฏรปกระบวนการกลม ความกลมเกลยวของสมาชกในกลม และผลลพธจากการทางานของกลมผผลตสนคา หนงผลตภณฑ ในจงหวดกรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา

1) ผนาแบบปฏรปมความสมพนธทางบวกกบกระบวนการกลมอยางมนยสาคญทางสถต

2) กระบวนการกลมดานการจดการความขดแยงแบบประสานประโยชน ดานการมสวนรวมในการตดสนใจ และกระบวนการกลมโดยรวมมความสมพนธทางบวกกบผลลพธจากการทางานของกลมดานรอยละของรายไดทเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต

44

 

3) กระบวนการกลมมความสมพนธทางบวกกบผลลพธจากการทางานของกลมดานความพงพอใจ และความตองการทางานรวมกนตอไปของสมาชกอยางมนยสาคญทางสถต

4) กระบวนการกลมมความสมพนธทางบวกกบความกลมเกลยวของสมาชกในกลมอยางมนยสาคญทางสถต

5) ความกลมเกลยวของสมาชกในกลมมความสมพนธทางบวกกบผลลพธจากการทางานของกลมทง 3 ดาน ไดแก รอยละของรายไดทเพมขน ความพงพอใจ และความตองการทางานรวมกนตอไปของสมาชกอยางมนยสาคญทางสถต

6) องคประกอบของกระบวนการกลมดานการมสวนรวมในการตดสนใจ และการผานการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชนสามารถรวมกนทานายผลลพธจากการทางานของกลมในดานรอยละ ของรายไดทเพมขนได

7) องคประกอบของกระบวนการกลมดานความไววางใจกน ดานความเขาใจในการทางานรวมกนและการผานการรบรองมาตรฐานผลตภณฑ ชมชนสามารถรวมกนทานายความพงพอในของสมาชกในกลมได

8) องคประกอบของกระบวนการกลมดานความเขาใจในการทางาน สามารถทานายความตองการการทางานรวมกนตอไปของสมาชกในกลมได

9) องคประกอบของกระบวนการกลมดานความไววางใจกน ดานความเชอศกยภาพของกลม และประเภทของผลตภณฑ สามารถรวมกนทานายความกลมเกลยวของสมาชกในกลมได

วศนชย เตชะ (2553) ไดศกษาเรองความสมานฉนทของประชาชนในการเลอกต งนกการเมองทองถนในเขต เทศบาลตาบลแมฮอยเงน อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวา ประชาชนมความสมานฉนกนเปนปรกต มการไปวดเพอดาเนนกจกรรมตางๆตามประเพณของชาวลานนาทนบถอพทธศาสนา การใหความรวมมอกนทากจกรรมทสงเสรมอาชพเกษตรกร การรวมกลมกนทาอาชพเสรมหรอทางานตามภาระหนาทของแตละกลม การชวยเหลอกนตามหนาทของประชาชนคนด และตามขนบธรรมเนยมประเพณ สาหรบประเดนความขดแยงทางการเมอง มความขดแยงในกลมผสนบสนนผสมครรบการเลอกตง และกลมผสมครรบเลอกตง ซงสาเหตของความขดแยงสวนใหญมาจากการไดรบขอมลขาวสารทไมถกตอง ขาดการวเคราะหขอมลทไดรบ ใสรายปายสฝายตรงขาม เกดจากทศนคต ความเชอหรอคานยมทแตกตางกน

มแนวทางแกไขโดยใหคานงถงประโยชนสวนรวม มากกวาประโยชนสวนตวและพวกพอง มการใหขอมลขาวสารเพอสรางความรความเขาใจทถกตองรวมกน ใหความสาคญกบการมสวนรวมของทกฝายมากยงขน มการดาเนนกจกรรมสรางความสมพนธของคนในชมชนใหแนนแฟนมากขน อนจะกอใหเกดความพอใจรวมกน ความเหนพองกน การรกษาความเปนมตรกอนและหลงการเลอกตง ของประชาชนในเขตองคกรปกครองสวนทองถน

45

 

2.7 แนวคดนาในการศกษา แนวคดนาในการศกษาเปนการนาแนวคดรวมกระบวนการขบเคลอนมาใช เพอศกษาการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน โดยผศกษาไดนาแนวคดของ สพรรณ ไชยอาพร (2550) เสาวลกษณ สมสข (2550) ธดารตน คมกระโทก (2551) และ Marx (1994) จงสามารถสรปขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนได 4 ขนตอน ดงน ขนท 1 สรางความตระหนกอยากทจะเปลยนแปลง ขนท 2 ทาใหเกดการมสวนรวม (รวมเรยนร รวมคด รวมทา รวมรบผลทงบวก-ลบ รวมประเมนและตรวจสอบ/ในขนตอนนจะเกดการสรางเครอขายกบภาคสวนตาง ๆโดยอตโนมต จากการมสวนรวมในทกๆดานทาใหเกดการบรณาการความรใหเหมาะกบชมชน) ขนท 3 สามารถพงตนเองไดอยางย งยน ขนท 4 เกดสานกรวม ซงกระบวนการทง 4 ขนนจะอยภายใตกรอบของ คณธรรมและความร

ขนท 1 สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง ในขนของการสรางความตระหนกน จะตองทาใหสมาชกในชมชนเหนประโยชนของ ความเปนหนงเดยวกน เหนวามความสาคญหรอจาเปน จนเกดความอยากทจะเปลยนแปลง ใหคนในชมชนมความเปนหนงเดยวกน

ขนท 2 ทาใหเกดการมสวนรวม ขนตอนนมความสาคญและละเอยดออนมาก เพราะการมสวนรวมในทนเปนการมสวนรวมในทกขนตอน เชนรวมวางแผน รวมเรยนร รวมแกปญหา รวมรบผดชอบตลอดถงรวมกนตรวจสอบ (ในขนตอนนจะเกดการสรางเครอขายกบภาคสวนตางๆโดยอตโนมต จากการมสวนรวมในทกๆ ดานทาใหเกดการบรณาการความรทเหมาะกบการขบเคลอนชมชน)

ขนท 3 สามารถพงตนเองไดอยางย งยน คอการทคนในชมชนสามารถในการรวมกลมกน เพอทจะขบเคลอนชมชนไปในทศทางทตองการได โดยทไมตองรอใหบคคลภายนอกหรอนกพฒนามาจดประกายอก เพราะคนชมชนมความเปนหนงเดยวกนและมองคความรทเกดจากการเรยนรรวมกนในอดต

ขนท 4 เกดสานกรวม ถอเปนเปาหมายสงสดของการขบเคลอนความเปนหนงเดยวอยางมพลง เพราะจะนาไปสความรบผดชอบตอสงคม ไมสรางความเดอดรอน ไมเหนแกตว คนในชมชนมความเอออาทรตอกน รวมตวกนอยางเปนปกแผน มความคด ทศนคต และมความตองการไปในทศทางเดยวกน มความพรอมใจกน รวมคดรวมทา เพอใหชมชนเกดการพฒนา ภายใตกรอบของ คณธรรมและความร

 

ภาพท 2.7 แสดงขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

46

47

 

ความเปนหนงเดยวกน หมายถง การสรางแรงดงดด โดยใช ประเพณ ความเชอ ศลธรรม และสานกรวมของคนในสงคม เพอใหเกดความรสกรวมกน เกดความสมพนธระหวางกน รวมมอกน ชวยเหลอกน นาไปสความสมานฉนท ซงสมาชกจะใหความสาคญตอการมสวนรวม มความเหนพองไปในทศทางเดยวกน เขาใจกน เชอใจกน เอออาทร เกอกลตอกน มความตระหนกในหนาททงของสวนตน และ สวนรวม ทาใหสงคมมความเปนอนหนงอนเดยวกนไมแตกสลาย

2.7.1 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน

เพอใหเขาใจถงความหมายของ ความเปนหนงเดยวกนมากขนผวจยจงไดกาหนด องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน ไว 5 ประการ ซงองคประกอบทง 5 นไดมาจาก การนาความหมาย และ ลกษณะของความเปนหนงเดยวกน มาประยกตและกาหนดเปนองคประกอบของ ความเปนหนงเดยวกน ดงน

1) สมาชกมสงทคลายคลงกน เชน ความคด ทรรศนะคต ความเชอ เชอชาต หรอศาสนา เปนตน หนวยของสมาชกถอเปนองคประกอบเบองตน ทจะทาใหเกดการปฏสมพนธกน เกดการแลกเปลยนความคดและประสบการณ และเปนปจจยสาคญทจะขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ใหบรรลตามเปาหมายของกลม ดงนน หนวยของสมาชกจงเปนองคประกอบหลกทกอใหเกดความเปนหนงเดยวกน

2) มเปาหมายรวมกน หมายถงการมองเหนจดหมายในอนาคตรวมกน ระหวางสมาชกในกลม มความเขาใจไปในทศทางเดยวกน มเปาหมายทจะดาเนนไปดวยกน สงผลให การขบเคลอนความเปนหนงเดยวอยางมพลง เกดเอกภาพ และลดความขดแยงทเกดจากการมความเขาใจทตางกนได

3) มการปฏสมพนธกนอยางตอเนอง การทสมาชกมการทากจกรรมรวมกน เพอหวงใหเกดปฏสมพนธระหวางสมาชก และผลของการปฏสมพนธเชงแลกเปลยนนนกอใหเกด การพฒนาทางความร ความคด ประสบการณ ตลอดถงเกดความเหนยวแนนในความสมพนธระหวางกน

4) การมสวนรวมของสมาชก การมสวนรวมมผลตอการพฒนาความเปนหนงเดยวกนอยางมาก เพราะกระบวนการมสวนรวม เปนเงอนไขททาใหเกดการรบร รวมคด รวมตดสนใจ และรวมลงมอทาอยางแขงขน จนเกดเปนพลงทจะทาใหสามารถบรรลเปาหมายของกลมดงภาพท 2.6 ไดดงตอไปน

5) การทาหนาทอยางมจตสานก การทแตละคนมารวมตวกนไดนน นอกจากจะมความสนใจหรออปนสยทคลายคลงกนแลว การทาหนาทอยางมจตสานกถอเปนสงสาคญทชวยยดโยง ใหแตละหนวยชวตมารวมตวกนได เพราะหากขาดจตสานกทมาจากสวนลกของจตใจ การรวมตวนนกจะไมถอเปนหนงเดยวกนอยางแทจรง

48

บทท 3

วธการศกษาและรวบรวมขอมล

ในการศกษาเรอง ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน: กรณศกษาชมชนธรณคา

แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานครเปนการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยเหตผลทเลอกชมชนธรณคา เปนกรณศกษา เ นองจากชมชนดงกลาวอยในพนทของกรงเทพมหานครซงเปนเมองหลวงของประเทศ ทมการขยายตวและการเปลยนแปลงอยางรวดเรว แตอยางไรกตามชมชนกยงมความโดดเดน คอเปนชมชนทมการรวมกลมกนของคนในชมชนอยางเหนยวแนน และสนบสนนการมสวนรวมในชมชน จดตงศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง คนในชมชนเนนการพงพาซงกนและกนอยบนฐานของความพอเพยง สมดล และยงยน ตามพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

จงเหมาะในการศกษาขนตอนการขบเคลอน ความเปนหนงเดยวกนหากการศกษาบรรลเปาหมาย ยอมสามารถนาผลทไดมาเปนแนวทาง ในการบรหารจดการการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน อนจะนาไปสการพฒนาทย งยนตอไป 3.1 แหลงขอมล

เพอใหไดขอมลทถกตองและชดเจนในการนาขอมลมาวเคราะหหาคาตอบ ผศกษาจงไดวางแนวทางของการศกษา และการรวบรวมขอมลไวดงน

3.1.1 การศกษาจากเอกสาร (Documentary Study) ทบทวนแนวคดทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ และการรวบรวมเอกสารสงพมพทเกยวของกบงานวจย วทยานพนธ รายงานการศกษา ฯลฯ เพอเปนขอมลพนฐานในการศกษาและการวเคราะห สาหรบการศกษาขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

3.1.2 การสมภาษณ ใชวธการสมภาษณ แบบเจาะลก (In-depth Interview) โดยใชควบค

ไปกบการสงเกตแบบมสวนรวม เพอใหไดขอมลทละเอยดลกซงมากขน และขอมลดงกลาวเปนขอมลทยงไมมผรวบรวมมากอน ขอมลทไดมาจากการสมภาษณแบบนจะถกนามาศกษาวเคราะห

 

49

เพอใหเหนภาพและเขาใจปรากฏการณมากยงขน ฉะนน จงมการตงคาถามในขณะทสมภาษณได โดยการเตรยมแนวคาถามกวางๆ มาลวงหนา

3.2 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ

3.2.1 กลมเปาหมาย ประกอบดวยผทอยอาศยภายในชมชน ทสามารถใหขอมลไดโดยอสระและมทะเบยนบานอยในชมชนธรณคา

3.2.2 กลมผใหขอมลทสาคญ (Key-Informants) ในการศกษาครงน ไดกาหนดกลมผใหขอมลทสาคญ โดยมคณสมบตทสาคญ คอเปนผนาหรอคณะกรรมการชมชน เปนผนาทางศาสนา เปนหวหนาศนยเรยนรชมชน เปนหวหนากลมบาน เปนผทอาศยอยในชมชนตงแต 3 ปขนไป เปนผ ททากจกรรมรวมกบชมชน ตงแต 1 ปขนไป และมความเตมใจในการใหขอมล ทาใหไดกลมผใหขอมลทสาคญ 15 คน ประกอบดวย

คณะกรรมการชมชน จานวน 4 คน ผนาทางศาสนา จานวน 1 คน ผอาวโสในชมชน จานวน 4 คน กลมแกนนาศนยการเรยนร จานวน 4 คน ชาวบานทอาศยอยในชมชน จานวน 2 คน

รวมทงสน 15 คน

3.3 แนวการสมภาษณแบบเจาะลก

ในการศกษาเรอง ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน: กรณศกษา ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร เพอใหเปนไปตามวตถประสงค และเปนระบบถกตองครบถวน ครอบคลมทกประเดนทสาคญ เพอใหเกดประโยชนสงสดในการวจย ผวจยไดกาหนดประเดนและแบงเปนสวนตางๆ ดงน

50

สวนท 1 ขอมลพนฐาน ของผใหขอมลทสาคญ 1) เพศ 2) อาย 3) ศาสนา 4) สถานภาพสมรส 5) จานวนสมาชกในครอบครว 6) ระดบการศกษา 7) อาชพหลก/เสรม 8) รายไดตอเดอน 9) ภมลาเนา 10) ระยะเวลาทอยในชมชน 11) การเปนสมาชกกลม

สวนท 2 ขอมลพนฐานของชมชน 1) สภาพทวไปของชมชน 2) จานวนและโครงสรางของประชากร 3) ระบบเศรษฐกจ 4) ระบบความสมพนธทางสงคม 5) ระบบการศกษา 6) ระบบสาธารณสข 7) ระบบความเชอ ศาสนา ประเพณ และวฒนธรรม 8) จานวนกลม ประเภทของกลม คณภาพของกระบวนการกลมในชมชน 9) ระบบการเมอง/การปกครองในทองถน

สวนท 3 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน 1) มบางสงบางอยางทคลายคลงกน 2) มเปาหมายรวมกน 3) มการปฏสมพนธกนอยางตอเนอง 4) การมสวนรวมของสมาชก 5) สมาชกของกลมมการทาหนาทอยางมจตสานก

สวนท 4 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 1) สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง

51

2) การสรางการมสวนรวม 3) เสรมสรางจนสามารถพงตนเองไดอยางย งยน 4) กอใหเกดสานกรวม

สวนท 5 องคประกอบเกยวกบการขบเคลอน 5.1 การขดเกลาทางสงคม

1) ปจจยทมบทบาทมากทสดในการขดเกลาคนในชมชนใหมความเปน หนงเดยวกน

(1) ครอบครว (2) ศาสนา (3) โรงเรยน (4) เพอน

2) วธการและเครองมอทใชในการขดเกลา 3) ผทมอทธพลตอกระบวนการขดเกลาของชมชน 4) ชวงวยทการขดเกลาเกดประสทธผลสงสด

5.2 การสนบสนนจากภาคสวนตางๆ ตอการสรางความเปนหนงเดยวกนของชมชน 1) การสนบสนนของภาคสวนตางๆ 2) ปจจยทกอใหเกดการสนบสนน 3) สงทไดรบการสนบสนน

(1) งบประมาณ (2) วทยากรผใหความร (3) อปกรณหรอสถานท (4) การสนบสนนดานอนๆ

4) ความตอเนองของการไดรบการสนบสนน 5) แนวโนมการสนบสนนของภาคสวนตางๆในอนาคต

สวนท 6 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ 1) ปญหาและอปสรรคในการสรางความเปนหนงเดยวกน 2) ขอเสนอแนะในการแกไขปญหา

52

3.4 การเกบรวบรวมขอมล การศกษาการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน: กรณศกษา ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ผวจยใชวธวจยเชงคณภาพ มาประยกตใชในชวงทเขาไปเกบขอมล โดยมการแนะนาตวกบผใหขอมล มการแจงสถานภาพและวตถประสงคของผวจยตอผใหขอมลทกคนไดรบทราบ ในการสมภาษณ (Interview) ผวจยใชหลายวธผสมผสานกน ไดแกการสมภาษณแบบไมเปนทางการ การสมภาษณแบบเปดกวางไมจากดคาตอบ และการสมภาษณแบบเจาะลกจากผใหขอมลทสาคญ

3.4.1 การสมภาษณ ในการสมภาษณผศกษาไดคดเลอกผใหขอมลทสาคญ จากกลมตางๆ ในชมชนไดแก

คณะกรรมการชมชน ผนาทางศาสนา ผอาวโสในชมชน กลมแกนนาศนยการเรยนร ชาวบานทเขามารวมในกจกรรมโดยจะมการวางแผน ประสานงานกบคนทใหสมภาษณลวงหนา ใชการสมภาษณแบบเจาะลก (In-Depth Interview) เปนการสนทนาแบบทางการและไมเปนทางการ แตทงนการสมภาษณจะสามารถปรบเปลยนไดตลอดเพอใหผถกสมภาษณเขาใจแนวคาถาม ระหวางการสมภาษณจะมการใชเครองบนทกเสยง โดยขออนญาตผใหสมภาษณกอนลวงหนากอนสมภาษณ ผศกษาไดอธบายวตถประสงคและชแจงวาหากมขอมลทจะกอความเสยหายตอผสมภาษณ ผวจยจะไมนามาเปดเผย หรอหากมความจาเปนจรงๆกใช นามแฝงของผใหขอมลแทน

3.4.2 การสงเกตแบบมสวนรวม การสงเกตแบบมสวนรวมผศกษาจะเปนผชวยในการทากจกรรมรวมกบชาวบาน โดยจะ

เวยนไปชวยในกลมบานตางๆ ทาใหเหนกระบวนการทางาน และสามารถสงเกตไดงาย เชน การสงเกตการประกอบพธกรรม การประชม ซงผศกษาจะเฝามองและรบรสงทไดเหน ไดยนเปนหลก โดยอาจสงเกตอยหางๆ เพอไมใหกลมเปาหมายรสกวาถกสงเกตจนทาใหพฤตกรรมทแสดงออกมาไมเปนธรรมชาต

3.5 การวเคราะหขอมล เนองจากอาศยแนวการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ผศกษาจงทาการวเคราะหขอมลไปพรอมกบการเกบขอมล โดยนาขอมลจากการสมภาษณเชงลก สมภาษณอยางไมเปน

53

ทางการ และการสงเกตแบบมสวนรวม จากนนจงนาขอมลทเกบรวบรวมได มาจาแนกเปนหมวดหมตามวตถประสงคทตงไว จากนนจงนามาวเคราะหตามหลกตรรกะ (Logic) เทยบเคยงกบแนวคด ทฤษฎควบคบรบท (Context)

เพอใหสามารถอธบายถงความเชอมโยงในความสมพนธของขอมล (Successive Approximation) นาไปสความเขาใจตอการดารงอย การเปลยนแปลงของปรากฏการณทศกษา และนาขอมลทหลากหลายมา วเคราะหหาความสมพนธเพอตอบวตถประสงคของงานวจย

บทท 4

ผลการศกษา

จากการรวบรวมขอมลทไดจากการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ (Key-informants) ทงสนจานวน 15 คน ซงบคคลทงหมดมบทบาททเกยวของกบขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : กรณศกษาชมชนกรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร รวมทงจากการศกษาจากเอกสารตางๆ ทเกยวของ เชน ประวตความเปนมาของชมชน สภาพทางเศรษฐกจ สภาพทางสงคม การปกครอง การบรการโครงสรางพนฐาน ทรพยากรธรรมชาตทสาคญ และขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ตลอดจนวถการดาเนนชวตของชาวชมชน แนวทางในการสมภาษณเชงลกทกาหนดไวเปนประเดนคาถามทเกยวของกบขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ประกอบดวย ขอมลพนฐานของชมชน ลกษณะความเปนหนงเดยวกนของชมชนองคประกอบความเปนหนงเดยวกนของชมชน รปแบบและขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชน การสนบสนนของภาคสวนตางๆ ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะทจะเปนประโยชนตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

โดยผลการศกษาประกอบดวยหวขอในการศกษา ดงน 4.1 บรบทของชมชน 4.2 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ 4.3 ตวอยางการสมภาษณเชงลก 4.4 ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนในทศนะของชมชน 4.5 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน

4.6 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 4.7 สถาบนทมสวนเกยวของกบการเสรมสรางความเปนหนงเดยวกนของชมชน 4.8 การสนบสนน 4.9 ปญหาอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 4.10 สรปภาพรวมการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

55

4.1 บรบทของชมชน

4.1.1 ขอมลพนฐานของชมชน ชมชนกรณคา มพนทตงอยบรเวณ แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร มขนาดของพนทชมชนทงหมดประมาณ 500 ไร อยหางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 45 กโลเมตรและอยหางจากสานกงานเขตประมาณ 3 กโลเมตร โดยมอาณาเขตพนทตดตอกบพนทขางเคยง ตามลกษณะการปกครองทองทกรงเทพมหานคร คอ ทศเหนอ ตดตอกบ พนท หมท 2 แขวงกระทมราย ทศใต ตดตอกบ พนท หมท 7 แขวงโคกแฝด

ทศตะวนออก ตดตอกบ พนท หมท 16 แขวงกระทมราย ทศตะวนตก ตดตอกบ พนท หมท 4 แขวงโคกแฝด 4.1.1.1 ประวตความเปนมาของชมชน

ชมชนกรณคา เปนชมชนมสลม ทชาวบานสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ทมถนฐานมาจากทางตอนใตของประเทศไทย โดยในอดตนนภาคใตของประเทศไทยประกอบไปดวย หวเมองใหญๆ 7 หวเมองคอ ปตตาน ไทรบร กลนตน ตรงกาน ทวาย มะรด และปนง โดยม พญาเมอง หรอ เจาเมอง เปนผครองเมอง ซงในแตละปจะมการถวายเครองราชบรรณาการเปนตนไมเงนตนไมทองแดเจาผครองนครกรงรตนโกสนทรเพอสรางสมพนธไมตรทมตอกนมาเปนเวลาชานานตงแตในอดต ในเวลาตอมาลกษณะความสมพนธดงกลาวนเปนไปดวยความราบรนแตกมปญหาเกดขนบางในบางครง จนกระทงในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก และพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ไดเกดการสรบกนขนกบกองทพจากกรงเทพมหานคร ในทสดปตตานตกเปนเมองขน ชาวเมองปตตานบางกลมตกเปนเชลยและไดถกอพยพโยกยายขนมาตงรกรากอยในกรงเทพ ฯ ในแถบพนทบรเวณชานเมองเปนสวนใหญ คอ พนทเขตพระโขนง มนบร หนองจอก ลาดกระบง นครนายก นนทบร ปทมธาน เปนตน กลมเชลยเหลานสวนใหญ มกสรางบานเรอนอยตามรมคลองตลอดชายฝงทงสอง (เสาวนย จตตหมวด, 2531) ในกลมของผอพยพซงเปนเชลยชาวปตตานนน มสวนหนงไดเดนทางมาตาม ลาคลองแสนแสบ และปลกบานเรอนตงถนฐานเรยงรายอยตลอดแนวลาคลองแสนแสบเรอยมาจนถงปจจบน ในกลมคนเหลานมชายหญงคหนง ชอนายอนทร* และนางจนทร* ไดแตงงานกน และตองการหาทตงรกรากเพอสรางถนฐานใหม จงปรกษากนและแยกตวออกมาจากกลมผอพยพมาดวยกนตรงบรเวณบานเจยรดบ และเดนลดทงไปประมาณ 3 กโลเมตร กพบพนทซงมลาคลอง 2 สายมาบรรจบกน (คลองลาจระเข* และคลองสาย* ในปจจบน) เปนพนททมตนไทรอยเปน

