อสลามกบการพฒนาอยางยงยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร

ระพพรรณ มหะหมด

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2556

(1)

บทคดยอ

ชอวทยานพนธ อสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร

ชอผเขยน นาวสาวระพพรรณ มหะหมด

ชอปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

ปการศกษา 2556

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาการประยกตหลกศาสนา

อสลามมาใชในการพฒนาชมชนและสงแวดลอมในบรบทของการพฒนาอยางย งยน โดยศกษา

กรณของชมชนมสยดกมาลลอสลามท ต ง ถนฐานรมคลองแสนแสบ ในเขตคลองสามวา

กรงเทพมหานคร เกบรวบรวมขอมลโดยการสงเกตแบบมสวนรวมและสมภาษณเชงลกผใหขอมล

หลกในพนท ไดแก อหมาม (ผนาศาสนา) คอเตบ (ผทาหนาทแสดงธรรมแกสปบรษ (สมาชก)ใน

มสยด) บหลน (ผประกาศเชญชวนใหมสลมปฏบตศาสนกจ) คณะกรรมการมสยดผไดรบเลอกตง

จากสมาชกจานวน 12 คนและคณะกรรมการเครอขายชมชน 22 ชมชนๆ ละ 1 คน วเคราะหขอมล

โดยการหาขอสรปและการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เชงพรรณนา (Description Method)

ผลการวจย พบวา ศาสนาอสลามมอทธพลสงตอความเปนอยของมสลม ความศรทธาตอ

พระอลลอฮเปนสงทสาคญทสดเปนพลงทางสงคมททาใหเกดความสามคค ความผกพนภายใน

ชมชนและมผนาศาสนาเปนบคคลสาคญในการประยกตใชศาสนาในการรกษาคลองแสนแสบผาน

การประชาสมพนธเสยงตามสายโดยอหมามวนย สะมะอน เปนผอธบายใหความรและเชญชวนให

คนในชมชนรบผดชอบตอทองถนของตนเอง ซงเนนแนวคดในการพฒนาตน พฒนาสงคมให

ชมชนพ งพาตนเอง อนจะนาไปสการมสงแวดลอมทด ซงมความสาคญอยางยงในการพฒนา

ประเทศใหเกดดลยภาพทจะพฒนาชวตใหครอบคลมและสมบรณในทกมต ซงสงผลทาใหเกดการ

พฒนาอยางย งยน

ชมชนมสยดกมาลลอสลามสวนใหญนบถอศาสนาอสลามโดยมอลลอฮเปนพระเจาเพยง

องคเดยวทาใหเกดการปฏบตไปในแนวทางเดยวกนเปนจดยดเหนยวทางจตใจ โดยการปฏบต

ศาสนกจ (ละหมาด) 5 ครงตอวนอยางเครงครด ทาใหชมชนมความสามคคเปนหนงเดยวกนและ

แนวแนมนคง โดยมมสยดเปนศนยกลางในการปฏบตศาสนกจทาใหไดพบปะพดคย ปรกษา

(2)

แลกเปลยนและรบฟงความคดเหน เพอหาแนวทางปองกนและแกไขปญหา ทงนมสยดยงเปน

สถาบนทสาคญในการปลกฝงความศรทธาและสงเสรมใหคนในชมชนมจรยธรรมและสงทสาคญ

ทสดคอ ศกยภาพของอหมาม ซงอหมามเปนผนาทมบทบาททางสงคม โดยประยกตใชหลกคาสอน

ศาสนาจากพระมหาคมภรอลกรอานและอลหะดษมาเปนแบบอยางในการพฒนา ผนาหรออหมาม

เปนผมคณธรรม จรยธรรม ทาใหคนในชมชนเชอถอ ไวใจและปฏบตตามแบบอยางผนา ซงผนาได

สงเสรมและใหความร อบรมบคลากรและคณะกรรมการมสยดอยตลอด เพอเปนการเพมพนความร

และศกยภาพโดยถายทอดผานเสยงตามสายไดอยางมประสทธภาพ ทาใหคนในชมชนใหความ

รวมมอรวมแรงรวมใจอยางจรงจงในการพฒนา ทงนเพราะชมชนมความเปนอยแบบเครอญาต ม

ความใกลชดและผกพนกบคลองแสนแสบจงทาใหเกดจตสานกรกคลองแสนแสบและชวยกนดแล

สงแวดลอม ซงชมชนมสยดกมาลลอสลามมศกยภาพในการพฒนาดวยตวเอง โดยไมคาดหวงความ

ชวยเหลอจากภายนอก จงทาใหชมชนมความเขมแขงพรอมรบมอกบปญหาตางๆ ทจะเขามาได

อยางรวดเรว สงผลใหใหชมชนประสบความสาเรจเปนตนแบบของชมชนทพฒนาใหแกชมชนอน

ได

คาสาคญ : สงแวดลอม, ผนาศาสนา, การพฒนาอยางย งยน, ศาสนาอสลาม

ABSTRACT

Title of Thesis Islam and Sustainable Development: A Case Study of Masjid

Kamalulislam Community, Khlong Saen Saep, Bangkok.

Author Miss Rapeepan Moohamud

Degree Master of Science (Environment Management)

Year 2013

The research is a qualitative study, aims to study the application of lslam principle for

community and environmental development toward sustainable development. A case study of the

research is Masjid Kamalulislam Communities located along Saen Saep canal, Bangkok. Gaining

data through observation with participation and in-depth interview with stakeholders compose of

religious leaders, Kho Tep (served preach the members in the mosque), Bi Lan (by invitation to

Muslim ministry), 12 mosque committee members of the Masjid who are elected and community

committee network of 22 communities. Data analysis was carried out by content analysis and

description method.

The results showed that Islam had high influence on muslim’s living. A faith in God was

the most important social forces that caused love and form unity within the community and

religious leaders were also an important factor for applying Islam religion to conservation Khlong

Saen Saep through public relations by broadcasting. Winai Samaun was a person who gave

knowledge and persuasive the local community responsibility which focus on social development

and community self-reliance led to a better environment for developing countries. The balance of

life and development covered all dimensions for sustainable development.

Most of Masjid Kamalulislam’s communities were Muslims and Allah is only their God

who lead people perform the same ways as the anchor for the soul. They strictly dla-maht five

times a day in order to get the community harmony, and stability. The mosque was a center of

community for religious practices in which people in community meet, talk, consult and exchange

(6)

their views for prevention and solution. The mosque was an institution to get good faith in the

community and encourage people to be ethical and the most important was the potential of EE-

Mah who was a leader. They applied the principles of the great religions, the Quran and Al-

Hadith for social development. EE-Mah had moral and ethic and so people in the community

could trust and follow the exemplary leadership. They always promoted leadership of people,

education and training in the mosque. The people in the community learned and development

their community through their broadcasting. They were very closed relationship so this made the

community string and did not expect help from others. They could fight and solve their problems

by themselves. Then the community was a successful community development model for others.

Keywords : environment , Religion Leader, Sustainable Development, Islam

กตตกรรมประกาศ

ดวยพระนามของอลลอฮ ผทรงกรณา ปราณ ผทรงเมตตาเสมอ ททรงทาใหวทยานพนธ

ฉบบนสาเรจลลวงเปนไปตามเปาหมายทวางไว ซงผศกษาเขยนดวยความตงใจและมงมนเพอให

วทยานพนธสาเสรจอยางสมบรณ ตองขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.จนตนา อมรสงวนสน

เปนอยางสงทใหความกรณาเปนทปรกษาวทยานพนธและใหคาปรกษา แนะนาทเปนประโยชน

คอยหวงใยตดตามตรวจสอบทกขนตอนททาการศกษา การใชภาษาในการเขยนสาหรบเนอหาของ

วทยานพนธฉบบนแกผศกษา พรอมกบแนวทางแกไขขอบกพรอง ทาใหผศกษาเกดแนวคดในการ

ทาวทยานพนธจนสาเรจไดดวยความสมบรณ จงขอกราบขอบพระคณอยางสงมา ณ โอกาสนดวย

ขอขอบคณผนาศาสนาอาจารย วนย สะมะอน คอเตบ บหลนและคณะกรรมมสยดกมาลล

อสลามทง 12 ทาน ทใหความรวมมอในการตอบคาถามขอมลการสมภาษณเชงลก รวมทงเจาหนาท

ประชาชนทกทานของชมชนมสยดกมาลลอสลามทใหความรวมมอในการเกบขอมลตลอด

ระยะเวลาในการเกบขอมล ไดใหคาแนะนาชวยเหลอดานขอมล เอกสาร เกยวกบขอมลภาคสนาม

เปนอยางด ซงทาใหไดขอมลทเปนประโยชนอยางยง อนเปนสวนสาคญททาใหวทยานพนธฉบบน

สาเรจลลวงไปดวยด

สดทายนตองขอบคณครอบครวของขาพเจาผทเปนแรงผลกดนอยเบองหลง คอยเปน

กาลงใจใหเสมอ คอยอยเคยงขางกนตลอดมาและเพอนๆ ทกคนทคอยใหกาลงใจซงกนและ

สนบสนนการทาวทยานพนธครงนมาโดยตลอด จงขอขอบคณมา ณ โอกาสน และขอพระองค

อลลอฮทรงตอบรบการงานทดของขาพเจาและของทาน และขอพระองคทรงโปรดประทานความ

เมตตา ปราณใหขาพเจาและทานใหอยในแนวทางอนเทยงตรงดวยเทอญ.......อามน

ระพพรรณ มหะหมด

พฤษภาคม 2557

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3)

ABSTRACT (5)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (10)

สารบญภาพ (11)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความสาคญและทมา 1

1.2 วตถประสงค 5

1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 5

1.4 ขอบเขตการศกษา 6

1.5 กรอบแนวคด 7

1.6 นยามศพทเฉพาะ 9

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม 11

2.1 แนวคดศาสนาอสลาม 11

2.2 แนวคดอสลามกบสงแวดลอม 27

2.3 แนวคดการพฒนาทย งยน 32

2.4 แนวคดการพฒนาชมชน 38

2.5 งานวจยทเกยวของ 44

บทท 3 วธดาเนนการศกษา 47

3.1 การเกบรวบรวมขอมล 47

3.2 ประชากรทใชในการศกษา 50

3.3 การวเคราะหขอมล 50

(9)

บทท 4 ผลการศกษาบรบทชมชนมสยดกมาลลอสลาม 52

4.1 ประวตความเปนมาของมสยดกมาลลอสลาม 52

กบความสมพนธของคลองแสนแสบ

4.2 ทตงและอาณาเขต 57

4.3 สภาพประชากร 58

4.4 ลกษณะทางสงคมและวฒนธรรม 58

4.5 ปญหาของชมชน 70

4.6 ลกษณะทางเศรษฐกจ 72

บทท 5 ผลการศกษาแนวทางการพฒนาอยางยงยน 73

5.1 การพฒนาทย งยนในบรบทไทย 73

5.2 ดานสงคม 74

5.3 ดานเศรษฐกจ 97

5.4 ดานสงแวดลอม 100

บทท 6 ผลการศกษาหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบ 108

การพฒนาอยางยงยนและการนาไปประยกตใชเปน

แนวปฏบตของชมชนอสลาม

6.1 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบหลกคาสอนศาสนาอสลาม 109

6.2 ปญหา อปสรรค 145

บทท 7 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 148

7.1 สรป 148

7.2 อภปรายผล 157

7.3 ขอเสนอแนะ 162

บรรณานกรม 163

ภาคผนวก 171

ภาคผนวก ก รายชอผใหขอมลสมภาษณเชงลก 172

ภาคผนวก ข ภาพประกอบ 175

ภาคผนวก ค คาถามการสมภาษณเชงลกและแนวทางการสงเกต 183

ประวตผเขยน 187

สารบญตาราง

ตารางท หนา

5.1 ผชวยคณะกรรมการมสยดจาแนกตามตาแหนง 77

5.2 สมาชกศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน 89

5.3 โรงเรยนในเครอมสยดกมาลลอสลาม 91

(11)

[เลขทตาราง] [ชอตาราง] [xxx]

[เลขทตาราง] [ชอตาราง] [xxx]

[ชอตาราง(ตอ)]

[เลขทตาราง] [ชอตาราง] [xxx]

[ชอตาราง(ตอ)]

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 แสดงจดมงหมายการพฒนาชมชน 41

4.1 ภาพตนตะแบกและปลาพระเทพ 55

4.2 ลาดบการพฒนาคลองแสนแสบ 56

4.3 แผนภาพมสยดกมาลลอสลาม 59

4.4 การปฏบตศาสนกจ (ละหมาด) อยางพรอมเพยงกน 60

ของนกเรยน

4.5 การแตงกายของสตรมสลม 61

4.6 การแตงกายของผชายมสลม 61

4.7 ความสมพนธและสภาพภายในชมชน 62

4.8 การรวมละหมาดพรอมกนหลงจากสนสด 66

การถอศลอดในเดอนรอมฎอน

4.9 การกวนอาซรอของคนในชมชน 66

4.10 การแสดงนาเสบและการละเลนชกมวยไทย 67

4.11 การตงถนฐานในอดต 68

4.12 การตงถนฐานในปจจบน 69

4.13 สภาพบานเรอนในชมชนมสยดกมาลลอสลาม 69

5.1 โครงสรางการบรหารมสยดกมาลลอสลาม 79

5.2 ปลาทเลยงอยในกระชงหนามสยด 81

5.3 การจดการดแลของมสยดกมาลลอสลาม 90

5.4 แหลงเรยนรเพมเตมของชมชนมสยดกมาลลอสลาม 92

5.5 ทกคนชวยกนดแลรกษาคลองแสนแสบจนเกดการรวม 101

ตวตงเปนชมรมรวมใจภกดรกคลองแสนแสบ

(12)

5.6 สภาพแวดลอมในมสยดและโรงเรยน 103

5.7 Model Sustainable Development 107

7.1 สรปแนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการ 152

สงแวดลอมของชมชน

7.2 สรปความเชอมโยงของผลการศกษา 161

บทท 1

บทนา

1.1 ความสาคญและทมา

ในสองทศวรรษทผานมาโลกมการพฒนาอยางไมมขดจากด สงผลใหประเทศตางๆ มการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและสงคมอยางรวดเรว มเทคโนโลยททนสมยสงผลใหเกดการสอสาร ไรพรมแดนทาใหเศรษฐกจของแตละประเทศเตบโตเปนผลใหมนษยเกดความเหนแกตว แขงขนกนใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตจนทาใหทรพยากรธรรมชาตเรมเสอมโทรม รวมทงการเขามาของวฒนธรรมตะวนตกทาใหมการผสมผสานความหลากหลายทางวฒนธรรม เศรษฐกจของ

ประเทศเตบโตขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะดานอตสาหกรรมมการผลตสนคามากเกนกวาความตองการภายในประเทศในชวงยคปฏวตอตสาหกรรมจนทาใหหลายประเทศในโลกไดรบผลจาก

มลพษและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางหลกเลยงไมได ดงนน องคกรสหประชาชาตจงไดจดใหมการประชม Earth Summit ทนครรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล ในป พ.ศ. 2535 เปนแผนแมบทของโลกสาหรบการพฒนาทย งยนทงในดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม มการจดทาแผนปฏบตการ 21 (Agenda 21) โดยเสนอใหลดการบรโภคทฟ มเฟอยและไรประสทธภาพ ใหมความสมดลและไดกลาวย าวา การพฒนาอยางย งยนเปนหนทางทจะเอาชนะทงในเรองของความยากจน การทาลายสงแวดลอมและทกประเทศตองมความรบผดชอบรวมกนในระดบโลก (สมพร แสงชย, 2550: 340) สาหรบประเทศไทยมการพฒนาและขยายตวอยางตอเนองตามกระแสยคโลกาภวตน เกดวฒนธรรมตางๆเขาสสงคมไทย สงผลกระทบตอการดาเนนชวต ความสมพนธในประเทศเปลยนไป สนใจเรองสวนตนเปนหลกมากกวาสวนรวม มนษยตองการมอานาจ ทรพยสนเงนทอง การปฏบตตนและยดหลกศลธรรม จรยธรรมเรมใหความสาคญนอยลง ขนบธรรมเนยมประเพณ ภมปญญาถกละเลยจนสญหายและไมมการถายทอดใหคนในยคตอไปไดปฏบต ซงมโอกาสทาใหเกดความขดแยง (Conflict) ทางสงคม มเหตมาจากความตองการพฒนาประเทศใหมความเจรญ ความทนสมย (Modernization) ทาใหสงผลกระทบตอสงคม สงแวดลอม เศรษฐกจจน

2

เกดความไมเทาเทยมกน ไดแก ขาดความรความสามารถ ขาดเทคโนโลยและขาดทนในการสนบสนน ซงสวนใหญจะเนนอตสาหกรรมเปนหลกเพอสรางความมงคง มนคงใหกบประเทศทาใหประเทศไทยเตบโตอยางรวดเรว สงผลใหเกดปญหาการใชทรพยากรมากเกนขอบเขตท

ธรรมชาตจะรบได จงทาใหเกดความเสอมโทรมของทรพยากร สภาวะแวดลอมเปนพษและคณภาพชวตของคนในประเทศแยลง เกดการพฒนาทไมย งยน เนองจากการใหความสาคญกบการพฒนามากกวาความยงยน ดงนนการบรหารจดการประเทศใหมความสมดลตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554) ทใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวปฏบต ควบคกบการพฒนาแบบบรณาการ แบบองครวมทมคนเปนศนยกลางการพฒนา เพอใหเกดการ

พฒนาประเทศทสมดลและยงยน ซงจดแขงของสงคม วฒนธรรมไทยคอระบบเครอญาตในการรวมแรงรวมใจ ชวยเหลอซงกนและกน เกอกลอาทรตอกน มไมตรจต โอบออมอารและพงพาอาศยกน ในการชวยแกไขปญหาและพฒนาชมชนรวมกน การพฒนาจะตองอยบนพนฐานของ

ทรพยากรธรรมชาตทสมบรณควบคกนไป ซงจะทาใหมนษยสามารถพงตนเองไดอยางเขมแขง จงจะทาใหมเศรษฐกจทมนคงและยงยนในระยะยาว ชมชนมสยดกมาลลอสลามเปนอกชมชนหนงทประสบกบปญหาการพฒนาทไมย งยน ชมชนนอาศยอยรมคลองแสนแสบ ซงคลองแสนแสบเปนสายน าทเกยวของกบประวตบรรพชนมสลมในยครตนโกสนทรมความผกพนและเกยวของกนอยางแนบแนนในดานประวตศาสตร

ชมชน ชาวมสลมจากหวเมองมลายไดยายออกจากชมชนบานครวและแถบคลองมหานาคในสมยรชกาลท 3 พ.ศ. 2380 มาตงถนฐานตลอดแนวลาคลองแสนแสบ มการหกรางถางปารกพงไพรเปนทองทงไรนาและตงชมชน มการสรางมสยด สสานและโรงเรยนสอนศาสนาอสลามกอตงเรยงรายเปนระยะๆ จานวนมากตามคลองแสนแสบ (อาล เสอสมง: 2554) ซงเปนคลองทขดขนในสมย

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวรชกาลท 3 เพอเชอมแมน าเจาพระยาและแมน าบางปะกง คลองแสนแสบจงเปนแหลงน าทสาคญและจาเปนอยางมากในการคมนาคมขนสงทสาคญของ

กรงเทพมหานครตลอดจนการดารงชวตของมนษยและสตว โดยเฉพาะการใชน าเพอการอปโภคบรโภคในอดต

สภาพแวดลอมในปจจบนของชมชนทอาศยอยรมคลองแสนแสบไดรบผลกระทบทางลบ

จากการพฒนาในดานเศรษฐกจ สงคมและการขยายตวของเมอง น าเสยจากบานเรอน รานคาและแหลงชมชน ซงสวนใหญกลายเปนนาทงจากการชาระรางกายและจากการชาระซกลาง ซงประกอบไปดวยสบ ผงซกฟอก เศษอาหาร ไขมนและสงปฏกลอนๆ ปนเปอนไหลลงสลาคลองทาใหคณภาพนาเสอมโทรม ทาใหไมสามารถนามาบรโภคและอปโภคได สงผลกระทบตอการดารงชวตของคนในชมชน นอกจากน าในคลองเนาเสย มสดาและมกลนเหมน ยงสงผลทาใหระบบนเวศใน

3

คลองขาดความสมดล คณภาพเสอมลงสงผลกระทบอยางมากตอชมชนทอาศยอยรมคลองทงดานสงคมและสขภาพ ดงนน การทจะใหน าในคลองกลบมาใสสะอาด มทศนยภาพทงดงามทกคนในชมชนจะตองมสวนรวมในการรกษาฟนฟและดแล เพอใหเกดการพฒนาอยางย งยนซงตองพจารณาถงมตดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมควบคกนไป การใหขอมลความรในเรองการจดการ

สงแวดลอมแกคนในชมชน เพอใหคนในชมชนเหนความสาคญของสงแวดลอม ทาใหชาวบานเกดความเลอมใสและมจตสานกรบผดชอบตอสวนรวม มความจาเปนอยางยงเพราะมนษยมความสมพนธกบสงแวดลอมมาอยางยาวนานตงแตครงในอดต ซงปญหาสงแวดลอมยงไมรนแรง เนองจากประชาชนทอยอาศยยงมไมมาก ความเปลยนแปลงทางดานธรรมชาตและสภาวะแวดลอมอยางคอยเปนคอยไป จงทาใหธรรมชาตสามารถปรบดลยของตวเองไดระบบนเวศทางธรรมชาตยงมความสมดล เมอมาถงยคปจจบนซงเปนยคแหงการพฒนาทมการแขงขนกนใชประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตมากเกนกวาทธรรมชาตจะรบได จงเปนผลใหเกดปญหารนแรงดานสงแวดลอมขน ไดแก ปญหามลภาวะทางน า ปญหาทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม ปญหาการตงถนฐานของชมชนทไรทศทาง ทาใหทอยอาศยเกดการแออดยดเยยด สงผลตอปญหาสขภาพจตและกายของคนในชมชน การใชทรพยากรผดประเภทและใชอยางฟ มเฟอย รวมทงปญหาจากของเหลอทงจาก

อาคารบานเรอน ไดแก ขยะมลฝอย ดงนนการพฒนาในดานตางๆสงผลตอทกคนในชมชน การมสวนรวมในการรกษาคลองแสนแสบมความสาคญอยางยง ดงนน ควรปลกจตสานกใหเกดขนตงแตเยาวชน เพอใหมทศนคตและพฤตกรรมทรกคลองแสนแสบอนจะนาไปสการพฒนาอยางย งยนในทายสด ปจจบนกรงเทพมหานครมมสยดจานวน 177 มสยด มผนบถอศาสนาอสลามประมาณ 275,165 คน เปนเพศชายประมาณ 113,243 คน เปนเพศหญงประมาณ 161,922 คน มครอบครวผ นบถอศาสนาอสลาม จานวน 55,033 ครอบครว โดยประมาณ (คณะกรรมการอสลามประจากรงเทพมหานคร: 2555) สวนป พ.ศ. 2551 กรงเทพมหานครมมสยดจานวน 189 มสยด มผนบถอศาสนาอสลามประมาณ 258,185 คน เปนเพศชายประมาณ 117,275 คน เปนเพศหญงประมาณ 140,910 คน มครอบครวผนบถอศาสนาอสลาม จานวน 51,612 ครอบครว (คณะกรรมการอสลามประจากรงเทพมหานคร, 2551 อางถงใน อนชา หวงภกด, 2553:45) ศาสนาอสลามมมสยดเปน ศาสนสถานและมโตะอหมามเปนผนา มสยดเปนสถาบนทสาคญในการปลกฝงความศรทธา สงเสรมใหคนในชมชนมจรยธรรมและเปนศนยกลางของชมชนในการปฏบตศาสนกจรวมทงเปน

สถานทในการปรกษาหารอ แลกเปลยนความรของชมชนทาใหมการปฏบตไปในทศทางเดยวกน โดยมโตะอหมามทาหนาทเปนผนาชมชนและถายทอดคาสอนศาสนาอสลามซงมาจากอลกรอาน

และอลหะดษ ซงเปนแกนหลกในการพฒนาสงคมและอนรกษสงแวดลอม สถาบนศาสนามสวน

4

สาคญอยางมาก หากมการทางานทดมประสทธภาพจะสงผลดทมความสมพนธเกยวเนองกบระบบอนๆ เชน ครอบครว สงคม การศกษา เศรษฐกจ สงแวดลอม ดงนนผนาสามารถทาใหบรบทของสงคมเปลยนแปลงไป การพฒนาทไมเนนวตถนยมและบรโภคมากจนเกนความเปนจรง แตเนนการพฒนาทย งยนและความรวมมอในชมชนสงผลใหชมชนไปสการพฒนาทย งยน ซงหากมสยดใดมผนาทดมความรความสามารถในการบรหารจดการพฒนาคนในชมชนและสงแวดลอม จะทาใหมสยดน นเกดความรกสามคค สมานฉนทและปรองดองกนในชมชนยอมเปนผลดตอชมชน กอใหเกดการพฒนาทดเพราะมงทจะพฒนาคน พฒนาสงคมใหมคณภาพ ฉะนนผนาศาสนาจง

ไดรบความเชอถอจากคนในชมชนเปนอยางมาก มหนาทใหคาแนะนา สงสอนคนใหเครงครดอยในศาสนาเปนผใหคาปรกษาและชแนะเกยวกบการดาเนนชวตตามครรลองของศาสนาอสลามแก

คนในชมชน ชมชนมสยดกมาลลอสลามมหลกศาสนาเปนแกนนาในการผลกดน 3 ดาน เชน สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม สามารถนาชมชนไปสแนวทางการพฒนาทย งยนในอนาคต คณภาพชวตของคนในชมชนดขนเปนแนวทางการพฒนาชมชนเขาสการพฒนาทย งยนของชมชนตามแนวทางของ

นโยบายทองถน “การพฒนาคน พฒนาสงคม” โดยมงเนนคนและสงคมเปนหลก การพฒนาใหเกดการมสวนรวมของชมชน การเสรมพลงใหชมชน เพอเปนแรงกระตนใหเกดการเปลยนแปลงของชมชน คาสอนทางศาสนาอสลามซงสอนใหรจกรกษาความสะอาด จงเปนตวกระตนใหคนในชมชนเขาใจเหตผลและความสาคญของการรกษาสงแวดลอมและกอใหเกดการปฏบตจรง โดยเรมจากเรองใกลตว เชน การรกษาความสะอาดในชมชน อาหารการกน การประกอบอาชพ ซงผนาศาสนาอสลามมหนาทคอยดแลชมชนใหมความรและทาใหคนในชมชนเกดสานกความรบผดชอบ

ตอทองถนของตน ในทสดจะสงผลดตอชมชนคอชมชนจะมสขภาพทดและสงแวดลอมกลบมาสมบรณไดอยางย งยน การศกษาครงนมจดมงหมายเพอศกษาอสลามกบการพฒนาอยางย งยน ในการพฒนาของชมชนมสยดกมาลลอสลาม ซงใชหลกศาสนากบวทยาศาสตรบรณาการรวมกนเพอรกษา

สงแวดลอม เนองดวยผวจยนบถอศาสนาอสลาม จงสนใจทจะศกษาการนาหลกคาสอนของศาสนาอสลามทเกยวกบการพฒนาอยางย งยนใน 3 ดาน เชน สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม โดยใชหลกศาสนาเปนตวผลกดนไดผลเชนไรและสงผลตอการสรางจตสานกในการพฒนาคลองแสนแสบมาก

นอยเพยงไรและนาไปสการพฒนาอยางย งยนอยางไร โดยปกตแลวชมชนทนบถอศาสนาอสลามมการนาหลกศาสนาอสลามมาปฏบตกนเปนเวลาเนนนานในชวตประจาวน แตเมอความเจรญ ความทนสมยเขามา ทาใหความเขมแขงของชมชนมการเปลยนแปลงไปตามกระแสโลกาภวตน การยดถอปฏบตออนแอลง ศาสนาสามารถตอตานกระแสสงคมจากภายนอกไดมากนอยเพยงไร

5

เพอใหประชาชนไดมความร ความเขาใจและกลบมายดปฏบตตามคาสอนในศาสนาอสลามอยางเครงครดและครบถวนในการแกปญหาสงแวดลอม การนาหลกความรทางศาสนาอสลามมาใชในสถานการณปจจบนสอดคลองกบดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมหรอไม ซงเปนพลงทางสงคมของชมชนมสลมทคนมารวมตวกนดวยความเกยวของดานศาสนา ทาใหเกดความรก ความผกพนและผลประโยชนรวมกน มความศรทธาเดยวกนเปนจดยดเหนยวทางจตใจ มกจกรรมรวมกนรจกการมปฏสมพนธทดกบสงคมแวดลอม กฎระเบยบของชมชน การบรหารงานของกลม ผลประโยชนทชมชนไดรบจากการมสวนรวม โดยการพฒนาอยางมทศทางและยงยน การสรางจตสานกใหสอดคลองกบความตองการในทองถนใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาน าในคลอง

แสนแสบ อนจะนาไปสการมสงแวดลอมทดซงมความสาคญอยางยงในการพฒนาประเทศใหเกดดลยภาพทจะพฒนาชวตใหครอบคลมและสมบรณในทกมต

1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอศกษาบรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม 1.2.2 เพอศกษาแนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของชมชน 1.2.3 เพอศกษาหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางย งยนและการนาไปประยกตใชเปนแนวปฏบตของชมชนอสลาม

1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.3.1 ทาใหทราบบรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม ไดแก ขอมลวฒนธรรม ความเชอ ความผกพนธของคนในชมชน อาชพ ปญหา คลองแสนแสบ ความเปนอยในชมชน สภาพแวดลอมทางสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม 1.3.2 ใชเปนขอมลสาหรบเปนแนวทางในการจดการสงแวดลอมของชมชนอสลามทมการพฒนาทไมย งยนนาไปปรบใชใหสอดคลองกบสภาพแตละชมชนใหเกดความยงยน 1.3.3 ทาใหทราบหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางย งยนและการ

ประยกตใชเปนแนวปฏบตใหสอดคลองกบชมชน

6

1.4 ขอบเขตการศกษา ขอบเขตการศกษาเกยวกบอสลามกบการพฒนาอยางย งยนของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

มดงน 1.4.1 ขอบเขตดานเนอหา ศกษาบรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม แนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของชมชนและหลกคาสอนของศาสนาอสลามจากคมภรอลกรอาน (คาสอนของพระเจา) และอลหะดษ (คาสอนของพระศาสดา) ทนาไปสการปฏบตเพอใหเกดการพฒนาอยางย งยน 1.4.2 ขอบเขตดานพนท การศกษาครงนครอบคลมพนทชมชนมสยดกมาลลอสลาม แขวงทรายกองดนใต เขตคลองสามวา กรงเทพมหานคร 1.4.3 ขอบเขตดานประชากร ประชากรเปาหมาย ไดแก ผนาศาสนา คอเตบ (ผทาหนาทแสดงธรรมแกสปบรษ (สมาชก) ในมสยด) บหลน (ผประกาศเชญชวนใหมสลมปฏบตศาสนกจ) คณะกรรมการมสยดผไดรบ

เลอกตงจากสมาชกจานวน 12 คนและคณะกรรมการเครอขายชมชน 22 ชมชนๆละ 1 คน 1.4.4 ขอบเขตดานเวลา การศกษาครงน เกบรวบรวมขอมลภาคสนามในเดอนมกราคม – กมภาพนธ พ.ศ. 2556 รวมระยะเวลา 2 เดอน

7

1.5 กรอบแนวคด

จากกรอบแนวคดแสดงใหเหนถงแนวทางการศกษากบความเชอมโยงของแตละกรอบวง

ลอ ดงน กรอบวงลอท 1 บรบทของชมชน คลองแสนแสบเปนสายน าสาคญในการอปโภคและใชในการสญจรตงแตในอดต (พ.ศ. 2520) จนถงปจจบน (พ.ศ.2555) ภายในชมชนมความสมพนธแบบเครอญาต มการสรางบานเรอนอยใกลกน มความไวเนอเชอใจกน ทาใหภายในครอบครวมความรก ความเอออาทรและยดมนในศาสนาอยางเครงครด มความเชอในพระเจาองคเดยว คอ อลลอฮ เชอในศาสนฑตทพระอลลอฮทรงประทานใหเปนผชทางนาใหกบผทศรทธาและมมสยดเปนทยดเหนยวจตใจใหแขงแกรง (กรอบวงลอท 4) นาไปสการพฒนาอยางย งยน กรอบวงลอท 2 พฒนาอยางย งยน (Sustainable Development) โดยศกษาทง 3 ดานดงน 1. ดานเศรษฐกจ (Economit) ในสมยกอนอาชพทสาคญคอเกษตรกรรม การทานาเพราะปนพนทราบลมซงเหมาะกบการทานาและอยใกลกบคลองแสนแสบ การดารงชวตมความอดมสมบรณ กรอบวง

คลองแสนแสบ

อาชพ ความสมพนธ ในชมชน

ความเชอใน ศาสนา ปญหา

ประเพณ วฒนธรรม

บรบท

ชมชน

1

2

3

4

8

ลอท 1) ดานสงคม (social) คนในชมชนมการปฏบตศาสนกจอยางเครงครด 5 ครงตอวน ซงถอวาเปนการแสดงความจงรกภกดตอพระผเปนเจาอลลอฮ และมการแตงกายและการปฏบตตาม

ประเพณ (กรอบวงลอท 4) โดยรกษาขนบธรรมเนยมประเพณแบบดงเดมของชมชนนนกคอความรวมมอรวมใจ มน าใจเออเฟอเผอแผกน 3. ดานสงแวดลอม (Environment) ชมชนมสยดกมาลล

อสลามมคลองแสนแสบ (กรอบวงลอท 1) ซงเปนคลองทใสสะอาดทใชในการดารงชวต มสตวน าอดมสมบรณในการบรโภคเปนแหลงพงพาของคนในชมชน ทาใหชมชนมความสมามฉนทเปนหนงเดยวกน กรอบวงลอท 3 การพฒนา ความเจรญและความทนสมยสงเหลานไดเขามาในชมชนเปนสาเหตทกอใหเกดความเปลยนแปลง เรมมจานวนประชากรในชมชนเพมมากขน มการสรางถนน สะพานเพอใหเกดความสะดวกในการเดนทาง จงทาใหคลองเรมหมดความสาคญ ขาดการดแลรกษาเตมไปดวยผกตบชวา มการทงของเสยลงคลอง ทาใหสภาพน าในคลองเรมเปลยนแปลง คนในชมชนเรมออนแอ ไมสนใจสงแวดลอม ความเขมแขงในชมชนนอยลง ไมคอยเครงครดจรงจง (กรอบวงลอท 1) กรอบวงลอท 4 ศาสนาอสลาม ผนาชมชน จงไดนาหลกศาสนาเขามากระตน โดยนาคาสงของพระเจาจากอลกรอานและอลหะดษมาเปนแรงผลกดนใหคนในชมชนมการปฏบตทเขมแขงขน เพอไมใหคนในชมชนหลงลมไปกบความเปลยนแปลงทเกดขน โดยเชญชวนใหทกคนเขามามสวนรวมในการรวมมอรวมแรงรวมใจกนอยางจรงจงและแขงขนเปนน าหนงใจเดยวกนเพอใหเกดการ

ปฏบตไปในทศทางเดยวกน จงเกดเปนพลงขนในชมชนทาใหชมชนเกดการพฒนาอยางย งยน (กรอบวงลอท 2) วงลอทกวงมความสมพนธเชอมโยงกน โดยองคประกอบในวงลอท 1 (บรบทของชมชน) มความสมพนธตอกน โดยมวงลอท 4 (ศาสนาอสลาม) เปนหวใจสาคญในการทาใหชมชนมการพฒนายงยน (วงลอท 2) ภายใตความกดดนของการพฒนา ความเจรญและความทนสมย (วงลอท 3) ทมผลตอบรบทของชมชน (วงลอท 1) กอใหเกดกระบวนการของการพฒนาชมชนมสยดกมาลลอสลามเกดความเขมแขงจากปจจยสาคญในการผลกดนของผนา โดยนาหลกศาสนาเขามา

ประยกตใชกบการพฒนาเพอใหสอดคลองกบบรบทของชมชนทงวฒนธรรม ประเพณ ความเชอในพระเจาองคเดยว คอ อลลอฮ ความสมพนธแบบเครอญาต โดยมมสยดเปนศนยกลางของชมชน การพฒนาชมชนมปจจยภายในทสาคญ ไดแก หลกศาสนา มสยด ภาวะผนา ซงผนาศาสนาหรออหมาม เปนผมคณธรรม จรยธรรมและเปนแบบอยางทดจนไดรบความเชอถอและไววางใจ โดยพฒนาชมชนตงแตระดบปจเจกบคคล ระดบครวเรอนและระดบชมชนตามนโยบายทองถน “พฒนาตน พฒนาสงคม” ไดรบการรวมมออยางดจากคนในชมชน โดยใชอานาจและศกยภาพของความ

9

เปนผนาทคนในชมชนใหความศทธา เชอถอและการยอมรบจากคนในชมชนมาเปนแรงพลกดนในการพฒนา โดยการประชาสมพนธผานเสยงตามสายใหความรเรองหลกปรชญาศาสนาและการดารงชวตใหเกดการปฏบตจรง ซงปลกจตสานกใหคนในชมชนโดยเฉพาะอยางยงกบเยาวชน มการประชาสมพนธผานเสยงตามสายทกวนอยางตอเนองจนทาใหเกดการซมซบและเกดการยอมรบ

ตามมาทาใหคนในชมชนมความเขมแขง สามคค ชวยกนดแลรกษาทองถนของตนสามารถพงตนเองได มความเปนอยทดทงดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมซงจะนาไปสการพฒนาทย งยน

1.6 นยามศพทเฉพาะ 1.6.1 บรบทของชมชน หมายถง สภาพความเปนอยในชมชน สภาพความเปนอยทาง วฒนธรรม ความเชอ ความสมพนธ อาชพ ปญหา คลองแสนแสบ 1.6.2 การพฒนาทย งยน (Sustainable Development) หมายถง การพฒนาแบบองครวมใหเกดความสมดลยทางดานสงคม สงแวดลอมและเศรษฐกจใหสมบรณเขาดวยกน โดยใชมนษยเปนแกนกลางการพฒนา ซงเนนทพฒนาคนเปนอนดบแรก ตามนโยบายทองถน “พฒนาตน พฒนาสงคม” ซงเรมทระดบปจเจกบคคล ระดบครวเรอนและระดบชมชน 1.6.3 สงแวดลอม (Environment) หมายถง การทคณะกรรมการมสยดดาเนนการพฒนาชมชนโดยดแลกจกรรมและรณรงคดานสงแวดลอม มลภาวะและการอนรกษทรพยากรเพอใหคนในรนตอไปไดใชประโยชน 1.6.4 เศรษฐกจ (Ecomomic) สมยกอนอาชพหลกของคนในชมชนคอเกษตรกรรม แตตอมาคนในชมชนสวนใหญเรมหนมาทาอาชพเลยงสตว เชน เลยงแพะ เลยงไก เลยงปลาในกระชง สวนคนรนใหมในชมชนสวนใหญจะเปนรบจาง คาขาย ครสามญ ครสอนศาสนา ลกจางบรษทเอกชน รบราชการ/รฐวสาหกจ 1.6.5 สงคม (Social) มความเปนอยทผกพนกบธรรมชาตและคลองแสนแสบ สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม คนในชมชนมความสมพนธกนอยางเครอญาต คอยชวยเหลอซงกนและกน โอบออมอาร มความสามคคกนอยางเขมแขงภายในชมชน และการปฏบตหนาทของคณะกรรมการมสยดทงในดานครอบครว สงคมภายในและสงคมภายนอกมสยด 1.6.6 ความทนสมย (Modernisation) หมายถงการเปลยนแปลงอยางตอเนองไมหยดย ง จากสงคมแบบชนบทมาเปนสงคมเมอง ซงมแนวคดและการปฏบตทแตกตางกน 1.6.7 ความเจรญ (Prosperous) มถนนตดผาน จงทาใหคนสวนใหญหนไปใชถนนเปนเสนทางสญจร มการใชรถยนตแทนเรอกนมากขน มไฟฟา นาประปาเขาถงทกหลงคาเรอน

10

1.6.8 การพฒนาชมชน (Development Community) หมายถง บทบาทของผนาศาสนาอสลาม (คณะกรรมการมสยด) ในการบรหารพฒนาโดยมงสงเสรมสนบสนนเปลยนแปลงใหชมชนมคณภาพชวตทดขนในดานการศกษา สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม การปรบปรงความเปนอยของคนในสงคมไทยใหดขน มความเสมอภาคและยตธรรมในการพฒนาจนพนจากความยากจน ความไมร มการพงพาและเกดการเปลยนแปลงทมตอระบบความเปนอย คานยมและการกระจายโอกาสทดขนของบคคล 1.6.9 ศาสนาอสลาม (Islam) หมายถง ศาสนาอสลาม เปนศาสนาทนบถอพระเจาองคเดยว คอ พระอลลอฮ โดยมทานนบมฮมมดเปนศาสดาและเปนผประกาศศาสนา สาวกของศาสนาอสลาม เรยกวา มสลม ศาสนาอสลามจะเผยแผศาสนา โดยอหมามเปนเพยงผนาในการนมสการพระเจาเทานน 1.6.10 อลกรอาน (Al-Quran) หมายถง คมภรทพระเจา (อลลอฮ) ไดประทานมาใหแกทานศาสดาทาน นบมฮามด เปนบทบญญตททกคนตองนอมรบปฏบตตาม ซงการอานคมภรอลกรอานทาใหจตใจสงบสขและมภาคผลมหาศาล 1.6.11 อลหะดษ (Al-Hadith) หมายถง การกระทาหรอการพดของทานนบมฮามด การปฏบตตนของทานเปนแบบอยางทถกตองใหมนษยปฏบตตาม 1.6.12 ผนาศาสนาอสลาม (Religion Leader) หมายถง ผนาศาสนา - ผทไดรบการเลอกตงจากสมาชกใหมาดารงตาแหนงเปนอหมาม บหลน คอเตบ อหมาม-บคคลทปฏบตหนาทเปนอหมามประจามสยด คอเตบ-ผแสดงธรรมประจามสยด บหลน-ผประกาศเชญชวนใหมสลมปฏบตศาสนกจตามเวลา คณะกรรมการมสยด-ผไดรบเลอกตงจากอหมาม คอเตบ บหลน เพอมาดารงตาแหนงบรหารกจการมสยด

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรม

ศกษาเกยวกบอสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎจากเอกสารและหนงสอวชาการ

ตางๆ จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของเพอเปนแนวทางในการศกษา โดยเรยงลาดบหวขอ

ดงน

2.1 แนวคดศาสนาอสลาม

2.2 แนวคดอสลามกบสงแวดลอม

2.3 แนวคดการพฒนาทย งยน

2.4 แนวคดการพฒนาชมชน

2.5 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดศาสนาอสลาม

2.1.1 ความหมายของศาสนาอสลาม

ศาสนาอสลามมผใหความหมายศาสนาอสลาม ไวดงน

คาวา “อสลาม” มาจากรากศพทภาษาอาหรบคอ ซ.ล.ม. สวนใหญหมายถงสนต ความ

บรสทธ การนอบนอมและการเชอฟง อสลามในทศนะของศาสนา หมายถง การนอบนอมตอ

ความปรารถณาของพระเจา (อลลอฮ) และการเชอฟงกฎหมายของพระองค เทานนทจะไดรบความ

สนตอยางแทจรงและจะไดรบความบรสทธตลอดไป คาวา “อลลอฮ” ในศาสนาอสลามม

ความหมายสาคญมาก เพราะแสดงถงความเปนเอกะและเปนผทรงนจนรนดร ผทรงสรางจกรวาล

ผทรงอภบาลและเปนจอมราชน บาปทมอาจใหอภยในอสลามคอการศรทธาพระเจาอนนอกจาก

อลลอฮ (ฮมมดะฮ อบดลอาฎยและอบดลเลาะ อบร, 2542: 14-18)

12

ศาสนาอสลาม คอ การยอมรบและปฏบตตามโอวาท คาสอนของพระผเปนเจาซงพระองค

ทรงเปดเผยตอศาสนทตองคสดทายของพระองค นนคอ นบมฮาหมด นนเอง (อบดลเราะหมาน บน

อบดลกะรม อลชหะฮและอบนรอมล ยนส, 2553)

อสลาม คอ ศาสนาทอลลอฮ ไดประทานมาเปนแบบอยางแกมนษยชาต เปนหลกประกน

ใหความผาสกแกปจเจกและสวนรวม ทงทางสงขารและวญญาณ ทางวตถและจตใจ ตลอดจนโลกน

และโลกหนา (อะหมด อซฮาร บาซร, 2545:17 อางถงในอษณย นรฮม, 2550: 12)

อสลาม คอ ศาสนาทถกกาหนดโดยพระผเปนเจา ผทรงสรางสรรพสงทกอยางในโลกนไม

วาจะเปนคน สตว หรอสงอนๆทงทมชวตหรอไมมชวตกตาม พระองคทรงกาหนดใหสรรพสงทก

อยางในโลกดาเนนไปตามกฎเกณฑทพระองคไดทรงกาหนดไวและพระองคเปนผทรงควบคมดแล

สงตางๆเหลานนใหเปนไปตามพระประสงคของพระองค (มยรา วงษสนต, 2546: 13)

ศาสนาอสลาม ถกนามาเผยแพร โดยผานทานศาสดามฮมมด ในฐานะศาสนทตแหงพระผ

เปนเจา โดยมคมภรอลกรอาน (ดารสของพระผเปนเจา) เปนตวบทในการเผยแพร พนฐานของ

อสลามและความรจงถกกลาวเอาไวในคมภรดงกลาว อลกรอานจงเปนทงดารสแหงพระผเปนเจา

เปนสงยนยนการเปนศาสนทตของทานศาสนดามฮมมด (ศอลฯ) เปนคาสอนและกฎหมายในการ

ปกครองสงคมมนษยในเวลาเดยวกน ศาสนาอสลาม จงไมใชสายใยทเชอมระหวางมนษยกบพระผ

เปนเจาเพยงอยางเดยว แตเชอมมนษยและสงคมกบพระผเปนเจาเขาไวดวยกนอยางสนทแนบแนน

คาสอนของอสลามจงครอบคลมในทกแงทกมมทงเรองศาสนจกรและอาณาจกร หมายความวา

อสลามไมแยกศาสนาออกจากการเมอง ซงเมอใดททงสองแยกออกจากกน สงคมกจะพบกบความ

วบตทนท ดวยเหตน พระผเปนเจาจงเรยกอสลามวา เปนศาสนาแหงธรรมชาตและเรยกรองใหทก

คนรกษาธรรมชาตของความเปนมนษยใหมชวตชวาเสมอ (มฮมมด ฮเซน เฏาะบาเฏาะบาอย, 2547:

24-25)

อลลามะฮ เชค มฮมมด ศอลห อล ฮชยมน (2552: 9-10) อสลามนนเหมาะสมทสดสาหรบ

ทกกาลเวลาสถานทและทกประชาชาตนนคอ ผใดไดยดมนจะไมขดตอผลประโยชนสวนรวมของ

ประชาชาตนนๆ อสลามมความเทยงธรรม ยตธรรมและถกตอง อสลามจะไมยอมจานนหรอออน

ขอใหกบความอยตธรรม ศาสนาอสลามเปนศาสนาททรงธรรม ซงพระอลลอฮทรงประกนสทธ

และสญญาวาจะชวยเหลอแกผใดกตามทยดถอและปฏบตตามศาสนบญญต พระองคจะทรงยกยอง

ผศรทธาเหนอกวาและดเดนกวาผปฏเสธศรทธา ดงทรงตรสวา

ความวา “พระองศคอผทรงสงเราะซลของพระองศดวยการชนาทางและ

ศาสนาแหงสจธรรมเพอพระองศจะทรงใหศาสนาอสลามอยเหนอศาสนา

ทงมวล แมวาบรรดาผต งภาคจะเกลยดชงกตาม” (อศศอฟ 9)

13

ซฟอม อษมาน (2548: 12-13) อสลาม คอศาสนาทเชอในสาสนแหงพระผเปนเจา (ชาว

มสลมเรยกวา อลลอฮ) หลกคาสอนและบทบญญตทกประการในอสลามลวนไดรบมาจากพระ

ดารสแหงพระผเปนเจา ผานศาสนทตของพระองค โดยมมลาอกะฮญบรล (ซงอาจจะเรยกวาเทว

ทต) เปนสอทนาคาสอนตางๆ จากพระผเปนเจาใหแกทานศาสนทตอกทอดหนง ในคาสอนแหง

พระผเปนเจา พระองคไดเปดเผยวาเราทกคนเปนสงทพระองคไดใหบงเกดขน เพออยในฐานะบาว

ทมหนาททยงใหญทสดคอการเคารพภกดแดพระองคเพยงผเดยว

ความวา “และขา (อลลอฮ) มไดใหบงเกดมวลญนและมนษยมาเพอการ

ใด เวนแตเพอใหพวกเขาอบาดะฮ (ทาหนาทเปนบาว) ตอขา” (อลกรอาน

51: 56)

ไมใชสาระสาคญสาหรบมนษยทตองรวาพระผเปนเจาประสงคอนใดททรงกาหนดใหมสง

ถกสรางทงหลาย รวมทงมนษยดวย เพราะพระองคไมไดเปดเผยใหเราทราบ แตสงทสาคญคอ เมอ

เรากาเนดมาเปนมนษยแลว จาเปนทเราตองปฏบตหนาทเยยงผถกสรางใหดทสด มเชนนนแลวการ

มชวตกไมมคาใดๆ สาหรบเราอลกรอานระบวา

ความวา “จงกลาวเถด (มฮมมด) แทจรงการนมาซของฉนการเชอดพล

ของฉน ชวตและความตายของฉน ลวนเพออลลอฮผเปนเจาแหงจกรวาล

ทงมวล ไมมการตงภาคใดๆ ตอพระองค และสงนนคอสงทฉนถกบญชา

และฉนคอผแรกในบรรดาผมอบตน (เปนมสลม)” (อลกรอาน 6 : 162-

163)

การมชวตของมนษยตองอยภายใตกรอบวถทพระผเปนเจาบญญตไว เพราะพระองคเปน

ผใหบงเกด เปนผใหชวต เปนผทจะเอาชวตคน พระองคจงเปนผทรดทสดวา อนใดคอวถท

เหมาะสมและคควรแกการดาเนนชวตของสงทพระองคสรางขนมาอลกรอานไดบนทกวา

ความวา “และนคอเสนทางของขาทเทยงตรง ดงนนสเจาจงตามมนเถด

และอยาไดตามเสนทางอน เพราะมนจะทาใหสเจาแตกออกไปจาก

เสนทาง (อนเทยงตรง) นน” (อลกรอาน 6 : 153)

อสลามคอ ศาสนาของอลลอฮทอยบนพนฐานของความรและทางนาจากพระองค บทปฐม

โองการของอลกรอานซงมจานวน 5 โองการ ทอลลอฮประทานแกนบมฮมมด เรมตนดวยประโยค

วา “จงอานดวยพระนามของพระผอภบาลของเจาผทรงสราง” โดยมการทวนซ าคาวาจงอาน จานวน

2 ครง และมการทวนซ าคาวา สอน/ใหความร จานวน 2 ครง เชนเดยวกน อนแสดงถงการให

ความสาคญของอสลามตอความรและกระบวนการเรยนรเปนอยางยง (มสลน มาหะมะ, 2552: 16)

14

สรป ผนบถอศาสนาอสลาม เรยกวา “มสลม” ซงทกคนตองปฏบตศาสนากจเหมอนกน

หมด ศาสนาอสลามเปนศาสนาทนบถอพระเจาองคเดยว คอ พระอลลอฮ โดยมทานนบมฮมมดเปน

ศาสดาและเปนผประกาศศาสนา สวนอหมามเปนเพยงผนาในการนมสการพระเจาเทานน ทกคน

ตองยอมรบและปฏบตตามคาบญชาของพระผเปนเจา ซงเปนสงทสาคญทสดในอสลาม ทาใหเกด

ความสนตกบตนเองและสงคม เกดความสามคคทดกบพวกพองเดยวกนและทแตกตางกน ใหม

ความกลมกลน สามารถอาศยอยในสงคมรวมกนได เกดความปราถนาดและความสานก ทาให

มนษยไดพบกบสนตภาพทงในโลกนและโลกหนา

2.1.2 หลกศรทธาของอสลาม

หลกการของศาสนาแบงออกได 2 ประการ คอ ภาคปฏบตและภาคศรทธา (ปรญวทย อสมา

แอลและคณะ, 2540: 6-8)

2.1.2.1 ภาคปฏบตหรอเรยกวา “รกนอสลาม” ม 5 ประการ ดงน

1) การปฏญาณตน โดยกลาววา “ขาพเจาขอปฏญาณวาแทจรงไมมพระเจา

อนใดนอกจากอลลอฮองคเดยวและทานนบมฮาหมดเปนศาสนฑตของอลลอฮ” ซงเปนการยอมรบ

วาอลลอฮเปนพระเจาเพยงองคเดยวและยอมรบวาทานนบมฮาหมดเปนศาสนฑต เปนคาปฏญาณท

มสลมทกคนมหนาทตองปฏบตในสงทอลลอฮและศาสนฑตใช และหลกเลยงในสงทอลลอฮ

และศาสนฑตทรงหาม

2) การละหมาด คอการเขาเฝาพระเจาทงรางกายและจตใจทสงบ การ

สรรเสรญและการวงวอน เปนพธกรรมทสาคญทสดถอวาเปนขอบงคบทมสลมทกคนตองปฏบต

ตามอยางเครงครด เรมตงแตบรรลศาสนภาวะเพอแสดงออกซงความยาเกรงในพระองค โดย

ละหมาดวนละ 5 เวลา/ครง และละหมาดรวมกนในตอนบายของวนศกร ไดแก

(1) ละหมาดซบฮ เวลากอนพระอาทตยขน เรมตงแตแสงอรณขน

จนกระทงดวงอาทตยขน

(2) ละหมาดซฮร เวลากลางวน เรมตงแตดวงอาทตยคลอยไปทางทศ

ตะวนตก จนกระทงเงาของสงเทาตวของมน

(3) ละหมาดอศร เวลาบาย เรมตงแตเงาของสงเทาตวของมน จนกระทง

ดวงอาทตยตก

(4) ละหมาดมกรบ เวลาพลบคา เรมตงแตดวงอาทตยตก จนกระทงหมด

แสงอาทตยหมด

15

(5) ละหมาดอซาอ เวลากลางคน เรมตงแตหมดแสงอาทตยทขอบฟา

จนกระทงแสงอรณของอกวนปรากฏขน

(6) การละหมาดวนศกร เปนขอบงคบใหมสลมละหมาดพรอมกนชวย

พฒนาความคด ฟนฟจตใจใหมนษยรสกสานกตอสงทไดปฏบต เพอใหมนษยอยในหนทางท

ถกตอง เตอนใจใหราลกถงพระเจา ในทกๆสปดาหวนศกร ซงมความสาคญเปนพเศษ ดงน

(ฮมมดะฮ อบดลอาฎยและอบดลเลาะ อบร, 2542: 98)

6.1 เปนเวลาทพระเจาไดกาหนดใหมสลมแสดงความภกดตอ

พระองครวมกน

6.2 เปนการนดหมายกนเพอจะไดใครครวญถงเรองเกยวกบจต

วญญาณของตนในสปดาหทผานมาและเพอเปนการเตรยมพรอมสาหรบสปดาหทกาลงจะมาถง

เหมอนกบคนทกาลงดาเนนอยในธรกจตางๆ

6.3 เปนการชมนมบรรดามสลมในอนทจะสรางความมนใจแก

ตวเองและยนหยดพนธะผกพนทางศาสนาตลอดจนความมนคงทางสงคม บนรากฐานของศลธรรม

และจตวญาณ

6.4 เปนการแสดงใหเหนวามสลมใหความสาคญอยางไรกบการ

เชญชวนของพระเจาทอยนอกเหนอสงอนใดทงปวง

3) การถอศลอด การถอศลอดในเดอนรอมฎอน เพอใหมนษยผศรทธาม

ความยาเกรงพระเจา (อลลอฮ) ปลกฝงความอดทน ไมเหนแกตว ความซอสตยและใหมจตใจทรจก

เสยสละ รจกปรบสภาพรางกายตวเอง นอกจากนการถอศลอดยงฝกใหมนษยมระเบยบวนย ความ

อดทนทงรางกายและจตใจ อดทนตอความหว อดกลนในอารมณความรสกตางๆ และกระตนให

มนษยมจตสานกในการอยรวมกนในสงคม ความเทาเทยมกน ความเปนพนองกน ตงแตพระอาทตย

ขนจนถงพระอาทตยตกดนเปนเวลา 1 เดอน ในเดอนรอมฎอน (เดอน 9 ทางจนทรคตของอสลาม)

โดยงดเวนการบรโภคอาหาร น าดม และรวมประเวณ ซงการถอศลอดเปนหนาทของมสลมทกคน

ทอายครบ 15 ปขนไป จะตองปฏบต แตมขอยกเวนสาหรบหญงทมรอบเดอนและหลงคลอด

บคคลในระหวางเดนทาง หญงมครรภ แมลกออน บคคลทมสขภาพไมปกต มโรคภย คนชราและ

บคคลททางานหนก สาหรบคนทถอศลอดในเดอนรอมฎอนไมไดจะตองชดเชยวนทขาดให

ครบถวนในภายหลง

4) การบรจาคซะกาต เปนขอกาหนดทพระเจาประทานแกมสลมทม

ทรพยสนเงนทองครบจานวนทกาหนดจายใหแกผมสทธรบตามอตรา อาจเปรยบเทยบไดกบภาษ

หรอการเกบภาษ 1 ใน 10 ของรายได การจายซะกาตสาหรบผทมกรรมสทธในทรพยสนทครบ

16

จานวนและครบรอบป โดยการจายซะกาตมเปาหมายเพอชวยเหลอผทเดอดรอน ยากจน ขดสนใน

สงคมใหเขามความเปนอยทดขน อสลามถอวาจานวนทรพยทถกจายเปนทานซะกาตนน ยงความ

จาเรญงอกเงยใหแกทรพยทเหลอและเปนการชาระกเลสของผบรจาคอก นอกจากนนยงทาไห

มนษยไมเหนแกตว ละโมภจนทาใหเกดความแตกราวในสงคมและปลกฝงความรบผดชอบตอ

สงคม ผมสทธในการรบซะกาตกจะมความรสกมนคงและสวนรวมในสงคม

5) การบาเพญฮจย การประกอบพธฮจย ณ บยตลลอฮ แหงนครมกกะห

ประเทศซาอดอาระเบย สาหรบผทมความสามารถเดนทางไปไดทงสภาพรางกาย จตใจทสมบรณ

ฐานะทางการเงน เมออายครบเกณฑทมความรบผดชอบไดจะตองไปทาฮจยอยางนอยหนงครงใน

ชวต อนเปนการปฏบตศาสนกจรวมกนของพนองมสลมทวโลก ในพธกรรมยงชวยขดเกลาจตใจทง

กาย วาจา ใจ และเปนการสะสมความดเพมขนใหม

ฮจญ = การมงสหรอการไปเยอนบยตลเลาะหกะบะห ณ นครมกกะห เพอประกอบ

ศาสนกจตามขนตอนปฏบตตามระยะวเลาทกาหนด

อมเราะห = การเดนทางไปเยอนบยตลเลาะห เพอประกอบศาสนกจโดยไมกาหนด

ระยะเวลา

ผประกอบพธฮจญ นบเปนผนอมยอมจานนตอพระองคอยางสนเชง ตองละทงครอบครว

บานเรอน สถานภาพและอภสทธตางๆเปนการทดสอบคณธรรมความอดทนความเสยสละและ

ทดสอบการบรหารเงนทพระองคฝากไวแกมสลมทกคน

พธการฮจญ แสดงถงเอกภาพและพลงอานาจของพระองค เปนจดศนยรวมแหงจตใจของ

มวลมสลมทวโลก ทแตงกายและมพฤตกรรมเหมอนกนอยางพรอมเพรยง

2.1.2.2 ภาคศรทธาหรอเรยกวา “รกนอหมาม” ม 6 ประการ ดงน (ฮมมดะฮ อบดล

อาฎย และอบดลเลาะ อบร, 2542: 19-23)

1) ศรทธาในพระผทรงเอกะ (อลลอฮ) ผทรงยงใหญและอมตะ ผทรงไมมท

สนสดและผทรงอานาจ ผทรงกรณาและเมตตาเสมอ ผทรงสรางและประทานเครองยงชพทกสง

อยางดวยอานาจของพระองคเพยงผเดยว เปนผสรางจกรวาลและเปนผบรหารควบคมอยางมระบบ

2) ศรทธาตอบรรดาศาสนฑต โดยปราศจากการแบงแยกกน ทกชาตเปนท

รจกกนดจะตองมผตกเตอนหรอศาสนฑตจากพระเจา บรรดาศาสนาฑตเหลานเปนครทยงใหญ สง

สอนในเรองดงามและตอสเพอความถกตอง พระเจาไดเลอกเฟนทานเหลานนเพอสงสอนมนษย

และเผยแพรศาสนของพระองค ขาวสสารและศาสนาททานเหลานนนามาเผยแพรคออสลาม เพราะ

มาจากแหลงเดยวกนคอมาจากพระเจา ทงนเพอตอบสนองจดประสงคเดยวกน นนคอเพอนามนษย

สวถทางทเทยงตรงของพระเจา

17

3) ศรทธาตอบรรดาคมภรตางๆ คอ หลกธรรมของพระเจาเพอชทางสวาง

แกประชาชาตของเขาสวถทางอนเทยงตรง อลกรอานจงถกประทานแกมสลมเพอเปนมาตรฐาน

หรอหลกการในการชขาดคมภรอนๆ ทงหมด อสลามถอวาคมภรทสมบรณทสดคอ อลกรอาน ซง

ไดถกประกาศใชตอมวลมนษยชาต เพอใหเกดความเปนธรรมและความสนตสขแกมวลมนษยทก

คน อะไรกตามทสอดคลองกบอลกรอานจะเปนทยอมรบวาเปนความถกตองจากพระเจาและอะไร

กตามทแตกตางไปจากอลกรอานจะถกปฏเสธและงดใช

4) ศรทธาในบรรดามาลาอกะฮ (ฑตสวรรค) ของพระเจา มลาอกะฮเหลานน

คอวญญาณบรสทธเปนชวตทวเศษ ผทาหนาทเปนสอกลางระหวางพระเจากบศาสดา ธรรมชาต

ของเขาไมจาเปนตองอาศยอาหาร น าหรอการหลบนอน ไมมความตองการทางสงขารหรอความ

จาเปนทางดานวตถ เขาใชเวลาในการภกดตอพระเจาทงกลางวนกลางคน มาลาอกะฮมจานวนมาก

และตางกมหนาทเปนการเฉพาะตน เราไมอาจเหนมาลาอกะฮเหลานนดวยตาของเราและกไม

จาเปนทเราจะปฏเสธความมอยจรงของทาน มหลายสงหลายอยางในโลกนทเราไมอาจมองเหนดวย

ตาหรอสมผสดวยความรสก แตเรากยงเชอถอการปรากฏอยของมน มบางอยางทเราไมเคยเหน เชน

กาซและอากาศธาต ซงเราไมอาจมองดวยตาเปลา ดม สมผสหรอไดยนได แตเรากยอมรบถงการม

อยจรง การศทธาตอมาลาอกะฮทไดรบจากหลกการของอสลามนนคอความรความแทจรงมใชจะ

จากดเพยงความรทางดานความรสกหรอประสาทสมผสเพยงอยางเดยวเทานน

5) ศรทธาในวนสดทายแหงการตดสน โลกนจะถงจดจบ ณ วนหนง ผทตาย

ไปแลวจะฟนขนมาเพอรบการพจรณาคดครงสดทาย สงทเราไดปฏบตทกอยางในโลกน ทกการ

เคลอนไหว ทกเจตนารมณ ทกความคดและทกคาพด จะถกรกษาในบนทกอยางละเอยด จะถกนามา

ตแผ ณ วนแหงการตดสน ผใดททาสงดงามกจะไดรบการเชอเชญใหเขาสวรรคของพระเจาอยาง

อบอน ผททาสงทเลวรายจะถกลงโทษและโยนลงไปในไฟนรกนนคอวนแหงความยตธรรมและ

เปนวนชขาดครงสดทายในทกกจกรรมของมนษย

6) ศรทธาตอการกาหนดสภาวะของอลลอฮ อานาจวางแผนและบรหารไป

ตามแผนการณของพระองค พระองคทรงคมครองอยางเตมทเหนอสรรพสงทพระองคบงเกด

พระองคทรงปรชาญาณและทรงรกใคร อะไรกตามทพระองคทรงปฏบตกยอมมเจตนาทดและม

ความหมาย การทมนษย ไดกระทาความด ความชวนน อลลอฮ ไมไดเปนผลขต พระองคทรงให

มนษยไดคด ตดสนใจเอง วาสงไหนดไมดขนอยกบการกระทาของมนษย เหตการณในปจจบน

ตางๆ ทเกดขน กเกดจากสงทมนษยไดเลอก ตดสนใจทจะทา เชน ปญหาบานเมอง เศรษฐกจ ความ

วนวายตางๆทเกดขนในสงคมคอสงทมนษยจะตองรบผดชอบในสงทไดกระทาไว

18

อลลามะฮ เชค มฮมมด ศอลห อล ฮชยมน (2552: 11) ศาสนาอสลาม ประกอบดวยหลกการ

ศรทธา (อะกดะฮ) หลกกฎหมาย (ชะรอะฮ) ทสมบรณ ดงน

1) บทบญญตในเรองหลกเอกภาพ (เตาฮด) หามการตงภาค (ชรก)

2) บทบญญตในเรองความสจจะ หามพดเทจ พดโกหก

3) บทบญญตในเรองความยตธรรม หามการคดโกง ฉอฉล

4) บทบญญตในเรองความซอสตย หามการบดพลว

5) บทบญญตในเรองความซอสตยตอสญญา หามการทจรตคดโกง

6) บทบญญตในเรองการทาความดตอบดา มารดา หามการเนรคณ

7) บทบญญตในเรองความสมพนธทางเครอญาต หามการตดญาตขาดมตร

8) บทบญญตในเรองอธยาศยไมตรทดงาม หามกระทาความเลวทราม

ศาสนาอสลามบญญตใชในเรองคณธรรมจรรยามารยาททดงามและหามการกระทาสงทตา

ชาเลวทรามทงหลาย อสลามใชใหกระทาและสงเสรมใหปฏบตความดงามทกประการ ดงพระองค

ทรงตรสทวา

ความวา “แทจรงอลลอฮทรงใชใหรกษาความยตธรรมและทาด และการ

บรจาคแกญาตใกลชค และใหละเวนการทาลามก และการชวชา และการ

อธรรม พระองคทรงตกเตอนพวกเจา เพอพวกเจาจกไดราลก” (อลนะหล:

90)

การศรทธาตออลลอฮ ประกอบดวยหลก 4 ประการ ดงน

ประการแรก

การศรทธามนในการมอยของอลลอฮและบรรดาสงท ท าใหเชอมนถงการมอย คอ

ธรรมชาต ความคด กฎหมายชะรอะฮ (บญญตศาสนา)และความรสกหรอประสาทสมผสทงหา

ประการทสอง

การศรทธาตอการเปนผอภบาลของอลลอฮ คอพระองคเปนพระผทรงอภบาลไมมหนสวน

ใดๆ ปราศจากผชวยเหลอ ไมมเจาผครอบครองอนใดนอกจากพระองคไมมกจการใดๆ นอกจาก

เปนของพระองค ดงพระราชดารสทวา

ความวา “......พงรเถดวาการสรางและกจกรรมทงหลายนน เปนสทธของ

พระองคเทาน น มหาบรสทธ อลลอฮผ เปนพระเจาแหงสากลโลก”

(อล อะรอฟ 54)

19

ความวา “นนคออลลอฮ พระเจาของพวกเจา อานาจการปกครองทงมวล

เปนสทธของพระองค และสงทพวกเจาวงวอนขออนจากพระองคนน

พวกมนมไดครอบครองสงใด แมแตเย อบางหมเมลดอนทผลม”

(ฟาฏร 13)

ประการทสาม

การศรทธาตอการเปนพระเจา นนคอพระองคเทานนเปนเจาทแทจรง ไมมภาค หมสวน

ใดๆ สาหรบพระองค คาวา อลาฮ หมายถงผทถกยกยองนบถอ ผทถกเคารพบชา พระองคทรงตรส

วา

ความวา “และผทควรเคารพสกการะของพวกเจานน ม 1 2เพ1 2

ประการทส

ยงองคเดยว ไม

มผใดควรแกการเคารพสกการะใดๆ นอกจากพระองค ผทรงกรณาปราน

ผทรงเมตตาเสมอ” (อลบะเกาะเราะฮ 163)

การศรทธาในพระนามและคณลกษณะของอลลอฮ คอการยนยนตอการทพระองคทรง

กลาวถงพระองคเองในคาภรของพระองคและทปรากฎในฮาดษ คากลาวของทานศาสดาเกยวกบ

พระนามและคณลกษณะโดยปราศจากการตชบฮ (เปรยบเทยบ) ตมฮซล (จนตนาการ) ตะฮรฟ ตก

ยฟ (การตงคาถาม)และตะอตล (ไมเชอมน) พระองคทรงตรสวา

ความวา “และของอลลอฮ นนมบรรดาพรนาม (ลกษณะคณ) อนสวยงาม

ยง ดงนนพวกเจาจงเรยกหา พระองคดวยพระนามเหลานนเถด และจง

ปลอยบรรดาผททาใหเฉ ในบรรดาพระนามของพระองคเถด ในไมชา

พวกเขาจะถกตอบแทนในสงทพวกเขาไดกระทา” (อล อะอรอฟ 180)

2.1.3 จรยธรรมอสลาม

จรยธรรมอสลาม หมายถง พฤตกรรมของคนมสลมทไดประพฤตปฏบตทด ทถกตอง ท

ควรตามระเบยบตางๆ ทอสลามไดกาหนดขน และการประพฤตปฏบตดงกลาวรวมทงพฤตกรรม

ทางใจ วาจา และกาย ซงจะทาใหผปฏบตพงไดรบความสขทงบนโลกนและโลกหนา (ซาฮาบยะห

โตะอาลม, 2544)

จรยธรรมในอสลาม (อคลาก) เปนคาทแสดงถงรากฐานหรอหลกการดาเนนชวตของมนษย

ผานจรยธรรมทดงามของทานเราะสล ผไดรบการแตงตงใหเปนแบบอยางจากอลลอฮ ดงททาน

เราะสล ไดทรงกลาวไว (มนศกด โตะเถอน และนเลาะ แวอเซง, 2553: 72)

20

ความวา “แทจรงแลวขาไดถกสงมา เพอเสรมสรางจรยธรรมดงามใหม

ความสมบรณ” (บนทกโดย อบน อล-ฮมบล, เลขท: 8952) และตามทได

ระบในอลกรอาน อลลอฮ ทรงตรสวา

ความวา “และแทจรงเจา (มฮมมด) คอ ผมจรยธรรมสงสง” (ซเราะห อล

เกาะลม, 68: 4)

หลกการของศาสนาอสลามมความสมพนธกบจรยธรรมทกดาน ไมวาจะเปนดานการ

ศรทธาและดานบทบญญตศาสนา ผศรทธาจะตองพนธนาการชวตของเขากบจรยธรรมในทก

สถานภาพ จตศรทธามนคง ราลกถงพระผเปนเจา และมอบหมายตนเองใหอยภายใตการคมครอง

ของพระองคตลอดเวลา ซงหมายถงความสมบรณของการศรทธา ตามททานเราะสล ไดทรงกลาว

ไววา (มนศกด โตะเถอน และนเลาะ แวอเซง, 2553: 73)

ความวา “ผท มความศรทธาสมบรณทสด คอผมจรยธรรมมากทสด”

(บนทกโดย อบดาวด, เลขท: 4062, ตรมซย เลขท: 1162, และ อบน ฮม

บล, เลขท: 7396)

หลกจรยธรรม (อล–อฮศาน) มหลายประการ กลาวคอ “ จรยธรรมอนสงสด คอ การทเรา

กระทาความดตามคาสงของอลลอฮ อธบายวาเปนเหมอนเราเหนพระองคเพราะถงแมวาไมเหน

พระองค แตพระองคทรงเหนเราตลอดเวลา” หลกจรยธรรมทมาจากคมภรอลกรอานและอล -

หะดษ ซงมทงสงทสงใหปฏบต สงทหามปฏบต สงทควรปฏบตและสงทไมควรปฏบต จรยธรรม

เหลาน การนาหลกธรรมทางศาสนาอสลามของพระเจาสการปฏบต ซงเปนหลกธรรมทผสอนนามา

เผยแพร เพอพฒนาเยาวชนใหเปนคนด รกสนต รกความสงบ มความเสยสละและเปนมตรกบคน

ทวไป ครเปนบคคลทมบทบาทสาคญในการสอสารหลกธรรมของพระเจาและตองเปนแบบอยาง

ในการปฏบตตามหลกธรรมคาสอนนนดวย ศาสนาอสลามใหความสาคญตอการศกษา และถอวา

เปนหนาทสาหรบมสลมทกคน ทกคนจะตองศกษาตลอดชวต เพราะการศกษาหลกธรรมคาสอน

ของศาสนาอสลาม กลาวถง ระบอบของการดาเนนชวตมคาสอนหลากหลายตอการดาเนนชวตของ

มสลมในแตละวน เพราะแตละชวตจะมหนาทรบผดชอบตอพระเจาอยตลอดเวลา ตามทปรากฏ

ในอล-กรอาน ดงน

ความวา “จงอานดวยพระนามของพระผเปนเจาของเจา ผทรงสรางมนษย

มาจากกอนเลอด จงอานและพระผอภบาลของเจา ผทรงเออเฟอเผอแผยง

ผทรงสอนใหเขยนดวยปากกา ผทรงสอนมนษยใหรในสงทเขาไมร...”

