1143 - Wydział Chemiczny · dane w Farmakopei Europejskiej lub Farmakopei Polskiej; 23) kalibracja — uruchomienie post´powania, które ustali w wyspecyfikowanych warunkach zwiàzek

Dziennik Ustaw Nr 184 — 9802 — Poz. 1143

Na podstawie art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia6 wrzeÊnia 2001 r. — Prawo farmaceutyczne (Dz. U.z 2008 r. Nr 45, poz. 271) zarzàdza si´, co nast´puje:

§ 1. Rozporzàdzenie okreÊla:

1) ogólne wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania,

2) szczegó∏owe wymagania Dobrej Praktyki Wytwa-rzania zawarte w za∏àczniku do rozporzàdzenia

— których spe∏nienie jest warunkiem uzyskania ze-zwolenia na wytwarzanie lub zezwolenia na importproduktów leczniczych.

§ 2. U˝yte w rozporzàdzeniu okreÊlenia oznaczajà:

1) analiza ryzyka — metod´ oceny i opisu parame-trów krytycznych dla funkcjonowania wyposa˝e-nia lub procesu;

2) bank komórek/system banku komórek — system,w którym kolejne serie produktu sà wytwarzanez hodowli komórek pochodzàcych z tego samego,macierzystego banku komórek;

3) bilans — porównanie teoretycznej i rzeczywiÊciewytworzonej iloÊci materia∏u lub produktu,z uwzgl´dnieniem dopuszczalnych tolerancji wy-nikajàcych z normalnej zmiennoÊci procesu;

4) biogenerator — system zamkni´ty, taki jak fer-mentator, do którego wprowadzane sà czynnikibiologiczne wraz z innymi materia∏ami po to, abywp∏ynàç na ich powielanie si´ lub wytworzenieprzez nie innych substancji poprzez reakcj´ z tymimateria∏ami; biogeneratory sà zwykle zaopatrzonew urzàdzenia s∏u˝àce do regulacji, kontroli, ∏àcze-nia, dodawania materia∏ów lub usuwania materia-∏ów;

5) butla gazowa — zbiornik ciÊnieniowy dajàcy si´transportowaç, o pojemnoÊci mierzonej iloÊciàwody, nieprzekraczajàcej 150 litrów; okreÊlenie„butla” oznacza równie˝ „wiàzk´ butli” lub „pa-kiet butli”, tam gdzie to ma zastosowanie;

6) cysterna — zbiornik ciÊnieniowy zamocowany napojeêdzie do transportu gazów skroplonych lubkriogenicznych;

7) czynniki biologiczne — mikroorganizmy, w tymmikroorganizmy modyfikowane genetycznie, ho-dowle komórkowe, oraz paso˝yty jelitowei wewnàtrzkomórkowe, zarówno patogenne, jaki niepatogenne;

8) data powtórnego (ponownego) badania — termin,do up∏ywu którego materia∏ powinien byç ponow-nie zbadany w celu sprawdzenia, czy jest nadalprzydatny do u˝ycia;

9) dostarczanie — operacj´ pakowania w celu wy-ekspediowania i operacj´ wysy∏ki zamówionychbadanych produktów leczniczych;

10) dzia∏ jakoÊci (zapewnienia i kontroli jakoÊci) — jed-nostk´ organizacyjnà przedsi´biorstwa, struktu-ralnie i funkcjonalnie niezale˝nà od produkcji, pe∏-niàcà funkcje zapewnienia jakoÊci i kontroli jako-Êci; funkcj´ t´ mo˝e pe∏niç równie˝ wyznaczonaosoba albo grupa osób, w zale˝noÊci od wielkoÊcii struktury organizacyjnej przedsi´biorstwa;

11) gaz — substancj´ lub mieszanin´ substancji, którapozostaje ca∏kowicie w fazie gazowej pod ciÊnie-niem 1.013 bara (101,325 kPa) w temperaturze15 °C lub ma pr´˝noÊç pary przekraczajàcà 3 bary(300 kPa) w temperaturze 50 °C (ISO 10286);

12) gaz kriogeniczny — gaz, który pod ciÊnieniem1.013 bara ulega skropleniu w temperaturze poni-˝ej minus 150 °C;

13) gaz medyczny — ka˝dy gaz lub mieszanin´ gazów,które zosta∏y zakwalifikowane jako produkt leczni-czy, przeznaczone do podawania pacjentom w ce-lach terapeutycznych, diagnostycznych lubprofilaktycznych osiàganych poprzez dzia∏aniefarmakologiczne;