56

จานวนมาก อดมสมบรณไปดวยปาออและปาแขมเปนทอยอาศยของสตวหลายชนด จงไดเขาจบจองพนทเหลาน และตงหลกปกฐานสรางบานเรอน ณ พนทบรเวณใกลตนไมใหญ ทมชอเรยกวาตนสะตอ (ในปจจบนตนสะตอตนนยงคงมชวตอยประมาณกนวา มอายประมาณเกอบ 300 ป) ตอมานายอนทร* และนางจนทร* ไดใหกาเนดบตรชายหญงรวม 9 คน และไดใช นามสกล รงโรจน* ตอมานางจนทร* เสยชวต นายอนทร*ไดมภรรยาอกคนหนงชอนางดารา* ซงเปนผทอพยพเขามาอยอาศยในภายหลง โดยมบตรชายหญงกบนางดารา* รวม 4 คน และไดใชนามสกล รงโรจน* เชนเดยวกบบตรทงหมดของนายอนทร*นบถอศาสนาอสลาม และไดชวยกนถากถางและปรบปรงพนทเพอใชในการทาไรและทานา และตอมาไดขยายอาณาเขตพนทออกไปอยางกวางขวางประมาณ 500 ไรเศษ เพอใหลกหลานไดใชเปนพนทอาศยและพนททามาหากน เพอเลยงชพสบไป ในระยะเวลาตอมาบตรของนายอนทร*ท งหมดน ไดแตงงานและสรางครอบครวกบผอพยพทเขามาภายหลง โดยในรนหลานของนายอนทร* ซงเปนสตรไดแตงงานกบคนตระกล ผสานสกล* และไดสบทอดนามสกลผสานตระกลตอมา และทงหมดไดตงบานเรอนอยในพนทดงกลาวและกอเกดเปนชมชนขนมามชอเรยกวา หมบานธรณคา* หรอ ชมชนกรณคา แตตอมาถกเรยกในอกชอหนงวา อสลามธรณคา เนองจากชาวบานในหมบานสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม) จนกระทงในป พ.ศ. 2492 ชาวบานในชมชนไดชวยกนบรจาคทรพยสน เงนทอง และสงของตลอดจนกาลงแรงงานรวมกน ปลกสรางมสยดขนมาเพอใชเปนสถานทประกอบพธทางศาสนาและตอมาไดมการจดทะเบยนมสยด ในชอวา มสยดชมชนธรณคา ตอมาในป พ.ศ. 2537 ทางราชการไดมการประกาศนโยบายทมชอวา บรม หรอ บวร ขน เพอการสรางสรรคชมชนตางๆ ในเขตหนองจอก รวม 58 ชมชน จงไดมการใชชอวา ชมชนธรณคา ตงแตนนเปนตนมา (เสาวนย จตตหมวด, 2531)

4.1.1.2 ลกษณะทางภมประเทศ ลกษณะพนทของชมชนธรณคามลกษณะเปนทราบและเปนสวนหนงของบรเวณ

ลมน าเจาพระยาตอนลางซงเปนทราบลมระดบตา โดยมความสงจากน าทะเล ไมเกนหนงเมตร จงเปนพนททเหมาะสมกบการทาการเกษตร แตเนองจากพนทตงของชมชนธรณคามลกษณะเปนพนทรอยตอหรอเขตรอยตอระหวางเมองกบชนบททกระจายตวโอบลอมบรเวณพนทเมองทพฒนาแลว ซงไดรบอทธพลของการเปลยนแปลงไปสความเปนเมองจงสงผลใหลกษณะการใชพนทของชมชนมลกษณะการใชแบบผสมผสานคอมการใชพนทแบบเมองและการใชพนทแบบชนบท

57

4.1.1.3 สภาพทางเศรษฐกจ ในอดตสมยเมอบรรพบรษของชมชนธรณคา ไดเขามาสรางบานเรอนทอยอาศย

ในบรเวณททคลองสาย*และคลองลาจระเข* มาบรรจบกนนน ในบรเวณนเปนทราบลมเหมาะสมแกการประกอบอาชพทางดานการเกษตรโดยเฉพาะอยางยงการทานา เนองจากเปนบรเวณทแมน าทวมถง อยใกลแหลงน า คอ คลองสาย* และคลองลาจระเข* (มตนน ามาจากคลองแสนแสบในปจจบน) สามรถจบสตวน าในคลองดงกลาวขนมาเพอใชเปนอาหารในการดารงชวตประจาวนได อาชพหลกในสมยกอน คอ อาชพเกษตรกรรมหรอทานา ซงเปนอาชพทประกอบกนเกอบทกหลงคาเรอน การทานาในสมยนนยงตองพงพาธรรมชาต ใชน าจากแหลงธรรมชาต คอ น าฝนทตกลงมาในฤดฝนและน าจากลาคลองทง 2 ดงกลาว ไมมการใชเครองมอทนสมย ทานาปละ 1 ครง ซงเรยกการทานานวา นาป การทานาปนมกเรมในชวงตนฤดฝน ใชแรงงานสตวประเภทวว ควายในการไถนา รวมทงใชแรงงานสตวในการนวดขาว หลงจากเกบเกยวขาว ลกษณะการทานาในสมยนมกจะทานาหวานเปนสวนใหญ ซงการหวานขาวและเกบเกยวขาว ชาวบานในชมชนจะลงขนเอาแรงซงกนและกน ชวยเหลอกนในลกษณะของการลงแขก การทางานในลกษณะนจงไมมระบบเงนตราเขามาเกยวของ จะมแตนาใจความสามคคความเปนญาตพนองกน หลงจากเกบเกยวขาวแลวชมชนสวนใหญจะเกบเอาไวบรโภคเองโดยเกบในปรมาณทพอเพยงกบการบรโภคไดทงป สวนทเหลอกจะนาเอาไปขายหรอแลกเปลยนกบสงของตางๆ ทชาวบานในชมชนไมสามารถผลตได เชน นาปลา เกลอ มนเทศ นาตาล กะป เปนตน สวนอาชพหาอาหารสตวน าเปนอาชพรอง สวนใหญจะนามาเพอการยงชพภายในและครอบครวเทานน ถาหากสตวน าไดเปนจานวนมากกจะแบงปนใหกบญาตพนอง แตกมชาวบานในชมชนบางสวนทหาไดจานวนมากกเอาไปขาย หรอแลกเปลยนผลผลตเปนอยางอน นอกจากนชาวบานยงนยมเลยงสตวปก ประเภทเปด ไก แตสวนใหญมก จะเลยงเพอไวเปนอาหารบรโภคภายในครอบครว ซงเทากบเปนการประหยดไปไดอกทางหนง สวนการเลยงสตวประเภทววควายมกนยมเลยงไวใชเปนแรงงานเทานน สะทอนใหเหนวาเศรษฐกจของชมชนธรณคาในอดตเปนเศรษฐกจแบบพอเพยงหรอเศรษฐกจแบบยงชพ ไมตองดนรนแสวงหาสงอนมาเพมเตมในการดารงชวต (เสาวนย จตตหมวด, 2531)

ในปจจบนสภาพทางเศรษฐกจไดเปลยนแปลงจากอดตทเคยเปนมา เนองจากม การเรมกระจายการถอครองทรพยสนทดนในชมชน ซงอาจเปนผลทสบเนองมาจากมการแบงทรพยสนใหกบบตรในแตละครวเรอน ซงถามจานวนบตรหลายคนทดนกจะถกเฉลยเปนจานวนมากขน โดยเฉพาะในคนยคเกาทนยมมบตรครอบครวละไมตากวา 8-9 คน จงทาใหการยดครองทดนไดแบงออกเปนหลายเจาของ รวมท งการเขามาอยของบคคลภายนอกอนทาใหชมชนม การขยายตวของประชากรเพมขน พนทการทาการเกษตรกนอยลง อกทงชมชนมลกษณะเปนชมชนเปดจงรบเอาความเจรญหรอเศรษฐกจแบบสงคมเมองเขามาในชมชนอยางหลกเลยงไมได

58

แตทงนจากทกลาวมาในขางตนจะเหนไดวา ถงแมเศรษฐกจภายนอกจะเขามามบทบาทหรอการกาหนดอาชพใหมในชมชน แตกมชาวบานบางสวนยงคงอนรกษอาชพทสบตอกนมาจากบรรพบรษ คอ อาชพเกษตรกรรมเอาไว แตรปแบบของการประกอบอาชพเกษตรกรรม อาจเปลยนแปลงไป กลาวคอ จากเดมทผลตเพอยงชพกเปลยนมาเปนผลตเพอการซอขาย และเพอความอยรอดตามกระแสนอกเหนอจากการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจในชมชนแผนดนของชมชนธรณคาตามทกลาวมาแลว ทางชมชนธรณคา ยงมการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ อกลกษณะหนงเกดขนในชมชน โดยแสดงออกมาดวยการจดตงเปนองคการทางเศรษฐกจในชมชน โดยมการจดตงสหกรณรานคาชมชนธรณคา รานคาชมชน รานขายของชาในชมชน ซงเปนการแสดงถงการพฒนาทางดานเศรษฐกจของชมชนชมชนธรณคา โดยมรายละเอยด ดงน

1) สหกรณรานคาชมชนกรณคา จดตงขนมาโดยมวตถประสงค เพอพฒนาชมชนในรปแบบของการพงตนเอง เปนอกรปแบบหนงของความรวมมอระหวางโรงเรยนอสลามธรณคากบชมชนธรณคา โดยสหกรณรานคาฯ จะเปดใหชาวบานในชมชนและนกเรยน สมครเปนสมาชกถอหนและจะมการปนผลเมอสนปของทกป การจดแบงเงนปนผลนจะแบงใหกบสมาชกในอตราประมาณรอยละ 3 ตอปของจานวนหน สาหรบสนคาทนามาจาหนายมกเปนสนคาทใชในการดารงชวตประจาวนและสนคาทเกยวกบการเรยนของเดกนกเรยน

2) รานคาชมชน มวตถประสงคใหชาวบานในชมชนสามารถนาเอาผลตผลทตนมอยออกมาวางจาหนายในพนทบรเวณมสยดขางโรงเรยนอสลามธรณคา เพอเปน การสงเสรมอาชพในทองถนและเพมรายไดใหกบชาวบานในชมชนทสามารถนาเอาของมาขายได ปจจบนไมประสบความสาเรจเทาทควร เนองจากชาวบานไมใหความสนใจมากนก

3) รานขายของชาในชมชนตงอยพนทกลมบานท 3 และกลมบานท 2 (หนาหมบานนคร*) มลกษณะเปนรานขายสนคาทจาเปนตอการดารงชวตในชมชน รานขายของชาเหลานเกดขนมาเนองจากเศรษฐกจภายในชมชนเปลยนแปลงไป ชาวบานในชมชนจาเปนตองประกอบอาชพเพอแลกเปลยนกบเงนตรา ประกอบกบความเจรญและเทคโนโลยของสงคมเมองทขยายเขาในชมชน ทาใหวถชวตของชาวบานในชมชนตองดนรนหารายไดเพอนามาใชจายภายในครอบครวมากขน

จากสภาพเศรษฐกจของชมชนชมชนธรณคาสมยกอนมลกษณะเปนเศรษฐกจแบบยงชพพอเพยง หรอเศรษฐกจแบบยงชพพอเพยง หรอเปนเศรษฐกจแบบแลกเปลยน แตเมอเศรษฐกจภายนอกไดเปลยนแปลงไปเปนเศรษฐกจเพอการคา ไดสงผลกระทบตอเศรษฐกจภายในชมชนใหเปลยนแปลงไปดวย หรออาจกลาวไดวาไดวาเศรษฐกจภายในชมชนขนอยกบเศรษฐกจภายนอกเปนตวกาหนด

59

4) บานพกโฮมสเตยของชมชนกรณคาชมชนธรณคาจะจดบานของตนเองเปนบานพกโฮมสเตย เพอใหเปนสถานทในการเรยนรวถชวต และวฒนธรรมชมชน จงไมมการสรางทพกเพอเปนธรกจ ทพกจงไมมเครองอานวยความสะดวกเหมอนแหลงทองเทยว รสอรต อนๆ เชน ไมมเครองปรบอากาศ ไมมเครองทานาอน ผทเขาพกตองอาศยอยกบเจาของบาน เนนใหผมาเยอนไดเรยนรวฒนธรรมทองถน ดงนนผเขาพกควรจะไดศกษาธรรมเนยมปฏบตของชมชนมสลมกอน เพอจะไดหลกเลยงไมประพฤตผด กระทาสงนาอาย หรอ กระทาผดขอหามทางศาสนา

4.1.1.4 การปกครอง ชมชนกรณคา มการแบงกลมการบรหารงานภายในชมชนออกเปน 14 กลมบาน โดยยดถอตามระบบเครอญาต สภาพภมศาสตร ทาเลทตง และการรวมตวกนอยในพนทใกลเคยง โดยมจานวนประชากร 877 คนแยกเปนเพศชาย 470 คน และเพศหญง 407 คนประชากรนบถอศาสนาอสลามรอยละ 95นบถอศาสนาพทธรอยละ 5การแบงกลมบรหารภายในชมชนตามระบบเครอญาตประกอบดวย

กลมท 1 จานวน 15 หลง กลมท 2 จานวน 26 หลง กลมท 3 จานวน 14 หลง กลมท 4 จานวน 5 หลง กลมท 5 จานวน 9 หลง กลมท 6 จานวน 9 หลง กลมท 7 จานวน 6 หลง กลมท 8 จานวน 10 หลง กลมท 9 จานวน 6 หลง กลมท 10 จานวน 8 หลง กลมท 11 จานวน 5 หลง กลมท 12 จานวน 4 หลง กลมท 13 จานวน 8 หลง กลมท 14 จานวน 10 หลง

ชมชนกรณคา มพนทตงอย แขวงโคกแฝดเขตหนองจอกกรงเทพมหานคร จงมลกษณะการปกครองโดยมผใหญบานเปนผคอยดแลประสานงานและเปนตวแทนของราชการในการดแลทกขสขของชาวบานในชมชน ทงนชมชนธรณคามลกษณะการบรหารงานภายในชมชนในรปของคณะกรรมการทมชอวา คณะกรรมการชมชนธรณคา ซงมบทบาทหนาทในการประสานงาน

60

ระหวางราชการกบทางชมชนรวมทงการกาหนดนโยบายและวางแผนการดาเนนงานพฒนาชมชน ในปจจบนคณะกรรมการชมชนกรณคา มจานวนคณะกรรมการทงหมด 7 คน (ซงเปลยนแปลงจากเดมทเคยมคณะกรรมการชมชนธรณคาจานวน 12 คน แตวาในปจจบนไดลดลงตามระเบยบของชมชนของกรงเทพมหานคร ซงมขอกาหนดใหมคณะกรรมการไดมากกวา 7 คน อยในตาแหนงวาระละ 2 ป) โดยใหชาวบานในชมชนเปนผเลอกตงกนเอง แตภายในทางปฏบตชมชนไดทาการตกลงกนเสนอรายชอบคคลทมความรความสามารถ แลวนาเสนอภายในทประชมใหเลอกคณะกรรมการขนมาซงคณะกรรมชมชนชดใหมนไมมการกระจายออกตามหมบานเหมอนครงทแลว เพราะจานวนคณะกรรมการชมชนลดจานวนลงทาใหไมสามารถกระจายอานาจกรรมการใหทวถงภายในชมชนได แตอยางไรกตามคณะกรรมการชมชนธรณคาชดใหมน สวนใหญเปนเครอญาตกน และมจานวนหลายคนทเปนคณะกรรมการชดทแลว สวนดานกระบวนการทางาน คณะกรรมการเหลานมการดาเนนงานเบองตนในลกษณะของการประชม ซงการประชมทจดขนมานนไมไดกาหนดวาจะตองประชมกนทกเดอน แตในทางปฏบตแลวจะมการพดคยปรกษาหารอกนในกลมของคณะกรรมการชมชนอยางไมเปนทางการตลอดเวลา โดยมกเปนการพดคยในลกษณะสวนตวกบเพอนคณะกรรมการดวยกนกอนเพอขอความคดเหนและปรบเปลยนแกไขความคดเหนนนเปนทยอมรบกนทง 2 ฝาย จากนนจงนาประเดนการพดคยดงกลาวเสนอเขาสวาระการประชมของคณะกรรมการชมชน ซงสวนใหญแลวมกจะไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการชมชนกรณคา

นอกจากนในชมชนธรณคา ยงมการแบงกลมการปกครองและการบรหารงานดแลภายในชมชนออกเปนกลมๆ แตละกลมเรยกวา กลมบาน ในปจจบนมการแบงเปน 14 กลมบาน โดยใชหลกเกณฑในการแบงโดยยดจากเครอญาต สภาพภมศาสตร และทาเลทตงและการรวมตวกนของชมชนทกระจดกระจายการดแลชมชนใหเปนไปอยางทวถง ซงคณะกรรมการชมชนธรณคาไดเลงเหนถงความสาคญของการรวมมอกน โดยการกระจายการดแลชมชนใหเปนไปอยางทวถงหากอาศยแตเพยงคณะกรรมการชมชนอาจจะทาใหดแลไมทวถงไมกระจายทวทกพนทของชมชน แตถาไดมการแบงกลมบาน กจะสามารถดแลบรหารงานหรอขาวสารตางๆ มความรวดเรวทวถงในทกหลงคาเรอน ซงการบรหารงานดงกลาวจะเปนลกษณะการกระจายอานาจการปกครองดแลและการกระจายอานาจการปกครองดแลและการกระจายการประสานงานภายในชมชน โดยทางคณะกรรมการชมชนธรณคาเปนผแตงตงหวหนากลมบาน รองหวหนากลมบาน และเลขากลมบานขนจานวน 14กลมบาน จากคณสมบตทเหมาะสม เชน ความอาวโส ความรความสามารถ ภาวะความเปนผนา เปนตน โดยในแตละกลมบานมหวหนากลมบานเปนผคอยดแลและประสานงานระหวางทางคณะกรรมการชมชนกรณคา กบชาวบานในกลมบานทรบผดชอบอย โดยม ประธานชมชน เปนฝายประสานงาน

61

นอกจากทกลาวมาแลวชมชนธรณคา ยงมการปกครองอกรปแบบหนงซงเปนการปกครองในลกษณะทไมเปนทางการ สบเนองมาจากการทชมชนมโครงสรางแบบแนบราบทาใหเกดกลมผนาทางธรรมชาตทมความสามารถ คณธรรม ความเสยสละ อดทน ซอสตย สจรต ทเปนคณสมบตพนฐานตามคานยมของชมชน โดยเฉพาะผนาทางศาสนาเนองจากชมชนธรณคาเปนชมชนทนบถออสลาม ยดถอคาสอนของศาสนาเปนหลกในการดารงชวต จงใหความเคารพนบถอเชอฟงผนาทางศาสนาเปนอยางมาก โดยผนาทางศาสนาปจจบนคอ อหมาม ซงเปนบคคลทชาวชมชนใหความเคารพนบถอเชอฟงผนาศาสนาเปนอยางมาก นอกจากจะเปนผนาทางศาสนาแลว ยงเปนผนาทางชมชนในตาแหนงทปรกษาคณะกรรมการชมชนกรณคา อกหนงตาแหนง และมกจะมบทบาทในการใหความชวยเหลอดแลความทกขสขของชาวบานในชมชน ตลอดจนเปนผนาในการทากจกรรมตางๆ ในการพฒนาชมชนอยเสมอ

4.1.1.5 การพฒนาของชมชนทผานมา กจกรรม และโครงการชมชนกรณคาไดรบความรวมมอจากหนวยงานภาครฐ และ

หนวยงานภาคเอกชน คณะกรรมการชมชนมหนาทประสานงานกบหนวยงานตางๆ 1) หมบานสขาว ชมชนกรณคาไดรบการสนบสนนดานงบประมาณแกชมชนและแกนนา

ชมชนในการดาเนนงานปองกนและแกปญหายาเสพตดเปนการเชอมประสานหนวยงานระหวางภาครฐชมชน และภาคประชาชน ซงมาจากแตละหนวยงานรฐทเขาพฒนาในพนท และเปดโอกาสใหชมชนไดประชมหารอ เกดการเชอมโยงกบชมชนไดทาใหเกดกจกรรมรวมกบชมชนอยางบรณาการเกดความเคลอนไหวของประชาชนทตอเนอง

ชมชนสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนทแทจรงระหวางรฐและประชาชนหรอชมชนเปนการมสวนรวมทกขนตอนตงแตการวเคราะหศกษาและคนหาปญหายาเสพตดในชมชน ชมชนใหความสาคญกบการสรางจตสานกชมชนโดยนาสานกความรบผดชอบตอสวนรวมของประชาชนตอและชมชนโดยจดกระบวนการเรยนรเรองปญหายาเสพตดในชมชนใหเกดสานกชมชนรสกหวงใยชมชนตนเองโดยการเปดเวทสาธารณะใหโอกาสแสดงความคดเหนความสามารถของทกคนในชมชน ใหและตดตามขอมลใหมอยสมาเสมอและหลากหลาย ตลอดจนผนาชมชนคานงถงการพฒนาภาวะผนาทมสวนรวมในการเรยนรเพอแกไขปญหายาเสพตดรวมกน

2) ชมชนเศรษฐกจพอเพยง ชมชนกรณคาในอดตมวถชวตความเปนอยทเรยบงาย ดาเนนชวตตาม

หลกการศาสนาอสลาม สอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยยดหลกมศาสนาและวฒนธรรมทองถนเปนสาคญ เพอเปนแนวทางในการดาเนนชวต มการมองดานคณคามากกวาดานมลคา

62

ชมชนระดบครอบครวสามารถพงตนเองได มการเกอกลกนภายในชมชน ทาใหเกดความสามคคในชมชน สามารถรวมตวกนเพอสรางวฒนธรรมทเขมแขง มความศรทธา และปฏบตตาม คาสอนทางศาสนาอยางเครงครด

ตามหลกการศาสนาอสลาม ทชมชนไดนาหลกการศาสนามาประยกตวถแหงศาสนาอสลามสอนใหคนอาทรและแบงปนมความสอดคลองกบวถปรชญาทวา เมอความพอเพยงในครอบครวเกดเจาจงแบงปนไปสครอบครวขางเคยงดงนนหลกปรชญาแหงชวตของชาวมสลมคอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงโดยตรง ซงแนวทางเศรษฐกจพอเพยง นามาเปนหลกการพฒนาชมชนกรณคาเพอใหสามารถพงตนเองไดโดยรเทาทนการเปลยนแปลงของกระแสในยคโลกาภวตน มเหตมผล มความพอประมาณ และมภมคมกนทด ในการประกอบอาชพ และการดาเนนชวตภายใตเงอนไขของความร ควบคกบคณธรรม และหลกการศาสนาอสลาม

ตามหลกการศาสนาอสลามสอนความพอเพยงในการดาเนนชวต 3 คณลกษณะ อนไดแก ความพอประมาณหมายถงความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไปไมเบยดเบยนตนเองและผอนมการผลตการบรโภคอยในระดบพอประมาณพงพอใจชวตทสงบสมถะ ความมเหตผลหมายถงการปฏบตตามหลกศาสนาไดเปนไปอยางมเหตผลคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานนๆอยางรอบคอบ และการมภมคมกนทดในตวหมายถงมการเตรยมตวพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตางๆไมวาจะเปนเศรษฐกจสงคมการเมองทจะเกดขนโดยดาเนนชวตประกอบอาชพอสระเลยงชวตและครอบครวดวยความขยนหมนเพยรศกษาหาความรใชทรพยากรทมในทองถนใหเกดประโยชนสงสด

3) โครงการแผนดนทอง บรม บวร ชมชนกรณคามความเขาใจในอดมการณแผนดนธรรมแผนดนทอง ซงม

เปาหมาย และแนวทางการพฒนาคน พฒนาคณภาพชวต โดยเนนทการพฒนาจตใจซงเปนเรองภายในของแตละคน ใหไดมาซงจตใจทด ยดมนในคณธรรม ลดละอบายมข มความพรอมใฝพฒนาเศรษฐกจดวยการพงพาตนเอง ตลอดจนใฝหาความรเปนสาธารณสมบต ในการพฒนาสงคมชมชนตามวถประชาธปไตย

เมอทาการศกษาถงกระบวนการทางวฒนธรรมทเออตอความเขมแขงของชมชนกรณคาโดยทาการศกษาในกระบวนการมสวนรวม กระบวนการเรยนร กระบวนการปรบตว และกระบวนการผลตซ าทางวฒนธรรม ผลจากการศกษากระบวนการมสวนรวม พบวา ชมชนมรปแบบของกระบวนการมสวนรวมอย 5 ลกษณะ คอ รวมวางแผนประชมปรกษาหารอ รวมดาเนนการ รวมตดตามผล และรวมคดคนงานใหมหรอขยายผลจากงานเดม และเมอทาการศกษาถงกระบวนการเรยนรของชมชน พบวา ชมชนกรณคาเปนชมชนทมเปาหมายหลกในการเรยนร เพอ

63

การพฒนาสมาชกในชมชนใหเปนบคคลทมคณภาพทงรางกาย สตปญญาและจตใจ โดยการเรยนรดงกลาวเกดจากการเรยนรทงในระบบโรงเรยน นอกระบบโรงเรยนและในวถชวต (การเรยนรตามอธยาศย) สาหรบการศกษาขนตอนของกระบวนการเรยนรของชมชนกรณคาพบวาม 5 ขนตอน คอ การรบรและตระหนกในปญหา การคดวเคราะหปญหา การกาหนดแนวทางแกไขปญหา การดาเนนการแกไขปญหา และการประเมนผลการแกไขปญหา โดยขนตอนของกระบวนการเรยนรตางๆ ทง 5 ขนตอนน เกดจากการเรยนรโดยผานการปฏบตงานตาม โครงการหรอกจกรรมตางๆ ทจดทาขนมาภายใตการมสวนรวมของชมชนกรณคา โรงเรยนอสลามลาไทร และมสยดชมชนกรณคาในสวนการศกษากระบวนการปรบตวของชมชน ผลการศกษาพบวาชมชนมการปรบตวใน 2 ลกษณะ คอการปรบตวทางเศรษฐกจ และการปรบตวทางสงคมและวฒนธรรม การปรบตวทางเศรษฐกจนนปรากฏออกมาใน 3 ดานคอ ดานการผลต ดานการบรโภค และดานการกระจายผลผลต สวนการปรบตวทางสงคมและวฒนธรรมปรากฏออกมาในรปแบบตางๆ กน คอ การปรบเปลยนวถการดารงชวต การจดแบงเปนกลม การปลกฝงหลกศาสนา ความตนตวและความพรอมของชมชน และความสมพนธกบหนวยงานภายนอก และเมอทาการศกษาถงกระบวนการผลตซ าทางวฒนธรรมของชมชน พบวา มกระบวนการผลตซ าทางวฒนธรรมทปรากฏออกมาในหลายลกษณะคอ การใหคณคากบวถชวตด งเดมของชมชน การสานตอระบบความสมพนธแบบเกอกลเชนในอดต และการสะสมองคความรและประสบการณเชงเกษตรกรรม