(กนกวรรณ จตตสภาพ, 2542: 30 -32)

21

ในศาสนาอสลามครมบทบาทและมความสาคญยง มคากลาววา “...อลลอฮ (พระเจา) จะ

ทรงยกยอง ผศรทธาและผศกษาหาความรไวในตาแหนงทสง ” ผทกลาววาความรออกมาเทากบเขา

ไดสรรเสรญพระเจา ผใดเผยแพรความรเทากบเขาไดบรจาคทาน ผทสอนความร ทาการเคารพภกด

ตอพระเจา และผใดแสวงหาความร เทากบเขากาลงอยในหนทางของพระเจา ในสงคมมสลมอาชพ

ครเปนอาชพมเกยรต เปนอาชพทตองอาศยการเสยสละ อทศตนเองเพอประโยชนสวนรวม ซงสบ

ทอดมาจากการปลกฝงคาสอนของอสลามมาอยางตอเนอง ผนบถอศาสนาอสลามไดใหความสาคญ

และยกยองครไวในตาแหนงทสงเปนปชนยบคคลเชนกน (กนกวรรณ จตตสภาพ, 2542: 30 -32)

อาศส พทกษคมพล (2554: 85-86) ความสขมรอบคอบและการรจกยบย งตนเอง ความสขม

เปนสงหนงทจะยบย งเรามใหกาวราวเมอมความโกรธรนแรงการรจกยบย งจตใจจะทาใหชวยรกษา

สขภาพจตใจและอารมณใหแจมใสอยเสมอ เพราะความโกรธความทกขความวตกกงวลและการ

อจฉารษยา จะทาใหเกดความทกขรอนขนในจตใจ บางคนจะมอาการทางประสาท เชน เหนบชา

โรคจต เมอเกดอารมณอยางรนแรง เชน

1) อารมณทแสดงออกอยางรนแรง จะทาใหเกดการเผาผลาญในรางกาย โดยเฉพาะ

อาหารทใหพลงงาน เชน คารโบไฮเดรต ทาใหสญเสยไปโดยเปลาประโยชน

2) การรจกยบย งจะทาใหไมเกดความระทมทกข เพราะเมอคนเราขาดความยบย งใจ

กจะทาอะไรไปโดยไมรสกตว ไมไดไตรตรองถงผลรายทจะเกดจนเมอไดกระทาลงไปแลวจงเกด

ความระทมทกขในภายหลง

3) การรจกยบย งจตใจจะทาใหไดการยกยองนบถอจากเพอนมนษย เพราะคนเราจะ

ใหความเคารพตอคนเขมแขงรจกระงบอารมณ ไมโกรธและไมหว นไหวงาย สวนคนออนแอ

หวนไหวงายเพอนมนษยกจะดถกดแคลน ดวยเหตนทานนบ ซ.ล. จงกลาววา ผใดสขมรอบคอบเขา

จะไดเปนผนา นอกจากนนอลเลาะหยงทรงยกยองผทรจกระงบอารมณตนไวในอลกรอานกลาววา

ความวา “และบรรดาผทยบย งความโกรธ บรรดาผทอภยตอเพอนมนษย

และอลลอฮทรงรกผทาดทงหลาย” (อลกรอาน 3:134)

มฮมมด ฮเซน เฏาะบาเฏาะบาอย (2547:15-16) ศาสนาสอนวา ในการดาเนนชวตจง

เลอกสรรเฉพาะสงทด อนเปนทยอมรบของสงคม จงทาตนใหเปนผดารงอยในศลธรรม พฒนา

ตนเองไปสการมบคลกภาพทด เปนคนทรจกหนาท มความรบผดชอบ หวงใย มเมตตา มความรก

ซอสตยตอผอน เปนผมความราเรงสดใส มความยตธรรม รจกปกปองสทธของตน ไมละเมดสทธ

ของผอ น เปนผ มความเสยสละไมเหนแกตวและหมนใฝหาความร ท งหมดทกลาวมานเปน

คณสมบตของผมจรยธรรม ซงความสมบรณทงหมดอยทความยตธรรม

22

ทรงยศ แววหงษ (ม.ป.ป: 145) การกาหนดบญญตแหงศาสนา เปนสงทกาหนดชวตของ

ชาวมสลมทงในทางศาสนา การเมองและสงคม เปนสงทควบคมความสมพนธในชวตสมรสและผล

เมองรวมถงความสมพนธทมตอผทมใชมสลมดวย ในทานองเดยวกนขอปฏบตดานจรยธรรมได

สรางการใหความเหนชอบและขอหามขนมาจากกฏอนศกดสทธ การกระทาทกอยางของมนษยถก

จาแนกอยบนกฏ 5 หมวดหม คอ (1) สงทถอเปนหนาททตองกระทา (ฟรด) ซงรวมถงสงทจะไดรบ

รางวลเมอกระทาและถกลงโทษโดยกฏหมายหากละเลย (2) สงทสมควรไดรบการชนชม หรอการ

ทาคณงามความด คอสงทไดรบรางวลเมอกระทา แตไมมบทลงโทษสาหรบการละเวนทจะกระทา

(3) สงทสามารถกระทาได คอสงทไมผดกฏ (4) การกระทาทสมควรจะถกตาหน คอสงทไมสมควร

กระทาแตไมมบทลงโทษ (5) สงทตองหาม (หะรอม) คอสงทเม อกระทาลงไปแลวจะตองถก

ลงโทษ

สรป เปนแนวทางความประพฤตทงกาย วาจา ใจ คาพด การกระทา และกรยามารยาทอยาง

เหมาะสมเปนทยอมรบของสงคม พรอมทงสอดคลองและสมพนธกบคมภรของอลลอฮและแนว

ทางการปฏบตของทานศาสดามฮมหมด ซงจรยธรรมไมไดเปนเพยงสวนหนงของศาสนาแตเปน

แกนแทและเปนจตวญญาณของอสลาม การปฏบตตนใหอยในศลธรรม กอใหเกดจตสานกใน

คณธรรม จรยธรรมตอพระเจาและตอตนเอง เพอนบาน การทาความดตอบดามารดา มความเมตตา

กรณาตอคนยากจน มความรกตอเพอนมนษย รจกใหอภย ซอสตยตอผอน เปนผมความเสยสละไม

เหนแกตวและหมนใฝหาความร ทงหมดนเปนวถในการดาเนนชวตตามแบบอสลามซงเปน

คณสมบตของผมจรยธรรมทสมบรณ

2.1.4 องคประกอบของศาสนา

การจะตดสนวาคาสอนใดเปนศาสนาหรอไมจะตองประกอบดวยองคประกอบ 5 ประการ

ดงน

1) ศาสดา คอ ทานศาสดามฮามด

2) คมภร คอ พระมหาคมภรอลกรอาน

3) สาวกหรอผสบทอด คอ มสลมทกคน ทงนเพราะในอสลามไมมสถาบนนกบวช

มสลมทกคนมหนาทท งเปนผเรยนร ผปฏบตและผเผยแพร

4) ศาสนสถาน คอ มสยด ซงมความหมายวา บานของอลลอฮ โดยมรากศพทจากคา

วา “ซะญะดะ” แปลวา กราบไหว (ส�ด) มสยดเปนศาสนสถานใหญใชละหมาดวนศกรรวมกน

5) พธกรรม เนองจากอสลามเปนศาสนาทเนนในการปฏบต เพราะฉะนนจงตองม

รปแบบของพฤตกรรมของอสลามตงแตเกดจนตาย ตนจนหลบ (เสาวนย จตตหมวด, 2535: 7-8)

23

2.1.5 บทบญญตอสลามตามคมภรอลกรอาน

อาศล พทกษคมพล (2554: 10) อลกรอานเปนนามคมภรสงสดของศาสนาอสลาม เปนคา

ดารสของอลลอฮทประทานมาใหแกทานศาสดาทานนบมฮามด เปนชวงเปนตอนตามสถานการณ

จนครบถวนอยางในปจจบน เปนเวลาทงสน 22 ป แบงออกเปน 30 สวน (�จอ) 114บท (ซเราะห) ม

โองการ (อายะฮ) ท งสน 6,000 กวาโองการ อลกรอานมสานวนภาษาทสงสง เปนคาดารส

ของอลลอฮ ซงกวชนสงไมอาจประพนธเทยบเคยงได การประทานอลกรอานเรมขนในเดอน

รอมฎอน ตามทอลกรอานระบไว

ความวา “เดอนรอมฎอน เปนเดอนแหงการประทานอลกรอาน” และยงม

ระบอกวา “เปนคนอลกอดร” (2:185)

ความวา “แทจรงเรา (อลลอฮ) ไดประทานอลกรอานในคนอลกอดร”

(97: 1)

มยรา วงษสนต (2546: 34) เปนคมภรทพระผเปนเจาสญญาวาจะรกษาคมภรนไวมใหมการ

เปลยนแปลงใดๆ เพอใหเปนคมภรของมนษยชาตสบตอไปทกยคทกสมย สาหรบความสาคญของ

คมภรอลกรอานนน ถอวาอลกรอานคอธรรมนญของชวต เปนบทบญญตททกคนตองนอมรบ

ปฏบตตาม ไมมมสลมคนใดปฏเสธขอความในอลกรอานแมแตเพยงวรรคตอนเดยว เพราะถอเปน

บญชาของอลลอฮ การอานคมภรทาใหจตใจสงบสขและมภาคผลมหาศาล (อลกรอานถกประทาน

มาเปนภาษาอาหรบ) ซงบทบญญตของอสลามครอบคลมหลกตางๆ ดงตอไปน

2.1.5.1 หลกทเกยวของกบความศรทธา (อะกดะห)

2.1.5.2 หลกทเกยวของกบจรยธรรม (อคลาก)

2.1.5.3 หลกทเกยวของกบการปฏบตศาสนกจตอพระเจา (อบาดาต)

2.1.5.4 หลกทเกยวของกบการจดระบบความสมพนธระหวางบคคล (มอามะลาต) ซง

มอยหลายประเภท ดงน

1) บญญตเกยวกบครอบครว เชน เรองการแตงงาน การหยาราง สทธและ

หนาทของบคคลในครอบครว เรองมรดกและอนๆ ซงในปจจบนเรยกเรองเหลานวา “กฏหมายแพง

วาดวยบคคล”

2) บทบญญตทเกยวของกบความสมพนธระหวางบคคลในการดาเนนธรกจ

หรอทในปจจบนเรยกวา “กฎหมายแพงและพาณชย”

3) บญญตทเกยวของกบการตดสนคดความหรอทเรยกในปจจบนวา

“กฏหมายวธพจารณาความ”

24

4) บญญตทเกยวของกบคนตางดาวทมใชมสลมซงพานกอาศยอยในประเทศ

มสลม

5) บญญตทเกยวของกบความสมพนธระหวางประเทศทงในยามสงบและใน

ยามสงคราม

6) บญญตทเกยวของกบการเมอง การปกครองรฐและการเลอกผนา

7) บญญตทเกยวของกบการเงนและการคลงของรฐ

8) บญญตทเกยวของกบการสบสวนและสอบสวน และการลงโทษทางอาญา

ดเรก กลสรสวสด (2512:15) อลกรอาน คอเนนใหรวามพระผเปนเจา เปนผทรงบนดาล

บรหารและทรงเอกะ ซงเรยกวา วะดานยะฮ (เอกภาพของพระผเปนเจา) พระองคไดทรงสงรอซล

แกทกชาต เพอจะไดเผยแผหลกธรรมของพระองค ซงหลกธรรมของบรรดารอซลนนเปนอน

เดยวกน ดงอลกรอานทวา

ความวา “หมชนของฉนเอย! จงเคารพภกดอลลอฮ พวกทานไมมพระเจา

ใดอนนอกจากพระองค”

นอกจากเปนคมภรทไดวางบทบญญตตางๆ ทงดานหลกศรทธาและหลกปฏบตแกผปฏบต

แลว อลกรอานไดแนะทมาของศาสตรตางๆ ดวย พงเขาใจวา อลกรอานไมใชพระคมภรวาดวย

ศาสตรใดๆโดยเฉพาะจะเปนภมศาสตร ประวตศาสตร วทยาศาสตร คณตศาสตร แตไดแนะให

มนษยไดเฉลยวใจเพอศกษาและคนควา ซงในกาลตอมาการศกษาและคนควาของมนษยไดยนยนวา

อลกรอานเปนคมภรแหงวทยปญญาโดยแทจรง

มาน ชไทย (2544:73) อลกรอานเปนชอพระคมภรของศาสนาอสลาม เปนคาตรส

ของอลลอฮ (พระผเปนเจา) ทประทานแกทานนบมฮามด อลกรอานจงเปนคมภรทมการบนทกไว

ขณะทศาสดายงมชวตอยและมการลาดบเปนบทเปนตอนตามบญชาของอลลอฮ อลกรอานแบงเปน

30 ภาค 114 บท แตละบทจะมชอเรยกทแตกตางกน และมความยาวไมเทากน อลกรอานเปนคมภร

ทไมมการสงคายนนา ไมมการตดตอ แตงเตมหรอแกไข และไมมใครสามารถทาเชนนนไดเพราะ

อลลอฮเปนผรกษาไว มหลกฐานเกยวกบลกษณะและความเปนมาของอลกรอาน จากคมภรอลก

รอานสวนหนง ดงน

ความวา “อลกรอานเปนพระดารสของอลลอฮ พระองคทรงประทานทรง

สอนและทรงรกษามน”

ความวา “แทจรงมน (อลกรอานน) คอการประทานลงมา จากพระผ

อภบาลแหงสากลโลก” (26: 192)

25

ความวา “บรรดาการสรรเสรญเปนของอลลอฮ ผทรงประทานคมภร (อล

กรอาน) แกบาวของพระองค (คอมฮามด) พระองคมไดทรงทาใหมการ

บดเบอนใด” (18: 1)

ความวา “และแทจรงมนอยใน (จารกแหง) ตนฉบบของคมภร ณ ทเรา

(อลลอฮ) ซง (มกตตคณ) สงสงและพรอมดวยวทยปญญา (43: 4)

มรเตซา มเฏาะฮาร (2526: 57-59) คมภรอลกรอานไดกลาวถงปรชญาสาหรบบทบญญต

ของตวเองไว กลาวคอบทบญญตตางๆ ทถกประทานมาใหนนจะปนผลดถามการปฏบต นกปราชญ

ทางดานกฎหมาย (อศลฟกฮ) กลาววาผลประโยชนทดทสดและรปแบบของความฟอนเฟะตางๆ

เปนสาเหตหนงซงกอใหเกดบทบญญตทางศาสนาขน เชน ในทหนงคมภรอลกรอานบอกเราให

ดารงการนมาซ ขณะทอกทหนงคมภรอลกรอานไดกลาวถงปรชญาของการนมาซไววา

ความวา “แทจรง การนมาซจะชวยยบย งความชวชาและความลามก”

คมภรอลกรอานไดกลาววา เจตนารมณในการนมาซกคอเพอใหมนษยไดรบการยกระดบ

และดวยการยกระดบนเองททาใหมนษยเกลยดชงความชวชาลามกและหลกเลยงมน ทานอง

เดยวกนคมภรอลกรอานกไดกลาวถงเรองการถอศลอดไวและหลงจากสงใหปฏบต คมภรอลกรอาน

กไดบอกวา

ความวา “การถอศลอดไดถกกาหนดแกสเจาดงท ไดถกกาหนดแก

ประชาชาตกอนสเจามาแลว ทงนเพอทวาสเจาจะไดยาเกรงพระผเปนเจา”

(อลกรอาน: 183)

มะฮด กลฉะน (2546: 208-209) อลกรอานมใชตาราทวาดวยศาสตรธรรมชาตวทยา แต

อลกรอานเปนคมภรแหงการชนาและถามการพดถงการเกดสภาวการณตางๆ นน โดยอาศยแนวทาง

นมนจะชวยชนามนษยได เราไดอธบายวา อลลอฮ ไดทรงจดวางศกยภาพในการรบรนไวในตวตน

ของมนษยดวยกบความพยายามของตนเองและศกยภาพทถกประทานมาเขาจะคอยๆคนพบความ

เปนจรงของสญญาณตางๆ ทงทปรากฏอยในขอบฟากวางและในตวตนเขาเอง ตามแนวทางน

เทานนทจะทาใหเขาเขาใกลชดองคพระผสราง ดงโองการดงตอไปน

ความวา “...เราไดประทานคมภรนลงมายงเจา เพอเปนตวอรรถาธบายทก

สรรพสง..” (อนนะฮล: 89)

ความวา “...เรามไดทาใหสงหนงสงใดทอยในคมภร (แมบท) นนขาดตก

บกพรองเลย...” (อลอนอาม: 38)

อลกรอานจะเปนหลกประกนการชนามนษยชาตในทกยางกาวของการดาเนนชวต

26

คณาจารยจากคณะอศลดดนโดยเชคซยนลอาบดน ฟนด (2540: 158-159) อลกรอาน คอ

หลกฐานอนอมตะของอสลามทสองแสงสวางไสวเหนอความคดของมนษยชาต คอคบเพลงหนงท

ลกโชตชวงอยเหนอความมดมดทปกคลมศาสนาอนสงสงของมฮมมด มนไดจดประการอยใน

จดสงสดของสมองอนปราดเปรองของมนษยชาตและจะยงสกสกาว ตราบเทาทดวงอาทตยยงคง

โคจรอย คอวถของพระผเปนเจาอนแจงชดดจดงแสงอาทตยทสาดสองไปยงทกอณของสงมชวต

ตลอดทกยคทกสมยตลอดไป คอความจาเปนสาหรบการดารงชวตและเตรยมพรอมสาหรบความ

ผาสกของชนทกหมเหลา อลกรอานจะทาการอรรถาธบายหนาทและความรบผดชอบทางสงคมของ

ประชาชนทงหลาย สอนวถแหงการใชชวตอยรวมกน ความหวงอนสงสด ความเปนเพอน ความเทา

เทยมกนและการอบรมสงสอนประชาชน

2.1.6 หะดษของทานศาสดามฮามด

อาศส พทกษคมพล (2554: 50-51) การกระทาหรอการพด หรอการยอมรบของทานรอซล

คาวา “หะดษ” ยงมชอกวา “สนนะฮ” และ “เคาะบร” หะดษเปนทมาแหงบทบญญตในศาสนา

อสลามรองลงมาจากอลกรอานทมสลมทกคนตองปฏบตตาม ในอลกรอานไดระบไววา

ความวา “สงใดททานรอซลนามา กจงรบไวปฏบตและสงใดททานสง

หามกจงละเวน” (59: 7)

ดงนนมสลมทกคนจะตองศกษาหะดษเพอนาไปปฏบตใหถกตอง ผทศกษาหะดษแลว

นาไปถายทอดแกผอน เขาจะเปนทโปรดปรานของอลลอฮ ดงปรากฎในหะดษทวา

ความวา “ทานรอซลลเลาะฮไดกลาววา ขาแตอลลอฮขอไดโปรดประทาน

ความโปรดปรานแกคอลฟะฮของขาพระองคเถด พวกเราถามวา โอรอซ

ลลเลาะฮผใดคอคอลฟะฮของพระองค ทานรอซลตอบวา ผทรายงาน

หะดษของฉนและสอนหะดษของฉนแกคนอน”

นอกจากบคคลเหลานจะไดรบความโปรดปรานจากอลลอฮแลว พระองคทรงใหพวกเขา

อยในแนวทางของพระองคอกดวย ดงททานรอซลไดกลาววา

ความวา “แทจรง ฉนไดละไวสาหรบพวกทานสองสง พวกทานจะไม

หลงผดตราบทพวกทานยดสองสงนนคอ คมภรแหงอลลอฮ (อลกรอาน)

และสนนะฮรอซลของพระองค”

ดงตวอยางหะดษทเปนการพดของทานรอซล

ความวา “แทจรงกจการงานทงหลายขนอยกบเจตนาและทกๆ คนจะ

ไดรบการตอบแทนตามทเขาไดมเจตนาไว”

27

ตวอยางหะดษทเปนการกระทาของทานรอซล

ความวา “ทานนบสวมเสอคลมยาวเหนอตาตม”

ตวอยางหะดษทเปนการยอมรบของทานรอซล มอยครงหนงศอฮาบะฮชอ คอลค อบน อล-

วะลค กนเนอฏอบ (แยชนดหนง) ทานรอซลกทราบ แตทานไมไดหาม คอลคจงกลาววา

ความวา “ดงนน ฉนจงหยบมนแลวรบประทาน ขณะททานรอซลมองด

ฉนอย”

มาน ชไทย (2544: 81) คาบอกเลาทกลาวถงโอวาทของทานนบมฮามด การปฏบตตนของ

ทานหรอการททานรบรองการกระทาของสหายหรอสาวกวาถกตอง แลวไดถกรวบรวมเปนเลมโดย

นกรวบรวมหะดษ เชน ทานอลบคอรหรอทานบคอร ทานมสลม ทานอบดาวด มาญะฮ ทานตรมซย

ทานอนนะสาอยหรอนะสาอยและทานอะหมด เปนตน แตหะดษมไดถกสงใหบนทกไวขณะท

ทานนบมฮามด ยงมชวตอย เมอทานจะใหโอวาทในเรองใด ทานจะพดประโยคสนๆ พดซ าและพด

ชาๆชดถอยชดคา ดงปรากฎในหะดษทเลาโดยทานหญงอาอซะห (ภรรยาคนหนงของทาน) และ

สาวกของทานดงน

ทานหญงอาอซะห กลาววา “แทจรง ทานรอซล ศอลฯไมเคยพดลนรว

เหมอนอยางทพวกทานพดลนรว” (บคอร มสลมและตรมซย)

ทานตรมซย กลาววา “แตทานจะพดดวยคาพดทมจงหวะ หยดคนระหวาง

คาพดนน ซงบคคลทนงสนทนาดวยจะสามารถจดจาไดหมด”

ทานหญงอาอซะห กลาววา “ทานนบ ศอลฯ นนเมอพดเรองหนง หากจะ

มคนนบคาพดของทาน กสามารถนบไดหมด” (บคอรและอบดาวด)

ทานหญงอาอซะห กลาววา “คาพดของทานรอซล ศอลฯ นนเปนคาพดท

มจงหวะและพดเนบๆ ผทไดยนทานจะเขาใจหมด” (อบดาวด)

2.2 แนวคดอสลามกบสงแวดลอม

2.2.1 ความหมายของสงแวดลอม

สงแวดลอม คอ สงตางๆ ทงทางธรรมชาตและทางสงคมทแวดลอมมนษยหรอสงตางๆ ทม

ลกษณะทางกายภาพและชวภาพทอยรอบตวมนษยซงเกดขนเองตามธรรมชาตและเปนสงทมนษย

สรางขนมา (อษณย นรฮม, 2550: 8)

สงแวดลอม คอ สงแวดลอมทางกายภาพหรอทางวตถเทานน แตกมคนอนๆ ทรวมไวทงใน

ดานวตถและศลธรรมของการดารงอยของเรา มนษยมไดดารงอยตามลาพง ในการดารงอยของเขา

28

นนยงมสงอนๆ ทงทเปนวตถและจตวญญาณอกมากมาย รวมถงวตถแหงแผนดน น าและอากาศ

รอบๆรวมทงอวกาศภายนอกของจกรวาล (บรรจง บนกาซน, 2547)

สรรพสงทงหลายทธรรมชาตไดสรรสรางไว ซงมนษยสามารถหยบฉวยมาใชประโยชนใน

การดารงชวตได อนไดแก ดน น า ปาไม ทงหญา สตวปา แรธาต อากาศ สถานทนนทนาการและ

มนษยชาต ซงทรพยากรธรรมชาตถกแบงเปน 3 กลมคอทรพยากรธรรมชาตท ใชไมหมด

ทรพยากรธรรมชาตทสามารถบารงใหคงสภาพอยตอไปและทรพยากรธรรมชาตสนเปลอง (วนย

เทยนนอย, 2540)

สงแวดลอม หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวทงทมชวตและไมมชวต ทงทเกดขนเอง

ตามธรรมชาตและสงท มนษยสรางขน ประกอบดวยสงท เ ปนรปธรรมและนามธรรม ม

ความสมพนธซงกนและกนอยางแนบแนนและเปนประโยชนตอการดารงชวตของมนษย (เกษม

จนทรแกว, 2525 อางถงใน กนก จนทรทอง, 2539)

ประเภทของสงแวดลอม ม 2 ประเภทใหญๆ คอ

1. สงแวดลอมทางธรรมชาต

สงแวดลอมทางธรรมชาต (Natural Environment) เปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน

ดน น า อากาศ ปาไม สตวปา ฯลฯ สงแวดลอมประเภทนเกดขนเองตามธรรมชาตอาจใชเวลาเรว

หรอชาเพยงใดขนอยกบชนดและประเภท

สงแวดลอมทางธรรมชาตสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1) สงมชวต (Biotic Environment) เปนสงทเกดขนโดยธรรมชาต มลกษณะและ

คณสมบตเฉพาะตวของสงมชวตเชน พช สตวและมนษยเราอาจจะเรยกวาสงแวดลอมทางชวภาพ

(Biological Environment) กได

2) สงไมมชวต (Abiotic Environment) เปนสงทเกดขนตามธรรมชาตทไมมชวต

อาจจะมองเหนหรอไมกได เชน ดน น า กาซ อากาศ ควน แรธาต เมฆ รงสความรอน เสยง ฯลฯ เรา

อาจเรยกวา สงแวดลอมทางกายภาพ (Physical Environment) ไดเชนกน

2. สงแวดลอมทมนษยสรางขน

สงแวดลอมทมนษยสรางขน (Man-Make Environment) เปนสงทมนษยใชความร

ความสามารถทไดรบการสงสอน สบทอด และพฒนากนมาตลอด ซงไดแบงไว 2 ประเภทคอ

1) สงแวดลอมทางวตถหรอสงแวดลอมทสามารถมองเหนได เชน บานเรอน

เครองบน โทรทศน ฯลฯ สงเหลานสรางขนเพออานวยความสะดวก หรอตอบสนองความตองการ

ในการดารงชวต บางอยางอาจมความจาเปน แตบางอยางเปนเพยงสงฟมเฟอย

29

2) สงแวดลอมทางสงคม หรอสงแวดลอมทเปนนามธรรม (Social Environment) หรอ

(Abstract Environment) เปนสงทมนษยสรางขนเพอความเปนระเบยบสาหรบอยรวมกนอยางม

ความสข สงแวดลอมทางสงคมไดแกระบอบการปกครอง ศาสนา การศกษา อาชพ ความเชอ เจตคต

กฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ ระเบยบขอบงคบ ฯลฯ สงแวดลอมทมองไมเหนจะแสดงออกมา

ในรปพฤตกรรม

สรป สงแวดลอม หมายถง ทกๆ สงทกๆ อยางทอยรอบตวมนษยทงทมชวตเและไมมชวต

สงทเกดขนตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน และสงทสามารถเหนไดดวยตาและไมสามารถเหน

ไดดวยตา ซงมความสมพนธและมอทธพลเชอมโยงและเกยวพนกนอยางแนบแนน เกอหนนซงกน

และกน มความเกยวของกนโดยไมสามารถแยกออกจากกนไดซงเปนประโยชนตอการดารงชวต

ของมนษยเปนอยางมาก

2.2.2 อสลามกบสงแวดลอม

ในทศนะของอสลาม สงแวดลอมหมายถงสงทอลลอฮ (ซ.บ.) ไดทรงสรางขนมาทงหลาย

ทงปวงเพอเปนประโยชนและสนองความตองการของมนษยและสตว ทงทมองเหนและมองไมเหน

อลลอฮ (ซ.บ.) ไดกลาวไวในอลกรอาน ซเราะหท 2 อลบากอเราะห อายะหท 29 ความวา (1อบดล

รอซสาก โซพยาดะ1, อบดลอาซ หะยวนนก,1 มฮมมด เบญนย1

ความวา “พระองคคอผทไดทรงสรางสงทงมวลในโลกนไวสาหรบพวก

เจา ภายหลงไดทรงมงสฟากฟา แลวไดทาใหมนสมบรณขนเปนเจดชน

ฟา และพระองคนนทรงรอบรในทกสงทกอยาง”

และคณะ, 2552: 5)

และอกอายะหนง

ความวา “พระองคผทรงสรางชนฟาท งหลายและแผนดน จะไมทรง

สามารถทจะสรางเชนเดยวกบพวกเขากระน นหรอ? แนนอนและ

พระองคเปนผทรงสรางทยงใหญผทรงรอบร” (ซเราะหท 36 (ยาซน)

อายะหท 81)

มสลมทกคนเชอวาทกๆ สงทมอยในสากลจกรวาลซงรวมถงมนษยเกดจากการสรรคสราง

ของอลลอฮและพระองคเทานนทบรหารจดการสรรพสงตางๆ ใหมวถทเปนระเบยบแบบแผน

เพอใหเกดการเออประโยชนดวยวถแหงธรรมชาตทสอดคลองกลมกลนกนดงนน กรรมสทธใน

สรรพสงตางๆ ทอยในจกรวาลจงเปนเอกสทธของพระองคเพยงพระองคเดยวดงปรากฏหลกฐาน

จากสวนหนงของอายะฮในอลกรอานในบทท 3 อาลอมรอน โองการท 109 (มรวาน สะมะอน,

2550: 116)

30

ความวา “และสงทอยในบรรดาช นฟาและสงทอยในแผนดนนนเปน

กรรมสทธของอลลอฮเทานนและยงอลลอฮนนกจกรรมทงหลายจะถกนา

กลบไป”

และพระองคทรงตรสไวในบทท 6 อล-มาอดะฮ โองการท 19

ความวา “...และผทอยในแผนดนทงหมด และอานาจแหงบรรดาชนฟา

และแผนดนและสงทอยระหวางทงสองนนเปนกรรมสทธของอลลอฮ

เทานน และ อลลอฮนนทรงเดชานภาพเหนอทกสงทกอยาง” (มรวาน สะ

มะอน, 2550: 202)

และพระองคทรงตรสไวในบทท 24 อลนร โองการท 42

ความวา “...และอานาจอนเดดขาดแหงชนฟาทงหลายและแผนดนนน

เปนสทธของอลลอฮ และยง อลลอฮ คอ จดหมายปลายทาง” (มรวาน สะ

มะอน, 2550: 669)

และพระองคทรงตรสไวในบทท 35 ฟาฏร โองการท 13

ความวา “พระองคทรงใหกลางคนคาบเกยวเขาไปในกลางวน และทรง

ใหกลางวนคาบเกยวเขาไปในกลางคน และทรงใหดวงอาทตยและดวง

จนทรเปนประโยชน (แกมนษย) ทกสงโคจรไปตามวาระทไดกาหนดไว

นนคอ อลลอฮพระเจาของพวกเจา อานาจปกครองทงมวลเปนสทธของ

พระองค…” (มรวาน สะมะอน, 2550: 862)

สงแวดลอมมความสาคญกบชวตของเรามาก หากเราไมบรหารสงแวดลอมใหเปนระบบ

และระเบยบ สงแวดลอมนนอาจจะนาอนตรายมาสเราได สงแวดลอมทเรามองเหนหรอรสกชดๆ

วามนเกยวของกบการดาเนนชวตของเรา เราเจรญเตบโตไดตามทอลลอฮทรงกาหนดนน เราตอง

อาศยสงแวดลอมรอบตวของเราทอลลอฮสรางเตรยมใหเรา เชน อากาศทเราหายใจ สตวทเราตอง

นามาทาอาหารรบประทาน น าทเราใชดมหรอชาระลาง พชทเราใชบรโภค พชทมนคายออกซเจน

จากมนใหเราใชหายใจ หลงจากมน สดคาบอนไดออกไซเขาไปสกระบวนการเปลยนแปลง และ

สรรพสงตางๆ อกมากมายทแวดลอมตวเราสมพนธกบเราลวนสรางประโยชนมหาศาลแกเราทงสน

ทงนเปนเจตจานงของอลลอฮทกรณาแกเรา อลกรอานบญญตความวา (วนย สะมะอน, ม.ป.ป.)

ความวา “และอลลอฮไดสรางสรรพสงทงหลายในแผนดนเพอพวกเจา”

จกรวาลทงหมดเปนสงทอลลอฮไดทรงสรางขนมาพรอมกบระบบความสมดลระหวาง

สรรพสงทงปวงและสงมชวตทงหมดทอยในนน มนษยและพระผทรงสรางเขามความสมพนธ

ระหวางกน โดยสวนหนงของความสมพนธนนกคอมนษยเปนบาวของพระองคและคณลกษณะ

31

ของเขาบางอยาง เชน ความร การมองเหนและการไดยนลวนมาจากพระองค นอกจากนนแลว

มนษยและสงมชวตอนๆ กยงมความสมพนธระหวางกนดวย เราจะตองรกษาสงดงกลาวมาขางตน

ไวโดยหลกความเชอในพระเจาองคเดยวของเราและโดยการเคารพภกดตอพระองคเทานน (บรรจง

บนกาซน, 2547: 202) อลลอฮไดทรงกลาวไวในอลกรอานวา

ความวา “จงสดดพระนามของพระผอภบาลของเจาผทรงสงสง ผทรง

สรางและผทรงทาใหสมบรณ ผทรงกาหนดกฎระเบยบและผทรงนาทาง

และผทรงทาใหทงหญางอกเงยออกมาแลวทาใหมนแหงเปนซงสคล า”

(อลกรอาน 87: 1-5)

จากทศนะของอลกรอาน การเรยนธรรมชาตเพอตอบสนองความรสก อยากคนควาหา

คาตอบนนเปนสงทไมถกยอมรบ การเรยนรธรรมชาตตองไมทาใหเราหยดนงและหมกมนอยกบสอ

ตางๆ แตมนตองทาใหเราถงพรอมไปกบการราลกถงพระเจา หากคนทเปนนกคนควาวจยใหความ

เอาใจใสในประเดนทวาอลลอฮทรงไรซงขอบเขตจากด ถอยคาของพระองคกไรขอบเขตจากดดวย

เมอเขาใหความสนใจแกนแทอนไรขอบเขตจากดแลว เขายอมไมมวนหยด ณ ระดบใดระดบหนง

เขาจะตองคนหาความยงใหญของการสรางสรรคนใหไดมากขนเรอยๆเพราะเขาคดวาดวยวธการ

ดงกลาวจะทาใหเขาไดเขาใกลชดองคผสรางมากยงขน การรจกธรรมชาตตองทาใหเรากาวผานจาก

สาเหตทงหลายไปสองคปฐมเหตของทกสรรพสงซงกคอพระเจาแหงสากลจกรวาล นคอแนวทางท

ทานนบอบรอฮม (มะฮด กลฉะน, 2546: 210 -211) กลาววา

ความวา “เมอกลางคนเขาบดบงเขา เขาเหนดวงดาวหนง เขากลาววา นคอ

ผอภบาลของฉน เมอมนตกลบไป เขากลาววา ฉนไมชอบสงทลบหาย

เมอเขาเหนดวงจนทรปรากฎ เขากลาววา นคอผอภบาลของฉน (แต) เมอ

ตกลบไป เขากลาววา หากผอภบาลของฉนไมสามารถชนาฉนได ฉนก

จะตองกลายเปนสวนหนงจากกลมชนผหลงผด เมอเขาเหนดวงอาทตย

ปรากฎ เขากลาววา นคอผอภบาลของฉน นใหญทสด (แต) เมอมนตกลบ

ไป เขากลาววา โอกลมชนของฉน แทจรงฉนขอเปนเอกเทศจากสงทพวก

ทานตงภาค แทจรงฉนของมงหนาตรงไปยงพระองค ผทรงสรรคสราง

ชนฟาทงหลายและผนแผนดนอยางผทมงสสจธรรมและฉนมใชสวน

หนงจากบรรดาผต งภาค” (อลอนอาม: 76-79) ผลของมนกคอการได

มองเหน “อานาจการครอบครองชนฟาทงหลายและผนแผนดน”

32

ความวา “ประการฉะนเอง ทเราใหอบรอฮมไดเหนอานาจการครอบครอง

ชนฟาทงหลายและผนแผนดน และเพอเขาไดเปนสวนหนงจากบรรดาผม

ความเชอมน” (อลอนอาม: 75)

และนคอแนวทางทบรรดานกคนควาวจยทกคนไดรบการเรยกรองเชญชวนใหเขาส

แนวทางนน

สรป มสลมจะยอมรบสงทพระเจาใหปฏบตดวยความสมครใจและพยายามดาเนนชวตให

อยในกรอบแนวทางคาสอนของศาสนา ซงมสลมสวนใหญจะผกพนกบหลกคาสอนของพระเจาไม

วาจะกระทาอะไร รวมทงความคดตองอยในแนวทางทถกตอง ในขณะเดยวสงแวดลอมตางๆเปน

สงทพระเจาทรงสรางมอบใหกบมนษยไดใชในการดารงชวต ดงนนมสลมทกคนจงตองบารงรกษา

สงแวดลอมตางๆใหมนดารงอยเหมอนทพระเจาใหมา ใชอยางคมคาใหเกดประโยชนมากทสดกจะ

สงผลใหมคณภาพและสขภาพทดแกทกคนในสงคม

2.3 แนวคดการพฒนาทยงยน

2.3.1 ความยงยน

โครงการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สถาบนวจย

เพอการพฒนาประเทศไทย, 2549) ไดใหแนวคดการจดการสงแวดลอมเชงสถาบนไววา การจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอนาไปสสงคมทย งยนตองอาศยกระบวนการทหลากหลาย

เพอแกปญหาไดอยางรอบดาน เชน การจดการดวยการบงคบใชบทลงโทษตางๆ เพยงอยางเดยวจะ

ไมสามารถแกปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ แตถาสงคมมกระบวนการเสรม เชน การสราง

จตสานกทดตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพรอมๆ กบการกาหนดมาตรการจงใจและการ

บงคบใชบทลงโทษ ตางกจะทาใหการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนไปอยางม

ประสทธภาพมากยงขน

คมอการจดทาตวชวดการพฒนาทย งยนของประเทศไทย (สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2547: 8) กลาววา การพฒนาทย งยนในบรบทไทยมพนฐาน

แนวคดมาจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทใหความสาคญกบการพฒนาทมดลยภาพ ทงดานสงคม

เศรษฐกจและสงแวดลอม การพฒนาทงสามมตจะตองเกอกลและไมเกดความขดแยงซงกนและกน

โดยการพฒนาเศรษฐกจใหขยายตวอยางมคณภาพและแขงขนได จะตองคานงถงขดจากดของ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสามารถสงวนรกษาไวใชประโยชนไดอยางยาวนาน ใช

33

ทรพยากรทกชนดอยางประหยดและมประสทธภาพสงสด โดยไมสงผลเสยตอความตองการของ

คนทงในปจจบนและในอนาคต

ทองทพภา วรยะพนธ (2550: 71) จากพระราชดารเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวททรงแนะนาใหใช ภมปญญาไทยหรอภมปญญาทองถนในการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมของชาตใหเจรญรงเรองโดยการใชวถทางของตนเอง เพอเปนการสรางฐานรากของสงคมให

แขงแกรง อนจะนาไปสการพฒนาตนเองอยางย งยนในทสด

สนย เศรษฐบญสราง (2550: 27) เรองคณธรรม 4 ประการ เรมตนขอแรกดวยการประพฤต

ปฏบต “สงทเปนประโยชนและเปนธรรม” (โดยเปนการลงมอปฏบตจรงไมใชสกแตวารหรอนกคด

เฉยๆ) ซงการปฏบตใน “สงทเปนประโยชน” ไดอยางเหมาะสม กตองอาศยความรอบร ความ

รอบคอบและนาวชาการตางๆมาใชดาเนนการในทกขนตอนดวยความระมดระวง ขณะเดยวกนการ

ปฏบตใน “สงทเปนธรรม” ไดกตองอาศยความสานกในคณธรรมตางๆ เปนกรอบการทางานควบค

ไปดวย ผลทสดทศทางของการปฏบต “สงทเปนประโยชนและเปนธรรม” นนกจะนาไปสการ

พฒนาทย งยนแขงแรง มความพอดพอประมาณบนพนฐานของความเปนเหตเปนผล อนจะ

กอใหเกดระบบภมคมกนตอความเปลยนแปลงตางๆ ซงกคอสารตถะสาคญแหงปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงนนเอง

วทยากร เชยงกล (2547) การพฒนาชนดหลกเลยงการทาลายทรพยากร สภาพแวดลอม

เพอใหสามารถพฒนาตอเนองไดยาวนาน เชน การเลกหรอลดการใชสารเคม ใชของธรรมชาตแทน

ลดการใชพลงงานฟอสซล การชวยใหชวตทงทางเศรษฐกจ การเมอง สงคมโลกสามารถทจะอยได

อยางย งยน

พระธรรมปฎก ประยทธ ปยตโต (2546: 63) การพฒนาทย งยนเนนเปาหมายทางเศรษฐกจ

แตตงเงอนไขขนโดยเอาสงแวดลอมเขามาเปนตวคมความเจรญทางเศรษฐกจอกทหนง หมายความ

วาใหความเจรญทางเศรษฐกจอยภายใตเงอนไขของการอนรกษสภาพแวดลอม คอมปจจยอกตว

หนงเสรมเขามา ไดแก สภาพแวดลอมจงมการพฒนา (Development) คกบสงแวดลอม

(Environment) ตองใหการพฒนาหรอความเตบโตทางเศรษฐกจนนอยในภาวะทสงแวดลอมรองรบ

ไหวหรออาจจะพดอกภาษาหนงวาเจรญไปโดยไมรงแกธรรมชาต เพราะฉะนนจงมอกศพทหนงเขา

มาคกนคอใหเศรษฐกจคกบธรรมชาตแวดลอมหรอระบบนเวศ

องคการสหประชาชาต (ม.ป.ป., อางถงใน สทธพร รตนธร ศรทธา, 2553: 32-33) หมายถง

กระบวนการพฒนาสงแวดลอม เศรษฐกจ สงคม และการเมองทองวฒนธรรม ในลกษณะเปนองค

รวมเปนการบรณาการ และดวยความสมดล ทงระหวางการอนรกษสงแวดลอม พรอมไปกบการ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการพฒนา เพอใหบรรลตามความตองการของมนษยและเพอสงเสรม

34

คณภาพชวตทงคนรนปจจบนและอนาคตดวยความยตธรรม อนง การพฒนาทย งยน (Sustainable

Development) มขอควรพจารณาในความหมาย 2 ประเดน คอ ประเดนแรก การพฒนาทย งยนควร

ไดรบการพสจนวาเปนแนวคด (Concept) อยางหนงทเปนประโยชน ประเดนท 2 การพฒนาทย งยน

กอใหเกดความจาเปนทตองใชสตปญญามากพอๆ กนกบความจาเปนทตองใชความเหน (นโยบาย)

ในทางการเมองเพราะความคดเรองความย งยนสะทอนถงความกงวลในเรองเงอนไข หรอความ

จากดทเกยวกบมนษย อนเนองมาจากการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงนาไปสความ

ไมพอใจของมวลมนษยทงหลาย

สรยา เหมตะศลป (ม.ป.ป) กลาววาการพฒนาทย งยนคอการพฒนาทดาเนนไปในขอบเขต

เพยงตามความจาเปนในปจจบน โดยไมตองไปสะสมโดยพะวงวาลกหลานรนตอไปจะไมม

ความสามารถในการพฒนาหรอหาไดตามความจาเปนในยคของพวกเขา” ซงตามความหมายเชนน

มกจะใหนาหนกทสงแวดลอมและการพฒนาหรอการใชทรพยากรธรรมชาต ทใหใชเทาทจาเปนใน

ชวต

สรป การพฒนาในปจจบนเพอตอบสนองความตองการ โดยตองไมทาใหเกดปญหาใน

อนาคตและคนในอนาคตสามารถทจะไดใชประโยชนดวย การดาเนนชวตทมการชวยเหลอกน ไม

เบยดเบยนซงกนและกน ซงเปนแบบฉบบของสงคมไทยทมมานาน การรกษาศลปวฒนธรรม ภม

ปญญา ขนมธรรมเนยม ประเพณตางๆ การใชทรพยากรทมอยในปจจบนอยางคมคา มการ

บารงรกษาและมอตราการใชทอยในขอบเขตททรพยากรจะฟนฟได ดงนนตองมการปองกน

ผลกระทบทจะเกดแกสงแวดลอมหรอถาตองเกดความเสยหาย กจะตองทาใหเสยหายนอยทสดและ

เหลอใหสาหรบคนรนตอไป ดงนนตองพจารณาจากหลายๆ องคประกอบ เพอใหเกดการพฒนา

แบบองครวมและใหเกดความสมดลย ทรพยากรธรรมชาตกบเศรษฐกจจะตองบรณาการเขาดวยกน

โดยปกปองคมครองสภาพแวดลอมควบคไปกบการพฒนาเศรษฐกจ ซงมนษยเปนแกนกลางการ

พฒนาทาใหเกดความสมดลระหวางคนและธรรมชาต สามารถอยรวมกนดวยความเกอกลกน ไม

ทาลายลางกน กจะเกดความสงบสข สงผลใหเกดการพฒนาทย งยนอยางแทจรง

2.3.2 แนวคดของเศรษฐกจพอเพยง

สมพร เทพสทธา (2549: 31-32) สนบสนนใหประชาชนใชหลกเศรษฐกจพอเพยง ตามแผน

ทานบารงสงเสรมศาสนาและจรยธรรมแหงชาต ในคณะกรรมการเอกลกษณของชาตไดสนบสนน

ใหประชาชนใชหลกเศรษฐกจพอเพยง ดงน

35

2.3.2.1 สงเสรมใหประชาชนใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการดาเนนชวตและการ

ปฏบตตน ต งแตระดบบคคล ครอบครว ชมชนจงถงระดบชาต ความพอเพยงหมายถง ความ

พอประมาณ ความมเหตมผล เศรษฐกจพอเพยงและชวตทพอเพยงเกดไดเพราะใจทพอเพยง

2.3.2.2 เศรษฐกจพอเพยงระดบบคคล คอ ความสามารถในการดารงชวตไดอยางไม

เดอดรอน กาหนดความเปนอยอยางประมาณตนตามฐานะ ตามอตภาพ ทสาคญคอไมหลงไหลไป

ตามกระแสของวตถนยม มอสรภาพ เสรภาพ ไมพนธนาการอยกบสงใด

2.3.2.3 เศรษฐกจพอเพยงสาหรบครอบครว คอ การพอมพอกน ไมฟมเฟอย ไม

ฝดเคองนก

2.3.2.4 เศรษฐกจพอเพยงระดบชมชน คอ การทชมชนมความเขมแขงสามารถพง

ตนเองได ประชาชนมการรวมกลมในดานเศรษฐกจ เชน สหกรณ กลมสจจะออมทรพย กลมอาชพ

ตางๆ มการพฒนาชมชนอยางสมดลและผสมผสานทงทางดานสงคม ดานเศรษฐกจและดานจตใจ

2.3.2.5 เศรษฐกจพอเพยงระดบชาต คอ จะตองมการพฒนาและบรหารประเทศให

ดาเนนไปในทางสายกลาง จะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของ

รฐ นกธรกจ ทกระดบใหดจตสานกในความซอสตยสจรตและใหมความรอบรทเหมาะสม ดาเนน

ชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญา ความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบ

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถและวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปน

อยางด

2.3.2.6 ใชศาสนธรรมสนบสนนเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางระบบภมคมกนในตวด

พอสมควรตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน โดยเปนผม

สตทมงคงและปญญาทเฉยบแหลมอยเสมอ

2.3.2.7 สงเสรมการเกษตรตามทฤษฎใหม โดยแบงใชทดนอยางจากดหรอแบงเปน

สดสวน เพอใชขดสระเกบกกนา ปลกขาว ปลกผกผลไม ไมยนตน ทอยอาศย

2.3.2.8 สงเสรมใหประชาชนมรายไดเพมขนและรายจายนอยลง การเพมรายไดอาจ

ทาไดโดยการสงเสรมอาชพหลก อาชพรอง อาชพเสรม

คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขาเศรษฐศาสตร (2546: 22) เศรษฐกจพอเพยงเปน

เศรษฐกจทเนนการพงตนเอง เปนเรองของเศรษฐกจชมชน เปนเรองเศรษฐกจของคนสวนใหญของ

ประเทศซงอยแบบชมชน ไมไดอยแบบปจเจกชน ทงนเพราะความสมพนธของปจเจกชนนน มไดม

เฉพาะมตทเปนความสมพนธกบตลาดเทานน แตมความสมพนธตอครอบครวและชมชนในมต

อนๆ ของการวเคราะหจากเศรษฐกจระบบตลาดแตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอเพราะในสงคมไทย

36

ชมชนสามารถพงตนเองได อนเปนพนฐานของเศรษฐกจและวฒนธรรมของไทยมาชานานเปน

รากฐานของชวตและสงคมของประเทศชาต

กงสดาล อยเยน และคณะ (2546: 147) การพฒนาบนฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยงหมายถง

การพฒนาชมชนในลกษณะทใช “คน” เปนเปาหมายเนน “ การพฒนาแบบองครวม” หรอ “การ

พฒนาอยางบรณาการ” ทงทางดานเศรษฐกจ จตใจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม การเมอง ฯลฯ

โดยใช “พลงทางสงคม” เปนตวขบเคลอนกระบวนการพฒนา ในรปของกลมเครอขายหรอประชา

สงคม กลาวคอ ผนกกาลงของทกฝายในลกษณะ “พหภาค” ซงประกอบดวย ภาครฐ ภาคเอกชน

และภาคประชาชน

เสร พงศพศ (2550: 19) เศรษฐกจพอเพยงเรมจากวธคด คดถก คดด คดชอบ เปนสมมาทฐ

อนเปนขอแรกของมรรคมองค 8 เมอเรมดวยคดชอบแลว ปฏบตชอบกตามมา ประกอบอาชพชอบก

ตามมา

สนย เศรษฐบญสราง (2551: 58) วถการเรยนรเรองเศรษฐกจพอเพยงในเชงกระบวนการ

จะมลกษณะคลายคลงกบการเรยนร “กระบวนการทางวทยาศาสตร” (ไมใชเรยนรแคตวเนอหา

สาระของกฎหรอทฤษฎทางวทยาศาสตร) เพอใหเขาใจและเขาถง “หลกคด” ของปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง ซงสามารถจาแนกการเรยนรเชงกระบวนการนไดเปน 3 ระดบขนตอน คอ

คดใหเทยงตรงในเหตและผล

ลงมอทดลองปฏบตใหถงจดพอประมาณ

เขาถงความพอเพยงจนตกผลกเปนระบบภมคมกนทม นคง

“ปญญา” ตามแนวทางแหงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทเกดขนในแตละระดบขนตอน

ทง 3 ขนน จะเปนปญญาทเกดจากการบรณาการของ “คณธรรมกบความร” หรอเปนบรณาการของ

“ปญญาเชงปทฎฐานกบปญญาเชงปฎฐาน” ใหอยภายใตโครงการกรอบของ “หลกคด” เดยวกน

โฆสต ปนเปยมรษฎ (2551: 82-83) การดารงตนและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ

ใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน

ความพอเพยง หมายถงความพอประมาณ ความมเหตผลรวมถงความจาเปนทจะตองมระบบ

ภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและ

ภายใน ทงนตองอาศยความรอบร ความรอบคอบและความระมดระวงอยางยงในการนาวชาการ

ตางๆ มาใชในการวางแผน โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบใหม

สานกในคณธรรม ความซอสตยสจรตและใหมความรอบรทเหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน

ความเพยร มสต ปญญาและความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลง

อยางรวดเรวและกวางขวาง ทงทางดานวตถ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมจากโลกภายนอก

37

การพงตนเอง ตองเขาใจเรองการพงตนเอง ตองเคารพ ตองเชอมน ความสามารถในการพงตนเอง

ตองเขาใจการบรณาการและตองเคารพภมปญญาทองถน

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2551 ก: 11-13) ปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยงคอ ทกอยางในโลกมการเปลยนแปลงอยเสมอ แลวผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงเราหลบหนไมพน เราจงตองสรางความเขมแขงในระดบพนฐาน 4 ดาน เพอรบมอกบ

การเปลยนแปลง เปนหลกประกนอนาคต ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตองการสรางหลกประกน

อนาคตใหกบครอบครว โรงเรยน บรษท ชมชน และประเทศ ตองการสรางหลกประกนความ

เขมแขงทเราใชกนในภาษาของปรชญาฯนวา ภมคมกน ตองการใหเราสรางภมคมกนครบทง 4 ดาน

ไดแก ดานวตถ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรม การจะประสบความสาเรจตองใชบนได 3 ขน ใน

การทจะทาใหสาเรจดงน

ขนทหนงคอ ตองเรยนรและเกดศรทธาในปรชญาฯ นใหได พวกเราจาพระบรมราโชวาทท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานใหพวกเราแลวพวกเรากพดกนตดปากวา “ร รก สามคค”

อนนสามารถนามาใชกบกรณนได ร กคอการทพวกเรามาชวยกนถกแถลงและศกษา เพอใหรถง

แกนของความจรงในปรชญาฯน หลายคนไมเขาใจ พอไดยนคาวา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

แลวกคดวา ตองไมใหรวย ตองขเหนยว ซงไมใชอยางทเขาใจกน เพราะฉะนนเปนหนาทของพวก

เราทกคนตองสรางความรเรยนรปรชญาฯ นใหเขาใจ และเมอเกดความรแลวกจะทาใหเกดขนตอไป

ขนทสองคอ เหนคณคาและรกปรชญาฯน และเกดศรทธา

ขนทสามคอ สามคค ตองชวยกน คนละไมคนละมอ ไมวาภาครฐ ภาคเอกชน ภาค

ประชาชน มาชวยกนขบเคลอนปรชญานใหลงไปถงทกครวเรอนใหได ถาทาเชนนนได ใน 2-3 ป

ขางหนาประเทศเราจะมเศรษฐกจทมนคง สามารถรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทงจากภายใน

และภายนอกไดหมด

สรป ความพอเพยงคอไมฟมเฟอ มความประหยด รจกประมาณตน ควบคมใจไมใหใชจาย

เกนความสามารถของตน โดยไมสรางความเดอดรอนใหตนเองและผอน การดาเนนชวตทอยบน

ทางสายกลาง 2 4และความไมประมาท 2 4การพฒนาทกาวสยคโลกาภวตน โดยไมทาใหเกดผลกระทบ

ตอคนสวนใหญ 2 4การตดสนใจและการกระทา 2 4ตอง 2 4คานงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การ

สรางภมคมกนทด รวมท งการใชความรและคณธรรมมาประกอบการวางแผน 2 4ซงตรงกบ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2550) ทยดหลก “ปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญานาทางใหการพฒนายดทางสายกลางอยบนพนฐานของความสมดล

พอด นาไปสสงคมทมคณภาพทงทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง สามารถพงตนเอง มภมคมกน

และรเทาทนโลก ซงจะทาใหสงคมไทยทมความสามคคและเอออาทร มน าใจชวยเหลอตอกน กจะ

38

ทาใหประเทศพฒนาอยางสมดลและย งยน และสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554

) เพอมงสการพฒนาทสมดล ย งยน และมภมคมกน เพอความ

อยดมสข มงสสงคมทมความสขอยางย งยน หรอทเรยกวา “สงคมสเขยว” ทาใหคนในประเทศม

จตสานกรวมกนในการมสวนรวมในการพฒนาประเทศภายใตสภาพแวดลอมทสมบรณ นามาส

ความย งยนอยางแทจรง

2.4 แนวคดการพฒนาชมชน

2.4.1 ความหมายการพฒนาชมชน

ธนากร สงเขป (2547)3 การพฒนาชมชน3

วรช วรชนภาวรรณ (2532: 5) สรปความหมายการพฒนาชมชนไว 3 ประการ คอ

เปนการทาใหกลมคนดขน เจรญขน ในทก ๆ ดาน

เชน ดานเศรษฐกจ สงคม การปกครอง วฒนธรรม สงแวดลอม เปนตน

1) เปนการสรางความเจรญและสงเสรมการพฒนาทงในดานเศรษฐกจ สงคมและ

วฒนธรรมรวมทงการพฒนาทางดานวตถและจตใจ

2) เปนการสงเสรมใหประชาชนมความคดรเรมและรวมมอกนชวยเหลอตวเอง

3) มการชวยเหลอสนบสนนทางดานวชาการจากหนวยงานราชการ

ทว ทมขา (2528: 4) สรปการพฒนาชมชนนนมลกษณะทสาคญ 7 ประการ คอ

1) การพฒนาชมชน คอ ความพยายามทจะยกมาตรฐานการครองชพของประชาชน

ภายในกลมใหดขนหรออาจกลาวไดวาการพฒนาชมชน คอ การทาใหคนทอยในชมชนนนมความ

เปนอยดขน โดยอาศยความรวมมอจากราษฎรเอง เขามาคดพจารณาตดสนใจและดาเนนการพฒนา

ดวยตนเองบนพนฐานของการสมครใจและมความรบผดชอบทจะชวยตนเอง

2) การพฒนาชมชน คอการเปลยนสภาพแวดลอมหรอลกษณะทางกายภาพตลอดจน

การเปลยนแปลงทศนคตของประชาชนใหดขน

3) การดาเนนงานจะตองสนองตอบตอความตองการของประชาชน ทงนหมายความ

วากจกรรมใดๆ ทจะนาไปสงเสรมใหประชาชนปฏบต จะตองเปนกจกรรมทประชาชนสวนใหญม

ความตองการอยแลว หรอเปนกจกรรมทจาเปนตอการดารงชพของประชาชน และพยายามกระตน

ใหประชาชนเกดความรสกถงความจาเปนนนได

4) การพฒนาชมชน ตองใชหลกการย วย เรงเรา สงเสรม สนบสนนใหประชาชนเกด

ความคดรเรม ตลอดจนการดาเนนการไปตามโครงการพฒนานนๆ

39

5) รฐบาลหรอหนวยงานอน ท จะใหความชวยเหลอ จะตองพจารณาใหความ

ชวยเหลอเฉพาะสงทเกนความสามารถทชมชนหรอราษฎรจดหามาไดเอง เชน ความรทางวชาการ

วสดและเงนเทาทจาเปน

6) การพฒนาชมชน จะตองมผนาการเปลยนแปลง ทาหนาทเปนผย วย กระตนเตอน

ใหประชาชนมความคดรเรมในการพฒนาทองถนของตนเอง

7) จะตองมความรวมมอกนกบหนวยงานทเกยวของทกสาขา เพราะปญหาของชมชน

อยนอกเหนอความสามารถของหนวยงานใดหนวยงานหนงโดยเฉพาะและการพฒนาชมชน เรามง

ทจะพฒนาในทกๆ ดาน

สญญา สญญาววฒน (2523:

พสนต ประทานชวโน (2553: 2) ความหมายการพฒนาชมชน การพฒนาชมชน

ประกอบดวย 2 คา คอ การพฒนา และชมชน

4) การพฒนาชมชน คอการเปลยนแปลงสวนประกอบของ

ชมชนจากสภาพทเปนอย (สภาพทไมพงปราถนา ไมดงาม) ไปสเปาหมายทกาหนดไว (สภาพทพง

ปราถนา ทดงามหรอเจรญ) กลาวคอ เปนการจงใจกอใหเกดการเปลยนแปลงขนในชมชน เพอ

เปลยนแปลงสภาพของสวนประกอบตางๆ ในชมชน จากสภาพทไมพงปราถนาไปสสภาพทพง

ปราถนาอนเปนเปาหมายทชมชนตงไว

การพฒนา หมายถง ทาใหเจรญ การเปลยนแปลง เปลยนสภาพ ปรบปรงใหตางจากเดม

ชมชน หมายถง การรวมตวของบคคล กลม/องคกรชมชน เครอขายองคกรชมชนและ

ประชาชนทอาศยอยในขอบเขตพนทหนงๆ ซงมปฏสมพนธซงกนและกน ระดบพนฐานทสด คอ

หมบาน หรอชมชนในรปแบบอนๆ ทมมารวมตวกนเพอแกไขปญหาเดยวกน เชน ชมชนลมน า

ชมชนวฒนธรรม เปนตน

การพฒนาชมชน (Community Development) ตามหลกการพนฐานเปนกระบวนการให

การศกษา (Educational Process) แกประชาชนเพอใหสามารถพงตนเองได (Self – reliance) หรอ

ชวยตนเองได (Self – help) ในการคด ตดสนใจ และดาเนนการแกปญหา ตลอดจนตอบสนองความ

ตองการของตนเอง และสวนรวม

ศนยศกษาและพฒนาชมชนสระบร (ม.ป.ป) เปนกระบวนการใหการศกษาแกประชาชน

เพ อใหสามารถพ งตนเองไดหรอชวยตนเองได ในการคด ตดสนใจและดาเนนการแกปญหา

ตลอดจนสนองความตองการของตนเองและสวนรวม

อภชย พนธเสน (2539: 23) การพฒนา หมายถงการเปลยนแปลงเพอใหมวตถเพมขน เพอ

ทาใหมผลตผลเพอการบรโภคเพมขนหรอมการเปลยนแปลงแบบแผนของการบรโภคในลกษณะท

40

ยกระดบการบรโภคใหสงขน ทงในดานรสนยมและปรมาณ อนเปนความคาดหวงทจะตามมาจาก

การพฒนาในแนวทนสมย (Modernization) การผลตเพมขนจงเปนสงทจาเปนอยางหลกเลยงไมได

สรปไดวา การพฒนาชมชน คอ การรวมมอกนของประชาชนและทกฝายในชมชน มการ

ปรบปรง พฒนาชมชนใหดขนดวยกาลงความสามารถของคนในชมชนเปนแรงขบเคลอน รวมกน

วางแผนจดการ แกไขปญหารวมกน ใหทกคนไดมสวนแสดงความคดเหนซงจะทาใหทกคนเตมใจ

ทจะทาเพอชมชนของตน การพฒนาสภาพความเปนอยภายในชมชนใหมสภาพทดขน มความ

มนคง มความเปนปกแผน ทงดานการพฒนาความคด วตถ จตใจ ใหเกดความเชอมน ชวยเหลอ

ตนเองและชมชนรอบขาง ซงการยกระดบคณภาพชวตใหประสบความสาเรจมความเปนอยทด

จะตองไดรบความรวมมออยางจรงจงของคนในชมชนใหการชวยเหลอรวมมอกนดาเนนงาน ซงจะ

ทาใหคนในชมชนหลอหลอมเปนหนงเดยวกนทาใหเกดความเขมแขง ความรกสามคค ความ

รวมมอกนในการเสยสละ ความร ความมนาใจกนในชมชน โดยคดถงประโยชนของชมชนมากกวา

ประโยชนของสวนตวเอง ซงเปนสงททาใหชมชนมความสขและเจรญกาวหนา

2.4.2 จดมงหมายในการพฒนาชมชน

วรรณ เลาสวรรณ (2526) จดมงหมายในการพฒนาทชวยใหการดาเนนงานไปสจดมงหมาย

คอ

1) เพอพฒนาคนใหมประสทธภาพ

2) สงเสรมใหประชาชนรวมมอกนในการพฒนาหมบานของตนเอง

3) สงเสรมใหประชาชนรสกภาคภมใจทจะอาศยและประกอบอาชพในหมบานของ

ตนอยางมความสข

4) สงเสรมฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวและชมชนใหดขน

5) สงเสรมความสามารถของแตละบคคล ใหแตละคนนาเอาความสามารถในตวเอง

ออกมาใชใหเปนประโยชน

6) สงเสรมการรวมกลมในการดาเนนชวตตามระบอบประชาธปไตย

7) เพอพฒนาสงแวดลอมในสงคมใหดขน

8) เพอสงเสรมใหประชาชนสามารถแกปญหาตนเองและชมชนได

9) เพอกระตนใหประชาชนไดมสวนรวมในการพฒนาตนเอง ชมชน ประเทศชาต

10) เพอใหการศกษาประชาชนในทกรปแบบเพอพฒนาคณภาพชวตของตนเองและ

ครอบครวใหดขน

41

ปรชา เศรษฐธร (2527: 12) กลาววาการพฒนาชมชนมจดหมายกเพอเสรมสรางความเจรญ

ทงทางดานวตถและจตใจ เปนความพยามยามทจะปฏรปสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมใหแก

ชมชนเพอใหมการกนด อยดโดยมวตถประสงคอยางกวาง ดงน

1) มงเนนในเรองการเปลยนแปลงสงแวดลอมหรอสถานะทางกายภาพ ซงสมาชก

ในชมชนนนอาศยอย การเปลยนแปลงทางกายภาพน หมายถง โครงการทกโครงการทเกยวของกบ

งานสรางสาธารณสมบต เชน การสรางเขอน การสรางถนนหนทาง บอน าฯลฯ มจดมงหมายเพอ

เพมโอกาสใหมๆทางดานเศรษฐกจ

2) มงเนนในเรองการเปลยนแปลงเจตคตของประชาชน จากสภาวะหรอสถานการณ

เกาแกลาสมยใหมาสนใจและทาความเขาใจกบสถานการณปจจบน เพ อจะไดเปนผท ทนตอ

เหตการณ มความคดกาวหนาและมความสานกในการทตนเปนสมาชกของชมชน เพอความเจรญ

ของตนเองและชมชน มความรบผดชอบในกจกรรมการดาเนนงาน รบผดชอบตอตนเองตอชมชน

ตอประเทศชาตในทสด

การเปลยนแปลงเจตคตของประชาชนนน เปนวธการทคอนขางจะลาบากอย จะตองมการ

เปลยนแปลงแนวคด อดมการณทางการเมอง อดมการณทางสงคมและการยอมรบการนาเอา

วทยาการสมยใหมมาใช โดยใหเหนจดมงหมายกเพอทจะทาใหชมชนเจรญขนและพฒนาตนเอง

โดยอสระเสร โดยการใหความร เพมพมทกษะ แกบรรดาสมาชกในชมชนนนและฝกสมาชกให

รจกตดสนใจและตดสนปญหารวมกน

สญญา สญญาววฒน (2523:20) สรปวาจดมงหมายในการพฒนาชมชนแบงออกเปนสอง

สวนคอ คนและสงแวดลอมในระหวางสองสวนนอาจจดลาดบไดเปนเปาหมายอปกรณ

(Instrumental Goal) และเปาหมายสดยอด (Ultimate Goal) กลาวคอการพฒนาคนเปนเปาหมายสด

ยอดและการพฒนาสงแวดลอมคนเปนเปาหมายอปกรณ ทงนเพราะวาหากสามารถพฒนาคนให

เปนผมความรความสามารถฉลาดเฉลยว หรอทมกเรยกกนวาคนสมยใหม (Modern or Developed

Man) ไดแลว พฒนาการสวนอนยอมตามมา

การพฒนาชมชนมจดมงหมาย 3 จดหมายคอ

1. จดหมายเชงกระบวนการ พฒนาความคด จตใจ

2. จดหมายเชงสมพนธภาพ พฒนากลม องคกร

3. จดหมายเชงการงาน พฒนาความเปนอย

ภาพท 2.1 แสดงจดมงหมายการพฒนาชมชน

ทมา: ศนยศกษาและพฒนาชมชนสระบร (ม.ป.ป)

42

สรป การพฒนาทเกดจากพลงความรก ความผกพน ความเอออาทรของคนในชมชนทมตอ

กน ทาใหชมชนสามารถพฒนาตอไปดวยศกยภาพของทกคนทใหความรวมมอ มทศนคตทดและม

จดมงหมายเดยวกนในการใหชมชนเกดความเจรญ เพอใหเกดการเปลยนแปลงทสงผลใหชมชนม

ความเปนอยทมคณภาพชวตทด มการพฒนาความคด ความสามารถของประชาชนในชมชนให

ชวยเหลอตวเองได

2.4.3 แนวความคดพนฐานในการพฒนาชมชน3

CDD Phetchaburi Community (2552)3 การศกษาแนวความคดพนฐานของงานพฒนา

ชมชนเปนสงสาคญทจะทาใหการพฒนาสามารถทางานกบประชาชนไดอยางถกตองและทาใหงาน

ม ป ร ะ ส ท ธ ภ า พ แ น ว ค ด พ น ฐ า น ใ น ก า ร พฒ น า ช ม ช น ใ น ร ะ ดบ ก า ร ป ฏ บ ต ม ด ง น 3

2.4.3.1 การมสวนรวมของประชาชน 3 (People Participation) เปนหวใจของงาน

พฒนาชมชน โดยยดหลกของการมสวนรวมทวา ประชาชนมสวนรวมในการคด ตดสนใจวางแผน

งานการปฏบตการและรวมบารงรกษา3

2.4.3.2 การชวยเหลอตนเอง 3

(Aided Self - Help) เปนแนวทางในการพฒนาทยดเปน

หลกการสาคญประการหนง คอ ตองพฒนาใหประชาชนพงตนเองไดมากขน โดยมรฐคอยใหการ

ชวยเหลอ สนบสนน ในสวนทเกนขดความสามารถของประชาชน ตามโอกาสและหลกเกณฑท

เหมาะสม3

2.4.3.3 ความคดรเรมของประชาชน 3

(Initiative) ในการทางานกบประชาชนตองยด

หลกการทวา ความคดรเรมตองมาจากประชาชน ซงตองใชวถแหงประชาธปไตย และหาโอกาส

กระตนใหการศกษา ใหประชาชนเกดความคด และแสดงออกซงความคดเหนอนเปนประโยชน

ตอหมบาน ตาบล3

2.4.3.4 ความตองการของชมชน 3

(Felt - Needs) การพฒนาชมชนตองใหประชาชน

และองคกรประชาชนคดและตดสนใจบนพนฐานความตองการของชมชนเอง เพอใหเกดความคด

ทวางานเปนของประชาชน และจะชวยกนดแลรกษาตอไป3

2.4.3.5 การศกษาภาคชวต 3

(Life - Long Education) งานพฒนาชมชนถอเปน

กระบวนการใหการศกษาภาคชวตแกประชาชน เพอนาไปสการพฒนาคน การใหการศกษา ตอง

ใหการศกษาอยางตอเนองกนไป ตราบเทาทบคคลยงดารงชวตอยในชมชน3

พสนต ประทานชวโน (2553: 2) ความเชอมนและศรทธาในมนษยชาตวา มนษยทกชวต ม

คณคา มความหมาย มศกดศร มศกยภาพ และสามารถพฒนาไดถามโอกาส วธการพนฐานของการ

พฒนาชมชน คอ 1.การรวมกลมหรอจดต งองคกรประชาชน เพอสงเสรมและสนบสนนให

43

ประชาชน ซงเปนสมาชก มบทบาท และมสวนรวม ในกจกรรมของกลม/องคกร ซงจะสงผล

กระทบไปถงสวนรวมดวย 2.การสงเสรม/สรางสรรคผนาและอาสาสมคร เพอเปดโอกาสและ

สนบสนนใหประชาชน มความพรอมจะเปนผนาและเปนผเสยสละ ไดอทศตน ไดแสดงบทบาท ม

สวนรวมในกระบวนการพฒนาชมชนเพอสวนรวม

2.4.4 องคประกอบของการพฒนาชมชน

สนธยา พลศร (2547:51) ในการพฒนาชมชนนน มองคประกอบตางๆมากมาย แต

องคประกอบทสาคญ ควรม 10 ประการ คอ

1) คนในชมชน เปนองคประกอบทสาคญทสดเพราะการพฒนาชมชนเปนเรองของ

คนในชมชนโดยตรง โดยเฉพาะศกยภาพหรอพลงความสามารถของคนในชมชน

2) สงแวดลอมในชมชน ท ง สงแวดลอมท เ กดขนเองตามธรรมชาต เชน

ทรพยากรธรรมชาตตางๆ และสงแวดลอมทมนษยสรางขน เชน การจดระเบยบทางสงคม สถาบน

ทางสงคม ขนบธรรมเนยมประแพณ วฒนธรรม เทคโนโลยตางๆ เปนตน สงเหลานมสวนสาคญใน

การสนบสนนงานพฒนาชมชน

3) วสดอปกรณทเกยวของกบการพฒนา เชน วสดสานกงาน วสดกอสราง เครอง

อานวยความสะดวกตางๆ ยานพาหนะ เครองมอ เครองจกร เปนตน วสดอปกรณเหลานตองม

คณภาพเหมาะสมและเพยงพอกบกจกรรมการพฒนาชมชนทกาหนดขน

4) กลวธหรอวธการพฒนา การพฒนาชมชนมหลายกลวธ เชน การใหการศกษา

อบรม การจดระเบยบชมชน การสรางผนา การสรางกลมและองคกร การวางแผนและโครงการ การ

ประสานงาน เปนตน

5) กระบวนการพฒนาชมชน ซงมลาดบขนตอนดาเนนงาน คอ การศกษาชมชน

การวเคราะหปญหาและความตองการของชมชน การวางแผนแกปญหาในลกษณะของโครงการ

การพจารณาวธดาเนนงาน การดาเนนงาน การประเมนผลงานและการทบทวน เพอแกไขปญหา

และอปสรรค

6) การสนบสนนชวยเหลอจากรฐบาลและภาคเอกชน เปนการสนบสนนชวยเหลอ

เฉพาะในสงทมความจาเปน เกนขดความสามารถของชมชนหรอเพอกระตนเตอนเรงเราให

ประชาชนเกดความตนตวและเขารวมในกระบวนการพฒนา ไมใชในเรองพนฐานของการพฒนา

7) การบรหารและการจดการ การพฒนาชมชนมความเกยวของสมพนธกบคน

กลมคน องคกรและหนวยงานตางๆ ทงภายในชมชนและภายนอกชมชน ทงภาครฐบาลและ

44

ภาคเอกชน มวธการและกระบวนการหลายขนตอน จงจาเปนตองมการบรหารและการจดการทดทง

ในระยะเตรยมการ ระหวางดาเนนงานและหลงจากไดรบผลของการพฒนาแลว

8) นกพฒนาชมชน นกพฒนาชมชนเปนผทมความร ความสามารถ ในการพฒนา

ชมชนมเทคนควธในการจงใจ การระดมพลงหรอศกยภาพของคนในชมชนมาใชพฒนาชมชนของ

ตนเองตามปรชญา แนวคดและวธการพฒนาชมชนทแทจรง ในระยะแรก นกพฒนาชมชนอาจจะมา

จากภายนอกชมชนทเปนขาราชการหรอนกพฒนาขององคกรพฒนาเอกชนกได นกพฒนาชมชน

ดงกลาวนจะตองสรางนกพฒนาทเปนคนในชมชนขนมารองรบงานพฒนาชมชนของตนตอไป

9) การประสานงาน การพฒนาชมชนมลกษณะและองคประกอบหลายประการ

องคประกอบทสาคญอกประการหนงคอ การประสานงาน เพอใหผทเกยวของกบการพฒนา ดาเนน

กจกรรมพฒนาอยางประสาน สอดคลอง เปนไปในทศทางเดยวกน ถกตองตามขนตอนทวางไว

10) ผลงานทเกดขน องคประกอบทสาคญของการพฒนาชมชน คอ ความสาเรจใน

การพฒนา ดงนน กระบวนการพฒนาชมชนทผานไปในแตละขนตอน จงอาจจะมผลเกดขน ไม

อยางใดกอยางหนง ไมมากกนอย เพอสรางความเชอมนในความสาเรจของการพฒนาชมชน ผลงาน

ทเกดขนน ตองเปนของประชาชนในชมชนอยางทวถงและยตธรรม

2.5 งานวจยทเกยวของ

ณฐวชร เผาภ (2554) ทาการศกษาเรองการพฒนาอยางย งยน: ความเปนเครอขายทางสงคม

คณภาพชวตและสงแวดลอมของชมชนมสลมบานสมอเอก ตาบลดอนฉมพล อาเภอบางน าเปรยว

จงหวดฉะเชงเทรา พบวา ชมชนสมอเอกเปนแบบ “ชมชนชนบท” มความสมพนธทางสงคมเปน

แบบกนเอง เนองจากเปนเครอญาตกนเกอบทงหมด มการรวมตวกนอยางเหนยวแนน ปญหาของ

ชมชนทม เชน ปญหายาเสพตด ปญหาเศรษฐกจและปญหาสงแวดลอม ชมชนสมอเอกเปนชมชน

มสลมทเครงครดตอการปฏบตศาสนกจ ชมชนมประชากรสวนใหญเปนเกษตรกร อาชพทานาขาว

เปนอาชพหลกประมาณรอยละ 90 แนวทางการพฒนาชมชนสมอเอกจะผานกลมแกนหลกทสาคญ

เชน กลมกรรมการมสยด กลมกรรมการชมชน กลมธนาคารตนไม กลมพฒนาสตรหมบาน เปนตน

ความเขมแขงของชมชนพบวามความคดทหลากหลายมทงเหนวาชมชนมความเขมแขง เพราะการ

อยแบบเครอญาตเปนปจจยหลกของความเขมแขงของชมชน เพราะเปนเหมอนญาตกนทงหมด

พจารณาชมชนในมตสงคม มตเศรษฐกจและมตสงแวดลอม พบวาในมตสงคมและมตเศรษฐกจ

ชมชนสมอเอกมความเขมแขงมนคงและย งยนพอสมควร แตสาหรบมตสงแวดลอมพบวาชมชนยง

ออนแออย คณภาพชวตจากการประชมกลมพบวาชมชนสมอเอกมคณภาพชวตทด มรายได

45

พอเพยง มการแบงปนชวยเหลอกน เออเฟอเผอแผ มการเยยมเยยนไปมาหาสกน มสขภาพกายและ

สขภาพใจด ผสงอายไดรบการดแลจากลกหลานและชมชนเปนอยางด ครอบครวมความสข ความ

เปนมสลมเปนปจจยหลกของความเปนเครอขายทเขมแขงและการมคณภาพชวตทด การขบเคลอน

ชมชนสามารถทาไดโดยการขบเคลอนกลมแกนหลกโดยผสานกบวถของชมชนมสลม ซงเปน

แนวทางของวถความพอเพยงและสามารถนาไปสความย งยน

อนชา หวงภกด (2553) ทาการศกษาเรองการเผยแพรคาสอนในศาสนาอสลามทเกยวกบ

การพฒนาสงคมและสงแวดลอม: กรณศกษาโตะอหมานในเขตกรงเทพมหานคร พบวา

1. ทศนคตของโตะอหมามตอชมชน มองวาการพฒนาสงคมเปนหนาทจาเปนสาหรบทก

คนควรใชโรงเรยนและมสยดเปนศนยกลางดานสงแวดลอม รองลงมามองวาการพฒนาสงคม

ชมชนตองชวยกนอนรกษ คคลอง ตนไมและสงแวดลอม ซงมองวาชมชนในมสยดจะดไดกตอเมอ

สงแวดลอมตองดกอน

2. บทบาทหนาทของโตะอหมามในการพฒนาชมชน พบวามโตะอหมามควรใหความร

เกยวกบการใชชวตคแกประชาชน รองลงมาคอเรองการอนรกษวฒนธรรมและเอกลกษณของ

ทองถน ในดานสงแวดลอมโตะอหมามมบทบาทการรกษาทรพยากรของชมชน รองลงมามสอง

เรอง คอ เรองการใหความรดานการอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรตาง ๆ ในชมชนและเรองการ

เปนแกนนาในการปฏบตการฟนฟ สภาพแวดลอมในชมชน

3. ความคดเหนของโตะอหมามเกยวกบการมสวนรวมของชมชน พบวา การรวมสอดสอง

ดแลและรณรงคตอตานยาเสพตด รองลงมาคอเรอง การรวมทาบญรบขวญใหกบเดกทเกดใหม

สาหรบดานสงแวดลอม มความคดเหนของโตะอหมามตรงกนมากทสดคอความรวมมอของชมชน

กบเจาหนาทสานกงานเขตขดลอกคคลองในชมชน รองลงมา คอ เรองการรณรงคใหรกษาความ

สะอาดในชมชน

4. ผลของการเผยแพรคาสอนในศาสนาอสลามของโตะอหมามทเกยวกบการพฒนาสงคม

และสงแวดลอม พบวามผลในเรองสามารถชวยลงปญหาความขดแยงของคนในชมชนได รองลงมา

สามารถชวยลดปญหายาเสพตดไดในระดบหนง สาหรบดานสงแวดลอม มผลสามารถชวยทาให

ชมชนมสภาพแวดลอมดขน รองลงมามการณรงค ปลกฝงใหรกษาสงแวดลอมมากขน

ไพศาล วงษอาร (2552) ทาการศกษาเรองบทบาทของคณะกรรมการมสยดตอการพฒนา

ชมชนมสลม: ศกษากรณมสยดในเขตวฒนา กรงเทพมหานคร พบวา คณะกรรมการมสยด สวน

ใหญมสถานภาพสมรส อายระหวาง 39 - 75 ป กรรมการมสยดมอาชพหลกในการประกอบธรกจ

สวนตว (หองพกใหเชา) รองลงมามอาชพคาขายและรบราชการ สวนใหญมการศกษาสวนหนงดาน

ศาสนาในระดบพนฐาน อกสวนหนงจบสามญในระดบมธยมศกษาตอนปลายถงระดบปรญญาตร

46

บทบาทของคณะกรรมการมสยดทปฏบตอยจรงในภาพรวมนน บทบาทสวนใหญจะเปนดาน

ศาสนาและดานสาธารณสข ซงไดรบการสนบสนนจากสมาชก/สปบรษมากทสดและไดรบการ

สนบสนนจากภาคเอกชนมากกวาภาครฐ ซงภาครฐจะสนบสนนดานสาธารณสขเปนสวนมาก อาท

การมเจาหนาทใหบรการตรวจสขภาพ และจดหายาสามญประจาบานใหกบศนยอนามยยอยใน

มสยด สวนดานสงคม ดานการศกษา ดานสงแวดลอมและดานอาชพมบทบาทอยในระดบปานกลาง

นเลาะ มสะแม (2549) ทาการศกษาเรองการนาหลกศาสนาอสลามมาปฏบตในสงคม:

กรณศกษา ตาบลจะบงตกอ อาเภอเมอง จงหวดปตตาน พบวา ประชาชนมการนาหลกศาสนาไป

ปฏบตในระดบมาก โดยประชาชนมการนาหลกศาสนาไปปฏบตดานการศกษามากมคาเฉลยสงสด

รองลงมาคอดานเศษรฐกจ ดานการเมองและดานสงคม ตามลาดบ

กนกรตน ยศไกรและคณะ (2547) ทาการศกษาเรองการศกษากบการสรางจตสานก: กรณ

คลองแสนแสบ พบวา การถายโอนภมปญญาระหวางชมชนกมาลลอสลามมาสชมชนศาลาแดงยง

ไมประสบความสาเรจมากนก เนองจากเปนการกาวขามขนตอนทชมชนศาลาแดงตองตระหนกใน

ปญหาของคลองแสนแสบเสยกอน แตไดมการวางรากฐานของวธคดในการรกษาคลองแสนแสบ

ผานสอหนงสอพมพชมชน และผานการบรรยายของอหมามวยน สะมะอนแหงมสยดกมาลล

อสลาม นอกจากนยงไดขอสรปวาภมปญญาในการรกษาคลองแสนแสบของชมชนศาลาแดงนาจะ

ระเบดจากขางในมากกวาการรบมากจากภายนอก เนองจากมศกยภาพเพยงพอ

รชน ไผแกว (2545) ทาการศกษาเรองวถชวตชาวไทยมสลมชมชนหนองจอก พบวา

ชาวบานมความสานกวาตนเปนมสลมอยางแทจรง มความศรทธาในศาสนาอสลามและรบอสลาม

เปนวถในการดาเนนชวต ศาสนาอสลามจงมอทธพลตอความเปนอยของคนในชมชน ผนาศาสนา

เปนผทมบทบาทสาคญในสงคม ครอบครว โรงเรยนสอนศาสนาและมสยดเปนสถาบนทสาคญ ใน

การปลกฝงความศรทธา สงเสรมในเยาวชนมจรยธรรมอสลามและคานยมตามแบบฉบบของบรรพ

บรษในอดต ซงมผลทาใหเยาวชนเตบโตขนมาในสงคมมความเปนมสลมภายใตวฒนธรรมอสลาม

ดดยการปฏบตตนไปในแนวทางเดยวกนเปนสวนใหญ โดยเฉพาะอยางยงความศรทธาตอพระเจา

เปนสงสาคญทผใหญในชมชนตองปลกฝงใหกบสมาชกในครอบครวของตน ประชาชนในชมชนม

ความเปนอยภายใตวฒนธรรมอสลามคลายกบชาวไทยมสลมในภาคใตของประเทศไทย คนใน

ชมชนไดรกษาวฒนธรรมในชวงชวตไดตามแบบอยางทศาสดากาหนดไวเปนสวนใหญ

บทท 3

วธดาเนนการศกษา

การศกษาเรองอสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร เปนการวจยเชงคณภาพ แบงการศกษาออกเปน 3 สวน ดงน

3.1 การเกบรวบรวมขอมล

3.2 ประชากรทใชในการศกษา

3.3 การวเคราะหขอมล

3.1 การเกบรวบรวมขอมล

3.1.1 ขอมลทใชในการศกษา

3.1.1.1 ขอมลปฐมภม (Primary Data) ผศกษาไดเกบรวบรวมขอมล ดวยวธการวจย

เชงคณภาพ (Qualitative Research) ในการศกษาครงนโดยการสมภาษณเจาะลก (In-depth

Interview) ผนาศาสนาอสลามผใหขอมลทสาคญ (Key Informants) สาหรบการตรวจสอบความ

ถกตอง ความเชอมโยงของเรองราว สามารถตอบประเดนการวจยไดอยางสมบรณ และการสงเกต

แบบมสวนรวมโดยการเขาไปเกบขอมลในลกษณะของนกศกษาและเปนมสลม สรางความคนเคย

กบชาวบานและสงเกตพฤตกรรมของคนในชมชน เพอนาขอมลมาประกอบการวเคราะหผล ขอมล

ทเกบโดยการสงเกตแบบมสวนรวมเปนขอมลดานกายภาพ สงแวดลอม และลกษณะในการม

ปฏสมพนธของผนากบคนในชมชน

3.1.1.2 ขอมลทตยภม (Secondary Data) โดยผวจยไดศกษา คนควา รวบรวม ขอมล

จากเอกสารทางวชาการ วารสาร วทยานพนธ ภาคนพนธ เอกสารทางราชการ เปนตน นอกจากนน

ยงศกษาขอมลจากสอในรปแบบขอมลอเลกทรอนค เชน เวบไซตทเกยวของกบอสลามกบการ

พฒนาอยางย งยน ความเปนเครอขายทางสงคมของชมชน เปนตน

48

3.1.2 เครองมอทใชในการศกษา

3.1.2.1 การสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) เปนการศกษาอสลามกบการ

พฒนาอยางย งยนของชมชนมสยดกมาลลอสลาม โดยกาหนดประเดนในการสมภาษณเปน 3 มต

ไดแก บรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม การพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของ

ชมชน การนาคาสอนศาสนาไปประยกตใช ดงน

มตท 1 ขอมลเกยวบรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

มตท 2 ขอมลเกยวกบแนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของ

ชมชน โดยแบงออกเปนดานตางๆ 3 ดาน ไดแก

ดานท 1 สงคม

การศกษา

- นโยบายทองถนทเนน “พฒนาตน พฒนาสงคม”

- การพฒนาการศกษาทงสายสามญและดานศาสนา แกสมาชกในชมชน

ศาสนา

- การพฒนามสยดใหเปนศนยกลางของชมชน

- การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการพฒนาชมชน

- การสรางการมสวนรวมจากทกภาคสวนในการพฒนา การประสาน

ความรวมมอจากหนวยงานภายนอกในการชวยเหลอ สนบสนน ใหเขามามสวนรวม

- สงทนาไปสความสาเรจของการมสวนรวมในการพฒนาชมชน

ดานท 2 เศรษฐกจ การสรางรายไดในชมชนและการสงเสรมการออม

- การจดตงกองทนออมทรพยชมชนหรอกองทนหมบาน

- การสงเสรมการอบรมอาชพใหกบคนในชมชน

- การสรางความเขมแขงใหชมชนมภมคมกน พงพาตนเองได

ดานท 3 สงแวดลอม

- การจดระเบยบสภาพแวดลอม ปลกตนไมและทาความสะอาดของมสยด

- กจกรรมวนอนรกษและพฒนาแมนา ค คลองแหงชาต

- การจดการขยะของชมชน

- วธการททาใหเกดการยอมรบจากชาวบานในการใหความรวมมอเรอง

สงแวดลอม

- การรกษาคลองแสนแสบ วฒนธรรมและภมปญญาของทองถนใหย งยน

- การเปนผนาในการพนฟ รกษาสภาพแวดลอมในชมชน

49

- การจดกจกรรมรณรงค อนรกษ เพอใหชาวบานเกดจตสานกรบผดชอบ

ตอสวนรวมทาใหทรพยากรสามารถใชประโยชนไดอยางย งยนในระยะยาว

- การทาใหชมชนเปนตนแบบดานการรกษาสงแวดลอม

- การกระจายโอกาสใหคนสวนใหญสามารถใชประโยชนทรพยากรได

อยางเทาเทยม

มตท 3 ขอมลเกยวกบหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางย งยน

และการนาไปประยกตใชเปนแนวปฏบตของชมชนอสลาม โดยแบงออกเปนดานตางๆ 3 ดาน

ไดแก

ดานท 1 เศรษฐกจ

- การนาหลกความรทางศาสนาอสลามมาใชในสถานการณปจจบนในเชง

เศรษฐกจ

- วธการใชทรพยากรใหเปนไปตามขอกาหนดของศาสนบญญต (7คาสอน

และขอปฏบตทถก7

ดานท 2 สงคม

กาหนดอยางถกตอง)

- วธการใชหลกศาสนาอสลามในการนามาปรบใชใหเกดความเหมาะสม

กบการเปลยนแปลงในปจจบน

- การบรณการหลกศาสนาอสลามกบหลกวทยาศาสตรในการพฒนา

ชมชน

- อทธพลทางศาสนากบการตอตานกระแสสงคมจากภายนอก เพอให

ชมชนมความเขมแขง

ดานท 3 สงแวดลอม

- คมภรอลกรอานและอลหะดษทนามาประยกตใชในการพฒนาอยาง

ย งยน สงผลตอการสรางจตสานกในการพฒนาคลองแสนแสบ

- ผลทไดจากการพฒนาตามคาสอนในศาสนาอสลามมาปฎบตใหเกด

ความย งยน

- แนวทางการพฒนาทย งยนสอดคลองกบหลกคาสอนศาสนาอสลาม

มตท 4 ปญหาอปสรรค

3.1.2.2 การประชมกลม (Focus Group) การระดมความคดเหนของคณะกรรมการ

เครอขายชมชน 22 ชมชนๆ ละ 1 คนในการรบฟง เพอหาขอสรปรวมกนในการแกปญหา

50

3.1.2.3 การสงเกตแบบมสวนรวม การสงเกตโดยตรง เพอใหคนเคยกบชาวบานและ

สงเกตสงแวดลอม บคคล พฤตกรรม กจกรรม ความสมพนธของผนากบคนในชมชน ซงเขาไปเปน

สวนหนงของชมชน โดยเกบขอมลในลกษณะของนกศกษาและเปนมสลม เพอใหเขาใจความหมาย

ในเหตการณอยางแทจรง

3.1.2.4 อปกรณบนทกภาพ บนทกขอมลทเปนภาพ บรรยายกาศ สภาพแวดลอมใน

พนทศกษา เมอไดขอมลจากการสงเกตนามาประเมนและสรป ซงทาใหเขาใจพนทศกษามากขน

3.1.2.5 อปกรณบนทกเสยง ทใชบนทกการสมภาษณผทใหขอมลหลก ซงทาใหผ

ศกษานาขอมลทไดกลบมาสรปและวเคราะหไดอยางสมบณ

3.1.3 การตรวจสอบคณภาพขอมลทใชในการศกษา

การตรวจสอบสามเสา เ ก ยวกบสถานท เวลาและขอมลดานขอมล เ นอหา (Data

Triangulation) โดยตรวจสอบขอมลทไดมามความเหมอนกนหรอตางกน ดานวธ (Method

Triangulation) แบบสมภาษณเชงลกและการมสวนรวมและดานผ ใหขอมล (Informant

Triangulation) เพอเปรยบเทยบขอมลของผใหสมภาษณแตละคน เพอใหการวเคราะหขอมลเชง

คณภาพมความถกตอง จากนนนาแบบสมภาษณมาตรวจสอบความถกตอง ความสมบรณของขอ

คาถามและการปรบปรงแกไข ทาใหไดขอมลทมความสมบรณและความนาเชอถอมากทสด

3.2 ประชากรทใชในการศกษา

การศกษาอสลามกบการพฒนาอยางย งยน ใชผใหขอมลหลกของชมชน ประกอบดวย

ไดแก ผนาศาสนา คอเตบ (ผทาหนาทแสดงธรรมแกสปบรษ(สมาชก)ในมสยด) บหลน (ผประกาศ

เชญชวนใหมสลมปฏบตศาสนกจ) คณะกรรมการมสยดผไดรบเลอกตงจากสมาชกจานวน 12 คน

และคณะกรรมการเครอขายชมชน 22 ชมชนๆละ 1 คน

3.3 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหและสงเคราะหเกยวกบอสลามกบการพฒนาอยางย งยนของชมชนมสยดกมา

ลลอสลาม จากการสมภาษณเชงลกและสงเกตการณแบบมสวนรวม โดยการสรางจตสานกให

สอดคลองกบความตองการในทองถนใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาน าในคลองแสนแสบ

อยางย งยน ซงขอมลจากการสมภาษณ ใชการวเคราะหขอมลแบบหาขอสรปดวยวธการวเคราะห

เนอหา (Content Analysis) โดยบรรยายเนอหาทไดจากการสมภาษณ, ขอความและเอกสาร ซงเนน

เนอหาตามทปรากฏในเอกสาร โดยแจกแจงเนอหาหรอแนวคดทปรากฏในหนงสอ เอกสาร บท

51

สมภาษณสนทนาและรปภาพ ทาใหทราบถงขอบเขตเนอหาอยางละเอยด และการเปลยนแปลงของ

เนอหาในแตละชวงเวลาททาการวเคราะหดวย และการวเคราะหเนอหาเชงพรรณนา (Description

Method) ซงเปนการวเคราะหเชงคณภาพ โดยมรายละเอยดดงน

3.3.1 การสมภาษณเชงลก

นาขอมลทไดสรปรวบรวมและเรยบเรยงตามประเดนขอคาถามและคาสาคญ (Typology

and Taxonomy) และวเคราะหเนอหา บรบท องคประกอบของระบบสงคม ศาสนา สงแวดลอม

การศกษาและกระบวนการตางๆทเกดขนในชมชน โดยทาการอรรถาธบายรายละเอยดทไดจาก

ขอมลในรปแบบของการบนทกและบรรยาย โดยมรปภาพนงประกอบ การบนทกเสยง กลอง

ถายภาพ สมดบนทก ซงใชการวเคราะหขอมลแบบหาขอสรปดวยวธการวเคราะหเนอหา (Content

Analysis) และการวเคราะหเนอหาเชงพรรณนา (Description Method) ซงเปนแนวทางการวเคราะห

เชงคณภาพ

3.3.2 การสงเกตการณแบบมสวนรวม

ขอมลทไดจากการสงเกต บนทกภาพและการบนทกรายละเอยดทเกยวของของการสารวจ

ภาคสนาม ซงนาขอมลมาวเคราะหเชงคณภาพ ดงน 1.การจาแนกและจดกลมขอมล 2.การวเคราะห

หาความสอดคลองและเชอมโยง 3.การสรปประเดนจากขอมลทไดรบ โดยใชขอมลเชงพนท

เปาหมาย นามาเปรยบเทยบกบขอมลทตยภม แลวจงวเคราะหการพฒนาคลองแสนแสบแบบมสวน

รวม นาขอมลมารวมเพอสรปเปนผลการศกษา

บทท 4

ผลการศกษาบรบทชมชนมสยดกมาลลอสลาม

การศกษาวจยเรองอสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร โดยเนอหาของบทนเปนขอมลทประกอบดวย ประวตความ

เปนมาและสภาพของชมชนมสยดกมาลลอสลาม สภาพทตงชมชน อตลกษณของชมชน ขอมลทาง

ประชากรและอาชพ การเกบขอมลบรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลามซงคนในชมชนสวนใหญ

นบถอศาสนาอสลาม มความเชอและความศรทธาตออลลอฮซงเปนพระเจาเพยงองคเดยว โดยม

มสยดเปนศนยกลางในการยดเหนยวจตใจของคนในชมชน เปนการศกษาขอมลพนฐานทวๆไป

ของชมชน ซงผลการศกษามรายละเอยดดงตอไปน

4.1 ประวตความเปนมาของมสยดกมาลลอสลามกบความสมพนธของคลองแสนแสบ

คลองแสนแสบมอาย 166 ป เปนเสนทางน าทสาคญของกรงเทพมหานครหรอบางกอกใน

อดต เนองจากเปนทงเสนทางยทธศาสตร เสนทางคมนาคม แหลงการเกษตรและเปนแหลงอาหาร

ของประชาชน เรมขดขนในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 ปพ.ศ. 2380

แลวเสรจในป พ.ศ. 2383 เพอเชอมแมนาเจาพระยาและแมน าบางปะกง มความยาว 29 กม. (เขตมน

บร-สะพานผานฟาลลาศ) ใหเปนเสนทางลาเลยงเสบยงและยทโธปกรณ เมอครงทประเทศไทย

หรอสยามรบกบเวยดนาม ซงใชเวลารบนานถง 14 ป ใน “สงครามอานามสยามยทธ” เมอรอยกวาป

กอนบรเวณนเปนปาทบมยงปาจานวนมาก โดนกดจะแสบไปหลายวน ชาวบานจงเรยกคลองสายน

วา “คลองแสนแสบ”

ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 เสดจประพาสทาง

ชลมารคจากบางกอกไปเมองแปดรวเพอปราบปรามองย โดยผานมาทางคลองแสนแสบ สวน

ในชวงสมยรชกาลท 6 มการสรางถนน เพอการตดตอคาขายทาใหการคมนาคมไดเปลยนไปจาก

การใชแมน าลาคลองไปเปนถนนมากขน แตชาวบานทอยบรเวณนนกยงใชน าในคลองแสนแสบ

เปนทงแหลงนาดม แหลงอาหารและทาการเกษตรอยเหมอนเดม

53

4.1.1 ยคตงถนฐาน (ชมชนกบการขดคลองแสนแสบ) (พ.ศ. 2329 – 2383)

มสยดกมาลลอสลามหรอสเหราทรายกองดน เปนมส ยดเกาแกมประวตความเปนมา

ยาวนานเกอบ 200 ป ในป พ.ศ. 2329 บรรพบรษของชมชนมสยดกมาลลอสลาม ไดอพยพมาจากรฐ

ไทรบรทางตอนใตของประเทศไทย ซงครงแรกทอพยพเปนจานวน 4,000 คน และใน พ.ศ. 2375 ม

การอพยพ อก 6,000 คน เปนครงทสอง มาอยบรเวณรมคลองแสนแสบและมการถากถางปาทรก

ราง จบจองทดนทากนประกอบอาชพเกษตรกรรม ปลกสรางบานเรอนอยอาศยรวมกนเปนหมบาน

จนตอมาไดรบสทธในการครอบครองทดนบรเวณนน

ตอมาในป พ.ศ. 2380 – 2383 ในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 ให

มการขดคลองระยะทางประมาณ 73 กโลเมตร กวาง 6 วา โดยใชแรงงานรบจางชาวจน เพอ

ยทธศาสตรทางการรบระหวางสยามกบญวนหรอประเทศไทยกบประเทศเวยดนามในปจจบน

เชน ลาเลยงอาวธยทโธปกรณ การคมนาคม เปนตนและไดรบพระบรมราชานญาตใหถอครอง

ทดนบรเวณรมฝงคลองแสนแสบนบแตนนมา

ชาวบานไดรวมกนสรางมสยดขนเปนเรอนไมหลงแรก เพอใชเปนศนยกลางประจาหมบาน

รวมทงประกอบพธกรรมทางศาสนา ตอมาประชากรมจานวนเพมมากขน ประกอบกบมสยดไมม

อายประมาณ 70 ป ทาใหมสยดไมแขงแรง เสอมโทรมไปตามกาลเวลาและไมสามารถรองรบ

ประชาชนไดจงมการขยายมสยด โดยชาวบานชวยกนซอทราย ดนมากองไวเพอสรางมสยด ดวย

ความสามคคในชมชนทาใหกองทรายมขนาดใหญ ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 เสดจประพาสทางชลมารคผานมาทางคลองแสนแสบ เพ อ

ปราบปรามองยทรงแวะเยยมทมสยดและชมชนมสลม แตเรอกลไฟพระทนงเกดขดของไมสามารถ

แกไขได ทรงราพงวา หากบรเวณนมผมบญญาธการสถตอย ขอใหเครองยนตเดนไดตามปกตดวย

และจะสรางอนสรณไวเปนกศลแกหมบานน ทนใดนนเครองยนตกทางานไดตามปกต จงรบสงให

มหาดเลกขนฝงไปสอบถามวากองดนกองทรายทกองไวรมคลองนนจะสรางอะไร ไดคาตอบวาจะ

สรางมสยดหรอสเหรา พระองคจงรบสงกบมหาดเลกวาเมอเสรจกจแลว ใหนาอฐ หน ทรายมา

สมทบบรเวณนอยางละ 7 ลาเรอ พระองคทรงพระราชทานสมทบเพอกอสราง ตอเตมอาคารมสยด

หลงใหม สถานทดงกลาวจงกลายเปนชอเรยกวา “ทรายกองดน” หรอ “ชมชนกมาลลอสลาม”

(พรภรมย ดสกมพล, 2550)

54

4.1.2 ยคปจจบน (ชมชนกบการพฒนาคลองแสนแสบ) (พ.ศ. 2520 – 2555)

ปจจบนมสยดกมาลลอสลามเปนศนยกลางของคนในชมชน ทาใหคนในชมชนมจตใจเปน

อนหนงอนเดยวกน บรเวณหนามสยดมคลองแสนแสบเปนสายน าสาคญในการอปโภคและสญจร

ตงแตในอดตจนถงปจจบน มสยดในปจจบนเปนอาคารคอนกรตมความแขงแรง สวยงาม ดาน

อาชพสวนใหญของคนในชมชน ไดแก เกษตรกรรม รบจาง คาขาย รบราชการและมสวนนอยทยง

ทาไรทานา ฐานะทางเศรษฐกจจงอยในระดบปานกลาง จานวนประชากรทงหมด 2,000 ครอบครว

คดเปนจานวนประชากรประมาณ 18,000 คน กระจายอยในแขวงทรายกองดนใต แขวงทรายกอง

ดนและแขวงแสนแสบ มสยดจงถอวาเปนทเปนศนยรวมของคนในชมชน ทาใหเกดความรก ความ

ผกพนและความสามคคขนภายในชมชนและคลองแสนแสบ

สภาพคลองแสนแสบในปจจบนมผกตบชวาหนาแนนเตมคลองและมการทงของเสยลง

คลอง มกลนเหมน ทาใหสภาพนาในคลองเรมเปลยนแปลง อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ซงเปน

ผนาชมชนมความตงใจจรงกบการดแลรกษาสงแวดลอม จงเรมพฒนาบคลากรของมสยด สงเสรม

เยาวชนใหมารวมกนทางานดานสาธารณะใหกบมสยด โดยมการประชาสมพนธใหความรเกยวกบ

สงแวดลอมโดยใชหลกศาสนากบหลกวทยาศาสตรใหชาวบานเขาใจสภาพปญหาอยางตอเนอง ทา

ใหชาวบานเกดจตสานกรบผดชอบตอทองถนของตน โดยเรมโครงการแรกเชญชวนนกเรยนทเรยน

ศาสนาใหชวยกนเกบผกตบชวาและขยะ รวมทงชวนผปกครองนกเรยนและชาวบานเขารวม

กจกรรมลงคลองและประสานงานกบหนวยงานรฐในทองถน

อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) มแนวคดรณรงคใหชาวบานทอาศยรมคลองมารวมกน

ฟนฟสภาพคลองแสนแสบ โดยไมทงขยะ ไมปลอยน าเสย มการระดมคนเกบผกตบชวาเปนระยะ

โดยรวมมอกบ ดร.โกวท วรพพฒน ปลดกระทรวงศกษาธการ ซงไดพบกบอหมาม (อาจารยวนย

สะมะอน) มนโยบายเหมอนกน จงรวมโครงการดวยกนเปนทมาของชมรมรวมใจภกดรกคลอง

แสนแสบ ทางชมรมไดกราบบงคมทลเชญ สมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร เสดจ

ประพาสคลองแสนแสบ ทาใหประชาชนในชมชนเกดความรสกปลาบปลม ประทบใจทไดชนชม

ในพระบารมทพระองคเสดจมาแวะเยยม ประชาชนทมสยดกมาลลอสลาม พรอมทงทรงปลอยพนธ

ปลา จานวน 30,000 ตว ประชาชน เรยกสนๆ วา “ปลาพระเทพ” และทรงปลกตนตะแบก ไวเปนท

ระลกแกชาวชมชน (ภาพท 4.1)

55

ภาพท 4.1 ตนตะแบกและปลาพระเทพ

จงเปนปจจยหนงททาใหคลองแสนแสบใสสะอาด อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) นา

เหตการณครงนนมาเปนจดประชาสมพนธใหทกคนชวยกนรกษาสภาพแวดลอมของคลองแสน

แสบและปลาพระเทพ เพอแสดงความจงรกภกดอยางใจจรง ทกคนจงรกษาปลาหนามสยด และ

คลองแสนแสบเปนอยางด ตอมาวนท 20 กนยายนของทกป จงเปนสญลกษณแหงความจงรกภกด

ทกคนจะรวมกนจดงานอนรกษคลองแสนแสบ โดยไดรบการประกาศจากคณะรฐมนตรใหเปน

“วนอนรกษและพฒนาแมน า ค คลองแหงชาต” ซงการพฒนาคลองแสนแสบ มลาดบเหตการณดง

แสดงในภาพท 4.2

56

การพฒนาคลองแสนแสบ

2555 มสยดกมาลลอสลามเปนแหลงดงานดานสงแวดลอม การบรหาร การพฒนาทองถนและ

การบรณาการหลกวชาการกบศาสนา จนไดรบเกยรตประวตมากมายจากหลายสถาบน เชน

กรงเทพมหานคร กระทรวงศกษาธการ มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม และรางวลลกโลกสเขยว

เปนตน

สวนอหมามวนย สะมะอน ไดรบรางวล "เพชรเกษมกรงเทพ" จากกรงเทพมหานคร มหาวทยา

ราชภฎจนทรเกษมมอบรางวล "เพชรสยาม" และมอบปรญญาบตรกตตมศกดสาขานเทศศาสตร

และกระทรวงศกษาธการประกาศใหเปนครภมปญญาไทย รนท 4

2537 ทางชมรมไดกราบบงคมทลเชญ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ เสดจประพาสคลองแสนแสบ

ทาใหประชาชนในชมชนเกดความรสกปลามปลม พรอมทงทรงปลอยพนธปลา จานวน 30,000

ตว ประชาชน เรยกสนๆ วา "ปลาพระเทพ" และทรงปลกตนตะแบก ไวเปนทระลกแกชาวชมชน

การเสดจพระราชดาเนนในครงนนเปนปจจยสาคญตอความสาเรจของโครงการอนรกษคลอง

แสนแสบของชมชนฯ มาจนถงปจจบน มการกาหนดเขตรกษาพนธสตวน า การจดการขยะมลฝอย

จากบานเรอน ทาใหสภาพน าในคลองระยะทาง 3 กม. ในเขตคลองสามวา สะอาด ไมมผกตบชวา

สามารถทากระชงเลยงปลาได ความสาเรจน ทาใหชมชนกาหนดใหวนท 20 กนยายน ของทกป

เปนวนประชมเพอทากจกรรมอนรกษคลองมาจนถงทกวนน

2536 ดร.โกวท วรพพฒน ปลดกระทรวงศกษาธการไดพบกบอหมามอาจารยวนย มนโยบาย

เหมอนกนเกยวกบคลองแสนแสบซงเปนคลองประวตศาสตรของชมชน จงรวมโครงการดวยกน

เปนทมาของชมรมรวมใจภกดรกคลองแสนแสบ

2535 อาจารยวนย สะมะอน มแนวคดรณรงคใหชาวบานทอาศยรมคลองมารวมกนฟนฟสภาพคลอง

แสนแสบ โดยไมทงขยะ ไมปลอยน าเสย มการระดมคนเกบผกตบเปนระยะและเกดโครงการตางๆ

ในการรวมแกไขปญหา แตไมประสบความสาเรจมากนก

57

ภาพท 4.2 ลาดบการพฒนาคลองแสนแสบ

4.2 ทตงและอาณาเขต

ตาแหนงทตงบรเวณคลองแสนแสบ ทศเหนอตดกบอาเภอลาลกกา (จงหวดปทมธาน) โดย

มแนวคนนาแบงเขตการปกครองระหวางกรงเทพมหานครกบจงหวดปทมธานเปนเสนแบงเขต

ทางดานทศตะวนออกตดกบเขตหนองจอก มคลองเกา คลองแบนชะโดและคลองลดตาเตยเปนเสน

แบงเขต สวนทางทศใตตดกบเขตมนบร มคลองแสนแสบ คลองลาบงไผ ซอยนมตใหม 8 ถนน

นมตใหม ซอยนมตใหม 5 คลองสามวา คลองเจก ลารางโตะสข ถนนหทยราษฎร ซอยหทยราษฎร

29 ลารางคคต และคลองพระยาสเรนทร 1 (กบหม) เปนเสนแบงเขตและทศตะวนตกตดกบเขตคน

นายาว เขตบางเขน และเขตสายไหม มคลองบางชน คลองคบอน คลองคชมเหด และคลองพระยา

สเรนทร (หนองใหญ) เปนเสนแบงเขต (วกพเดย สารานกรมเสร, ม.ป.ป)

2530 จดเรมตนของการพฒนา มการเรมกอตงศนยพฒนาเดกกอนวยเรยนในชมชน ไดเขา

รวมโครงการพฒนาชมชนชมชน ตามโครงการพฒนาชมชนในหมบานเขตช นนอกของ

กรงเทพมหานคร จนถงปจจบน 22 ป

2527 สภาพในคลองมผกตบชวาแนนเตมคลองและมการทงของเสยลงคลอง มกลนเหมน ทาให

สภาพน าในคลองเรมเปลยนแปลง

2523 อาจารยวนย สะมะอน เขารบตาแหนงอหมานและเปนครสอนศาสนา

2520 สภาพน าของคลองแสนแสบยงสามารถใชอปโภคและทาเกษตรกรรมได เนองจากผคนทอาศย

อยในชมชนยงมปรมาณไมมาก

58

4.3 สภาพประชากร

ชมชนมสยดกมาลลอสลามมขนาดใหญทครอบคลมเครอขายชมชนหมบานจานวน 22

ชมชน ปจจบนมประชากรประมาณ 18,000 คน กวา 2,000 ครวเรอน ซงทกคนทเปนมสลมตองเปน

สมาชกของมสยดและตองเสยเงนคาบารงมสยดเปนรายปๆ ละ 100 บาท ชมชนทงหมดตงขนานไป

กบคลองแสนแสบ โดยเขตคลองสามวาแบงหนวยการปกครองยอยออกเปน 5 แขวง ไดแก สามวา

ตะวนตก สามวาตะวนออก บางชน ทรายกองดน ทรายกองดนใต (ดงภาพท 4.3)

4.4 ลกษณะทางสงคมและวฒนธรรม

4.4.1 อตลกษณของชมชน

ชมชนมสยดกมาลลอสลามมความผกพนกบคลองแสนแสบตงแตครงอดต มวถชวตท

ใกลชดกบธรรมชาต เปนมสลมสวนใหญมความสมพนธกนอยางเครอญาต จงทาใหมความคดเหน

เปนไปในทศทางเดยวกน ทาใหเกดความสามคค ชวยเหลอกนโดยมผนาชมชนหรออหมาม

(อาจารยวนย สะมะอน) เปนพลงขบเคลอนในการประยกตใชศาสนาใหทกคนเกดจตสานกตอ

ชมชนและมลกษณะสงคมแบบพหสงคมสามารถอยดวยกนอยางสงบ ไมวาจะเปนศาสนาอสลาม

พทธ ครสต อยกนอยางเรยบงายและปฏบตกนอยางฉนทมตร แมวาจะตางศาสนาแตความขดแยง

กนมนอยมาก

จากการสงเกตอตลกษณของชมชน พบวาในชมชนเมอเวลาพบปะหรอเจอกนจะทกทายกน

ดวยการสลาม ซงการใหสลามหมายถงการกลาวคาทกทายของอสลาม โดยกลาวเปนภาษาอาหรบ

วา “อสสลามอะลยกม วะเราะมะตลลอฮ วะบะเราะกาตฮ” ซงแปลวา “ขอความสนตสข ความ

เมตตาและความจาเรญจากพระองคอลลอฮจงประสบแดทาน” และการปฏบตศาสนกจอยาง

เครงครด 5 ครงตอวน ซงถอวาเปนการแสดงความจงรกภกดตอพระผเปนเจาอลลอฮ ดวยจตใจท

สงบ สารวม เปนสงทศาสนาไดบญญตไว เมอถงเวลาทจะตองปฏบตตามและมความสาคญมาก ซง

เปนหนาทของมสลมทกคนทจะตองปฏบตเปนกจวตรประจาวน (ภาพท 4.4)

59

ภาพท 4.3 แผนภาพมสยดกมาลลอสลาม

60

ภาพท 4.4 การปฏบตศาสนกจ (ละหมาด) อยางพรอมเพยงกนของนกเรยน

นอกจากน นการแตงกายตามแบบฉบบของอสลาม คอ ผหญงจะคลมศรษะทเรยกวา

“ฮญาบ” เหลอเพยงแตใบหนา สวมเสอแขนยาว กระโปรงหรอกางเกงขายาวจนถงขอเทา ปกปด

รางกายใหมดชด ซงผหญงมสลมนนเปนวายบ (ขอบงคบวาตองทาจะละเวนมได) เพราะเปน

บทบญญตทมาจากอลลอฮ นอกจากนการคลมศรษะและปกปดรางกายยงเปนการยบย งความชว

รายทอาจเกดการขมขนหรออาชญากรรม ซงบางคนอาจปดหนาเหลอแตนยนตาอยางเดยวนน

แสดงวาเปนคนทเครงศาสนามาก สงเกตไดวาสตรในชมชนจะใหความสาคญกบการคลมฮญาบ

(ผาคลมศรษะ) สวนการแตงกายของผชายจะสวมหมวกและนงโสรงหรอใสชดยาว เปนสงทด

สวยงาม สภาพ นาเลอมใสและนาใหเกยรตของผศรทธาในอสลาม ซงเปนอตลกษณของชมชนกมา

ลลอสลามและอสลามทวโลก (ภาพท 4.5 และ 4.6)

61

ภาพท 4.5 การแตงกายของสตรมสลม

ภาพท 4.6 การแตงกายของผชายมสลม

4.4.2 ความสมพนธภายในชมชน

ชมชนมสยดกมาลลอสลามมความสมพนธแบบเครอญาต โดยสงเกตเหนไดจากบานเรอน

ทมการสรางอยใกลกน โดยมสะพานปนถอดยาวทงสองฝงสามารถเดนหรอปนจกรยานไดสะดวก

62

(ภาพท 4.7) และแตละบานจะปลกตนไม ดอกไมหรอปลกผกสวนครวไวรบประทานเอง เปนวถ

ชวตทคนในชมชนปฏบตตามคาสอนศาสนา ครอบครวสวนใหญจะเปนครอบครวขยายอาศย

รวมกนหรอสรางบานเรอนใกลๆ กน จงทาใหภายในครอบครวมความรก ความเอออาทร ชวยเหลอ

กนทงในเครอญาตและเพอนบานใกลเคยง ดงคาสอนทกลาวไววา “มสลมเปนพนองกนและเปรยบ

ดงเปนรางกายเดยวกน” สถาบนครอบครวถอวาเปนสงทสาคญอยางยง อสลามไดเนนการฟนฟ

สถาบนครอบครวซงอยบนพนฐานของศาสนา ครอบครวตองมความอบอน ออนโยน ผกพน โดย

เรมตนตงแตการเลอกคครอง ตามคากลาวของพระเจาและทานศาสดาวาไว (ปรญวทย อสมาแอล,

2540: 30)

ความวา “แทจรงผทศรทธาทสมบรณคอบคคลทมมารยาทอนดงามและ

ออนโยนตอครอบครวของเขา”

เชนเดยวกบนกปรชญาในสายวชาการอสลาม สยยด มฮมหมด ฮเซน ตะบะตาบาอย

(ม.ป.ป.) กลาววา ตามหลกการแลวเครองหมายทางสงคมอสลามนนกคอการปฏบตตามความคด

และการกระทาทถกตอง ในขณะทสงคมของอารยธรรมสมยใหมตองปฏบตตามการออกเสยงและ

เจตนารมณของคนสวนมาก อสลามวางพนฐานของสงคมไวบน “ความศรทธา” มใช “เผาพนธ”

หรอ “ชาต” หรอ “ปตภม” แมกระทงในเรองการแตงงานและความเปนญาตกใชพนฐานของความ

ศรทธาเชนนนดวย ขอบเขตของการแตงงานและความเปนญาตนนอยทการนบถอศาสนาทมพระเจา

องคเดยว

ภาพท 4.7 ความสมพนธและสภาพภายในชมชน

63

ผศกษาพบวา ชมชนมสยดกมาลลอสลามเกดการระเบดจากขางใน โดยการดงชาวบานให

เขารวมกจกรรมตางๆ ทาใหเกดจตสานกในการรกษาและพฒนาทองถนของตนเองจากภายใน

ชมชนแลวขยายการพฒนาออกมาสภายนอก ซงมาจากแนวคดของผนาทเชอมโยงระหวางคาสอน

ศาสนาอสลามกบการพฒนา โดยใชความศรทธาตอพระเจามาเปนแรงบนดาลใจในการรกษาคลอง

แสนแสบและธรรมชาตทพระเจาใหมา ซงเรมตนจากการพฒนาคนเปนอนดบแรก เรมจาก

รบผดชอบครอบครวตวเอง นาไปสการรบผดชอบคนรอบขางและรบผดชอบสงคม สงผลใหเกด

พลงชมชนทเขมแขงในการพฒนาชมชนดวยตนเอง นาไปสการเปนแบบอยางของการพฒนาชมชน

และการจดการสงแวดลอมนนเอง

4.4.3 ความเชอ

ผทนบถอศาสนาอสลามมความเชอในพระเจาองคเดยว คอ อลลอฮ เชอในบรรดานบ

(ศาสนฑต) ตางๆ ทพระอลลอฮทรงประทานใหเปนผชทางใหกบผทศรทธา ชมชนมสยดกมาลล

อสลามเปนชมชนหนงทนบถอศาสนาอสลามมาตงแตอดตจนถงปจจบน คนในชมชนนบถอศาสนา

อสลาม โดยมความเชอในพระเจาอยางมเหตผลใชสตปญญา ซงศาสนาไมไดสอนใหเชอพระผเปน

เจาโดยปราศจากเหตผล ชาวบานในชมชนมความรสกศรทธา เชอถอ ยดมนและยอมรบในคมภรอล

กรอานและอลหะดษซงเปนสงทพระเจาไดประทานให พระองคทรงเปนผสรางทกสรรพสง ทรง

เมตตาปราณ คมครอง มอานาจเหนอทกสงและเปนผทสมควรไดรบการเคารพและเชอฟงเพยงองค

เดยว 23มสลมในชมชนมความเชอไปในทศทางเดยวกนจงทาใหเกดความเขาใจอนดของคนในชมชน

ทงกรยา การกระทาเปนไปตามคาสอนของศาสนา 2 3

คนในชมชนจะไมสนบสนนสงอนใดมา

เทยบเคยงพระเจา ไดแก รปปน รปแกะสลกหรอสงทสรางโดยมนษย การกราบไหวหรอเคารพสง

อนใดนอกจากพระอลลอฮ หากผใดไมปฏบตตามหลกศาสนากจะไดรบการลงโทษจากการกระทา

ของแตละคน ดงอลกรอานไดกลาวไววา

ความวา “อยามพระเจาอนใด นอกจากอลเลาะห อยาทารปเคารพสาหรบ

ตน เปนรปสงใดทมอยในทองฟาเบองบน หรอบนแผนดนเบองลาง หรอ

ในน าใตแผนดน อยากราบไหวหรอปรนนบต รปเหลานน เพราะเราคอ

พระเจาของเจา เปนพระเจาท หวงแหน ใหโทษบดาตกทอดไปถง

ลกหลานของผทชงเรา จนถงสามชวสชวอายคน” (คมภรเตารอต อพยพ

บทท 20 ขอ 3-5)

ความวา “ลกทงหลายเอย จงระวงรกษาตว อยาเกยวของกบรป

เคารพ” (คมภรอนญล 1ยอหน บทท 5 ขอท 21)

64

ความวา “ จงกราบนมสการพระองคผเปนพระเจาของทาน และปรนนบต

พระองคแตผเดยว” (คมภรอนญล มทธว บทท 4 ขอท 10)

ซงสอดคลองกบการศกษาของชะฮด ชยยด มฮมมด บาเกร อศศาดร (2526: 27-29) ไดกลาว

วา ความยงยากลาบากทมสลมเผชญหนาอยในการทจะนาหลกการมาใช นนคอใชหลกการใหได

สดสวนสมพนธกนกบหลกความศรทธาของเขาและความแนนอนมนคงไดอยางไร ความกดดนท

จะเกดขนแกมสลมในอนทจะนาชวตของเขาเขามาใชใหสมดลยกบคณคาแบบอสลาม และสงตางๆ

ทจะทาใหเขาหลงลมคณคาแบบอสลามนนเพราะวาความแนวแนในดานความศรทธานผนวกกบ

ความกดดนตางๆ อกทงสงทจะชกนาใหมสลมหลงลมจะรวมกนมอทธพลตอบคลกภาพของเขา

และมสาเหตมาจากตวบคคลนนเอง อกทงสงแวดลอมของเขา แทจรงแลวความเจรญกาวหนาของ

มนษยชาตในทศนะของอสลามจะตองผกพนอยกบการยดถออนมนคงตออลลอฮในฐานะทเปน

พลงเรงเราวธการและเปาหมายตางๆ เพราะวาถาไมมความสมพนธระหวางสงซงถกจากดกบความ

สมบรณสงสด (อลลอฮ) ระหวางสงถกสรางกบพระผสราง (อลลอฮ) แลว ความเจรญกาวหนาแหง

การสรางสรรคกจะเบยงเบนและพบกบความหายนะ และประชาชนเหลานนจะคงตกอยในทคมขง

อนเปนเสมอนคกแหงความโงเขลาเบาปญญาและความเขาใจชวตอนผวเผนตลอดทงความเขาใจ

อยางผดๆ ในกจการทงมวลทงสาเหตตางๆ และเปาหมายตางๆ ของมน

4.4.4 ประเพณ วฒนธรรม

ประเพณ วฒนธรรมของอสลาม จะตองไมขดกบหลกคาสอนของอสลาม ตองอยใน

แนวทางทศาสนาไดกาหนดไว ในการทากจกรรมตาง ๆ จะตองนกถงพระเจาและกลาวพระนาม

ของพระเจา คอ บสมลลา ฮรเราะมาน นรเราะฮม โดยมดงน

1) มารยาทในการใหสลาม เปนการทกทายกนของมสลมทปฏบตการมานาน จะตอง

มการจบมอกนระหวางหญงกบหญงและชายกบชาย ยกเวนหญงกบชาย มหมมด บน อบรอฮม บน

อบดลลอฮ อต-ตวยญรย (2551: 4) กลาววาความประเสรฐของผทเรมใหสลามกอนไดมรายงานจา

กอบ อยยบ อล-อนศอรย ศอลลลลอฮ อะลยฮวะสลลม วาทานรอซล ศอลลลลอฮ อะลยฮวะสลลม

ไดกลาวไวดงน

ความวา “ไมอนมตใหมสลมตดสมพนธกบพนองของเขาเกนกวาสามคน

ซงสองคนนนเจอกนแลว ตางคนตางหนหนา และผทประเสรฐกวาใน

สองคนนนคอผทเรมใหสลามกอน” (บนทกโดย อล-บคอรย : 6077,

มสลม : 2560)