14) gaz skroplony — gaz, który wt∏oczony do pojemni-ka pod ciÊnieniem zewn´trznym jest cz´Êciowociek∏y (stanowi uk∏ad dwufazowy „gaz nad cie-czà”) w temperaturze minus 50 °C;

15) gaz spr´˝ony — gaz, który wt∏oczony do pojemni-ka pod ciÊnieniem zewn´trznym pozostaje ca∏ko-wicie w stanie gazowym, w temperaturze minus50 °C (ISO 10286);

16) gaz w iloÊciach masowych — gaz przeznaczony dozastosowaƒ medycznych, który zosta∏ poddanywszystkim procesom, z wyjàtkiem nape∏niania po-jemników koƒcowych;

17) hodowla komórek — rezultat namna˝ania in vitrokomórek wyizolowanych z organizmu wielo-komórkowego;

18) hodowla macierzysta — szczep mikroorganizmówdystrybuowany z jednego zbiornika do pojemni-ków podczas pojedynczej operacji, w sposób za-pewniajàcy jednorodnoÊç i stabilnoÊç oraz zapo-biegajàcy zanieczyszczeniom; hodowla macierzy-sta w formie p∏ynnej jest zwykle przechowywanaw temperaturze minus 70 °C, a liofilizat hodowlimacierzystej — w temperaturze, która zapewniastabilnoÊç;

1143

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA1)

z dnia 1 paêdziernika 2008 r.

w sprawie wymagaƒ Dobrej Praktyki Wytwarzania

———————1) Minister Zdrowia kieruje dzia∏em administracji rzàdowej

— zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporzàdzenia Preze-sa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawieszczegó∏owego zakresu dzia∏ania Ministra Zdrowia (Dz. U.Nr 216, poz. 1607).


19) hydrauliczna próba ciÊnieniowa — badanie wyko-nywane ze wzgl´dów bezpieczeƒstwa, wymaganeprzez obowiàzujàce przepisy, potwierdzajàce, ˝ebutle lub zbiorniki wytrzymujà wysokie ciÊnienie;

20) importer — podmiot, który uzyska∏ zezwolenie naimport produktów leczniczych;

21) instalacja do rozdzielania sk∏adników powietrza —instalacj´, która rozdziela powietrze atmosferycz-ne na tlen, azot i argon w procesie oczyszczania,spr´˝ania, ch∏odzenia, skraplania i destylacji;

22) ja∏owoÊç — brak obecnoÊci ˝ywych organizmów;warunki przeprowadzania badaƒ ja∏owoÊci sà po-dane w Farmakopei Europejskiej lub FarmakopeiPolskiej;

23) kalibracja — uruchomienie post´powania, któreustali w wyspecyfikowanych warunkach zwiàzekpomi´dzy wartoÊcià wskazanà przez instrumentpomiarowy lub system pomiarowy lub wartoÊciàotrzymanà w wyniku pomiaru fizycznego i porów-nanie ich ze znanymi wartoÊciami standardu refe-rencyjnego;

24) kod randomizacyjny — wyszczególnienie, w któ-rym zosta∏o zidentyfikowane leczenie przydzielo-ne ka˝demu uczestnikowi w procesie randomiza-cji;

25) kontrola jakoÊci — cz´Êç Dobrej Praktyki Wytwa-rzania zwiàzanà z pobieraniem prób, specyfikacja-mi i badaniami, a tak˝e z organizacjà, dokumenta-cjà oraz procedurami zwalniania do obrotu za-pewniajàcymi, ˝e niezb´dne i w∏aÊciwe badaniasà rzeczywiÊcie wykonywane i materia∏y nie sàzwalniane do u˝ycia, a produkty do sprzeda˝y lubprzekazania dopóki ich jakoÊç nie zosta∏a ocenio-na jako zadowalajàca;

26) kontrola procesu — czynnoÊci kontrolne obejmu-jàce monitorowanie i, jeÊli to w∏aÊciwe, korygo-wanie procesu wytwarzania w celu zapewnienia,˝e produkt poÊredni lub substancja czynna odpo-wiada wymaganiom w∏asnej specyfikacji; kontro-la Êrodowiska lub wyposa˝enia mo˝e byç równie˝uwzgl´dniana jako cz´Êç kontroli procesu;

27) kontrola zmian — formalny system, w ramach któ-rego wykwalifikowani przedstawiciele odpowied-nich dyscyplin nauki przeglàdajà proponowanelub faktyczne zmiany, które mogà wp∏ynàç na sta-tus zwalidowanych obiektów, systemów, urzàdzeƒlub procesów; jego celem jest okreÊlenie potrzebydzia∏aƒ zapewniajàcych i dokumentujàcych utrzy-manie systemu w stanie zwalidowanym;