สมาชกในชมชนกรณคานนไดเลงเหนถงการพฒนาความเขมแขงของชมชนใหเปนไปอยางตอเนองและยงยน ดวยการมสวนรวมในการสนบสนนและสงเสรมทงจากภาครฐ ภาคเอกชน และภาคชมชน เพอใหเกดการเรยนรและการพฒนาความเขมแขงตามศกยภาพของชมชน และในสวนขององคกรทางสงคมของชมชน ไดแก บาน โรงเรยน และมสยด (บรม) ซงสอดคลองกบหลกการ บาน วด และโรงเรยน (บวร) ซงชมชนกรณคาไดจดใหมการแลกเปลยนประสบการณ และแนวคดรวมกนใหมากขนและกระทาอยางสมาเสมอ จนกอใหเกดองคความรใหมทจะพฒนาชมชนไปสความเขมแขง โดยลดการพงพงภายนอกลงใหเหลอนอยทสด และซงเปนแนวทางสงเสรมการปรบตวของชมชนในลกษณะของ บรม ใหมวถของความเปนอนหนงอนเดยวกน นอกจากนนควรมการประสานความรวมมอระหวางหนวยงานตาง ๆ กบชมชนกรณคา ในการพฒนา ธารงรกษาภมปญญาเดม และพฒนาภมปญญาขนใหมบนรากฐานจากภมปญญาเดม ซงจะสงผลตอการพฒนาความเขมแขงของชมชนกรณคาใหมความยงยน

4.1.1.6 กลมทจดตงขนภายในชมชน ภายในชมชนธรณคา มกลมทจดตงขนโดยชาวชมชนภายในชมชนมากมาย แตละกลมตางมวตถประสงคทตางกน กลมทจดตงขน มดงน

1) กลมวทยากรฐานการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง

64

2) กลมคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 3) กลมคณะกรรมการมสยด 4) กลมคณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมอง 5) กลมเกษตรกรรม 6) กลมสตวเศรษฐกจ 7) กลมคหกรรม 8) กลมหตถกรรม 9) กลมการคาและสหกรณชมชน 10) กลมโรงสขาว

4.1.1.7 การบรการโครงสรางพนฐาน ชมชนธรณคาเปนชมชนทมการกอตงมาประมาณ 150 กวาปมาแลว สงผลใหม

ประชากรอาศยอยเปนจานวนไมนอย ประกอบกนเปนชมชนทตงอยในเขตพนทชานเมอง ซงเปนรอยตอระหวางกรงเทพมหานครกบจงหวดใกลเคยง เชน ฉะเชงเทรา ปทมธาน และนครนายก จงทาใหเปนชมชนเกาแกแหงหนงทมโครงสรางทางสาธารณปโภค ซงเปนบรการขนพนฐานคอนขางจะสมบรณ ดงมรายละเอยด (เสาวนย จตตหมวด, 2531) คอ

1) ไฟฟา ไดเขามาในชมชนประมาณ พ.ศ. 2515 หลงจากทสขาภบาลหนองจอกไดทาการกอสรางโรงปนไฟฟาขน เพอใหบรการแกประชาชนทวไปทอาศยอยในเขตสขาภบาล ชาวบานในชมชนไดไปเหนและมแนวคดทจะนามาใชในชมชน จงไดดาเนนการซอเครองปนไฟและเปดใหบรการใชไฟฟาในชมชนเปนครงแรก โดยมการจานวนหลงคาเรอนทใชในครงแรกประมาณ 50 หลงคาเรอน และเมอเปดใหบรการใชไฟฟาแลวทางชมชนไดเรยนเชญ นายอาเภอ (ตาแหนงในขณะนน) เขาไปเยยมชมชมชน และตอมาทางชมชนกไดมการประสานงานกบทางเขตหนองจอก ตดตงเสาไฟฟาและมเตอรไฟฟาภายใชชมชน โดยปจจบนนครวเรอนในชมชนธรณคามไฟฟาใชทกครวเรอน โดยจาแนกเปนครอบครวทมมเตอรไฟฟาเปนของตวเองประมาณ 148 ครอบครว และไมมมเตอรเปนของตวเองจานวน 15 ครอบครว

2) ถนนจากทชมาชนธรณคาไดเปดใหบรการไฟฟาเปนครงแรกในป พ.ศ. 2512 และไดเชญนายอาเภอ เขามาเยยมชมชมชนตามทไดกลาวมาแลวขางตน ไดกอใหเกดผลสบเนองตามมา โดยทางชาวบานในชมชนไดขอใหนายอาเภอสนบสนนงบประมาณของทางราชการทาการกอสรางถนนเขามาในชมชน และจากการของบประมาณของทางราชการในครงนน ทางราชการกใหการสนบสนนจงทาใหมการกอสรางถนนเขาในชมชนเปนระยะทาง 1,300 เมตร โดยชอวา ถนนเลยบไทร* เชอมระหวางชมชนเลยบไปตามแนวคลองรวมใจ ไปพบกบถนนเชอม

65

สมพนธ ซงเปนถนนสายหลกทเชอมตอระหวางอาเภอหนองจอกกบกรงเทพมหานคร และอาเภอหนองจอกกบจงหวดฉะเชงเทรา

3) แหลงน าในปจจบนชมชนกรณคา มการใชน าจากแหลงตางๆ 3 แหลง คอ นาประปา นาบาดาล และนาจากคลองสาย* และคลองลาจระเข* โดยน าประปานนมการตอทอประปามาจากทางเขตหนองจอก มครอบครวทใชน าจากแหลงน าและมมเตอรน าเปนของตนเองประมาณ 12 ครอบครว ในสวนน าบาดาลนนมการขดบอบาดาลขนมาภายในชมชนในปจจบนมทงหมดจานวน 5 บอ โดยจาแนกเปนบอบาดาลเพอการใชประโยชนในการศกษาของโรงเรยนอสลามธรณคา* จานวน 1 บอ และบอบาดาลเพอการใชประโยชนในครวเรอนภายในชมชน จานวน 4 บอ มจานวนครอบครวทใชประโยชน 91 ครอบครว ดงรายละเอยดคอ บอบาดาลบอท 1 ตงอยทบานของ นายอาทตย* มครอบครวทใชประโยชนจานวน 29 ครอบครว บอบาดาลท 2 ตงอยทบานของนางจนทร* มครอบครวทใชประโยชนจานวน 28 ครอบครว บอบาดาลท 3 ตงอยทมสยดธรณคา* มครอบครวทใชประโยชนจานวน 12 ครอบครว และบอบาดาลท 4 ตงอยในบรเวณทดนวากฟมสยดชมชนกรณคา มครอบครวทใชประโยชนจานวน 22 ครอบครว สาหรบน าทมแหลงทมาจากคลองสาย* และคลองลาจระเข* เปนแหลงน าทมการใชประโยชนไดเกอบตลอดทงป แตมกมปญหาในชวงทมการทานาขาว เพราะมการใชสารเคมประเภทปย ยาฆาแมลงและยาปราบศตรพช ทาใหสารเคมเหลานไหลลงสลาคลอง แตอยางไรกตามจากการศกษาพบวาทางคณะกรรมการชมชนกรณคา ไดรวมกบชาวบานในชมชนทาการขดลอกลาคลองทง 2 สาย ซงสงผลใหน าในลาคลองมความสะอาดขน จนสามารถเลยงปลา และปลกพชน าไดหลายชนดในปจจบน

ในสวนการใชประโยชนจากน าจาแนกตามแหลงน า พบวา ชมชนมการใชประโยชน จากน าบอบาดาลและน าประปาเพอการอปโภคและบรโภค ในขณะทมการใชประโยชนจากน าในคลองคลองสาย* และคลองลาจระเข* เพอการเกษตรคอการทานา เปนสวนใหญ รองลงมาใชประโยชนเพอการปลกพชและเลยงสตว

4.1.1.8 ทรพยากรธรรมชาตทสาคญ ชมชนกรณคา ถอไดวาเปนชมชนทมความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมมาก เนองจากชาวชมชนสวนใหญจะนยมการปลกพชแบบผสมผสาน จงทาใหชมชนสามารถผลตอาหารจากพชผก สมนไพร เพอเลยงตนเอง และเผอแผใหชาวชมชน และชมชนใกลเคยงไดอยางไมขดสน นอกจากนชมชนกรณคา ยงถอไดวาเปนแหลงอขาวอน าทสาคญเนองจากลกษณะของดนมสภาพเปนดนรวนปนทราย ทอดมสมบรณดวยแรธาตทเปนประโยชน พชผกผลไม จงทาใหชมชนกรณคา มผลไมทหลากหลายและสามารถรบประทานไดท งป นอกจากนแหลงนาธรรมชาตเปนนาจดทชาวชมชนสามารถนามาใชอปโภคบรโภค หรอการเกษตร จากแหลงน าธรรมชาต 2 แหลง คอ คลองสาย* (ความยาวประมาณ 3000 เมตร) และคลองลา

66

จระเข* (ความยาวประมาณ 1000 เมตร) ทกลาวไดวาเปนเสนเลอดใหญของชมชน และเปนแหลงกอเกดของสตวน า/พชนาทเปนแหลงอาหารตามธรรมชาตทชาวชมชนสามารถหาไดอยางไมขดสน ทาใหชาวชมชนสามารถมอาหารในการบรโภคในชวตประจาวนไดอยางเพยงพอ นอกจากนชาวชมชนยงสมารถจบสตวน าหรอเกบพชน าไปจาหนายภายนอกชมชน ทาใหสามารถสรางรายไดใหแกชาวชมชนอกทางหนง 4.2 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

จากการศกษา พบวา ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ ซงสวนใหญเปนชาย (รอยละ 86.71) ทเหลอเปนหญง (รอยละ 13.34) พบวา

อาย พบวา ผใหขอมลมอายระหวาง 61-70 ปมากทสด (รอยละ 40.02) รองลงมาคอ 51-60 ป (รอยละ 26.48) อาย 41-50 ป และ70 ปขนไปมจานวนเทากนคอ (รอยละ 13.34) และ อาย 30-40 ปนอยทสด (รอยละ 6.67)

ศาสนา พบวา ผใหขอมลหลกสวนใหญเปนผนบถอศาสนาอสลาม(รอยละ 86.71) มากกวา ผทนบถอศาสนาพทธ (รอยละ 13.34)

สถานภาพสมรส พบวา ผใหขอมลหลกสวนใหญมสถานภาพสมรส (รอยละ 80.00) มากกวาผทมสถานภาพโสด (รอยละ 20.00)

จานวนสมาชกในครอบครว พบวา ผใหขอมลเกนกวาครงมสมาชกในครอบครว 1-5 คน(รอยละ 60.00) ในขณะทอกสวนหนงมจานวนสมาชกในครอบครว 6-10 คน (รอยละ 40.00)

ระดบการศกษา พบวา ผใหขอมล จบการศกษาระดบปรญญาตรมากทสด (รอยละ 40.02) รองลงมาคอ ระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รอยละ 20.01) และอนปรญญา (รอยละ 20.01) มจานวนเทากน และ ระดบปรญญาโท (รอยละ 13.34) ไมไดเรยนหนงสอ (รอยละ 6.67) ตามลาดบ

อาชพหลก พบวา ผใหขอมลเปนขาราชการบานาญประมาณครงหนง (รอยละ 46.96) รองลงมาคอ รบราชการ (รอยละ 26.48) อาชพเกษตรกร (รอยละ20.01) และนอยทสดคอพนกงานรฐวสาหกจ (รอยละ 6.67)

อาชพเสรม พบวาผใหขอมลสวนใหญเปนวทยากรประมาณครงหนง (รอยละ 46.96) รองลงมาคอเกษตรกร (รอยละ 40.02) และไมมอาชพเสรม (รอยละ 13.34)

รายไดตอเดอน พบวา ผใหขอมลสวนใหญมรายไดตอเดอนอยท 10000-20000 บาท (รอยละ 40.02) รองลงมามราย 20001-30000 บาท (รอยละ 26.48) ผทมรายได 30001-40000 และตากวา 10000 มจานวนเทากนคอ (รอยละ 13.34) และนอยทสด คอ 40000 บาทขนไป (รอยละ 6.67)

67

ภมลาเนา พบวา ผใหขอมลหลกสวนใหญ มภมลาเนาเดมอยในพนท (รอยละ 80.00) รองลงมา คอ ยายมาจากพนทอนของกรงเทพมหานคร(รอยละ 13.34) และ ยายมาจากตางจงหวดนอยทสด (รอยละ 6.67)

การเปนสมาชกกลม พบวา ผใหขอมลหลกสวนใหญเปนคณะกรรมการศนยถายทอดฯมากทสด(รอยละ 46.96) รองลงมาคอ คณะกรรมการชมชน (รอยละ 33.35) เปนทปรกษาคณะกรรมการชมชน (รอยละ 26.48) และ คณะกรรมการการศกษา (รอยละ 26.48) คณะกรรมการมสยด (รอยละ 20.01) คณะกรรมการกองทนหมบาน (รอยละ 20.01) ผอานวยการโรงเรยนอสลามธรณคา (รอยละ 6.67) ตามลาดบ ตารางท 4.1 แสดงขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ จานวน (n=15)

รอยละ (100.00)

1. เพศ

ชาย

หญง

13

2

86.71

13.34

2. อาย (ป)

30-40

41-50

51-60

61-70

70 ขนไป

1

2

4

6

2

6.67

13.34

26.48

40.02

13.34

3. ศาสนา

ศาสนาอสลาม

ศาสนาพทธ

13

2

86.71

13.34

4. สถานภาพสมรส

สมรส

โสด

12

3

80.00

20.01

68

ตารางท 4.1 (ตอ)

ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ จานวน (n=15)

รอยละ (100.00)

5. จานวนสมาชก

1-5 คน

6-10 คน

9

6

60.00

40.02

6. การศกษาระดบสงสด

ไมไดเรยน

มธยมศกษาตอนปลาย

อนปรญญา

ปรญญาตร

ปรญญาโท

1

3

3

6

2

6.67

20.01

20.01

40.02

13.34

7. อาชพหลก

ขาราชการบานาญ

รบราชการ

รฐวสาหกจ

เกษตรกร

7

4

1

3

46.96

26.48

6.67

20.01

8. อาชพเสรม

วทยากร

เกษตรกร

ไมมอาชพเสรม

7

6

2

46.96

40.02

13.34

9. รายไดตอเดอน (บาท) ตากวา 10000 10000- 20000 20001- 30000 30001- 40000 40000 ขนไป

2 6 4 2 1

13.34 40.02 26.48 13.34 6.67

69

ตารางท 4.1 (ตอ)

ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ จานวน (n=15)

รอยละ (100.00)

10. ภมลาเนาเดม ภมลาเนาเดม ยายมาจากพนทอนของกรงเทพมหานคร ยายมาจากตางจงหวด

12 2 1

80.00 13.34 6.67

11. ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน (ป) นอยกวา 30 ป 30-40 41-50 51-60 61-70 70 ขนไป

1 2 2 3 5 2

6.67 13.34 13.34 20.01 33.35 13.34

12. การเปนสมาชกกลม * คณะกรรมการชมชน ทปรกษาคณะกรรมาการชมชน คณะกรรมการการศกษา คณะกรรมการมสยด คณะกรรมการศนยถายทอดฯ คณะกรรมการกองทนหมบาน ผอ. โรงเรยนอสลามธรณคา

5 4 4 3 7 3 1

33.35 26.48 26.48 20.01 46.96 20.01 6.67

หมายเหต: * เลอกไดมากกวา 1 ตาตอบ ** ฐานรอยคดจาก 15

70

4.3 ตวอยางการสมภาษณเจาะลก เนองจากการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ (Key-informante) ทงสน 15 ราย ม

โครงสรางรายละเอยดมาก ผศกษาจงยกตวอยางทไดจากการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ 2 คนประกอบดวย ผนาทเปนทางการ และผนาตามธรรมชาตของชมชนธรณคา

4.3.1 กรณตวอยางรายท 1 เปนเอก*

อาย 67 ป อยกลมบานหนง เปนอดตขาราชการทหารบก ลาออกจากราชการกอนเกษยณอายในป พ.ศ. 2545 มพนอง 8 คนตนเองเปนลกคนท 3 และเปนคนเดยวในบรรดาพนองทไดรบราชการ ถนกาเนดเปนคนในพนท จบมธยมทโรงเรยนลาไทร แลวสอบเขาทหารบก หนาทการงานกเตบโตตามลาดบจนมาสนสดทยศพนโท ไดรบเงนบานาญเดอนละสองหมนเศษ ดวยความทไดรบบทเรยนมากบตวเองในเรองของการศกษาทไมเพยงพอ หลงจากออกจากราชการทหาร จงเขามามบทบาทและใหความสาคญทางดานการศกษาเปนพเศษ โดยมตาแหนงดงน เปนรองประธานการศกษานอกโรงเรยนเขตหนองจอก กรรมการเครอขายยตธรรม คณะกรรมการการศกษา กรรมการมสยด เปนอาจารยทกรมยทธศกษาทหารบก เปนผจดการกองทนเงนหมบาน และเปนประธานชมชนในปจจบน ทางดานครอบครว ไดแตงงานกบ นางอารย* คนนครนายก ภรรยาคนนปเปนคนหาให มลกดวยกน 4 คน ชายสาม หญงหนง คนโตรบราชการทหาร คนทสองกบลกคนเลกทางานอยทสานกงานเขตมนบร คนทสามเปน ปกตครอบครวเราจะทานขาวพรอมกน ไปเทยวกบครอบครวในบางโอกาส หากไมตดธระ ดวยความทสมยกอนปเปนคนเจาช (มเมย 16 คน) ทาใหมญาตทอยละแวกนเยอะมาก สงทพอเคยสอนและนามาใชในชวตมสามขอ คอ 1) ลกตองเอาอยางกา แตอยาเอาเยยงกา (คอกามนจะขยนทามาหากนแตเชา แตอยาเอาเยยงกาเพราะกามนสยชอบลกขโมย) 2) ตองมความซอสตย 3) ตองกตญญ/แทนคณผทมพระคณ คตประจาใจคอ ยนอยบนพนฐานของความเปนธรรม และความเสมอภาค (ใชในการบรหารชมชน และครอบครว) ปกตจะเปนคนทมนสบชอบฟงคาพด คาสอนของผใหญ ชอบโตเถยงหาขอยต และชอบทาอะไรอยางมระเบยบ เปนขนตอน เปดเผย ตรงไปตรงมา (ไดมาจากอาชพทหาร) ยดมนในความจรงใจ ซอสตย เชอวา การทาความด ไมตองบอก พระผเปนเจาร เปนเอก (2555) กลาววา ใชชวตดาเนนรอยตามบรรพบรษ คอเวลาจะทาอะไรใหมารวมตวกน คอเหนประโยชนของวถชวต เอาหลกการใหความสาคญกบความเสมอภาคของสวนรวมสองอยางนตองใชควบคกนไป ขาดอยางไดอยางหนงไมได

71

จดเดนของชมชน จะมลกษณะชอบชวยเหลอกน พงพากน อยางทผานมาไดมการตอเตมมสยด กอาศยเงนบรจาค จากชาวบานคนละเลก คนละนอย พอไดเงนมากทาไปเรอยๆ คนเหนวามนทาจรงมนเปนรปธรรมกสนบสนนกนมาก ชางทกอสรางกใชคนในชมชน แตเรากใหคาจางเขาแตไมไดใหมากเพราะถอวาทาเพอสวนรวม ทาบญรวมกน เชน ปกตเขาทางานวนละ 500 แตเราใหเขา 300 แลวกเลยงอาหารเขา ทเหลอกถอวาไดรบบญจากพระเจา เวลาทจะประชาสมพนธเรองอะไร กจะใชโอกาสตอนทอหมาม ขนเทศนในวนศกร

4.3.1.1 ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนของชมชน พวกเรามความเชอเหมอนกน คอเชอตามคาสอนของศาสนา เชอในคณงามความด

และยดมนในขนบธรรมเนยมของชมชน ทาใหเรามวธดาเนนชวตทใกลเคยงกนมาก นอกจากนการชวยเหลอพงพากน มผนาทมความยตธรรม และดแลสมาชกดวยความเสมอภาคกเปนสงสาคญทจะชวยรกษาความเปนหนงเดยวกนนใหยงคงอยตอไปได เปนเอก (2555) กลาววา ในบางครงคนเราอาจมความเหนไมตรงกนบาง แตสดทายเรากชวยกน กมนเปนประโยชนของชมชน แตจรงๆ แลวมนกผลประโยชนของเรานนแหละ

4.3.1.2 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน สงทพวกเรามเหมอนกนกมหลายอยางนะ ทงสายเลอด ความเชอ วฒนธรรม และ

ความตองการ ซงแตละอยางทพดมานมนกเชอมโยงกนอย อยางทเลาใหฟงวาพวกเรามาจากบรรพบรษคเดยวกน ไดรบการปลกฝงมาคลายๆกน คนสวนใหญประมาณรอยละ 95 กนบถอศาสนาเดยวกนคอศาสนาอสลาม ดงนนความคดความเชอเรายอมไมตางกนนก และการทเราอยในชมชนเดยวกนเรากตองยดปฏบตตามประเพณ วฒนธรรมของชมชนดวย ไมอยางนนแลวเรากอยรวมกบเขาไมได สวนความตองการทเรามรวมกนกคอเราตองการพฒนาชมชนใหกลายเปนชมชนทเขมแขง สมาชกมรายไดทเหมาะสมและเพยงพอกบรายจาย จะเหนไดวาเราใชชวตกนอยางเรยบงาย อยกบธรรมชาตพยายามรกษาวถชวต และทรพยากรทบรรพบรษของเราไดทงไวให เพอใหลกหลานไดสบทอดตอไป

ในความรบผดชอบสวนตวโดยปกตกตองดแลกนอยแลว เชน การดแลครอบครวทาหนาทใหสมบรณตามแนวทางของศาสนา คอหนาทของตน และของสวนรวม คอตองใหความสาคญเทาๆ กน จะทงอยางใดอยางหนงไมได ไมอยางนนมนจะไมสมบรณ ถาชมชนมปญหาเรากตองชวยกนแกไขแตจะชวยไดแคไหนมนอกเรองนะ แตกควรจะชวยกนเราชวยดวยความเตมใจ ไมบงคบกน

ปกตคนทนเจอกนบอยนะ ทงทมสยดเวลาละหมาดเสรจกจะมานงคยกน ยงตอนวนศกรคนจะเยอะกจะมโอกาสไดคยกนมาก คยกนทกเรองแหละนะเจอกนในทประชมหรอตามกลมบานกจะพดคยกนปรกษากน หรอหากตองการเสนออะไร ถาเจอกนกพดกนไดเลย ทนเรารจก

72

กนเกอบหมดเวลาเจอกนกทกทายกนเปนประจา เราคย เรารบฟงกนและกน ชวยเหลอกนตามความเหมาะสม ถาเปนวนสาคญทางศาสนาทมกจกรรม หรองานโรงเรยน อนนคนจะมากหนอย พวกญาตพนองทไปอยทอนกจะกลบมาเยยมเยยนกนอยางครกครน

ชมชนจะเปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมตลอด ถามขาวจากทางราชการกจะประกาศใหทราบโดยทวกน หรอหากมปญหากจะเรยกมาประชมกน หรอแจงกบหวหนากลมบานเพอใหไปแจงกบลกบานของตน โดยภาพรวมกใหความรวมมอกนดโดยเฉพาะถาเปนเรองทเปนประโยชนกบสวนรวม หรองานบญ

4.3.1.3 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน เราสรางความตระหนกใหกบสมาชกในชมชนอยตลอด ตงแตวยเดกจนแก เรา

ไมไดมาสรางกนวนสองวนแบบนนมนไมไดผลหรอก คอในชวงเดกกตองเรยนศาสนาแลว ซงในนนกจะมเรองของความเปนหนงเดยวกนอย ในสวนของโรงเรยนกจะมกจกรรมททาใหเดกไดเรยนร และซมซบรวมกน จากนนจงเปนบทบาทของครอบครว คอ พอแม ทจะคอยสงสอนใหรกกนสามคคกน ชวยเหลอกน พอมาถงสวนของชมชนกจะใชเวท หรออาจเปนทประชมโดยมผนาทาหนาทสรางความรสกรวมใหสมาชกเหนความสาคญของความเปนหนงเดยวกน โดยใชเครองมอทหลากหลาย เชน การบรรยาย การศกษาดงานในชมชนทประสบความสาเรจและเปนหนงเดยวกน และใชหลกศาสนาเขามาสนบสนน โดยผนาทางศาสนาจะคอยกระตนใหสมาชกมความเปนหนงเดยวกนอยเสมอ ดวยการเทศนในวนศกรหลงจากเสรจสนการละหมาด