65

ความวา “แทจรงผมความพเศษกบอลลอฮมากทสด คอ คนทเรมใหสลาม

กอนคนอน” (เปนหะดษเศาะฮห บนทกโดย อบ ดาวด : 5197 สานวนเปน

ของทาน ด เศาะฮห สนน อบ ดาวด : 4338, อต-ตรมซย : 2694 ดเศาะฮห

สนน อต-ตรมซย : 2167)

ความวา “และเมอพวกเจาไดรบการอวยพรดวยคาอวยพรหนง พวกเจาก

จงกลาวตอบ (แกผ ทอวยพร) ดวยคาอวยพรทดกวาน น หรอดวยคา

เชนเดยวกน แทจรง อลลอฮนนเปนผทรงคานวณนบในทกสง” (อน-น

สาอ : 86)

2) ประเพณกนน าชา หมายถง การจดงานเลยงเพอหารายไดสรางมสยด สราง

โรงเรยนสอนศาสนา ซงจะจดกนเปนประจาทกป ในงานกจะมรานคามากมาย ทงเสอผา อาหาร

สนคาอปโภคตางๆ รวมทงมการบรรยายศาสนาหรอเสวนากนบนเวท ซงไดรบความรวมมอจากพ

นองมสลมอยางดมาตลอด

3) ประเพณการเขาสหนต หมายถง พธขลบหนงปลายอวยวะเพศชาย เปนพธกรรมท

มสลมชายทกคนตองปฏบตตามหลกการของศาสนา ซงจะทากนเม ออายต งแต 5-15 ขวบ

นอกจากนนการขรบหนงหมปลายอวยวะเพศยงทาใหเกดความสะดวกในการทาความสะอาดและ

ปองกนการเกดโรคบางชนดทางเพศสมพนธ รวมทงเปนการบรรลศาสนภาวะทตองรบผดชอบทาง

ศาสนา

4) ประเพณฮารรายอหรอวนอฎลฟตร เปนประเพณหลงจากสนสดการถอศลอดใน

เดอนรอมฎอน มการจายซะกาต (บรจาคทาน) แกคนจนและรวมละหมาด (ภาพท 4.8) ฟงบรรยาย

ธรรมทมสยด เปนวนรนเรง สนกสนาน ทกคนจะแตงกายดวยเสอผาทสะอาด เรยบรอย สวยงาม

มการพบปะญาตพนองทงใกลและไกล ซงทาใหเกดความสมพนธแนนแฟนมากยงขน รวมทงการ

ขอโทษซงกนและกนกบความผดพลาดหรอสงไมดทไดกระทาทงทรตวและไมรตว ตลอดเวลาท

ผานมา

66

ภาพท 4.8 การรวมละหมาดพรอมกนหลงจากการสนสดการถอศลอดในเดอนรอมฎอน

5) ประเพณอาซรอ คอการผสมหรอการรวมกน ในการนาสงของทรบประทานได

หลายๆอยางมาผสมและมากวนรวมกนทงผลไม เนอสตว ไข กระเทยม เกลอ น าตาล กะท กลวย

เปนตน มทงชนดคาวและหวาน ซงการกวนอาซรอคนในชมชนจะมาชวยกน ทาใหเกดความ

สามคคและความพรอมเพรยง ชวยเหลอซงกนและกน จนทาใหคนในชมชนเปนหนงเดยวกน

สงผลใหการอยรวมกนของคนในชมชนมความสขและเขาใจกน หลงจากนนกแจกจายใหทกคนได

รบประทาน ซงในประวตศาสตรสมยทานนบนฮ ไดเกดน าทวมครงใหญทาใหทรพยสนของ

ประชาชนเสยหาย อาหารขาคแคลง ทานนบนฮจงใหทกคนนาวตถดบของกนทเหลอของแตคนมา

กวนรวมกน แลวแบงใหทกคนไดรบประทาน จงทาใหมสลมยดถอปฏบตกนมา (ภาพท 4.9)

67

ภาพท 4.9 การกวนอาซรอของคนในชมชน ซงทกคนมาชวยกน ทาใหเกดความสามคค

6) การละเลนและการแสดง เปนการผสมผสานของวฒนธรรมมาประยกตเปนของ

ทองถน เชน นาเสบ เปนคาเรยกของชาวมสลมทอาศยอยในเขตมนบรและหนองจอกของ

กรงเทพมหานคร เดมทนาเสบเพยนมาจากคาวา “นาเสะ” ซงเปนคาในภาษามลายของภาคใต มการ

ใชเครองดนตรคอกลองประกอบในการเลน ทาใหการขบรองสนกสนานมรสชาตมากขน ซงเนอหา

เปนเรองของหลกคาสอนทางศาสนาและมการแตงเนอรองชนชมธรรมชาตซงมความผกพนธกบ

คนในชมชน ปจจบนยงคงมใหเหนบางแตคอนขางนอย สวนการละเลนอกอยางคอมวยไทยถอวา

เปนภมปญญาของไทย เปนอกศลปวฒนธรรมไทยทไดรบความนยมอยางแพรหลายและไดรบการ

กลาวถงมาโดยตลอด (ภาพท 4.10)

ภาพท 4.10 การแสดงนาเสบและการละเลนชกมวยไทย

68

4.4.5 ความเปนอยภายในชมชน

4.4.5.1 การตงถนฐาน

การปลกบานเรอนในสมยกอนจะสรางบานอยรมคลองแสนแสบ เพอใชประโยชน

จากคลองไดสะดวก บานเรอนจะสรางดวยไมหรอวสดทไดจากธรรมชาตในทองถน สวนใหญเปน

บานชนเดยวยกพนสง เนองจากอยใกลคลองเมอถงฤดน าหลาก น าจะทวมบรเวณใตถนเปนประจา

แตละบานจะสรางหางๆกน เนองจากมบรเวณพนทในการทาเกษตรกรรม ทานา ทาสวนผก สวน

ผลไมและเลยงปลาเพราะมปรมาณประชากรอาศยอยนอย สวนใหญเปนครอบครวขยายปลก

บานเรอนอยในพนทเดยวกนมความผกพนแบบเครอญาตซงอพยพยายถนมาอยรวมกนในชมชน จง

ทาใหเกดความสามคค ความปรองดอง ดงนนคลองแสนแสบจงมความสาคญกบคนในชมชนอยาง

มาก นอกจากจะเปนแหลงน าทอดมสมบรณแลวยงเปนเสนทางคมนาคมเพยงเสนทางเดยวในการ

สญจรทางเรอ (ภาพท 4.11)

= บานเรอน

ภาพท 4.11 การตงถนฐานในอดต

การอยอาศยในปจจบนคนในชมชนยงอยบานรมคลองแสนแสบ ซงเปนบานเรอนท

ไดรบมรดกตกทอดมาจากครอบครว โดยบางหลงมการออกแบบททนสมย เนองมาจากมการยาย

เขามาอยเพมมากขน จงมการปลกบานกระจายอยตามคลองแสนแสบเพมขนทงสองฝง สภาพ

บานเรอนกจะแตกตางกนไป เชน เปนบานสรางดวยไมชนเดยวและยกใตถนสง ซงสวนใหญจะเปน

สองชน ชนบนสรางดวยไมสวนชนลางสรางดวยปน บางบานเปนทรงไทยและบางบานเปนปนทง

หลง ซงจะสรางอยใกลๆ กนหรอในบรเวณเดยวกน เนองจากคนในชมชนเปนเครอญาตกนม

ลกษณะเปนครอบครวขยายเหมอนสมยกอนมป ยาและญาตคนอนๆ อาศยรวมอยดวย เมอม

ครอบครวไมไดยายออกไป ยงคงอาศยอยในบานหลงเดยวกนหรอสรางบานอยในพนทบรเวณ

เดยวกน โดยไมมกาแพงหรอรวกน ทาใหเกดความรก ความหวงใยซงกน สามารถพดคยกนอยาง

เปดเผย สงผลใหเกดความอบอนภายในครอบครว ตอมาความสาคญของคลองแสนแสบเรมลด

คลองแสนแสบ

พนทเกษตรกรรม พนทเกษตรกรรม

พนทเกษตรกรรม พนทเกษตรกรรม

69

นอยลง เนองจากมถนนตดผานคอถนนมตรไมตร ถนนประชารวมใจ ชาวบานจงหนไปสญจรทาง

บกกนมากเพราะสะดวกและรวดเรวในการเดนทาง (ภาพท 4.12 และ 4.13)

= บานเรอน

= โรงเรยนสเหราทรายกองดน

ภาพท 4.12 การตงถนฐานในปจจบน

ภาพท 4.13 สภาพบานเรอนในชมชนมสยดกมาลลอสลาม

ถนนประชารวมใจ 48

มสยดกมาลลอสลาม

ถนนมตรไมตร

คลองแสนแสบ

70

4.4.5.2 การคมนาคม

ในอดตจะใชคลองเปนเสนทางในการเดนทาง คนในชมชนจะปลกบานอยรมคลอง

แสนแสบโดยหนหนาเขาคลอง แตเมอความเจรญเขามามถนนตดผานคอถนนประชารวมใจและ

ถนนมตรไมตร ซงมรถประจาทาง รถสองแถว รถตวงผานตลอด จงทาใหคนสวนใหญหนไปใช

ถนนเปนเสนทางสญจร มการใชรถยนตแทนเรอกนมากขน เพราะสะดวก สบายในการเดนทาง จง

ทาใหคลองหมดความสาคญ คลองแสนแสบเรมเปลยนแปลงมผกตบชวา ขยะจากการอปโภค

บรโภคมากขน สงผลใหน ามสภาพเนาเหมน โดยยนยนไดจากคากลาวของเครอขายชมชนทแสดง

ความคดเหนเกยวกบการคมนาคม ซงสรปไดวาสงแวดลอมมความสาคญตอชวตความเปนอยของ

มนษย โดยเฉพาะคลองแสนแสบทมความผกพนกบคนในชมชน สงแวดลอมเปนสงทคอยคาจน

ความเจรญของมนษยในทก ๆ ดาน เมอการพฒนาเมองมากขน ทาใหการสญจรทางน าเปลยนเปน

การสญจรทางบกแทน สงผลใหคลองไมไดรบความสนใจ ขาดความระมดระวง และความ

รบผดชอบตอการใชและบารงรกษา ทาใหน าในคลองเรมเนาเสย ดงนนผนาชมชนจงประกาศเชญ

ชวนใหคนในชมชนเขามาชวยกนดแลสภาพแวดลอมของชมชน ทาใหคนชมชนเกดจตสานกและ

รจกใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเหลานนอยางชาญฉลาด สงผลใหคนในชมชนมคณภาพ

ชวตทด

4.4.5.3 ระบบสาธารณปโภค

ชมชนมสยดกมาลลอสลามมไฟฟา น าประปาเขาถงทกหลงคาเรอน บางบานยงใช

นาจากคลองแสนแสบเลยงปลาในกระชง เนองจากไดเนอปลาทมรสชาดดและเปนการรกษาสมดล

ของระบบนเวศ รดนาตนไมและเปนแหลงพกผอนหยอนใจของชมชน

4.5 ปญหาของชมชน

เนองดวยกระแสโลกาภวตนไดเขามาในชมชนมากขน จงทาใหความสนใจในศาสนาออน

ลงบางไปตามกระแสวฒนธรรมใหมทเขามา เกดปญหายาเสพตด การเขามาแอบตกปลาในเขต

รกษาพนธสตวน าของมสยด สวนใหญจะเปนบคคลนอกทองถน แตดวยความเปนชมชนอสลาม

ดงเดมและการทคนในชมชนเคารพและเชอมนในตวผนา จงทาใหชมชนกลบมาเขมแขงและยดมน

ในหลกศรทธาของศาสนาอยางมนคง จงทาใหปญหาตางๆ ลดลงซงมสยดไดวางกฎระเบยบสาหรบ

การอาศยอยรวมกนใหทกคนปฏบตตามดงน

71

1) การปฏบตศาสนา ทกคนตองยอมรบซงกนและกน หามโตเถยงในเรองศาสนาอยาง

เดดขาด หากมปญหาเกดขนอหมามจะเปนผชขาด โดยการเรยกประชมคณะกรรมการมสยด และ

หามนาเรองดงกลาวออกไปนอกทองถนหรอนาผอนจากภายนอกเขามาเกยวของ

2) การหามกระทาของศาสนาภายในชมชนในความรบผดชอบของมสยด หามเลนการ

พนน เสพสงเสพตด ลกขโมย และการกระทาใดๆทผดบทบญญตศาสนาอสลาม

3) การลงโทษทางศาสนาสาหรบบคคลทกระทาผด มสยดไดกาหนดมาตรฐานการลงโทษ

ตามขนตอนดงน

(1) ประทวงดวยการไมใหการสนบสนน

(2) ประกาศหามคบคาสมาคม

(3) ตดสทธประโยชนตางๆทไดรบจากมสยด

(4) เมอเจบหรอตาย จะจดการใหเฉพาะสวนทเปนฟรฎกฟายะฮ (สงท

บงคบใหมการปฏบต เชน การจดการเรองศพ ซงถาหากไมมใครปฏบต ทกคนจะไดรบบาป

รวมกน)

(5) ตดออกจากทะเบยนมสยดและแจงไปยงมสยดอนๆ

พจารณาไดจากคณะกรรมการเครอขายชมชนในพนทสรปไดวา

การแกไขปญหายาเสพตดของชมชนจะทาอยางเปนกระบวนการและตอเนอง โดยสราง

จตสานกรวมกนวาเปนปญหาของทกคนและทกฝายตองรวมมอกน ซงมมสยดเปนศนยกลางในการ

ดาเนนงาน ทงนทางมสยดจะพยายามบอกผานทางเสยงตามสายใหเขาใจและแจงตารวจใหเขามา

ดแล ซงเปนวธการแกไขปญหาทประสบความสาเรจ โดยรวมกนจดทาแผนการพฒนาชมชนใน

ทกๆ ดาน รวมทงมการเฝาระวงตดตาม เดนเวรยาม เฝาระวงภยทอาจเกดขน เพอไมใหปญหา

กลบมาเกดซ าอก ใครทรวามการคายากมากระซบบอกตารวจ ดงน นจงมการจดแบงคนคอย

สอดสองดแลและตดตามสถานการณปญหาอยตลอดเวลา รวมถงทาใหคนในชมชนเกดความ

ตระหนกและพรอมทจะเขารวมแกไขอยางตอเนอง จนเชอมโยงกลายเปนเครอขายทงภายในและ

ภายนอก เพอใหการแกไขปญหามประสทธภาพมากขน ทาใหเกดความรวมมอกนพฒนาชมชนและ

เครอขายทเขมแขงในทกๆ ดาน สงผลใหชวยลดปญหาการคายาเสพตดใหออกหางจากชมชนได

มากยงขน ซงมาจากความรวมมอ รวมใจของคนในชมชนนนเอง

72

4.6 ลกษณะทางเศรษฐกจ

ในสมยบรรพบรษของชมชนมสยดกมาลลอสลาม ไดอพยพมาจากรฐไทรบรทางตอนใต

ของประเทศไทย มาสรางบานเรอนอยบรเวณรมคลองแสนแสบ ซงพนทบรเวณนเปนแหลงทามา

หากนในการดารงชพทอดมสมบรณ มสตวน าจ านวนมาก ซงในสมยน นอาชพทสาคญคอ

เกษตรกรรม การทานาเพราะมพนทวางเปลาจานวนมากและเปนพนทราบลมซงเหมาะกบการทานา

และอยใกลกบคลองแสนแสบ คณบนฑตยซงเปนคณะกรรมการมสยดไดกลาววา

สมยกอนอาชพทานาถอวาเปนอาชพหลกของคนในชมชน เพราะทกบาน

จะมทดนวางเปลา และใชควายไถนา ใชชวตกนแบบเรยบงาย ตอมาเมอ

ความเจรญเขามากเปลยนจากควายไถเปนเครองยนตหรอทชาวบาน

เรยกวา ควายเหลก เพราะงาย สะดวกและรวดเรว

นอกจากนในปจจบนการประกอบอาชพเกษตรกรรมมจานวนนอยลง เนองจากไมคอยม

พนทในการทานาเพราะไดขายทดนใหกบบคคลภายนอก คนในชมชนสวนใหญหนมาทาอาชพ

เลยงสตว เชน เลยงแพะ เลยงไก เลยงปลาในกระชง สวนเดกรนใหมในชมชนจะมระดบการศกษา

ทงสายศาสนาในระดบพนฐานและสายสามญในระดบปรญญาตร อาชพสวนใหญรบจาง คาขาย คร

สามญ ครสอนศาสนา ลกจางบรษทเอกชน รบราชการ/รฐวสาหกจและทางานอตสาหกรรม ฐานะ

โดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงกตรงกบคณสเกศทกลาววา

ตอนนไมมใครเขาทานาแลว หนไปทาอาชพอนแทน กมงานรบจาง

พอคา บางคนกทาธรกจสวนตว คาขาย ซงคนทนกจะมฐานปานกลาง

สรปไดวาชมชนใหความเชอถอและศรทธาผนาชมชน คอ นายวนย สะมะอน เนองจาก

เปนผมความคดด ปฏบตดและเปนผมวสยทศนกวางไกลนาแนวการสอนทางศาสนามาประยกตใน

การพฒนาทองถน เปนผนาท รจ กการวางแผนทด มมนษยสมพนธท งกบคนในชมชน รกษา

สงแวดลอมและแมน าลาคลองตามโครงการรวมใจภกดรกษแมน าลาคลอง นองจากนยงปฏบตตว

ใหเปนแบบอยางแกสมาชกในชมชน โดยมความเลอมใสและแนวแน มนคงในการปฏบตศาสนกจ

และการพฒนาโดยมงมนทจะใหความรแกประชาชน ดงนนเมอขอความรวมมอสมาชกในชมชนจะ

ใหความรวมมออยางดยง ปจจยททาใหชมชนมพลงมาจากผนาทางศาสนาไดมการนาคาสอนใน

ศาสนาอสลามมาประยกตเขากบการพฒนาชมชนซงมโครงสรางอานาจสวนใหญเปนเครอญาตกน

ทาใหทกครอบครวพรอมทจะเสยสละเพอศาสนาและชมชน

บทท 5

ผลการศกษาแนวทางการพฒนาอยางยงยน

5.1 การพฒนาทยงยนในบรบทไทย

การพฒนาทย งยนในบรบทไทยมพนฐานแนวคดมาจาก “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 ทใหความสาคญกบการพฒนาทงดาน

สงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม การพฒนาทง 3 มต จะตองเกอกล สมดลยและไมเกดความขดแยง

ซงกนและกน (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550) ใน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540-2544) ใหความสาคญกบการมสวน

รวมของทกภาคสวนในสงคมและมงให “คนเปนศนยกลางการพฒนา” และใชเศรษฐกจเปน

เครองมอชวยพฒนาใหคนมความสขและมคณภาพชวตทดขน พรอมทงปรบเปลยนวธการพฒนา

แบบแยกสวนมาเปนบรณาการแบบองครวม เพอใหเกดความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ

สงคม และสงแวดลอม สวนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2549) ได

อญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนปรชญานาทางในการพฒนาและบรหารประเทศ

ควบคไปกบกระบวนทรรศนการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการ

พฒนา” ตอเนองจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 โดยใหความสาคญกบการ

พฒนาทสมดลทงดานตวคน สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม เพอนาไปสการพฒนาทย งยนและ

ความอยดมสขของคนไทย สวนในระยะของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10

(พ.ศ.2550-2554) ประเทศไทยยงคงตองเผชญกบการเปลยนแปลงทสาคญในหลายบรบท ทงทเปน

โอกาสและขอจากดตอการพฒนาประเทศ จงตองมการเตรยมความพรอมของคนและระบบใหม

ภมคมกน พรอมรบการเปลยนแปลงและผลกระทบทอาจเกดขน โดยยงคงอญเชญ “ปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง” มาเปนแนวปฏบตในการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปน

ศนยกลางการพฒนา” ตอเนองจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 และ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 และใหความสาคญตอการรวมพลงสงคมจากทก

ภาคสวนใหมสวนรวมดาเนนการในทกขนตอนของแผนเศรษฐกจและสงคมแหงชาต พรอมทง

74

สรางเครอขายการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาสการปฏบต รวมทงการตดตามตรวจสอบผลการ

ดาเนนงานตามแผนอยางตอเนอง ไดเนนเรองสงคมทอยรวมกนอยางเปนสข มงสรางความสขให

คนไทยและสงคมไทยอยางย งยนและ (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,

2554:7) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 มแนวคดทตอเนองจากแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8-10 โดยยงคงยดหลกการปฏบตตาม “ปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง” เปนการสรางภมคมกนในมตตางๆ เพอใหการพฒนาประเทศสความสมดลและย งยน โดย

นาทนของประเทศทมศกยภาพมาใชประโยชนอยางบรณาการและเกอกลกน พรอมทงเสรมสราง

ใหแขงแกรงเพอเปนรากฐานการพฒนาประเทศทสาคญ ไดแก การเสรมสรางทนสงคม (ทนมนษย

ทนสงคม ทนทางวฒนธรรม) ใหความสาคญกบการพฒนาคนและสงคมไทยสสงคมคณภาพ มง

สรางภมคมกนตงแตระดบปจเจก ครอบครวและชมชน สามารถจดการความเสยง และปรบตวเขา

กบการเปลยนแปลง มโอกาสเขาถงทรพยากรและไดรบประโยชนจากการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมอยางเปนธรรม รวมทงสรางโอกาสทางเศรษฐกจดวยฐานความรเทคโนโลยและนวตกรรม

และความคดสรางสรรคบนพนฐานการผลตและการบรโภคทเปนมตรตอสงแวดลอมนาไปสการ

พฒนาประเทศทมนคงและย งยน ซงชมชนมสยดกมาลลอสลามมอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน)

เปนผทนาหลกศาสนากบหลกวทยาศาสตรมาพฒนาชมชน โดยนาคาสงของพระเจาเขามากระตน

ใหประชาชนปฏบตตามหลกศาสนาอสลามอยางเครงครด ทาใหชมชนยงคงความเปนมสลมเอาไว

ไดอยางมเอกลกษณ สงผลใหประชาชนทอาศยอยในชมชน ปฏบตตวอยในศลธรรม ทาใหคนใน

ชมชนมความเขมแขง สามคค สานกรกทองถนของตนและอยดวยกนอยางมความสขตงแตอดตผาน

มาถงปจจบน โดยมการพฒนาทง 3 มต ซงมผลการศกษาดงน

5.2 ดานสงคม

5.2.1 นโยบายทองถนของการพฒนาชมชน

การพฒนาชมชนทย งยนจะตองเนนทการพฒนาคนเปนอนดบแรก ตามนโยบายทองถน

ของชมชนมสยดกมาลลอสลามทเนน “พฒนาตน พฒนาสงคม” ซงผนาจะใหความสาคญกบคน

มากทสด โดยเฉพาะเยาวชนรนใหมใหชวยกนรกษาสภาพแวดลอม ซงสรปจากคณะกรรมการ

มสยดไดวา การพฒนาจะตองเรมตนทตนเองกอน ตองมงมนทจะเปลยนแปลงหรอปรบปรงตวเอง

มความเชอหรอแนวคดพนฐานในการพฒนาตนทถกตองจากอลกรอาน โดยอหมามใชวธอบรม

จรยธรรมและถายทอดเสยงตามสายทางดานจตใจใหความรคนในชมชน ทาใหสามารถควบคม

ความคด ความรสกและการกระทาของตนเอง ซงจะเปนสงทชวยสงเสรมใหการพฒนาตนเอง

75

ประสบความสาเรจ เพราะทกคนมศกยภาพมคณคาอยในตวเอง ทาใหสามารถพฒนาตนเองไดใน

เกอบทกเรอง แตถาทกคนยงมความคดตดยด ไมยอมปรบเปลยนวธคดและการกระทา ไมม

จตสานก กไมสามารถทจะพฒนาอะไรได เพราะการปรบปรงและการพฒนาตนเองสามารถ

ดาเนนการไดทกเวลาและอยางตอเนอง

ดงนนการพฒนาชมชนตองเรมทระดบปจเจกบคคล ระดบครวเรอน และระดบชมชน โดย

มผนาทางศาสนาทเขมแขงเปนปจจยสาคญในการผลกดนโดยการประชาสมพนธอยางตอเนองจน

ประชาชนเกดจตสานกรบผดชอบตอทองถน ใชศาสนาเขามาเปนตวผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง

ซงเรมจากการรบผดชอบครอบครวตวเอง นาไปสการรบผดชอบคนรอบขางและรบผดชอบสงคม

โดยผนาชมชน (อาจารยวนย สะมะอน) ซงเปนอหมามประจามสยดไดลงมอปฏบตเปนประจาเปน

สวนหนงของวถชวตททามาตลอด เพอเปนแบบอยางใหคนในชมชนปฏบตตาม ทานมความตงใจ

จรงกบการดแลรกษาสงแวดลอม ไมใชการสรางภาพหรอทาเพยงชวคราวทเกดจากการกระตนหรอ

ความกดดนจากภายนอก (Externalization) อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ไดประยกตหลกศาสนา

มาถายทอดใหคนในชมชน เพอใหเขาใจในเรองสงแวดลอม ซงมสลมทกคนรหลกคาสอนของ

ศาสนาอสลามจากอลกรอานแลอลหะดษ มาเปนตวสงเสรมเพอใหเกดการนาไปปฏบตอยางจรงจง

ตามอลกรอานทวา “มสลมทกคนตองเชอวาพระเจาสรางสรรพสงทงหลายเพอยงประโยชนแกมวล

มนษยชาต” ซงเปนสงหนงทเตอนใจใหทกคนชวยกนดแลรกษาสรรพสงทพระเจาทรงมอบให ทา

ใหชาวบานเรมคดไดและเชอถอ เกดความไววางใจตวผนา ซงอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) จง

เรมผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง (Original agents of changes) กจกรรมทเกยวกบสงแวดลอม

โดยการประชาสมพนธใหชาวบานเขาใจและเรยกรองใหทกคนมสวนรวมกบชมชนและหนวยงาน

ทงภาครฐและเอกชนเขามาเปนสวนหนงในการดาเนนงาน โดยมมสยดเปนแกนกลางกบการ

ประสานเครอขาย ในการทางานรวมกนระหวางหนวยงานตางๆ

5.2.2 หลกการบรหารมสยดกมาลลอสลาม

คณะกรรมการบรหารมสยดไดมาโดยการคดเลอกบคคล ทมจตใจเสยสละตามความเหน

ของสมาชกชมชน (สตบรษ) การคดเลอกดาเนนการตามขนตอน คอ

5.2.2.1 ใหสตบรษเสนอชอบคคลทตนเหนชอบผานแบบสอบถามของมสยดโดย

ทกครอบครว

5.2.2.2 อหมามและคณะผอาวโส ประชมคดเลอกผเหมาะสมจากแบบสอบถามตาม

จานวนทเหนสมควร

5.2.2.3 นารายชอบคคลทถกคดเลอกเสนอใหปวงสมาชกรบรอง

76

5.2.2.4 จดประชมตามระเบยบเลอกตงกรรมการมสยดทระบในกฎหมายการแตงตง

ตาแหนงในคณะกรรมการบรหารใหอหมามเรยกประชมคณะกรรมการ เพอเสนอแตงตงบคคลท

เหมาะสมกบตาแหนง โดยมตของคณะกรรมการ

5.2.2.5 การตงเจาหนาทในฝายตางๆ ใหเปนอานาจของอหมามและเสนอเพอทราบ

แกคณะกรรมบรหารในภายหลง

5.2.2.6 การรเรมดาเนนการโครงการใด จะตองผานมตของคณะกรรมการบรหาร

และใหอหมามเปนผบรหารโครงการนนใหบรรลเปาหมาย

5.2.2.7 การตงอนกรรมการใหถอเปนคณะทางานเฉพาะกจ เมอบรรลเปาหมายแลว

อนกรรมการตองหมดสภาพโดยการมอบงาน ทรพยสนและสงทเกยวของทงหมดคอแกมสยดตาม

เวลาทกาหนดไว การตงอนกรรมการใหเปนอานาจของคณะกรรมการมสยด

การออกระเบยบตางๆ จะตองผานมตคณะกรรมการบรหารมสยดโดยอหมามเปนผบรหาร

ใหเปนไปตามระเบยบนน และมการแบงงานใหคณะกรรมการบรหารมสยด ซงคณะกรรมการ

มสยดเปนผกาหนดโครงการและมมตในการฏบตงาน โดยอหมามในฐานะประธานเปนผควบคม

การปฏบตงานของคณะกรรมการ คณะกรรมการมสยดไดจดตงเครอขายตามพนทรบผดชอบ ซงม

ครอบครวดแลรบผดชอบตามความเหมาะสมเพอประสทธภาพในการประสานงานและควบคมดแล

โดยภาระหนาทงานในความรบผดชอบของอหมามบางสวนนน อหมานไดแตงตงผชวยขน โดยคด

จากบคคลอาวโสในทองถนใหปฏบตหนาทแทนอหมานเพอแบงเบาภาระ เชน นาละหมาดวนศกร

วนธรรมดา ทาพธแตงงาน ประนประนอมกรณพพาท ทงนกรรมการทกคนจะมผชวยอกหนงคน

เพอชวยปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจ โดยไดรบมอบหมายจากอหมาม ซงคณะกรรมทจดตงขนจะ

ประกอบดวยผทมอายทเหมาะสม มประสบการณในการทางานและเปนทเคารพนบถอ ไดรบการ

ยอมรบจากสปบรษ (สมาชก) ในชมชน โดยทาหนาทใหคาแนะนาในการบรหารกจกรรมของ

มสยดและเปนองคคณะวนจฉยขอพพาทตางๆ ระหวางสปบรษในชมชน รวมทงเปนผพจารณาผม

สทธรบซะกาต (บรจาค)

เนองดวยชมชนมสยดกมาลลอสลาม เปนชมชนใหญทครอบคลมเครอขายชมชนหมบาน

จานวน 22 ชมชน มประชากรจานวน 18,000 คน กวา 2,000 ครวเรอน ภารกจของมสยดมมากมาย

ครอบคลมรอบดาน จงไมสามารถดแลไดอยางทวถง จงมการขยายองคกรใหมผชวยคณะกรรมการ

มสยดเขามาชวยรบผดชอบชมชน (ดงรายละเอยดในตารางท 5.1)

77

ตารางท 5.1 ผชวยคณะกรรมการมสยดจาแนกตามตาแหนง

ลาดบ ตาแหนง จานวน (คน)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

ฝายเลขานการ

นายทะเบยน

เหรญญก

วศวและโยธา

มวลชนสมพนธ

สงแวดลอม

อเลคทรอนกส

การศกษาศาสนา

รกษาความสะอาด

รกษาความปลอดภย

ประชาสมพนธ

กฬาและชมชน

10

8

6

12

4

6

10

18

6

6

8

5

รวม 99

โครงสรางการบรหารกจกรรมมสยดกมาลลอสลาม (ภาพท 5.1) ในปจจบนดาเนนการ

ภายใตพระราชบญญตการบรหารองคกรศาสนาอสลาม พ.ศ. 2540 กาหนดไวดงตอไปน (เอกราช ม

เกม, 2549)

มาตรา ๑ พระราชบญญตนเรยกวา “พระราชบญญตการบรหารองคกรศาสนาอสลาม พ.ศ.

๒๕๔๐”

มาตรา ๒ พระราชบญญตนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา

เปนตนไป

มาตรา ๓ ใหยกเลก

(๑) พระราชบญญตมสยดอสลาม พ.ศ. ๒๔๙๐

(๒) พระราชกฤษฎกาวาดวยการศาสนปถมภฝายอสลาม พทธศกราช ๒๔๘๘

(๓) พระราชกฤษฎกาวาดวยการศาสนปถมภฝายอสลาม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๔๙๑

มาตรา ๔ ในพระราชบญญตน

78

“มสยด” หมายความวา สถานทซงมสลมใชประกอบศาสนกจโดยจะตองมละหมาดวนศกร

เปนปกต และเปนสถานทสอนศาสนาอสลาม

“สปปรษประจามสยด” หมายความวา มสลมทคณะกรรมการอสลามประจามสยดมมต

รบเขาเปนสปปรษประจามสยด และมชออยในทะเบยนสปปรษประจามสยด แตผนนจะเปน

สปปรษเกนกวาหนงมสยดในเวลาเดยวกนไมได

“อหมาม” หมายความวา ผนาศาสนาอสลามประจามสยด

“คอเตบ” หมายความวา ผแสดงธรรมประจามสยด

“บหลน” หมายความวา ผประกาศเชญชวนใหมสลมปฏบตศาสนกจตามเวลา

มาตรา ๓๐ ใหมคณะกรรมการอสลามประจามสยดคณะหนง ประกอบดวย

(๑) อหมามเปนประธานกรรมการ

(๒) คอเตบเปนรองประธานกรรมการ

(๓) บหลนเปนรองประธานกรรมการ และ

(๔) กรรมการอนตามจานวนททประชมสปปรษประจามสยดนนกาหนดจานวนไมนอยกวา

หกคนแตไมเกนสบสองคน ใหสปปรษประจามสยดซงมอายตงแตสบหาปบรบรณขนไป ประชม

กนคดเลอกผดารงตาแหนงตามวรรคหนง ใหคณะกรรมการอสลามประจามสยดเลอกกรรมการตาม

(๔) เปนเลขานการหนงคน นายทะเบยนหนงคน เหรญญกหนงคน และตาแหนงอนตามความจา

เปนใหประธานกรรมการอสลามประจาจงหวดหรอกรรมการอสลามประจาจงหวดทไดรบ

มอบหมายจากประธานกรรมการอสลามประจาจงหวดเปนประธานในทประชมสปปรษประจา

มสยด เพอดาเนนการคดเลอกกรรมการอสลามประจามสยด แลวเสนอคณะกรรมการอสลามประจา

จงหวดเพอพจารณาแตงตง ทงน ตามระเบยบทคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทยกาหนด

มาตรา ๓๑ อหมาม คอเตบและบหลน ตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม

ดงตอไปน

(๑) มคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๗

(๒) อานพระคมภรอลกรอานไดถกตอง

(๓) สามารถนาในการปฏบตศาสนกจไดถกตองตามบญญตแหงศาสนาอสลาม

(๔) มความสามารถแสดงธรรมได

(๕) เปนสปปรษประจามสยดนนมาแลวไมนอยกวาเกาสบวนกอนวนคดเลอกอหมาม คอ

เตบ และบหลน ไมถอเปนนกพรตหรอนกบวชการพนจากตาแหนงของ อหมาม คอเตบ และบหลน

ใหเปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทยกาหนด

79

มาตรา ๓๒ กรรมการตามมาตรา ๓๐ (๔) ตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม

ดงตอไปน

(๑) มคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา ๑๗

(๒) เปนสปปรษประจามสยดนนมาแลวไมนอยกวาเกาสบวนกอนวนคดเลอก

(๓) มภมลาเนาอยในจงหวดทมสยดนนตงอยไมนอยกวาเกาสบวนกอนวนคดเลอก

ภาพท 5.1 โครงสรางการบรหารมสยดกมาลลอสลาม

นอกจากคณะกรรมการบรหารมสยดทมสวนสาคญในการพฒนาชมชนแลว ความรวมมอ

ของคนในชมชนเปนพลงทาใหเกดสภาพแวดลอมทด คนในชมชนสวนใหญเตมใจชวยดแลงาน

ดานตางๆของมสยด ซงขอสงเกตหนงททาใหผศกษาทราบคอ การละหมาดรวมกนเปนประจาท

มสยดทกวนศกร ทาใหมโอกาสไดพบปะพดคยและปรกษาหารอในเรองตางๆ ทเปนปญหา

สวนรวมของชมชน โดยอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ใสใจดแลสภาพแวดลอมของคนในชมชน

ใหความชวยเหลอ คอยตกเตอนและลงโทษผทฝาฝนกฎระเบยยบของชมชนตามระเบยบบรหาร

อหมาม ทปรกษา ทปรกษา

กรรมการ ผชวย บหลน คอเตบ

2

ผช

.

ผชวย

3 4

5 6 7 8

9 10

11 1 12

ผช

. ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

ผช

.

80

กจการของมสยด ทาใหเกดอาสาสมครชมชนขน ไดแก พธการศาสนา รกษาความสะอาด ปรบภม

ทศน อาสาสมครจะทาหนาทดแลและปองกนไมใหชมชนไดรบความเสยหาย ดแลความสงบ

เรยบรอยในการประกอบพธทางศาสนา รวมทงการจดเวรยามตอนกลางคนบรเวณรอบชมชน โดย

อาสาสมครจะไมไดรบคาตอบแทนจากมสยดหรอหนวยงานใดๆ ของรฐ คนในชมชนเปนผบรจาค

ซออาหารและเครองดมใหผอยเวรยามทกคน ซงอาสาสมครไมไดหวงสงตอบแทนใดๆ ทาดวยใจ

ศรทธา โดยมอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) เปนศนยรวมในการรวมมอ เพอปองกนไมใหบคคล

อนมาจบปลาทเลยงอยในกระชงหนามสยด (ภาพท 5.2) ทาใหชาวบานผลดเวนมาดปลาในกระชง

ทกคน เพราะไมตองการใหบคคลอนขโมยปลาบรเวณหนามสยดซงเปนเขตหามจบสตวน า ทงน

จากการสมภาษณคณะกรรมการมสยดสวนใหญพบวามความตองการพฒนาทเรมจากตวเองกอนซง

มาจากภายในชมชนโดยพฒนามสยดใหเปนศนยกลางของชมชน คณวนยและคณอานวยไดตอบวา

มสยดเปนศนยกลางในการบรหารจดการ โรงเรยนกอยในอปการะของ

มสยด เชนโรงเรยนพทยพฒนศกษา โรงเรยนสอนศาสนาและศนยเดก

เลก เนนบคลากรตองเปนคนในทองถน ตองการพฒนาคนของเรา จะได

เกดความเขมแขงจากภายใน เพอใหเกดความย งยน ตองเรมจากภายใน

มากกวาภายนอก เพราะเราจะรจก วฒนธรรม สงคมทาใหเขาใจกนเอง

สวนคาตอบแทนสามารถทจะคยกนได สวนใหญทาดวยใจโดยเรมจาก

การเสยสละ ประกอบดวยอหมาม คณะกรรมการมสยด ตองสรางความ

เขาใจในองคกร การสอสารระหวางองคกรกบประชาชนใหมความเขาใจ

ตรงกน อาจจะมความขดแยงบาง แตกจะมานงคยกนหาขอสรป โดยไม

เพมปญหา ปญหาทเลกททาใหหมดไป ปญหาใหญกทาใหเลกลง ปญหา

กจะไมเพมขน

81

ภาพท 5.2 ปลาทเลยงอยในกระชงหนามสยด

สรปไดวามสยดเปนศนยกลางของคนในชมชนทใชปฏบตศาสนกจ สงเสรมกจกรรม

ถายทอดความร โดยนาหลกศาสนามาใชในการดารงชวตซงพนฐานหลกของชมชนคอศาสนา

อสลาม คณะกรรมการมสยดไดปลกฝงเรองศาสนาในทกๆ ดานใหคนในชมชนจนเปนสวนหนง

ของวถชวต เพอปรบตวใหเขากบยคสมยพรอมกบคอยดแลสภาพแวดลอมของชมชนในแตละ

ชวงเวลานนๆ ทาใหยงคงสามารถรกษาเอกลกษณของชมชนไวไดเปนอยางด ซงผคนทอยอาศยใน

ชมชนไดนามาปฏบตเปนกจวตรประจาวนจนไมสามารถแยกออกจากกนได สงทแสดงใหเหนวา

ยคสมยทเปลยนแปลง คนในชมชนสามารถปรบตวใหเหมาะสมและสอดคลองกบกระแสโลกาภ

วตนของยคสมยและความเจรญของสงคม ยกตวอยางเชน การทาการเกษตรแบบผสมผสาน เพอ

ฟนฟธรรมชาตใหกลบมาอดมสมบรณดงเดม การออมเงน จดตงกองทนใหสมาชกจนชมชนมความ

มนคง เขมแขงและสามารถชวยดหลอตวเองได และการพฒนาระบบสารสนเทศเพอเปนชองทาง

กระจายความร โดยผานเสยงตามทาใหชาวบานเกดความรและจตสานก เพอใหเกดประโยชนใน

การนาไปใชในชวตประจาวน มนกวชาการของศาสนาเขามาอบรมใหความรทาใหเกดการเรยนร

และนาไปปฏบตไดอยางถกตอง โดยนาแนวทางการปฏบตตามคมภรอลกรอานมาใชเปนทางนาใน

การดาเนนชวตอยางเครงครด มความออนนอมถอมตน เออเฟอเผอแผ ใหอภยกน พงพากน ทาให

ชมชนมสยดกมาลลอสลามไดรบการยอมรบจากประชาชนในชมชน เกดการพฒนาไปในทศทาง

เดยวกบรากฐานเดมของชมชนสงผลทาใหเกดการพฒนาทย งยน

82

อสลาม นาเปนปจจยทสาคญอยางมากเพราะมสลมตองใชเพอปฏบตศาสนกจในการเคารพ

พระเจากอนการละหมาด มสลมจาตองปฏบตศาสนกจ 5 ครงในวนหนงๆ ดงนนความสะอาดจง

เปนสวนหนงของการศรทธาและเปนเอกลกษณของอสลาม ในคาสอนอสลามไดกลาววา “สวรรค

มธารนาและตนไม” ถาใครไมรกษาความสะอาดกจะหมดศรทธา อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน)

ไดกลาววา “หากอยากอยสวรรคตองสรางสวรรค สวรรคในชาตหนาพระเจาสราง แตสวรรคใน

ชาตนเราสรางเองได” ทาใหชาวบานเชอและพรอมปฏบตตาม ซงมสลมทกคนจะตองชวยกนดแล

รกษาน าใหมสภาพดงเดมใหเหมอนทอลลอฮไดทรงสรางมา โดยการไมทงของเสยลงแมน า ลา

คลองทาใหเกดปญหามลพษทางน าเพราะน าใหประโยชนกบมนษยอยางมากในการดารงชวต หาก

โลกขาดน าสงทมชวตทกอยางจะไดรบผลกระทบมากมาย ดงนนมนษยทกคนตองใชน าอยางร

คณคา ใชอยางคมคา อยางระมดระวง อยางประหยดใหไดประโยชนมากทสดและตองบารงรกษา

ฟนฟสภาพน าใหคนรนหลงไดมโอกาสเหนคลองแสนแสบทสวยงามทบรรพบรษไดใหไว จงทา

ใหทกคนในชมชนเกดจตสานกชวยกนบารงรกษาคลองแสนแสบ ปฏบตตามกฎระเบยบของชมชน

เพอไมใหเกดความเสยหายและความหายนะแกตวเราและสวนรวม พจารณาไดจากคากลาวของคณ

ประสทธทวา

ชาวบานใหความรวมมอ มเ รองอะไรชาวบานกจะออกมารวมกน

กจกรรมทผกพนทางศาสนา ละหมาดวนศกร จดงานมสยด กจกรรมทก

อยางทเชอมโยงกบอตลกษของตวเขา

จากการสมภาษณสวนใหญกลาววา คนในชมชนทกคนยนดใหความรวมมอในกจกรรม

พฒนาชมชน โดยอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) นาหลกศาสนาเขามากระตนเพอไมใหคนใน

ชมชนหลงลมกบความเปลยนแปลงทเกดขนและปองกนไมใหชมชนสญเสยความเปนมสลมใน

กระแสโลกาภวตน ผนาไดประยกตเอาคาสอนของศาสนาอสลาม ในอลกรอาน ทกลาววา

ความวา “เหลานการตอบแทนของพวกเขา คอการอภยโทษจากพระผ

อภบาลของพวกเขา และสวนสวรรคหลากหลาย ณ เบองลาง มลาน า

หลายสายไหลผาน เปนผพานกในนน และชางดนเสยกระไร รางวลของผ

ทางาน”

เปนตวปลกจตสานกในการรกษาคลองแสนแสบ วาหากชาวบานรกษาคลองแสนแสบซง

เปนลาน าไหลผานชมชนของตนไวได กเหมอนกบวาเราไดอยในสรวงสวรรค นอกจากนอหมาม

แหงชมชนกมาลลอสลาม ไดกลาววา

ใชเหตผลทางศาสนา มาเปนตวปลกจตสานก ศาสนาสอนวา น าเปน

ปจจยในการทาความสะอาด พระเจาแถมมาให นาอยหนาบาน ดงเขาหา

83

สงทตนศรทธา บทบญญตประสบความสาเรจในการปลกจตสานก เชน

รณรงคเรองการไมทงขยะ เพราะศาสนาสอนวา การทเราเกบขยะออก

จากทางเดนถอเปนการทาทาน ทาบญ เราทาบญโดยไมตองลงทน ถาเรา

ละเลยเทากบเราขาดศรทธาตอพระเจา (กนกรตน ยศไกรและคณะ 2544:

85)

อลกรอานเตอนใหมนษยไดพจารณาถงคณประโยชนมหาศาลของน า เพอมนษยจะไดมสต

ไดคดถงประโยชนของมนสาหรบมนษยเอง มนษยจะไดพยายามรกษาปจจยพนฐาน 3 ประการน

ใหมสภาพทดตลอดไป เพอความอยรอดและความอดมสมบรณและความสขของมนษยเอง อลก

รอานบญญตไวหลายอายะฮ ดงเชน (วนย สะมะอน, ม.ป.ป)

ความวา... “พระเจาไดสรางแผนดนใหมพนทราบสาหรบพวกเจา และ

สรางผนฟาใหเปนหลงคาสาหรบพวกเจา และใหน าฝนตกลงมาจากฟา

แลวทาใหมผลผลตเกษตรงอกเงยออกมาเพอเปนชวปจจยของพวกเจา....”

(อลบะเกาะเราะฮ 22)

อลกรอานอายะฮนไดบญญตถงปจจยพนฐานสาหรบการดารงอยของมนษย คอ มแผนดน

มทองฟา มน าฝนทตกลงมาจากฟา จากน าฝนเปนอาหารสาหรบดดซบบรโภคโดยพนดน แลวจง

งอกเงยออกมาเปนพชชนดตางๆทวแผนดน แลวมผลผลตเกษตร เชน ผลไม ขาว เปนอาหาร

สาหรบมนษยไดบรโภคสรางความเจรญเตบโตแกรางกายทาใหชวตสามารถดารงอยไดอยางไมม

โรคเบยดเบยนมสขภาพทด นอกจากมนษยขาดการระมดระวงตวในดานระบบตางๆ เชน ระบบ

บรโภคกบรโภคกนอยางตะกละตะกลามและฟงเฟอไมตรวจสอบคณภาพของสงทตนรบประทาน

เรยกวากนกนไมเลอก

นอกเหนอจากการดแลคนในชมชนแลว อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ยงทาหนาทเปน

วทยากรใหความรหลกธรรมศาสนาอสลามภายนอกชมชน ในการถายทอดอบรมและสรางจตสานก

ใหเกดการเสยสละ ชมชนมสยดกมาลลอสลามมระบบการทางานทมประสทธภาพคอ การรวมกลม

ของชาวบานในการใหความรวมมอรวมแรงรวมใจกนอยางจรงจงและแขงขนเปนน าหนงใจ

เดยวกน จากการสมภาษณสวนใหญกลาววา อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ไดใหความรผาน

เสยงตามสายของมสยดประมาณ 700 ลาโพง ซงเปนชองทางในการไดรบขาวสารและการ

ประชาสมพนธ มการจดระบบสารสนเทศชมชน (Community information system) ททนสมยเปน

อกวธหนงในการพฒนาชมชนใหเกดความสาเรจ โดยอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ไดสราง

ระบบการบรหารเครอขาย (Social network management system) ทมประสทธภาพและตอเนอง

อยางย งยน เพอใหเครอขายสามารถทางานรวมกนสงผลใหเกดความเขมแขงภายในชมชน มการ

84

สอสารระหวางบคคล กลมยอยและกลมใหญโดยใชสอหอกระจายขาวนาคาสอนของพระเจามา

ประยกตใชในการพฒนาชมชน ซงโครงสรางสวนใหญจะเปนเครอญาต ทาใหคนในครอบครว

พรอมทจะเสยสละเพอศาสนาและชมชน โดยพนฐานของมสลมจะตองเขาใจและเรยนรหลกคา

สอนของศาสนาอสลามจากสงทเรยกวา “อลกรอาน” และคาสอนของทานศาสดาเรยกวา “อล

หะดษ” ซงเปนคาภรทมสลมทกคนเคารพเปนเหตการณและขอบญญตตางๆ ใหปฏบตตาม ผนา

ศาสนาไดประยกตใชคมภรอลกรอานและอลหะดษมาเปนคาสอนเรองสงแวดลอม เพอสราง

จตสานกใหคนในชมชนซงผนาหรออหมามมสวนสาคญในการปองกนและแกไขปญหาทเกดขน

ทงในระยะสนและในระยะยาว โดยใชศาสนาเปนตวขบเคลอนทสาคญเนนการใชสอทใหการศกษา

และอบรมสงสอนแกปวงสปปรษ (สมาชก) อยางสมาเสมอและตอเนอง ซงสามารถเขาถง

ประชาชนไดงาย สอทสาคญกคอ

1) คตบะฮวนศกร

คตบะฮเปนการนาเสนอหลกคาสอนของศาสนาอสลามทมการปฏบตอยางเครงครด

เพอตกเตอนใหทกคนมความสานกและตระหนกถงเหตการณหรอหนาทของตนเอง รวมถงการ

นาเสนอปญหาของชมชนและเชญชวนใหทกคนมสวนรวมในการแกไขปญหารวมกน ใหสปปรษ

(สมาชก) ทกคนไดตระหนกถงการรบผดชอบ เพอนาไปสความศรทธาและความยาเกรงตอพระเจา

ถาผไมปฏบตตามจะถกลงโทษจากพระเจา ดงนนจงเปนการปลกฝงหลกคณธรรม จรยธรรม

ศลธรรมแกคนในชมชน โดยผนาชมชนหรออหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ไดแบงเขตชมชนและ

มอบหมายใหคณะกรรมการแตละคนมหนาทสอดสองดแลความเปนไปในแตละเขตทรบผดชอบ

ในอดตการละหมาดพรอมกนทมสยดคนในชมชนไมคอยใหความสาคญมากนก แตปจจบนการ

ละหมาดพรอมกนของชมชนกมาลลอสลาม มผรวมปฏบตทมสยดโดยเฉลยประมาณ 500-800 คน/

ครง ซงมนกเรยนจากโรงเรยน 3 แหงและประชาชนทวไป ทงนสงทสาคญคอเกดจากความสมพนธ

ของชมชนใน 3 ดาน เชน ดานสงคม สงแวดลอมและเศรษฐกจ สวนดานสงคม การละหมาดรวมกน

ทมสยดเปนประจาทกวนศกร แสดงใหทราบวาการทคนในชมชนไดพบปะพดคย มการประชม

กลมยอยทมสยดอยเปนประจา เปนผลใหมสยดกลาย 5เปน 5ศนยกลาง 5ของชมชน 5และ 5เปน 5แหลง 5ยด

เหนยว5จตใจท7สาคญยงสาหรบคนในชมชน ความผกพนทเกดขนภายในชมชนทาใหทกคนพรอมจะ

รวมมอสนบสนนและตอบรบนโยบายตางๆ ททางมสยดไดกาหนดขน คตบะฮ (คาแนะนาตกเตอน)

ซงผนาศาสนาอสลามนาคาสอนทสอดคลองกบศาสนาในทกมตดานสงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม

มาพฒนาชวตและเ รยก รองใหคนในชมชนเขามาม สวนรวมในการอน รกษและ ฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในมสยดและชมชนโดยรอบ อสลามไดเนนเรองการรกษา

ความสะอาดโดยถอวาความสะอาดเปนสวนหนงของการศรทธา คอ ผใดไมรกษาความสะอาดถอวา

85

ความเปนมสลมของผนนยงไมครบสมบรณ โดยอสลามสอนใหรกษาความสะอาดทงกาย ใจและ

สภาพแวดลอม ไดแก การรกษาความสะอาดแมน า ลาคลองการกาจดขยะมลฝอย การกาจดสง

ปฏกล เปนตน สวนการทาความสะอาดจตใจทาโดยการนมาซ 7(บชาสกการะอลลอฮ)

2) เสยงตามสาย

และการจาย

ซะกาต ดงนนเมอไดเวลาปฏบตละหมาดทกคนจงพรอมใจกนปฏบตทมสยด (โดยเฉพาะวนศกร

การละหมาด�มอต (ละหมาดวนศกร) เปนขอบงคบเหนอผชายมสลมทบรรลนตภาวะแลว) ดงนน

จงมผมาละหมาดทมสยดเปนจานวนมาก การละหมาดนนทาใหคนในชมชนมความสามคคเปน

หนงเดยวกนและแนวแนมนคงในการแสดงออกของคนในชมชน การปฏบตตามประเพณตามหลก

ศาสนาอสลาม การจดทาคตบะฮ จะทาใหผทนบถอศาสนาอสลามไมหลงผดปฏบตตวอยใน

แนวทางของศาสนาอยางถกตองและเทยงตรง

มสยดมสอกระจายขาวเสยงตามสายเพอแจงบอกเวลาละหมาด การประชาสมพนธ

กจการตางๆรวมทงการแนะนาและการตกเตอน เพอปองกนและแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนใน

ชมชน ผนาหรออหมาม (อาจารยวนย) ไดใชมสยดในการกระจายขาวเปนสอกลางในการถายทอด

ขอมล ขาวสารโดยผานลาโพง 700 ตว ซงแบงความรบผดชอบเปนวนจนทรมสยดกมาลลอสลาม

และศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน วนองคารมสยดกมาลลอสลามและสถานตารวจนครบาลมนบร

วนพธมสยดกมาลลอสลามและโรงเรยนสเหราทรายกองดน วนพฤหสบดมสยดกมาลลอสลามและ

ทวาการเขตคลองสามวา วนศกรมสยดกมาลลอสลามและโรงเรยนพทยพฒนศกษา วนเสารมสยดก

มาลลอสลามและเยาวชนมสลม วนอาทตยมสยดกมาลลอสลามและเยาวชนมสลมะฮ ในชวงเวลา

04.30-06.00 น. เปนประจาทกวน สอดคลองกบคนในชมชนสวนใหญกลาววา เนอหาสวนใหญเปน

ขาวสารในดานศาสนาการนามาใชในชวตประจาวน ขาวสารทวไป บานเมองแตไมองการเมอง ไม

ฝกใฝและไมโจมต สาธารณปโภค วถชวตทองถน วฒธรรม สภาพแวดลอมของชมชนโดยเชอมโยง

หลกศาสนาเขามาสอดแทรกในเนอหา เปนตน นอกเหนอจากนนยงเปดโอกาสใหเยาวชนไดเปน

สวนหนงในการจดรายการ หลงจากเลกเรยนในชวงเวลา 16.30-18.30 น. เปนการปลกฝงและสราง

จตสานกในการพฒนาตงแตเดกๆ เพอนาไปสความ ทงนจากการสมภาษณสวนใหญพบวา ลาโพง

เดมทมเพยง 3-4 ตวซงเปนเงนของมสยด แตปจจบนมจานวนเพมมากขนซงมาจากเงนของชาวบาน

ทตองการจะรบรขอมล ขาวสารจากผนาชมชน ทกคนเหนดวยเลยซอลาโพงมาตดบรเวณบานของ

ตนเองจนขยายออกไป เมอกอนนนจะใชกลองในการบอกเวลา การทากจกรรมตอมาปรบเปนเสยง

ตามสายทาใหการสอสารเขาถงทกคนในชมชน

สรปไดวาการไดรบขอมลขาวสารอยางตอเนองจากผนา ทาใหประชาชนใหความ

รวมมอรวมใจกนในการทากจกรรมตางๆ และการประกอบพธกรรมทางศาสนา ทาใหชาวบาน

86

ตระหนก เขาใจการดารงชวตใหสอดคลองกบธรรมชาตอยางย งยน โดยเนนการใชทรพยากรทมอย

ในชมชนใหเกดประโยชนสงสดตอทองถนของตน การสอสารในชมชนทาใหเกดความสมพนธกบ

มตตางๆ ในการสรางจตสานกใหคนในชมชนปฏบตตาม จากการโนมนาวใจใหทกคนรวมกน

พฒนาชมชนตามผนาหรออหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ดงคากลาวในอลกรอานทอลลอฮตรสวา

ความวา “โอบรรดาผศรทธาทงหลาย สเจาทงหลายจงเชอฟงอลลอฮและ

จงเชอฟง ศาสนฑตและผปกครองในหมพวกเจา” (มฮมมด บลลม ปอน

ขนพล, ม.ป.ป: 128)

3) การเยยมเยยนเปนรายบคคล

การเยยมเยยนสปปรษ (สมาชก) ทมปญหาเปนรายบคคล การเรยกพดคยแลกเปลยน

ความคดเหนทมสยดหรอทบาน เพอจะไดหาแนวทางปองกนแกไขและเสนอแนวทางออกของ

ปญหาในการตดสนใจรวมกน เปนอกชองทางหนงททาใหคนในชมชนเกดความเชอใจ ไววางใจ

และใหความรวมมอ การไดรบฟงปญหาของประชาชนทอาศยอยในชมชนจะชวยปองกนปญหา

ของชมชนได ซงเปนการสอสารทเขาถงปญหาไดตรงจดทาใหสามารถแกไขไดทน การเยยมเยยน

ตามบานสามารถเดนไปหากนไดตลอดภายในชมชน ดงนนอหมามและคณะกรรมการมสยดจงใช

การเยยมเยยนเปนชองทางทเขาถงคนในชมชนทกคน ซงภายในชมชนทกคนกอาศยกนเปนแบบ

เครอญาตเลยสามารถพดคยไดงายและสะดวก คณกลนารซงเปนเครอขายชมชนไดแสดงความเหน

ในเรองนไววา

ปจจบนกยงมการเยยมเยยนสมาชกกนอย เพราะสามารถหาสาเหตของ

ปญหาไดถกตอง และทาใหหาแนวทางแกไขไดทน

5.2.3 การนาทนทางสงคมและทนทางทรพยากรมาประยกตใชใหเกดประโยชน

มสยดกมาลลอสลามมการพฒนาแบบบรณาการ (Integrated Approach) โดยดงชมชนเขา

มามสวนรวมในทกขนตอนและทกมตของกจกรรมมสยด มระบบการบรหารจดการทมงใหคนใน

ชมชนเขมแขง มสขภาพทดและพฒนาไดอยางย งยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ท

มงเนนความมนคงและความย งยนของการพฒนา ตามคานยามของความเพยงพอทประกอบดวย

ความพอประมาณ ความมเหตมผล มภมคมกนทดในตว ตลอดจนการดาเนนกจกรรมทตองอาศย

ความรและคณธรรม โดยนาทนทางสงคมและทนทรพยากรมาประยกตใชภายในชมชนใหเกด

ประโยชนมากทสดและพฒนาชมชน ซงใชฐานแนวคดเดมของชมชนคอศาสนา เพอใหเกดการ

เปลยนแปลงทย งยนและทกคนไดประโยชนเทาเทยมกนทกฝาย ตามท (ชยเสฎฐ พรหมศร, 2550:

87

67) กลาวถงวธชนะ-ชนะ (Win- Win) วาเปนเทคนคในการแกปญหาความขดแยงทจะนาไปสผลท

พงพอใจทงสองฝาย ซงจะนาไปสความรวมมอรวมใจของบคลากรในชมชน โดยทผนาจะตองมง

ใหทกฝายตระหนกวาอะไรคอสงทตองแกไข โดยพจารณาเหตของความขดแยงและหาวธการ

จดการกบความขดแยงทเหมาะสม

นอกจากนชมชนมสยดกมาลลอสลามมการรบมอกบการเปลยนแปลงทเกดขน โดยศาสนา

เปนรากฐานหลกของชมชน ถงแมวาการปฏบตจะมความเขมแขงนอยลง ไมคอยเครงครดจรงจง

ออนแอไปบางตามยคสมย แตศาสนาไดถกปลกฝงรากลกอยในจตสานกของคนในชมชนเปนสวน

ใหญ โดยไดรบการกระตนจากผนา (อาจารยวนย สะมะอน) ในการนาคาสงของพระเจาจากอลก

รอานและอลหะดษมาเปนแรงพลกดนใหคนในชมชนมการปฏบตทเขมแขงขน การมสวนรวมของ

คนในชมชนทาใหเกดความเหนทตรงกน ไมขดแยง มความปรองดอง เชน เมอคลองถกทาลาย

เพราะคนในชมชนเรมไมใหความสนใจ การทงของขยะ สงปฏกลลงคลอง จนทาใหเกดมลภาวะ

ทางนา คนในชมชนไดรวมตวกนเปนกลมรกคลองแสนแสบ รวมกนสรางกฎระเบยบภายในชมชน

ใหทกคนถอปฏบต ซงเปนการจดทาแนวทางการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนใหมความ

เปนอยทดขน จากการสมภาษณคนในชมชนกลาววา ผนา (อาจารยวนย สะมะอน) ไดใชมสยดเปน

ศนยกลางใหคนในชมชนใชปฏบตศาสนกจ สงเสรมกจกรรมของชมชน ใหความร ความเขาใจเรอง

สงแวดลอม การทคณภาพของคนในชมชนดขนนน การศกษาเปนสงทสาคญ อหมาม (อาจารยวนย

สะมะอน) ใหความสาคญจดเผยแพรความรตางๆ ทงดานศาสนาและความรทวไปทถกตองใน

แนวทางอสลาม เพอใหเกดประโยชนกบคนในชมชน ซงนาไปสการพฒนาชมชน ไดแก หลง

ละหมาดวนศกรทกครงจะมการอานคตบะฮ (บรรยายธรรมหรอเทศนาธรรม) โดยคอเตบ (ผทา

หนาทแสดงธรรมแกสมาชกในชมชน) และการศกษาในชมชนมสยดกมาลลอสลาม มโรงเรยน

ทงหมด 8 แหง เปนโรงเรยนสอนศาสนา 6 แหง คอโรงเรยนซาลมนยนาน โรงเรยนสนนธอสลาม

โรงเรยนอสลามพฒนวทยา โรงเรยนนรดดนวทยา โรงเรยนกองเอยดวทยา โรงเรยนนรลอารฟ

โดยสอนศาสนาพนฐานเพอใหเขาใจหลกการปฏบตศาสนกจ (การละหมาด) ทถกตอง และอลก

รอานแกคนในชมชนเพอความถกตองในการอานคมภรอลกรอาน ซงเปนภมคมกนอยางหนงทชวย

ตอตานกระแสโลกาภวตนและวฒนธรรมอนๆ ทขดตอหลกการของศาสนาอสลาม โดยสอนทงทาง

สามญและทางศาสนาควบคกนไป สวนในระดบอนบาลม 1 แหง คอ ศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน

และในระดบชนประถมศกษา 1 แหง คอโรงเรยนพทยพฒนศกษา โดยเปนไปตามหลกสตร

กระทรวงศกษาธการเปดสอนวชาสามญซงทางโรงเรยนยงคงสอดแทรกวชาทางศาสนาเขาไปดวย

รวมทงเดกนกเรยนจะไดละหมาดทมสยดกมาลลอสลามหลงรบประทานอาหารเทยงทกวน

88

การพฒนาการศกษาทงสายสามญและดานศาสนาแกคนในชมชน พบวา มสยดกมาลล

อสลามและคนในชมชนใหความสาคญกบการศกษาเปนอยางมากไดปลกฝงใหทกคนนามาปรบใช

ใหเหมาะสมกบการดาเนนชวต ซงดานการศกษาไดเปนไปตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ดงน (สานกงานคณะกรรมการการศกษา

แหงชาต, 2545: 13-14)

หมวด 1 มาตรา 6 ทวาการจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยท

สมบรณ ทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการ

ดารงชวตสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

หมวด 4 มาตรา 22 การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนร

และพฒนาตนเองไดและถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมให

ผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ

หมวด 4 มาตรา 23 การจดการศกษา ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศย ตองเนนความสาคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและบรณาการ

ตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษาในเรองตอไปน

1) ความรเกยวกบตนเองและความสมพนธของตนเองกบสงคม ไดแก ครอบครว

ชมชน ชาตและสงคมโลก รวมถงความรเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของสงคมไทยและ

ระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

2) ความรและทกษะดานวทยาศาตรและเทคโนโลย รวมทงความรความเขาใจและ

ประสบการณเรองการจดการ การบารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมอยางสมดลย งยน

3) ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมปญญาไทยและการ

ประยกตใชภมปญญา

4) ความรและทกษะดานคณตศาสตรและดานภาษา เนนการใชภาษาไทยอยาง

ถกตอง

5) ความรและทกษะในการประกอบอาชพและการดารงชวตอยางมความสข

ซงสอดคลองกบชมชนมสยดกมาลลอสลาม เพ อใหเกดการพฒนาชมชนทย งยน โดย

เปลยนแปลงวธคดและอปนสยของเยาวชน ผซงเปนอนาคตและความหวง ตามธรรมชาตแลวเดก

คอผท พฒนาไดงายทสด ในการปลกฝงสรางจตสานกทดทาใหไดผลทค มคาและย งยน มสยด

สงเสรมการศกษาทงศาสนา สามญและวชาชพ จงรณรงคใหทกคนในชมชนตงใจศกษา นโยบาย

ของมสยดรณรงคใหสงบตรหลานเรยนใหจบอยางนอยปรญญาตร โดยใหทกครอบครวพยายาม

89

สงเสรมสมาชกในครอบครวใหเรยนเกนภาคบงคบ ในอนาคตจะไดเปนคนหนมสาวทมคณภาพม

ประสทธภาพและสงสอนคนรนตอไปได ซงตองเรยนทงสายสามญกบศาสนาควบคกน โดยอยใน

ความดแลของมสยดแบงเปน 3 สถาบน ไดแก สถาบนศาสนามมสยดกมาลลอสลามเปนศนยกลาง

สถาบนครอบครวและสถาบนการศกษามโรงเรยนลกๆ อก 3 โรงเรยน ดงน (ภาพท 5.3)

(1) ศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน

โดยเปดศนยพฒนาเดกเลก ระดบอนบาล โดยใหสมาชกในทองถนทเรยนจบ

มาทางครมาเปนอาสาสมครสอน โดยมคาตอบแทนเลกนอย ปจจบนมนกเรยน 406 คน คร 33 คน

เกบคาเลาเรยนและคาอาหารเพยงเดอนละ 300 บาท ทาใหคาใชจายสงกวารายรบ แตไดรบการ

สนบสนนจากสานกพฒนาสงคมและสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร เงนเดอนอาสาสมครผดแล

เดก คาอาหารวนละ 20 บาท ตอคน (เกบเพมเดอนละ 400 บาท) มการจดอบรมคร,สอการสอน ฯลฯ

(ดงแสดงตารางท 5.2)

(2) โรงเรยนซาลมนยนาน

เปนโรงเรยนสอนศาสนา เกบคาเลาเรยนครอบครวละ 20 บาท แตกเกบไมได

ตามจานวนทแทจรง หลกสตรสมาคมครสมพนธและหลกสตรทองถน ไดรบเงนสนบสนนจากการ

บรจาค จากผปกครอง คร 20 คน นกเรยน 486 คน

ตารางท 5.2 สมาชกศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน

สมาชก จานวน (คน)

เดกเลก

ครพเลยง

แมบาน

โภชนาการ

406

33

2

4

รวม 445

90

ภาพท 5.3 การจดการดแลของมสยดกมาลลอสลาม

สถาบนศาสนา

โรงเรยนพทยพฒนศกษา

โรงเรยนซาลมนยนาน ศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน

สถาบนการศกษา สถาบนครอบครว

ศนยกลาง

91

(3)โรงเรยนพทยพฒนศกษา

เ ป นโรง เ รย น เอกช น ป ระ เภท ส ามญ ระดบป ระถ มศ ก ษา หลก ส ตร

กระทรวงศกษาธการ บรณาการกบหลกสตรทองถน รบเงนอดหนนจากรฐ 70 เปอรเซนต เปดทา

การสอนป 2552 (มนกเรยน 272 คน คร 20 คน) นอกจากนนยงมโรงเรยนสอนศาสนาในเครอ

มสยดกมาลลอสลาม มครทงหมด 48 คน นกเรยน 1,408 คน ทงหมด 5 โรงเรยน ไดแก (ดงแสดง

ในตารางท 5.3)

ตารางท 5.3 โรงเรยนในเครอมสยดกมาลลอสลาม

โรงเรยน จานวนนกเรยน (คน)

โรงเรยนสนนธอสลาม

โรงเรยนอสลามพฒนวทยา

โรงเรยนนรดดนวทยา

โรงเรยนกองเอยดวทยา

โรงเรยนนรลอารฟน

58

113

38

59

78

รวม 1,408

ซงโรงเรยนทงหมด 8 แหง มการสรางจตสานกในการรกษาสงแวดลอมเรมตงแตเดก

เพอใหเกดพฤตกรรมและทศนคตทดตอสงแวดลอมรวมทงการพฒนาบคลากรของโรงเรยนดวย ม

การรวมมอกนจดกจกรรมภายในชมชน การเรยนรจากการปฏบตและขยายการมสวนรวมของ

ประชาชนไปสการปฏบตจรงซงทาใหเกดความย งยน

นอกจากน นย งเปดโอกาสอยางทวถงใหทกคนในชมชนไดเรยนรไดทกเวลาจาก

สงแวดลอมทอยรอบๆตวไมวาจะเปนบาน ชมชน มสยด โรงเรยน เพอใหมความร ความสามารถ

ในการดาเนนชวต สามารถพ งพาตนเองได โดยสอดคลองกบกระแสสงคมในปจจบนทมการ

เปลยนแปลงอยางรวดเรว ไดแก การจดตงศนยการเรยนรภาษาตางประเทศ องถฤษ อาหรบ อบรม

ศาสนาประจาเดอน อบรมคายเยาวชนภาคฤดรอน หองสมด 3 แหง มสยด บานหนงสอ โรงเรยน

พทยพฒนศกษา พพธภณฑทองถนมสยดกมาลลอสลาม โครงการฝกวายน า จะถกบรรจลงใน

หลกสตรการเรยน นกเรยนตองตองวายนาเปนทกคน เพอเปนการปลกฝงใหรกคลองแสนแสบจงม

การสรางสระนาในคลอง (ภาพท 5.4)

92

ภาพท 5.4 แหลงเรยนรเพมเตมของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

นอกจากนยงมการอบรมประจาทกสปดาห สาหรบประชาชนทสนใจศาสนา โดยบรรยาย

ธรรมประจาทกวนวนเสาร ซงมวทยากรมาใหความร เรมบรรยายตงแต 09.00 – 12.00 น. ตอนบาย

จะเปนการละหมาดบายพรอมกน ซงผนาไดปลกฝงตงแตเดกเพอใหเยาวชนไดรบการเอาใจใสใน

เรองศาสนา นอกจากนนสปบรษ (สมาชก) ในชมชนกไดรบการสงเสรมใหมการศกษาและเรยนร

เปนประจาโดยใชมสยดเปนศนยกลางในการเรยนร ใหมการปฏบตศาสนกจใหถกตองและรวมถง

การสรางระบบสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมดวย ปจจบนมการสอนหนงสอศาสนาอสลาม

ประจาวนพธเวลา 20.00 น. – 21.30 น. และประจาวนศกร หลงละหมาดมฆรบ (ตอนหวคา) โดย

อาจารยมรวาน สะมะอน ใชตาราภาษาอาหรบและมลายประกอบการสอนทโรงเรยนสนนธอสลาม

93

สงเกตไดวา เมอมเรองสาคญทจะแจงใหคนในชมชนทราบอหมามจะใชเวลาหลงละหมาด

ทกครง ในการสรางความเขาใจกบชาวบานในเรองนนๆ ทาใหเกดการเรยนรอสลามอยางกวางขวาง

มากขน และนาไปสการเรยนรและพฒนาตนเองไดอยางตอเนอง ซงเปนสงทนาไปสความสาเรจ

ของการมสวนรวมในการพฒนาชมชน ดงคากลาวของคณะกรรมการมสยดสรปไดวา พนฐาน

อสลาม มวถชวตความเปนอยทเรยบงาย เปนคนเหนอกเหนใจ ชวยเหลอกน สอดคลองกบปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงโดยมศาสนาและวฒนธรรมเปนสงยดเหนยว และเปนแนวทางในการดาเนนชวต

ทาใหเกดความสามคคในชมชน รวมกนคด รวมกนทา เกดการรวมตวกนเพอสรางวฒนธรรมท

เขมแขงมความศรทธาและปฏบตตามคาสอนทางศาสนาอยางเครงครด

ดงนนจงทาใหคนในชมชน เหนคณคาทรพยากรคนและธรรมชาต โดยเรมจากการพฒนา

ตวเอง ครอบครวและชมชน ทาใหทกคนชวยกนดแลรกษาสภาพแวดลอมใหสอดคลองกบการ

ดาเนนชวต สงผลใหคนในชมชนมสขภาพอนามยแขงแรง สมบรณ พรอมกบมจตใจทมคณธรรม

ซงการศกษาทาใหคนในชมชนมประสทธภาพและมคณภาพในการพฒนาทองถนของตน ทาใหอย

รวมกนอยางมความสข ทงดานรางกายและจตใจ สามารถทจะรบกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนใน

อนาคต ทาใหเกดพลงในการขบเคลอนทมศกยภาพทอยบนแนวทางของศาสนา มความมนคงไม

เปลยนไปตามเวลา จนเปนทนทางสงคมและทนทรพยากรทมคาสาหรบชมชน ดงตอไปน

5.2.3.1 ทนทางสงคม

5.2.3.1.1 พลงของผนา

นายวนย สะมะอน เปนอหมามและเปนประธานมสยดกมาลลอสลาม เปน

อหมามทมคณธรรมอยในแนวทางศาสนา เปนผนาหลกคาสอนศาสนามาประยกตใชในการพฒนา

ชมชนและเปนแบบอยางทดในการประพฤตตนทงการปฏบตศาสนกจ การบรหารชมชน มความ

ตงใจจรงในการดแลรกษาสภาพแวดลอม จงไดรบการยกยองและความเคารพจากคนในชมชน ทา

ใหคนในชมชนยดถอเปนแบบอยางในการตดสนใจและปฏบตตาม โดยใชหลกศาสนาใหทกคนเกด

ความศรทธากอนซงจะสงผลใหเกดความมสวนรวมในชมชน โดยสอสารผานลาโพงของมสยดให

ความรเรองราวตางๆ เกยวกบชมชนและปญหาทเกดขนในชมชน เพอใหทกคนมสวนรวมในการ

แกปญหา ซงคนในชมชนจะฟงกนเปนประจาทาใหคนในชมชนเกดจตสานกรบผดชอบตอทองถน

ตนเอง จนทาใหชมชนเปนตนแบบดานการรกษาสงแวดลอมใหกบชมชนอนๆ ซงสรปไดวา อ

หมามจะพดใหความรในเรองศาสนา สงแวดลอมและดานอนๆ รวมทงประชาสมพนธงานตางๆ

ของมสยดอยางตอเนอง จนกลายเปนวถชวตของชมชนทปฏบตกนมา โดยมองดานคณคามากกวา

ทจะมองเพยงดานมลคา ครอบครวสามารถพงตนเองได มการเกอกลชวยเหลอกนภายในชมชน ทา

94

ใหเกดความสามคค กลมเกลยว ดงนนทกคนจงยดหลกคาสอนของศาสนาเปนหลกในการดาเนน

ชวตภายใตคณธรรม

สรปไดวา ผนาศาสนาทดจะตองเปนแบบอยางและปลกฝงใหคนในชมชนมความสามคค

ทาใหคนในชมชนอยรวมกนอยางสงบมความสข พงพาอาศยกนได ไมคดอจฉาและปองรายกน

ฉะนนผนาจงเปนผทคนในชมชนเชอใจ ไวใจและศรทธาวาเปนผอยในศลธรรม สามารถเปนผนา

ในการประกอบพธทางศาสนา ใหคาแนะนา สงสอน ชแนะและใหคาปรกษากบคนในชมชน ซงก

ตรงกบสยยด มฮมหมด ฮเซน ตะบะตาบาอยและแปลโดยจรญ มะลลม (ม.ป.ป.: 13) ไดกลาววา

ผนาของอสลาม โดยวถทางของโองการอนบรสทธทไดรบการเปดเผยตอมนษย ไดเชญชวนผคนใน

ฐานะทเปนหมคณะใหเคลอนไปขางหนาสความสขและชวตทสะอาดบรสทธ พระมหาคมภรอลก

รอาน ไดประกาศถงการเชญชวนน ในสองทางดวยกนคอ

1. การเชญชวน สหลกการของชวตทางสงคมและความเปนเอกภาพ

2. คาสอนเพอสรางสงคมอสลามบนพนฐานของความสมานฉนทและการยดมนซงกน

และกน เพอทจะรกษาไวซงประโยชนดานจตใจและวตถของชมชนนนและการปกปองสงนน

5.2.3.1.2 ความเชอใจ

ความไวเนอเชอใจและความจรงใจเปนสงสาคญ ทตองคานงถงเพราะเปน

พลงใหชมชนประสบความสาเรจเปนตวผลกดนใหคนในชมชนเตมใจทจะใหความรวมมอในการ

ดาเนนกจกรรมตางๆ อหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) เปนผทมคณธรรม ไมหวงผลประโยชนทาง

ตาแหนงหนาท ไมเสแสรง มความยตธรรม หลกเลยงอบายมข เปนแบบอยางทดของชมชน ทาให

คนในชมชนเชอและปฏบตตาม จนไดรบความเชอใจจากคนในชมชนใหทาหนาท เพราะอหมามม

ศลธรรม เครงครดในการปฏบตตามบทบญญตศาสนา มความตงใจในการพฒนาชมชนใหม

สภาพแวดลอมทดอยางตอเนอง คนในชมชนจงใหความรวมมอในกจกรรมตางๆ เพอพฒนาชมชน

โดยการดาเนนชวตใหสอดคลองกบสงแวดลอม นอกจากนสายสมพนธและคณะ (2539: 29) ได

กลาววา ศาสนาอสลามยงสอนใหมนษยมองโลกในแงดและมการไววางใจกน ชวยเหลอ เกอกลกน

มความรกซงการและกนซงจะทาใหเกดความกลมเกลยวขนในชมชน ถาหากเปนไปเพอการใหเกด

ประโยชนสขขจดทกขและภยอนตรายแลว กยอมเปนเรองทศาสนาใหการสนบสนน ทงนเพราะ

เปนสงทสรางความสามคคใหเกดขนในหมคณะ ดงคาสอนอลลอฮ ทกลาววา ความวา “และพวกเจาจงชวยเหลอกนในสงทเปนคณธรรมความดงาม

และความยาเกรง และชวยเหลอกนในเรองทเปนบาปและในเรองทเปน

ศตรกน” (อลมาอดะฮ 5: 2)

95

5.2.3.1.3 บรรทดฐานของชมชน

แนวทางททกคนตองยดถอปฏบตตามกฎกตกาทองถนในการใชคลองแสน

แสบ สาหรบการอาศยอยรวมกน ใหรจกการจดการทรพยากรและสงแวดลอม เพอใหเกดประโยชน

สงสด ตลอดจนสามารถใชชวตรวมกบสงแวดลอม วฒนธรรม และวถชวตอยางกลมกลนและย งยน

เพอโนมนาวไปสการปฏบตของเครอขายชมชน โดยเนนใหทกคนในชมชนมสวนรวมและใหความ

รวมมอทาใหสามารถผลกดนใหเกดกจกรรมการพฒนาตางๆได กตกามดงน

1) ไมถายอจจาระ ปสสาวะในคลอง

2) ไมซกผาในคลอง

3) ไมทงขยะในคลอง

4) ไมปลอยนาเสยลงคลอง

5) ไมจบปลาบรเวณอนรกษ 2 กโลเมตร

6) ผลตและใชนาชวภาพ

7) เลยงปลาในกระชง ปลกผกสวนครว

8) จดภมทศนรมคลองใหสวยงาม

ทาใหเกดการมปฏสมพนธรวมกน มความเกอกลกน (Reciprocity) มความ

สามคคและการทากจกรรมรวมกนอยตลอดเปนประจา ทาใหคนในชมชนไดการเรยนร รบรขอมล

ขาวสารระหวางกนภายในชมชนเกดความรสกนกคดรกทองถนของตน โดยใชตนทนทมอยเดม

ของชมชนทาใหเขมแขงขนจนครอบคลมวถชวตของคนในชมชน เนนใหทกคนมสวนรวมและ

ปฏบตตาม ดงเชนการบรหารนโยบายสาหรบการอยรวมกน ดงน

1) นโยบายการบรหารชมชน

(1) การพฒนาการศกษา ทงดานศาสนา สายสามญ สายวชาชพ แกปวง

สปปรษในทกรปแบบ

(2) การพฒนาคณภาพชวตของปวงสปปรษใหมความเปนอยทดขนและ

สามารถพงตนเองได

(3) การพฒนาอดมการณอสลามใหขยายผลสรปธรรมอยางครบถวน

(4) การพฒนามสยดใหเปนศนยกลางของชมชน

(5) พฒนาทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรบคคลใหมศกยภาพ เพอการ

สรางสรรค

(6) รกษาวฒนธรรมอสลามใหย งยนตลอดไป เปนตน

96

(7) ยกระดบมสยดใหเปนศนยกลางของชมชนและใหสตบรษมจตผกพน

ตลอดไป

(8) ประสานนโยบายและประสานงานกบหนวยงานรฐทกระดบเพอความ

เจรญของทองถน

(9) ขจดอบายมขและสงทผดตอหลกการอสลาม

(10) ใหสมาชกชมชน มสวนควบคมบรหารมสยดและสามารถคดคานฝาย

บรหารได

(11) มสยดแสวงหาทนดาเนนการตางๆ ดวยการพ งตนเองและความ

รบผดชอบรวมของสมาชกในทองถนพรอมทงเปดรบนาใจจากบคคลทวไปทสนบสนนโดยเสนหา

(12) รบมอบซะกาตเพอนามาดาเนนการตามวตถประสงคของอสลาม

(13) สนบสนนระบบการเมองบรสทธโดยไมฝกใฝ

นอกจากนยงไดรบความรวมมอจากหนวยงานรฐ โดยมสยดไดประสานงานกบหนวยงาน

รฐระดบทองถน เชน สถานตารวจนครบาลมนบร เพอพฒนาชมชนและแกไขปญหา ไดแก ปญหา

การพนน ยาเสพตด ลกขโมย เปนตน ไดรบการรวมมอจากสานกงานเขตคลองสามวา ใหการ

สนบสนนจดเรอเกบขยะและสงเจาหนาทพฒนาสงแวดลอมเขามาประสานงานรวมกบชมชน

สานกงานเขตมนบรและสานกงานเขตหนองจอกใหความรวมมอในกจกรรมของมสยด

มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม ชวยประชาสมพนธและสงนกศกษาเขามาฝกงาน สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร (นดา) มาชวยฝกอบรมการทาน าหมกชวภาพ สนบสนนอปกรณและ

วตถดบในการทาน าหมกชวภาพ และหนงสอพมพมตชนกชวยในการประชาสมพนธและ

สนบสนนงบประมาณในการจดกจกรรมตางๆ มสยดรวมกบหนวยงานรฐนดหมายกบประชาชน

รวมกนพฒนาตามนโยบายของทางราชการ เชน การขดลอกคคลอง การรณรงคดานความสะอาด

ผลทไดจากการชวยเหลอเกอกลกนของทกภาคสวนทาใหชมชนมสยดกมาลลอสลามมความ

เขมแขง มการเรยนรรวมและทากจกรรมรวมกน เกดจตสานกในการพงตนเอง ดแลครอบครว คน

รองขางและสงคมนาไปสการพฒนาทย งยน โดยการสรางการมสวนรวมจากทกภาคสวนในการ

พฒนาอยางบรณาการ การประสานความรวมมอจากหนวยงานภายนอกในการชวยเหลอ สนบสนน

ใหเขามามสวนรวม ในดานของการจดการสงเจาหนาทมาเกบขยะมลฝอยเพอไมใหน าเนาเสย

รวมทงการจดหาถงขยะ เปนการสงเสรมใหรจกการมระเบยบวนยในตนเองซงเปนสงสาคญ ทาให

เกดการอยรวมกนในชมชนไดอยางสงบสข

97

5.2.3.2 ทนทางทรพยากร

คลองแสนแสบคอทนทางธรรมชาตอยางหนง ทคนในชมชนรวมมอกนพฒนาและ

ฟนฟทรพยากรจากการใชประโยชนรวมกน ซงใชหลกอสลามมาประยกตใหอยในแนวทางของ

ศาสนาไมใหหลงระเรงกบชวตหรอยดตดกบความสขสบายในโลกน โดยปลกจตสานกของคนใน

ชมชนใหเหนความสาคญของสงแวดลอมและสภาพแวดลอมโดยรอบ ทาใหคนในชมชนรวมใจกน

ใชทรพยากรอยางประหยดและคมคา ซงคนในชมชนทกคนมสวนรวมในการดแลรกษาสงแวดลอม

รกษาสาธารณปโภค เชน ถนน สะพานในชมชนใหอยในสภาพด ใหความรวมในการรกษาความ

สะอาดของสถานทตางๆ ในชมชน เพอใหคนรนหลงไดมโอกาสใชตอไป

คนในชมชนมการใชชวตตามแบบอยางอสลาม มความเชอมน เชอถอในตนเอง การม

สวนรวมทาใหเกดความศรทธาทจะคดและกระทาสงตางๆ อยในกรอบของอสลาม ผนาเปนแกน

หลกในการขบเคลอน ผลกดนและกระตนใหกดการเปลยนแปลง วฒนธรรมเปนปจจยททาใหเกด

การตดตอสอสารและพรอมรวมมอในการทากจกรรม โดยมความไวใจททกคนมใหกนทาใหเกด

เปนความสามคคภายในชมชน การอยรวมกนแบบเครอญาต ฉนทพนองทาใหเกดมตรภาพและ

ไมตรจตทดเปนเครอขายความรวมมอทเขมแขง 22 ชมชน เกดการเรยนรและการทางานรวมกนใน

รปแบบทเปนเครอขายทมความสมพนธมาจากความสมครใจของคนในชมชน ซงเปนสวนหนงท

ทาใหชมชนมความเขมแขงโดยผนาประยกตใชภมปญญาและหลกศาสนาเขาดวยกนเพอใหคนใน

ชมชนอยรวมกนอยางสงบสนตสข

5.3 ดานเศรษฐกจ

5.3.1 การสรางรายไดในชมชนและการสงเสรมการออม

มสยดกมาลลอสลามมนโยบายสงเสรมอาชพใหกบคนในชมชน โดยการประชาสมพนธ

และการแสดงคตบะฮใหเหนความสาคญของการประกอบอาชพ เพอใหทกครอบครวหารายไดเพม

โดยหางานงายๆ ทเหมาะสมมาใหสมาชกทาหรอมสยดประกอบการเอง เพอนารายไดมาใชใน

กจการของมสยดและทาใหคนในชมชนมความขยนและความคดรเรมสรางสรรคในดานตางๆ

ตามอลกรอานทอลลอฮ ตะอาลา ตรสวา

ความวา “ เมอเสรจกจละหมาดแลวพวกเจาจงแยกกนไปในหนาแผนดน

และแสวงหาความโปรดปรานของอลลอฮเถด”

ความวา “พวกทานทงหลายพงทราบเถดวาแทจรงชวตในโลกนคอ ความ

เพลดเพลน เปนเครองเลนและเปนความโออวดกบในหมพวกทาน เปน

98

การแขงขนกนสะสมทรพยกนและบตรหลานเปรยบเสมอนเปนซงพช

พนธ ทงอกเงยขนมาทาใหพวกทไรศรทธาพงพอใจ หลงจากนนกจะแหง

เหยว ทานจะเหนมนเปนสเหลอง หลงจากนนมนจะเปนซากทผพง ใน

โลกอาคเราะหนนมการลงโทษทรนแรง มการอภยโทษและความพง

พอใจจากอลลอฮ ชวตในโลกนมใชใดอน นอกจากเปนความสขทไมจรง

ย งยน” (อลฮะดษ ; 20)

การสงเสรมเศรษฐกจชมชน เพอใหคนในชมชนมความเปนอยทสมบรณและสอดคลองกบ

สภาพแวดลอม โดยมการประกอบอาชพทดาเนนการในครอบครว เชน ทาดอกไมพลาสตก, ปกผา

เยบผา สวนอาชพทสปบรษดาเนนการเอง เชน เลยงไก เปด ปลา วว แพะ รบจางในโรงงานตางๆ

ปลกพชลมลกขาย หาปลาในลาน าสาธารณะ ตงรานขายของชา ขายของใชทวไป อาหาร รบจาง

ขดคน ถมคน รบจางทวไป รบราชการ และรฐวสาหกจ ขบรถรบจางสวนบคคลและสาธารณะ

รบเหมากอสรางและทานา การสงเสรมการอบรมอาชพใหกบคนในชมชน ทงนคณพระพงษได

กลาวถงเศรษฐกจของชมชนสรปไดวา การสงเสรมอาชพเปนการทาใหชมชนเกดการรวมกลมใน

การทางานทมความเขมแขง โดยมสตปญญารทนตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม และ

สามารถกาหนดวถชวต คณภาพชวต และอนาคตของตนเองไดตามอตภาพของแตละชมชน เชน

การทาน าพรกของกลมแมบานตาลเดยว ในการทาใหเปนมาตรฐานของอาหารอสลาม เปนสนคา

OTOP ของชมชน 1 OTOP 1 การเลยงแพะและการเลยงปลาในกระชง เพอเพมรายไดใหกบคนใน

ชมชน ทาใหเกดพลงทเขมแขงบนพนฐานการชวยเหลอเกอกลกน ซงในการพฒนาชมชนนนม

กจกรรมทสามารถสรางกระบวนการเรยนรเพอนาไปสความเขมแขงของชมชน

มสยดกมาลลอสลามมการจดต งกองทนดาเนนการดานตางๆ ซงมความสาคญในการ

สงเสรมการทากจกรรม ทนมทงทไดรบจากภายนอก เชน หนวยงานรฐและภายในชมชนเองไดจาก

การบรจาคของประชาชน คาบารงการใชทรพยสนของมสยด ผลกาไรจากการคาในการจดงานการ

กศล คาเชาตลาดนด คาเชาทดน คาบารงมสยด ทนทไดนามาใชเพอประโยชนของคนในชมชน

ทาใหเกดการชวยเหลอซงกนและกน โดยใหทกคนใชทรพยากรทมอยอยางจากดใหคมคาทสด ม

สงเสรมกระบวนการเรยนร การสรางสวสดการสงคม การฟนฟอาชพ การพฒนาคน ชมชน สงคม

วฒนธรรม สขภาพอนามยคอการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนนนเอง ใหมคณภาพชวตทด

ขน นาไปสการพฒนาทเขมแขงของชมชน การรวมกลมและการจดการของชมชน โดยวธคดของ

ชาวบานเกยวกบการพฒนาชมชน เชน การจดงานประจาป รบบรจาครอมดอนและวนอด ใหเชา

อสงหารมทรพย ปบสวรรค ชาวบานจะมาเอาปบทมสยดไปตงทรานขายของตนเอง เมอขายได

99

เทาไรจะแบงหยอดลงในปบแลวนามาใหมสยด การจดตงกองทนออมทรพยชมชนหรอกองทน

หมบานสอดคลองกบทคณสมานซงเปนคณะกรรมการมสยดไดแสดงความคดเหนไววา

มกองทนภายในชมชน กองทนออมทรพย กองทนคาขาย ซง 23 ชมชน

จะแบงใหแตละชมชนจดการเอง และใหมสยดเปนสวนกลางในการเขา

มาดแล ในการจดสรรกองทนของชมชน

ดวยเหตนจงเหนไดวาการนาคาสอนศาสนาอสลามมาใชในกจกรรมทางศาสนากบวถการ

ดาเนนชวตเปนสงททาใหมสลมมความเปนอยอยางสมถะ ประหยด ไมฟมเฟอย การแสวงหาแต

เพยงเลกนอยและความดงามตามหลกธรรมทมงตอพระเจาในโลกหนา ซงภายใตหลกธรรม

ดงกลาวนมลกษณะทสอดคลองกบปรชญาชวตแบบพอเพยง ตามททานรอชลลลอฮ (ศ.ล) ไดกลาว

วา

ความวา “แนนอนผทมอบตนแกพระเจาไดประสบความสาเรจและเขา

ไดรบปจจยยงชพทเพยงพอและเขาพงพอใจในสงทอลลอฮ ประทานให"

รายงานโดยมสลม

อบน อมร (ร.ด.) ไดกลาวไววา “เมออยในเวลาเยนทานอยาคอยถงเวลา

เชา เมอทานอยในเวลาเชาทานอยาคอยถงเวลาเยน ทานจงตดตามความด

ขณะทมสขภาพด เมอยามเจบปวยของทานและทานจะตกตวงความด

ขณะทยงมชวตเพอความตาย ของทาน” (รายงานโดยบคอร)

ทาใหชมชนนสามารถพงพาตนเองได มความกระตนรอรนและมงมนในการทางาน ม

ทกษะดานอาชพเพยงพอตอการประกอบอาชพในอนาคตและเขาใจวถชวตการทางาน สงผลให

เปนคนมวนย ตรงตอเวลา ขยนหมนเพยร อดทน ซอสตยสจรตและมการนาทรพยากร ภมปญญา

วฒนธรรม ประเพณมาใชอยางมประสทธภาพ โดยมผนาท มหลากหลายทางดานทกษะและ

ความสามารถในการจดการ ใหคนในชมชนมสานกรวมกนในความเปนเจาของชมชน มความ

รบผดชอบ มการปฏบตกจกรรมอยางตอเนอง ทาใหคนในชมชนเขาใจและสามารถเขาถงและใช

ทรพยากรไดอยางคมคา เชน การเลยงแพะ การทาน าพรกขายโดยกลมบานตาลเดยวซงเปนสนคา

โอทอป คาขาย การเกษตร สามารถสรางความเขมแขงใหชมชนมภมคมกน พงพาตนเองได ซงคณ

สไฮนไดแสดงความคดเหนในสวนนวา

มการอบรม ประชม หนาทตางๆ ของกรรมการ ทาใหรปญหาตางๆท

เกดขนซงจะไดแกไขไดทนท โดยใหทกคนมสวนรวมเพราะทกคนใน

ชมชนเปนเจาของ ตองชวยกนรบผดชอบดแล เราจะตองทาใหภายใน

100

เขมแขงกอน ถงไมมใครชวยเรากทากนได จงทาใหทกคนผกพน สามคค

เวลามปญหาอะไรทกคนกจะชวยกน

โดยสรป เปาหมายเพอใหทกคน “พฒนาตน พฒนาสงคม” ใหเกดความเขมแขงของชมชน

คอการพงตนเอง โดยใชวธการบรหารท “เปดเผย โปรงใส” และหลกในการทางาน “ตงใจ จรงใจ

เตมใจ เพออลลอฮ ตะอาลา” โดยมขอหามในการทางานคอ “อยาเกยง อยางอน อยารอ” เปนการ

ไดมาซงปจจยทจาเปนในการดารงชวต ความสามารถในการหาทางเลอกทเหมาะสมตอการปรบตว

เขากบสถานการณทเปลยนแปลง คณภาพชวตของบคคลครอบครว เศรษฐกจ ศลธรรม จรยธรรม

การปกครองตนเอง สงแวดลอม มการสบทอดในแงตวภมปญญาจะนามาซงความย งยนในอนาคต

5.4 ดานสงแวดลอม

5.4.1 การจดการสงแวดลอมของชมชน

การพฒนาประเทศใหเจรญทผานมาทาใหสงคมเกดการเปลยนแปลง มความทนสมยและ

ปญหาเกดขนมากมายโดยเฉพาะปญหาสงแวดลอม ชมชนมสยดกมาลลอสลามเปนชมชนทมคลอง

แสนแสบเปนคลองทสาคญในการดารงชวต ซงเกดการเนาเสย ผกตบชวาหนาแนน สตวน าลดลง

ไมสามารถทจะนาน ามาใชไดเหมอนกอน แตหลงจากอหมามเขามารบตาแหนงอหมาม เรมมการ

พฒนาใหทกคนเหนความสาคญของคลองโดยใชศาสนาอสลามเขามาประยกต หากทกคนรกพระ

เจาทกคนตองชวยดแลสงแวดลอมทพระเจามอบให จงทาใหคลองแสนแสบน าเรมกลบมาใส

สามารถใชประโยชนในการอปโภค การเลยงปลาและเปนแหลงพงพาของคนในชมชนอกครง ทา

ใหชมชนมความสามคค สมามฉนทเปนหนงเดยวกน มสยดกมาลลอสลามไดพฒนาสภาพแวดลอม

ของชมชน เรมจากการจดระเบยบสภาพแวดลอม ปลกตนไมและทาความสะอาดมสยด คณบณฑตย

ซงเปนคณะกรรมการมสยดไดกลาวถงการดแลสงแวดลอมโดยสรปวาในแตละชมชนจะม

สภาพแวดลอมทตางไดรบประโยชนจากสงแวดลอมแตกตางกนไป ตามลกษณะของแตละชมชน

ซงสงแวดลอมเปนปจจยในการดารงชวตของชมชนโดยใชเปนทพกผอนหยอนใจ เปนแหลงรวม

ของความสวยงามตามธรรมชาต และเปนแหลงทเรยนร ดงนนการพฒจาจงเรมจากมสยดกอนโดย

ทาอยางจรงจงและตอเนอง เพอใหคนในชมชนไดเหนเปนแบบอยาง จงทาใหเกดการซมซบและ

พรอมเขามามสวนรวมในการดแลรกษาสภาพแวดลอมของชมชนแบบสมครใจ

อหมาม (อาจารยวนย) ทาใหคนในชมชนไดเหนอยางตอเนอง เพอชชวนใหทกคนปฏบต

ตาม จนเกดการรวมตวตงเปนชมรมรวมใจภกดรกคลองแสนแสบ (ภาพท 5.5) จงจดใหเปนวน

101

อนรกษและพฒนาแมน า ค คลองแหงชาต ซงชาวบานจะมารวมทากจกรรมในวนท 20 กนยายน

ของทกป ในการพฒนาคลองแสนแสบ เชน กาจดผกตบชวาและไมทงของเสยลงในคลอง ขดลอก

คลองแสนแสบใหมสภาพตนเขน ปลกพชเศรษฐกจรมคลองหนาบานของตนเองไดแก ผกบง ผก

กะเฉด บว ปลกตนไมบรเวณทดนวางเปลา สงเสรมใหประชาชนใชเรอในคลอง จดกฬาทางน า

สงเสรมประชาชนใหเลยงปลาในกระชงรมตลงเพอเพมรายได โดยสรป พบวา ในอดตการตงถน

ฐานของมนษยมกจะตงอยตามแหลงนา เพอใชประโยชนมากมายจากแหลงน า ทงดานการคมนาคม

ขนสง การอปโภคบรโภค ตลอดจนเปนสถานทพกผอนหยอนใจ ดงนนชมชนมสยดกมาลลอสลาม

จงมการใหความรเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเปนการเสรมสรางภมทศนใหแกชมชน

นอกจากนคลองแสนแสบยงเปนแหลงรวมของวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ วถชวตทสบ

ทอดตอกนมาแตโบราณ ซงสงเหลานนบเปนมรดกทางวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของชมชนและม

คณคาอยางยง ทาใหเกดความรก ความผกพนกบธรรมชาตและคลอง

ภาพท 5.5 ทกคนชวยกนดแลรกษาคลองแสนแสบ จนเกดการรวมตวตงเปนชมรมรวมใจ

ภกดรกคลองแสนแสบ

5.4.1.1 การจดการขยะภายในชมชน

สานกงานเขตคลองสามวาใหการสนบสนนจดเรอเกบขยะและสงเจาหนาทเกบกวาด

จานวน 3 คนมาดแล โดยมเรอเกบขยะในคลองเปนประจาทกจานวน 2 ลา 2 เทยวคอ เชาและเยน

ซงจะปฏบตงานเวลา 06.00 – 07.00 น. และเวลา 15.00-16.00 น. ซงคนในชมชนจะนาขยะมาตงใน

102

เวลาทกาหนด เพอใหเจาหนาทนาไปกาจดตอไป โดยบรเวณหนามสยดจะเปนเขตหามจบสตวน า

จนถงโรงเรยนสอนศาสนาประมาณ 2 กโลเมตร การทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการคด

วเคราะหแกปญหาในชมชน การจดการทรพยากรทาใหชาวบานเกดความตระหนกในปญหาของ

คลองแสนแสบและเกดจตสานกในการรกษาคลองแสนแสบ คณทองดซงเปนคณะกรรมการมสยด

ไดกลาวถงลกษณะการดาเนนงานในปจจบนไดขอสรปวา การทาใหชมชนเหนความสาคญของ

ขยะเปนแนวทางหนงในการจดการขยะทจะแกไขสภาพปญหาทเกดขน โดยเปนการมงเนนให

ชมชนนาขยะมากาจดรวมกน ทางเขตจะมถงแยกขยะและมเรอมาเกบเชา เยนในคลองทกวน จน

กลายเปนธรรมเนยมไปแลว ซงจะชวยแกไขปญหาไดในระยะยาว รวมทงน าจากบานเรอนทถก

ปลอยลงคลอง ซงมกฏของพนทในการปลอยโดยกลนมาจากหลกการอสลาม อยางไรกตามการ

ดาเนนการจดการขยะตองอาศยความรวมมอจากทกภาคสวน ดงนนจาเปนตองกาหนดแนวทางและ

ทศทางในการดาเนนงานและการจดสรรงบประมาณ เพอนาไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรมซง

เปนการแกไขปญหาขยะในระยะยาวอยางมประสทธภาพ และถกหลกสขาภบาล เพอคณภาพชวต

และสขนามยของคนในชมชน

ซงคนในชมชนยงใชประโยชนจากคลองแสนแสบในการประกอบอาชพ เชน ทานา ทา

สวนขดบอเลยงปลาและการเลยงปลาในกระชง รดนาตนไม ปลกผกสวนครวและสวนสมนไพรรม

คลองโดยดงน าไปใชตามบานเรอนซงมนษยกบธรรมชาตตองพงพาอาศยกน เมอทกคนมความคด

เชนนจงทาใหเกดความย งยนในการรกษาคลองแสนแสบ ตามหลกศาสนาการแบงปนทรพยากร

เปนหนาทของอลลอฮ ซงอลลอฮตะอาลาไดตรสวา

ความวา “เรา เปนผแบงปนปจจยในการดารงชวตของพวกเขาขณะใช

ชวตอยในโลกนและเรา ไดยกฐานะบางคนเหนอกวาบางคนหลายขน

เพอบางคนในหมพวกเขาจะไดเอาบางคนมาใชงาน” (อชฐ ครป: 32)

การรกษาสภาพแวดลอมไมใหเสยหายตามทอลลอฮไดทรงสรางไวใหกบมนษย ใหมความ

สมดลยของสงแวดลอมอยางเปนระบบ ตามพระราชดารสแหงอลลอฮ

ความวา “อนพนดนน น เราปลกราดมนไว ท งยงตอกตรงมนไวดวย

ขนเขาและเรากใหสงตางๆประดามงอกเงยขนมาอยางสมดล” (อลอจร:

19)

103

ภาพท 5.6 สภาพแวดลอมในมสยดและโรงเรยน

สงเกตไดวาสภาพแวดลอมในมสยดและโรงเรยนสะอาด เรยบรอย มบอดกไขมนและถง

ขยะตงตามจดตางๆ (ภาพท 5.6) วธการททาใหเกดการยอมรบจากชาวบานในการใหความรวมมอ

เรองสงแวดลอม โดยเรมเมอผนากลาวตกเตอนหรอเชญชวนใหทกคนชวยกนดแลชมชน ทาให

ไดรบความรวมมอจากคนในชมชนไดงายเพราะคนในชมชนเกดความเชอใจ เชอถอ ไววางใจ

มนใจกน ทาใหชมชนสามารถอยรวมกนไดอยางสงบ คอยชวยเหลอกน มความโอบออมอาร ม

น าใจเปนหนงเดยว ซงคณคาของทนทางสงคมเหลาน สามารถทาใหเกดการเชอมโยงเครอขาย

ไดรบการยอมรบจากคนในชมชน การบรหารจดการในชมชนของผนาและคณะกรรมการทกทานม

ความผกพนและสมพนธกบพระเจาตามหลกศาสนาอสลามเปนหลก สงผลใหเกดความสมพนธกบ

คนในชมชนและสงแวดลอม เปดโอกาสใหทกคนมสวนรวมจนเกดเปนความเขมแขงในชมชน การ

รกษาคลองแสนแสบ วฒนธรรมและภมปญญาของทองถนใหย งยน ตองเรมจากการสงเสรมใหคน

ในชมชนรกษาความสะอาดของแมน าลาคลอง รกษาวถชวตและวฒนธรรมของชมชนไว ซงจะ

นามาสความตอเนองและความย งยน โดยมงเนนปลกฝงใหเดกและเยาวชนดาเนนชวตตามหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงมผนาใหความรเรองสงแวดลอม เพอเปดโอกาสใหทกคนสามารถทา

ประโยชนใหแกทองถน และเปนสวนหนงในการพฒนาดวยความเตมใจ

โดยยงคงรกษาขนบธรรมเนยมประเพณแบบดงเดมของชมชน คอความรวมมอ รวมใจ

ชวยกนทา ชวยกนคด มน าใจเออเฟอเผอแผกนไดอยางเหนยวแนน มนคง รวมทงวฒนธรรม

การละเลนพนบานทางนา เชน การแขงขนพายเรอ และภมปญญาทองถนคอ เกษตรกร การปลกขาว

สขาวและเรองของอาหาร เชน ขาวมนไก ขาวหมกไก ซปหางวว การทากรงนก การเลยงไกชน เปน

104

ตน การจดกจกรรมรณรงค อนรกษ เพอใหชาวบานเกดจตสานกรบผดชอบตอสวนรวม ทาให

ทรพยากรสามารถใชประโยชนไดอยางย งยนในระยะยาว ซงสรปไดวาการพฒนาประเทศให

เจรญกาวหนานน สงคมตองมดลยภาพจากการพฒนาคนในสงคมในทกดาน ทงดานความร ทกษะ

การดาเนนชวตทด ซงยดหลกความพอเพยง ความพอด และสามารถพงตวเองได โดยพฒนาจาก

ศกยภาพของผนาชมชน พดรณรงคและเชญชวนใหทกคนชวยกนอนรกษคลองแสนแสบ ซงเปน

คลองทไหลผานหนาบานของทกคน โดยนาหลกศาสนาเขามากระตนทาใหคนในชมชนเกด

จตสานกและปรบเปลยนพฤตกรรมของตน

ในการปฏบตศาสนกจหลงละหมาดทกครงผนาจะยกปญหาทเกดขนในชมชนมาเลาใหทก

คนเหนและใหทกคนเขามามสวนรวมในการแกปญหาของชมชนรวมกน ซ งผ นาและ

คณะกรรมการมสยดจะทาเปนแบบอยางอยตลอดและมการจดอบรมใหกบคณะกรรมการเครอขาย

เชน การอบรมเขาคาย 10 วนและจดบรรยายธรรมศาสนาประจาเดอนใหกบคนในชมชนทมสยด

โดยการใหความร พดคยแลกเปลยนขอมลขาวสาร รวมทงสนบสนนสงเสรมเยาวชนใหมสวน

รวมกบผใหญในทกกจกรรมดงคาพดทวา เพอ “เคารพผใหญ เมตตาผนอย” และปองกนชองวาง

ระหวางวย รวมกนทางานสาธาณะใหกบมสยด ทงดานการกฬาเพอสรางความรกสามคคและ

ปองกนตนเอง ดานศลปะ สนทนาการ ทไมขดตอหลกการอสลามเพอใหเกดประสทธภาพ การเปน

ผนาในการฟนฟรกษาสภาพแวดลอมในชมชน ซงสรปไดวาการเปนผนาทดนนจะตองเปนผท

ปฏบตด คดด ทาด มวสยทศนกวางไกล สามารถกาหนดเปาหมาย และแผนงานในการไปส

เปาหมายนนไดอยางชดเจน ไมใชแคฝนแตจะตองทาใหสาเรจ โดยเนนทงงาน เนนทงคน ทาใหคน

ในชมชนเลอมใส ศรทธา เมอคนในชมชนใหความเชอมมนผนาแลว กพรอมทจะทาตามเพราะ

พนฐานทกคนเปนมสลมและยดในหลกการศาสนา ซงการเปลยนแปลงนเองททาใหทกคนเรมหน

มามองทตนเองกอนและเรมใหความรวมมอกนมากขน สงสาคญเลยคอตวผนา เพราะผนามความ

เขมแขง มศกยภาพ เอาจรงเอาจงกบการฟนฟคลองแสนแสบ รวมทงสภาพแวดลอมของชมชน ซง

เนนใหทกคนรวมกนทางานจนทาใหเกดความสาเรจ จงเปรยบเสมอนครทสอนทงดานความรใน

การทางานและเปนตวอยางสาหรบพฤตกรรมทเหมาะสมดวย

การพฒนาชมชนเกดจากแรงผลกดนทผนาประยกตใชหลกศาสนาใหสอดคลองกบวถชวต

และปญหาในชมชน ซงปจจบนมสยดกมาลลอสลามเปนแหลงดงานดานสงแวดลอม การบรหาร

การพฒนาทองถน ซงเหนไดจากสภาพคลองแสนแสบดขน บรเวณหนามสยดมปลาเปนจานวนมาก

และคนในชมชนมจตสานกรกษาคลอง ดแลสงแวดลอมในชมชนและเกดความสามคค รวมทงเปน

แหลงพกผอนหยอยใจของคนในชมชน จนทาใหชมชนเปนตนแบบดานการรกษาสงแวดลอม โดย

สรปแลวมสยดกมาลลอสลามเปนแหลงดงานดานสงแวดลอม บรหาร การพฒนาทองถน และดาน

105

ศาสนา เชน อบจ. อบต. มหาวทยาลย โรงเรยน องคกรศาสนาตางๆ ใหเหนถงความย งยน ดวย

กระบวนการมสวนรวมของคนท งระดบครอบครวและชมชน เพอใหมคณภาพชวตทดขนใน

อนาคต ในลกษณะทชมชนทาไดเอง ดวยความสามารถและศกยภาพของชมชน ในการนาหลก

ศาสนามาใชในวถชวตและนาไปปฏบต โดยใหทกคนพงพาตนเองกอนซงทาใหชมชนเขมแขง

มนคง เปนการปลกจตสานกใหคนในชมชนรวมกนคด ตดสนใจ โดยเฉพาะเดกๆ อยางตอเนอง

และจรงจง ทาใหทกคนเขาใจและปฏบต จงเปนผลใหชมชนเกดการเรยนรและแสวงหาแนว

ทางการพงตนเองของชมชนใหอยไดในระยะยาวอยางมความสงบสข โดยกาหนดเปาหมายดวย

กระบวนการมสวนรวมของคนทงชมชน

ชมชนมสยดกมาลลอสลาม มผนาทมความเสยสละ มความรความสามารถ โดยใชเสยงตาม

สายทาใหชมชนเกดความรกสามคค ความเขมแขงเปนหนงเดยวกนและประสบความสาเรจในการ

จดการสงแวดลอม ชมชนมกจกรรมทเปดโอกาสใหทกคนเขามามสวนรวมในการตดสนใจ การ

กระจายโอกาสใหคนสวนใหญสามารถใชประโยชนทรพยากรไดอยางเทาเทยม โดยดงใหทกคน

เขามามสวนรวมเปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดพฒนาศกยภาพในการจดการปญหาไดดวย

ตนเอง เพอประโยชนของตนเอง ครอบครวและชมชน ตลอดจนสามารถสนองตอบตอการกระจาย

การพฒนาไดอยางเตมทและทวถง ดงนนการพฒนาจะเนนทการสรางความเขมแขงของชมชน ให

สามารถพงตนเองได โดยมผนาชมชนทเขมแขงเปนตวนา ในการผนกกาลงพฒนาและนาไปสความ

เขมแขงของชมชน โดยสรางความตระหนกและความรความเขาใจเกยวกบการอนรกษ ฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สนบสนนใหชมชนเปนศนยกลางในการพฒนาความสมพนธ

ของคนในครอบครวและชมชน โดยการจดกจกรรมเพอใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจ

ทางาน ควบคม และตดตามผลรวมกน

พอสรปแนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของชมชนเปน Model

Sustainable Development ดงน (ภาพท 5.7) การพฒนาทย งยนจะเกดขนไดในชมชนและทกภาค

สวนตองสนบสนนและใหความรวมมอในการขบเคลอน ใหเกดการเปลยนแปลง บนพนฐานของ

ทนทรพยากรทมอย ทงน ตองสรางจตสานกใหมของคนในชมชน ใหมงผลประโยชนสวนรวม

มากกวาประโยชนสวนตน ปรบวธคด ทศนคตในการดาเนนชวตใหม รวมทงตองประสานกบ

ภาครฐเพอใหเกดความเชอมโยงกบ ทองถนและชมชนใหเขามามสวนรวมทางานดวยกน เพอสราง

กระบวนการเรยนรใหเกดการพฒนาและเพมมลคาของทรพยากรในทองถน ในแตละดานดงน

ดานเศรษฐกจ การสรางผลประโยชนจากพลงชมชนโดยรกษาทนสงคมไว (ทรพยากรธรรมชาต

และทรพยากรมนษย) จากการใหความรในเรองอาชพ เพอใหคนในชมชนไดมอาชพรองรบ มการ

อบรมจดหาตลาด ซงทาใหสมาชกเหนความสาคญของการประกอบอาชพ สงผลใหเกดความขยน

106

และความคดรเรมสรางสรรคในดานตางๆ เพ อใหคนในชมชนมความเปนอยท สมบรณและ

สอดคลองกบสภาพแวดลอม ทาใหชมชนนสามารถพงพาตนเองได

ดานสงแวดลอม เนนการรกษาเสถยรภาพของระบบนเวศทงทางชวภาพและกายภาพ โดยการสราง

จตสานกสาธารณะในการรกษาคลองแสนแสบ ซงความเขมแขงของชมชนเกยวกบคลองแสนแสบ

เหนไดอยางชดเจน จากการรวมตวกนตงเปนชมรมรวมใจภกดรกคลองแสนแสบ เพอเปนพลงและ

นาไปสการปฏบตในระยะยาวระหวางชมชน สงผลใหชมชนมความสามคค สมามฉนท เปนหนง

เดยวกน เรมจากการจดระเบยบสภาพแวดลอม ปลกตนไมและทาความสะอาดมสยด การรณรงค

เรองการทงขยะ ทาใหประชาชนไดเหนอยางตอเนอง จนเปนทยอมรบของคนในชมชนซงปจจบน

มสยดกมาลลอสลามประสบความสาเรจในการเปนแบบอยางสาหรบการพฒนาชมชนแบบบรณา

การทกดาน

ดานสงคม ชมชนมสยดกมาลลอสลามตงอยรมคลองแสนแสบ มคลองทเปนเสมอนเสนชวตใน

การดารงชพถกทาลายไมสามารถใชประโยชนเชนในอดตได แตจากการเปนอหมามนกพฒนา เขา

มาดารงตาแหนงอหมามทาใหชมชนมรมรนเขยวขจ คลองแสนแสบน าใสขนสามารถใชประโยชน

และเลยงปลาได เปนความภาคภมใจของชาวชมชน ปจจยสาคญทสดคอ ศกยภาพของอหมาม ซง

เปนผนาทมคณธรรม มจตใจเปนนกพฒนา โดยใชหลกศาสนาเขามาเปนสวนหนงในการพฒนา

รวมทงสรางคณะกรรมการมสยดใหปฏบตงานอยางจรงจงเขมแขง โดยรกษาความมนคงของสงคม

และวฒนธรรม รวมทงการลดความขดแยงในสงคม ทาใหชมชนมความรก สามคค ชวยเหลอ เออ

อาทรตอกน โดยใชคนเปนศนยกลางในการพฒนาทาใหเกดความเขมแขงกบชมชนและสงผลให

เกดการพฒนาทย งยน ทงนอหมามไดพยายามนาหลกการของศาสนาอสลามมาใช เพอการพฒนา

สงคม โดยพฒนาคนกอนเปนอนดบแรกโดยเหนวาคนนนเมอพฒนาไดครบองคประกอบ คอ

พฤตกรรม จตใจและปญญาแลว คนเปนปจจยตวกระทาททาใหเปนศนยกลางของการพฒนา ใน

สวนของการจดการศกษาจดใหมการศกษาทงภาคสามญและภาคศาสนา โดยมสยดจดการศกษา

ภาคศาสนาเฉพาะวนเสารและวนอาทตยเทานน อกทงมสยดยงใหความสาคญกบการอบรมเยาวชน

ในภาคฤดรอนหรอชวงปดภาคเรยนใหญเพอหลอหลอมจตใจใหมคณธรรม จรยธรรม ใชเวลาวาง

ใหเปนประโยชน และพยายามหลกเลยงใหหางไกลจากอบายมขทงปวง ทาใหชมชนอยรวมกน

อยางสนต ดงนนจงกลาวไดวาการปฏบตของคณะกรรมการมสยดกมาลลอสลาม ภายใตการนา

ของนายวนย สะมะอน โดยพฒนาคนเพอทจะนาไปสการพฒนาสงคมและสงแวดลอมจงประสบ

ความสา เรจตามคาขวญทวา “พฒนาตน พฒนาสงคม” และนาพาใหชมชนเขมแขงในทสด

107

ภาพท 5.7 โมเดลการพฒนาอยางย งยน

โมเดลการพฒนา

อยางย งยน

ดานสงคม

1. การชวยเหลอกนในสงทเปนคณธรรมความด

2. การรวมกลมของชาวบาน

3. ความไววางใจและความเชอใจ

4. ชองทางในการสอสารและรบขาวสาร

5. ผนาไดประยกตใชศาสนา

6.การพฒนาการศกษาทงสายสามญและศาสนา

ดานสงแวดลอม

1. สงเสรมใหมสภาพแวดลอมทดในชมชน

2. การจดการขยะ

3. ตนแบบดานการรกษาสงแวดลอม

4. นาเปนปจจยทสาคญอยางมาก

ดานเศรษฐกจ

1. จดตงกองทน

2. สงเสรมอาชพ

3. มความเปนอยอยางสมถะ ประหยด ไม

ฟ มเฟอย

4. พงพาตนเองได

บทท 6

ผลการศกษาหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางยงยน

และการนาไปประยกตใชเปนแนวปฏบตของชมชนอสลาม

การศกษาเรองอสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร โดยเกบขอมลหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนา

อยางย งยน รวมทงการประยกตใชหลกคาสอนศาสนาอสลามไปสแนวทางปฏบต จากอลกรอานซง

เปรยบเสมอนธรรมนญและรปแบบการดาเนนชวตของมสลมทกคนและอลหะดษเปนสงหนงท

มสลมยดถอเปนแบบอยางในการดาเนนชวต มาเปนตวผลกดนสแนวทางปฏบต เพอใหเกดการ

พฒนาอยางย งยน ซงผลการศกษามรายละเอยดดงตอไปน

หลกคาสอนของศาสนาอสลามเนนเรองความศรทธา ความเชอ การปฏบตตนอยาง

เครงครดตอพระเจาตามคมภรอลกรอานและอลหะดษ โดยปราศจากขอสงสย คนในชมชนสวน

ใหญนบถอศาสนาอสลาม ซงการนาหลกคาสอนอสลามมาใชในชมชนทาใหเกดความเขมแขง สงบ

สข มการใชจายอยางประหยดตามสถานภาพ ไมเปนหนสน การชวยเหลอพงพากนภายในชมชน

มากกวาภายนอก นาทรพยากรและวฒนธรรมของชมชนมาพฒนา รวมทงการดแลรกษาสงแวดลอม

โดยรอบชมชน ทาใหเกดประโยชนแกสวนรวม ซงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท

9 และ 10 จะใหความสาคญกบปรญญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอ

ดลยเดช รชกาลท 9 (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550: 18-20)

ไดกลาววาเปนแนวทางปฏบตเพอใหชวตดาเนนไปในทางสายกลางทเหมาะสมสอดคลองกบวถ

ความเปนอยอนเรยบงายของคนไทย ซงสามารถนามาประยกตใชใหเหมาะสมกบประชาชนทก

ระดบทงระดบบคคล ครอบครว ชมชน องคกรและระดบประเทศได โดยทกคนสามารถนาหลก

กบปรญญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกปฏบตในการดาเนนชวตได ไมใชเฉพาะในหมคนจนหรอ

เกษตรกรโดยตอง “ระเบดจากขางใน” คอการเกดจตสานก มความศรทธา เชอมน เหนคณคาและ

นาไปปฏบตดวยตนเองแลวจงขยายไปสครอบครวชมชนสงคมและประเทศชาตตอไป เชน ความ

พอเพยงระดบบคคลและครอบครว มงเนนใหบคคลและครอบครวอยรวมกนอยางมความสข

ท ง ท า ง ก า ย แ ล ะ ท า ง ใ จ พ ง พ า ต น เ อ ง อ ย า ง เ ต ม ค ว า ม ส า ม า ร ถ ไ ม ท า อ ะ ไ ร เ ก น ต ว

109

ดาเนนชวตโดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน รวมทงไฝรและมการพฒนาตนเองอยางตอเนองเพอ

ความมนคงในอนาคตและเปนทพงใหผอนไดในทสด เชน หาปจจยสมาเลยงตนเองและครอบครว

จากการประกอบสมมาชพ รขอมลรายรบ-รายจาย ประหยดแตไมใชตระหน ลด-ละ-เลก อบายมข

สอนใหเดกรจกคณคา รจกใช และรจกออมเงนและสงของเครองใช ดแลรกษาสขภาพ มการ

แบงปนภายในครอบครว ชมชน และสงคมรอบขาง รวมถงการรกษาวฒนธรรม ประเพณและการ

อยรวมกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม และความพอเพยงระดบชมชน คน

ในชมชนมการรวมกลมกนทาประโยชนเพอสวนรวม ชวยเหลอเกอกลกนภายในชมชนบนหลก

ของความร รกสามคค สรางเปนเครอขายเชอมโยงกนในชมชนและนอกชมชน ทงดานเศรษฐกจ

สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน การรวมกลมอาชพ องคกรการเงนสวสดการชมชน

การชวยดแลรกษาความสงบ ความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอย รวมทงการใชภมปญญา

ทองถนและทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชนมาสรางประโยชนไดอยางเหมาะสม เพอ

สรางเสรมชมชนใหมความเขมแขงและมความเปนอยทพอเพยง

6.1 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบหลกคาสอนศาสนาอสลาม

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมความสอดคลองกบหลกคา

สอนของศาสนาอสลาม ซงปรากฏในคมภรอลกรอานและอลหะดษทกลาวถงความพอเพยงเพอ

นาไปสการพฒนาอยางย งยน ตามทพระองคอลลอฮไดทรงดารสวา :

ความวา “และในทานองเดยวกนนน เราไดดลบนดาลพวกเจาทงหลาย

เปนประชาชาตทางสายกลางเพอวาเจาทงหลายจะไดเปนสกขพยานแก

มนษยชาตและศาสนทต (มฮมมด) กเปนสกขพยานสาหรบพวกเขาทง

มวล” (ซเราะฮอลบะกอเราะฮ : 143)

ความวา “ความพอเพยงคอคลงสมบตทไมรจกหมด” ( รายงานโดยอลบย

ฮะกย )

ความวา “ทดทสดของกจการทงหลายคอ ตรงกลางของมน” (รายงาน

โดยอบน อสสมอานย-ฎออฟ)

ความวา “ แมนวามนษยคนหนงนนไดรบครอบครอบสองหบเขาทเตม

ไปดวยทรพยสน แนนอนทสดเขายอมจะแสวงหบเขาทสาม และไมมสง

ใดจะบรรจเตมเตมทองของมนษยไดนอกจากดนเทานน” (เปนการเปรยบ

เทยงทานาองวา ความตายคอสงเดยวทสามารถหยดย งกเลสและความ

110

ตองการของมนษยได) (รายงานโดยบคอร ฮะดษท 6072 และมสลม

ฮะดษท 2390)

ทานรอชลลลอฮ (ศ.ล) ไดกลาววา “แนนอนผทมอบตนแกพระเจาได

ประสบความสาเรจและเขาไดรบปจจยยงชพทเพยงพอและเขาพงพอใจ

ในสงทอลลอฮ ประทานให” (รายงานโดยมสลม)

ความวา “โชคดเปนของผทไดรบการชนาใหไดรบอสลามและเขามปจจย

ยงชพทพอเพยงและพอใจในสงทตนมอย” (ตรมซย,สนน, หมวด อซซดด

,บรรพ มาจาอาฟลกฟาฟวซซรอลยฮ, เลมท : 2349)

ความวา “บรรดาผซงเมอพวกเขาใชจาย พวกเขากไมสรยสรายและไม

ตระหน และระหวางของสภาพนน พวกเขาอยสายกลาง”

(ซเราะฮ อล-ฟรกอน, 25: 67)

ความวา “ความผาสกจะไดแกผทไดรบการชนาสอลอสลาม โดยทการ

ดารงชวตของเขานน เปนเศรษฐกจพอเพยง และเขาพอใจดวยสงนน”

(บนทกโดย อบนหบบานและอลหากม ดสลสละฮอศเศาะฮหะฮ เลม 4

หนา 10 หะดษหมายเลข 1506)

ความวา “ความรารวยมนมไดอยทการมทรพยสนเงนทองมาก แตความ

รารวยนนอยทจตใจ รารวยนน หมายถง การมพอ ความพอ ไมมกมาก

และไมฟงเฟอ” (โดยมสลม, ซอฮฮ, หมวด อซซากาต, บรรพ ลยซลฆอน

อนกสรอฮตลอารอด, เลขท: 1051)

ความวา “ทาน จงอยอยางสมถะบนโลกใบนแลวอลเลาะฮจะรกทาน และ

จงปลอยวางในสงทมนษยครอบครอง (รจกพอไมคดแยงชงแขงขนอน

กอใหเกดโลภและรษยา) มนษยจะตางพากนรกทาน” (รายงานโดย อบน

มาญะห ฮะดษท 4102)

ความวา “และพวกสเจาจงกนและจงดม และพวกสเจาอยาไดสรยสราย

แทจรงพระองคมทรงรกบรรดาผทสรยสราย” (อล-อะอรอฟ อายะฮท 31)

โดยรวมพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระราชทานแนวพระราชดารในการดาเนนชวต

ตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เอาไวแกพสกนกรของพระองค ดงน (สานกงานมลนธชยพฒนา,

2550: 15)

1) ยดถอความประหยด ตดทอนคาใชจายในทกดานลดละความฟมเฟอยในการใชชวต

2) ยดถอการประกอบอาชพดวยความถกตอง ซอสตยสจรต

111

3) ละเลกการแกงแยงผลประโยชนและแขงขนกนในทางการคาแบบตอสกนอยางรนแรง

4) ไมหยดนงทจะหาทางใหชวตหลดพนจากความทกขยาก ดวยการขวนขวายใฝหาความร

ใหมรายไดเพมพนขน จนถงขนพอเพยงเปนเปาหมายสาคญ

5) ปฏบตตนในแนวทางทด ลดละสงชว ประพฤตตนตามหลกศาสนา

ซงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทง 5 ขอทสอดคลองกบหลกคาสอนของศาสนาอสลาม (อาล

เสอสมง, 2553) ดงน

1) ยดถอความประหยด ตดทอนคาใชจายในทกดานลดละความฟมเฟอยในการใชชวต คอ

การไมฟมเฟอยและไมใชจายสรยสราย ใชจายไปในสงทศาสนาอนมตใหอยในความเหมาะสมตาม

ความจาเปนและหามเหนแกตว ตระหนถเหนยว เพราะทาใหมนษยหลงใหลอยกบทรพยสนเงน

ทองจนลมพระเจา มนษยตองอยบนทางสายกลางใชจายในสงทจาเปนตองจายและไมใชจายเกน

ขอบเขตกาลงของตน ตามพระดารสของอลลอฮทรงตรสวา

ความวา “และ (คอ) บรรดาผซงเมอพวกเขาใชจาย พวกเขากไมสรยสราย

และพวกเขากไมตระหนถเหนยวและปรากฏวาระหวางสงดงกลาวคอ

ความเปนกลาง (ระหวางการสรยสรายและความตระหน)” (สเราะฮอล-ฟ

รกอน อายะฮท 67)

ความวา “แทจรงบรรดาผทสรยสรายฟมเฟอยในการใชจายนน พวกเขา

เปนพนองกบเหลามารรายและมารรายนนมนเนรคณตอพระผอภบาล

ของมน” (สเราะฮอลอสรออ อายะฮท 27)

ความวา “และ (คอ) บรรดาผซงตระหนถเหนยวและใชผคนใหมความ

ตระหนถเหนยว ตลอดจนพวกเขาจะปดบงสงทพระองคอลลอฮทรง

นามาใหแกพวกเขาจากความโปรดปรานของพระองคและเราได

เตรยมการลงทณฑอนอปยศไวแลวแกบรรดาผเนรคณทงหลาย” (สเราะฮ

อนนสาอ อายะฮท 37)

ความวา “2 ประการจะไมรวมอยดวยกนสาหรบผ ศรทธาคอ ความ

ตระหนและการมมารยาททเลวทราม” (รายงานโดยตรมซ)

ความวา “ทานทงหลายจงกน จงดม จากรซก (ปจจยยงชพ) ทอลลอฮทรง

ประทานมาใหและอยาไดสรางความเสอมเสยบนหนาแผนดน”

(บท อลบะเกาะเราะห โองการท ๖๐)

ความวา “ทานทงหลายจงกน จงดม และอยาไดฟมเฟอย แทจรงอลลอฮ

ไมทรงรกบรรดาผทฟมเฟอย” (บท อลอะรอฟ โองการท 31)

112

และอลหะดษทระบวา

ความวา “และพวกทานจงปองกน (ตวของพวกทานใหหางไกล) ความ

ตระหนเพราะแทจรงความตระหนไดทาใหผคนในยคกอนหนาพวกทาน

วบตมาแลว” (รายงานโดยมสลม, 2538)