28) krew — pe∏nà krew pobranà od pojedynczegodawcy i przetworzonà albo do przetoczenia, albodo dalszego wytwarzania;

29) kryteria akceptacji — limity iloÊciowe, zakresy lubinne odpowiednie pomiary pozwalajàce na zaak-ceptowanie wyników badaƒ;

30) krytyczny — etapy procesu, warunki procesu, wy-magane badania lub inne, istotne parametry lubelementy, które muszà byç kontrolowane w opar-ciu o wyznaczone kryteria;

31) kwalifikacja — dzia∏anie majàce na celu wykazaniei udokumentowanie, ˝e urzàdzenia lub instalacjepomocnicze sà odpowiednio zainstalowane, pra-cujà w∏aÊciwie, a ich dzia∏anie rzeczywiÊcie pro-wadzi do uzyskania oczekiwanych wyników;kwalifikacja jest cz´Êcià walidacji, lecz poszczegól-ne, pojedyncze etapy kwalifikacji nie stanowiàprocesu walidacji;

32) kwalifikacja instalacyjna — udokumentowanà we-ryfikacj´ stwierdzajàcà, ˝e obiekty, systemy i urzà-dzenia, zainstalowane lub zmodyfikowane, sàzgodne z zatwierdzonym projektem i zaleceniamiproducenta;

33) kwalifikacja operacyjna — udokumentowanà we-ryfikacj´ stwierdzajàcà, ˝e obiekty, systemy i urzà-dzenia, zainstalowane lub zmodyfikowane, funk-cjonujà tak, jak zamierzono w przewidywanych za-kresach operacyjnych;

34) kwalifikacja procesowa — udokumentowanà we-ryfikacj´ stwierdzajàcà, ˝e obiekty, systemy i urzà-dzenia, jako ca∏oÊç, dzia∏ajà skutecznie i w sposóbpowtarzalny w odniesieniu do zatwierdzonegoprocesu i specyfikacji produktu;

35) kwalifikacja projektu — udokumentowanà weryfi-kacj´ stwierdzajàcà, ˝e proponowany projektobiektów, systemów i urzàdzeƒ jest odpowiednido zamierzonego celu;

36) kwarantanna — przechowywanie oddzielonychfizycznie lub administracyjnie materia∏ów lub pro-duktów w okresie oczekiwania na decyzj´ o ichzwolnieniu lub odrzuceniu;

37) limit alarmowy — ustalone kryteria s∏u˝àce wczes-nemu ostrzeganiu o potencjalnym odchyleniu odprawid∏owych warunków, które mogà nie byç wy-starczajàcà podstawà do zdecydowanych dzia∏aƒnaprawczych, ale wymagajà badaƒ nast´pczych;

38) limit dzia∏ania — ustalone kryteria, których prze-kroczenie wymaga podjćia niezw∏ocznych dzia-∏aƒ nast´pczych i naprawczych;

39) macierzysty bank komórek — hodowl´ (w pe∏niokreÊlonà) komórek rozdzielonych do poszczegól-nych pojemników w trakcie pojedynczej operacji,poddawanych wspólnie obróbce w taki sposób,aby zapewniç ich stabilnoÊç; macierzysty bankkomórek zwykle jest przechowywany w tempera-turze minus 70 °C lub ni˝szej;

40) maksymalne teoretyczne zanieczyszczenie reszt-kowe — zanieczyszczenie gazu pochodzàce z po-przedniego nape∏nienia i pozostajàce po przygo-towaniu butli do nape∏niania; obliczenie maksy-malnego teoretycznego zanieczyszczenia resztko-wego jest mo˝liwe jedynie dla gazów spr´˝onychprzy za∏o˝eniu, ˝e te gazy zachowujà si´ jak gazydoskona∏e;

41) materia∏ — termin ogólny u˝ywany do okreÊleniasurowców (materia∏y wyjÊciowe, odczynniki, roz-puszczalniki), materia∏ów pomocniczych, produk-tów poÊrednich, substancji czynnych oraz mate-ria∏ów opakowaniowych i informacyjnych;


42) materia∏ opakowaniowy — materia∏ u˝yty do pako-wania produktu leczniczego, z wyjàtkiem opako-waƒ zbiorczych u˝ywanych do transportu i wysy∏ki;materia∏y opakowaniowe dzielà si´ na bezpoÊred-nie i zewn´trzne, w zale˝noÊci od tego, czy majàone bezpoÊrednio stykaç si´ z produktem, czy nie;