เพอใหเกดการมสวนรวมของสมาชก ชมชนเปดโอกาสใหเขามามสวนรวมตลอดนะ กรวมทกกระบวนการนนแหละ โดยเนนความสมครใจเราจะไมบงคบกน มขอมลขาวสารอะไรเราจะแจงใหสมาชกทราบตลอดโดยแจงผานหวหนากลมบาน แลวหวหนากลมบานจะไปแจงกบลกบานอกท เปนเอก (2555) กลาววา ทาอะไรกแลวแตตองมความโปรงใส ชดเจน เปนธรรม และตองเปนประโยชนกบสวนรวมอยางตอนทบรณะมสยด ชาวบานเขาเหนวาเราทาจรง ตอไปมอะไรเขากเอาดวย

พวกเรามรปแบบการใชชวตอยางเรยบงายนะสวนใหญ พยายามพงปจจยภายนอกใหนอยทสดเทาทจะเปนไปได แตไมถงกบลาบาก พยายามพงตนเองใหมากทสด โดยใชความรและภมปญญาของคนในชมชนมาสรางเปนฐานเรยนตางๆ เพอใหสมาชกไดเรยนรรวมกน และนาองคความรเหลานนมาตอยอดอยางเหมาะสม เชน ฐานเรยนรการเลยงสตวเศรษฐกจ กจะมเลยงเปด นกสวยงาม หงสขาว หงสดาเปน หากใครสนใจทากเขาไปฟง ไปเรยนรขอคาปรกษาไดตลอดไมมหวงความร เมอคนสนใจมากเขากตงเปนกลมอาชพ มการไปดงานลองผดลองถก ไดเรยนรรวมกน ปญญามนกเกด ความสาคญมนอยตรงน เรายนดวยขาของเราเอง มนจงย งยน

73

อาจจะบอกไมไดวามนจะยงยนแคไหน แตเราพยายามปลกฝงความคด คานยม และอดมการณ ใหกบเยาวชนรนตอไป โดยไดรบความรวมมอจากผอานวยการโรงเรยนเปนอยางสง คอชมชนกบโรงเรยนรวมมอกนพฒนารปแบบการเรยนรใหกบเยาวชน โดยจะมการจดชวโมงใหเดกนกเรยนไดเขามาศกษาความรในเรองเศรษฐกจพอเพยงตามฐานตางๆ ทชมชนจดตงขน ใหเขาไดเหน ไดลองทาด คอเขาอยตรงนมาตงแตเกด ยอมไดรบการซมซบในสวนนอยแลว และนกคอผลผลตทพวกเราไดรวมกนบมเพาะมาเปนอยางด และเชอวาพวกเขาเหลานจะ ชวยกนดแล รกษาชมชนนใหเปนชมชนทมความสามคค และมความนาอยตอไป

4.3.1.4 การขดเกลาทางสงคม ทสาคญกจะมมสยดกบโรงเรยน ทมความชดเจน โดยเฉพาะเดกๆทน ทเปนมสลม

จะตองเรยนศาสนากนตงแตเดก ในตอนเลกเรยนแลวกวนหยด หลกๆจะเปนเรองของศาสนา ซงศาสนาจะเนนย าใหบรรดาพวกเรารกใครสามคคกน ชวยเหลอกน สงเหลานจะเปนรากฐานทางความคดของพวกเขาใหโตมาอยในกรอบของศาสนา และเปนพลงสาคญตอการพฒนาชมชนแตถาถามถงคนทมอทธพลตอการขดเกลาก คงเปนพอแม ถามการอบรม และเปนแบบอยางทดกจะชวยไดมาก

4.3.1.5 การชวยเหลอจากภาคสวนตางๆ ชมชนไดรบเงนจากเขต 5,000 บาท ตอเดอนโดยเงนสวนนจะเอาไปชวยเหลอ

สวนรวม เชนเอาไปเยยมผสงอาย กจะใหหวละ 150 บาท คนปวยทนอนคางทโรงพยาบาล จะใหเงนชวยเหลอ 300 บาท หากเสยชวตจะไดรบเงนชวยเหลอ 1,000 บาท แมแตประสบปญหาภยพบตตางๆ กจะไดรบการชวยเหลอเชนกน แตจะตองเขาทประชมเพอพจารณา การชวยเหลอตรงน หรอจะเปนการซอมแซมภมทศนในชมชน ถนน ตนไม โดยทกกลมบานจะมสทธเทาเทยมกน ในการไดรบการชวยเหลอ หนวยงานอนกมเขามาบางแตไมไดชวยอะไรจรงจง แตกมราชภฏพระนครทมาชวยเรองของศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงใหเปนรปเปนรางอยางทเหน

4.3.1.6 ปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะ เรองปญหา ความขดแยงในบรรดาพนองกมบางเลกๆ นอยๆ สวนในชมชนจะ

เปนเรองของ การมความเหนไมตรงกน ในบางเรอง ความไมเปนธรรม คอจดสรรประโยชนเฉพาะในกลมจะประสานไปกบพวกพอง

วธแกปญหา ตองใชปรบทศนคต กบความเสมอภาค โดยใช คน งาน เงน เปนตวชวด คนตองสามคคกน การทางานทกคนมความเทาเทยมกน ไมเอาเปรยบกน มการกระจายผลประโยชนอยางเสมอภาค

74

4.3.2 กรณตวอยางรายท 2 สอนศลป* หวหนาศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง ฐานท 4 บานกบตนไม อาย 62 ป ครอบครวมพนอง

12 คน ชาย10 คน ผหญง 2 คน อาชพเปนอดตขาราชการคร โรงเรยนวดหนองจอก บานเกดเดมอย คลอง 13 ลาลกกา จงหวดปทมธาน วฒการศกษา จบปรญญาตร วทยาลยการศกษาประสานมตร ป 2516 เอกเคม เดมทครอบครวมฐานะยากจนแตดวยความทเปนคนเรยนเกงจงทาใหไดเขามารบราชการ เปนคร ทโรงเรยนลาผกชในกรงเทพมหานคร ตอมาไดแตงงานแลวยายเขามาอยในชมชน ในป 2520 จนถงปจจบนก 33 ปพอด สอนศลป (2555) กลาววา ปกตเรองเงนไมวาจะทางานไดเงนมาเทาไหร ผมจะใหภรรยาเปนคนเกบทกบาททกสตางค แตในเรองสาคญๆผมจะเปนคนตดสนใจทกอยาง เราไมไดกลวภรรยาแตเราใหเกยรตกน

หลงจากทไดแตงงาน กมลกดวยกน 4 คน เปนชาย 2 หญง 2 คนโตสองคนเปนแฝดหญง อาย 32 คนแรกประกอบอาชพเปนพยาบาล อกคนเปนวศวกรอเลกทรอนก คนทสาม อาย 29 ป เปนอาจารยสอนอยลาดกระบง คนสดทองอาย 27 เรยนตอโททมหาวทยาลยมหานคร เนองจากตอนเดกเราไมมโอกาสไดเรยนสงมากนก จงเปดโอกาสใหลกไดเรยนตามความตองการอยางเตมท แตถาเขาอยากจะทางานกขนอยกบเขา จะไมบงคบ วธสอนลกคอ ทาใหด พดใหคด เวลาเราสอนเราจะใหเขาดชวตจรง ทกคนมปญหา แตเราจะสามารถจดการกบปญหาไดไหม อยางเวลาทลกสาวจะซอรถยนต เราจะประชมกน ถามวามนจาเปนหรอไมเพราะรถทบานกม พอสามารถไปรบไปสงได อยากมเพราะเหนคนอนม คอจะใชเหตผลคยกน

บานทอาศยอยปจจบน มเนอท 14 ไร เปนทอยอาศย 4 ไร อก10 ไรเปนทนาใหคนอนเชา ในสวนของทอยอาศยนอกจากบานทอยกนสองครอบครว คอ ครอบครวของผม และครอบครวของพชายภรรยา ซงพนทรอบบาน จะเตมไปดวยตนไม ท งไมยนตน ไมดอก ไมประดบ พชผกสมนไพร และในสวนของหลงบานกมบอเลยงปลาเอาไวกน แตหากใครตองการกมาขอได บางทกเอาไปชวยงาน เวลาทชมชนมกจกรรม หรอกจกรรมทางศาสนา โดยปลาทเลยงกจะมอยสามชนด มปลาดก ปลานล ปลาแรด อาหารจะใชผกตบ เศษผกหรอเศษอาหาร สอนศลป (2555) ผมมความฝนอยากเปนตารวจ แตฉกคดไดวา สงคมตารวจคงไมเหมาะกบเรา เพราะเงนทไดมาจากนอกระบบมมาก เหนวาขดตอหลกศาสนา เปนบาป จงไมทาอาชพน

ปจจบนทาหนาทเปนวทยากร บานกบตนไมคอยใหความรในเรองของการใชประโยชนจากพชชนดตางๆ และสอนใหอยอยางพอเพยงอะไรทาเองไดกทา เราจะใชสงทเราเปนจรงๆ ทาใหเขาด คอบานทเราอยจรง วถชวตจรงๆของเราเอง พวกทมาศกษาดงาน บางชวงกมาก บางชวงกนอย แตถาเปนชวงเดอน รอมดอน (เดอนถอศลอดของศาสนาอสลาม) จะไมรบแขก วถชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง จะเปนแบบคอยๆ ซมไปทละนอย ถาเขาเหนวาเราทาแลวมนดจรงเขากทาตาม

75

สงสาคญคอเราตองมน าใจ ไมหวงความร อะไรชวยไดกชวย คอยใหความรในเรองการใชชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

ใชบานของตวเองทาเปนทพก โฮมสเตย สาหรบผทตองการ นอนคางเพอเรยนรวถชวตของชมชนโดยสามารถจดทพกรบรองได 15 คนและทง 15 คนนตองเปนเพศเดยวกนทงหมด เพอปองกนการทาพฤตกรรมอนไมสมควรในบานพก และยงหามนาสงทเปนอบายมขเขามาในชมชน ทกประเภท (ชาวมสลมจะใหความสาคญกบเรองนมากสงเกตไดจากในชมชนจะไมมรานคาไหนนาเหลาและบหรมาขายเลย) สอนศลป (2555) ปรชญาในการทางานคอ ทาอะไรใหเรมจากจดเลกๆ ถาจดเลกดกจะกลายเปนจดใหญทด สวนคตประจาใจ คอ ทาอะไรอยาใหยงยาก ชวตจะไดไมซบซอน คอเอาหลกศาสนามาใช

4.3.2.1 ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนของชมชน คนทนจะมความเชอเหมอนกน นนคอยดถอหลกการของศาสนามาเปนแนวทางในการใชชวต มการชวยเหลอเกอกลกน พงพากน มความสามคค โดยปกตถาชมชนตองการความรวมมอจากสมาชก กมกจะไดรบการตอบรบทด อยางทผานมามโครงการบานสขาว หรอโครงการหนาบานนามอง ลกบานกใหความรวมมอด ยงถาเปนงานบญ งานมสยด หรออะไรทเปนไปเพอสวนรวม ชาวบานจะใหการสนบสนนเปนอยางดเลย เวลาทเกดปญหาระหวางลกบาน เราจะใชการประนประนอม โดยนาหลกศาสนามาวากนวาอะไรผดอะไรถก

4.3.2.2 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน มนกมอยหลายอยางนะ สงทคลายคลงกนของคนในชมชนน อยางแรกเลยกคอ

ศาสนา ซงถอเปนศนยรวมจตใจของพวกเราทกคน เราใชหลกคาสอนเปนแนวทางในการดาเนนชวต ทาใหทกคนมความเชอ ความคดทเหมอนๆกน อาจจะตางกนในสวนของรายละเอยด แตในสวนของหลกการแลวเรามเหมอนกน และอกสงหนงกคอ เรองของการสบเชอสาย คนในชมชนนสวนใหญเปนคนพนท ซงสบเชอสายมาจากบรรพบรษเดยวกน ดงนนคนในชมชนกเปนเหมอนญาตพนองกนนนเอง

เปาหมายของชมชนกคอ เราตองการเปนชมชนทเขมแขง สามารถพงตนเองได และมความยงยน โดยนอมนาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใช คนเราถารจกใชจาย นอกจากพงตวเองไดแลว ทกคนจะเปนสข มนจะไมมการเหยยบกนเพอจะเดนขนมา แนนอนทกคนตองทามาหากน เศรษฐกจพอเพยงไมใชคนทขเกยจนะ แลวไมใชวาคนทตองการหยดอยกบท แตจะใจกวาง จะไมเหยยบคนอนเพอใหไดสงนมา แตเราจะทาดวนตวของเราเอง ซงกสอดคลองกบหลกศาสนาอสลามทสอนใหอยอยางพอเพยง อยอยางไมโลภ อยอยางพอประมาณ ไมฟ มเฟอย

76

ในสวนของจตสานก พวกเราไดรบการปลกฝงจากศาสนาเตมๆเลย เราเรยนรศาสนาตงแตเดกจนแก แมแตในโรงเรยนกยงเนนย าในเรองน คอใหรบผดชอบตอตนเอง และตอสงคม หนาทของตนเองเราตองพยายามทาใหสมบรณทสด เชน การละหมาด 5 เวลา หรอ การทาหนาทรบผดชอบตอครอบครว และไมละเลยการทาหนาทตอสวนรวมดวย เชน เขารวมประชม รวมกจกรรมตางๆ ตลอดถงการชวยกนเปนหเปนตาคอยดแลชมชนรวมกน

การปฏสมพนธกนของพวกมเปนประจาแหละ กญาตพนองกนทงนน ยงถาอยในกลมบานเดยวกนมอะไรกจะมาบอกมากลาวกน พดคยกนเปนเรองปกต ทนเรามโอกาสไดเจอกนบอย ชมชนเรากมกนแคน อยางกลบมาจากทางาน หรอ เวลาไปละหมาดกเจอกน กคยกนตลอดคยเรองทวไป การเมองบาง สถานการณตางๆ ถามสารทกขกน คยกนไดทกเรองแหละ

การมสวนรวมของชมชน กไมถงกบทงหมดนะ เอาเปนวาสวนมากจะใหความรวมมอกแลวกน กเราอยดวยกนกตองชวยกน พงพาอาศยกน คนทนจะใหความสาคญกบการมสวนรวมนะ รวมทกขนตอนนนแหละตงแตวางแผน ปฏบต ตรวจสอบ ประเมนผล แตมนอาจจะไมเปนทางการมากนก เราจะเนนทสะดวก และสมครใจ ซงปกตถาไมมธระกจะมาชวยกนอยแลว ชวยแรงบาง เงนบางกมาชวยๆกน คนละนดคนละหนอย

4.3.2.3 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ในการทเราจะทาใหคนหมมากมาเปนหนงเดยวกนได กอนอนเราตองใหคนม

ความตระหนก และเหนความสาคญกอน การสรางความตระหนกนนกมหลายวธ ซงโดยหลกแลวศาสนาจะเปนปจจยสาคญ ททาใหคนในชมชมเกดความตระหนก รกใครสามคคกน โดยมหลกคาสอนเปนแนวทางปฏบตอยแลว ในหลายโอกาส อหมามกจะเทศน ใหสมาชกไดเหนความสาคญของความเปนหนงเดยวกน ตวประธานชมชนเองกพยายามพด และบางครงกยกปญหาขนมาเพอใหสมาชกเกดความตระหนก เกดความกระตอรอรนอยากทจะแกไขปญหา

การพฒนาเราไมสามารถทาไดเพยงลาพงอยแลว เราตองใชความรวมมอของคนในชมชน อยางการสรางมสยด การทาถนน หรอสรางโรงเรยน เรากทาคนเดยวไมได แตถาทกคนชวยกนมนกสาเรจได ทนเราเหนความสาคญของการมสวนรวม สมาชกจะเขาไปมสวนรวมกบการดาเนนกจกรรมในทกขนตอน ตงแตการวางแผนชมชน รวมกนลงมอปฏบตซงในสวนนเราจะไมบงคบกน แตจะขอความรวมมอกน บางคนอาจชวยบรจาคเงน บางคนชวยดวยแรงกาย หรอแมกระทงวสดอปกรณกแลวแต ในสวนของการตรวจสอบประเมนผล สมาชกในชมชนจะชวยกน เปนหเปนตาใหกน มนอาจจะไมเปนทางการนะ หลงจากนนชาวบานจะน าปญหา อปสรรคมาพดคยกน เสนอผานหวหนากลมบาน แลวหวหนากลมบานกจะเอาเขาทประชม

77

ชมชนของเราตองการเปนชมชนทเขมแขงและมความยงยนดวย ความเขมแขงในทนคอเราสามารถมชวตอยไดไมเดอดรอน โดยใชองคความร และภมปญญามมอยในชมชนทมาสรางอาชพ สรางรายไดใหสมาชก ลดการพงพาปจจยทไมจาเปน พงพาตนเองใหมากทสด สงทจะพสจนวาย งยนหรอไมกคอ เราสามารถอยไดทามกลางกระแสของความเปลยนแปลง

เรองจตสานกนมนสาคญนะ เพราะถาไมมจตสานกคนมนจะเหนแกตว เหนแกได สาหรบทน ผมมองวาครอบครวเปนสงสาคญนะทจะปลกฝง ใหสมาชกมจตสานกเพราะมความใกลชดและมเวลาอยดวยกนมาก โดยเฉพาะลกจะตองดพอแมเปนแบบอยางอยแลว ถามแบบอยางทดลกกจะไดสวนทดตรงนนมาดวย อนดบตอมาคอศาสนา ซงชวยขดเกลาไมเฉพาะแคจตสานกนะ แตเปนทกๆเรอง คอหลกการของศาสนาจะบอกเราวาอะไรด ไมด อะไรควรทา ไมควรทา เราอยและเรยนรศาสนาตงแตเกดจนตาย อกทหนงทสาคญมากคอสถาบนการศกษา ชวยสงสอนและปลกฝงจตสานกในการอยรวมกบสงคมอยางมคณภาพ สงเหลานผมวาสาคญหมด และทงหมดนกทาใหเราเปนเราในตอนน สอนศลป (2555) เคยใชไหมละ ถกครตนะ นนแหละทเปนตวบอกเราวาไมควรทา และเมอไหรทเราทาผดเรากจะถกตอก เราจงไดจามาจนทกวนน

4.3.2.4 การขดเกลาทางสงคม สถาบนทมบทบาทในการขดเกลาคนในชมชนใหเปนหนงเดยวกนหลกๆจะม

ครอบครว ศาสนา และโรงเรยน ทสาคญทสดนาจะเปนครอบครวนะเพราะครอบครวเปนสถาบนแรกทคนเราม และใกลชดมากทสด อยางเราตอนเดกๆเรากมองวาพอแมเราเปนแบบอยาง และเปนคนสาคญทชวยสงสอนเรา ศาสนาเองกมความสาคญมากเลยนะเนองจากเราเปนมสลมเราจงตองเรยนศาสนามาตงแตเดก พอเรยนภาคสามญเสรจเรากจะมาเรยนศาสนากน พอเสารอาทตยกตองเรยนอก ในสวนของโรงเรยนกทาหนาทใหความร และขดเกลาตามระบบอยแลวซงสาคญมากเราไดเรยนรไดอยรวมกบเพอนๆ ไดทากจกรรมรวมกนบอยๆ ทาใหเราเหนคณคาของความเปนหนงเดยวกนมากขน การขดเกลาถาจะใหไดผลด และมประสทธภาพ ผมมองวาวยเดกนแหละสาคญ เพราะเดกกาลงเรมเรยนรและจดจา เขาจะเปนเหมอนผาขาว เราใสอะไรลงไปเขากจะเปนแบบนน

4.3.2.5 การสนบสนนจากภาคสวนตางๆ ไมคอยมเขามาหรอก แตกมการเขามสวนรวมในเรองของการประชาสมพนธ คอ

งานทเรารวมตวกนแลวหนวยงานขางนอกจะเขามาเยอะ เชน ธกส. พฒนาชมชน การทองเทยว สานกงานเขตหนองจอก ถาเกดเรามงานอะไรเรากจะเชญเคามา เชญหวหนาเขตมา เชญหวหนาพฒนาการชมชนมาสวนใหญหนวยงานจะชวยเราในเรองวชาการ เรองความรตางๆ เรองขนตอน เรองเทคนค เรองของงบสนบสนนชมชนกจะมเดอนละ 5000 บาท เปนเงนจากฝายพฒนาการชมชน สานกงานเขตหนองจอก เอามาเปนคาอาหาร เครองดมในการประชมคณะกรรมการ หรอ

78

ชาวบาน และคยเรองของปจจย นาทวม ถนนพง ตนไมไมม ซงเราตองทางบเบก แตกไมคอยเขามาตอเนอง ทางเราตองทาเรองขอไป เรองเงนเราตองทาเรองฎกาเบก สมมตวาตรงนถนนมนพงเขาออกลาบาก เรากตองนาเงนของเราออกคาใชจายไปกอน ไปซออปกรณมาทา โดยใหชาวบานไดรวมกนทา แลวกเอาบลนทาเรองเบกงบประมาณประมาณ 3 เดอนครงหนง

สวนมากหนวยงานทเขามามกจะมการแอบแฝงในเรองของผลประโยชน เพอชอเสยงของหนวยงานนน เอาไปเปนผลงาน เชน โครงการธนาคารตนไมของกระทรวงเกษตรและสหกรณ มการเขามาชวยเหลอ แตวาเขากตองการใหเปนผลงานของเคา ไมไดมาชวยจรงจง ถาทางรฐบาลมนโยบายอยวา ชมชนตองทาเรองเศรษฐกจพอเพยง ใหหนวยงานตางๆ ไปคดมา แลวไปทา ทางหนวยงานกสนบสนนทางดานงบประมาณ ทาเปนพกๆ แตทแนๆ ชาวบานนตองทาอยตลอดเวลา ชาวบานรวมกนคดรวมกนทา ทากนเองอยแลวตลอดเวลา อนนย งยน ถาหนวยงานมาชวยมนไมคอยยงยน

4.3.2.6 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ เรองของความขดแยงกมบางนะเปนธรรมดา คนคนเรามความเหนแตกตางกน

แมแตในเรองของศาสนากมเรองของความขดแยงกน แตเรากมทางออกทางแกไข โดยเอาหลกฐานมาถกมาพดคยกน สมมตวาเรองของศาสนามนมหลกฐานอยแลว มคมภรมเรองของกฎของศาสนาวางไวอยแลว ผทรกตองไปหาวาเรองของเคาวาอยางไร อะไรถกอะไรผดกวาไปตามนน เหมอนกบทเรามกฎหมายตงไว

เราตองเขาใจวาคนเรามนมความคดความเหนทแตกตางกนเปนเรองธรรมดาอยแลว แตสงสาคญคอเราตองมจดรวมกน มนเปนสงทคอยยดโยงความคด ความรสกของคนใหเปนไปในทางเดยวกนได แมเวลาทเกดปญหาขนเรากสามารถหาขอยตทเปนธรรมตอทกคนได นนเพราะเรามจดรวมเดยวกน มองไปในทางเดยวกน แตสงสาคญทสดคอมนตองโปรงใส เสมอภาค จรงใจ ไมมอะไรแอบแฝง

4.4 ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนในทศนะของชมชน จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ พบวา ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนของชมชนกรณคา มความเชอรวมกน (รอยละ 86.71) ชวยเหลอกน พงพาอาศยกน (รอยละ 60.03) ยดมนขนบธรรมเนยมอยางเครงครด (รอยละ 40.02) รวมมอกน (รอยละ 26.68) มศลธรรม (รอยละ 20.01) มคณธรรม (รอยละ 20.01) มการประนประนอม (รอยละ 13.34) มความเสมอภาคกน (รอยละ 06.67) ดงมรายละเอยดตามตารางท 4.2

79

ตารางท 4.2 แสดงขอมล ลกษณะ/สงบงชของความเปนหนงเดยวกนของชมชน ธรณคา*

ตวบงชของความเปนหนงเดยวกน จานวน (n=15)

รอยละ (100.00)

มความเชอรวมกน 13 86.71 ยดมนในขนบธรรมเนยม และปฏบตตามแนวทางของศาสนาอยางเครงครด

12 80.00

ชวยเหลอกน พงพาอาศยกน 9 60.03 รวมมอกน 4 26.68 มการประนประนอม 2 13.34 มความเสมอภาคกน 1 06.67

หมายเหต: * เลอกไดมากกวา 1 ตาตอบ ** ฐานรอยคดจาก 15

กลาวโดยสรป ชมชนกรณคามลกษณะของความเปนหนงเดยวกน โดยทมความเชอรวมกน การยดมนในขนบธรรมเนยม และปฏบตตามแนวทางของศาสนาเปนจดเดน ซงสอดคลองกบแนวคดของ Durkheim (1956 อางถงใน ภาวน เพงศาสตร, 2532: 22) วา ความเปนอนหนงอนเดยวกนของสงคม เปนเรองของการสงสมความเชอและสานกรวมกนของคนในสงคม ซงความเชอรวมกนของชมชนกรณคา เปนความเชอตามแนวทางของศาสนาอสลาม ทสอนใหรกใครสามคคกน อกทงสมาชกของชมชนสวนใหญเปนคนพนท ทสบเชอสายมาจากบรรพบรษคเดยวกน จงสงผลใหคนในชมชนมลกษณะนสยชวยเหลอเกอกลกน มการไปมาหาสกนอยเสมอ มความรกในผนแผนดนของบรรพบรษ รกในความเปนชมชนของตน จงกอใหเกดความรสกหวงแหน และพรอมทจะรวมมอกนเมอชมชนมปญหา หรอ มความตองการทจะพฒนา แมในยามทเกดปญหาขนระหวางสมาชกในชมชน ผนากจะใชหลกของการประนประนอมในการไกลเกลย คอยชวยเหลอใหไดรบความยตธรรมเทาเทยมกน จนไดขอยตททงสองฝายยอมรบได จะเหนไดวาสมาชกนาหลกการของศาสนามาใชเปนแนวทางในการดาเนนชวต ทงในระดบปจเจกบคคล ระดบครอบครว และระดบสงคม ซงสามารถนามาประยกตใชไดตงแตเกดจนตาย ดงคากลาวทวา สอนศลป (2555) สงคมตองเอาไปอยในสวนกลาง ตองชวยกนพฒนา แนวทางของศาสนา และความเปนเครอญาตจะเปนประโยชนมาก สามารถตกเตอนไปในหนทางทด และชวยกนดแลชมชน