2) ยดถอการประกอบอาชพดวยความถกตองซอสตยสจรต

อสลามสงเสรมใหมสลมทกคนประกอบอาชพทสจรต ในการดารงชพทถกตองตามหลก

ศาสนา และไมอนญาตใหมสลมขเกยจไมแสวงหาอาชพ ซงหลกคาสอนระบวา :

ความวา “คนหนงในหมพวกทานอยาไดนง (งอมองอเทา) จากการ

แสวงหาปจจยยงชพ”

ดงนนมสลมทกคนจะตองประกอบอาชพตามทศาสนาอนญาตตามศาสนาบญญต เชน

เกษตรกรรม คาขาย หตถกรรมหรออตสาหกรรม เปนตน สวนอาชพทขดตอศาสนบญญต หาม

กระทาโดยเดดขาด เชน ขายลอตเตอร ขายสรา เลยงสกร ธรกจทเปนการพนนและธรกรรมทม

ดอกเบย เปนตน ซงมสลมในอดตสวนใหญจะทาเกษตรกรรมเปนจานวนมาก มกประสบกบปญหา

ดานนาทใชการเกษตร ภยธรรมชาตและโรคระบาด เปนตน

ส า นก ง า น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร พฒ น า ก า ร เ ศ ร ษ ฐ ก จ แ ล ะ ส ง ค ม แ ห ง ช า ต (2554:99)

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานเศรษฐกจพอเพยงสาหรบเกษตรกรไดแก “ทฤษฎ

ใหม” วาดวยการบรหารจดการทดน เพอการเกษตรทรงมงเนนใหประชาชนชาวไทยอยรวมกบ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสนต ไมเบยดเบยนหรอกอปญหาใหเกดขนกบสภาวะ

แวดลอม เหตททรงใหความสาคญแกสภาวะแวดลอมเพราะทรงตระหนกดวาประเทศไทยนนเปน

ประเทศเกษตรกรรมโดยพนฐานประชาชนทประกอบอาชพการเกษตรตองอาศยธรรมชาตในการ

ทามาหากนจงจาเปนตองใชประโยชนจากธรรมชาตใหมากทสด และไมทาลายธรรมชาต ซงการ

บรหารจดการตามหลก “ทฤษฎใหม” ทสอดคลองกบหลกคาสอนในศาสนาอสลามดงน

1. การฟนฟทดนรกราง ไดระบไว ความวา “ผใดทาใหผนแผนดนทตายไปแลวมชวต

(คอการพฒนามน) ผนแผนดนนนยอมเปนสทธของเขา” (รายงานโดย อะฮหมด และตรมซ)

และอลหะดษทระบไว ความวา “ผใดพฒนาผนดนหนงซงมใชกรรมสทธของผใดใหมความเจรญ

เขาผนนยอมมสทธตอทดนผนนน” (รายงานโดย บคอร)

2. การเพาะปลกพชเกษตร ในอลหะดษทระบไว ความวา “ไมวามสลมคนใดไดปลกตนไม

หรอทาการเพาะปลกแลวมนกมากน หรอแมวามนษยกตามนอกเสยจากยอมปรากฏเปนการทาทาน

สาหรบเขาผนนแลว” (รายงานโดย บคอรและมสลม) และ “พวกทานจงแสวงหาปจจยยงชพในสง

ทถก ปกปดไวของผนดน” (รายงานโดย บคอร)

113

3. การจดแบงทดนตามทฤษฎใหมนน ในคมภรอลกรอานไดระบไว

ความวา “และสญญาณหนงสาหรบพวกเขานนคอ ผนแผนดนทแหงแลง

เราไดใหมนมชวตขนมาอกครงและเราไดนาเมลดพชออกมาจากมน แลว

พวกเขากบรโภคสวนหนงจากมน และเราไดทาใหมเรอกสวนจากอนท

ผาลมและองนในทดนนนและเราไดทาใหมตาน าพงออกมาในผนดนนน

เพอทพวกเขาจะไดกนผลไมของมนตลอดจนสงทมอของพวกเขาได

กระทามน แลวพวกเขาจะไมขอบคณกระนนหรอ?” (สเราะฮ ยาซน อา

ยะฮท 33-35)

4 อาล เสอสมง (2553)4

เหนไดวาในบรรดาอายะฮขางตนไดระบถงการพฒนาทดนใหม

ผลประโยชนเกดขนตามกระบวนการทางธรรมชาตทพระองคอลลอฮทรงกาหนดเอาไว โดยระบถง

แหลงนาในการเกษตร 2 ประการ คอนาฝนและตานาอนเปนตนกาเนดของลาธารและแมน าลาคลอง

การเพาะปลกโดยใชการหวานเมลดพนธพช เพอใชเปนอาหารหลกในการบรโภคและการปลกไม

ผลแบบสวนผสม (อนทผาลม-องน) ซงในคมภรอลกรอานไดกลาวถงพนธพชชนดตางๆเอาไวอยาง

มากมาย ซงมสลมสามารถนามาเพาะปลกไดในทดนของตนตามความเหมาะสม

ความวา “และปศสตว พระองคทรงสรางมนสาหรบพวกทานในปศสตว

นนมความอบอน (คอหนงและขนทนามาทาเครองนงหมใหความอบอน)

และประโยชนหลากหลายและสวนหนงจากมนนนพวกทานไดบรโภค

และสาหรบพวกทานในฝงปศสตวนนคอความสวยงาม ขณะทมนกลบ

จากทงหญาและขณะทมนออกสทงหญา และมน (ปศสตว)ไดแบก

สมภาระของพวกทานไปยงเมองทไมปรากฏวาพวกทานไปถงเมองนน

เวนแตดวยความเหนอยยากลาบากใจ แทจรงพระผอภบาลของพวกทาน

ทรงเอนดยง อกทงทรงเมตตาเสมอ” (สเราะฮอน-นะหล อายะฮท 5-7)

ความวา “และแทจรงในปศสตวนนยอมมขอคดทนาใครครวญสาหรบ

พวกทาน เราไดใหพวกทานดมจากสงทอยในทองของมนจากระหวางมล

และเลอดเปนน านมบรสทธ เปนโอชาแกผดมทงหลาย” (สเราะฮอน-

นะหล อายะฮท 66)

4 อาล เสอสมง (2553)4 ทานนบ มฮมมด กเคยเลยงแพะแกะใหแกชาวนครมกกะฮ ทานนบ ม

ซา (อ.ล) กเคยเลยงปศสตวใหแกพอตาของทาน ทานนบ ดาวด (อ.ล) กมอาชพเปนชางตเหลก

ประดษฐเกราะและโล ทานนบ อาดม (อ .ล) เปนผ มอาชพเพาะปลกและทานาไถหวาน ,

114

ทานนบนวะฮ (อ.ล) เปนชางไมและทานนบอดรส (อ.ล) เปนชางเยบผา (รายงานโดย อล-หากม)

การประกอบอาชพจงเปนแบบฉบบของบรรดาศาสดาทงหลายทมสลมควรถอเอาเปนแบบอยางใน

การดาเนนชวต ศาสนาอสลามสงเสรมใหประกอบอาชพทซอสตยสจรต อยางเชน เกษตรกรรมเปน

อาชพพอเพยงตามทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทมลกษณะผสมผสานระหวางการ

เพาะปลกอาหารหลก การปลกไมผล การทาเกษตรสวนผสมตลอดจนการเลยงสตว ลวนแตเปนสง

ทอยในกรอบทศาสนากาหนดวางเอาไว

3) ละเลกการแกงแยงผลประโยชนและแขงขนกนในทางการคาแบบตอสกนอยางรนแรง

ทระบเอาไวในคมภรอลกรอานและอลหะดษ พระองคอลลอฮ ทรงดารสวา :

ความวา “โอบรรดาศรทธาชนทงหลาย พวกทานอยาไดกนทรพยสนของ

พวกทาน ระหวางพวกทานโดยมชอบ ยกเวนทเปนการคาขายอนเกดจาก

ความพงพอใจจากพวกทาน และพวกทานอยาไดฆาตวของพวกทาน

ทงหลาย แทจรงพระองคอลลอฮนนทรงเมตตาตอพวกทานเสมอ และ

ผใดกระทาสงดงกลาวโดยละเมดและอธรรม เราจะนาเขาผนนเขาสนรก

อเวจ” (สเราะฮ อน-นสาอ อายะฮท 29-30)

ซงหมายความวาการคาขายตองเกดจากความพงพอใจระหวางสองฝายทตกลงทาการคาขาย

และการไดรบประโยชนของฝายหนงจะตองไมอยบนความเสยหายหรอขาดทนของอกฝายหนง

ตองทาดวยความซอสตยสจรตจะสงผลใหประสบความสาเรจในการงานททา ดงปรากฏในอล-หะ

ดษระบวา :

ความวา “ผคาขายทมความสจรต ซอสตย ยอมไดอยพรอมกบบรรดาผพล

ชพเพอปกปองศาสนาในวนกยามะฮ” (รายงานโดย อบน มาญะฮ และอล

หากม)

ความวา “และผใดกตามจากพวกทานไดอยตธรรม เราจะใหเขาผนนได

ลมรสการลงทณฑอนใหญหลวง” (สเราะฮอล-ฟรกอน อายะฮท 19)

ความวา“พวกทานจงเกรงกลวความอธรรม เพราะแทจรงความอธรรมนน

คอบรรดาความมดมนในวนกยามะฮ” (รายงานโดยอะฮหมดและอล-หา

กม)

4) ไมหยดนงทจะหาทางใหชวตหลดพนจากความทกขยากดวยการขวนขวายใฝหาความร

ใหมรายไดเพมพนขนจนถงขนพอเพยงเปนเปาหมายสาคญ

หลกคาสอนของอสลามทมพระดารสในอลกรอานระบวา

115

ความวา “และจงกลาวเถดวา พวกทานจงทางานเถด แลวตอไปพระองค

อลลอฮ ตลอดจนศาสนทตของพระองค และมวลผศรทธาจกไดประจกษ

ถงงานของพวกทาน”(สเราะฮอต-เตาบะฮ อายะฮท 105)

ความวา “แทจรงพระองคอลลอฮทรงโปรดปรานเมอคนหนงในหมพวก

ทานไดกระทางานหนงในการทเขามความประณต”(รายงานโดยอบยะอ

ลา)

ทานอหมามอชชาฟอย (ร.ฮ.) ไดกลาววา

ความวา “ผใดปรารถนาโลกน ผนนตองเรยนรวชา และผใดปรารถนา

โลกหนา ผนนกตองเรยนรวชา” (กตาบอล-มจ�มอ เลมท 1 –คานา-)

จงเปนสงทมสลมตองใฝศกษาหาความรอยตลอด จนเกดจากความรความเขาใจในสงนน

อยางแทจรง เมอมความรกจะทาใหฐานะความเปนอยใหมชวตทดขน

5) ปฏบตตนในแนวทางทด ลดละสงชว ประพฤตตนตามหลกศาสนา

ซงหลกคาสอนของศาสนาทสอนใหประพฤตด ปฏบตใหถกตองตามหลกการของศาสนา

และหลกเลยงสงชวราย ดงในอลหะดษระบวา

ความวา “แนแทผทยอมจานนตามวถอสลามยอมไดรบความสาเรจ อกทง

เขาไดรบปจจยยงชพทพอเพยง และอลลอฮไดใหเขาผนนมความพง

พอใจตอสงทพระองคทรงนามาใหแกเขา” (รายงานโดยบคอรและ

มสลม)

4 อาล เสอสมง (2553)4

ความวา “มาตรแมนวามนษยคนหนงนนไดรบครอบครอบสองหบเขาท

เตมไปดวยทรพยสน แนนอนทสดเขายอมจะแสวงหบเขาทสาม และไม

มสงใดจะบรรจดเตมเตมทองของมนษยไดนอกจากดนเทานน (เปนการ

เปรยบเทยงทานาองวา ความตายคอสงเดยวทสามารถหยดย งกเลสและ

ความตองการของมนษยได)” (รายงานโดยบคอร ฮะดษท 6072 และ

มสลม ฮะดษท 2390)

ในอลหะดษบทนมหลกคาสอนทกลาววา ใหประพฤตตนในฐานะอส

ลามกชนดวยการละเลกสงทฝาฝนและขดตอหลกคาสอนของศาสนาและมงปฏบตคณงามความดท

ศาสนามคาสอนสงใชและการมปจจยยงชพทพอเพยงตอความตองการ รวมทงการมความพงพอใจ

ในสงทตนมอย ไมมกมาก ไมโลภ หรอแสวงหาสงทเกนความจาเปนทง 3 ประการเปนเงอนไขททา

ใหบคคลไดรบความสาเรจทงในโลกนและโลกหนา

116

4อาล เสอสมง (2553)4

ความสมพนธในชมชนททกคนมาอยรวมกนทาใหเกดการพฒนาท ด นาไปสการ

เจรญเตบโตโดยผเปนหวหนาชมชนจะตองปลกจตสานกคนในชมชนทงทางดานวตถและจตใจให

เกดความเขมแขง ซงศาสนาอสลามใหความเคารพบคคลและสงคมตามทสยยด มฮมหมด ฮเซน

ตะบะตาบาอย (ม.ป.ป.: 15-16) ไดกลาววา ความสมพนธอนแทจรงซงมอยระหวางบคคลและสงคม

น กอใหเกด “สวนบคคลในสงคม” ทแตกตางกน ซงความแตกตางกนจนถงจดทวาสวนบคคลจะ

ชวยผดงความคงอยของสงคมดวยพลงและคณภาพทงหลายทงหมด พลงและคณภาพทคลายคลง

กนกถกผลตขนในสงคมนน ดวยเหตนอสลามจงใชคาสอนทสาคญและคาบญชาของพระผเปนเจา

อยางเชน การแสวงบญ การสวดภาวนา ญฮาด (การตอสเพอผลประโยชนของอสลาม) การจายทาน

และการเคารพใหเชอฟงนอบนอมตอกนและใหเกยรตกน ซงขอทงหมดทกลาวมาเปนรากฐานทาง

สงคมของศาสนา ดงคาสอนจากพระมหาคมภรอลกรอานและอลหะดษกลาววา

เรองของความเพยงพอ หลกคาสอนและการปฏบตตวของศาสดา

นบมฮมมด (ซ .ล . ) ท เ ปนองคศาสดาผ ย ง ใหญพระองคท านใช ชวตแบบพอเพยง ซงใน

ประวตศาสตรบบนทกใหทราบวาทานพอใจทจะนอนบนเสอหยาบๆ ทานหวไมตางไปจากคนจน

หว ทานยอมอดเพอใหคนทหวมากกวาไดอม ทานรบประทานอาหารเหมอนคนอนรบประทาน

ทานรดนมแพะ ทานเยบทานปะรองเทาและเสอผา ทานไมเคยฟงเฟอ ทานสมถะและทานยงดแล

ครอบครวไดเปนอยางด ในวนททานเสยชวต ทานไดทงอาหารใหภรรยาของทานเพยงไมกชนและ

ผาไมกผน ทานไมเคยใหอานาจบารมของความเปนผนาทงทมผตามทานนบแสนๆ คนเพอหา

ประโยชนเขาตนเองและแมนวาทานตองการภเขาอฮดทงลกกพรอมทจะกลายเปนทองในชวพรบตา

ทานจงเปนแบบฉบบของความพอเพยงอยางเตมตว นบตงแตอดตเปนตนมาอสลามไดพยายามสอน

ทางออกใหกบมวลมนษยในการดาเนนชวตโดยเรมจากอนเนอทเราเรยกมนวาหวใจ พยายามปลก

จตสานกใหเขาถงแกนแทแหงชวต ซงมนบมฮมมด (ซ.ล.) เปนแบบอยางจากหลกการเหลานน

ความวา “และจงชวยเหลอกนและกนในคณงามความด และความยาเกรง

(ตออลลอฮ) และจงอยยาชวยเหลอกนและกนในความบาปและการเปน

ศตรกน และจงยาเกรงอลลอฮ แทจรงอลลอฮทรงเขมงวดยงในการ

ลงโทษทณฑ” (ซเราะฮ อล-มาอดะฮ อายะฮท 2)

ความวา “ไมมคณความดใดในการกระซบกระซาบอยางมากมายของ

มนษยเวนแต(ม) เพอใหเกดการบรจาคหรอกาชบกนในคณความด หรอ

เพอ (กอใหเกด) การประสานกนระหวางเพอนมนษย” (ซเราะฮ อน-น

ซาอ อายะฮท 114)

117

ความวา “และจงนอมปกของเจา (ออนนอม)ใหแกบรรดาผศรทธาเถด”

(ซเราะฮ อล-ฮจญร อายะฮท 88)

ความวา “และพวกเขา (ชาวอนศอร)ไดเสยสละ(ดวยทรพยสน เคหะ

สถาน ฯลฯ แกชาวมฮาญรน ผอพยพ) แม (ตามจรงแลว ) พวกเขาจะม

ความจาเปน (ตอสงดงกลาว) ดวยกตาม” (ซเราะฮ อล-ฮชร อายะฮท 9)

ความวา “จงสารวมตนตอสงตองหาม (ตามพระบญญต) ทานจะเปนผ

เปนเลศสดในการนมสการภกด และจงพงพอใจในสงทอลลอฮทรง

กาหนดใหแกทาน ทานกจะเปนผถงซงความพอเพยงทสดในโลกและจง

ทาดตอเพอนบานของทาน ทานจะไดเปนศรทธาชน (มอมน) ทสมบรณ

ทสด และจงรกทจะใหแกผอนในสงททานรกทจะใหแกทานตวเอง ทาน

จะไดเปนมสลมทสมบรณแบบและจงอยาหวเราะมากเกน แทจรงการ

หวเราะมากนนทาใหหวใจตายดาน” (บนทกโดย อหมาม อต-ตรมซย)

ความวา “จงสารวมตนตออลลฮ ไมวาทานจะอย ณ แหงใด และจงทาด

ตอบแทนความชว เพอจะไดลบลางกน และจงอยรวมกบผคนดวยจรรยา

มรรยาทอนดเถด” (บนทกโดย อหมาม อะหมด อต-ตรมซย และดารมย)

ความสขทเกดจากการเปลยนแปลงและพฒนาในสงคมตามหลกปรชญาแหงความพอเพยง

คอ การทายงไงใหคนในสงคมหาเลยงชพตวเองได โดยทไมเบยดเบยนใคร รจกเสยสละ แบงปน

ชวยเหลอคนทออนแอกวา มความสมถะ นอบนอมถอมตน รบผดชอบตอหนาท ไมนนทาใหราย ม

ความเมตตา ไมอจฉาและตดขาดญาตมตร มมรรยาททด ไมยดตดและหวงแหน และตองแบงปน

และพรอมทรบมอกบสถานการณทเปลยนแปลงไดตลอดเวลา นส คอปรชญาของคาวา “พอเพยง”

ซงชมชนมสยดกมาลลอสลามไดนาหลกคาสอนศาสนาอสลามทเกยวกบการพฒนาอยาง

ย งยนมาประยกตใชในชมชน ถายทอดใหความรเกยวกบสงแวดลอมผานเสยงตามสาย เพอใหคน

ในชมชนไดเขาใจและแกปญหารวมกน หลงจากละหมาดวนศกรจะกลาวคตบะฮ (การบรรยาย

ธรรม) การนาเสนอหลกคาสอนของศาสนาอสลาม เพอตกเตอนใหทกคนมความสานกและ

จตสานกตอสวนรวม โดยเนอหาการบรรยายจะมหลากหลายเรองแตกตางกนไป ซงจะขอยกเนอหา

การบรรยายมาเพยง 6 เรอง ดงตอไปน

1) เรอง การอนรกษแมนาคคลอง (วนย สะมะอน, ม.ป.ป)

ผศรทธาทรกทงหลาย “จงยาเกรงอลลอฮและหมนดแลสภาพแวดลอมในทองถนของเรา

เถด” ซงเราทกคนไดอาศยอยในทองถนมาแตรนบรรพบรษ สงตางๆรวมทงสภาพแวดลอมใน

118

สงคมของเราเปนมรดกทางวฒนธรรมทองถนอนมคาทสด บรรพบรษของเราไดหมนสรางสรรค

กนมาดวยความขยนหมนเพยรและเหนดเหนอย ทองถนของเราจงเขยวชอมดวยตนไมหลากชนด

แมนอกฤดฝนจะตองหาแหลงน าเพอขนยายน านามารดตนไมใหเจรญงอกงาม บรรพบรษของเราก

ไมเคยแสดงความเหนดเหนอยหรอเกยจครานแลวปลอยใหทองถนของเราเกดความแหงแลงจนเรา

ตองมาฟนฟกนใหม ตรงกนขามคนสมยเราตางไดรบและเสพความอดมสมบรณทางสงแวดลอมท

พวกทานไดสรางไวใหแกเราอยางไมมขอบกพรองเลย และบางทองถนมแหลงน าภายในทไมตอง

เหนอยยากตองขนยายน ามาจากแหลงน าไกลๆบรรพบรษของเรากรกษาแหลงน าดงกลาวเปนอยาง

ดมาโดยตลอด

แผนดนทเราไดอาศยอยนไมวาจะเปนพนทเลกนอยทเราครอบครองโฉนดเปนกรรมสทธ

ของเราและของเอกชนทวๆไปหรอเปนพนทสาธารณะและบรรดาสรรพสงท งหลายรวมท ง

สวนประกอบอนๆมากมายไมวาจะเปนแรธาตหรออากาศธาตหรอพชชนดตางๆรวมทงสงท

เคลอนไหวไดเชนมนษยและสตวจะใหญจะเลกจนเลกทสดไมสามารถมองเหนดวยตาเปลาไดยอม

อยในความหมายแหงแผนดนทอลกรอานไดบญญตไวซงผศรทธามความยดมนวาสงเหลานนลวน

เปนสงซงถกสรางโดยพระผ เปนเจาท ง สน หาใชเกดขนมาเองดวยทฤษฎวว ฒนาการของ

นกวทยาศาสตรไม ความสลบซบซอนแหงองคประกอบของสรรพสงตางๆยอมแสดงใหเหนถงพ

ลานภาพของพระผเปนเจาอยางแทจรง อลกรอานบญญตไวหลายอายะฮ ดงเชน

ความวา “พระเจาไดสรางแผนดนใหมพนทราบสาหรบพวกเจา และสราง

ผนฟาใหเปนหลงคาสาหรบพวกเจา และใหนาฝนตกลงมาจากฟา แลวทา

ใหมผลผลตเกษตรงอกเงยออกมาเพ อเปนชวปจจยของพวกเจา....”

(อลบะเกาะเราะฮ 22)

อลกรอานอายะฮนไดบญญตถงปจจยพนฐานสาหรบการดารงอยของมนษย คอ มแผนดน

มทองฟา มน าฝนทตกลงมาจากฟา จากน าฝนเปนอาหารสาหรบดดซบบรโภคโดยพนดน แลวจง

งอกเงยออกมาเปนพชชนดตางๆ ทวแผนดน แลวมผลผลตเกษตร เชน ผลไม ขาวเปนอาหารสาหรบ

มนษยไดบรโภคสรางความเจรญเตบโตแกรางกายทาใหชวตสามารถดารงอยไดอยางไมมโรค

เบยดเบยนมสขภาพทด นอกจากมนษยขาดการระมดระวงตวในดานระบบตางๆ เชน ระบบบรโภค

กบรโภคกนอยางตะกละตะกลามและฟงเฟอไมตรวจสอบคณภาพของสงทตนรบประทาน เรยกวา

กนกนไมเลอก

อลกรอานเตอนใหมนษยไดพจารณาถงคณประโยชนมหาศาลของแผนดนน าและฟา เพอ

มนษยจะไดมสตไดคดถงประโยชนของมนสาหรบมนษยเอง มนษยจะไดพยายามรกษา

ปจจยพนฐาน 3 ประการนใหมสภาพทดตลอดไป เพอความอยรอดและความอดมสมบรณและ

119

ความสขของมนษยเอง คณภาพของดนน าและฟาเปนความจาเปนทสดสาหรบมนษยเอง หาก

มนษยปลอยใหมศตรรกรานมน นนคอมลพษททาลายมน ไมวาจะเปนมลพษทาลายดน หรอมลพษ

ทาลายน า และมลพษทาลายอากาศคอฟาทอลกรอานบญญตในโองการทอางอง เราทกคนจะตอง

เรยนรจากผรในดานการบารงรกษาดนน าและอากาศใหมสภาพดงเดมทอลลอฮไดสรางมา สภาพ

ดงเดมทอลลอฮไดสรางมานน เราเพยงแตอยาทาลายสภาพนนดวยมลพษดงกลาว เราไมตองใช

วรยภาพของเราใหเหนดเหนอยและยากลาบากกบการสรางดนน าอากาศเลยเพราะอลลอฮไดสราง

ใหเราแลวอยางสมบรณ และถงอลลอฮไมสรางใหเราหลงจากเราไดทราบถงประโยชนมหาศาลของ

มน เรากไมมอานาจและความสามารถสรางสงเหลานนไดเพราะผทรงอานาจการสรางมเพยง

อลลอฮองคเดยวเทานน หนาทของเราเพยงแตพยายามใชประโยชนมนอยางทะนถนอมใชมนอยาง

ระมดระวงอยางประหยดและตองบารงรกษามนอยางด ตลอดชวอายขยของเราและของมนเรา

จะตองพากเพยรใชประโยชนมนตามลกษณะดงทกลาวมาแลว อยาละเลยตอหนาทอนสาคญนเปน

อนขาด มฉะนนความเสยหายและความหายนะจะเกดแกเราและแกโลกโดยสวนรวม

2) เรอง ปญหาขยะและการจดการเบองตน (วนย สะมะอน, ม.ป.ป)

พนองผศรทธาทรกทงหลาย “จงยาเกรงอลลอฮและจงกาจดขยะใหหมดสนเถด” ปญหา

ขยะนบเปนปญหาใหญสาหรบคนในเมองหรอแมแตในชนบททมประชากรในชมชนอาศยอยาง

หนาแนน เรองของขยะจะตองเขามาสรางปญหาแกชมชนจะมากจะนอยขนอยกบจานวนประชากร

ทจรงนนปญหาอยทคณภาพประชากรในชมชน หากประชากรในชมชนมความรบผดชอบสง และ

ปฏบตตามระเบยบวนยของชมชนอยางเครงครด ชมชนนนกจะหมดปญหาขยะเปนชมชนปลอด

ขยะอยางแนนอน จตสานกของสมาชกในเรองความสะอาดยอมเปนรากฐานสาคญทสดในการ

แกไขปญหาขยะ เพราะขยะเปนสวนหนงของสงสกปรก เปนมลภาวะทสรางความเสอมโทรมแก

สภาพของชมชน เปนเครองหมายแสดงความไมเอาไหนหรอความบกพรองและความไมรบผดชอบ

ของชมชน เปนความเสยหายในระดบทาลายภาพพจนของชมชน ชมชมใดทมขยะเตมพนทยอม

แสดงใหเหนชดเจนวาสมาชกชมชนทกครอบครวลวนแตเปนคนมกงายไรระเบยบไมคานงถง

วฒนธรรมและเกยรตยศแหงชมชน ชมชนจะถกตาหนวาเปนชมชนสกปรก ชมชนไรคณภาพขาด

เอกภาพ และไมรบผดชอบสงคม

การเกบขยะในคาสอนของศาสนาอสลามถอเปนคาสอนหลกท ศาสนาอสลามให

ความสาคญมาก แมในสายตาโดยทวไปอาจจะมองการเกบขยะวาเปนกจของคนชนตา ในสงคม

หนงหากสมาชกสงคมชอบทจะดหมนซงกนและกนและมความเกลยดชงกนเพราะความแตกตาง

กนทางฐานะ สงคมนนจะกลายเปนสงคมทตกตาเปนสงคมทเหนแกตวเปนสงคมของคนใจแคบเฉย

เมยไมกระตอรอรน และจะไมมการพฒนาในดานใดๆเลย ทงนเพราะการบรหารจดการภารกจการ

120

เกบขยะอยางจะใหประสบความสาเรจอยางถาวรอยางมประสทธภาพเราถอวาเปนภารกจและเปน

หนาทๆสาคญมาก เปนความสาเรจทยงใหญสาหรบสงคมแหงชมชนนนแนนอน

ศาสนาอสลามสอนชดเจนเรองของการเกบขยะ และถอวาภาคผลและอานสงสอนพงได

ของผเกบขยะนนเทาเทยมกบการทาความดระดบสรรเสรญอลลอฮซงผกระทาจะไดรบการตอบ

แทนความดของเขาทไดเกบขยะนนมผลถงทาใหเขาพนจากนรก ดงหดษหนงระบความวา

“แทจรงมนษยเปนบตรหลานของนบอาดมทกคนถกสรางเปนรางกายอน

ประกอบดวยขอตอ 360 ขอตอ ดงนนใครทกลาวสรรเสรญความเกรยง

ไกรแหงอลลอฮ และกลาวสดดอลลอฮและกลาวแสดงความเปนหนง

แหงอลลอฮและกลาวแสดงความบรสทธของอลลอฮและกลาวขออภย

ตออลลอฮและยายกอนหนหรอไมหนามหรอกระดกใหพนจากทางเดน

ของคน หรอใชใหคนทาความดหรอหามคนทาเลว จานวนทาความด

เหลานนได 360 ประการ เทากบขอตอรางกายของเขา แนนอนการเดนใน

วนนนของเขาไดผลกดนตวของเขาเองออกจากนรก” (มสลม)

จะเหนชดเจนวาการทาความดในศาสนาอสลามมไดเนนการบรกรรมอยางเดยว แตจะผสม

กลมกลนกบการประกอบกจกรรมดวยในมลคาเดยวกน ดงนนกจกรรมใดๆหากใหผลดตอสงคม

ผกระทากจะไดรบกศลผลบญโดยไมตองบรกรรมประกอบแตประการใด ผลบญแหงการทาความด

เชนนผกระทายอมไดรบเทากบการทาทานโดยเขาไมไดทาทานใดๆ แตการทเขายอมเสยสละแรง

และเวลาขนยายวตถอนตรายตามระบในหดษใหพนทางเดนของคนทาใหคนทใชทางเดนนนไม

ตองประสบกบอนตรายจากสงทเขาขนยาย นคอการทาทานตามอดมการณอสลามทเราตองทา แม

เราไมมทนทรพยพอทจะบรจาคทาน แตเรากสามารถบรจาคแรงของเราไดอนมคาเทากบทาทาน

ดวยทนทรพยนนเอง อกหดษหนงระบคลายกบหดษทผานมาแลว มความวา

“แตละขอตอรางกายมนษยนนยอมไดรบผลเทากบเขาทาทานในทกวนท

ดวงตะวนขนผานเขาทาน ยตธรรมแกคนสองคนทานกไดทาทานแลว

ทานชวยเหลอพยงใหคนขนพาหะนะไดสะดวกขนหรอชวยลาเลยงสง

ของของเขาใหเขาทานกไดทาทานแลว คาพดทดสกคาเดยวทพดกบคน

อนกถอเปนการทาทานแลว แตละกาวททานเดนไปมสยดทานกไดทา

ทานแลว และทานขจดสงอนตรายออกจากทางเดนทานกไดทาทานแลว”

(บคอร มสลม)

การทาความดแมจะเลกนอยและไมไดลงทนทางทรพยสนหากลงแรงเพยงเลกนอยดง

กจกรรมตางๆทปรากฏในหดษทอางองผานมาแลว แตผลทไดรบตอบแทนจากการทาดดงกลาวมคา

121

เทากบการทาทานททาดวยทรพยสนเหมอนกน คาสอนนเทากบไดอดชองวางระหวางคนรวยกบคน

จนทาใหเกดความเปนธรรมระหวางคนทงสอง ความเทาเทยมและเสมอกนในศกดศรไดเกดขน

เปนอยางดแกคนทงสอง คนรวยเขามโอกาสใชทรพยของเขาทาบญทาทานแตคนจนกมโอกาสเทา

เทยมกบคนรวยไดทาบญทาทานเหมอนกน โดยทาดวยแรงงานทเขามและนนคอทรพยสนทาง

แรงงานของเขา สงคมจงสามารถอยรวมกนไดระหวางคนจนกบคนรวยไมมการแบงชนชนใหเปน

ทระคายเคองและนอยเนอตาใจหรอมการดถกกนในแตละฝายใหเปนจดเรมตนแหงปญหาสงคม

ในหลกคาสอนของศาสนาอสลามประเดนนจงสรปไดวา ทรพยสนแบงได 3 ประเภท คอ

ทรพยสนทางปญญา ทรพยสนทางแรงงาน และทรพยสนทางสมบต ทรพยสนทง 3 ประเภทน

สามารถนามาบรจาคไดและผบรจาคกไดรบผลตอบแทนจากอลลอฮในมลคาแหง “การทาทาน”

เหมอนกน ดงนนเราจงตองถอเปนวาระแหงชวตของเราทจะทาทานท งสามประเภทน นหาก

สามารถ จะเลกจะนอยกขอใหทาดวยความจรงใจและบรสทธใจ อลลอฮตะอาลาไดใหสญญาไววา

ความวา “...ดงนนผใดไดทาความดแมน าหนกเทาปรมาณเขาจะไดเหน

มน และใครทาความเลวแมเทาปรมาณเขากจะไดเหนมน” (ซลซะละฮ 7)

พนองผศรทธาทรกทงหลาย “จงยาเกรงอลลอฮและจงขจดขยะใหพนครวเรอนเถด”

ทอยอาศยถอเปนปจจยสาคญของการดาเนนชวตของคนทกระดบ ไมวาเขาจะมฐานะเปน

อครมหาเศรษฐหรอเปนคนอนาถายากจน สงสาคญในการดารงชวตของแตละกลมชนจะตองการ

เหมอนกนกคอความสะอาดของทอยอาศย แมจะนยามความสะอาดแตกตางกนบางในแตละหมชน

แตกไมตางกนมากนก ทกกลมชนไมตองการใหบานของตนสกปรกรกไปดวยขยะยงอนตรายและ

ราคาญแกครอบครว ซ ารายยงมกลนเหมนโชยไปรบกวนความสขของคนอนๆ บานอนๆ อกดวย

แมกลนของเราเราอาจจะเคยชนกบมนจนไมรสกเหมน แตกลบกลายเปนความเหมนทรายกาจอยาง

ยงสาหรบคนอนจนเขาทนไมไดกแอบตเราอยในใจ เมอทนตอไปไมไหวกนนทาอยางเปนระบบ

จนถงขนประทวงเรา จนอาจกลายเปนประเดนแหงการทารายรางกายของกนและกนได หรอขยาย

ไปเปนการจลาจลหรอสงครามยอยๆ กอาจเปนได

ดงนนเราจะตองแกปญหากนทตนเหตแหงปญหา นนคอตองบรหารทอยอาศยของเราเอง

ใหมความสะอาดปราศจากขยะทกประเภทอยาปลอยใหกระแสปญหาของขยะเดนทางออกจากบาน

เราไปเทยวสรางปญหาแกบานอน ขยะในบานเราเราตองตรวจสอบทกวนและทาความสะอาดทก

วน เราตองมขอมลในการบรหารขยะวาในบานเรามขยะกประเภท เชน ประเภทขยะอาหารทง

ประเภทขยะมลฝอย ประเภทขยะอเลกโทรนกส ประเภทขยะเศษสวนเกนของใชลกษณะตางๆ

ประเภทขยะอนตราย ประเภทขยะราคาญ ประเภทขยะเปยก ขยะแหง บางทเศษกระดาษเศษผาทเรา

122

เลกใชไมไดสนใจมนปลอยใหหมกหมมเปนประชากรขยะทเพมมากขนอยในบานของเราจน

กลายเปนแหลงสะสมซองสมเชอโรคตางๆ เปนความเลวรายทเราจะตองชวยกนขจด

อลกรอานไดแบงความประพฤตตองหามหรอเลวรายออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. ความ

เลวรายทางดานความกกขฬะหยาบชาลามกอนาจารเรยกวา “อลฟะฮซาอ” 2. ความเลวรายทางดาน

ความประพฤตตองหามทางศาสนา เรยกวา “อลมงกร” เชนการสะสมขยะกอยในขอหามประเภทน

ดงนนเราจงตองชวยกนขจดความเลวรายนใหออกไปใหหมดจากบาน จากโรงเรยน จากโรงงาน

จากหมบานของเราใหคงสภาพสะอาดตลอดไป อลกรอานบญญตวา

ความวา “…ทจรงอลลอฮใชใหมความยตธรรม และสรางความดงามและ

สงเคราะหแกผใกลชด และอลลอฮหามความลามกอนาจารและความ

เลวรายและการขมเหง พระองคเตอนพวกเจา เพอพวกเจาจกไดตระหนก”

(อนนะหน 90)

สงตองหามตามคาสอนของศาสนาอสลามมบญญตไวเพอเปนวนยของทกคนจะไดอย

รวมกนในสงคมดวยความสงบสขสนตอยางมนคงถาวร ไมมการกดขรงแกและสรางความ

เดอดรอนแกกนและกน สภาพปราศจากสงนนคอสภาพแหงความสงบสขสนตอยางแทจรง เราตอง

พยายามปลกสรางความดเหลานนใหเรมตนกนทบานของเรา โดยเฉพาะอยางยงขยะทกประเภท

จะตองหมดไปจากบานของเรา เราตองกวาดบานถบานใหสะอาดทกวนและเมอเหนวามคราบไคล

หมกหมมสกปรกมานานเรากจดการลางบานกนใหสะอาดเอยมออง วธการขจดสงเลวรายใหหมด

ไปนน ทานศาสดา ฯ ไดสอนความวา “ใครพบเหนสงเลวรายใดเขาจงเปลยนแปลงมนดวยมอของ

เขา หากเขาไมสามารถกจงเปลยนแปลงดวยวาจาของเขา หากไมสามารถกใหเปลยนแปลงดวยใจ

ของเขา นนเปนศรทธาทออนแอทสด” (บคอร มสลม)

วธการขจดสงเลวรายใหหมดไปตามคาสอนทผานมานน ทานศาสดาฯ ไดสอนเราให

กระทาได 3 ขนตอน คอ

1. ใหทาดวยมอของเรา เชน กรณกวาดขยะในบาน เรากจบไมกวาดเสยเอง

2. เราชกชวนหรอออกคาสงใหคนใตบงคบบญชาเราทาโดยเราไมตองทาเอง

3. เรานกคดคานและตตงอยในใจเมอยงเหนขยะเกลอนกระจายเตมบาน

สงเลวรายทกลาวนนทานศาสดามไดจากดสงเลวรายดานใดดานหนง จงหมายความรวม

ไปถงสงเลวรายทกดานไมวาจะดานสงคม เชน การกออาชญากรรม หรอดานสวนตว เชน ความ

ประพฤตไมดตางๆ รวมทงกอความสกปรกหรอการสะสมขยะทเรากาลงพดถง เปนหนาทของเรา

ทกคนทจะตองปฏบตดวยความจรงใจและจรงจง อยาปฏบตเพยงเพอสรางภาพชวครงชวคราวตาม

วตถประสงคของโครงการหนงโครงการใด เราตองยดเปนภาระหนาทอนจาเปนของตวเราจนเปน

123

นสยของเราทเราขาดมนไมได เราเหนขยะหรอความสกปรกใดๆ ภาระหนาทอนเปนนสยของเราน

จะกระตนใหเรารสกกระตอรอรนทจะกมลงเกบขยะนนนาไปทงในถงขยะ หรอหากไมมถงขยะเรา

จะยอมเสยเวลาเดนหาทอนควรทจะทงขยะนน แมจะตองเกบมนไวในตวเราจนเราลมมนกตาม

ทงนหากขยะนนไมเปนนะยส แตถาเปนนะยสเราตองรบขจดมนออกดวยอปกรณภายนอกโดยเรา

ไมไดสมผสมน

3) เรอง การจดการขยะอนตรายในครวเรอน (วนย สะมะอน, ม.ป.ป)

พนองผศรทธาทรกทงหลาย “จงยาเกรงอลลอฮและจงระมดระวงอนตรายในครวเรอนเถด”

ศาสนาอสลามมหลกคาสอนทบรณาการระหวางปจจยทจาเปนแกการดารงชวตในโลกน

อนเปนปจจยภายนอกและปจจยทจาเปนแกการดารงชวตภายในนนคอจตวญญาณความรสกนกคด

และจตสานกแหงคณธรรมซงเปนปจจยพนฐานทเรมจตขนภายในและควบคมพฤตกรรมภายนอก

จนแยกออกจากกนไมได ความสาคญทงปจจยภายนอกและปจจยภายในจงตองใหความสาคญทง

สองปจจยอยางเทาเทยมกนจะทอดทงไมสนใจนนไมไดถอวาขดตอหลกการอสลาม

ดงนนศาสนาอสลามจงไมเวนตอการสรางระบบจรยธรรมควบคมทกสถาบนแหงชวต

โดยเฉพาะอยางยงสถาบนครอบครวเปนสถาบนทมความสาคญตอชวตและสงคมรวมไปถง

ประเทศอยางปฏเสธไมได หากเราบรหารครอบครวอยางมคณภาพ แนนอนคณภาพนนจะสงผลไป

ถงการบรหารประเทศดวย สถาบนครอบครวมใชจะมสวนประกอบเฉพาะบคคลเทานนคอ สาม

ภรยา และบตรหลาน แตสวนประกอบทางดานวตถอกมากมายทเราจะตองใหความสนใจ เชน บาน

หลงหนงจะตองประกอบดวยหองครว หองนอน หองนงเลน และหองเหลานนสามารถดดแปลง

เปนหองประชมสาหรบสมาชกครอบครวไดในทกโอกาส สถาบนครอบครวเราจะตองใหความ

สนใจดานการบรหารจดการโดยใชความรกความเมตตาเปนหลกหรอเปนเงอนไขพนฐาน มใช

บรหารครอบครวดวยการใชอานาจจนขาดอสรภาพทางความคดของสมาชกครอบครว สมาชก

ครอบครวถกบงคบเคยวเขญกดขราวกบเปนทาส เราตองยอมรบในอานาจหนาทของตวเราเองใน

ฐานะผนาบรหารในสถาบนครอบครว อานาจหนาทนอลลอฮตะอาลาไดมอบหมายใหเราในฐานะ

บรษผเปนสาม โดยบญญตในอลกรอาน นนคอ

ความวา “…บรรดาบรษยอมมอานาจเหนอสตร ดวยเหตปจจยทอลลอฮ

ไดโปรดปรานบางสวนใหเหนอกวาบางสวน และดวยเหตทพวกเขาไดใช

จายจากทรพยสนของพวกเขา ดงนนสตรทดนนคอสตรทจงรกตอสาม

อกท งรกษา (ตวและทรพยของสาม) เนองเพราะสามไมอย ดวยสง

ทอลลอฮไดรกษา...” (อนนซาอ 34)

124

แมอานาจบรหารครอบครวเปนเอกสทธของสามแตวธการบรหารครอบครวอลลอฮกกาชบ

วาจะตองบรหารดวยคณธรรมความด มใชดวยอานาจบาตรใหญ คออานาจเผดจการ หรอบรหาร

ดวยความเสแสรงแสดงออกตอกนเพ อกลบเกลอนความบกพรองหรอลบปมดอยของตนเอง

อลกรอานไดบญญตวา “…และพวกเจาจงอยรวมกบพวกนางดวยคณธรรม” (อนนซาอ18)

เราไดรบความสขจากสงบรโภคและของใชตางๆ ในครอบครว แตกตองเรยนรอกดานหนง

ของมนคอดานทเปนอนตรายกบเรา อาหารทเรารบประทานทกวนนนเมอมนยงมสภาพสดเรากจะ

ไดรบประโยชนจากมนอยางเตมท แตเม อมนเนาเสยประโยชนทเราเคยไดรบจากมนกกลบ

กลายเปนอนตรายทนาสะพรงกลวและพงระวง ซงขยะอนตรายตางๆ ทสะสมหมกหมมอยใน

ครอบครวของเราอาจไดรบการปลอยปละละเลยจากเรา

ความจรงแลวเมอมนเปนขยะคอสงทนามาใชไมไดเพราะหมดสภาพอนพงประสงคดาน

หนงแตอาจใชประโยชนในดานอนบางตามสมควร เรากตองบรหารจดการขยะนนอยางอยางม

ความเขาใจ เชน อาหารเหลอใชเมอเรารบประทานมนไมได แตเรายงใหสตวอนๆ กนตอไดหรอ

สามารถแปรสภาพเปนปยซงเปนอาหารอนโอชะของตนไม เมอเราบรหารขยะอยางมความเขาใจ

เราสามารถแยกแยะขยะทเปนประโยชนและขยะทไรประโยชนซ ารายทาใหเกดอนตรายแกเราได

อกดวย

การรบประทานอาหารคณภาพ ศาสนาอสลามไดใหความสาคญและบญญตไวในอลก

รอานอยางชดเจน เพอเราจะไดไมผลผลามหรอสะเพราในการบรโภคของเรา จนไมเลอกอาหารทม

คณสมบตทดตามทอลกรอานได บญญตไว อลกรอานบญญตวา “มนษยเอย พวกเจาจงบรโภคจาก

สงทมในแผนดน เฉพาะทอนมตอกทงทด และพวกเจาอยาตามกาวเดนแหงมาร เพราะมนเปนศตร

อนเดนชดของพวกเจา” (อลบะเกาะเราะฮ 168)

4) เรอง การจดการขยะอนทรย (วนย สะมะอน, บรรยายธรรม)

พนองผศรทธาทรกทงหลาย “จงยาเกรงอลลอฮและจงรกษาความสะอาดในบรเวณบาน

เถด”

การรกษาความสะอาดเปนหนาทท เราจะตองชวยกนโดยพรอมเพรยงทจรงในพนท

สาธารณะทวไปเรากจะตอรบผดชอบรวมกนอยแลว แตอยางนอยพนทสวนตวในบานของเราเรา

จะเปลอยใหสกปรกไมได ทกคนจะตองดแลทาความสะอาดในบานของตนเองอยางเครงครด ขยะท

มอยในบานของเรานนเราสามารถแบงได 4 ประเภท คอ 1. ขยะอนทรย 2.ขยะรไซเคล 3. ขยะ

ทวไป 4. ขยะอนตราย

อนขยะทกประเภทนนเราตองบรหารจดการมนอยางถกวธ และควรมทศนคตทเหมาะสม

เพราะขยะมใชสงปฏกลไรคาทตองทงมนใหกลายเปนขยะถาวรตลอดไป ความจรงขยะบางประเภท

125

นนเราสามารถแปรรปใหเกดประโยชนได โดยสภาพสงคมปจจบนขยะยงมากเทาใด ขยะกลบ

กลายเปนอาชพอกแขนงหนงทสรางเศรษฐมาหลายคนแลว

ขยะยอดฮตไมนาจะมอะไรเกนถงพลาสตกซงยงเจรญทางทนนยมบรโภคนยมมากเทาใด

ขยะชนดนกเพมจานวนขนเปนเงาตามตว พลาสตกนนใชเวลานบพนปกวาจะยอยสลายแมจะใชไฟ

เผากตาม การยอยสลายจงเปนสงทไมสามารถจะทาได นอกจากการลดจานวนผลตใหนอยและนา

ถงทใชแลวมารไซเคลใหมหรอพยายามเลกใชมนเสย โดยใชกระดาษหรอผาฝายแทน

ขยะอกประเภทหนงทสามารถแปรรปไปใชประโยชนอยางอนได คอ ขยะอนทรย ไดแก

พวกเศษผลไมเศษผก เศษอาหารทเหลอบรโภคมนปนเปมากบถงเกบขยะคอนขางมากพอสมควร

ขยะอนทรยเหลานสามารถแปรสภาพเปนปยหมกเพอนาไปใสตนไมใหเจรญงอกงามยงขน เศษผก

เศษผลไมทเรยกวา อนทรยกเพราะปลกมนดวยระบบเกษตรอนทรยมใชเกษตรเคม

การเตรยมพรอมเพอขจดขยะนนไมไดยากเยนอะไรเลย และทเราตองขจดขยะกเพราะขยะ

เปนทสะสมสงสกปรกและแหลงชมนมของเชอโรค ในศาสนาอสลามไดใหความสาคญในเรองน

มาก จะเหนวาตารานตศาสตรอสลามไดจดความสกปรกแบงเปนระดบตางๆ เรยกความสกปรกนน

วา “นะยส” แบงนะยสออกเปน 3 ระดบ คอ 1. นะยสมคอฟฟะฟะฮ (ระดบเบา) 2. นะยสมตะวซซ

เฏาะฮ (ระดบกลาง) 3. นะยสมซกกละฮ (ระดบหนก) วธการทาความสะอาดนะยสเหลานนก

กาหนดกฎเกณฑไวอยางชดเจน

ศาสนาอสลามสอนใหมนษยทกคนตองเคารพภกดและกราบนมสการตออลลอฮตะอาลา

เปนประจาการปฏบตหนาทนไดสมบรณเรยกวาการทาความใกลชดกบอลลอฮตะอาลา และอลลอฮ

ตะอาลาโปรดปรานรกเมตตาบรรดาผทาความสะอาด อลกรอานไดบญญตวา “...ในมสยดนนยอมม

แตบรษทรกการทาความสะอาด และอลลอฮยอมรกบรรดาผทาความสะอาด (ทงภายนอกและ

ภายใน)” (อตเตาบะฮ 108)

ดงนนผเขาใกลชดอลลอฮจะตองมความสะอาดจากนะยสทกระดบอยางแทจรง และตอง

สะอาดทงภายนอกและภายใน กลาวคอรางกายเครองแตงกายทกชนและเครองประดบเชนแหวนก

จะตองสะอาดดวยคอปราศจากนะยสทกระดบ สวนความสะอาดภายในกคอความสะอาดทางจตใจ

คอปราศจากมลทนในใจทกระดบเชนเดยวกน เมอมลทนใจสะอาดบรสทธกจะเรยกวา “อคลาศ”

อลกรอานบญญตวา “…และพวกเขามไดรบคาสงอนใดเลยนอกจากกราบนมสการตออลลอฮดวย

จตบรสทธอยางแทจรงอกทงเทยงตรง...” (อลบยยนะฮ 5)

ขยะอนทรยจะสามารถอยในระดบปานกลางหรออยางหนกกได แลวโอกาสทจะพฒนา

ไปสขยะทนาขยะแขยงเชนเกดหนอนในกองขยะอนทรยแมลงวนตอมหงเปนฝงรบกวนความสงบ

สขสนตของเหลาชาวประชาเราจะเหนวาบางพนทนนจาเปนตองขนขยะมากองไวและรจกกนใน

126

นามวากองขยะเพราะไมมโรงงานกาจดขยะอยางทนสมย หากเราใหความรวมมอกบผปฏบตงาน

ขนขยะดวยการแยกทงขยะในถงขยะเรมตนของเราเองเปนคนละประเภท ประเภทขยะอนทรยซง

มกเปนขยะเปยกถงหนง และขยะแหงทวไปอกถงหนง ความสะอาดกจะเกดขนเรวและเรยบรอยขน

เทากบเราชวยกนบารงรกษาตวเราและสงแวดลอมใหอยในสภาพทดตลอด

5) เรอง การประหยดนา (วนย สะมะอน, ม.ป.ป)

พนองผศรทธาทรกทงหลาย “จงยาเกรงอลลอฮและจงรวมมอกนประหยดในการใชน าเถด”

นาเปนสงสาคญสาหรบการดารงชวตของเรา รางกายของเราตองการน ามากกวาอาหารอยางอนถง 3

เทา นอกจากเราตองดมนาสนองความตองการของรางกายแลว นายงจาเปนสาหรบการทาประโยชน

อยางอนนอกจากการดม เชน การซกเสอผา การลางถวยชาม การผสมแปงเพอผลตอาหาร

รบประทานหรอผลตขนม แมแตการดมชากาแฟหรอเครองดมอนๆมากมาย รวมทงน าทใชใน

การเกษตรกรรมและการอตสาหกรรม

แหลงน าทเราไปแสวงหาน ามาใชนน การขนยายเพอการนามาใชมความสนเปลองอน

เนองมาจากเครองมอการขนยาย หรอเครองมอการผลต โดยเฉพาะอยางยงนาประปา เพราะการผลต

นาประปาจะตองใชพลงงานจานวนมากในการทานาใหสะอาด และดาเนนการจดสงไปยงบานเรอน

ทองฟาอนกวางใหญไพศาลหลงนาฝนแกโลก เชนเดยวกบน าจดในลาคลองและน าบาดาลทขดจาก

ใตดน รวมทงในมหาสมทรกมนาทใหประโยชนมหาศาลแกมนษยทกคน

ศาสนาอสลามสอนใหเราประหยดในการกนและการดม รวมทงการประหยดในดานอน

ไมสอนใหเรากนดมหรอทาอยางอนดวยความฟงเฟอฟมเฟอยและสรยสรายแบบคนทไมมความ

หวงใยโลกเลย การอาบนาบางชนดนนใชน าเปลองอยางยง เปลองมากกวาการอาบน าแบบธรรมดา

หลายเทานก เปนการใชน าเกนความจาเปน เปนการใชน าเพอความบนเทงเรงรมณอยางเกนความ

พอดนาเสยดายมาก น าใชรดน าตนไมตางๆ กมเหตผลและความจาเปน แตน าทใชรดหญาเพอการ

เลนเพอความบนเทงบางอยางนน มความสนเปลองสดประมาณ ประโยชนทไดน นไมค มกบ

คาใชจายทเสยไป เพอความสนกสนานของคนเพยงไมกคน แตไดทาใหน าใชในภาพรวมของ

ประเทศตองขาดแคลนอยางหนก

ความสนเปลองของน าเพอความบนเทงของคนจานวนนอย ไมไดประโยชนทคมคาเลย

เปนการเอาเปรยบสงคมเปนอยางยง ซงความบนเทงทเลนกนอยางสนกสนานและสนเปลอง

ทรพยากรแผนดนอยางมหาศาลกจะแกตวเรยกเสยใหมวาเลนกฬาเพอใหคนทวไปไมตาหน ทงท

ความเปนจรงการเลนกฬาเพอออกกาลงกายไมมความจาเปนตองใชน าอยางสนเปลองเลย นบเปน

ความสนเปลองทนาเสยดายเปนอยางยง

127

ถงแมในอนาคตไมไกลนกน าจะมเหลอเฟอแตมใชน าใชหรอน าดมทจาเปนตอการดาเนน

ชวตของเราแตเปนน าแขงบนเทอกเขาหมาลยทละลายอยางรวดเรวและตอเนองทาใหเกดน าทวม

บอยครง แตหลงจากนนแมนาหลายสายจะเหอดแหง แหลงน าจดของผคนทอาศยอยตอนกลาง ทาง

ใต ตะวนออก และตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชยจะลดลง ขอมลนกวทยาศาสตรทานายวาไมเกน

15 ปนบจากนไป ชาวอฟรกน 75-250 ลานคนจะไมมน าดมน าใช บานเรอนของผคนนบลานใน

เอเซยและแอฟรกาซงต งอยบรเวณพนทลมตาหรอปากแมน าขนาดใหญถกน าทวมทกปเพราะ

ระดบน าทะเลทเพมขน ยโรปตอนใตจะเผชญกบความแหงแลง สวนยโรปตอนกลางและยโรป

ตะวนออกจะถกคลนความรอนเลนงานบอยครง

อนตรายและความเปลยนแปลงของน าดงทกลาวมานไดมาจากขอมลทนกวทยาศาสตรได

รวบรวมไวเปนสญญาณเตอนภยทเงยบเชยบ แตเมอมนแผลงฤทธขนมา ความถลมทลายจะเกดขน

อยางทเราไมคาดฝน ดงนนเราตองฝกใชนาอยางประหยดทสด อลกรอานไดบญญตเตอนเราในเรอง

ใหประหยดการกนการดมเพอเปนกรณศกษาโดยบญญตวา “...พวกเจาจงกนและจงดมเถด แตอยา

ฟมเฟอย เพราะอลลอฮไมรกบรรดาผฟมเฟอย”

จะเหนไดชดเจนวาคาสอนของอสลามไดใหความสาคญแกการใชน าเปนอยางยง แมแตน า

ทใชดมในชวตประจาวนยงใหประหยด เพอปกปองรกษานาไมใหขาดแคลน ทงๆทสมยกอนยงไม

ขาดแคลนนา และอนาคตจากการคนควาของนกวทยาศาสตรทอางไวแลววาน าจะขาดแคลน ทาให

เหนวาคณภาพของนาเปนเรองทเราตองดแลเปนพเศษ ศาสนาอสลามใหทกคนไดตระหนกในเรอง

น และอยาทาลายคณภาพน าเปนอนขาด แมแตการทาลายดวยการปสสาวะลงในน านงยงเปนขอ

หามในอสลามเพราะนาปสสาวะอาจมโรคททาใหน าเสยในระดบหนงได ดงหดษหนงระบความวา

“ทานรอซลลลอฮ ฯ หามปสสาวะในนานง” (มสลม)

แมคาสอนจากกรอานทอางมาขางตนนนสงใหเราประหยดการใชนาดม แตความหมายแหง

ประโยคนเปนเพยงกรณศกษาดงทกลาวมาแลว ดงนนการประหยดจงมไดเฉพาะดานการดมซงทวา

ประหยดการดมกหมายถงใหประหยดในสวนทเกนความจาเปนตอรางกาย เชน ในวนหนงนก

โภชนาการเขาเสนอแนะใหเราดมน าวนละไมตากวา 8 แกวหรอประมาณ 1 ลตร ทวาใหประหยด

การดมจงหมายความวาใหประหยดในขอบเขตนน

อตราการดมน าตามมาตรฐานดงกลาวยอมนาไปอางเพอขอยกเวนการถอศลอดไมได แม

การถอศลอดเราจะตองงดน าทงวนพรอมกบอาหารทกอยาง แตเรากงดน าดวยศรทธาและอดทน

การงดน าจงไมเปนอนตรายตอสขภาพของเราเลย และสถตทผานมาตงแตอดตแหงประวตศาสตร

อสลามตราบปจจบนยงไมมใครเสยสขภาพเนองจากไมดมนาในชวงการถอศลอดเลย

128

เราจาตองใสใจในปรมาณน าในโลกทรอยหรอไปทกท แหลงน าอนหาไดงายถกความมก

งายของผไมรบผดชอบตอโลกไดทาลายคณภาพจนสญหายหรอกลายเปนแหลงเสอมโทรมทน าแม

จะมอยบางแตกเปนนาทเจอปนดวยพษรายจนไมมใครนามาใชประโยชนอกตอไป ทสดเราตองขด

บอน าบาดาลอนเปนน าทอลลอฮตะอาลาสรางไวเพอเปนชนรองรบการดารงอยของแกนโลก นน

เปนภยนตรายทรอวนเผชญหนากบเราอยางนากลวทสด

วนนเราตองประหยดการใชน าใหมากทสดเทาทจะมากได น าทนามาใชอยางสนเปลองใน

ความสขฟมเฟอยของเราเองตองงดโดยสนเชง หากจะออกกฎหมายเพอประหยดน ารฐกนาจะ

ดาเนนการ กอนทความหายนะจะอบตขน

วธประหยดน าของเรา คอเรางดใชน าเกนจากความพอด เชน น าเพอการทาความสะอาด

ทงหลาย นอกจากทเรายงรกษาอตรามาตรฐานน าทใชเพอการบรโภคอยางสมบรณเพอมใหกระทบ

ตอสขภาพของเรา นอกจากตองประหยดอยบางเมอเกดความขาดแคลนนา ขนอยกบการวนจฉยของ

เราเอง เพราะนนคอความรบผดชอบตวของเราเองทอลลอฮตะอาลาไดบญญตในอลกรอานวา

“บรรดาผศรทธาเอยพวกเจาท งหลายจงปกปองตวของพวกเจาใหปลอดพนจากนรกเถด...”