43) materia∏ symulujàcy produkt — materia∏ wykazu-jàcy zbli˝one w∏aÊciwoÊci fizyczne i, jeÊli ma to za-stosowanie, w∏aÊciwoÊci chemiczne (na przyk∏adlepkoÊç, wielkoÊç czàsteczki, pH itp.) do produktupoddawanego walidacji; w wielu przypadkachw∏aÊciwoÊci te mogà byç spe∏nione przez placeboproduktu;

44) materia∏y pomocnicze — materia∏y, z wy∏àczeniemrozpuszczalników, u˝ywane podczas prowadzeniaprocesu wytwarzania produktu poÊredniego lubsubstancji czynnej, które same nie uczestniczàw reakcji chemicznej lub biologicznej (na przyk∏adfiltry, w´giel aktywowany itp.);

45) nape∏nianie po˝ywkà — metod´ oceny aseptycz-noÊci procesu z u˝yciem pod∏o˝a wzrostowegodla mikroorganizmów;

46) naczynie kriogeniczne — stacjonarny lub rucho-my, izolowany termicznie zbiornik ciÊnieniowy,przeznaczony do przechowywania gazów skroplo-nych lub kriogenicznych; gaz usuwany jest z na-czynia w stanie gazowym lub ciek∏ym;

47) najgorszy przypadek — warunek lub zespó∏ wa-runków obejmujàcy górne i dolne limity procesóworaz okolicznoÊci, które w ramach standardowychprocedur operacyjnych stwarzajà najwi´ksze ryzy-ko niepowodzenia dla produktu lub procesu w po-równaniu z warunkami idealnymi; warunki te niemuszà powodowaç powstania wadliwego produk-tu lub wadliwego przebiegu procesu;

48) numer serii (lub numer szar˝y) — unikalnà kom-binacj´ liczb, liter lub symboli, która identyfikujeseri´ (lub szar˝´) i umo˝liwia odtworzenie historiiprodukcji i dystrybucji danej serii (lub szar˝y);

49) obszar czysty — obszar o ustalonym sposobiekontroli zanieczyszczeƒ czàstkami i drobnoustroja-mi w Êrodowisku, zbudowany i u˝ytkowanyw sposób ograniczajàcy wprowadzanie, powsta-wanie i gromadzenie si´ zanieczyszczeƒ;

50) obszar czysty/zabezpieczony — obszar zbudowanyi u˝ytkowany w sposób spe∏niajàcy równoczeÊ-nie wymagania dla obszaru czystego i obszaru za-bezpieczonego;

51) obszar kontrolowany — obszar zbudowany i u˝yt-kowany w taki sposób, ˝e próby wprowadzeniapotencjalnych zanieczyszczeƒ (o parametrach zbli-˝onych dla klasy czystoÊci D) i skutki przypadko-wego wydostania si´ ˝ywych mikroorganizmówdo otoczenia pozostajà pod kontrolà; poziom wy-konywanych kontroli powinien odzwierciedlaç na-tur´ organizmów wyst´pujàcych w procesie;zgodnie z minimalnym za∏o˝eniem, obszar powi-nien byç utrzymywany w ujemnym ciÊnieniuw stosunku do bezpoÊredniego zewn´trznego oto-czenia i pozwoliç na wydajne usuwanie ma∏ychiloÊci zanieczyszczeƒ;

52) obszar zabezpieczony — obszar zbudowany i u˝yt-kowany w sposób zapobiegajàcy zanieczyszczeniuÊrodowiska zewn´trznego przez czynniki bio-logiczne znajdujàce si´ wewnàtrz obszaru, wypo-sa˝ony w odpowiednie urzàdzenia do uzdatnianiai filtracji powietrza wylotowego;

53) ochrona poÊrednia — ochron´, która zapobiegawydostaniu si´ czynnika biologicznego lub innejsubstancji do otoczenia zewn´trznego albo do in-nych pomieszczeƒ roboczych;

54) obcià˝enie biologiczne — iloÊç i rodzaj (przypad-kowych lub nieprzypadkowych) drobnoustrojówobecnych w surowcach, materia∏ach wyjÊciowychdo produkcji substancji czynnej, w produktach po-Êrednich lub w substancjach czynnych;