80

4.5 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน

4.5.1 สมาชกมสงทคลายคลงกน จากการศกษาทาใหทราบวาสงทสมาชกของชมชนกรณคา มเหมอนกน หรอ มความคลายคลงกนมาก มอย 4 อยาง คอ ความคด พฤตกรรม เชอชาต/เผาพนธ และศาสนา ในสวนของความคดนนสมาชกไดรบอทธพลของศาสนาอสลาม ทสอนใหทาคณงามความด รกใครสามคคกน ซงรายละเอยดของแนวคด และหลกปฏบตตางๆ จะมบนทกอยในคมภรอลกรอานสงผลใหสมาชกเกดความรสกรกสงบ พงพอใจกบความเรยบงายในชวต มน าใจไมตรตอกน เออเฟอกน มการแบงปนอาหาร เครองมอในการทาการเกษตร และองคความรในดานวชาชพตางๆ ผนวกกบความเปนเครอญาตรวมสายเลอดเดยวกน มบรรพบรษเดยวกนทาใหความรสกผกพนตอกนมมากยงขน อกสงหนงทผวจยไดสงเกตเหนจากชมชนกคอ วถการใชชวตของคนในชมชนมความเปนอนรกษนยม คนสวนใหญยงประกอบอาชพเกษตรกรรมอย โดยนอมนาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงของในหลวง คอ พอประมาณ มเหตมผล มภมคมกน โดยมคณธรรม และ ความรเปนตวกากบ ซงคณธรรมในทนคอหลกของศาสนาอสลาม สวนความรกมาจากประสบการณทถกถายทอดจากบรรพบรษตงแตอดตสปจจบน เชน ภมปญญาทางดานการเกษตร การประกอบอาหาร และวธคดมการเรยนรจากสอในสงคม รบการถายทอดจากผเชยวชาญ และนามาปรบใชจนเหมาะสมกบภาวะในปจจบนของชมชน ดงคากลาวทวา แนวทางปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของชมชน คอ การลดรายจาย เพมรายได ขยายโอกาสลงทน สรางงาน สรางรายได จดสรรสวสดการ สงเสรมการเรยนรและพงตนเอง เปนแหลงเรยนร (จาเรญ, 2555)

4.5.2 มเปาหมายรวมกน เนองจากชมชนเปนชมชนแหงวถวฒนธรรม ทยดหลกการทางศาสนา และประเพณอนด

งาม และเพอใหเกดความเขมแขงแกชมชน ชมชนไดนาปรชญาศาสนาอสลามในประเดนของการเรยนรตลอดชวตมาเปนแนวทางหลกในการสรางความเขมแขงแกชมชนอยางย งยน ดงนนชมชน จงใหความสาคญกบกระบวนการถายทอดความร โดยการตงกลม และ ศนยการเรยนรชมชนขน ซงนาไปสการเรยนรตลอดชวต การพฒนาทกษะเพอการอาชพ การจดกจกรรมสรางความร และจดสรรแหลงเรยนรในแขนงวชาตางๆ ใหชมชน ดงคากลาวทวา หลกการทางศาสนา เปนการคยกน ใหความรกน แนะนาสงสอนไมกระทาสงทไมด มสลมยดถอหลกการทางศาสนาเปนหลก (บรรเจด, 2555)

81

ไดใหความสาคญในเรองของการศกษาทจะชวยพฒนาคณภาพชวตของสมาชกภายในชมชน โดยเฉพาะเดกและยาวชน มการบรจาคซอทดนทบางสวนใหเปนทโรงเรยนเพอใหเดกและเยาวชนในชมชนไมตองเดนทางไปศกษาทอน มการนาหลกแนวคด บาน โรงเรยน และมสยดหรอบรม การอทศสถานทใหกบการศกษานอกโรงเรยน การใชสถานทภายในมสยดบางสวน เพอใหเดกและเยาวชนไดศกษาคมภรอล-กรอาน เปนรากฐานในการพฒนาในดานความรทางดานศาสนา พรอมกบเปดโอกาสใหเยาวชนหญงไดรบการศกษาทสงขน ชมชนมองวาการจะเปนชมชนทเขมแขงนน ความรนนเปนรากฐานทสาคญทจะนาไปสการพฒนาทย งยนได

4.5.3 ปฏสมพนธกนอยางตอเนอง เนองจากชมชนกรณคา เปนชมชนทมขนาดไมใหญมาก และสมาชกสวนใหญเปนเครอญาต

ทมาจากบรรพบรษเดยวกน และอาศยอยในชมชนมาตงแตเกด ดวยเหตนความใกลชดสนทสนมจงมมากตามไปดวย จากการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลสาคญ พบวา สมาชกจะมการปฏสมพนธกน 6 โอกาสคอ

1) ปฏสมพนธกบคนในครอบครว ญาตพนอง การปฏสมพนธในลกษณะนจะมความถสงเนองจากอาศยอยในครอบครวเดยวกน ตองพบเจอกนบอย เรองทพดคยจะมความหลากหลายมากกวาในสวนอน

2) ปฏสมพนธกบเพอนบาน โดยปกตของชมชนกรณคา บานแตละหลงจะไมมรว เพราะสวนใหญแลว คนทอยกลมบานเดยวกนจะเปนญาตกนใชนามสกลเดยวกน โอกาสทจะเจอกนกมมาก โดยเฉพาะอยางยง แมบานทไมตองไปทางานหลงจากทางานบานเรยบรอยแลวกมโอกาสมานงสนทนากน พดคยกนทงเรองในชมชน และนอกชมชน ตลอดถงการปรกษาปญหาตางๆ

3) ปฏสมพนธหลงการละหมาด ตามหลกของศาสนาอสลาม ผนบถอจะตองละหมาดวนละ 5 เวลาทาใหมโอกาสเจอกนคอนขางบอย ในวนศกรจะมผเขาละหมาดทมสยดมากกวาวนอน และนกเปนชวงเวลาทสมาชกจะไดพดคยกน แลกเปลยนทรรศนะกน ประกาศจากทางการ การขอความรวมมอจากสมาชก ซงจะทาหลงจากปฏบตพธกรรมละหมาดเสรจ

4) ปฏสมพนธตามงานทจดในชมชนงานทจดขนในลกษณะนจะมผเขารวมงานเปนจานวนมาก ซงแตละงานจะมกจกรรมทจะชวยดงคนใหมารวมงานไดด เชนงานโรงเรยน จะใชวธการใหเดกนกเรยนขายของ และใหผปกครองเขามารวมกจกรรมสนบสนนนกเรยน ตรงสวนนนอกจากจะทาใหผปกครองไดพบปะพดคยกนแลว ยงเปนการประสานความรวมมอกบฝายตางๆ เชนโรงเรยน ชมชน และผปกครอง แมแตเดกเองกไดซมซบการทางานรวมกนดวย สวนงานบญ

82

ของมสยดกจะใชการออกรานเชนกน แตวตถประสงคเพอระดมทนเขามสยด การปฏสมพนธในลกษณะน จะเปนการทกทาย พดคยกน เพอรบรขอมลความเคลอนไหวของสมาชกในชมชน และชวยกระชบความสมพนธใหมมากขนอกดวย

5) ปฏสมพนธในวนสาคญทางศาสนา ในวนสาคญเหลานกจกรรมหลกจะเปนการปฏบตพธกรรมทางศาสนา คอการละหมาด นอกจากนนจะเปนการสงสรรค ซงจะเกดการปฏสมพนธกนของเหลาสมาชกทงทอยในชมชน ลกหลาน และบรรดาเครอญาต ทไปอาศยอยทอนกจะกลบมารวมงานนดวย ซงเรยกวนแหงการสงสรรคนวา วนอด

6) ปฏสมพนธในเวทประชาคมของชมชน การปฏสมพนธแบบนไมไดเกดขนบอยนก จะเกดขนกตอเมอมประเดนสาคญทตองการความคดเหน หรอตองการมตจากสมาชกซงเปนชวงเวลาทสมาชกจะไดแสดงทศนะของตนเองทมตอเรองนนๆ ออกมา อยางเสรและเทาเทยมกน โดยมผเขารวมปฏสมพนธจานวนมาก

4.5.4 การมสวนรวมของสมาชก จากการศกษาขอมลเบองตนของชมชน และผลจากการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลสาคญ พบวา ชมชนกรณคา ใหความสาคญกบการมสวนรวมคอนขางสง โดยเฉพาะอยางยง หากเปนเรองเกยวกบการพฒนาชมชน หรอกจกรรมทเกยวของกบศาสนา จะไดรบความรวมมอเปนอยางดจากสมาชกในชมชน โดยสามารถสรปบทบาทการมสวนรวมของชมชน ไดดงน

1) บทบาทรวมคด ในการทากจกรรมรวมกนของชาวชมชนทแสดงออกมานน พบวา เปนการแสดงบทบาทในลกษณะของการนาเสนอแนวทาง และรวมวางแผนใหตรงกบความตองการ และสอดคลองกบสภาพปญหา หรอสอดคลองกบแนวทางการพฒนา อนเปนประโยชนตอสวนรวมซงการรวมแสดงความคดในลกษณะน จะเปนแบบทไมเปนทางการ แตละคนมสทธในการแสดงความเหนอยางเทาเทยมกน

2) บทบาทรวมทา การทากจกรรมรวมกนของชมชน ไดแสดงบทบาทในการกระทาออกมาใน 3 ลกษณะ คอ การสนบสนนวสดอปกรณ งบประมาณ หรอแรงงานในการทากจกรรมดงกลาว คอ ในการรวมทากจกรรมนนสบเนองมาจากชมชนไดมการวางแผนรวมกน เพอสนองตอบตอความตองการของชมชน เชน การจดงานเพอหารายไดพฒนาโรงเรยน มสยด สมาชกจะมการแบงหนาทความรบผดชอบกน และประกาศใหสมาชกคนอนไดรบทราบและเขารวมกจกรรม

3) บทบาทรวมตดตาม ประเมนผล ในการรวมทากจกรรมรวมกนของผนา และคณะกรรมการชมชนไดแสดงบทบาทในการรวมรบผดชอบในการรวมคดปรกษาหารอแลกเปลยน

83

ความคดเหน และรบผดชอบรวมกนตามหนาทรบผดชอบ รวมถงประเมนผลเพอหาขอบกพรองและแนวในการแกไขปญหาเพอนาไปพฒนาในอนาคต

4) บทบาทรวมรบผลประโยชน ในกจกรรมตางๆ ทรวมกนดาเนนการ ดงนนสงทเกดขนจากแนวความคดของผนาหรอหรอเกดจากแนวความคดของชมชนกตาม ลวนแตสงผลใหเกดกระบวนการทางานรวมกน และการแลกเปลยนความรกนทงสองฝาย เพอผลประโยชนของสวนรวม ดงคากลาวทวา ผนาชมชนดแลด ชาวบานใหความรวมมอด เวลาทากจกรรมสามารถดงชาวบานมาชวยได เมอครงทจดโครงการบานสขาว พอไดบานสขาวกจะไดเปนชมชนสขาวชมชนใหความรวมมอเปนอยางด (นาวา, 2555)

4.5.5 การทาหนาทอยางมจตสานก เมอกลาวถงการทาหนาทอยางมจตสานกของสมาชกในชมชนแหงน สามารถอธบายได

เปน 2 ลกษณะ คอการทาหนาทในระดบบคคล และ ในระดบสงคม ซงการทาหนาทในระดบบคคลของสมาชกในชมชนกรณคา จะชดเจนในเรองการชวยเหลอเกอกลกน มการชวยเหลอในสวนของปจจยพนฐานเชน บรจาคเงนใหแกผดอยกวาทกๆป แบงปนผลตผลทางการเกษตรเพอนาไปบรโภค แบงปนพนธพชเพอการเกษตร เปนตน และยงมการชวยเหลอในรปแบบของการใหความร ความคด ทจะสามารถทาใหผไดรบการชวยเหลอนน มศกยภาพในการชวยเหลอตนเองไดในอนาคตเชน แนะนาอาชพ การทาบญชครวเรอน การทาการเกษตรแบบเศรษฐกจพอเพยง เปนตนดงคากลาวทวา เวลาจะไปชวยคนแทนทเราจะใหเงน เราจะใชวธทาใหเคารจกหากน เคาจะชวยตวเองขนมาไดในระดบหนง แตถาเราเอาเงนไปใหเคากอนหนงกจบแคนน เราตองเอาความคดใหเคากอน สวนปจจยคอยวากน (จาเรญ, 2555)

ในระดบของสงคม หรอ ชมชน สมาชกมแนวทางทชดเจนทตองการเปนชมชนทเขมแขง สามารถพงตนเองไดอยางย งยน ทาใหสมาชกมความรบผดชอบตอบทบาทของตนเองในการชวยดแลชมชน เปนหเปนตาใหกน รวมถงรวมกนแกปญหาทเกดขนในชมชน หรอหากชมชนตองการพฒนาทตองใชเงนจานวนมาก สมาชกจะใชวธการจดกจกรรมขน แลวนาเงนทไดนนไปรวมสมทบทนใชพฒนาตามวตถประสงค และในการจดกจกรรมแตละครงทกฝายในชมชนจะรวมมอกน โดยมการแบงหนาทกนทา แตการชวยเหลอนนเปนการชวยเหลอดวยความสมครใจ อยางเชนทผานมามการออกรานขายของโดยสมาชกในชมชนเปนผมาตงรานขายของ แลวคนในชมชนกชวยกนซอ ชวยกนกน สวนเงนทไดกจะเอาไปมอบใหกบมสยด เพอบรณะซอมแซมตอไป

84

4.6 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

4.6.1 ขนท 1 สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง จาการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลสาคญ พบวา รปแบบการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชน มศนยกลางอยทศาสนาทสอนใหคนมความรกตอกน เพราะสมาชกในชมชนรอยละ 95 นบถอศาสนาอสลาม จงมความเชอทเปนไปในทศทางเดยวกน โดยมผนาทางศาสนา คอ อหมามจะเปนศนยกลางทจะชนาความคด และ การปฏบตตนทเหมาะสม โดยยดหลกศาสนาเปนแนวทาง และจากเหตทคนในชมชนเกอบทงหมดมบรรพบรษคนเดยวกน ความรสกผกพนจงมมากกวาชมชนอน จงไมใชเรองยากนกทจะทาใหสมาชกมความตระหนก ในความเปนหนงเดยวกน นอกจากอทธพลความเชอทางดานศาสนาแลว ผนาชมชนกมบทบาททสาคญอกคนหนงทสามารถทาใหสมาชกเกดความรสกรวม และคลอยตามในสงทมความสาคญ หรอสงผลกระทบกบชมชน ประธานชมชนสามารถเรยกคณะกรรมการ และหวหนาแตละกลมบานมาประชมและหาลอรวมกน และเมอไดขอสรปแลว หวหนาแตละกลมบานกจะนาขอสรปนนไปกระจายสลกบานของตน เนองจากความใกลชด และความศรทธาในตวหวหนากลมบานนน ทาใหเกดการเปดรบทางความคดไดงาย ดงคากลาวทวา คอวาเราทาใหดนะ เราทาใหดงายๆ บางทเรากไมตองพดอะไรกไดแตการทานไมไดหมายความวาจาลองขนมานะ ทาหมายถงทาจรงๆ เพราะวาการจาลองมนกหลอกไดแปบเดยวเองถาเหนวากวน กเดอน กป กเหนวาเปนของเราอยางน ตรงนเรากไมตองพดอะไรมาก (สอนศลป, 2555) เนองจากมโรงเรยนทตงอยในชมชน ทางโรงเรยนจงมบทบาททสาคญในการปลกจตสานกใหกบเยาวชนในชมชนแหงน ผนาชมชนจะมการตดตอกบ ผอานวยการโรงเรยนอยตลอด และพงพาอาศยกนอยเสมอ ทาใหโรงเรยนกบชมชนมแนวทางการพฒนาทเปนไปในทศทางเดยวกน และสอดคลองกบหลกการของศาสนาดวย

4.6.2 ขนท 2 ทาใหเกดการมสวนรวม ดวยตวโครงสรางของชมชน ทมรปแบบการบรหารแบบกระจายอานาจไปสหวหนากลม

บานตางๆ ในการรวมกนแกปญหามผนาทางศาสนา ผอานวยการสถานศกษา เปนผใหคาปรกษาและคอยสนบสนนแนวทางการพฒนา ทาใหนโยบายน นเกดขนอยางเปนรปธรรมและมประสทธภาพ ถงแมวาในบางครงนโยบายตางๆ จะมาจากกลมผนาชมชน แตความสมบรณจะยงไมเกดขนจนกวาจะไดรบการยอมรบจากสมาชก

85

หวหนากลมบานสมาชกในแตละกลมบานจะเปนผคดเลอกหวหนากลมบาน รองหวหนากลมบาน โดยพจารณาจากคณสมบตทเหมาะสม เชน ความอาวโส ความรความสามารถ ภาวะความเปนผนา ซงในแตละกลมบานจะมหวหนากลมบานเปนผคอยดแลและประสานงานระหวางทางคณะกรรมการชมชนธรณคา กบชาวบานในกลมบานทรบผดชอบอย โดยมประธานชมชนเปนฝายประสานงาน จะตองพยายามอธบายใหเกดความเขาใจตรงกน และเมอสมาชกเหนวาด มประโยชน ไมขดตอหลกการของศาสนา กจะปฏบตตามและใหการสนบสนนอยางเตมกาลง แตถาหากมปญหาหรอขอเสนอแนะเพมเตม กจะถกสงไปยงคณะบรหารโดยผานหวหนากลมบานของตนซงการสอสารของชมชนสามารถแบงไดเปน 3 ระดบ ดงน

1) การพดคย/แลกเปลยนในกลมยอย มกจะเกดขนอยตลอดเวลาเนองจากชาวชมชนสวนใหญมลกษณะความสมพนธทางเครอญาต ดงนนชาวบานจงมการพบปะ พดคยกนอยางสมาเสมอ ซงมลกษณะเปนการพดคยในกลมยอยตามบานเรอน หรอ รานคาในชมชน หรอมสยด

2) การพดคยระดบกกลมบาน เปนการพดคย แลกเปลยนความคดเหนกนอยางตอเนองภายในกลม จนเกดการขยายวงกวางสชาวชมชนในระดบกลมบาน โดยรปแบบในการพดคยจะมลกษณะกงทางการ คอ การจบกลมคยกนโดยมหวหนากลมบาน หรอตวแทนของคณะกรรมการชมชนเขารวมรบฟง หรอสอบถามปญหาทเกดขนภายในกลมบาน ซงสวนใหญจะเปนปญหาทสามารถควบคมไดโดยอาศยการรวมมอจากชาวชมชนในกลมบานนน เชน เชน การลกขโมย ปญหายาเสพตด ความประพฤตของวยรน เปนตน

3) ระดบชมชน การพดคย แลกเปลยนกนในระดบชมชน จะเกดขนเมอมเรองเรงดวนจากหนวยงานราชการ หรอการปรกษาหารอเกยวกบปญหาทสงผลกระทบตอชาวชมชนในสวนรวม ซงเปนเรองทจาเปนตองมการแกไขอยางเรงดวน เชน ปญหาน าเนาเสย ปญหายาเสพตด ปญหาดานความปลอดภยของชมชน โดยในการดาเนนการคณะกรรมการชมชนจะเชญชวนหวหนากลมบานและชาวชมชนเขามามสวนรวมนาเสนอปญหา เพอสะทอนปญหาทเกดขนในแตละกลมบาน และรวมกนจดลาดบความสาคญของปญหารวมกน เพอใหชาวชมชนรบรถงปญหาทเกดขนวาปญหาทเกดขนมผลกระทบตอชมชนโดยตรง หรอเปนปญหาทมความสาคญในชมชน เพอกาหนดแผนการดาเนนงานในการแกไขปญหารวมกน

มสยดเปนสถานทสาคญทใชในการประชม แจงขาวสารสาคญของชมชน ทกวนศกรในชวงบายหลงจากละหมาดเสรจจะเปนเวลาทอหมามจะขนพด ตรงจดนเปนอกสงหนงททาใหสมาชกใหความรวมมอเปนอยางด เพราะอหมามเปนทเคารพ และไดรบความนบถออยางมาก โดยมากสมาชกจะใหความรวมมอเปนอยางดถาหากวาเปนเรองเกยวกบงานบญ หรอเปนเรองของสวนรวม ดงคากลาวทวา เวลาทมปญหาเราสามารถระดมคนมาเพอทาบางสงบางอยางได อยางเชน

86

จะทาสมสยด เคากจะจดงานขนมา ไมมคนนอกเลยนะ กมพวกเรานละ จดงานกนแลวกชวยกนกน ชวยกนบรจาค เราจะไมทาอะไรใหมนใหญเกนตว (สอนศลป, 2555)

จะเหนไดวาชมชนกรณคา แหงนไดใหความสาคญกบการมสวนรวมอยางชดเจน เหนความสาคญของการใหเกยรตกน ในการแสดงความคดเหน สรางความรสกเปนเจาของชมชน มศาสนาและความเปนเครอญาตชวยสรางความรสกผกพน เมอเกดความผดพลาดกจะหนมารวมมอกน การมสวนรวมของชมชนกรณคา จงเปนไดทงวธการ (Mean) และเปาหมาย (End) ของการทางานพฒนา

4.6.3 ขนท 3 ชมชนสามารถพงตนเองได จากรปแบบการพงตนเองของชมชนทยดหลกการศาสนานาชวต และการสงเสรมเศรษฐกจ

พอเพยงแกชาวชมชน กอใหเกดองคความรทหลากหลายในการพงพาตนเองทงดานจตใจ สงคม ทรพยากรธรรมชาต เศรษฐกจ และเทคโนโลยไดอยางสมดล และเปนหลกสาคญในการมองชวตและการเปลยนแปลงภายใตพนฐานขององคความรตางๆ ทมลกษณะเฉพาะในตนเอง สงผลใหชาวชมชนสามารถรเทาทน และปรบตวตอกระแสการเปลยนแปลงจากกระแสของโลกาภวฒน หรอการเปลยนแปลงทเกดขนจากกฎหมาย และนโยบายทงในระดบทองถน ภมภาค หรอระดบประเทศไดอยางสมดล

จะเหนไดวารปแบบการพงพาตนเองของชมชนกรณคา มรปแบบทพฒนามาจากความรในวถชวต ประสบการณ และการสบทอดจากบรรพบรษมาพฒนา แกไข ปรบปรง จนนาไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรม จนกอใหเกดองคความรในการพงพาตนเองของชมชน ทาใหชมชนแหงนสามารถยนหยดอยไดทามกลางความเปลยนแปลงของสงรอบตว

แนวทางปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของชมชนกรณคา คอ การลดรายจาย เพมรายได ขยายโอกาสลงทน สรางงาน สรางรายได จดสรรสวสดการ สงเสรมการเรยนรและพงตนเอง เปนแหลงเรยนร ซงชมชนกรณคา เปนชมชนทมแนวคดในการพฒนาโดยการตงศนยการเรยนรทใชความรขบเคลอนชมชนบนฐานความคด นาภมปญญาทองถนของสมาชกชมชนสรางเปนฐานความรโดยใหสมาชกชมชนทมความชานาญเฉพาะดานเปนวทยากรอบรม เผยแพรความรใหแกสงคมโดยตงเปนศนยการเรยนรในชมชน 7 ศนย ไดแก

ศนยการเรยนรท 1 เกษตรทฤษฎใหม เปนการนาเกษตรทฤษฎใหมมาประยกตใช มสวนพชผลไมมทอยอาศยและทอบรมสมมนา และมเครองผลตเชอเพลงไบโอดเซล

ศนยการเรยนรท 2 ไรนาสวนผสม ศนยการเรยนรนจะประกอบดวยนาขาวและสวนผกผลไมตามฤดกาลรวมทงการมเลยงปลาในบอ การทาสมนไพร การทานาหมกชวภาพ

87

ศนยการเรยนรท 3 สตวเศรษฐกจศนยการเรยนรนจะมการเลยงเปดเลยงไก และยงมนกสวยงาม เชน หงสดาหงสขาว หงสขาวคอดาในการเลยงปลานนพฒนาถงขนปรบสภาพพนทเพอสงขายตางประเทศได

ศนยการเรยนรท 4 บานกบตนไมจะมรายละเอยดเกยวกบการใหคณคากบตนไมในการดารงชวตประจาวนเนนไปทการปลกไมผล ไมดอก ไมประดบ ไมยนตน ไมใหรมเงาไมใหความสดชนทงกลน ส และดอก

ศนยการเรยนรท 5 ชวภาพเพอชวตและสงแวดลอม จะเปนการใหความรวาสงรอบตวเรามประโยชนทกเรองโดยสามารถจะหยบจบอะไรกได มาใชไดทงหมดยกตวอยางไมทตายแลวกสามารถนามาเผาเปนถานเพอเปนเชอเพลงได