(อตตะหรม 6)

6) เรอง อสลามกบสงแวดลอม (วนย สะมะอน, ม.ป.ป)

อสลามกบสงแวดลอมเปนสงทแยกออกจากกนไมได รกนอสลามทง 5 ประการ เกยวกบ

ความสะอาดนนคอ นา เราตองรกษาคลองแสนแสบใหสะอาดทงโลกนและโลกหนา ในประวตพด

ถงการกาเนดสงแวดลอม ในสมยฮาวาและอาดาตนไมเปนสภาพแวดลอมบนสวรรค นนแสดงให

ทราบวาตนไมเปนสงสาคญในชวต อลกรอานไดบรรยายวา “ทานจงอยบนสวรรคนกบภรรยาของ

เจา แตอยาเขาใกลนเปนอนขาด” (ซเราะหอลบากาเราะห อายะหท 34)

ตนไมดงดดความรสกของทานอาดาและฮาวา แสดงใหเหนวาตนไมมความสาคญ วนนเรา

ควรใหความสาคญกบสงแวดลอมใหมากและเรยนรประโยชนจากมนอยางมาก ถาเราชวยกนดแล

รกษาตนไมกเทากบเรารกอลลอฮ เพราะอลลอฮรกษาตนไม สงแวดลอม ฉะนนเพอเปนการตอบ

แทนกบสงทพระเจาใหมา ตนไมเปนสงทพระเจาไดสราง มความมนคง อลกรอานไดเตอนไววา

“ชยตอนญบลด (สงชวราย) ไดทาการรบกวนจนทาใหทงสองเปดเผยเรอนรางทควรจะปด เมอเขา

ใกลตนไม เปนสงเยายวนททาใหทงสองคนตองโดนไลใหออกจากสวรรค”

อลลอฮไดพอใจกบคนทอยใตตนไม อลลอฮจะใหความสงบนง ประวตศาสตรทเกยวกบ

สงแวดลอม คนททาลายสงแวดลอมจะเปนผมอานาจ เชน หมบานจดสรร ผลเสยอยทชาวบานทไม

รอะไรกตองไดรบผลกระทบไปดวย ดงนนจงอยเหมอนคนปลกตนไม คอการทาใหตนเองและผอน

129

ปลกจตสานกในการปลกตนไม ศาสนาอสลามสอนในเรองสงแวดลอมทอยรอบๆตว ในฐานนะท

เราเปนบาว (ผจงรกภกดตอพระเจา) เราตองดแลรกษาสงแวดลอมใหด ดงเชนทอลลอฮไดใหกบเรา

ดงปรากฏในหะดษ ความวา “อมานม 70 กวา หรอ 60 กวาสาขา สดยอดของอมาน คอคากลาวทวา

ไมมพระเจาอนใดนอกจากอลลอฮ และอมานทมระดบตาสดคอ การเกบกวาดสงทสรางความ

เดอดรอนแกผใชบนถนนหนทาง” (รายงานโดยมสลม)

5มสลน มาหะมะ (2552) 5

อสลามหามมใหทงสงปฏกลลงน า ทงน านงหรอน าไหล การถายอจจาระหรอปสสาวะใน

แหลงน า ถอเปนการกระทาทถกสาปแชง ดงหะดษทเลาโดยมอาซบนญะบลเลาวา นะบมฮมมด

กลาววา “จงยาเกรงสถานททเปนสาเหตของการสาปแชง ทง 3 แหง คอ การถายอจจาระหรอ

ปสสาวะใน (1) แหลงน า (2) บนถนนทผคนสญจรไปมาและ (3) ใตรมเงา” (รายงานโดยเฏาะบะ

รอนย)

ไดกลาววาการเกบกวาดขยะสงปฏกลและสงท สรางความ

เดอดรอนแกผใชบนถนนหนทาง ถงแมจะเปนขนอมานทต าสด แตหากผใดกระทาอยางบรสทธใจ

และหวงผลตอบแทนจากความโปรดปรานของอลลอฮ แลว เขาจะไดรบการอภยโทษจากอลลอฮ

และเปนสาเหตททาใหเขาเขาสวรรค ดงหะดษบทหนงความวา อบฮรอยเราะฮเลาวา ฉนไดยนทาน

นะบมฮมมด กลาววา “แทจรงฉนเหนชายคนหนงกาลงพลกตวในสวรรค เนองจากเขาเคยตดทง

ตนไมทลมทบบนถนน เพอมใหสรางความเดอดรอนแกผคนทสญจรไปมา” (รายงานโดยมสลม)

ทงหลายทงปวงนน ทกกจการของมนษยจะตองอยภายใตกฏกตกาทนะบมฮมมด ได

กาหนดวา “ไมมการสรางความเดอดรอนและไมมการตอบโตความเดอดรอนดวยการสรางความ

เดอดรอนทดแทน” (รายงานโดย อมามมาลก)

6.1.1 ดานเศรษฐกจ

6.1.1.1 การนาหลกความรทางศาสนาอสลามมาใชในสถานการณปจจบนในเชง

เศรษฐกจ

เชค มฮมมด อลอะมน อชชงกฎย (2552: 42-44) ไดอธบายวา อลกรอานไดแจกแจง

ใหทราบถงพนฐานสาคญทางเศรษฐกจ 2 ประการ คอ

1) การพจารณาใหดใหถกตองในการแสวงหาทรพยสน ในอลกรอานอลลอฮ

ไดตรสวา

ความวา “เมอการละหมาดไดสนสดลงแลว พวกเจากจงแยกยาย

กนไปตามหนาแผนดน และจงแสวงหาความกรณา โปรดปราน

ของอลลอฮเถด” (อล�มอะฮ : 10)

130

ความวา “ไมมโทษใดๆ แกพวกเจาในการทพวกเจาจะแสวงหา

ความกรณาโปรดปรานใดๆ จากพระเจาของพวกเจา” (อลบะ

เกาะเราะฮ : 198)

ความวา “นอกจากมนจะเปนการคาขาย ทเกดจากความพงพอใจ

ในระหวางพวกเจาดวยกนเทานน” (อนนซาอ : 29)

ความวา “ดงนน พวกเจาจงรบประทานสงทอนมต (ฮะลาล) ท

ดๆ จากสงทพวกเจายดมาไดจากทรพยเชลย” (อลอนฟาล : 69)

2) การพจารณาใหดใหถกตอง ในการใชจายทรพยสน

ทานจงพจารณาดเถดวา อลลอฮทรงเปดหนทางสะดวกไวในคมภรของ

พระองคอยางไรในการไดมาซงทรพยสน ดวยเหตผลทสอดคลองกบความเปนมนษยทมเกยรตและ

มศาสนา เพอเปนการจดประกายสหนทางดงกลาว อลลอฮทรงตรสวา

ความวา “และเจาอยาใหมอของเจาถกตรงอยทคอของเจา (อยา

ตระหน ) และอยาแบมนออกจนหมดสน (อยา จายอยาง

สรยสราย)” (อลอสรออ : 29)

ความวา “และบรรดาผ ท เ ม อพวกเขาใชจาย พวกเขากไม

สรยสราย ฟมเฟอย และพวกเขาไมตระหนถเหนยว และพวกเขา

อยตรงกลางระหวางสองสภาพนน” (อลฟรกอน : 67)

ความวา “และพวกเขาจะถามเจาวา พวกเขาจะบรจาคสงใด

(มฮมมด) จงกลาวเถดวา คอการใหอภย” (อลบะเกาะเราะฮ :

219)

เชนเดยวกบอชชะฮด มรตะฎอ มเฏาะฮะร (2532: 59) กลาววา อสลามไดเนนถงความเปน

สมาชกภาพทเปนอนหนงอนเดยวกน จะโดยอาศยรปแบบใดๆ กตาม มนษยไมสามารถอยรอดได

โดยไมมการทางาน และไมอาจจะถอไดวาในดานของการทางานทงหลายสาหรบมนษยนนจะเปน

ทถกยอมรบ ถาหากมนษยมไดมความจรงใจตอการทางาน อลกรอานไดเสนอบทเรยนใหแกพวกท

อางตนวาพวกเขาในทศนะของอลลอฮ คอผทมความใกลชดและมความสมพนธแนนแฟนทสด

และถอวาพวกตนเปนผทถกจาแนกใหพนจากการถกลงโทษของพระผเปนเจาไวดงนวา

“และบรรดาผซงมความศรทธาและประกอบการงานทด พวกเขาคอชาว

สวรรค พวกเขาอยในนนเปนนรนดร” (อลบะเกาะเราะฮ 81-83)

131

“จงรไวดวยวาผทประกอบการชวและผทความผดบาปของเขาหอมลอม

ตวเขานน เปนพวกพองของไฟนรก พวกเขาอยในนนเปนนรนดร”

จากแนวคดขางตนพบวาชมชนมสยดกมาลลอสลามไดนาหลกคาสอนของศาสนาอสลาม

จากอลกรอานและคาสอนของทานศาสดาอลหะดษ มาประยกตใชเพอใหคนในชมชนเขาใจและ

นาไปปฏบต ซงความประเสรฐของอลกรอาน จากคากลาวของมหมมด อบรอฮม อต-ตวยญรย

(2552: 1-2) ในอลกรอานอลลอฮทรงมดารสวา

ความวา “อลลอฮไดทรงประทานคากลาวทดยงลงมาเปนคมภร คลองจอง

กน กลาวซ ากน ผวหนงของบรรดาผทเกรงกลวพระเจาของพวกเขาจะลก

ชนขนเนองดวยไดสยบตอโองการนน แลวผวหนงของพวกเขาและหวใจ

ของพวกเขาจะสงบลงสการราลกถงอลลอฮ นนคอการชนาทาง

ของอลลอฮ พระองคจะทรงชนาทางแกผทพระองคทรงประสงคและผใด

ทอลลอฮทรงใหเขาหลงทาง ดงนนสาหรบเขาจะไมมผชนาทาง”

(อซซมร : 23)

ความวา “แทจรง อลกรอานนนาสทางทเทยงตรงยง และแจงขาวดแก

บรรดาผศรทธาทประกอบความดทงหลายวา สาหรบพวกเขานนจะไดรบ

การตอบแทนอนยงใหญ” (อลอสรออ : 9)

สวนความประเสรฐของผอานอลกรอานพรอมท งปฏบตตามคาสอนของอลกรอาน

จากอบมซา เราะฎยลลอฮอนฮและจากทานนบ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม กลาววา

ความวา “อปมาผศรทธาทอานอลกรอานและปฏบตตามคาสอนของอลก

รอาน อปมยดงผลสม (Citrus) ทมรสชาตดอกทงมกลนหอม อปมาผ

ศรทธาทไมอานอลกรอานและปฏบตตามอปมยดงผลอนทผาลม ทม

รสชาตดแตไรกลนหอม อปมาคนมนาฟก (กลบกลอก) ทอานอลกรอาน

อปมยดงใบโหระพา ซงมกลนหอมแตมรสชาตขมและอปมาคนมนาฟก

(กลบกลอก) ทไมอานอลกอาน อปมยดงบวบขม ทมรสขมและไมม

กลน” (บนทกโดย อลบคอรย: 5059, มสลม: 797)

ทงนพบวาชมชนมสยดกมาลลอสลามเปนชมชนทเชอในหลกของศาสนาอสลาม และ

ปฏบตตามอลกรอานและอลหะดษ ซงเปนสงทสาคญของความเปนอสลาม การนาหลกความรทาง

ศาสนาอสลามมาใชในสถานการณปจจบนในเชงเศรษฐกจ ซงสอดคลองกบเศรษฐกจของอสลาม

คอการไมฟมเฟอย อสลามไมไดกาหนดลกษณะและประเภทของงาน วางานไหนดยงไปกวากน

132

แตไดสอนวาใหทางานทสจรตและทาโดยบรสทธใจเพออลลอฮ ไมใชเพอโออวดถอวาเปนงานทด

และมเกยรต โดยนาหลกคาสอนของศาสนาอสลามซงสอนใหมนษยทางานดวยความมมานะ ทาให

สามารถสรางคณประโยชนแกตนเอง ครอบครวและสงคม ทงนศาสนาไดสอนใหรจกแบงปน

ชวยเหลอเพอนมนษย ทามาหากนดวยอาชพทสจรต สงผลใหมชวตทสขสบายไมเดอนรอนคนรอบ

ขาง สงคมมสลมจงเปนสงคมปรองดองระหวางกน ไมมการเอารดเอาเปรยบจากกลมคนรวย และ

ไมมความรสกเคยดแคนของกลมยากจน ทงสองกลมจงไมปะทะกนเนองจากความเหลอมล าดาน

สงคมโดยเดดขาด

6.1.1.2 วธการใชทรพยากรใหเปนไปตามขอกาหนดของศาสนบญญต (คาสอนและ

ขอปฏบตทถกกาหนดอยางถกตอง)

สานกวจยและคนควา มหาวทยาลยอสลามนครมะดนะฮและคณะ (2549: 58-60) ได

อธบายซะกาตหมายถง การงอกเงย หรอการเพมพน และยงไดใชคาวา ซะกาต ในการยกยอง

สรรเสรญ การชาระลางทาความสะอาดหรอการปรบปรงแกไข ทงนไดเรยกอตราทจายซะกาตวา

“ซะกาต” นน กเพราะสวนดงกลาวจะเพมพนความสรมงคลแกทรพยสนทอยภายใตการครอบครอง

และเปนการชาระเจาของทรพยดวยการอภยโทษจากอลลอฮ ความหมายทางศาสนบญญตหมายถง

สวนทถกกาหนดไว (วาญบ) บนทรพทสนทถกเจาะจงของบคคลใดบคคลหนง ในชวงระยะเวลาท

ถกกาหนด ความสาคญและเหตผลในการจายซะกาตคอหลกปฏบต (รกน) ประการหนงจากรกน

อสลามทงหาซงอลลอฮไดทรงระบซะกาตพรอมกบการกลาวถง การละหมาดในขณะเดยวกนใน

หลายๆโองการของอลกรอาน เชนพระดารสของพระองคทวา

ความวา “...และพวกเจาจงยนหยดการละหมาดและจงจายซะกาต” (อล-

บะเกาะเราะฮ โองการท 43)

ความวา “...และ(พวกเจา)จงยนหยดการละหมาด และจงจายซะกาต”

(อล-บยยนะฮ โองการท 5)

และทานรอซล ศอลลลลอฮ อะลยฮ วะสลลมไดกลาวไวตามรายงานของทานอบน อมร

เราะฎยลลอฮ อนฮมา ความวา “อสลามไดถกยนหยดบนหลกหาประการ (โดยไดระบหนงใน

จานวนนนวา) การจายซะกาต” (รายงานโดย อล-บคอรย และมสลม)

อลลอฮไดทรงบญญตซะกาตขน เพอเปนการขดเกลาจตใจมนษยจากความโลภ ตระหนถ

เหนยว พรอมทงเปนการอนเคราะหบคคลทขดสนและยากไรในขณะเดยวกนยงเปนการชาระลาง

ทรพยสนใหหมดจากบาปและเปนการเพมพนทรพยสนใหมความจาเรญและสรมงคลหางจากความ

หายนะ ตลอดจนเปนการสรางสรรคสงคมใหเกดความผาสขและปรดา ในการดาเนนชวตของผคน

133

ในสงคมพระองคไดตรสวา “ทานจงเอาสวนหนงจากทรพยสมบตของพวกเขาเปนทาน เพอทาให

พวกเขาบรสทธ และลางมลทนของพวกเขาดวยสวนทเปนทานนน” (อต-เตาบะฮ โองการท 103)

ซงดานเศรษฐกจ 2กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (2552: 63)

และอกอายะหหนงทไดกลาวถงคณคาสงแวดลอมทพระองคอลลอฮ (ซ.บ) ไดสรางสรรค

สรรพสงไวเปนเครองยงชพสาหรบสงทถกสราง อลกรอานไดกลาวไว ความวา “และใน (แผนดน)

นนพระองคอลลอฮทรงทาใหเทอกเขาตงมนอยบนมน และทรงใหมความจาเรญในนน และทรง

กาหนดปจจยยงชพของมนใหมขนในน นระยะเวลา 4 วนอยางเทาเทยมกนบรรดาผไตถาม”

(ซเราะหท 41 (ฟศศลด) อายะหท10)

ไดกลาววาสงแวดลอมเปน

ตนกาเนดของการทาใหเกดการผลตเครองดารงยงชพของมนษย ทงในดน สตวเลยง อนทรยวตถ

ตางๆ ดวงดาว ดวงอาทตย แมน า ทะเล และธาตอาหารรวมทงน าทจาเปนตอการเจรญเตบโตของ

มนษย สตวและพช อลกรอานไดกลาวไววา “ตอเมอการละหมาดไดสนสดลงแลวกจงแยกยายกน

ไปตามแผนดน แลจงแสวงหาความโปรดปรานของอลลอฮและจงราลกถงอลลอฮใหมาก เพอพวก

เจาจะไดรบชยชนะ” (ซเราะหท 62 (อล�มอะฮ) อายะหท 10)

ทรพยากรธรรมชาตถกทาลายอยางมากมายจากการใชประโยชนของมนษยจนธรรมชาต

เสอมโทรมลงอยางรวดเรวและอยากจะฟนฟดวยตวเอง ดงนนทกคนตองชวยกนฟนฟใหทรพยากร

กบมาใชไดอยางดงเดม สงเกตไดวาชมชนมสยดกมาลลอสลามมการรณรงคผานเสยงตามสายให

คนในชมชนเกดจตสานกรวมกนในการชวยกนผลกฟนคลองแสนแสบใหทกคนชวยกนอนรกษ

หวงแหนทองถนของตน เพ อใหคนในรนตอไปไดเหนสงทบรรพบรษไดมอบให ซงการใช

ทรพยากรของชมชนเปนไปตามขอกาหนดของศาสนบญญต สวนใหญปฏบตตามคาสอนและขอ

ปฏบตทศาสนากาหนดวาการดาเนนชวตจงเลอกสงทด อนเปนทยอมรบของสงคม จงทาตนใหเปน

ผดารงอยในศลธรรม พฒนาตนเองไปสการมบคลกภาพทด เปนคนทรจกหนาท หวงใย มเมตตา ม

ความรก ซอสตยตอผอน รจกปกปองสทธของตน ไมละเมดสทธของผอน เปนผมความเสยสละไม

เหนแกตว และหมนใฝหาความร ท งหมดทกลาวมานเปนคณสมบตของผมจรยธรรม ซงความ

สมบรณทงหมดอยทความยตธรรม ในขณะเดยวกนตองบารงรกษาสงแวดลอมตางๆใหดารงอย

อยางมคณภาพและมสขภาพท ด เ มอทกคนมความคดไปในทางเดยวกนจะสงผลใหเกด

สภาพแวดลอมทด

สอดคลองกบมสลน มาหะมะ (2552) กลาววาศาสนาอสลามสอนวาอยาใชชวตทสรยสราย

ฟงเฟอ โดยถอวาการสรยสรายเปนญาตพนองของชยฏอน (เหลามารราย) นะบมฮมมด ไดทกทวง

สะอดทกาลงอาบน าละหมาดโดยใชน ามากเกน ความวา “ทาไมถงตองใชน ามากถงขนาดนโอสะ

อด? สะอดจงถามกลบวาการใชน ามากๆ เพออาบน าละหมาด ถอเปนการฟมเฟอยกระนนหรอ ?

134

นะบมฮาหมด จงตอบวา ใช ถงแมทานจะอาบน าละหมาดในลาคลองทกาลงไหลเชยวกตาม”

(รายงานโดยฮากม)

หากการใชนามากเกนเพออาบนาละหมาดซงเปนสวนหนงของการทาอบาดะฮ (การเคารพ

ภกด) ย งถอวา ฟมเฟอย ดงน นมสลมทกคนพงระว งการใชน า เพ อว ตถประสงคอ นๆ ใน

ชวตประจาวน คาสอนของอสลามไดกลาวถงการจดระเบยบ ใหมนษยรจกการมปฏสมพนธทดกบ

ตนเอง สงคม สงแวดลอม โดยถอวาเปนภาระหนาททตองรบผดชอบ และรวมมอกนปกปอง

อนรกษ เพอพฒนาชวตทครอบคลมและสมบรณ มความผกพนอยางแนบแนนกบผทรงสราง

สงแวดลอม ผบรหารจดการและผจดระเบยบสากลจกรวาลอนเกรยงไกร อสลามเชอวาผทสามารถ

ทาลายทรพยากรและสงแวดลอมกคอ “มนษย” นนเอง ดงอลกรอานกลาวไวความวา “การบอน

ทาลาย ไดเกดขนทงทางบกและทางน า เนองจากการกระทาดวยน ามอของมนษย” (อลกรอาน 30:

41)

ภารกจหลกของมสลม คอการเอออานวยใหเกดระบบและกระบวนการสนตสขบนโลกนท

สามารถสมผสไดในชวตจรง ซงถอเปนเจตนารมณอนสงสงของอสลาม ดงอลกรอานไดกลาวไว

ความวา “และเรามไดสงเจามาเพออนใด นอกจากเพอเปนความเมตตาแกสากลจกรวาล” (อลกรอาน

21: 107)

6.1.2 ดานสงคม

6.1.2.1 วธการใชหลกศาสนาอสลามในการนามาปรบใชใหเกดความเหมาะสมกบ

การเปลยนแปลงในปจจบน

มฮมมด ฮเซน เฏาะบาเฏาะบาอย (2547: 130)ไดกลาววา จรยธรรมทประเสรฐของ

อหมามตองเปนผมจรยธรรมทสงสง ตองเปนผกลาหาญ สะอาดบรสทธ มจตใจเมตตากรณา เปน

คนใจกวางโอบออมอารและมความยตธรรม เพราะบคคลทบรสทธจากความผดเทานน จงจะ

สามารถเปนตวอยางของกฏเกณฑได การมจรยธรรมทถกยอมรบถอเปนความสาคญของศาสนา

และเปนความจาเปนสาหรบบรรดาผนา ทจะตองมจรยธรรมทสงสงและประเสรฐกวาผอน จะไมม

ความหมายใดๆ ถาผตามมความประเสรฐกวาผนาของตนเอง วธการใชหลกศาสนาอสลามในการ

นามาปรบใชใหเกดความเหมาะสมกบการเปลยนแปลงในปจจบน ซงเครอขายชมชนสวนใหญ

กลาววา

การทผนาทาใหเหนเปนแบบอยางโดยใชหลกศาสนาเขามาประยกต ให

คนในชมชนเหนความสาคญของสงทพระเจาไดใหเรามา ถงแมวาใน

ปจจบนจะมการเปลยนแปลงไปมาก แตคนในชมชนสวนใหญนบถอ

ศาสนาอสลาม ศรทธาในพระเจาองคเดยว จงทาใหทกคนเปนหนง

135

เดยวกน ทงนหลกศาสนาอสลามไมวาโลกจะเปลยนไปอยางไร คาสอน

ของศาสนากสามารถใชไดกบทกยดทกสมย เพราะศาสนาอสลามไดสอน

ใหมนษยทกคนทศรทธาไวอยางครบถวน ถาเราปฏบตตามชวตของเราก

จะมความสข เปนทรกของพระเจาและคนรอบขาง

นอกจากนเชค มฮมมด อลอะมน อชชงกฎย (2552: 33-34) ไดเสนอวา สภาพสงคมในอลก

รอานอนทรงคณคาไดปรบปรงและแกไขสภาพสงคม และไดใหแสงสวางนาทางทเทยงตรงกบ

มนษยไว มนษยทมฐานะตาแหนงสงควรพจารณาดวา อลกรอานไดใชใหผนาปฏบตตนอยางไรเพอ

ประโยชนตอสงคม อลลอฮทรงตรสวา

“และจงลดปก (สภาพออนโยน) ของเจาตอบรรดาผศรทธาทปฏบตตาม

เจา” (อชชอะรออ: 215)

“ดงนน เนองดวยความกรณาเมตตาจากอลลอฮนนเอง เจา (มฮมมด) จง

ไดสภาพออนโยนตอพวกเขา และหากเจาเปนผประพฤตหยาบชา และม

จตใจทแขงกระดางแลวไซร แนนอนพวกเขากยอมแยกตวออกไปจาก

รอบๆเจากนแลว ดงนนจงอภยใหแกพวกเขาและจงขออภยโทษใหแก

พวกเขาดวย และจงปรกษาหารอกบพวกเขาในกจกรรมทงหลาย”

(อาละอมรอน: 159)

จงพจารณาดวาอลกรอานไดสงใชใหผทอยในสงคมโดยรวมนนปฏบตตอบรรดาผนาของ

พวกเขาอยางไร?

“โอผศรทธาทงหลาย จงเชอฟงอลลอฮและจงชอฟงเราะซลเถด และ

ผปกครองในหมพวกเจาดวย” (อนนซาอ: 59)

“และพวกเจาจงชวยเหลอกน ในสงทเปนคณธรรมและความยาเกรง และ

จงอยาชวยกนในสงทบาปและเปนศตรกน” (อลมาอดะฮ: 2)

“แทจรง บรรดาผศรทธานนเปนพนองกน” (อลห�รอต : 10)

“และกจการของพวกเขา มการปรกษาหารอกนในระหวางพวกเขา”

(อชชรอ : 38)

ซงกสอดคลองกบการปฏบตของมสยดกมาลลอสลามทไดนาหลกการของอลกรอานมา

เปนแนวทางในการปฏบต ทาใหคนในชมชนมน าใจ ชวยเหลอกน เมอมสยดมกจกรรมอะไรคนใน

ชมชนจงใหความรวมมอโดยเรว ไมรรอหรอเกยงงานกนเลย ทกคนพรอมทจะทา จงทาใหเกดความ

สามคคซงเหนไดชดในชมชนน

136

6.1.2.2 การบรณาการหลกศาสนาอสลามกบหลกวทยาศาสตรในการพฒนนาชมชน

วทยาศาสตรในอลกรอาน ซงอสรน นยมเดชาและซฟอม อษมาน (2552: 1-15)

อธบายวา พระคมภรกรอานทนามาเปดเผยเมอสบสศตวรรษทผานมา ไดกลาวถงขอเทจจรงตาง ๆ

ซงถกคนพบหรอไดรบการพสจนจากนกวทยาศาสตรเมอเรวๆ น การพสจนในครงนแสดงใหเหน

โดยปราศจากขอสงสยวา พระคมภรกรอานนนจะตองมาจากพระดารสพระผเปนเจาโดยแท ซง

นามาเปดเผยโดยศาสนทตมหมมดและพระคมภรกรอานเลมนไมไดถกประพนธมาจากมฮมมดหรอ

มนษยคนใด และนกเปนการพสจนใหเหนอกเชนกนวามฮมมด คอ ศาสนทตทแทจรงซงประทาน

มาโดยพระผเปนเจา มนเปนเรองทอยเหนอเหตผลทวา นาจะมใครบางคนเมอหนงพนสรอยปทผาน

มาทราบความจรงทไดถกคนพบหรอถกพสจนเมอไมนานมาน ดวยเครองมอทล าสมยและดวยวธ

ทางวทยาศาสตรทลาลก ดงตวอยางพระคมภรกรอานวาดวยทะเลและแมน า วทยาศาสตรสมยใหม

ไดคนพบวา ในสถานทซงทะเลสองสายมาบรรจบกน จะเกดสงขวางกนทะเลทงสองไว โดยทสง

ขวางกนดงกลาวนจะแบงทะเลทงสองออกจากกน เพอทวาทะเลแตละสายจะไดมอณหภม ความ

เขมและความหนาแนนเปนของตนเอง ตวอยางเชน น าในทะเลเมดเตอรเรเนยนจะอน เคม และม

ความหนาแนนนอยเมอเทยบกบน าในมหาสมทรแอตแลนตก เมอน าในทะเลเมดเตอรเรเนยนหนน

เขาไปในมหาสมทรแอตแลนตค โดยผานทางสนดอนยบรอลตาร (Gibraltar) มนจะไหลไปเปน

ระยะทางหลายรอยกโลเมตรหนนเขาไปในมหาสมทรแอตแลนตกท ความลกประมาณ 1000 เมตร

โดยพาความอน ความเคม และความหนาแนนทนอยกวาของมนเองไปดวย อลกรอานไดกลาวไว

วา มสงขวางกนระหวางทะเลทงสองทมาบรรจบกน และทะเลทงสองจะไมสามารถรกลาผานไปได

พระผเปนเจาตรสวา

“พระองคทรงทาใหนานน าทงสองไหลมาบรรจบกนระหวางมนทงสอง

มทกนกดขวาง มนจะไมลาเขตตอกน” (อลกรอาน, 55:19-20)

แตเมอพระคมภรกรอานกลาวถงเรองราว ระหวางน าจดกบน าเคม พระคมภรมกจะกลาววา

จะม “เขตหวงหาม” โดยมสงขวางกนไมใหน าทงสองรวมกนได พระผเปนเจาตรสไวในพระคมภร

กรอานดงน

ความวา “และพระองคคอผทรงทาใหทะเลทงสองบรรจบตดกน อนนจด

สนทและอนนเคมจดและทรงทาทคนระหวางมนทงสอง และทกนขวาง

อนแนนหนา” (พระคมภรอลกรอาน, 25:53)

ความวา “หรอผใดเลาททาใหแผนดนเปนทพานกอยางมนคงและทรงให

มลาน าหลายสายไหลระหวางมน และทรงทาใหภเขายดมนสาหรบมน

137

และทรงทาใหมทกนระหวางนานน าท งสอง จะมพระเจาอนใดคเคยง

กบอลลอฮอกหรอ เปลาดอก ! สวนมากของพวกเขาไมร ”

นอกจากน มะฮด กลฉะน (2546) ไดกลาวถงโองการทพดถงความเปนระบบตามธรรมชาต

และความแขงแกรงของสงถกสรางทงหลายนน ถกสรางขนมา

ความวา “เจาไดเหนภเขา (ซง) เจาคาดคดวามนหยดนง (แตทวา) มนได

เคลอนผานไปเชนการเคลอนของหมเมฆ เปนการสรางสรรคของอลลอฮ

ทพระองคทรงสรางใหทกสรรพสงแขงแกรง แทจรงพระองคคอ ผทรงร

แจงสงทพวกเจากระทากนอย” (อนนมล: 88)

ความวา “เราไดใหทกสงทถกเทยบ (ขนาด ปรมาณและภาวะอน อนเปน

พชพนธและผลไมซง) เจรญงอกงามขนมาใน (แผนดน)นน” (อลฮจญร :

19)

ความวา “(พระองค) ทรงสรางชนฟาทงหลายและผนแนดนดวยสจธรรม

ทรงผสานกลางคนเขากบกลางวนและทรงผสานกลางวนเขากบกลางคน

และทรงควบคมใหดวงอาทตยและดวงจนทรทงหมดโคจรไปตามวาระท

ไดกาหนดไว” (อซซมร : 5)

โองการทมการพดถงความเกยวเนองกนระหวางการสรางมนษยกบสรรพสงอนๆ และ

ความสามารถในการควบคมและดแลธรรมชาตของมนษย ดงน

ความวา “พระองคทรงสรางทกสรรพสงทอยในพนดนทงหมดเพอพวก

เจา” (อลบะกอเราะห : 29)

ความวา “พระองคคอผซงบนดาลใหแผนดนราบเรยบ (ไมขรขระ) เพอ

พวกเจา (จะไดเดนทางดวยความสะดวกสบาย) ดงนน พวกเจาจงเดนไป

ในทาง (ทามกลาง) ไหลของแผนดน หนาแผนดน และจงบรโภคปจจย

ของพระองค (ทประทานมาให)” (อลมลก : 15)

ความวา “และปศสตวตางๆ นน พระองคทรงสรางมนขนมาเพอพวกเจา

ใน (ปศสตว) นนมเครองนงหม คณประโยชนอนและ(สงท) พวกเจา

บรโภคจาก (เนอหรอนมของ)มน” (อนนะฮ : 5)

ซงการบรณาการหลกศาสนาอสลามกบหลกวทยาศาสตรในการพฒนาชมชน พจารณาได

จากคาอธบายของอหมามและคณจรลทวา

138

หลกคาสอนของอสลามไมเคยเปลยนแปลง อสลามกบวทยาศาสตรม

ความสอดคลองกน ซงคากลาวในอลกรอานเกยวกบวทยาศาสตร

เทคโนโลย มหลกฐานมากมาย อยทเราจะนามาปฏบตไหม ยงตอนนกม

วทยาศาตรทมเครองมอททนสมยเขามาเลยคานวณและคดงาย สมยกอน

ไมม ตองศกษาในอลกรอานซงจะบอกทกอยางแลวมนษยกนามาปรบใช

ซงกสอดคลองกบคณจรลทวา

อสลามกบสงแวดลอมเปนสงทคกนไมสามารถแยกออกจากกนได ซง

วทยาศาสตรของอสลามหามขดกบสงท อลลอฮสงหาม เพอใหเกด

ประโยชนกบมนษยทกคน อยางแรกเราตองเขาใจอลกรอานกอนถงจะ

เขาใจวทยาศาสตรอสลามไดอยางแทจรง เชน การทาน าหมกชวภาพ

ควบคกบการมสวนรวมของคนในชมชน จะทาใหคลองแสนแสบดขน

6.1.2.3 อทธพลทางศาสนากบการตอตานกระแสสงคมจากภายนอก เพอใหชมชนม

ความเขมแขง

อลลามะฮ เชค มฮมมด ศอลห อล ฮชยมน (2552: 10-11) กลาวไววา ความหมายทวา

อสลามนนเหมาะสมทสดสาหรบ ทกกาลเวลา สถานทและทกประชาชาตนน คอ ผใดไดยดมนจะ

ไมขดตอผลประโยชนสวนรวมของประชาชาตนนๆ อสลามมความเทยงธรรม ยตธรรมและถกตอง

อสลามจะไมยอมจานนหรอออนขอใหกบความ อยตธรรม ศาสนาอสลามเปนศาสนาททรงธรรม

ซงพระอลลอฮทรงประกนสทธและสญญาวาจะชวยเหลอแกผใดกตามทยดถอและปฏบตตามศาสน

บญญต ความเขมแขงของชมชนมการเปลยนแปลงไปตามกระแสโลกาภวตน อทธพลทางศาสนา

สามารถตอตานกระแสสงคมจากภายนอกเพอใหชมชนมความเขมแขง ดงทคณสเกศซงเปน

คณะกรรมการมสยดไดแสดงความเหนวา

ศาสนาอสลามเปนศาสนาทสมบรณ ไมวาโลกจะเปลยนไปแคไหน

ศาสนากยงสามารถตอตานกระแสสงคมได เชน ยาเสพตด เรากจะใช

ระบบศาสนาบาบด สอนใหรบาปบญคณโทษ และผลทจะไดรบจากพระ

เจา

พระองคจะทรงยกยองผศรทธาเหนอกวาและดเดนกวาผปฏเสธศรทธาดงพระองคไดทรง

ตรสวา

139

ความวา “พระองคคอผทรงสงเราะซลของพระองคดวยการชนาทางและ

ศาสนาแหงสจธรรมเพอพระองคจะทรงใหศาสนาอสลามอยเหนอศาสนา

ทงมวล แมวาบรรดาผต งภาคจะเกลยดชงกตาม” (อศ ศอฟ : 9)

ความวา “อลลอฮ ทรงสญญาแกบรรดาผศรทธาในหมพวกเจา และ

บรรดาผกระทาความดทงหลายวา แนนอน พระองคจะทรงใหพวกเขา

เปนตวแทนสบชวงในแผนดน เสมองดงทพระองค ทรงใหแกบรรดาชน

กอนหนาพวกเขา เปนตวแทนสบชวงมากอนแลว และพระองคจะทรง

ทาใหศาสนาของพวกเขาซงพระองคทรงโปรดปราน เปนทมนคงเปน

เกยรตแกพวกเขา และแนนอนพระองคจะทรงเปลยนแปลงใหพวกเขา

ไดรบความปลอดภย หลงจากความกลวของพวกเขา โดยทพวกเขา

จะตองเคารพภกดขา ไมต งภาคอนใดตอขา และผใดปฏเสธศรทธา

หลงจากนน ชนเหลานนพวกเขาคอ ผฝาฝน” (อนนร: 55)

ทงน อาหมด ฮเซน อลฟารตย (2552: 3) กลาววา การทจะสรางครอบครวคณธรรมสสงคม

อดมสขนน ครอบครวมสลมมความภมใจทมศาสนาอนสงสง ซงทานเราะสลลลอฮ ไดกลาววา

“อสลามนน (เปนศาสนาท) สงสง ไมมศาสนาใดเหนอกวาอสลาม” (เศาะฮห อลญามอ : 2778)

ซงขอคดจากหะดษ คอ ทานนบ ศอลลลอฮอะลยฮวะสลลม ไดกลาวยกยองศาสนาอสลาม

วาเปนศาสนาทสงสงไมมศาสนาใดทเหนอกวาอสลาม ความสงสงของอสลามนนกเนองเพราะเปน

ศาสนามาจากอลลอฮ และพระองคทรงรบรองวาเปนศาสนาทดและสมบรณทสด มสลมทกคนตอง

มความภมใจและมความซาบซงในความโปรดปรานของอลลอฮดวย และมสลมตองเสยสละ

ปกปอง รกษาไวซงความสงสงของอสลามดวยการยดมนและปฏบตตามคาสอนของอสลามอยาง

เครงครด และครอบครวมสลมตองตกเตอนซงกนและกน ซงทานเราะสลลลอฮ ไดกลาววา

“ศาสนาอสลามคอการตกเตอน” (เศาะฮห อลขญามอ : 3416)

ขอคดจากหะดษ คอ ทานนบ ศอลลลอฮอะลยฮวะสลลม ใหความหมายอยางหนงของ

ศาสนาอสลาม คอ ความบรสทธใจ ทมคาสอนมงเนนในการใหตกเตอนซงกนและกนเพอสราง

ปจเจกบคคล ครอบครวทมคณธรรมและสงคมเปยมดวยสงบสข บคคลใดไมยอมใชการตกเตอน

แสดงวาเขายงไมเขาใจอสลามทแทจรง ซงกสอดคลองกบ (เชค มฮมมด อลอะมน อชชงกฎย,

2552: 18) ทกลาววา บรรดานกปราชญ (อละมาอ) ตางมตเปนเอกฉนทวาอลลอฮไดสงผอบรมสง

สอน ผตกเตอนและผสาทบมาสแผนดน เพอใหระลกอยเสมอวาอลลอฮ ทรงเฝาดและทรงรอบร คอ

มนษยจะตองพนจพจารณาวาพระเจาของเขากาลงเฝาตรวจสอบเขาอย ผทรงรอบรทกสงทงท

ปกปดและทเปดเผย ความรของพระองคนนกวางขวางครอบคลมยงกวาผใด และพระองคเปนผทรง

140

ลงโทษทรนแรง เจบปวดและทรมานยง พระองคทรงเปนผเมตตากรณา ปราน เปนผใหอภยเสมอ

พระองคเปนผใหอยางมากมาย

6.1.3 ดานสงแวดลอม

6.1.3.1 คมภรอลกรอานและอลหะดษทนามาประยกตใชในการพฒนาอยางย งยน

สงผลตอการสรางจตสานกในการพฒนาคลองแสนแสบ

มะฮด กลฉะน (2546: 130) ไดกลาววาในอลกรอานมโอการทกลาวถงมนษยใหม

ความรอบคอบในเรองการใชประสาทสมผสของตนเอง เพอการแสวงหาขอเทจจรงตามธรรมชาต

ดงน

ความวา “จงกลาว (ออกไป) พวกเจาจงทองในผนแผนดนทแลวจง

พจารณาวา พระองคทรงเรมตนสรางสรรค (สงตางๆ) ไดอยางไร?” (อล

อนกะบต : 20)

ความวา “พวกเขามไดมอง (พนจพจารณา) ไปยงผนแผนดนวา เราไดให

พชพนธทเปนคอนเหมาะสมงอกงามขนมาในแผนดนกมากนอยแลว

หรอกหรอ” (อชชอะรออ : 7)

นอกจากน มะฮด กลฉะนและแปลโดยเชคซยนลอาบดน ฟนด (2546: 35) กลาววาอล

กรอานไดตอกย าเรองการคนควาวจยทถกสรางและสภาวการณทางธรรมชาตคอ ดวยกบการรจก

กฎเกณฑธรรมชาต ผลทางธรรมชาตและคณลกษณะอนจาเพาะของสงมชวตอนหลากหลายนน

มนษยจะไดใชประโยชนจากสงเหลานไปเพอการทาใหสภาพการดารงชวตของตนเองดขน ม

โองการอลกรอานมากมายทยนยนประเดนน ดงน

ความวา “(พระองค) ทรงควบคมกลางคน กลางวน ดวงอาทตย ดวงจนทร

และดวงดาวทถกควบคม (วถโคจร) ตามคาบญชาของพระองคเพอพวก

เจา แทจรง ในสงเหลานเปนสญญาณสาหรบกลมชนทรจกใชปญญา

ไตรตรองและสงทพระองคทรงรงสรรคเพอพวกเจาในผนแผนดนอนม

สสนนานาชนด แทจรง ในสงเหลานเปนสญญาณสาหรบกลมชนทรจก

คดใครครวญและพระองค คอ ผซงควบคมทองทะเลเพอพวกเจาจะได

รบประทานเนอทสดจาก (การตกปลาใน) ทองทะเลนน และพวกเจาจะ

ไดงมเครองประดบออกมาจากมน (ซง) พวกเจาจะไดสวมใสมน และเจา

ไดเหนเรอททะยานไปในนน เพอทพวกเจาจะไดมงหวงยงความเกอกล

ของพระองค โดยหวงวาพวกเจาจะรสกสานกในพระมหากรณาธคณ

141

พระองคทรงขวางขนเนาไปไวในผนดนเพอคลายความกงวลของพวกเจา

สายนาและเสนทางตางๆ (กเชนเดยวกน) โดยหวงวาพวกเจาจะไดรบการ

ชนา อกทงสญญาณทงหลาย (กเชนกน) พวกเขาไดรบการนาทางดวย

ดวงดาวตางๆ” (อนนะฮล: 12-16)

และยงกลาวตออกวาความรทางศาสนาเปนสอยงความใกลชดอลลอฮฉนใด ความรทาง

ธรรมชาต (ทเปนตวฉายภาพสจธรรม) กเปนเชนเดยวกนฉนนน ความรทงสองประเภททสามารถ

แสดงบทบาทนไดยอยมสถานะอนศกดสทธ แตสถานะอนศกดสทธนไดมาในภายหลง ไมไดเกด

ขนมาพรอมกบองคของความรนน จากการสมภาษณวาคมภรอลกรอานและอลหะดษทนามา

ประยกตใชในการพฒนาอยางย งยน สงผลตอการสรางจตสานกในการพฒนาคลองแสนแสบ จาก

การสมภาษณเครอขายชมชนสวนใหญพบวา

คมภรอลกรอานและอลหะดษสงผลตอการสรางจตสานกอยแลว เพราะ

เราเกดมาเปนลกหลาน สบเชอสายเปนอสลามมาตงแตบรรพบรษ เราซม

ซบโดยปรยายอยแลว ความภกดตออลลอฮอนนามาซงความสนตสข

ความนอบนอม ความศรทธาในอลกรอานทประทานลงมา ทาใหคนใน

ชมชนมจตสานกมากขนในการรกษาคลองแสนแสบซงเปนสายน าทไหล

ผานหนาบานทกคน ทาเพอพระเจาเพราะพระเจาไดมอบใหเราไดใช

ประโยชน ดงนนเราตองชวยกนดแลใหสายน าแหงนไดคงอยกบเราไป

นานๆ

ทงน อาหมด ฮเซน อลฟารตย (2552: 5) ซงในหะดษไดกลาววาครอบครวมสลมตองเรยน

และสอนอลกรอาน ดงททานเราะสลลลอฮ ไดกลาววา

ความวา “ผท ดท สดในหมพวกทานคอผท เรยนและสอนอลกรอาน”

(บนทกโดยอลบคอรย)

ขอคดจากหะดษ คอ อลกรอานเปนพระดารสของอลลอฮททรงประทานแกนบเปนคมภร

แหงชวตของมสลมทสมบรณทสดและครอบคลมในทกๆดาน มสลมจาเปนอยางยงทจะตองศกษา

เรยนร อาน สอนอลกรอานและปฏบตตามคาสอนในอลกรอาน ซงเปนธรรมนญของเขาและเจาจะ

ไดรบผลบญอนมากมายจากอลลอฮ ความประเสรฐทสดสาหรบผทเอาใจใสกบอลกรอาน

นอกจากน มฮมมด ฮเซน เฏาะบาเฏาะบาอยโดยเชคมฮมมดชารฟ เกตสมบรณ (2547: 210-

211) ไดกลาววา หนาทของบคลากรในสงคม ไมแตกตางอะไรไปจากหนาทของอวยวะสวนตางๆ

ในรางกาย กลาวคอขณะททาประโยชนใหตนเอง กตองเปนประโยชนกบสงคมดวย ความเพยร

142

พยายามของตนทไดทมเทลงไป การไดรบผลประโยชนของตนจะตองไมกระทบกระเทอน

ผลประโยชนของคนอนและของสงคม ขณะทตนปกปองสทธของคนอน สทธของตนกจะตองไม

สญเสยไป ในทางกลบกน ทานศาสดามฮมมด กลาววา

ความวา “มสลมเปนพนองกน อยในฐานะเรอนรางเดยวกน มจตใจและ

เปาหมายเดยวกน”

ความวา “มสลมคอ บคคลทใหความปลอดภยกบคนอนทงวาจาและการ

กระทา”

ความวา “ใครกตามทตนขนมาในตอนเชา แตไมสนใจตอภารกจของ

มสลมคนอน เขาไมใชมสลม”

6.1.3.2 ผลทไดจากการพฒนาตามคาสอนในศาสนาอสลามมาปฏบตใหเกดความ

ย งยน

ซฟอม อษมาน (2548: 15-17) ใหความเหนวา อสลามคอระบอบแหงการดาเนนชวต

ถาหากศาสนาหมายถงความเชอ พธกรรมหรอวธปฏบตจาเพาะบางประการแลว อสลามยอมเปน

มากกวาศาสนา เพราะพระผเปนเจาไดประทานบญญตตางๆ มากมายทครอบคลมวถแหงการดาเนน

ชวตของมนษยในทกๆ ดานทงหมด คาสอนของอสลามเขาถงทกกระบวนการและกจกรรมแหง

ชวต อนหมายรวมถงความเชอ จตวญญาณ รางกาย การปฏบตศาสนกจ พธกรรม การอบรม

ครอบครว เรองสวนตว สงคม บานเมอง โลก สรรพสงท งหมด ทรพยากรธรรมชาต ความร

วทยาการ ศลปะ วฒนธรรม ประเพณ ประวตศาสตร อนาคต การเมอง การบรหารจดการ การ

ปกครอง การเชอมสมพนธ และยงไปกวานน อสลามเขาไปมบทบาทและหยงลกในความรสกนก

คด ความตงใจ และเจตนารมณของมนษยอกดวย ความละเอยดออนในเรองคาสอนและบทบญญต

ของอสลามเปนสงทนาอศจรรยอยางยง และเหนประจกษชดในทกอรยาบถของผเปนมสลม แมแต

ในเรองการดมกน การถาย การหลบนอน การชาระลางรางกาย การแตงกาย การเชอดสตว การ

ทาอาหาร การซอขาย การแตงงาน การหยาราง การแสวงหาปจจยยงชพ การคบคาสมาคม และอนๆ

หรอแมกระทงการตงเจตนาและการนกคด ลวนแลวตองอยในกรอบของคาสอนและบทบญญต

อสลามทงสนมตวอยางจากวจนะของทานศาสนทตมฮมมด (ขอความจาเรญและความสนตจงมแด

ทาน) เชน

ความวา “เดกนอยเอย จงกลาวพระนามของอลลอฮ จงกนดวยมอขวาจง

กนสงทอยใกลตวเจากอน” (รายงานโดยอล-บคอรย และมสลม)

ความวา “แทจรงการกระทาตางๆ นนอยทการตงเจตนา และทกๆ คนจะ

ไดรบผลตามทเขาเจตนา” (รายงานโดยอล-บคอรย และมสลม)

143

ดวยเหตน จงทาใหคนในชมชนปฏบตตามบทบญญตตางๆ ของอสลามทงทเปนขอบงคบ

ใชและคาสงหามลวนตงอยบนผลประโยชนแหงปจจยพนฐานหาประการทอสลามใหความสาคญ

คอ ศาสนา ชวต ทรพยสน เกยรต และปญญาของมนษย ไมมสงใดทอสลามกาหนดใหมนษยทา

เวนแตมนมผลดตอทกคนและไมมสงใดทอสลามสงหามเวนแตมนเปนผลรายตอทกคนเชนกน

และทานศาสนทตมฮมมด (ขอความจาเรญและความสนตจงมแดทาน) มไดจากโลกนไป เวนแตได

สงกาชบในสงทดทกประการ และสงหามจากสงชวรายทงหลายทงปวง เพอเปนบรรทดฐานสาหรบ

การดาเนนชวตของประชาชาตตลอดไป ผลทไดจากการพฒนาตามคาสอนในศาสนาอสลามมา

ปฏบตใหเกดความย งยน จากคากลาวของคณสไฮนทวา

ผลทไดจากการนาศาสนาเขามาใชทาใหชมชนไดรบรางวลลกโลกสเขยว

ครงท 9 ป 2550 ประเภทชมชน กลายเปนชมชนทเปนตวอยางใหกบ

ชมชนอน ทาใหชมชนมภาพลกษณทด และทาใหทกคนในชมชนชวยกน

รกษาสงแวดลอมทกคนจะคดวาจะทาอยางไรใหอากาศ น าสะอาด เราจะ

ประยกตใชอะไร ทกคนจะคดเพอสวนรวม เพอใหชวตมสลมในชมชนน

เปนไปตามหลกศาสนา

นอกจากน มฮมมด เหมอนกล (2546: 8) กลาววา หลกใหญๆและรากฐานทสาคญทสด

สาหรบการนนคอ การศรทธาและการงานทด อลลอฮทรงตรสวา “ผใดทไดกระทาการงานทด ทง

ชายและหญงในฐานะทเขาเปนผศรทธาเรา (อลลอฮ) จะใหเขามชวตความเปนอยทด และเราจะให

ผลตอบแทนแกพวกเขา ดวยสงทดทสด ทพวกเขาไดกระทาไว” (อนนะฮ : 97)

พวกเขาจะพบกบสงทนามาซงความรกและความปลาบปลมใจ ดวยการแสดงความยนด ม

การกตญ� โดยนาไปใชในสงทใหประโยชนแลว พระองคกจะทรงทาใหพวกเขามความเบกบาน

และอยากใหความจาเรญนนคงอยตลอดไป ความหวงในผลตอบแทนของบรรดาผกตญ�ดงกลาว

เปนผลของความดนนจเหนอกวาทกสง

6.1.3.3 แนวทางการพฒนาทย งยนสอดคลองกบหลกคาสอนศาสนาอสลาม

มฮมมด เหมอนกล (2546: 19-20) กลาววา เมอหวใจพงพาอลลอฮ มอบหมายตอ

พระองคไมจอมจานนตอจนตนาการตางๆทเลวทราม ทจะมาครอบงา แตมความเชอมนตออลลอฮ

และมความหวงในความโปรดปรานของพระองคเปนอยางมากแลว ความเศราโศกเสยใจกหมดไป

จากเขา โรคภยไขเจบตางๆ ทางรางกายและจตใจ กจะมลายหายไป ผทปลอดภยนนคอ ผทอลลอฮ

ทรงใหเขาไดรบความปลอดภยและทรงใหเขาไดรบความสาเรจ ในการตอสกบตนเอง เพอใหไดมา

ซงบรรดาสาเหตตางๆ ทใหประโยชน ททาใหหวใจเขมแขงผลกดนความกงวลใหหมดไป อลลอฮ

144

ทรงตรสวา “...และผ ไดมอบหมายตออลลอฮ พระองคกทรงเปนทพอเพยงแกเขาแลว”

(อฎเฎาะลาก : 3) คอ เปนทพอเพยงแกทกสงทกอยาง ทมความเกยวของกบเขา ในเรองศาสนาและ

โลกดนยานของเขา

นอกจากนมฮมมด ฮเซน เฏาะบาเฏาะบาอย (2547: 233-234) ไดกลาววา เกษตรกรรมเปน

อาชพทสรางคณประโยชนมหาศาลแกมนษยและสงคม เพราะการเกษตรนเอง ททาใหมนษยม

อาหารและปจจยยงชพ ดวยเหตนการเกษตรจงเปนอาชพหนงทอสลามใหการสนบสนนและกลาว

วาเปนอาชพทดทสด

ทานอมามญะอฟร อซ ซอดก กลาววา “ในทศนะของอลลอฮไมมอาชพ

ใดทจะดไปกวาการเกษตร”

ชายผหนงถามทานอมามวา “ขาพเจาไดยนคนพดวาการเกษตรเปนอาชพ

ทนารงเกยจและนาชงชง”

ทานอมาม ตอบวา “พวกเขาคดผด! ทานจงนาตวของทานเขาสการทา

เกษตรและการเพาะปลก ขอสาบานตออลลอฮวาไมมอาชพใดทจะเปนท

นาชนชมไปกวาการเกษตร”

ทานอมาม กลาววา “ในวนกยามะฮ ตาแหนงของบรรดาเกษตรกรนนสง

กวาตาแหนงอนๆ”

ทานอมามฮมมด บากร กลาววา “ไมมอาชพใดทจะดไปกวาการทา

เกษตรกรรม เพราะทงคนเลวและคนดตลอดจนสตวบางชนด ตางไดรบ

ประโยชนจากการเกษตรทงสน และพวกเขาขอพรใหกบเกษตรกร”

ทานศาสดามฮมมด กลาววา “ผลตผลทดทสดคอผลตผลทางการเกษตร ท

บคคลหนงไดเพาะปลกมาดวยตนเองและจายภาษ (ซะกาต) ตามภาค

บงคบอนเนองจากผลทไดแลว”

ซงแนวทางการพฒนาทย งยนสอดคลองกบหลกคาสอนศาสนาอสลาม คณประสทธได

แสดงความเหนในเรองนวา

สอดคลองกนอยแลว เพราะอสลามสอนใหรจกความพอเพยง อยาใชจาย

เกนตวซงหลกคาสอนของอสลามม 6 หลกคอ 1. ความโปรงใส 2. ความ

ยตธรรม 3. การพดคย ประชมหารอ 4. การวางแผน 5. เอาประโยชน

สวนรวมมากอนสวนตน 6. การใหกาลงใจ ซงทงหมดนมาจากอลกรอาน

ทไดบอกไว แลวเรากหยบมาใชกจะทาใหเกดผลดกบทกคน

145

และสอดคลองกบเครอขายชมชนทกลาวไววา

อสลามเปนศาสนาทสมบรณสอนใหทกคนเปนพนองกน คอยชวยเหลอ

กนยามเดอนรอนและใหความรวมมอกนเพอใหเกดการพฒนา ในอนาคต

จะย งยนได ทรพยากรทสาคญทสดคอบคคล จะใหทกคนรกทองถนตอง

ใหเขาเปนเจาของ โดยวธการททาใหเกดการยอมรบ โปรงใส ไววางใจ

ทาอะไรงาย ไมตองปกปดตองมการชแจง

สวนอาหมด ฮเซน อลฟารตย (2552: 17) กลาววา ครอบครวมสลมตองพอเพยงทานเราะส

ลลลอฮ ไดกลาววา “เมอคนหนงจากพวกเจามองเหนคนทมทรพยสนและรปรางหนาตาดกวาเขาก

จงใหมองดผทต ากวาเขา” (บนทกโดลอลบคอรย)

ขอคดจากหะดษไดกลาววา ในสงคมมทงคนทมฐานะดและรปรางหนาตาดและมคนทดอย

กวา การททานบไดแนะนาใหเรามองดคนทต ากวาเรานนกเพอใหเกดความสานกตอความโปรด

ปรานของอลลอฮ ซงเรานนยงดกวาคนอน และไมอจฉาตอผทดกวาเรา ครอบครวมสลมตองสราง

จตใจใหพงพอใจในสงทตนเองมและรจกชโกร (ภกดตออลลอฮ) กบสงทอลลอฮไดกาหนดให โดย

ไมรสกอจฉาคนอน พรอมไมละความพยายามและใชความสามารถทมใหถกตอง

6.2 ปญหาอปสรรค

คณาจารยจากคณะอศลดดนและโดยเชคซยนลอาบดน ฟนด (2540: 176-177) มสลมทกคน

จะตองเพยรพยายาม ไมหยดนง รจกจโจมและสรางความแขงแกรงขนมา ชนดทวาเปนเสมอนลก

คลนทไมมวนหยดนงในทองทะเลลกจนกวาความสกปรกโสมม ความเลวรายตางๆ ไมหลงเหลออย

ในพวกเขาอก นเองทอสลามเชอวา ปญหาในเรองการดแลและเอาใจใสตอกน เพอใหไดมาซงสงคม

ทมชวตชวา ถอเปนหนาททจาเปนทสดของมวลมสลม อสลามจะทาหนาทเตอนพวกเขาอยเสมอวา

ความวา “หนาททางสงคม เปนอนหนงอนเดยว และอยในระดบเดยวกน

กบหนาทสวนบคคล มสลมทกคนจะตองตอบสนองตอภาระอนยงใหญ

น”

ซงปญหาอปสรรคในการใชคาสอนศาสนาอสลามในการพฒนา ตลอดจนขอเสนอแนะ

ยนยนไดจากคากลาวของเครอขายชมชนทแสดงความคดเหนไวอยางนาสนใจวา

ปญหามบางแตสวนใหญสามารถแกไขกนไดจากคนในชมชนเอง ใชวธ

จตวทยา ยอมกนบาง เงยบบาง อะไรทชแจงกนกเอามาคยกน อะไรท

146

ทะเลาะกเลอกทจะไมพด ปญหาจะเกดกบคนทไมเชอฟงศาสนา ถาคน

เชอฟงกจะไมมปญหา

นอกจากน เชค มฮมมด อลอะมน อชชงกฎย (2552: 64-67) ไดกลาวเกยวกบปญหาการไม

เขาใจกน แทจรงอลลอฮทรงชแจงไวในซเราะฮ อลฮชร ถงสาเหตททาใหไมเขาใจกน นนคอการไม

มสตปญญานนเอง ดงดารสของพระองคทวา

ความวา “เจาเขาใจวา พวกเขารวมกนเปนปกแผน ทงๆ ทความจรงแลว

หวใจของพวกเขาแตกแยกกนเปนเสยงๆ” (อลฮชร : 14)

ความวา “ทเปนเชนนกเพราะวา พวกเขาเปนกลมชนทไมใชสตปญญา

ใครครวญ” (อลฮชร : 14)

และยาทจะรกษาโรคโงเขลาเบาปญญา (ไมใชปญญาไตรตรอง) คอชทางสวางใหกบเขา

ดวยกบการปฏบตตามอลกรอาน เพราะอลกรอานนนจะชนาทางไปสสงทมคา มประโยชน การ

ปฏบตคณความด ซงพวกเขาไมใชสตปญญาในการพจารณา ดงนนอลลอฮทรงอธบายไวในโองการ

นวา แทจรงแสงรศมแหงการศรทธา (อมาน) นน ทาใหมชวตชวาแกผทตายไปแลวและยงใหแสง

สวางแกเขา ตามหนทางทเขาตองเดนไปอกดวย อลลอฮทรงตรสวา “อลลอฮคอผทรงชวยเหลอ

บรรดาผศรทธา ทรงนาพวกเขาออกจากบรรดาความมดสแสงสวาง” (อลบะเกาะเราะฮ : 257)

โดยรวมแลว สงทเปนประโยชนตอมนษยชาต ซงเปนรากฐานสาคญตอโลกนนน มอย 3

ประการดวยกนคอ

1. การขจดหรอปองกนสงไมดตางๆ

เปนททราบกนดในหมนกนตศาสตรอสลาม ถงความจาเปนตางๆ การขจดพษภยอนตราย

ตางๆ ใหพนจาก 6 ประการทไดกลาวมาขางตน คอ การรกษาปองกนศาสนา รกษาปองกนชวต

รกษาปองกนสตปญญา รกษาปองกนเชอสาย รกษาปองกนเกยรตยศศกดศรและรกษาปองกน

ทรพยสน

2. การไดมาซงผลประโยชน

สงอานวยความสะดวกทจะขาดไมไดและจากสวนยอยของมน เชน การคาขาย ตามทผม

ความเหนไปในทางน น การเชาฯลฯ และทเปนประโยชนโดยรวมทวไปคอ การแลกเปลยน

ผลประโยชนระหวางปจเจกชนและสงคมทถกตองตามบญญตศาสนา

3. การประดบประดาตนดวยการมมารยาททดงาม

ไดแกการปฏบตตามขนบธรรมเนยมประเพณทดงาม คอ การตกแตงประดบประดาตนเอง

ใหสวยงามและสมบรณพรอมสรรพ รวมถงสงทเปนธรรมชาตเดมแทอนบรสทธ เชน การไวเครา

และการขลบหนวด เปนตน และสวนทขยายแยกออกมา คอ หามมใหกระทาสงทจะนามาซงความ

147

สกปรกโสมมและจาเปนจะตองมการบรจาคใหแกบรรดาญาตใกลชดทยากจน สงทเปนคณความด

เหลาน ไมมทางทจะเกดขนไดเลย นอกจากจะตองรกษาและปฏบตเอาไวใหมนคง ดวยวธการท

ถกตองและบรสทธตามระบอบของศาสนาอสลามเทานน

สรป ปญหาสวนใหญมาจากบคคลภายนอกทย ายเขามาอาศยอยใหม ซงยงไมทราบ

กฎเกณฑและไมปฏบตตามศาสนา รวมทงความคดเหนของคนแตละรนแตละวยทแตกตางกน แต

เมออหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ไดรณรงคประชาสมพนธอยางตอเนอง จนทาใหเกดการ

ยอมรบและพรอมใหความรวมมอในการปฏบตตาม เปนผลใหปญหา อปสรรคตางๆ ลดนอยลงใน

ทสด

บทท 7

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ การศกษาเรองอสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ ซงขอมลไดจากแหลงทตยภม คอ

เอกสาร การสมภาษณเชงลก ประกอบดวย ผนาศาสนา คอเตบ (ผทาหนาทแสดงธรรมแกสปบรษ

(สมาชก)ในมสยด) บหลน (ผประกาศเชญชวนใหมสลมปฏบตศาสนกจ) คณะกรรมการมสยดผ

ไดรบเลอกตงจากสมาชกจานวน 12 คนและคณะกรรมการเครอขายชมชน 22 ชมชนๆ ละ 1 คน

และการสงเกตการณ พอสรปไดดงน

7.1 สรป

7.1.1 บรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

ประวตศาสตรของชมชนมสยดกมาลลอสลามไดมการอพยพยายมาจากรฐไทรบรเขามาอย

อาศยจบจองพนทบรเวณรมคลองแสนแสบ และไดมการกอสรางมสยดขนเปนเรอนไมหลงแรกเพอ

ใชเปนศนยรวมจตใจของคนในชมชน ตอมาไดมการขยายและตอเตมใหมเพอใหรองรบกบจานวน

คนทเพมขน เนองจากมการอพยพเขามาอาศยกนมากขน ซงปจจบนชมชนนมประชากรประมาณ

18,000 คน จานวนครอบครว 2,000 ครอบครว ซงประชากรสวนใหญจะนบถอศาสนาอสลาม

รองลงมาคอศาสนาพทธ กระจายทวบรเวณคลองแสนแสบทงสองฝง โดยมมสยดเปนศนยกลาง

ของคนในชมชน อาชพสวนใหญของคนในชมชน ไดแก เกษตรกรรม รบจาง คาขาย รบราชการ

รฐวสาหกจ ครสอนศาสนาและครสายสามญ ในอดตคลองแสนแสบเปนคลองทสะอาด ทกคนใช

นาในคลองในการดารงชวต แตเมอมการขยายเมองโดยมการสรางถนนเพอสะดวกแกการสญจร ทา

ใหคนเรมลมคลองไมสนใจและทงขยะลงในคลอง จนเปนเหตใหคลองเนาเสย ตอมาเมออหมาม

(อาจารยวนย สะมะอน) เขามาดารงตาแหนงไดเรมฟนฟใหคลองสามารถกลบมาใชได โดยผนา

หรออหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) ไดผลกดนใหทกคนเกดจตสานกกบทองถนของตน โดยการ

สอสารผานลาโพงของมสยดกวา 700 ลาโพง ใหความรเกยวสภาพแวดลอมของชมชนและปญหาท

เกดขนในชมชน เพอใหทกคนในชมชนมสวนรวมในการแกปญหา โดยจะพดทกครงหลงจาก

ปฏบตศาสนกจ (ละหมาด) 5 ครงตอวน ซงถอวาเปนการแสดงความจงรกภกดตอพระผเปน

เจาอลลอฮเปนสงทศาสนาไดกาหนดไว ทกคนในชมชนมความรสกศรทธา เชอถอ ยดมนและ

ยอมรบในคมภรอลกรอานและอลหะดษซงเปนสงทพระเจาไดประทานให คนในชมชนยงมความ

149 ผกพนกบคลองแสนแสบตงแตอดตและความสมพนธสวนใหญเปนแบบเครอญาต คอยชวยเหลอ

ซงกนและกน โดยมอหมามนาหลกคาสอนศาสนามาประยกตใชในการพฒนาชมชนและเปน

แบบอยางทดในการประพฤตตนใหทกคนไดเหนซงทกคนกปฏบตตาม นอกจากนนแลวสตรทน

ตองคลมศรษะทเรยกวา “ฮญาบ” เหลอเพยงแตใบหนาเพราะเปนบทบญญตทมาจากอลลอฮ การ

คลมศรษะยงเปนการยบย งสงเลวรายตางๆ ทอาจมาจากการขมขนหรออาชญากรรม สวนบรษจะ

สวมหมวกและนงโสรงหรอใสชดยาวซงเปนอตลกษณของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

7.1.2 แนวทางการพฒนาอยางยงยนในการจดการสงแวดลอมของชมชน

7.1.2.1 สงคม

ชมชนมสยดกมาลลอสลามเนนการพฒนาคนเปนอนดบแรก โดยมผนาหรออหมาม

(อาจารยวนย สะมะอน) เปนผทใหความรและคอยตกเตอนคนในชมชนใหมความสามคคชวยเหลอ

กน โดยมการวางกฎเกณฑใหทกคนยดถอปฏบต เพอใหทกคนในชมชนอยรวมกนอยางสนต ซง

มสยดถอวาเปนศนยกลางทยดเหนยวจตใจของคนในชมชนใหเปนหนงเดยวกน โดยอหมามจะพด

ผานเสยงตามสายเกยวกบสงแวดลอมอยางตอเนองเปนประจาทกวน จนประชาชนเรมเกดจตสานก

รบผดชอบตอทองถนของตน ซงใชศาสนาเขามาเปนตวผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงซงเรมจาก

การรบผดชอบครอบครวตวเองกอนแลวนาไปสการรบผดชอบคนรอบขางและรบผดชอบสงคม

โดยพดใหชาวบานเขาใจและเรยกรองเชญชวนใหทกคนมสวนรวมกบชมชน จงทาใหชาวบาน

ตระหนกและเขาใจวาทรพยากรธรรมชาตเปนสงทพระเจาไดใหไวมสลมทกคนตองชวยกนรกษา

ดงนนจงทาใหเกดความรวมมอรวมใจกนในการทากจกรรมตางๆของมสยดเพ อพระเจา โดย

พนฐานของมสลมทกคนจะตองเขาใจและเรยนรหลกคาสอนของศาสนาอสลามจากสงทเรยกวา

“อลกรอาน” และคาสอนของทานศาสดาเรยกวา “อลหะดษ” ซงเปนคาภรทมสลมทกคนเคารพเปน

เหตการณและขอบญญตตางๆ ใหปฏบตตาม โดยผนาศาสนาไดประยกตใชคมภรอลกรอานมา

และอลหะดษมาเปนคาสอนดานสงแวดลอม โดยปลกจตสานกในการรกษาคลองแสนแสบ ผานค

ตบะฮ (คาแนะนาตกเตอน) หลงจากละหมาดวนศกร ซงผนาหรออหมาม (อาจารยวนย สะมะอน)

นาคาสอนทสอดคลองกบศาสนาในทกมตมาพฒนาและใหคนในชมชนชวยกนอนรกษและฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในมสยดและชมชนโดยรอบ อสลามไดเนนเรองการรกษา

ความสะอาดโดยถอวาความสะอาดเปนสวนหนงของการศรทธา ซงการละหมาดนนทาใหคนใน

ชมชนมความสามคคเปนหนงเดยวกนและแนวแนมนคง นอกจากนนกมการเยยมเยยนสปบรษ

(สมาชก) ทมปญหาเปนรายบคคล โดยมาพดคยแลกเปลยนความคดเหนทมสยด เพ อจะไดหา

แนวทางปองกนแกไขซงเปนอกชองทางหนงททาใหสมาชกในชมชนเกดความเชอใจ ไววางใจและ

ใหความรวมมอ การไดรบฟงปญหาของประชาชนทอาศยอยในชมชนจะชวยปองกนปญหาของ

150 ชมชนได ซงเปนการสอสารทเขาถงปญหาไดตรงจด ชมชนมสยดกมาลลอสลามจะใหความสาคญ

กบการสงเสรมการศกษา เมอทกคนมการศกษาจะทาใหคนในชมชนเหนคณคาทรพยากรของคน

และธรรมชาต ผนาจงใหความรและขอมลปลกฝงตงแตเดกๆ มการจดอบรมเยาวชน โดยมสยดและ

คนในชมชนรวมกนพฒนาคลองแสนแสบ ซงทาใหกจกรรมดแลรกษาคลองเรมขนและไดมการ

เชอมโยงไปสการพฒนาทงดานเศรษฐกจและสงคมไปดวยกน การใหความสาคญกบการรกษา

สภาพแวดลอม ทาใหชมชนมความตนตวและมการพดคยมากขน จงนาไปสการปฏบต มการ

รวมกนทาความสะอาดคลองแสนแสบตลอดสาย การจดการขยะในบรเวณบานของตนเอง เกบ

ผกตบชวาและไดมการทลเชญสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมารไดเสดจประพาส

คลองแสนแสบ ทรงพระราชทานพนธปลาและตนไมทชอวาตนตะแบก หลงจากนนทกคนจง

ชวยกนดแลรกษาคลองเพอเปนการแสดงถงความจงรกภกด ทาใหเกดการชวยกนดแลรกษา

สภาพแวดลอม สงผลใหคนในชมชนมสขภาพอนามยแขงแรงสมบรณ พรอมกบมจตใจทม

คณธรรม ซงการศกษาทาใหคนในชมชนมประสทธภาพและมคณภาพในการพฒนาทองถนของ

ตน

ปจจยสาคญทสดคอ ศกยภาพของอหมาม จากการสมภาษณประชากรเปาหมายทก

คนพดถงดานความรความสามารถของอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) อยางภาคภมใจ วาอหมาม