ศนยการเรยนรท 6 พพธภณฑเครองมอเครองใชในศนยการเรยนรนจดแสดงเครองมอเครองใชในการดารงชวตในอดต อาท คราดสฟดขาว หมอขาวหมอแกง ตะเกยงและเครองมอทใชในการปลกสราง

ศนยการเรยนรท 7 เศรษฐกจพอเพยง เปนโรงเรยนทนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชโดยใชระบบเกษตรแบบผสมผสานทหมนเวยนตลอดปดงคากลาวทวา อยาทเรารกนวาทกวนนหลายอยางมนเปลยนไป ถาจตใจเราออนแอ เรากจะตกเปนทาสของกเลสทงหลาย แตทนเรามแนวทางการใชชวตของในหลวง เรามศาสนาชวยขดเกลา คนเราถามนเตมจากขางในแลว จะมแตความรสกอยากให อยากชวยเหลอ เราจะไมเหนแกตว (บรรเจด, 2555)

4.6.4 ขนท 4 เกดสานกรวม โดยพนฐานของชมชนทคนสวนมากมอาชพทาการเกษตรรบราชการ มศาสนาทชวยขด

เกลาใหคนในชมชนมความรสกรกใครสามคคกน ซงสอดคลองกบแนวคดของ Durkheim (1956 อางถงใน ภาวน เพงศาสตร (2532: 2) ทกลาวเอาไววา ศาสนาเปนสวนสาคญของ สานกรวม เปนสวนทลกซงเพราะเปนกลไกยดเหนยวชมชนเขาไวดวยกน และความผกพนทางสายเลอดของสมาชกทมมาจากบรรพบรษเดยวกน คนในชมชนจงมลกษณะนสยทเอออาทรตอกน ชวยเหลอเกอกลกน ถงแมวาจะมปจจยภายนอกทเปลยนแปลงไปมากมาย หรอหนาทความรบผดชอบทตองดแลครอบครว อาจจะทาใหไมคอยมเวลา แตถาเปนเรองทเกยวกบสวนรวม หรองานมสยด สมาชกจะใหความรวมมอเปนอยางด

จากการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ (Key-informants) และการสงเกตของผวจยพบวาศาสนาเปนสถาบนทสาคญทสดทชวยบมเพาะลกษณะนสย ความมจตสานกใหกบคนในชมชน ศาสนาชวยวางรากฐานแนวความคด ความเชอ และทศนะคตในการใชชวตของคนในชมชน

88

ตงแตเกดจนตาย หากมคนททาตวแปลกแยก หรอปฏบตตนผดไปจากคาสอนของศาสนา ครอบครว เพอน ญาตพนองกจะชวยกนตกเตอน ดงกลบเขามาใหอยในแนวทางทควรตามหลกการของศาสนา

สาหรบการสรางความยอมรบนนวธทผนาและชาวชมชนมบรรทดฐานเดยวกน คอ การแสวงหาขอมลในเชงประจกษใหสมาชกไดเหน รบร และเรยนรไปพรอมกน จงกลาวไดวาการสรางความยอมรบของชมชนจะเนนถงความสาคญของหลกศาสนา และการแสดงออกใหเหนอยางเปนรปธรรม เชน การยกตวอยางสถานการณ การใชคตประจาใจ หลกการดาเนนชวตของบรรพบรษ และบคคลทประสบความสาเรจเปนแนวทางในการสรางความกลมเกลยว และขอตกลงรวมกนของชาวชมชนเปนหลก ดงคากลาวทวา ถาเราอยากใหคนอนทาตามเรา แคพดอยางเดยวมนไมคอยไดผลหรอก เราตองทาใหเขาด อยใหเคาเหน เมอเขาเหนวามนด เขากจะทาตามเราเอง(บรรจง, 2555)

4.7 สถาบนทมสวนเกยวของกบการเสรมสรางความเปนหนงเดยวกนของชมชน

จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญทง 15 คน พบวา สถาบนทมสวนเกยวของกบการขบเคลอน ความเปนหนงเดยวกน ม4สถาบนดวยกน คอ สถาบนครอบครว สถาบนศาสนาสถาบนการศกษา และสถาบนการปกครองชมชนโดย 4 สถาบนดงกลาว มบทบาททสาคญดงน สถาบนครอบครว เปนสถาบนแรก และเปนสถาบนทมความสาคญมาก เนองจากความใกลชด ความผกพน ของคนในครอบครว การอบรมเลยงดในวยเดก พอแมทคอยเปนแบบอยางทด สงตางๆเหลานจะเปนพนฐานชวยใหบคคล เตบโตขนมาเปนสมาชกทดและมความรบผดชอบตอตนเอง และสงคมได สถาบนศาสนา โดยมผนาคอโตะอหมาม เปนผทไดรบแตงตงใหเปนผนาทางศาสนาของชมชน คอยปลกฝงความคด และแนวทางการปฏบตตนเปนทเคารพของสมาชกในชมชน คอยสนบสนนใหชมชนเกดความเปนหนงเดยว โดยใชบทบญญตของศาสนาเขามาชวยขดเกลาจตใจของสมาชก ตงแตวยเดกจนแก ซงเนนย าใหสาวกทงหลาย ใหทาหนาทอยางสมบรณ คอรบผดชอบตนเอง รบผดชอบสงคม และตองเชอฟงผนา สถาบนการศกษา เปนสถานททชวยขดเกลาใหเยาวชนโตมาเปนสมาชกของสงคมใหเปนคนด มคณภาพ บทเรยนและกฎระเบยบของโรงเรยน จะชวยสอนใหเยาวชนรวาสงใดควรทาหรอสงไดททาไมได หากฝาฝนกจะไดรบการตกเตอนหรอลงโทษ ทาใหเดกไดซมซบ วธการใชชวต การอยรวมกบสงคม และดวยความทเดกในชมชนเปนชาวมสลม จะตองเรยนศาสนาในชวงเยนและวนหยดดวย สงเหลานจะคอยย าเตอนใหเยาวชนดาเนนชวตไปในทางทเหมาะสม อยในกรอบของสงคม และศาสนา

89

สถาบนการปกครองชมชนไดเปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมในทกๆดาน ตงแตขนเสนอปญหา รวมหาแนวทาง ลงมอปฏบต และตรวจสอบประเมนผล ซงสมาชกสามารถเสนอความเหนตางๆ ผานทางหวหนากลมบานของตน จากนนหวหนากลมบานจะเปนตวแทนนาขอเสนอตางๆ ของลกบานเขาสทประชม เพอหาขอตกลงรวมกน จงทาใหสมาชกรสกถงความเสมอภาค และความโปรงใสชดเจนในการบรหารงาน จงเกดความสมพนธทดตอกนพรอมทจะใหความรวมมอ สนบสนนอยางเตมท

4.8 การสนบสนน

ผทใหการสนบสนนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนพบวามอย 5 ภาคสวนดวยกน คอ ครอบครว, ศาสนา, สถานศกษา, กลมชมชน และภาครฐ โดยแตละฝายตางใหการสนบสนนทตางกนออกไป ในสวนของครอบครวจะสนบสนนในเรองของการอบรมเลยงด และเปนแบบอยางใหกบสมาชกในครอบครวเปนหลก คอยใหคาแนะนา และใหกาลงใจในบางโอกาส ศาสนาถอเปนสถาบนทผใหขอมลทสาคญมความเหนตรงกนวามความสาคญมากทสด เพราะหลกคดและปฏบตตางๆในการดาเนนชวต ลวนมาจากหลกคาสอนของศาสนา ซงสงผลตอความคด ความเชอโดยตรง และยงมผนาทางศาสนา (โตะอหมาม) ทคอยอบรม ใหคาแนะนาแกสมาชก ตลอดถงเปนแบบอยางทดใหกบสมาชกดวย สถานศกษามหนาทหลกในการใหความร ตลอดถงฝกทกษะ ใหกบเยาวชน ใหคาแนะนาและคอยสงสอนใหเยาวชนปฏบตตนเปนคนด รบผดชอบในหนาทของตนเอง และทาตนใหเปนประโยชนตอสงคม ในบางโอกาสกใชสถานทของโรงเรยนเปนศนยกลางในการจดกจกรรมของชมชน ใชเปนทประชม และถอเปนชองทางการสอสารทสาคญของชมชนอกดวย กลมชมชน หรอคณะกรรมการชมชน นอกจากจะเปนผทรเรม ผลกดนนโยบายตางๆของชมชนแลว ยงเปนผทคอยประสานความรวมมอระหวางภาคสวนตางๆ เพอใหกจกรรมบรรลตามวตถประสงคคอยรบฟงปญหา ความตองการ ตอบปญหาขอของใจของสมาชก คอยใหคาแนะนาในเรองตางๆ เพอใหเกดความเขาใจทตรงกน ซงจะสงผลตอการใหความรวมมอของสมาชก นอกจากเงนสนบสนนชมชนเดอนละ 5,000 จากสานกงานเขตแลว ชมชนยงไดรบการสนบสนนในเรองของการใหคาปรกษาในเรองตางๆจากฝายพฒนาชมชนอกดวย ซงในสวนนชวยใหการทางาน และประสานงานกบฝายตางๆมความรวดเรวและมประสทธภาพมากขน

90

ตารางท 4.3 แสดงการสนบสนนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

การสนบสนน การขบเคลอนความเปน

หนงเดยวกน

ครอบครว

ศาสนา

สถานศกษา

กลมชมชน

ภาครฐ

จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

เงน/วสดอปกรณ 2 13.34 1 6.67 3 20.01 0 0.00 12 80.00 ทกษะ/ความร/ความคด 12 80.00 14 93.33 5 33.35 2 13.34 3 20.01 กาลงใจ 7 46.96 3 20.01 0 0.00 2 13.34 0 0.00 แบบอยาง 10 66.70 4 26.68 0 0.00 4 26.68 0 0.00 คาแนะนา 5 33.35 7 46.96 3 20.01 6 40.02 6 40.02

หมายเหต: *เลอกไดมากกวา 1 ตาตอบ ** ฐานรอยคดจาก 15 4.9 ปญหาอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

จากการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ (Key-informants) พบวาปญหาอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนกรณคา มประเดนทถกนาเสนอมากมายทงปญหาอปสรรคดานบคคลและดานการดาเนนงาน ดงน 4.9.1 ปญหา อปสรรคทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน จากการสรปผลการสมภาษณ พบวา ปญหาอปสรรค ดานบคคล และ ดานการดาเนนการทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนมปญหาและอปสรรค ดงน

4.9.1.1 ปญหาอปสรรคดานบคคล 1) ความขดแยงระหวางบคคลซงมสาเหตมาจากการมองตางมม ทาให

เกดการแบงกลมของผทมความเหนไปในทางเดยวกน และกลมของผทมความเหนตางกนขน แตถงแมจะมความคดทตางกนออกไป สมาชกกยงยดมนในการพฒนาชมชนใหเกดความเขมแขง ถงแมวาจะมความคดและวธการทตางกนออกไปบาง แตสมาชกกพรอมทจะรวมมอกนเมอชมชนเกดปญหา หรอตองการการรวมมอ

2) การเหนแกพวกพองและประโยชนสวนตนความเจรญ เทคโนโลยททนสมย ไดสรางชอเสยงใหกบชมชนจนเปนทรจกในวงกวาง ทาใหชมชนสรางกจกรรมขนมาเพอรองรบผ เยยมชม และนกทองเทยวทแสวงหาความเปนธรรมชาตในแบบฉบบวถพอเพยง ผลประโยชนนนจงถกจดสรรโดยผมอานาจ แตกถกจดสรรอยในวงทจากดในกลมของตน ขาดการกระจายรายไดอยางทวถง

91

3) การเปลยนแปลงวถชวตเมอคาครองชพเพมสงขน เทคโนโลยททนสมย ขาวสารทหลากหลายและเขาถงไดงาย ไดสงผลตอความคดความตองการของสมาชกในชมชน สมาชกบางสวนจงผนตวเองออกมาจากวถชวตแบบด งเดม สการเปนพนกงานบรษท ขาราชการ และการทาธรกจ ซงตองออกไปทางานนอกชมชน สงผลใหเกดความหาง ชองวางระหวางกนขน เวลาทมใหกนนอยลง จนบางครงไมอาจเขารวมกจกรรมของชมชนได เพราะตองหารายไดมารบผดชอบครอบครวซงไดเปลยนรปแบบการใชชวต จากเศรษฐกจพอเพยง ไปสชวตแบบบรโภคนยม

4.9.1.2 ปญหาอปสรรคดานการดาเนนการ 1) การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของไมเพยงพอ เนองจาก การ

ดาเนนการของหนวยงานราชการจาเปนตองอาศยขนตอนในการขออนมตงบประมาณ หรอวสดอปกรณในการดาเนนงาน ซงในบางครงการดาเนนงานตองการความเรงดวน ชาวชมชนจงตองอาศยทรพยากรเทาทมอยในชมชนเพอแกไขปญหาเบองตนกอนซงไมเพยงพอ จงทาใหการแกไขปญหาไมสามารถดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

2) ไมมการรวมกลมทถาวร เนองจากการรวมกลมของสมาชกจะเกดขน กตอเมอเกดปญหา หรอตองการทาอะไรบางอยาง หลงจากจบโครงการแลว ความกระตอรอรนของสมาชกกจะลดนอยลง

ตารางท 4.4 แสดงปญหาอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

ปญหา และอปสรรคทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

ปญหาและอปสรรคดานบคคล ความขดแยงระหวางบคคล 6 40.02 การเหนแกพวกพองและประโยชนสวนตน 2 13.34 การเปลยนแปลงวถชวต 2 13.34 ปญหาและอปสรรคดานการดาเนนการ การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของไมเพยงพอ 3 20.01 ชาวชมชนไมมการรวมกลมทถาวร 2 13.34

หมายเหต : * ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ ** ฐานรอยคดจาก 15

92

4.9.2 แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน จากปญหาและอปสรรคในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนกรณคา มแนวทางการแกไขปญหาอปสรรค ดงน 4.9.2.1 แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคดานบคคล 1) สรางการยอมรบซงกนและกน (รอยละ 40.02) 2) สรางความเปนธรรมใหกบสมาชกทดอยโอกาส (รอยละ13.34) 3) พฒนาคณภาพชวตของสมาชกใหดขน (รอยละ13.34)

4.9.2.2 แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคดานการดาเนนการ 1) การทบทวนแผนปฏบตงานรวมกบชมชนแบบมสวนรวม (รอยละ 26.68) 2) การรวมกลมอาชพ (รอยละ 20.01)

จากขอมลสามารถสรปไดวา แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ดานบคคล มดงน 1) สรางการยอมรบซงกนและกน โดยใชผทคนในชมชนใหการยอมรบ มาเปนคนกลางในการไกลเกลยใชหลกศาสนาเขามาเปนเครองมอเพอหาขอตกลงรวมกน และจดกจกรรมเพอสรางความสมพนธอนดตอกน 2) สรางความเปนธรรมใหกบสมาชกทดอยโอกาส โดยสรางความโปรงใสใหเกดขนในการบรหารจดการผลประโยชนของชมชน ซงสมาชกในชมชนสามารถเขาถงไดโดยงาย เชนการตดประกาศทบอรดประชาสมพนธของชมชน มการประกาศทางหอกระจายขาว เปนตน โดยมเนอหาทถกตอง ชดเจนสงเหลานจะชวยใหสมาชกเกดความคลางแคลงใจนอยลง ยนดทจะสนบสนน และใหความรวมมอในทกๆเรองทเปนประโยชนตอสวนรวม 3) พฒนาคณภาพชวตของสมาชกใหดขน เพราะถาสามารถทาใหสมาชกมอาชพทสามารถเลยงดครอบครวได ไมเดอดรอน มวถชวตทดขน สมาชกกไมจาเปนตองกระเสอกกระสนไปหางานทาขางนอก ทาใหมเวลาอยกบครอบครว อยกบชมชน และเขารวมเปนสวนหนงในการพฒนาชมชนใหเขมแขงตอไป

แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคดานการดาเนนการ ในประเดนปญหาอปสรรคดานการดาเนนงาน มวธแกไขปญหาดงน 1) การทบทวนแผนปฏบตงานรวมกบชมชนแบบมสวนรวม เปดโอกาสใหสมาชกแสดงความคดเหนอยางเสร และกจกรรมนนตองมความตอเนอง มการตรวจสอบ และวดผลได 2) ผนาและหนวยงานทเกยวของจะตองมการสงเสรมการรวมกลมของสมาชกใหมความเหนยวแนน อยางตอเนอง และขยายวงกวางมากขน โดยใชวธจดตงกลมตามความถนด สนบสนนใหเกดกจกรรมทสรางรายไดอยางตอเนอง สรางกลไกใหเกดการมสวนรวม พฒนาตอยอดในกจกรรมนน โดยมทปรกษาคอยใหคาแนะนา นอกจากนสมาชกควรไดรบความรอยางตอเนองในเรองทจาเปน กระบวนการเหลานจะสงผลใหสมาชกมความสมพนธทแนบแนนมากขน มกลไกทใชในการเรยนร ทาใหเกดการพฒนาทไมหยดนง เกดพลงในการขยายขอบเขตของผ ปฏบตใหมจานวนเพมมากขน ทาใหชมชนเกดความเขมแขง

93

ตารางท 4.5 แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

แนวทางการแกไขปญหาอปสรรค จานวน* (n=15)

รอยละ** (100.00)

แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคดานบคคล สรางการยอมรบซงกนและกน 6 40.02

สรางความเปนธรรมใหกบสมาชกทดอยโอกาส 2 13.34 พฒนาคณภาพชวตของสมาชกใหดขน 2 13.34 แนวทางการแกไขปญหาอปสรรคดานการดาเนนการ การทบทวนแผนปฏบตงานรวมกบชมชนแบบมสวนรวม 4 26.68 การรวมกลมอาชพ 3 20.01

หมายเหต: * ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ ** ฐานรอยคดจาก 15

4.9.3 ขอเสนอแนะในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน จากการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ (Key-informants) พบวา ขอเสนอแนะในการ

ขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนธรณคา มประเดนทถกนาเสนอมากมาย สามารถแบงไดเปน 2 ประเดน คอ ขอเสนอแนะดานการดาเนนการภายในชมชนและขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ ดงน

4.9.3.1 ขอเสนอแนะดานการดาเนนการภายในชมชน 1) แกปญหาความขดแยงของคนในชมชน (รอยละ 26.68)

2) สรางการมสวนรวมใหเกดขนในชมชนอยางตอเนอง (รอยละ13.34) 4.9.3.2 ขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ 1) หนวยงานภาครฐควรเขามาใหการสนบสนนอยางตอเนอง (รอยละ 20.01)

2) ความรวดเรวในการตอบสนองความตองการของชมชน (รอยละ 13.34) 3) รฐควรเขามามสวนรวมกบประชาชนใหมากขน (รอยละ 13.34)

จากขอมลสามารถสรปไดวา ขอเสนอแนะในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ซงเปนขอเสนอแนะทมาจากปญหาทเกดขนภายในชมชน ทงทเกดจากตวบคคลและปญหาทเกดจากการดาเนนงานขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน โดยแบงเปน 2 ประเดน คอ ประเดนแรกเปน

94

จะเปนขอเสนอแนะเกยวกบชมชน เปนการเสนอแนะเพอใหการดาเนนงานการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนในชมชนมประสทธภาพมากขน ประเดนทสองเปนขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ เพอใหเกดความรวมมอทด และตอบสนองไดอยางรวดเรว ตรงตอความตองการของชมชน

1) ขอเสนอแนะเกยวกบชมชน การรบผดชอบในบทบาทของตนเอง คอ นอกจากจะตองรบผดชอบดแลตนเองใหดแลว ยงตองดแลครอบครวใหไดรบความสข เตมความสามารถของตน และชวยเหลอสงคมในดานตางๆทเราสามารถทาไดตามความเหมาะสม เพราะถาสมาชกในชมชนทกคนทาหนาทของตนอยางสมบรณแลว ยอมไมเกดปญหา หรอเปนภาระแกผอน สงคมจะเกดการพฒนาในดานตางๆอยางเหมาะสม และยงยน เพราะการพฒนานนมาจากจตสานกและความรบผดชอบของสมาชกเอง สงผลใหชมชนเกดความเขมแขงอยางแทจรง กาหนดแนวทางการพฒนาชมชนรวมกน โดยททกคนเขามามสวนรวมในทกขนตอน เปดโอกาสใหทกฝายไดแสดงความคดเหน โดยเฉพาะเยาวชนเพอบมเพาะประสบการณในการทางานรวมกบชมชน และหาขอสรปรวมกนอยางเปนธรรม สรางระบบการดแลชมชน แบงหนาทความรบผดชอบตามความถนดและความสมครใจ อาจใชหลกศาสนาเขามาเปนแรงขบเคลอน มการตรวจสอบ และประเมนผลอยางตอเนองเพอใหสมาชกมความกระตอลอลนอยตลอด มการใหรางวลเลกๆนอยๆหรอกลาวชมเมอสมาชกรวมมอกนทาหนาทอยางมประสทธภาพเพอสรางขวญกาลงใจ พยายามสรางกจกรรมทเปดโอกาสใหสมาชกไดมโอกาสมาพดคยแลกเปลยนความคดกนอยางสมาเสมอ สงเหลานจะชวยสลายความขดแยงทงทมองเหนและมองไมเหน ของสมาชกในชมชน และชวยหลอหลอมความรสกเปนหนงเดยวกนของสมาชกดวย เมอความขดแยงไมม การพฒนาชมชนกงายขน

2) ขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ ตองการใหหนวยงานทเกยวของเขามามสวนรวมกบชมชนมากขน เพอใหเกดความสมพนธอนดระหวางหนวยงานและชาวชมชน รบทราบถงปญหาความตองการทแทจรงของชมชน เปนทปรกษาทดคอยใหคาแนะนาทเหมาะสม ตอบสนองไดรวดเรวตรงกบความตองการของชมชน และการสนบสนนนนควรมความตอเนอง

4.10 สรปภาพรวมการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน

จากการศกษา ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : กรณศกษาชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ผศกษาสามารถอธบายถงรปแบบของความเปน

95

หนงเดยวกนของชมชน โดยเทยบเคยงกบทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของทยกมาอางองในบทท 2 สามารถอภปรายไดดงน ลกษณะของความเปนหนงเดยวกนของ ชมชนกรณคา จะมความโดดเดนในเรองของความเชอรวมกน ซงกคอความเชอทางศาสนา สมาชกจะนาหลกการของศาสนามาใชเปนแนวทางในการดาเนนชวต ทงในระดบปจเจกบคคล ระดบครอบครว และระดบสงคม ยดมนในขนบธรรมเนยม ประเพณของชมชนอยางเครงครด มความชวยเหลอเกอกลกน พงพาอาศยกน ใหการมสวนรวมทด มศลธรรมตามหลกของศาสนาอสลาม ใชหลกการประนประนอมในการแกปญหา และมองวาสมาชกในชมชนมความเสมอภาคเทาเทยมกน สวนในดานองคประกอบของความเปนหนงเดยวกน พบวาชมชนกรณคา มองคประกอบของความเปนหนงเดยวกนอย 5 องคประกอบดวยกนคอ ความคลายคลงกนของสมาชก มเปาหมายรวมกน การทาหนาทอยางมจตสานก มการปฏสมพนธกนอยางตอเนอง และการมสวนรวมของสมาชก โดยสงทสมาชกของชมชนกรณคา มเหมอนกน หรอ มความคลายคลงกนมาก มอย 4 อยาง คอ ความคด พฤตกรรม เชอชาต/เผาพนธ และศาสนา

ดวยปจจยดงกลาวจงทาใหเกดการรวมตวกนและกาหนดเปาหมายรวมกน คอรวมกนพฒนาชมชนใหเขมแขงและยงยน โดยมศาสนา องคความรของสมาชกในชมชน และแนวทางเศรษฐกจพอเพยงของในหลวง มาประยกตเปนแนวทางการพฒนาทเหมาะสมกบสภาพชมชนมากทสด มการทาหนาทอยางมจตสานกอยางสมดล คอ หนาทตอตนเอง หนาทตอครอบครว และหนาทตอสงคม ซงสงเหลานไดถกปลกฝงมาจากหลกปฏบตของศาสนา

โดยปกตสมาชกจะมการปฏสมพนธกนอยตลอด เนองจากชมชนกรณคา เปนชมชนทมขนาดไมใหญมาก และสมาชกสวนใหญเปนเครอญาตทมาจากบรรพบรษเดยวกน และอาศยอยในชมชนมาตงแตเกด ความใกลชดสนทสนมจงมมากตามไปดวย จากผลการศกษาพบวา สมาชกจะมการปฏสมพนธกนใน6 โอกาสคอ ปฏสมพนธกบคนในครอบครว ญาตพนอง ปฏสมพนธกบเพอนบานในละแวกใกลเคยง ปฏสมพนธหลงการละหมาด ปฏสมพนธตามงานทจดในชมชน ปฏสมพนธในวนสาคญทางศาสนา และปฏสมพนธในเวทประชาคมของชมชน

องคประกอบสดทายคอการมสวนรวมของคนในชมชน โดยชมชนไดเปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมในทกดาน ตงแตการจดทาแผน ลงมอปฏบต ประเมนผล และรบผลรวมกนหากเปนเรองเกยวกบสวนรวม หรอกจกรรมทเกยวของกบศาสนา จะไดรบความรวมมอเปนอยางดจากสมาชกในชมชน ในสวนของการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนนน ชมชนจะใชศาสนาเปนเครองมอหลกในการสรางความตระหนกใหกบสมาชกในชมชน โดยมการปลกฝงตงแตเดก ทงจากครอบครว

96

โรงเรยน และสภาพแวดลอมในชมชน ซง 95% ของสมาชกในชมชนเปนผนบถอศาสนาอสลาม ผสานกบจารตประเพณทชวยสงเสรมใหเกดความเปนหนงเดยวกน และดวยความทชมชนใชหลกการบรหารแบบกระจายอานาจ สงเสรมการมสวนรวมในทกขนตอน สมาชกสามารถแสดงความคดเหนไดอยางเสมอภาค และเทาเทยมกน ชมชนเลอกทจะพฒนาแบบคอยเปนคอยไป โดยยดแนวทางปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง คอ การลดรายจาย เพมรายได ขยายโอกาสลงทน สรางงาน สรางรายได จดสรรสวสดการ สงเสรมการเรยนรและพงตนเอง เปนแหลงเรยนร ซงชมชนกรณคา เปนชมชนทมแนวคดในการพฒนาโดยการตงศนยการเรยนรทใชความรขบเคลอนชมชนบนฐานความคด นาภมปญญาทองถนของสมาชกชมชนสรางเปนฐานความรโดยใหสมาชกชมชนทมความชานาญเฉพาะดานเปนวทยากรอบรม เผยแพรความรใหแกสงคม เพอใหความเปนหนงเดยวกนของชมชนยงคงอยตอไป ชมชนกรณคา ไดสรางกลไกแหงจตสานกขน โดยใชหลกศาสนา ระบบการศกษา ความเปนเผาพนธเดยวกน และจารตประเพณของชมชน มาขดเกลา และหลอหลอมความคดใหสมาชกทกคนเกดความรสกเปนหนงเดยวกน ผานทางรปแบบการศกษา พธกรรมทางศาสนา และกจกรรมชมชน สงผลใหความเปนหนงเดยวกนนเปนกระแสทไหลเวยนภายในชมชนอยตลอดเวลา อยางเปนธรรมชาต ภาคสวนทใหการสนบสนนการขบเคลอน ความเปนหนงเดยวกนของชมชน ม 5ภาคสวนดวยกน คอ สถาบนครอบครว สถาบนศาสนา สถาบนการศกษา สถาบนการปกครองชมชนและภาครฐ โดย 5สถาบนดงกลาวมบทบาททสาคญดงน สถาบนครอบครว เปนสถาบนแรก และเปนสถาบนทมความสาคญมาก เนองจากความใกลชด ความผกพน ของคนในครอบครว การอบรมเลยงดในวยเดก พอแมทคอยเปนแบบอยางทด สงตางๆ เหลานจะเปนพนฐานชวยใหบคคล เตบโตขนมาเปนสมาชกทดและมความรบผดชอบตอตนเอง และสงคมได สถาบนศาสนา ชวยขดเกลาจตใจของสมาชกในชมชนใหเกดความเปนหนงเดยวกน โดยใชหลกการของศาสนามาเปนเครองมอ ซงเนนย าใหสาวกท งหลาย มความรกใครสามคคกน ชวยเหลอเกอกลกน ตลอดถงการปฏบตหนาทตอตนเอง ตอครอบครว และตอสงคมอยางสมบรณ ศาสนาจงเปรยบเสมอนหางเสอทคอยควบคมทศทางของชมชน ใหดาเนนไปตามแนวทางของศาสนา สถาบนการศกษา เปนอกสถาบนหนงทชวยปลกฝงใหเยาวชนโตมาเปนสมาชกทดของสงคม เครองมอทใชคอ บทเรยนและกฎระเบยบของโรงเรยน ซงชวยสอนใหเยาวชนรวาสงใดควรทาหรอสงใดททาไมได หากฝาฝนกจะไดรบการตกเตอนหรอลงโทษ ทาใหเดกไดซมซบ วธการใชชวต การอยรวมกบสงคม และมการจดกจกรรมตางๆ ซงทาใหทกภาคสวนไดเขามามสวนรวมกน สงผลใหสมาชกชมชนมความเปนหนงเดยวกนมากขน

97

สถาบนการปกครองชมชนมสวนใหความเปนหนงเดยวกนของชมชนมความชดเจน และเปนรปธรรมมากขน โดยเปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมในทกๆดาน สมาชกจงเกดความรสกเสมอภาค และความโปรงใสทชดเจนในการบรหารงาน จงเกดความสมพนธทดตอกนพรอมทจะใหความรวมมอ สนบสนนอยางเตมท ภาครฐ ใหเงนอดหนนผานทางสานกงานเขตเดอนละ 5,000 บาท ซงเงนนสามารถนาไปใชประโยชนไดหลายอยาง เชน ซอของเยยมผสงอาย ชวยคารกษาพยาบาล หรอ ใชเปนกองทนชวยเหลอครอบครวของสมาชกทเสยชวต ใชเปนเงนซอมแซมภมทศนในชมชน หรอใชทากจกรรมทกอใหเกดประโยชนตอชมชน โดยจะเขาทประชมเพอพจารณา ซงทกกลมบานมสทธเทาเทยมกน จากการสรปผลการสมภาษณ พบวา ปญหาอปสรรคในการขบเคลอนขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนม 2 ดานคอ ดานบคคล และ ดานการดาเนนการทในสวนของปญหาอปสรรคดานบคคลนนม 3 เรองดวยกน คอ ปญหาความขดแยงระหวางบคคลซงมสาเหตมาจากการมองตางมม ทาใหเกดการแบงกลมของผทมความเหนตางกน อกปญหากคอ การเหนแกพวกพองและประโยชนสวนตนผลประโยชนนนถกจดสรรอยในวงทจากด ขาดการกระจายอยางทวถง ปญหาสดทาย การเปลยนแปลงวถของ สงผลใหเกดชองวางระหวางกนขน เวลาทมใหกนนอยลง ไมอาจเขารวมกจกรรมของชมชนได

ปญหาอปสรรคดานการดาเนนการพบวา การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของไมเพยงพอ เนองจาก การดาเนนการของหนวยงานราชการมขนตอนทซบซอน ซงในบางครงการดาเนนงานตองการความเรงดวน ทาใหไมสามารถดาเนนการแกไขปญหาไดอยางทนทวงทและปญหาตอมากคอชมชนไมมการรวมกลมทถาวร สงผลใหการพฒนา และการแกปญหาของชมชนขาดความตอเนอง

สาหรบขอเสนอแนะนน จากการสรปสามารถแบงไดเปน 2 ประเดน คอ ประเดนแรกเปนจะเปนขอเสนอแนะเกยวกบชมชน ในเรองของการรบผดชอบในบทบาทของตนเอง และ กาหนดแนวทางการพฒนาชมชนรวมกน โดยททกคนเขามามสวนรวมในทกขนตอน เปนการเสนอแนะเพอใหการดาเนนงานการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนในชมชนมประสทธภาพมากขน ประเดนทสองเปนขอเสนอแนะตอหนวยงานทเกยวของ โดยตองการใหหนวยงานทเกยวของเขามามสวนรวมกบชมชนมากขน สรางความสมพนธอนดระหวางหนวยงานและชาวชมชน รบทราบถงปญหา เปนทปรกษาใหชมชน เพอใหเกดความรวมมอทด และตอบสนองความตองการของชมชนไดอยางรวดเรว และมประสทธภาพ

เมอวเคราะหในรายละเอยดแลว พบวา ความเปนหนงเดยวกนของชมชนกรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร มลกษณะทสอดคลองกบแนวคดของ Durkheim (1956 อางถงใน ภาวน เพงศาสตร, 2532: 22) วา ความเปนอนหนงอนเดยวกนของสงคม เปนเรอง

98

ของการสงสมความเชอและสานกรวมกนของคนในสงคม ซงความเชอรวมกนของชมชนกรณคา เปนความเชอตามแนวทางของศาสนาอสลาม นอกจากนยงไปสอดคลองกบมารค ตามไท ( 2544) ทกลาวเอาไววา ศกยภาพของสงคมทจะทาบางอยางรวมกนในบางสถานการณทเกดขน ความสามคคอาจไมใชสงทปรากฏทกวนในสงคม แตมลกษณะเปนของแฝง ของแฝง กคอ ศกยภาพ ซงเมอเกดเหตการณขนมากจะมการนามาใช เพอสนบสนนการทางานรวมกนของคนในสงคม ศกยภาพของความสามคคจะชดเจน หากสงทเราจะปกปองรวมกนนนมคณคา และลงตวแลว เชน วฒนธรรม วถชวต

สาหรบขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน กรณศกษาชมชนกรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ซงไดมการวเคราะหขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน จาก สพรรณ ไชยอาพร (2550) เสาวลกษณ สมสข (2550) ธดารตน คมกระโทก (2551) และ Marx (1994) ทาใหสามารถสรปขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ของชมชนกรณคาได 4 ขนตอน คอ 1) สรางความตระหนก/อยากทจะเปลยนแปลง 2) ทาใหเกดการมสวนรวม 3) สามารถพงตนเองไดอยางย งยน 4) เกดสานกรวมเมอวเคราะหดานรายละเอยดแลว พบวา มความคลายคลงกบกระบวนการการขบเคลอนของ สพรรณ ไชยอาพร (2550) มากทสด เนองจากมการกาหนดขนตอนของกระบวนการทครอบคลม และในสวนของ ความจาเปนในมตทางวฒนธรรมทง 3 มตดวยคอ 1) ระบบความคด/ความเชอ 2) ระบบคณคา/คานยม รวมถงคณธรรมและจรยธรรม 3) แบบแผนของคนสวนใหญทกระทา ซงทง 3 มตนมความสาคญอยางยงตอ การขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ของชมชนกรณคา

ความเปนหนงเดยวกนของชมชน ไดถกพฒนาขนจากในอดตเพอใหสอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงทเกดขนในปจจบน แตยงคงไวซงหลกการ และแนวทางทคลายคลงกน ดวยการดาเนนชวตตามแนวทางของศาสนา รกใครสามคคกน ชวยเหลอเกอกลกน ไมฟ มเฟอย และใหความสาคญตอการศกษาหาความรอยเสมอ

ทามกลางความเปลยนแปลงทเกดขน ชมชนมการปรบตวทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม ในดานเศรษฐกจ ชมชนไดพฒนาอาชพจากการทาการเกษตรเพยงอยางเดยว มาจดตงกลมอาชพขน ตามความถนด/ความสนใจ ทาใหสมาชกมรายไดเพมขนและยงชวยใหสมาชกไดเขามามสวนรวมกนมากขน นอกจากนยงมการสรางเครอขายกบชมชนรอบขาง ไปดงานในชมชนอนแลวนามาปรบใชกบตนเองอยางเหมาะสม สงผลตอการขยายตวทางสงคม ความรและเทคโนโลยตางๆ ถกนามาใช ทาใหเกดองคความรใหมๆ ซงเปนประโยชนตอชมชน ดวยเหตนเองทาใหชมชนมชอเสยง ไดรบรางวลจากภาครฐมากมายในฐานะชมชนวถพอเพยง และยงตอบแทนสงคมดวยการเปนศนยเรยนร เพอศกษาดงานใหกบหนวยงานรฐ เอกชน และประชาชนทสนใจ

99

ดวยจานวนสมาชกทเพมมากขนอยางรวดเรว ชมชนไดแบงพนทการปกครองออกเปน 14 กลมบาน ตามลกษณะภมมศาสตร เพอการดแลทมประสทธภาพมากขน ผนาไดกระจายอานาจในการปกครองไปสหวหนากลมบานในการดแลลกบานของตน ชมชนไดใหความสาคญกบการมสวนรวมของสมาชกในทกขนตอน ทาใหสมาชกรสกวาตนเองมคณคา และเปนสวนหนงของชมชน

ในดานสงแวดลอม ชมชนไดใหความสาคญไมนอยไปกวาดานอน ดวยการรกษาลกษณะความเปนธรรมชาตของชมชนไวใหมากทสด ลดการใชสารเคมในการทาการเกษตร โดยหนมาทาเกษตรอนทรย ใชชวตแบบพงพาอาศยธรรมชาต คอเปนทงผใหและผรบ

เมอชมชนมความเปนหนงเดยวกน จงสงผลใหการพฒนา และการแกไขปญหาของชมชนมศกยภาพมากขน เนองจากการใหความรวมมอของสมาชกในดานตางๆ ดวยความเตมใจ ทาใหเกดพลงในการขบเคลอนชมชนใหเปนไปตามทชมชนหวงเอาไว ยกตวอยางเชน โครงการชมชนสขาว ชมชนมเปาหมายทจะจดการกบปญหายาเสพตดทกาลงแพรระบาดในชมชน และดวยความรวมมอของสมาชกในการเปนหเปนตา และเอาจรงเอาจงกบการแกปญหา ตลอดถงความรวมมอของภาคสวนตางๆ ทาใหโครงการนประสบความสาเรจไดดวยด

ถงแมวาชมชนจะมความเปนหนงเดยวกนพอสมควรแลว แตชมชนกไมไดพอใจอยเพยงเทาน ชมชนยงคาดหวงทจะพฒนาความเปนหนงเดยวกนใหมประสทธภาพมากยงขนไปอก เพอพฒนาไปสความเปนชมชนทเขมแขง สามารถพงตนเองได ทามกลางความเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรว ตลอดถงเกดการพฒนาทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม อยางสอดประสานกน เกอกลกน โดยมหลกของศาสนาเปนแนวทาง ธารงครกษาไวในสวนของ วฒนธรรม และประเพณอนดงามของชมชน

จากการศกษาในครงนทาใหผวจยตระหนกวา ความเปนหนงเดยวกนนนมความสาคญตอการพฒนาอยางยง เพราะจะทาใหเกดกลไกตางๆ ขนมามากมาย เชนการมสวนรวม การเรยนรรวมกนซงปจจยดงกลาวจะชวยใหการพฒนามประสทธภาพมาก ถาหากแตละชมชนสามารถรวมเปนหนงเดยวกนได ยอมสรางพลงทเขมแขง สามารถขบเคลอนสงคม และประเทศชาตไปในทศทางทเหมาะสมและยงยนไดโดยสามารถสรปผลจากการศกษาไดดงภาพท 4.1 ดงตอไปน

 

 

ภาพท 4.1 แสดงขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน  

 

100

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ การศกษาขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : กรณศกษาชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร โดยมวตถประสงคในการศกษา ดงน 1) เพอศกษาความหมายของความเปนหนงเดยวกนของชมชน 2) เพอศกษาลกษณะ/องคประกอบของความเปนหนงเดยวกนของชมชน 3) เพอศกษาขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชน 4) เพอศกษาปญหาอปสรรคของความเปนหนงเดยวกน ตลอดจนขอเสนอแนะเพอใหเกดความเปนหนงเดยวกน

การศกษาครงน ผศกษาใชวธการวจยเชงคณภาพ โดยเกบรวบรวมขอมลแบบวธการสมภาษณ เจาะลกกบผใหขอมลทสาคญ (Key-informants) ทงสน 15 คน รวมทงใชวธการสงเกตแบบมสวนรวมโดยเขาไปในบทบาทของนกศกษาสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ในลกษณะของบณฑตอาสา นอกจากนยงใชวธการเกบรวบรวมจากเอกสารทเกยวของ เชน แผนปฏบตงาน เอกสารการประชม ปายประชาสมพนธ เอกสารเผยแพร จากนนทาการวเคราะหขอมลไปพรอมๆ กบการเกบขอมลตามหลกการวจยเชงคณภาพและตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลดวยวธการเทคนคสามเสา (Triangulation) คอ ตรวจสอบขอมลจากหลากหลายบคคล ตางชวงเวลา ตางวธการ และสถานทตางกน เพอใชสาหรบการวเคราะหเชอมโยงความสอดคลองกบเนอหาของขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน และการสนบสนนของภาคสวนตางๆทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ตลอดจนปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะในการดาเนนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนแลวทาการ วเคราะหขอมลโดยยดหลกตรรกะเทยบเคยงแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของควบคบรบท (Context) โดยใชสถตเชงพรรณนาประกอบ

5.1 สรปผลการศกษา การศกษาการศกษาขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : กรณศกษาชมชนธรณคา

แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร พบวา ผใหขอมลทสาคญ สวนใหญเปนเพศชาย ม

102

อายระหวาง 61-70 ป มภมลาเนาเดมอยในชมชน นบถอศาสนาอสลาม สมรสแลว สวนใหญจะมสมาชกในครอบครว 1-5 คน จบการศกษาระดบปรญญาตรมากทสด อาชพหลกสวนใหญจะเปนขาราชการทเกษยณอายจากราชการ คร ทหาร ซงมอาชพเสรมเปนวทยากร และเกษตรกร มรายไดเฉลยตอเดอนอยท 10000-20000 บาท สวนใหญจะเปนคณะกรรมการศนยถายทอดความรของชมชน และคณะกรรมการชมชน

5.1.1 ลกษณะของความเปนหนงเดยวกน จากการสมภาษณเชงลกกบผใหขอมลทสาคญของชมชนธรณคา สามารถสรปลกษณะของ

ความเปนหนงเดยวกนไดดงน มความเชอรวมกนเปนจดเดน ซงความเชอรวมกนของชมชนธรณคา เปนความเชอตามแนวทางของศาสนาอสลาม ทสอนใหรกใครสามคคกน อกทงสมาชกของชมชนสวนใหญเปนคนพนท ทสบเชอสายมาจากบรรพบรษคเดยวกน จงสงผลใหคนในชมชนมลกษณะนสยชวยเหลอเกอกลกน พงพาอาศยกน มการไปมาหาสกนอยเสมอ ยดมนขนบธรรมเนยมอยางเครงครดมการรวมมอทดในการชวยเหลอชมชน มศลธรรม มคณธรรม มการประนประนอมตอกน และมความเสมอภาค ในยามทเกดปญหาขนระหวางสมาชกในชมชน ผนากจะใชหลกของการประนประนอมในการไกลเกลย คอยชวยเหลอใหไดรบความยตธรรมเทาเทยมกน จนไดขอยตททงสองฝายยอมรบได จะเหนไดวาสมาชกนาหลกการของศาสนามาใชเปนแนวทางในการดาเนนชวต ทงในระดบปจเจกบคคล ระดบครอบครว และระดบสงคม ซงสามารถนามาประยกตใชไดตงแตเกดจนตาย

5.1.2 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน

จากการศกษาทาใหทราบวาชมชนธรณคา มองคประกอบของความเปนหนงเดยวกนอย 5 ขอประกอบดวย 1) สมาชกมสงทคลายคลงกน คอ ความคด พฤตกรรม เชอชาต/เผาพนธ และศาสนาสมาชกไดรบอทธพลของศาสนาอสลาม ทสอนใหทาคณงามความด รกใครสามคคกน ชวยเหลอเกอกลซงกน ผนวกกบความเปนเครอญาตรวมสายเลอดเดยวกน มบรรพบรษเดยวกนทาใหความรสกผกพนตอกนมมากยงขน 2) มเปาหมายรวมกน ในการทจะพฒนาชมชนใหมความเขมแขง โดยใชหลกเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทาง คอการลดรายจาย เพมรายได ขยายโอกาสลงทน สรางงาน สรางรายได จดสรรสวสดการสงเสรมการเรยนรและพงตนเอง 3) ปฏสมพนธกนอยางตอเนอง เนองจากเปนชมชนทมขนาดไมใหญมาก สบเชอสายจากบรรพบรษเดยวกน และสวนใหญนบถอศาสนาเดยวกนดวย สมาชกจงมความใกลชดสนทสนมกนมาก พบวา สมาชกจะมการปฏสมพนธกน 6 โอกาสคอ ปฏสมพนธกบคนในครอบครว ญาตพนอง ปฏสมพนธกบเพอนบาน

103

ปฏสมพนธหลงการละหมาด ปฏสมพนธตามงานทจดในชมชน ปฏสมพนธในวนสาคญทางศาสนา ปฏสมพนธในเวทประชาคมของชมชน 4) การมสวนรวมของสมาชก ชมชนธรณคา ใหความสาคญกบการมสวนรวมคอนขางสง โดยเฉพาะอยางยง หากเปนเรองเกยวกบการพฒนาชมชน หรอกจกรรมทเกยวของกบศาสนา จะไดรบความรวมมอเปนอยางดจากสมาชกในชมชน 5) การทาหนาทอยางมจตสานก สามารถอธบายไดเปน 2 ลกษณะ คอการทาหนาทในระดบบคคล และ ในระดบสงคม ซงในระดบบคคลมการชวยเหลอในสวนของปจจยพนฐานเชน บรจาคเงนใหแกผดอยกวาทกๆ ป แบงปนผลตผลทางการเกษตรเพอนาไปบรโภค แบงปนพนธพชเพอการเกษตร เปนตน และยงมการชวยเหลอในรปแบบของการใหความร ความคด ทจะสามารถทาใหผไดรบการชวยเหลอนน มศกยภาพในการชวยเหลอตนเอง สวนในระดบของสงคม หรอ ชมชน สมาชกมแนวทางทชดเจนคอตองการเปนชมชนทเขมแขง สามารถพงตนเองไดอยางย งยน ทาใหสมาชกมความรบผดชอบตอบทบาทของตนเองในการชวยดแลชมชน เปนหเปนตาใหกน รวมถงรวมกนแกปญหาทเกดขนในชมชน

5.1.3 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน เพราะความเปนหนงเดยวกนเปนปจจยทสาคญในการพฒนาและแกไขปญหาของชมชน

ซงขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของ ชมชนธรณคา ม 4 ขนตอน คอ สรางความตระหนก/อยากเปลยนแปลง ทาใหเกดการมสวนรวม ชมชนสามารถพงตนเองได และการเกดสานกรวม

ในขนตอนการสรางความตระหนก ชมชนจะใช สถานศกษา ศาสนา ครอบครว และชมชน เขามาเปนเครองมอในการขดเกลาความคด และความรสก ของสมาชกใหเกดความตองการทจะเปนหนงเดยวกน โดยมรปแบบทตางกน สถานศกษาจะใชบทเรยน และสรางกจกรรมใหเดกไดเรยนรสรางพนฐานใหกบเยาวชน รวมถงจดกจกรรมททาใหทกภาคสวนในชมชนไดเขามามสวนรวม ศาสนาชวยขดเกลาจตใจ โดยแนวทางของศาสนาอสลามจะเนนใหสาวกรกใครสามคคกน เกอกลตอกน โดยเดกมสลมจะตองเรยนศาสนาในวนหยด และ หลงเลกเรยน และในวนศกรหลงจากเสรจพธละหมาด อหมามจะเทศนสอนตามแนวทางของศาสนา ในสวนของครอบครวจะคอยเปนแบบอยาง และคอยสงสอนใหสมาชกรกใครตอครอบครว และรบผดชอบสงคม ดานผนาชมชน จะใชวธการพดใหสมาชกเหนความสาคญของความเปนหนงเดยวกน ทงในทประชมของชมชน มสยด ทโรงเรยน และยงพาสมาชกไปศกษา ดงานในชมชนตางๆ ทประสบความสาเรจอกดวย

การทาใหสมาชกในชมชนมสวนรวม ชมชนไดใหความสาคญในการแสดงความคดเหนของสมาชก สมาชกสามารถเสนอความคดเหนไดทงในทประชม เสนอตอหวหนากลมบาน หรอ

104

เสนอกบผนาโดยตรง ตวผนามการบรหารทโปรงใส ใหความเสมอภาคตอสมาชก ในบางโอกาสกจะใชกจกรรมเพอสรางความสมพนธทดตอกน โดยมวตถประสงคเพอสวนรวมเปนหลก ซงการมสวนรวมนทางชมชนจะไมบงคบ คอเปนการเขารวมดวยความสมครใจ

ในขนพงตนเองน ชมชนสามารถอยได โดยสามารถรกษาองคความร วถชวต วฒนธรรมทดงามของชมชนไวไดทามกลางความเปลยนแปลงทเกดขน ชมชนจะใหความสาคญกบความร มกระบวนการเรยนรของชมชน มการจดตงศนยเรยนร และกลมอาชพตางๆ ขนจากการรวมกลมตามความสนใจ เพอใหสมาชกไดศกษา และทากจกรรมรวมกน คอรวมคด รวมทา รวมเรยนร จนเกดเปนกลมอาชพเกดขน ทาใหสมาชกมรายไดพอสมควร ซงนอกจากจะเปนการสรางอาชพ สรางรายไดแลว ยงเปนการธารงรกษาคณคาของชมชนทไดสงสมมาตงแตอดตใหยงมอยตอไป เปนทศกษาดงานของหนวยงานภายนอก ซงตรงจดนกสามารถสรางรายไดใหกบสมาชก และยงเปนประโยชนกบสงคมอกดวย

จตสานกรวม เปนสงทเกดขนจากการปลกฝง ขดเกลามาตงแตเดกผานกระบวนการ และกจกรรมของสถาบน และองการทมอยในชมชน ทาใหสมาชกมโอกาสเรยนร แกปญหา จนเกดการเหนคณคาของกนและกน และของสวนรวม มการชวยเหลอเกอกลกน ประนประนอมตอกนและผลของสงเหลานไดทาใหเกดการพฒนาและแกไขปญหาของชมชนอยางมประสทธภาพ ชมชนเกดความเขมแขง สมาชกมความร มรายได จนกลายเปนแหลงเรยนร ในเรองเศรษฐกจพอเพยงทสาคญแหงเหนงของประเทศ

5.1.4 สถาบนทมสวนเกยวของกบการสงเสรมใหเกดความเปนหนงเดยวกน สถาบนทมสวนเกยวของกบการสงเสรม การขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชน

ธรณคา ม 5สถาบนดวยกน คอ สถาบนครอบครว สถาบนศาสนา สถาบนการศกษา สถาบนการปกครองชมชนและภาครฐ โดยสถาบนดงกลาวมบทบาททสาคญดงน