เปนผนาทมคณธรรม มจตใจเปนนกพฒนา โดยใชหลกศาสนาเขามาเปนสวนหนงในการพฒนา

รวมทงสรางคณะกรรมการมสยดใหปฏบตงานอยางจรงจงเขมแขง โดยมมสยดเปนศนยกลางทา

ใหสปบรษ (สมาชก) ในชมชนมความรก สามคค ชวยเหลอ เอออาทรตอกน โดยเสยงตามสายเปน

สงทสาคญททาใหคนในชมชนใหความรวมมอในการชวยกนพฒนาโดยใชคนเปนศนยกลางในการ

พฒนาทาใหเกดความเขมแขงกบชมชนและสงผลใหเกดการพฒนาทย งยน การนาหลกคาสอน

ศาสนาอสลามทวาพระเจาทรงสรางธรรมชาตขนใหกบมนษย มนษยไมมสทธทจะทาลายสงทพระ

เจาประทานให และศาสนาอสลามหามทงขยะหรอสงสกปรกลงในทสาธารณะ หามปสสาวะลงใน

แหลงน า เพราะมสลมทกคนตองละหมาดทกวน และกอนทจะละหมาดตองใชน าสะอาดอาบน า

กอน ดงนนน าจงเปนสงทสาคญในการปฏบตศาสนากจ เมอคลองสกปรกไมสามารถอาบน า

ละหมาดได ทกคนในชมชนจงตองชวยกนดแลคลองใหสะอาด ผนาเอาคาสงของพระเจาเขามา

สงเสรมทาใหคนในชมชนเชอและปฏบตตาม ทาใหคลองใสสะอาด สภาพแวดลอมในชมชนดขน

คนในชมชนมศกยภาพสงในการพฒนาชมชนดวยตนเอง ซงไดจากผนาศาสนาทเชอมโยงระหวาง

คาสอนกบการพฒนา รวมทงสงคมทเปนเครอญาตมความเครงครดทางศาสนา การละหมาด

รวมกนและการยดมนในพระเจาเพยงองคเดยว (อลลอฮ) และเปนชมชนทมความเชอถอผนา ทเปน

ตวอยางใหคนในชมชน การใหความรแกคนในชมชน โดยผานเสยงตามสายทมความเขมแขงมาก

151 ทาใหคนในชมชนไดคดสรางสรรคการพฒนาดวยตนเอง โดยชมชนตองเขมแขงกอน เชนการเลยง

ปลาในกระชงซงเปนวถคดของชาวบานไดใชประโยชนจากน าในคลองแสนแสบ ทาใหชาวบาน

หนกลบมาดแลหนาบานของตนมากขน สงผลใหคลองแสนแสบกลบมาใชไดอกครงโดยการมสวน

รวมของคนในชมชนเองในระยะยาวกจะทาใหเกดความย งยน

7.1.2.2 สงแวดลอม

ชมชนมสยดกมาลลอสลามเปนชมชนทมคลองแสนแสบเปนคลองทสาคญในการ

ดารงชวต ซงเกดการเนาเสย ผกตบชวาหนาแนน ไมสามารถทจะนาน ามาใชไดเหมอนกอน แต

หลงจากอหมาม (อาจารยวนย สะมะอน) เขามารบตาแหนงอหมาม อหมามทรงเสยสละและปฏบต

ตวใหเหนเปนแบบอยาง จงทาใหทกคนเชอถอและใหความรวมมอ เรมมการพฒนาใหทกคนเหน

ความสาคญของคลองโดยใชศาสนาอสลามเขามาประยกตใช หากทกคนรกพระเจา ดงนนทกคน

ตองชวยดแลสงแวดลอมทพระเจาให จงทาใหคลองแสนแสบน าเรมกลบมาใสสะอาดขน สามารถ

ใชประโยชนในการอปโภค การเลยงปลา และเปนแหลงพงพาของคนในชมชนอกครง ซงมสยดม

การบรหารจดการทชดเจนสามารถตรวจสอบได ทาใหชมชนมความสามคค สมามฉนท เปนหนง

เดยวกน มสยดกมาลลอสลามไดพฒนาสภาพแวดลอมของชมชน เรมจากการจดระเบยบ

สภาพแวดลอม ปลกตนไมและทาความสะอาดมสยด ทาใหประชาชนไดเหนอยางตอเนอง เพอช

ชวนใหคนในชมชนปฏบตตาม จนเกดการรวมตวตงเปนชมรมรวมใจภกดรกคลองแสนแสบซงเปน

วนอนรกษและพฒนาแมน า ค คลองแหงชาต คนในชมชนมารวมทากจกรรมในวนท 20 กนยายน

ของทกปในการพฒนาคลองแสนแสบ ไดแก กาจดผกตบชวาและไมทงของเสยลงในคลอง ภายใน

ชมชนจะมการจดการขยะโดยจะมเรอเกบขยะในคลอง โดยบรเวณหนามสยดจะเปนเขตหามจบ

สตวน า การทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการคด วเคราะหแกปญหาในชมชน จดการชมชน

ดวยตวของเขาเองใหเหมอนวาเขาเปนเจาของอยางแทจรง ทาใหชาวบานเกดความตระหนกใน

ปญหาของคลองแสนแสบและเกดจตสานกในการรกษาคลองแสนแสบ กลายเปนชมชนทมสภาพ

นาอย สงผลใหเกดความสมพนธกบคนในชมชนและสงแวดลอมไปในทศทางทด เปดโอกาสใหทก

คนมสวนรวมจนเกดเปนความเขมแขงในชมชน การพฒนาชมชนเกดจากแรงผลกดนทผน า

ประยกตใชหลกศาสนาใหสอดคลองกบวถชวตและปญหาในชมชน จนเปนยอมรบของคนใน

ชมชนซงปจจบนมสยดกมาลลอสลามประสบความสาเรจในการเปนแบบอยางสาหรบการพฒนา

ชมชนแบบบรณาการทกดาน ทาใหคนในชมชนมจตสานกรกษาคลอง ดแลสงแวดลอมในชมชน

และเกดความสามคค ผลของการพฒนาคลองแสนแสบไดทาใหเกดการสงเสรมใหเกดกจกรรมท

ไดประโยชนในลกษณะทเกอหนนกนมาก

152 7.1.2.3 เศรษฐกจ

ผนาชมชนไดมการประสานกบหนวยงานภายนอก ใหความรในเรองอาชพกบคนใน

ชมชน เพอใหคนในชมชนไดมอาชพรองรบ มการอบรม หาตลาด โดยอหมาม (อาจารยวนย สะมะ

อน) พดหลงจากละหมาดวนศกร คอคตบะฮ (แสดงธรรม) ใหเหนความสาคญของการประกอบ

อาชพ เพอใหสมาชกทกครอบครวหารายไดเพม โดยหางานทเหมาะสมมาใหสมาชกทาหรอมสยด

ประกอบการเอง เพอนารายไดมาใชในกจการของมสยดและทาใหคนในชมชนมความขยนและ

ความคดรเรมสรางสรรคในดานตางๆ สงเสรมเศรษฐกจชมชน เพอใหคนในชมชนมความเปนอยท

สมบรณและสอดคลองกบสภาพแวดลอม โดยมการประกอบอาชพ เชน ทาดอกไมพลาสตก ปกผา

เยบผา เลยงไก เปด ปลา วว แพะ เลยงปลาในกระชง หาปลาในลาน าสาธารณะ ตงรานขายของชา

ขายของใชทวไป รบจางทวไป รบราชการและรฐวสาหกจ ทาใหชมชนนสามารถพงพาตนเองได

มความกระตนรอรนและมงมนในการทางาน สงผลใหเปนคนมวนย ตรงตอเวลา ขยน หมนเพยร

อดทน ซอสตยสจรต และมการนาทรพยากร ภมปญญา วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ มาใชอยางม

ประสทธภาพ โดยมผนาคอยสนบสนนใหความร การดแลรกษาคลองอยางย งยนทาใหเปนทสนใจ

ของบคคลภายนอกอยางเขามาเรยนรหรอชนชม จะกอใหเกดรายไดขนมาเอง เชน การเทยวชมวถ

ชมชน การอนรกษปลาตามธรรมชาต การเลยงปลาในกระชง รวมทงหาซอผลตภณฑกลมแมบาน

ตาลเดยวซงเปนสนคาโอทอปของกลมแมบาน และสนบสนนในการเพมประสทธภาพการผลต

ผลตภณฑจากภมปญญาชาวบาน ทาใหคนในชมชนเขาใจและสามารถเขาถงและใชทรพยากรได

อยางคมคา ซงสามารถแสดงดงภาพท 7.1

ภาพท 7.1 สรปแนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของชมชน

หลกวทยาศาสตร

หลกคาสอนศาสนา

ชมชน

เขมแขง ผนา

ประเพณ วฒนธรรม

คลองแสนแสบ

การพฒนาอยาง

ย งยน ความเชอใจ

เครอ ขาย

ทนสงคม

ทนทรพยากร

153 จากภาพท 7.1 แสดงใหเหนวามสยดกมาลลอสลามมการพฒนาแบบบรณาการ (Integrated

Approach) โดยพยายามดงชมชนเขามามสวนรวมในทกขนตอนของกจกรรมททางมสยดจดขน ซง

ไดรบการกระตนจากผนา (อาจารยวนย สะมะอน) ในการนาหลกคาสอนศาสนาของพระเจาจากอล

กรอานและอลหะดษมาเปนแรงพลกดนใหคนในชมชนเกดการปฏบตทเขมแขงขน โดยใชหลก

ศาสนาใหทกคนเกดความศรทธากอน ซงสงผลใหเกดความมสวนรวมในชมชน โดยใชทนทาง

สงคมวฒนธรรม ประเพณและทนทางทรพยากรจากคลองแสนแสบใหเกดประโยชนสงสด ซงคน

ในชมชนมความเชอถอและไววางใจในตวผนาจงเปนพลงใหชมชนเขมแขงพรอมรวมมอในการทา

กจกรรมตางๆ ทาใหเกดเครอขายชวยกนดแลกลายเปนความสามคคภายในชมชน จนประสบ

ความสาเรจสงผลใหเกดการพฒนาอยางย งยน

7.1.3 หลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางย งยนและการนาไป

ประยกตใชเปนแนวปฏบตของชมชนอสลาม

7.1.3.1 สงคม

การนาหลกคาสอนของศาสนาอสลามทเกยวกบการพฒนาอยางย งยนมาใช 4 โดยนา

ศาสนาเขามาเปนตวผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงโดยเรมจากการรบผดชอบครอบครวกอน

นาไปสการรบผดชอบคนรอบขางและรบผดชอบสงคม โดยผนาหรออหมาม (อาจารยวนย สะมะ

อน) ไดลงมอปฏบตเปนสวนหนงในการดาเนนชวตของตวเองตลอด เพอเปนแบบอยางใหคนใน

ชมชนปฏบตตาม โดยใชเสยงตามสายปลกจตสานกใหคนในชมชนเปนประจาทกวน ถาทกคนรก

พระเจาทกคนตองชวยกนดแลสงทพระเจาไดมอบใหกบมนษย ทาใหเกดการยอมรบจากคนใน

ชมชน ทกคนในชมชนเขามามสวนรวมมากขนนาไปสการพฒนาทย งยน เพราะการพฒนาทย งยน

นนจะตองพฒนาไปในทศทางเดยวกบรากฐานเดมของสงคมนน การใหความรวมมอรวมแรงรวม

ใจกนอยางจรงจงและแขงขนเปนน าหนงใจเดยวกนของคนในชมชนทาใหมสงแวดลอมทดและสง

สาคญความไววางใจและความเชอใจของคนชมชนเปนพลงใหชมชนมสยดกมาลลอสลามประสบ

ความสาเรจ เปนตนแบบของชมชนทมการพฒนาแกชมชนอนและสงคมภายนอก ทงการมความ

เขมแขง มความสามคค ซอสตย ความโอบออมอาร ชวยเหลอซงกนและกน สามารถพงพาตนเองได

อยางย งยน เกดจากความรวมมอของคนในชมชนทเตมใจเขามามสวนรวมในการดแล ซงหลกคา

สอนของอสลามไดกลาววานาเปนปจจยทสาคญอยางมากเพราะมสลมตองใชเพอปฏบตศาสนกจทา

ใหชาวบานเชอและพรอมปฏบตตาม ซงมสลมทกคนจะตองชวยกนดแลรกษาน าใหมสภาพดงเดม

ใหเหมอนทอลลอฮไดทรงสรางมา ตองบารงรกษาฟนฟสภาพน าใหคนรนหลงไดมโอกาสเหน

คลองแสนแสบเปนสงทบรรพบรษไดใหไว สงผลใหทกคนในชมชนเกดจตสานกชวยกน

154 บารงรกษาคลองแสนแสบรวมกนในการชวยกนฟนฟ เกดการหวงแหนทองถนและอยากจะทาสง

ดๆใหกบชมชนของตน แมวาความเจรญ ความทนสมยเขามา ความเขมแขงของชมชนอาจจะ

เปลยนแปลงไปตามกระแสโลกาภวตนบางแตนอยเพราะศาสนาไดถกปลกฝงอยในจตสานกของ

คนในชมชน เนองจากคนในชมชนสวนใหญนบถออสลาม โดยผนาไดกระตนคนในชมชนนาคาสง

ของพระเจาจากอลกรอานและอลหะดษมาเปนแรงพลกดนใหคนในชมชนมการปฏบตทเขมแขงขน

การมสวนรวมทาใหเกดการปฏบตไปในทศทางเดยวกน คนในชมชนมความเหนตรงกนและทกคน

ยดมนในหลกคาสอนของศาสนาอยางเครงครดทาใหศาสนาสามารถตอตานกระแสสงคมจาก

ภายนอกได จากอดตถงปจจบนชมชนมสลมจะปลกฝงเรองศาสนาใหกบคนในชมชนอยแลว เพอ

ปรบตวใหเขากบทกรปแบบทเกดขนในแตละยคแตละสมยโดยนาแนวทางการปฏบตตามคมภรอล

กรอานมาใชเปนทางนาในการดาเนนชวตอยางเครงครด ดงอลกรอานทกลาววา

ความวา “แผนดนทอดมสมบรณไปดวยทรพยากรทงในน าบนบกและ

สตปญญาทถกปลกฝงถายทอดผานชนรนหลงคนแลวคนเลา ทใชในการ

ดารงชวต ทมวนหมดสน ตอบาวผภกดตอพระผเปนเจาทสมควรกราบ

เคารพบชา นนคอ อลลอฮ (พระเจาของศาสนาอสลาม) สามารถดารงชวต

ไดอยางสนตสข ทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมโลกาภวฒนทโหม

กระหนาพดถายเขามา”

7.1.3.2 สงแวดลอม

อหมามจะใชเสยงตามสายในการถายทอดเรองราวตางๆ เกยวกบสภาพแวดลอมใน

ชมชน โดยเชอมโยงศาสนาใหทกคนปฏบตตามคาสอนในอลกรอาน ซงเปนธรรมนญของชวต

มสลมทกคนนายวนย สะมะอน อหมามประจามสยดกมาลลอสลาม ใชหลกการของศาสนาอสลาม

มาใชในการพฒนาชมชน โดยพฒนาคนกอนเปนอนดบแรกโดยเหนวาคนนนเปนศนยกลางของ

การพฒนาทงหมด ทาใหชมชนเรมมตนไม ดอกไมรมรนมากขน คลองแสนแสบน าใสสามารถใช

ประโยชนและเลยงปลา เนองมาจากทกคนเรมคดไดและตระหนกถงปญหาทเกด จงชวยกนดแล

บารงรกษาคลองแสนแสบและมสยดใหนาอย จนทาใหชมชนเปลยนแปลงไปในทางทดเปนความ

ภาคภมใจของชาวชมชน ปจจยททาใหชมชนมความมนคงและย งยน นนคอ คณธรรม จรยธรรม

ของอหมามและหลกคาสอนของศาสนาอสลามทชวยขดเกลาบมเพาะใหคนในชมชนมความ

ซอสตย มวนยในตนเอง มความสมานฉนท ความรกสามคคกเปนสงทสรางชมชนใหเขมแขง

155 7.1.3.3 เศรษฐกจ

หลกของศาสนาอสลามไดกลาวถงดานเศรษฐกจ ในเรองของการใชเงนทสรยสราย

เกนตว รวมทงคนทตระหนขเหนยว ดงนนศาสนาจงพดถงเรองซะกาต (การบรจาค) ขน เพอเปน

การขดเกลาจตใจมนษยจากความโลภ ตระหนถเหนยว พรอมทงเปนการชวยเหลอคนทขดสนและ

ยากไร เดกกาพรา ผทประสบภยพบต ซงการบร.จาคนนยงเปนการชาระลางทรพยสนใหหมดจาก

บาปและเปนการเพมพนทรพยสน โดยใชหลกศาสนาใหทกคนปฏบตตามในสงทพระเจา (อลลอฮ)

ไดบอกไว เพอความเปนหนงเดยวไมเกดการแยงชงกน ชมชนมสยดกมาลลอสลามเปนชมชนทเชอ

ในหลกของศาสนาอสลามและปฏบตตามอลกรอานและอลหะดษ ยดมนในหลกการของศาสนาท

มนคง จงทาใหครอบครวทนเขมแขง เมอครอบครวเขมแขงกจะทาใหรอบขางเขมแขงไปดวย ซง

เกดจากแรงกระตนของผนาทใชหลกศาสนามาพฒนาและสอดคลองกบสภาพปญหาในปจจบน

โดยความสาเรจทเกดขนมาจากผนาทมการปฏบตอยางจรงจง มความเสยสละ ประกอบกบผนาเปน

บคคลทคนในชมชนใหความศรทธาและยอมรบ โดยมการบรณาการเรองศาสนากบวถชวตเขา

ดวยกนซงเปนสงทผกพนกบคนในชมชนอยแลว จงทาใหเกดการพฒนาทพ งตนเอง เกดความ

รวมมอในการพฒนาชมชน ปลกจตสานกเยาวชนและคนในชมชน โดยการประชาสมพนธผาน

เสยงตามสายของชมชนอยางตอเนองและจรงจง ซงเนอหาจะสอดแทรกหลกศาสนาเพอใหทกคน

นาไปปฏบตตามในการดาเนนชวตและพรอมทจะชวยกนดแลรกษาทองถนของตนเอง รกษา

วฒนธรรม ภมปญญาดงเดม ใหมสภาพชมชนทนาอย ซงจะสงผลนาไปสการพฒนาทย งยน

ก4ลาวโดยสรป4จากการศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลามพบวา ผนาของชมชนมสยดกมาลล

อสลามไดนาหลกคาสอนศาสนาจากพระมหาคมภรอลกรอานและอลหะดษ มาเปนแบบอยางและ

ปฏบตอยางเครงครด ซงผนาไดสงเสรมและใหความร อบรมบคลากรและคณะกรรมการมสยดอย

ตลอด เพอเปนการเพมพมความรและศกยภาพซงจะไดถายทอดความรใหคนในชมชนไดอยางม

ประสทธภาพทงเยาวชนและผใหญผานหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบสงแวดลอม สงคม

เศรษฐกจ เพอใหอยรวมกนอยางสงบสข โดยมมสยดเปนศนยกลางของคนในชมชน ทาใหชมชน

สามารถชวยเหลอตนเองไดและสงผลไปสการพฒนาทย งยนในอนาคต นายวนย สะมะอนเปนผนา

ทมคณธรรม จรยธรรม มความเปนกลางตามแบบอสลาม มการปฏบตใหเหนในเรองของการพฒนา

ชมชนสภาพแวดลอมในมสยด จงทาใหคนในชมชนเชอถอ ไววางใจ และปฏบตตามแบบอยางของ

ผนา ชมชนไดจดกจกรรมเพอใหทกคนมสวนรวมและลงมอปฏบตกนอยางจรงจง เมอมสยดจด

งานประจาปจะมการมอบรางวลใหแกครอบครวและชมชนทสะอาดและปฏบตตามกฎของชมชน

ผนาและคณะกรรมการมสยดมการจดงานวนอนรกษ ค คลองแหงชาตเปนประจาทกป เพอปลกฝง

จตสานกใหคนในชมชนรกคลองแสนแสบและชวยกนดแลสงแวดลอมในชมชน นอกจากนนผนา

156 ไดสงเสรมดานการศกษาทงดานศาสนาและสามญใหกบคนในชมชนดวย ชมชนนยงมอาสาสมคร

ทเกดจากสมาชกทเตมใจและเสยสละทจะชวยตรวจดความเรยบรอยของมสยดและคนในชมชน

ชวยกนสอดสองดแลสมาชกในชมชนและสภาพแวดลอมของชมชน เชน ยาเสพตด รวมท ง

คณะกรรมการมสยดกมการเยยมเยยนสมาชกในชมชนเพอเกบขอมลเปนประจาทาใหไดพบปะ

พดคย รบฟงความคดเหนของคนในชมชน จงทาใหชมชนมความเขมแขงพรอมรบมอกบปญหา

ตางๆทจะเขามาไดอยางรวดเรว ดานสงแวดลอมมการจดอบรมและปลกฝงเยาวชนในชมชนตงแต

เดกรวมทงผใหญ ผานเสยงตามสาย เพอใหทกคนเขาใจสภาพแวดลอมในชมชน โดยมขอความ

เตอนใจตดตามรวของมสยดเพอเตอนใหทกคนชวยกนดแลสงแวดลอมและรณรงคใหทกบานปลก

ตนไม ดอกไม เพอใหมสภาพแวดลอมทดและเปนการอนรกษสงแวดลอมและหนามสยดมการ

เลยงปลาในคลองแสนแสบและเปนทพกผอนหยอยใจดวย สงผลใหในชมชนมสภาพแวดลอมทด

ทาใหสขภาพกายและจตของคนในชมชนดตามไปดวย ซงสามารถแยกเปนแบบ SWOT ดงน

4

4

จดแขงของชมชนมสยดกมาลลอสลาม คอ การทชมชนมความผกพนกนแบบเครอญาต ทา

ใหมความคด ความเขาใจไปในแนวทางเดยวกน โดยเฉพาะการท มผ นาหรออหมามและ

คณะกรรมการทเขมแขง มการลงมอปฏบตอยางจรงจงจนทาใหทกคนเกดการยอมรบ ดงนนเมอ

ผนามกจกรรมใดทกคนในชมชนจะใหความรวมมออยางไมลงเล การนาหลกศาสนาเขามาใชซง

สอดคลองกบวถชวตความเปนอยของคนในชมชนไมขดกบความรสกของคนในชมชน โดยการ

สอสารผานเสยงตามสายครอบคลมในชมชน ทาใหทกคนในชมชนไดรบทราบขาวสารของชมชน

อยตลอดเวลา จงเปนอกสงหนงททาใหการพฒนาเกดประสทธภาพทแทจรง เปดโอกาสใหทกคน

ไดแสดงความคดเหนและสามารถตรวจสอบความโปรงใสของมสยดได

4

จดออนของชมชนคอ การทชมชนเปดโอกาสใหทกคนไมวาจะเปนบคคลภายในหรอ

ภายนอกเขามาเรยนรหรอพกผอนหยอนใจจงเปนชองวางทคนภายนอกเขามาแอบตกปลาในเขต

รกษาพนธสตวนา และปญหายาเสพตดทคนภายนอกนาเขามาหรอมาแอบหลบซอนในชมชน

เนองจากในชมชนเองไมมปญหาเชนน จงเปนทไววางใจของตารวจกเลยไมไดเขามาดแลมาก

เพราะเชอวาชมชนนไมมปญหาเรองยาเสพตด

โอกาสของชมชน คอ เนองจากชมชนเปนแบบอยางใหกบชมชนอนในดานของแหลง

เรยนรดานสงแวดลอม การพฒนา จงไดรบการสนบสนนจากภายนอกในการพฒนา ไมวาจะเปน

สงเสรมผลตภฒนของชมชนคอน าพรกตาลเดยว สงเสรมการมสวนรวม ความสามคคของคนใน

ชมชนในการดแลรกษาสงแวดลอม

157 4

ขอกาจดของชมชน คอ การทหมบานจดสรรเรมเขามาสรางในพนทชมชน ซงอาจสงผล

กระทบกบคนในชมชน รวมทงทรพยากรทอยนอกเขตชมชนมสยดกมาลลอสลามเรมมการเสอม

โทรม

7.2 อภปรายผล

จากการศกษา พบวา ชมชนมสยดกมาลลอสลามไดนาหลกคาสอนของศาสนาอสลามมา

ปฏบต โดยมอหมามเปนผนาชมชนทคอยใหความรซงใชการประชาสมพนธเสยงตามสายอยาง

ตอเนอง และมหลกการจดการโดยเนนคนเปนหลก ไดเรยกรองใหคนในชมชนทงเยาวชนและ

ผปกครอง ชวยกนทาความสะอาดคลองและบรเวณบานของตนเอง ไดแก เกบผกตบชวา ขยะและ

ไมทงของเสยลงคลอง โดยนาคาสอนศาสนามาประยกตใชอธบายใหทกคนเขาใจ ซงศาสนา

กาหนดวาความสะอาดเปนสวนหนงของการศรทธา ถาเราไมรกษาความสะอาดกเทากบเราไม

เคารพพระเจา (อลลอฮ) ซงมสลมทกคนจะศรทธาและนบถอพระเจาเพยงองคเดยวเทานน ดงนน

ทกคนจงกลววาพระเจาจะลงโทษ จงเกดจตสานกในการดแลรกษาทรพยากรในชมชนทพระเจาได

มอบให เมอมสยดมกจกรรมทกคนในชมชนจะใหความรวมมออยางสมาเสมอ นอกจากนนกม

หนวยงานภายนอกเขามาชวยกนพฒนา ทาใหเกดการบรหารจดการชมชนแบบบรณาการ สงททา

ใหประสบความสาเรจ ไดแก

7.2.1 บรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

ชมชนมสยดกมาลลอสลามมความผกพนกบคลองแสนแสบมาตงแตบรรพบรษ มการ

ดา เนนชวตทใกลชดกบธรรมชาต สวนใหญคนในชมชนนบถอศาสนาอสลาม จงทาให

ความสมพนธในชมชนเปนแบบเครอญาต ซงสงผลทาใหสงคมภายในครอบครวมความรก เออ

อาทร ชวยเหลอกน มความสามคค ซงมผนาชมชนหรออหมามเปนผกระตนในการประยกตใช

ศาสนาใหทกคนเกดจตสานกตอชมชน โดยปฏบตตามคาสอนของศาสนา รวมทงกายแตงกายตาม

แบบฉบบของอสลาม ทาใหเกดความไวเนอเชอใจกน พรอมทจะใหความรวมมอในการพฒนา

ชมชนและมมสยดเปนทยดเหนยวจตใจใหชมชนแขงแกรง ซงสอดคลองกบงานวจยของณฐวชร

เผาภ (2554: 152) ไดศกษาการพฒนาอยางย งยน: ความเปนเครอขายทางสงคม คณภาพชวตและ

สงแวดลอมของชมชนมสลมบานสมอเอก ตาบลดอนฉมพล อาเภอบางนาเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา

พบวา โดยบรบทของมสลมและการเปนเครอญาตเปนแกนแกนสาคญของการสรางเครอขาย และ

158 สงเสรมการมชมชนทแขงแรง มนคง และย งยน และสงผลรวมไปถงการสงเสรมใหมคณภาพชวตท

ด

7.2.2 แนวทางการพฒนาอยางยงยนในการจดการสงแวดลอมของชมชน

การถายทอดเสยงตามสายอยางตอเนองและกจกรรมตางๆ ทใหทกคนเขามามสวนรวม

สงผลใหคนในชมชนเกดจตสานกในการพฒนา รบผดชอบตอทองถนของตน โดยผนาชมชน

อาจารยวนย ซงเปนอหมามประจามสยดไดประยกตหลกศาสนามาถายทอด เพอใหคนในชมชน

เขาใจเรองสงแวดลอม ซงมสลมทกคนรหลกคาสอนศาสนาอสลามจากอลกรอานแลอลหะดษอย

แลวและมการนาไปปฏบตอยางจรงจง ตามอลกรอานทวา “มสลมทกคนตองเชอวาพระเจาสราง

สรรพสงทงหลายเพอยงประโยชนแกมวลมนษยชาต” ซงเปนสงหนงทเตอนใจใหทกคนชวยกน

ดแลรกษาสรรพสงทพระเจาทรงมอบให ทาใหชาวบานเรมคดไดและเชอถอ เกดความไววางใจตว

ผนา เรมผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงมกจกรรมเกยวกบสงแวดลอม ซงเรมจากการรบผดชอบ

ครอบครวตวเอง นาไปสการรบผดชอบคนรอบขางและรบผดชอบสงคม โดยการประชาสมพนธให

ชาวบานเขาใจและเรยกรองใหทกคนมสวนรวมกบชมชน เปนสวนหนงในการดาเนนงานนาไปส

การพฒนาอยางย งยน ซงสอดคลองกบงานวจยของกนกรตน ยศไกรและคณะ (2547: 164) ไดศกษา

การศกษากบการสรางจตสานก: กรณคลองแสนแสบ พบวา กระบวนการสรางความตระหนกใน

ปญญาคลองแสนแสบและการสรางจตสานกในการรกษาคลองแสนแสบในชมชน ดวยกจกรรมท

เนนการแลกเปลยนเรยนรกบชมชนหรอผรอนๆ สามารถสงผลไดหลายระดบตงแตระดบปจเจก

ระดบครอบครวและระดบชมชน เพราะการศกษาดงานดงกลาวทาใหเกดกระบวนการสอสาร

ภายในตวเอง ในดานครอบครวไดไปทศนศกษารวมกนทงพอ แมและลก ทาใหไดพดคยในสงท

เหนในสงทคดและไดลองทารวมกน สวนชมชนกเชนเดยวกนมการแลกเปลยนพดคยรวมกน

สรางสรรคชมชนมากขนกวาเดม ทสาคญเหนความสาคญของการรกษาสงแวดลอม

7.2.3 หลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางยงยนและการนาไป

ประยกตใชเปนแนวปฏบตของชมชนอสลาม

4ในการศกษาพบวา ผนาหรออหมามและคณะกรรมการมสยดมสวนสาคญอยางมากในการ

พฒนาชมชน 4โดยไดนาหลกคาสอนศาสนามาประยกตใชในการพฒนา โดยเรมจากการเปน

แบบอยางทดในการประพฤตตนใหคนในชมชนเหน ตงแตการปฏบตศาสนกจ การบรหารชมชนท

โปรงใส ซงเกดจากความตงใจจรงในการดแลรกษาสภาพแวดลอม จงไดรบความเคารพจากสมาชก

ในชมชน ทาใหคนในชมชนยดถอเปนแบบอยางในการปฏบตตาม โดยใชหลกศาสนาใหทกคนเกด

159 ความศรทธากอนซงสงผลใหเกดความมสวนรวมในชมชน โดยสอสารผานลาโพงของมสยดกวา

700 ลาโพง ซงมมสยดเปนศนยกลางใหความรเรองราวตางๆและปญหาทเกดขนในชมชน เพอให

ทกคนมสวนรวมในการแกปญหา ซงทาใหคนในชมชนมความสามคค พงพาอาศยกน ไมอจฉาและ

ไมทารายกน โดยผนาไดรบความไวใจและเชอใจวาเปนผอยในศลธรรม สามารถเปนผนาในการ

ประกอบพธทางศาสนา ใหคาแนะนา สงสอน และใหคาปรกษากบสมาชกในชมชน ทาใหสมาชก

ในชมชนอยรวมกนอยางสงบสข 4

4

ซงสอดคลองกบงานวจยของไพศาล วงษอาร (2552: 48) ไดศกษา

บทบาทของคณะกรรมการมสยดตอการพฒนาชมชนมสลม : ศกษากรณมสยดในเขตวฒนา

กรงเทพมหานคร พบวา บทบาทของคณะกรรมการมสยดตอการพฒนาชมชนมสลมดานศาสนาใน

ภาพรวมอยในระดบมาก คอมคาเฉลย 3.22 เมอพจารณาผลเปนรายขอพบวา ทกขอมบทบาทอยใน

ระดบมาก โดยมความประพฤตและเปนแบบอยางทดตอชมชนมคาสงทสด คอ มคาเฉลย 3.38

รองลงมาคอ บทบาทในการตกเตอนวากลาว ชกชวนสมาชกของชมชนใหทาความด ละเวนความ

ชว (คาเฉลย 3.21) บทบาทในการสบทอดเจตนารมณของศาสนาโดยเผยแพรคาสอนของศาสนาใน

รปแบบตางๆ (คาเฉลย 3.18) การใหความรวมมอปรกษาหารอ ปองปราบปญหา แกปญหา และ

พฒนาชมชนตามหลกการของศาสนา (คาเฉลย 3.18) และการใชมสยดเปนศนยกลางของการให

คาปรกษาแนะนา ชวยเหลอและจดบรการกจกรรมตางๆ ของสงคม(คาเฉลย 3.14) ตามลาดบ และ

สอดคลองกบงานวจยของรชน ไผแกว (2545: 150) ไดศกษาวถชวตชาวไทยมสลมชมชนหนอง

จอก พบวา มมสยดเปนศาสนสถานทใชประกอบศาสนกจรวมกน นอกจากนแลวมสยดยงเปนศนย

รวมทางดานจตใจและสงคมของคนในชมชน มอหมามเปนผนาในการอยรวมกน ชาวไทยมสลมใน

ชมชนหนองจอกมความศรทธาในการปฏบตตามบทบญญตของคมภรอลกรอานเนองจาก คมภรอล

กรอานคอธรรมนญของการดาเนนชวต จงทาใหอทธพลของศาสนาอสลามปรากฎอยในวถ

ชวตประจาวน

ซงการใชศาสนาเปนตวผลกดน4พบวา ในภาพรวมชมชนมสยดกมาลลอสลามนบถอศาสนา

อสลามกนมาตงแตอดต เมอมการประยกตใชหลกคาสอนศาสนาในการพฒนาชมชน โดยให

ความรและเชญชวนทกคนใหมามสวนรวมในการพฒนา ซงในคาสอนของศาสนาอสลามมสลมทก

คนตองชวยกนดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตทพระเจา (อลลอฮ) ไดประทานใหมนษยไดใชในการ

ดาเนนชวต หากใครไมดแลและทาลายสงทพระองคไดมอบให ผนนจะไดรบการลงโทษหลงจากท

เ สยชวตไปแลว จงทาใหทกคนในชมชนเกดจตสานกชวยกนดแลรกษาคลองแสนแสบ

สภาพแวดลอมในชมชน สงผลใหคนในชมชนมสภาพแวดลอมทด ปราศจากปญหาทะเลาะเบาะ

แวง มจตใจโอบออมอาร มจรยธรรม ชวยเหลอกน มน าใจเปนหนงเดยวกน ซงสอดคลองกบ

งานวจยของนเลาะ นสะแม (2549: 55) ไดศกษาการนาหลกศาสนาอสลามมาปฏบตในสงคม:

160 กรณศกษา ตาบลจะบงตกอ อาเภอเมอง จงหวดปตตาน พบวา ประชาชนมการนาหลกศาสนาไป

ปฏบตในสงคมสวนใหญในระดบมการปฏบตคอนขางมากอยใน 3 อนดบแรกคอ มสลมในตาบล

จะบงตกอไมฆาฟนกน มคาเฉลยเทากบ 4.12 โดยมคาเฉลยเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .95 อนดบ

สองคอ มสลมในตาบลจะบงตกอใหความเคารพตอผอาวโส มคาเฉลยเทากบ 4.01 โดยมคาเฉลย

เบยงเบนมาตรฐานเทากบ .93 อนดบสามคอ มสลมในตาบลจะบงตกอมความเอนดตอเดกและไม

ทอดทงผชรา มคาเฉลยเทากบ 3.99 โดยมคาสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .95

สรปความเชอมโยงของผลการศกษา (ภาพท 7.2 ) แสดงใหเหนวาการรเรม ในการพฒนา

ชมชนมสยดกมาลลอสลามเกดจากแรงกระตนหรอแรงจงใจทผนาไดใชหลกศาสนามาประยกตกบ

การพฒนาและสอดคลองกบปญหาทางกายภาพของชมชน โดยมปจจยความสาเรจ ในการพฒนา

ชมชนซงเปนปจจยภายในทสาคญ ไดแก ศกยภาพของผนา โดยผนามความยตธรรม มคณธรรม ม

จตใจเปนนกพฒนา มความเสยสละทงวธคดและแนวปฏบต โดยนาศกยภาพทางสงคมมาทา

ประโยชนใหกบทองถน เชน อหมามเปนผทชาวบานใหความศรทธาและยอมรบ โดยการพฒนาได

มการบรณาการเรองศาสนากบวถชวตเขาดวยกน คงรกษาวฒนธรรมความเปนชมชนดงเดมเปนทน

ทางสงคม ในดานการบรหารจดการชมชน มการบรหารจดการองคกรชมชนทมแนวคดและรปแบบ

ทเหมาะกบสภาพวถชวตของชมชนทชดเจน เชน การกาหนดรปแบบการบรหารจดการกองทน

ชมชน การกาหนหลกเกณฑการคดสรรกรรมการชมชน เปนตน และการจดความสมพนธของ

องคกรชมชนภายนอกทเปนภาครฐ นอกจากน ชมชนมความโดดเดนในการใชสอประชาสมพนธ 3

ชองทางคอ 1.คตบะฮวนศกร (ละหมาด), 2.ผานเสยงตามสายของชมชน, 3. การเยยมเยยนเปน

รายบคคล ซงเนนเนอหาประสานระหวางปรชญาทางศาสนาและวถชวตไดอยางลงตวจนเปนท

ยอมรบ ทศทาง การพฒนาไปขางหนาของชมชน มเปาหมายสงสด คอ ประชาชนมความพรอมท

จะดแลรกษาทองถนไวได สงคมอยดกนด รกษาความเปนชมชนดงเดม มความนาอย และนาไปส

การพฒนาทย งยน ชมชนมสยดกมาลลอสลาม เปนแบบอยางชมชนทใชหลกศาสนาบรณาการกบ

การพฒนา คอ มการนาเอาวถชวตมาประสานกบหลกศาสนาแลวแปลงไปสการปฏบต โดยศาสนา

มาจากความศรทธาและวถชวตทตองดาเนนการพฒนาใหเกดการพงตนเอง รวมถงทองถนและ

สงคม ทงทางดานสงแวดลอม เศรษฐกจและสงคม ในการพฒนาชมชนยงรกษาการปกครองทเปน

วถเดมซงใหชมชนเขมแขงเปนปกแผน มการสรางความย งยนโดยใหความสาคญกบการเปลยนวธ

คดและปลกจตสานกโดยเฉพาะอยางยงกบเยาวชนและการสรางระบบการรบรดวยการ

ประชาสมพนธในทกโอกาสอยางตอเนองและจรงจง ทาใหประชาชนใหความรวมมอรวมใจกนทา

กจกรรมตางๆ เกดความสามคค จนชมชนมความเขมแขงและสงผลใหเกดความย งยนตามมา

161

บรบทชมชน

ความสมพนธแบบเครอญาต

ความเชอ

คลองแสนแสบ

วฒนธรรม ประเพณ

ใหความรเรอง

สงแวดลอมในชมชน

การพฒนา

สงเสรม

กจกรรมชมชน

ความเจรญ

มสยด

ความทนสมย

การปฏบตศาสนกจ

(ละหมาด)

การขยายเมอง การสรางถนน

ความสนใจศาสนาลดนอยลง

เกดปญหายาเสพตด

เศรษฐกจ สงคม

สงแวดลอม

การปฏบต

เยาวชน

ผใหญ

เครอขายชมชน

การบรหารงานของผนา

ความตงใจจรงในการพฒนา

และการทาเปนแบบอยาง

เสยงตามสาย

เกดความสามคค ความเขมแขงในชมชน รวมกน

พฒนาคลองแสนแสบและเปนการพฒนาอยางย งยน

พฒนาคน พฒนาสงคม

- การศกษาเรยนร

- การมสวนรวม

- รบผดชอบตอทองถน

ศาสนาอสลาม

หลกศาสนา

- อลกรอาน

- อลหะดษ

สงผลใหเกดความรก ความเขาใจอนดตอคนใน

ครอบครว คนรอบขางและสงคม

ปจจยททาใหเกดการเปลยนแปลง

การนา

ศาสนามา

ประยกตใช

ในการ

พฒนา

ชมชน

สาเหต

ความ

ยงยน

162

ภาพท 7.2 สรปความเชอมโยงของผลการศกษา

7.3 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาอสลามกบการพฒนาอยางย งยน: กรณศกษามสยดกมาลลอสลาม คลองแสน

แสบ กรงเทพมหานคร ผศกษามขอเสนอแนะเพอเปนประโยชนและเปนแนวทางในในการวจยครง

ตอไป ดงน

1. ภาครฐและเอกชนควรใหการสนบสนนดานงบประมาณ ซงชมชนมสยดกมาลลอสลาม

ไดรบงบประมาณในการสนบสนนนอย สวนใหญงบประมาณทไดมาจากพลงของคนในชมชนท

ชวยกน เชน งานมสยด การบรจาคของคนในชมชน การเชาและใชสถานทของมสยด หากมสยดม

การพฒนาทกคนในชมชนจะมาชวยกนกอนถาไมไหวจรงๆ ทางมสยดและคณะกรรมการจงจะ

ประสานขอความรวมมอจากหนวยงานภายนอก

2. พนทหรอเขตชมชนอสลามควรนาผลการศกษาในครงนไปปรบใชใหเหมาะสมกบพนท

ของตน เพอเปนประโยชนในพฒนาชมชนใหมประสทธภาพ

3. ควรศกษาอสลามกบการพฒนาอยางย งยนในชมชนอน ทเปนอสลามเพอจะไดทราบวา

ชมชนอนทนบถออสลามไดมการนาหลกคาสอนศาสนามาใชในการพฒนาชมชนอยางไรบาง แลว

นามาเปรยบเทยบกนซงจะทาใหรวธการและแนวทางในการแกไขปญหามากขน

4. เนองดวยผวจยศกษาเฉพาะการพฒนาทย งยนของคลองแสนแสบจากการมสวนรวมของ

คนในชมชนเทานน ซงการวจยครงตอไปควรศกษาคณภาพของน าเพอสามารถวเคราะหผลของน า

ไดอยางชดเจนมากขน

บรรณานกรม

กนก จนทรทอง. 2539. สงแวดลอมศกษา: ความรเรองสงแวดลอม. ปตตาน: ฝายเทคโนโลยทาง

การศกษา สานกวทยบรการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

กนกรตน ยศไกรและคณะ. 2547. การศกษากบการสรางจตสานก: กรณคลองแสนแสบ.

กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

กนกวรรณ จตตสภาพ. 2542. การตอบสนองนโยบายการพฒนาขาราชการครของครโรงเรยน

เอกชนสอนศาสนาอสลาม: ศกษาเฉพาะกรณอาเภอสายบรสายบร จงหวดปตตาน.

วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขารฐศาสตร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยรามคาแหง.

1

กงสดาล อยเยนและคณะ. 2546. วรรณกรรมปรทศนทเกยวของกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง.

กรงเทพฯ: สานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย.

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. 2552. อสลามกบสงแวดลอม. ปตตาน: มตรภาพปตตาน.

กลนาร นสและ. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

คณะกรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขาเศรษฐศาสตร. 2546. เศรษฐกจพอเพยงของในหลวงกบการ

วเคราะหความหมายของนกเศรษฐศาสตร. กรงเทพฯ: เกษตรบลพรนต.

คณะกรรมการอสลามประจากรงเทพมหานคร. เจาหนาทฝายสถต. 2555 (14 มกราคม).

การสมภาษณ.

คณาจารยจากคณะอศลดดน. 2540. รากฐานศาสนาอสลาม. โดยเชคซยนลอาบดน ฟนด.

กรงเทพฯ: สองสง.

เครอขายชมชน. มสยดกมาลลอสลาม. 2556 (23 มกราคม). การสมภาษณ.

โฆสต ปนเปยมรษฎ. 2551. ชวตพอเพยง. กรงเทพฯ: ดอกเบย.

จรล ยดนรดน. บหลนประจามสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

ชะฮด ชยยด มฮมมด บาเกร อศศาดร. 2526. บคลกภาพอสลาม. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ.

164

ชยเสฎฐ พรหมศร. 2550. การจดการความขดแยงในองคกร. กรงเทพฯ: ออฟเซท ครเอชน จากด.

เชค มฮมมด อลอะมน อชชงกฎย. 2552. อสลามศาสนาทสมบรณ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

นทชา พรนตง.

ซอและห มสวรรณ. ม.ป.ป. การอนรกษสงแวดลอมแบบอสลาม. คนวนท 5 กนยายน 2555.

จ า ก http://miftahbandon.org/data/index.php?option=com_content&view=article&id=

19:2009-08-26-07-54-38&catid=1:2009-08-20-08-44-59&Itemid=33

ซาฮาบยะห โตะอาลม. 2544. การสรางแบบวดจรยธรรมสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาโรงเรยน

เอกชนสอนศาสนาอสลาม จงหวดปตตาน. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต.

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ซฟอม อษมาน. 2548. อสลามกบการเขาถงหวใจของศาสนาและความเขาใจระหวางศาสนา.

กรงเทพฯ. สานกงานความรวมมอเพอเผยแพรและสอนอสลาม.

ณฐวชร เผาภ. 2554. การพฒนาอยางยงยน: ความเปนเครอขายทางสงคม คณภาพชวตและ

สงแวดลอมของชมชนมสลมบานสมอเอก ตาบลฉมพล อาเภอบางนาเปรยว จงหวด

ฉะเชงเทรา. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ดเรก กลสรสวสด. 2512. อสลามกบการเดนทางในอวกาศ. กรงเทพฯ: วฒกรการพมพ.

ทรงยศ แววหงษ. ม.ป.ป. ประวตศาสตรอาหรบและกาเนดอสลาม. กรงเทพฯ: มลนธโตโยตา

ประเทศไทย.

ทว ทมขา. 2528. การพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

ทองด โซะมน. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

ทองทพภา วรยะพนธ. 2550. เศรษฐกจพอเพยง: ความพอเพยงมวลรวมในประเทศ. พมพครงท

3. กรงเทพฯ: G.P.CYBERPRINT CO.,LTD.

ธนากร สงเขป. 25472. บทความทางวชาการ ประกอบการบรรยายในการสมมนา. เรอง 2 ทศทางการ

พฒนาชมชนไทยในอนาคต. วนท 292 – 30 มกราคม 2547. ณ หองประชมอาคารวทย

บรการ สถาบนราชภฏลาปาง2.

165

นเลาะ มสะแม. 2549. การนาหลกศาสนาอสลามมาปฏบตในสงคม: กรณศกษา ตาบลจะบงตกอ

อาเภอเมอง จงหวดปตตาน. ภาคนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒน

บรหารศาสตร.

บรรจง บนกาซน. 2547. อสลามกบวกฤตสงแวดลอม. กรงเทพฯ: ศนยศกษานโยบายเพอการ

พฒนา.

บนฑตย สะมะอน. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

ประสทธ จงะ. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

ปรญวทย อสมาแอลและคณะ. 2540. วถอสลาม. กรงเทพฯ: จรรชการพมพ.

ปรชา เศรษฐธร. 2527. การศกษากบการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

พรภรมย ดสกมพล. 2550. ผลงานรางวลลกโลกสเขยว. คนวนท 12 สงหาคม 2555. จาก

http://pttinternet.pttplc.com/greenglobe/2552/personal-07.html

พระธรรมปฎก ประยทธ ปยตโต. 2546. การพฒนาทยงยน. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: เรอนแกว.

พสนต ประทานชวโน. 2553. เอกสารประกอบการบรรยายวชาการพฒนาชมชน. การพฒนา

ชมชน ณ วทยาลยการทพบก วนท 16 กมภาพนธ 2553. หนา 2.

พระพงษ ฮะซน. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

ไพศาล วงษอาร. 2552. บทบาทของคณะกรรมการมสยดตอการพฒนาชมชนมสลม: ศกษากรณ

มสยดในเขตวฒนา กรงเทพมหานคร . ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร.

มนศกด โตะเถอนและนเลาะ แวอเซง. 2553. แนวคดและวธการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม.

วารสาร AL-NUR บณฑตวทยาลย. 6 (11): 72-73.

มยรา วงษสนต. 2546. รจกอสลาม. กรงเทพฯ: สภายวมสลมโลก สานกงานประเทศไทย.

มะฮด กลฉะน. 2546. อลกรอานกบธรรมชาตวทยา. โดยเชคซยนลอาบดน ฟนด. กรงเทพฯ: สอง

สง.

มรวาน สะมะอน. 2550. อลกรอานนลการมฉบบแปลไทย เลมท 1-2 :พระดารสของพระองค

อลลอฮ. กรงเทพมหานคร : ส.วงศเสงยม.

166

มสยดกมาลลอสลาม. 2553. ประวตความเปนมาจากอดตสปจจบน. คนวนท 31 สงหาคม 2555.

จาก http://www.kamalul.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1193

มสลน มาหะมะ. 2552. อสลามวถแหงชวต. พมพครงท 2. สงขลา: อสลามเฮาส.

:

history&catid=68:history&Itemid=88

มาน ชไทย. 2544. อสลาม: วถการดาเนนชวตทพฒนาคณภาพชวต. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

ภาควชาสขศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

มรเตซา มเฏาะฮาร. 2526. การเขาใจอลกรอาน. โดยบรรจง บนกาซน. กรงเทพฯ : ชมรมหนงสอ

ทางนา.

มฮมมด บลลม ปอนขนพล. ม.ป.ป. อลกรอานและอลหะดษเกยวกบการขดเกลาจตใจ. กรงเทพฯ:

ส.วงศเสงยม.

มฮมมด บน อบรอฮม บน อบดลลอฮ อต-ตวยญรย. 2551. มารยาทการใหสลาม. โดย สกร นร จง

รกสตย. กรงเทพฯ.

มฮมมด สลาม. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

มฮมมด เหมอนกล. 2546. สอแหงความสข. กรงเทพฯ: นทชา พรนตง.

มฮมมด อบรอฮม อต-ตวยญรย. 2552. ความประเสรฐของอลกรอาน. โดยอนวา สะอ. สานกงาน

ความรวมมอเพอการเผยแพรและสอนอสลาม อร-รอบวะฮ กรงรยาด.

มฮมมด ฮเซน เฏาะบาเฏาะบาอย. 2547. พนฐานอสลาม. โดยเชคมฮมมดชารฟ เกตสมบรณ.

กรงเทพฯ : 14 พบบลเคชน.

ยะยา มนย. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

รชน ไผแกว. วถชวตชาวไทยมสลมชมชนหนองจอก. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยรามคาแหง.

วรรณ เลาสวรรณ. 2526. นราธวาส-ชมชนจดการ. คนวนท 26 มนาคม 2555. จาก

http://www3.cdd.go.th/narathiwat/j/index.php?option=com_content&view=article&

id=90:-41-&catid=47:2011-02-21-16-38-29&Itemid=94

167

วกพเดย สารานกรมเสร. ม.ป.ป. คลองแสนแสบ. คนวนท 31 สงหาคม 2555. จาก

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%8

7%E0%B9%81%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%AA%E0%B8

%9A

วชย สะอนะ. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

วทยากร เชยงกล. 2547. พฒนาการแบบยงยนกบการแกปญหาคนจน. กรงเทพฯ: อมรนทรพรน

ตงแอนดพบลชชง จากด (มหาชน).

วนย เทยนนอย. 2540. การจดการทรพยากรธรรมชาต. กรงเทพฯ: อกษรวฒนา.

วนย สะมะอน. 2555. หลกคาสอนเรองสงแวดลอม. คนวนท 5 กนยายน 2555.

จากhttp://www.kamalul.com/index.php?option=com_content&view=article&id=123:

environment

วนย สะมะอน. ม.ป.ป. เอกสารการบรรยายธรรม. ณ มสยดกมาลลอสลาม.

วนย สะมะอน. อหมามมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

วรช วรชนภาวรรณ. 2532. หลกการพฒนาชมชน การพฒนาชมชนประยกต. กรงเทพฯ:

โอ.เอส.พรนตง เฮาส.

ศนยศกษาและพฒนาชมชนสระบร. ม.ป.ป. คมภรพฒนาชมชน. สระบร.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2549. รายงานการวจย โครงการจดลาดบความสาคญของ

ปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: สถาบน.

สนธยา พลศร. 2547. ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โอ.เอส.พรนตง

เฮาส.

สมพร เทพสทธา. 2549. การเดนตามรอยพระยคลบาท เศรษฐกจพอเพยง ชวยแกปญหาความ

ยากจนและการทจรต. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ธรรมสาร.

สมพร แสงชย. 2550. สงแวดลอม: อดมการณ การเมองและการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ:

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สมาน อารย. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

สญญา สญญาววฒน. 2523. การพฒนาชมชน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

168

สยยด มฮมหมด ฮเซน ตะบะตาบาอย. ม.ป.ป. ความสมพนธทางสงคมในอสลาม. โดยจรญ มะล

ลม. กรงเทพฯ.

สายสมพนธและคณะ. 2539. เหนอสงอนใดคออสลาม. กรงเทพฯ: จรรชการพมพ.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. 2545. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและคณะ. 2547. คมอการจดทา

ตวชวดการพฒนาทยงยนของประเทศไทย. กรงเทพฯ: ผแตง.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2550. ปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง. กรงเทพฯ: 21 เซนจร.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2551ก. จากปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงสการปฏบต. กรงเทพฯ: เพชรรงการพมพ.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2551ข. เสนทางสความพอเพยง.

กรงเทพฯ: 21 เซนจร.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. แผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบท 11. กรงเทพฯ.

สานกงานมลนธชยพฒนา. 2550. การดาเนนชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ.

สานกวจยและคนควา มหาวทยาลยอสลามนครมะดนะฮและคณะ. 2549. หลกการอสลาม.

ซาอดอาระเบย.

สทธพร รตนธร ศรทธา. 2553. ศกษาการพฒนาทยงยนแนวพทธในทศนะของพระธรรมปฎก

(ป.อ. ปยตโต). พทธศาสตรมหาบณฑต (พระพทธศาสนา ). มหาวทยาลยมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย.

สทศน ยดนรดน. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

สนย เศรษฐบญสราง. 2550. แนวทางปฏบต 7 ขนสวถเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ: มลนธวถ

สข.

สนย เศรษฐบญสราง. 2551. การเรยนรรวมกนแบบมเขมมงสวถเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ:

ฟาอภย.

169

สรยา เหมตะศลป. ม.ป.ป. ศกษาศาสตรกบการศกษาเพอการพฒนาทยงยน. บทความวชาการ

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ.

สเกศ พมออน. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

สไฮน ขามน. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

เสร พงศพศ. 2550. เศรษฐกจพอเพยงเกดได ถาใจปรารถนา. กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ.

เสาวนย จตตหมวด. 2535. วฒนธรรมอสลาม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สานกพมพทางนา.

อนชา หวงภกด. 2553. การเผยแพรคาสอนในศาสนาอสลามทเกยวกบการพฒนาสงคมและ

สงแวดลอม: กรณศกษาโตะอหมามในเขตกรงเทพมหานคร. ศลปศาสตรมหาบณฑต

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อภชย พนธเสน. 2539. พฒนาชนบทไทย: สมทยและมรรค แนวคด ทฤษฎและภาพรวมของการ

พฒนา. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

อชชะฮด มรตะฎอ มเฏาะฮะร. 2532. พลงอมตะแหงอสลาม. กรงเทพฯ: ศนยวฒนธรรม สถาน

เอกอครราชฑตสาธารณรฐอสลามแหงอหรานประจากรงเทพฯ.

0อบดลรอซสาก โซพยาดะ 0& อบดลอาซ หะยวนนก & มฮมมด เบญนย0

อบดลเราะหมาน บน อบดลกะรม อลชหะฮ และอบนรอมล ยนส. 2553. ขอมลทวไปเกยวกบ

ศาสนาอสลาม. คนวนท 4 กนยายน 2555.

จาก

และคณะ. 2552. อสลามกบ

สงแวดลอม. ปตตาน: มตรภาพปตตาน.

http://d1.islamhouse.com/data/th/ih_articles/th_islam_guide_chapter_3.pdf

อลลามะฮ เชค มฮมมด ศอลห อล ฮชยมน. 2552. อธบายพนฐานการศรทธา ชรฮ อซลลอหมาม.

โดยอบยซรอ อสมาอล อะหมด. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: นทชา พรนตง.

อสรน นยมเดชาและซฟอม อษมาน. 2552. ความมหศจรรยในทางวทยาศาสตรทปรากฎอยใน

คมภรอลกรอาน. สานกงานความรวมมอเพอการเผยแพรและสอนอสลาม อร-รอบวะฮ

กรงรยาด.

อาล เสอสมง. 2553. เศรษฐกจพอเพยงกบหลกการอสลาม. คนวนท 13 สงหาคม 2555.

จาก http://www.alisuasaming.com/main/index.php/economic-islam

170

อาล เสอสมง. 2554. คลองแสนแสบและบรรพชนมสลมเชอสายตางๆ. คนวนท 13 สงหาคม

2555. จาก http://www.alisuasaming.com/index.php/historyofislaminthailand/1501-3

historyofislaminthailand10

อาศส พทกษคมพล. 2554. จรยธรรมพนฐานสาหรบเยาวชน. กรงเทพฯ: สานกจฬาราชมนตร.

อาหมด ฮเซน อลฟารตย. 2552. 40 หะดษสรางครอบครวคณธรรมสสงคมอดมสข. กรงเทพฯ.

อานวย ยฮนเงาะ. กรรมการมสยดกมาลลอสลาม. 2556. (15 มกราคม). การสมภาษณ.

อษณย นรฮม. 2550. อสลามกบสงแวดลอม. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม.

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

เอกราช มเกม. 2549. จฬาราชมนตร ประวตศาสตรผนาไทยมสลม. กรงเทพฯ: สานกพมพรวม

ดวยชวยกน.

ฮมมดะฮ อบดลอาฎยและอบดลเลาะ อบร. 2542. อสลามและมสลม. พมพครงท 2. ปตตาน:

สานกงานวชาการและบรการชมชน วทยาลยอสลามศกษามหา วทยาลยสงขลา

นครนทร วทยาเขตปตตาน.

CDD Phetchaburi Community. 2552. ปรชญา แนวคดพนฐาน หลกกการกระบวนการทางาน

พฒนาชมชน. คนวนท 26 มนาคม 2555.

จากhttp://www3.cdd.go.th/phetchaburi/boardsmf/index.php?topic=229.0

รายชอผใหขอมลสมภาษณเชงลก

รายนามผใหสมภาษณ

นายวนย สะมะอน อาย 71 ป อหมามมสยดกมาลลอสลาม

นายพระพงษ ฮะซน อาย 50 ป คอเตบ

นายจรส ยดนรดน อาย 65 ป บหลน

นายสทศน ยดนรดน อาย 72 ป กรรมการมสยด

นายสมาน อารย อาย 46 ป กรรมการมสยด

นายประสทธ จงะ อาย 47 ป กรรมการมสยด

นายทองด โซะมน อาย 55 ป กรรมการมสยด

นายยะยา มนย อาย 45 ป กรรมการมสยด

นายวชย สะอนะ อาย 49 ป กรรมการมสยด

นายสไฮน ขามน อาย 40 ป กรรมการมสยด

นายมฮาหมด สลาม อาย 50 ป กรรมการมสยด

นายอานวย ยฮนเงาะ อาย 43 ป กรรมการมสยด

นายสเกศ พมออน อาย 55 ป กรรมการมสยด

นายบนฑตย สะมะอน อาย 49 ป กรรมการมสยด

นางกลนาร นสและ อาย 41 ป กรรมการมสยด

รายชอเครอขายชมชนจดตงโดยราชการในเขตทองถนมสยดกมาลลอสลาม ประกอบดวย

๑. ชมชนหาพนองพฒนา

๒. ชมชนวาสษฐ

๓. ชมชนรวมใจรกพฒนา

๔. ชมชนสามคคทา

๕. ชมชนกมาลลอสลาม

๖. ชมชนนรดดน

๗. ชมชนอาบพฒนา

174

๘. ชมชนหมแปดรวมใจพฒนา

๙. ชมชนรวมพลงพฒนา

๑๐. ชมชนมสยดฮดายาตลอสลามยะห

๑๑. ชมชนหมบานอนเตอร

๑๒. ชมชนเกาะขนเณร

๑๓. ชมชนเจรญสขพฒนา

๑๔. ชมชนตาหวานพฒนา

๑๕. ชมชนศรบรพาบานแบนชะโด

๑๖. ชมชนอดดฮารด

๑๗. ชมชนอดดฮารดพฒนา

๑๘. ชมชนราษฎรพฒนา

๑๙. ชมชนเกาะใหญพฒนา

๒๐. ชมชนสามคค

๒๑. ชมชนโซะมนรวมพฒนา

๒๒. ชมชนอนรกษคลองแสนแสบ

175

ภาคผนวก ข

ภาพประกอบ

176

ภาพมสยดกมาลลอสลาม

ภาพประชาชนกาลงละหมาดทมสยด

177

ภาพมสยดโดนนาทวม

ภาพความรวมมอรวมใจของคนในชมชน

178

ภาพกจกรรมวนท 20 กนยายน เปนวนอนรกษ แมนา คคลองแหงชาต

ภาพการนงเรอชมคลองแสนแสบ

179

ภาพอาจารยวนย สะมะอน (ผนาศาสนา) เปนพธเปดงานวนอนรกษ ค คลองแหงชาต วนท

20 กนยายน

ภาพบรรยากาศการเสวนา

180

ภาพการจดรายการเสยงตามสาย

181

ภาพบรรยากาศคลองแสนแสบบรเวณหนามสยดกมาลลอสลาม

182

ภาพการบรรยายคตบะฮ (คาแนะนาตกเตอน)

ภาพอาจารยวนย สะมะอน (อหมามหรอผนาศาสนา) ของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

183

ภาคผนวก ค

คาถามการสมภาษณเชงลกและ

แนวทางการสงเกต

184

ภาคผนวก ค

แนวการสมภาษณเชงลก (In-depth interview)

อสลามกบการพฒนาอยางยงยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร

มตท 1. ขอมลเกยวบรบทของชมชนมสยดกมาลลอสลาม

มตท 2. ขอมลเกยวกบแนวทางการพฒนาอยางย งยนในการจดการสงแวดลอมของชมชน

โดยแบงออกเปนดานตางๆ 3 ดาน ไดแก

ดานท 1 สงคม

การศกษา

- นโยบายทองถนทเนน “พฒนาตน พฒนาสงคม”

- การพฒนาการศกษาทงสายสามญและดานศาสนา แกสมาชกในชมชน

ศาสนา

- การพฒนามสยดใหเปนศนยกลางของชมชน

- การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการพฒนาชมชน

- การสรางการมสวนรวมจากทกภาคสวนในการพฒนา การประสานความรวมมอจาก

หนวยงานภายนอกในการชวยเหลอ สนบสนน ใหเขามามสวนรวม

- สงทนาไปสความสาเรจของการมสวนรวมในการพฒนาชมชน

ดานท 2 เศรษฐกจ การสรางรายไดในชมชนและการสงเสรมการออม

- การจดตงกองทนออมทรพยชมชนหรอกองทนหมบาน

- การสงเสรมการอบรมอาชพใหกบคนในชมชน

- การสรางความเขมแขงใหชมชนมภมคมกน พงพาตนเองได

ดานท 3 สงแวดลอม

- การจดระเบยบสภาพแวดลอม ปลกตนไมและทาความสะอาดของมสยด

- กจกรรมวนอนรกษและพฒนาแมนา ค คลองแหงชาต

- การจดการขยะของชมชน

- วธการททาใหเกดการยอมรบจากชาวบานในการใหความรวมมอเรองสงแวดลอม

- การรกษาคลองแสนแสบ วฒนธรรมและภมปญญาของทองถนใหย งยน

- การเปนผนาในการพนฟ รกษาสภาพแวดลอมในชมชน

185

- การจดกจกรรมรณรงค อนรกษ เพอใหชาวบานเกดจตสานกรบผดชอบตอสวนรวมทาให

ทรพยากรสามารถใชประโยชนไดอยางย งยนในระยะยาว

- การทาใหชมชนเปนตนแบบดานการรกษาสงแวดลอม

- การกระจายโอกาสใหคนสวนใหญสามารถใชประโยชนทรพยากรไดอยางเทาเทยม

มตท 3. ขอมลเกยวกบหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการพฒนาอยางย งยนและ

การนาไปประยกตใชเปนแนวปฏบตของชมชนอสลาม โดยแบงออกเปนดานตางๆ 3 ดาน ไดแก

ดานท 1 เศรษฐกจ

- การนาหลกความรทางศาสนาอสลามมาใชในสถานการณปจจบนในเชงเศรษฐกจ

- วธการใชทรพยากรใหเปนไปตามขอกาหนดของศาสนบญญต (1คาสอนและขอปฏบตท

ถก1

ดานท 2 สงคม

กาหนดอยางถกตอง)

- วธการใชหลกศาสนาอสลามในการนามาปรบใชใหเ กดความเหมาะสมกบการ

เปลยนแปลงในปจจบน

- การบรณการหลกศาสนาอสลามกบหลกวทยาศาสตรในการพฒนาชมชน

- อทธพลทางศาสนากบการตอตานกระแสสงคมจากภายนอก เพอใหชมชนมความเขมแขง

ดานท 3 สงแวดลอม

- คมภรอลกรอานและอลหะดษทนามาประยกตใชในการพฒนาอยางย งยน สงผลตอการ

สรางจตสานกในการพฒนาคลองแสนแสบ

- ผลทไดจากการพฒนาตามคาสอนในศาสนาอสลามมาปฎบตใหเกดความย งยน

- แนวทางการพฒนาทย งยนสอดคลองกบหลกคาสอนศาสนาอสลาม

มตท 4. ปญหาอปสรรค

186

แบบสงเกตการณ

อสลามกบการพฒนาอยางยงยน: กรณศกษาชมชนมสยดกมาลลอสลาม

คลองแสนแสบ กรงเทพมหานคร

________________________________________________________

พนทททาการสารวจ............................................................................................................................

ทอย.....................................................................................................................................................

วนท........................................................................เวลา....................................................................

รายการ สงทพบเหน ขอมลจากชาวบาน

ดานศาสนา เชน การละหมาดและการ

บรรยายศาสนธรรม

อปกรณทใชในการประชาสมพนธ

การรณรงคปลกจตสานกใหประชาชนและ

เยาวชนมสวนรวม

ศนยกลางการศกษาดาน ศาสนา

การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมตาง ๆ อสลาม

สภาพแวดลอมทวไปของชมชน

ความสมพนธในชมชน

การสงเสรมการศกษา

ความมนคงทางเศรษฐกจ

ความยงยนของทรพยากร

หมายเหต

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

ประวตผเขยน

ชอ นามสกล นางสาวระพพรรณ มหะหมด

ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต

สาขาสอสารมวลชน

มหาวทยาลยรามคาแหง พ.ศ. 2551

ประสบการณการทางาน พ.ศ. 2553 – 2554

มหาวทยาลยเกษตรศาตร

ตาแหนงเจาหนาทวเคราะหขอมล