สถาบนครอบครว เปนสถาบนแรก และเปนสถาบนทมความสาคญมาก เนองจากความใกลชด ความผกพน ของคนในครอบครว การอบรมเลยงดในวยเดก จะตองเปนแบบอยางทดใหกบสมาชกซงสงตางๆ เหลานจะเปนพนฐานชวยใหบคคล เตบโตขนมาเปนสมาชกทดและมความรบผดชอบตอตนเอง และสงคมได สถาบนศาสนา ชวยขดเกลาจตใจของสมาชกในชมชนใหเกดความเปนหนงเดยวกน โดยใชหลกการของศาสนามาเปนเครองมอ ซงเนนย าใหสาวกท งหลาย มความรกใครสามคคกน ชวยเหลอเกอกลกน ตลอดถงการปฏบตหนาทตอตนเอง ตอครอบครว และตอสงคมอยางสมบรณ ศาสนาจงเปรยบเสมอนหางเสอทคอยควบคมทศทางของชมชน ใหดาเนนไปตามแนวทางของสาสนา

105

สถาบนการศกษา เปนอกสถาบนหนงทชวยปลกฝงใหเยาวชนโตมาเปนสมาชกทดของสงคม เครองมอทใชคอ บทเรยนและกฎระเบยบของโรงเรยน ซงชวยสอนใหเยาวชนรวาสงใดควรทาหรอสงใดททาไมได หากฝาฝนกจะไดรบการตกเตอนหรอลงโทษ ทาใหเดกไดซมซบ วธการใชชวต การอยรวมกบสงคม สถาบนการปกครองชมชนมสวนใหความเปนหนงเดยวกนของชมชนมความชดเจน และเปนรปธรรมมากขน มความโปรงใสในการบรหารงาน เปดโอกาสใหสมาชกเขามามสวนรวมในทกๆดาน สมาชกจงเกดความรสก เสมอภาคและรสกวาตนนนเปนคนสาคญจงพรอมทจะใหความรวมมอ และสนบสนนอยางเตมท

ภาครฐ ใหเงนอดหนนผานทางสานกงานเขตเดอนละ 5,000 บาท ซงเงนนสามารถนาไปใชประโยชนไดหลายอยาง เชน ซอของเยยมผสงอาย ชวยคารกษาพยาบาล หรอ ใชเปนกองทนชวยเหลอครอบครวของสมาชกทเสยชวต ใชเปนเงนซอมแซมภมทศนในชมชน หรอใชทากจกรรมทกอใหเกดประโยชนตอชมชน โดยจะเขาทประชมเพอพจารณา ซงทกกลมบานมสทธเทาเทยมกน

5.1.5 ปญหา อปสรรค และแนวทางการแกไข ปญหาอปสรรคในการขบเคลอนขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชนม 2 ดานคอ

ดานบคคล และ ดานการดาเนนการ โดยปญหาในดานบคคลม 3 ประเดนยอย คอ ปญหาความขดแยงระหวางบคคล ปญหาการเหนแกพวกพองและประโยชนสวนตน และปญหาการเปลยนแปลงวถชวตของคนในชมชน ในสวนของปญหาดานการดาเนนการ ม 2 ประเดนคอ การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของไมเพยงพอ ขาดความตอเนอง และสดทายชมชนไมมการรวมกลมทถาวร สงผลใหการพฒนา และการแกปญหาของชมชนขาดความตอเนอง

แนวทางการแกปญหาอปสรรคทมตอการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 5.1.5.1 ดานบคคล

1) สรางการยอมรบซงกนและกน โดยใชผทคนในชมชนใหการยอมรบ มาเปนคนกลางในการไกลเกลย ใชหลกศาสนาเขามาเปนเครองมอเพอหาขอตกลงรวมกน และจดกจกรรมเพอสรางความสมพนธอนดตอกน

2) สรางความเปนธรรมใหกบสมาชกทดอยโอกาส โดยสรางความโปรงใสใหเกดขนในการบรหารจดการผลประโยชนของชมชน โดยทสมาชกในชมชนสามารถเขาถงไดโดยงาย เชนการตดประกาศทบอรดประชาสมพนธของชมชน มการประกาศทางหอกระจายขาว เปนตน โดยมเนอหาทถกตอง ชดเจน สงเหลานจะชวยใหสมาชกเกดความคลางแคลงใจนอยลง ยนดทจะสนบสนน และใหความรวมมอในทกๆเรองทเปนประโยชนตอสวนรวม

106

3) พฒนาคณภาพชวตของสมาชกใหดขน เพราะถาสามารถทาใหสมาชกมอาชพทสามารถเลยงดครอบครวได ไมเดอดรอน มวถชวตทดขน สมาชกกไมจาเปนตองกระเสอกกระสนไปหางานทาขางนอก ทาใหมเวลาอยกบครอบครว อยกบชมชน และเขารวมเปนสวนหนงในการพฒนาชมชนใหเขมแขงตอไป

5.1.5.2 ดานการดาเนนการ 1) การทบทวนแผนปฏบตงานรวมกบชมชนแบบมสวนรวม เปดโอกาส

ใหสมาชกแสดงความคดเหนอยางเสร และกจกรรมนนตองมความตอเนอง มการตรวจสอบ และวดผลได

2) ผนาและหนวยงานทเกยวของจะตองมการสงเสรมการรวมกลมของสมาชกใหมความเหนยวแนน อยางตอเนอง และขยายวงกวางมากขน โดยใชวธจดตงกลมตามความถนด สนบสนนใหเกดกจกรรมทสรางรายไดอยางตอเนอง สรางกลไกใหเกดการมสวนรวม พฒนาตอยอดในกจกรรมนน โดยมทปรกษาคอยใหคาแนะนา นอกจากนสมาชกควรไดรบความรอยางตอเนองในเรองทจาเปน กระบวนการเหลานจะสงผลใหสมาชกมความสมพนธทแนบแนนมากขน มกลไกทใชในการเรยนร ทาใหเกดการพฒนาทไมหยดนง เกดพลงในการขยายขอบเขตของผ ปฏบตใหมจานวนเพมมากขน ทาใหชมชนเกดความเขมแขง

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 ขอเสนอแนะสาหรบแนวทางการปฏบตภายในชมชน 5.2.1.1 สมาชกควรเปดใจยอมรบความคดเหนทแตกตางของกนและกน มใจท

เปนกลาง ลดอคตใหเบาบางลง โดยมงปฏบตหนาทอยางเตมความสามารถเพอประโยชนสวนรวม 5.2.1.2 ผนามความยตธรรม วางตวเปนกลางและเปนแบบอยางทดใหกบสมาชก

ในชมชน 5.2.1.3 ทกคนตองไมเหนแกประโยชนสวนตนและพวกพอง

5.2.2 ขอเสนอแนะสาหรบหนวยงานทเกยวของ

5.2.2.1 หนวยงานทเกยวของควรนาเอาขอมลทไดจากการศกษาในครงนไปประยกตใชตอเพอวางแผนในการเสรมสรางความเปนหนงเดยวกน

107

5.2.2.2 หนวยงานราชการควรเขามามสวนรวมกบชมชนใหมากขน รบฟงปญหาและความตองการของชมชน เพอทจะสามารถตอบสนองไดตรงกบความตองการของชมชน และการสนบสนนนน

5.2.2.3 หนวยงานทเกยวของควรมความจรงใจในการเขามาชวยเหลอ และการชวยเหลอนนควรมความตอเนอง รวดเรว สามารถตอบสนองไดทนตอสถานการ

5.2.3 ขอเสนอแนะสาหรบแนวทางการวจย 5.2.3.1 ควรทาการศกษาเปรยบเทยบขนตอนการขบเคลอนความเปนหนง

เดยวกน ในแตละพนทจะทาใหเหนขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน ทหลากหลายภายใตบรบทชมชนทแตกตางกนเพอนาไปประยกตใชในแตละพนทไดอยางเหมะสม

5.2.3.2 ควรศกษาเกยวกบการเสรมสรางความเปนหนงเดยวกนในชมชนเพอเสรมสรางความเปนหนงเดยวกนใหเกดขนภายในชมชนมากขน

5.2.3.3 ควรศกษาเกยวกบการเสรมสรางหรอแนวทางในการสรางความเปนหนงเดยวกน โดยศกษาในพนทๆ มบรบทแตกตางกนอนจะทาใหเกดแนวทางหรอวธการในการสรางความเปนหนงเดยวกน ทสอดคลองกบบรบทของแตละชมชน

บรรณานกรม

กรณา แดงสวรรณ. 2553. การปรบตวตอสถานการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตและ

การหลอมรวมเปนมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. 1, 1 (กรกฎาคม-ธนวาคม): 11-26.

กฤตยา อาชวนจกล; อนชาต พวงสาล; วรรณา จารสมบรณ; และอาภรณ จนทรสมวงศ. 2542. ขบวนการประชาสงคมไทย: ความเคลอนไหวภาคพลเมอง. กรงเทพมหานคร: อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. 2543. การจดการเครอขาย: กลยทธสาคญสความสาเรจของ การปฏรปการศกษา. กรงเทพมหานคร: ซคเซส มเดย.

เกอ วงศบญสน. 2538. ประชากรกบการพฒนา. กรงเทพมหาคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ครรชต พทธโกษา. 2554. คมอการพฒนาชมชนแหงการเรยนร ฉบบสมบรณ. กรงเทพมหานคร:

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. คนฉตร ตนเสถยร. 2537. การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชมชนในเขตเทศบาล: ศกษา

เฉพาะกรณเทศบาลเมองสมทรสาคร จงหวดสมทรสาคร. ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

โคเซอร, ลวอส เอ. 2535. แนวความคดทฤษฎทางสงคมวทยา: ตอนชารลส ฮอรตน คลย และยอรจ เฮอรเบรต มด. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร รวมกบมลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

จนทรนนท เหลาพนนา. 2546. ขบวนการสรางเครอขายการพฒนาองคกรชมชน อาเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน. ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

จารก เซนเจรญ และ มฮมหมด พายบ. 2541. หะดษเศาะฮหมสลม : ตวบทและคาแปลภาษาไทย. เลม 2. กรงเทพมหานคร: อล-อหมาน.

จาเรญ. หวหนาศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง ชมชนธรณคา. 2555 (20 เมษายน). การสมภาษณ. จฑาพรรธ ผดงชวต. 2554. กรณศกษาชมชนคอยรตตกวา: บทบาทการสอสารแบบเนนการมสวน

รวมและการสนบสนนอยางเขมแขงสการเปลยนผานของชมชน. NIDA Case Research Journal. 3 (1): 29-62.

109

เจมศกด ปนทอง. 2525. การบรหารการพฒนาชนบท การระดมประชาชนเพอการพฒนาชนบท. เอกสารวชาการประกอบการสมมนาพฒนานกบรหาร รนท 49 ระหวาง ว นท 17 พฤษภาคม-9 มถนายน 2525 ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ฉลาด จนทรสมบต. 2547. เอกสารคาสอนวชา การวางแผนแบบมสวนรวมเพอพฒนาทองถน. พมพครงท 2. มหาสารคาม: อภชาตการพมพ.

ชมรมหนงสอวทยปญญา. 2549. แดพนองมสลม. กรงเทพมหานคร: วทยปญญา. ชววฒ ลาภมาก. 2553. รปแบบการจดระบบความรและกระบวนการขบเคลอนความร ตามแนว ทาง

เศรษฐกจพอเพยง: กรณศกษาชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ชชย ศภวงศ และยวด คาดการณไกล. 2540. ประชาสงคม: ทรรศนะนกคดในสงคมไทย. กรงเทพมหาคร: มตชน. ไชยรตน ปราณ และคณะ. 2553. รปแบบการจดการเรยนรเพอเสรมสรางคณลกษณะความ

สมานฉนทของเยาวชนไทย. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค. ไตรพล ตงมนคง. 2552. แรงงานตางดาวชาวพมา: แนวทางการดาเนนชวตอยางสมานฉนทของ

คนชายขอบจงหวดสมทรสาคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ไตรรงค ชาลเครอ. 2551. โครงการออกแบบสอสงพมพรณรงคใหคนไทยเกดความสามคค. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม.

ถวลวด บรกล. 2548. การมสวนรวม: แนวคดทฤษฎและกระบวนการ. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

ทนงศกด คมไขน า. 2540. หลกการพฒนาชมชน. ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. ธดารตน คมกระโทก. 2551. กระบวนการขบเคลอนสวสดการชมชน กรณศกษา ตาบลสมานฉนท

อาเภอวงนาเขยว จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร.

นนทยา หตานวตร และณรงค หตานวตร. 2549. การพฒนาองคกรชมชน. กรงเทพมหานคร: ธรรกมลการพมพ.

นานา. หวหนากลมบาน 2 ชมชนธรณคา. 2555 (6 พฤษภาคม). การสมภาษณ. บรรจง. หวหนาศนยการเรยนรบานกบตนไม. 2555 (12 มถนายน). การสมภาษณ. บรรเจด. โตะอหมามชมชนธรณคา. 2555 (9 กนยายน). การสมภาษณ.

110

ประเวศ วะส. 2548. ประเวศ วะส บอก ทกคนเปนนกสมานฉนท. คนวนท 5 พฤศจกายน 2555จาก http://www.nidambe11.net/ekonomiz/2005q2/article2005april01p4.htm

ปรญญา เหนสข. 2549. การสอสารและการขดเกลาทางสงคมดานคณธรรมจรยธรรม ของนสตนกศกษาระดบอดมศกษา ในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ปฬาณ ฐตวฒนา. 2541. การขดเกลาทางสงคมในมนษยกบสงคม. กรงเทพมหาคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปารชาต วลยเสถยร. 2543. กระบวนการและเทคนคการทางานของนกพฒนา. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ปารชาต สถาปตานนท และคณะ. 2549. การสอสารแบบมสวนรวมและการพฒนาชมชน: จากแนวคดสปฏบตการวจยในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ปรยานตร สรนทรแกว. 2552. การเปรยบเทยบมมมองทางธมมกเศรษฐกจของ พทธทาส ภกข และแนวคดเศรษฐกจแหงความเปนหนงเดยวของ เคยรา ลบค. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

เปนเอก. ประธานชมชนธรณคา. 2555 (20 ตลาคม). การสมภาษณ. พระไพศาล วสาโล. 2550. วถสงคมไท.สรรนพนธทางวชาการเนองในวาระหนงศตวรรษ

ปรด พนมยงค. กรงเทพมหานคร: มลนธเดก. พระมหาสทตย อาภากโร. 2547. เครอขาย: ธรรมชาต ความรและการจดการ. กรงเทพมหานคร:

โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข (สรส.). พฒน บณยรตพนธ. 2549. การสรางพลงชมชน โดยขบวนการพฒนาชมชน. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร: เลฟและลพเพลส. พทธพร มะลสวรรณ. 2550. กระบวนการสอสารในการขดเกลาทางสงคมของนกเรยนโรงเรยน

นายรอยพระจลจอมเกลา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พนส พฤกษสนนท; มนทนา บวรวฒนา; และจนตนา ชนหมกดา. 2548. คมอวทยากร สรางพลงชมชน.

กรงเทพมหานคร: เพชรเกษมการพมพ. พมพประภา พนธพพฒน. 2546. ศกษาความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบทดสอบวดจรยธรรม

ดานความสามคค และความเสยสละ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

111

ไพบลย วฒนศรธรรม. 2551. งานพฒนาชมชน ภายใตโลกยคใหมขบเคลอนเพอโลกอนาคต. ชมชนเขมแขงและประชาสงคม. พลเดช ปนประทป, บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: ศรเมองการพมพ.

ฟตฮย ยะกน เราะฮมะฮลลอฮ. 2552. การบรหารองคการทางานอสลามใหมประสทธภาพ. โดย อล อค. กรงเทพมหานคร: สมาคมยวมสลมแหงประเทศไทย.

ภาวน เพงศาสตร. 2532. ทฤษฎสงคมวทยาตามแนวคดของ Emile Durkheim. กรงเทพมหานคร: คณะกรรมการสงเสรมงานวจย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

มารค ตามไท. 2544. ความสามคค. ใน สนตวถ : ยทธศาตรชาตเพอความมนคง. กรงเทพมหานคร: สานกงานสภาความมนคงแหงชาต.

มหมดรยาน บากา. 2543. ทาการศกษาวเคราะหความเปนหนงเดยวของอลลอฮใน ซเราะฮ อล-อคลาศ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ราชบณฑตยสถาน. 2524. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525. กรงเทพมหานคร: ราชบณฑตยสถาน.

ราชบณฑตยสถาน. 2542. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: นานมบคส.

วศนชย เตชะ. 2553. ความสมานฉนทของประชาชนในการเลอกตงนกการเมองทองถนในเขต เทศบาลตาบลแมฮอยเงน อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม. การศกษาอสระปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

วนชย วฒนศพท. 2543. กระบวนการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

วนย พงศศรเพยร. 2548. พระพทธศาสนาและสถาบนสงฆกบสงคมไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

วรช วรชนภาวรรณ. 2530. ปญหาอปสรรคทสาคญของการพฒนาชมชน: ประชาชน ขาราชการและผนารฐบาล. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร.

วรช วรชนภาวรรณ. 2549. การพฒนาเมองและชนบทประยกต. กรงเทพมหานคร: ฟอรเฟช. วฒชย สายบญจวง. 2554. ความเปนธรรมในทศนะของชาวชมชนมสลม: กรณศกษา ชมชนธรณ

คา แขวงโคกแฝก เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

112

ศรพร โสภณธรรมธร. 2548. ผนาแบบปฏรปกระบวนการกลม ความกลมเกลยวของสมาชกในกลม และผลลพธจากการทางานของกลมผผลตสนคา หนงผลตภณฑ ในจงหวดกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ศนยกษตร ฟะฮด. ม.ป.ป. พระมหาคมภรอลกรอาน. คนวนท 12 ตลาคม 2555 จาก http://d1.islamhouse.com/data/th/ih_books/single/th_Holy_Quran_and_the_translation_of_the_Meaning_of_the_Thai_language.pdf

สนธยา พลศร. 2547. ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร.

สอนศลป. หวหนาศนยเรยนรบานกบตนไม ชมชนธรณคา. 2555 (18 สงหาคม). การสมภาษณ. สถาบนพระปกเกลา. 2553. รายงานการประชมวชาการเรอง คณภาพสงคมกบคณภาพประชาธปไตย

ไทย ระหวางวนท 4-6 พฤศจกายน 2553 ณ ศนยประชมสหประชาชาต. คนวนท 2ธนวาคม 2555 จาก http://www.thaihealth.or.th/node/17654

สมาคมนกเรยนเกาอาหรบ. 2545. พระมหาคมภรอล-กรอาน พรอมแปลเปนภาษาไทย. กรงเทพมหานคร: ศนยกษตรยฟาฮดเพอกาพมพอล-กรอาน.

สามชาย ศรสนต. 2541. ความเปนปกแผนในความสมพนธระหวางบตรผเปนแรงงานยายถนกบบดามารดา: การศกษาตามแนวทฤษฎการแลกเปลยน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สายทพย สขตพนธ. 2534. อดมการณพฒนากบสาธารณสขมลฐานในประเทศไทย: ในปญหาผนากบการกาหนดนโยบายแหงชาต. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สจตรา ยางนอก. 2550. กจกรรมการขบเคลอนทนในสงคมเพอการพฒนา ศกษากรณชมชนสามคค เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร. ภาคนพนธมหาบณฑต สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร.

สพรรณ ไชยอาพร. 2550. รปแบบแหลงเรยนรดานคณธรรม เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน. กรงเทพมหานคร: ปรฌาม จากด.

สพตรา สภาพ. 2514. สงคมวทยา. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช. สพตรา สภาพ. 2549. ปญหาสงคม. พมพครงท 20. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช. สรย กาญจนวงศ และ ปรชา อปโยคน. 2542. รายงานการวจยเรองพอคาและนกธรกจกบระบบ

รฐสภาไทย. กรงเทพมหานคร: กองการพมพ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. เสาวนย จตหมวด. 2531. กลมชาตพนธ : ชาวไทยมสลม. กรงเทพมหานคร: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

113

เสาวลกษณ สมสข. 2550. การฟนฟชมชน: ยทธศาสตรการสรางทนในสงคม กรณศกษาตาบลตนแบบ อาเภอพฒนานคม จงหวดลพบร. ภาคนพนธปรญญามหาบนฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อคน รพพฒน. 2530. การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาชนบทในสภาพสงคมและวฒนธรรมไทยในการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. รายงานการศกษาอสระปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

อภชย พนธเสน. 2552. วเคราะหนโยบายรฐในระดบตางๆ รวมทงภาคธรกจเอกชนและภาคประชาสงคมจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (พ.ศ. 2540-2549). กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อภชย แสงวมาน. 2551. ศกษาการเสรมสรางความสามคคและความสมานฉนท ทมตอปญหาความขดแยงของผบรหารทองถนกบสมาชกสภาเทศบาลเมองลดหลวง อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ. การศกษาอสระปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลย ขอนแกน.

อญชสา ปงคาเฟย. 2547. การขดเกลาทางสงคมกบพฤตกรรมเบยงเบนของวยรนในสถาบน อดมศกษา จงหวดพษณโลก. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยนเรศวร.

อาภรณพนธ จนทรสวาง. 2522. คาบรรยายลกษณะวชาทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน 2. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Atkinson. R. L. et al. 1981. Introduction to Psychology. 8thed. New York: Harcourt Brace Javanovich.

Craig. G. J. 1996. Human Development. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall. Durkheim, E. 1956. Suicide, a Study in Sociology. Glencoe, III: Free Press. Elizabeth B. Hurlock. 1967. Adolescent Development. 3rd ed. New York: McGraw Hill. Maslow, A. H. 1968. Toward a Psychology of Being. Princeton, N.J.: Van Nostrand. Marx, Gary T. 1994. Collective Behavior and Social Movements : Process and Structure.

Englewood Cliff, N.J.: Prentice Hall.

ภาคผนวก

115

ภาคผนวก ก

แนวทางการสมภาษณเจาะลก

ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน : กรณศกษา ชมชนธรณคา แขวงโคกแฝด

เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

(สาหรบผใหขอมลสาคญทมสวนเกยวของในการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกนของชมชน)

สวนท 1 ขอมลพนฐาน ของผใหสมภาษณ (ตาแหนง/............................................. วนทสมภาษณ…..……........... เวลา..........) เพศ…………….…… อาย………………ป ศาสนา…………………….. สถานภาพสมรส……………………………. ระดบการศกษาขนสงสด………………………… จานวนสมาชกในครอบครว……………คน

อาชพหลก………………………………………. รายไดตอเดอน………………………………...... ภมลาเนา............................................................... ระยะเวลาทอยในชมชน........................................ การเปนสมาชกกลม..............................................

สวนท 2 ขอมลพนฐานของชมชน

1) สภาพทวไปของชมชน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

 

 

116

2) จานวนและโครงสรางของประชากรของชมชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3) ระบบเศรษฐกจของชมชน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….........................................................................................................................

4) ความสมพนธทางสงคมของคนในชมชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………,………………………………………………………………………………………

5) ระบบการศกษาของชมชน ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

6) ระบบสาธารณสข .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

117

7) ระบบความเชอ ศาสนา ประเพณ และวฒนธรรม ของชมชน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8) ลกษณะของกลม การจดการ และ ผลของการจดการ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

สวนท 3 องคประกอบของความเปนหนงเดยวกน 1) ลกษณะทเหมอนกน หรอ คลายคลงกนของสมาชกในชมชน

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2) การมเปาหมายรวมกน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................……………………………………………………………………………………………………….

3) ลกษณะการมปฏสมพนธกน และความถบอย ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

118

4) การมสวนรวมของสมาชก ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5) ความรบผดชอบของสมาชก เครองมอทใชในการประเมน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

สวนท 4 ขนตอนการขบเคลอนความเปนหนงเดยวกน 1) การสรางความตระหนกเพอใหเกดความเปนหนงเดยวกนของชมชน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

2) การมสวนรวมของสมาชกในชมชน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

119

3) การพงพาตนเองของสมาชก และ การทาใหเกดความยงยน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

4) ความรบผดชอบตอสวนรวมของสมาชก ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

สวนท 5 องคประกอบเกยวกบการขบเคลอน 5.1 การขดเกลาทางสงคม

1) ปจจยทมบทบาทตอการขดเกลาคนในชมชนใหมความเปนหนงเดยวกน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2) วธการ และ เครองมอทใชในการขดเกลาสมาชกในชมชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3) ผทมอทธพลตอกระบวนการขดเกลาของชมชน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

120

4) ชวงวยทเหมาะสมตอการขดเกลาจตใจของสมาชก ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5.2 การสนบสนนจากภาคสวนตาง ๆ ตอการสรางความเปนหนงเดยวกนของชมชน

1) การสนบสนนของภาคสวนตาง ๆ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2) ปจจยทกอใหเกดการสนบสนน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3) สงทไดรบการสนบสนน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4) ความตอเนองของการไดรบการสนบสนน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5) แนวโนมการสนบสนนของภาคสวนตางๆในอนาคต ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

121

สวนท 6 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ 1) ปญหา และ อปสรรคในการสรางความเปนหนงเดยวกน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2) ขอเสนอแนะ ในการแกไขปญหา ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ประวตผเขยน

ชอ นามสกล นายอภชาต สขแสง

ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต (นเทศศาสตร) มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปการศกษาทสาเรจ 2550

ทอยปจจบน 33หม 2ต. บางกระสอ อ. เมอง จ. นนทบร