55) ochrona bezpoÊrednia — ochron´, która zapobie-ga wydostaniu si´ czynnika biologicznego lub in-nej substancji do bezpoÊredniego otoczenia prze-strzeni roboczej, wymagajàcà stosowania po-mieszczeƒ z odpowiednio zaprojektowanà instala-cjà, Êluzami powietrznymi lub sterylizatorami wy-prowadzanych materia∏ów albo obydwoma tymiurzàdzeniami, a tak˝e bezpiecznych procedur ope-racyjnych;

56) odchylenie — odst´pstwo od zatwierdzonej in-strukcji lub ustalonego wymagania;

57) opró˝nianie — usuwanie resztkowych iloÊci ga-zów ze zbiornika ciÊnieniowego za pomocà pró˝ni;

58) organizm egzotyczny — czynnik biologiczny po-wodujàcy chorob´ niewyst´pujàcà w danym krajulub obszarze geograficznym albo chorob´ obj´tàprogramem dzia∏aƒ profilaktycznych bàdê progra-mem majàcym na celu jej ca∏kowite wyelimino-wanie w danym kraju lub obszarze geograficz-nym;

59) pakowanie — wszystkie operacje, ∏àcznie z nape∏-nianiem i etykietowaniem, którym musi byç pod-dany produkt luzem, tak aby móg∏ staç si´ produk-tem koƒcowym; nape∏nianie sterylne zwykle niejest traktowane jako cz´Êç pakowania produktu lu-zem, lecz jako nape∏nianie opakowaƒ bezpoÊred-nich;

60) panel rozdzielczy — urzàdzenie lub aparat zapro-jektowane w celu równoczesnego opró˝niania lubnape∏niania wićej ni˝ jednego zbiornika ciÊnie-niowego gazu;

61) podpis — podpis okreÊlonej osoby, która wykona-∏a lub dokona∏a przeglàdu danej czynnoÊci; mo˝eon byç dokonany w formie inicja∏ów, pe∏nego od-rćznego podpisu, osobistej pieczàtki lub bez-piecznego podpisu elektronicznego weryfikowa-nego za pomocà kwalifikowanego certyfikatu;

62) podstawowa dokumentacja produktu — doku-mentacj´ referencyjnà zawierajàcà wszystkie in-formacje niezb´dne do zaprojektowania szczegó-∏owych pisemnych instrukcji dotyczàcych sposo-bu przetwarzania, pakowania, badaƒ kontroli jako-Êci, zwalniania serii i dystrybucji badanego pro-duktu leczniczego;


63) posiewowa seria robocza — szczep mikroor-ganizmów pochodzàcy z hodowli macierzystejprzeznaczony do u˝ycia w produkcji; sà one roz-dzielane do pojemników i przechowywane tak jakw przypadku hodowli macierzystej;

64) potwierdzenie — podpisane oÊwiadczenie, ˝e pro-ces lub badanie zosta∏o przeprowadzone zgodniez Dobrà Praktykà Wytwarzania oraz zgodnie z od-powiednim pozwoleniem na dopuszczenie do ob-rotu, jak ustalono na piÊmie z Osobà Wykwalifiko-wanà odpowiedzialnà za certyfikacj´ serii koƒco-wego produktu leczniczego przed jej zwolnieniem;

65) procedura — udokumentowany opis dzia∏aƒ, któ-re majà byç dokonane, Êrodków ostro˝noÊci, któ-re majà byç przedsi´wzi´te, oraz pomiarów, któremajà byç wykonane, pozostajàcych w bezpoÊred-nim lub poÊrednim zwiàzku z wytwarzaniem pro-duktu poÊredniego lub substancji czynnej;

66) produkcja — czynnoÊci zwiàzane z przygotowa-niem produktu leczniczego, poczàwszy od przyj´-cia materia∏ów poprzez ich przetwarzanie i pako-wanie a˝ do uzyskania produktu koƒcowego;

67) produkt koƒcowy — produkt leczniczy, który prze-szed∏ wszystkie etapy wytwarzania, ∏àcznie z pako-waniem w opakowania koƒcowe;

68) produkt luzem — produkt, który przeszed∏ wszyst-kie etapy wytwarzania, z wyjàtkiem koƒcowegopakowania;

69) produkt porównawczy — produkt w fazie rozwojo-wej lub produkt dopuszczony do obrotu, lub pla-cebo u˝ywane jako produkt referencyjny w bada-niach klinicznych;

70) produkt poÊredni — cz´Êciowo przetworzony ma-teria∏, który musi byç poddany dalszym etapomwytwarzania, zanim stanie si´ produktem luzem;

71) profil zanieczyszczeƒ — opis zidentyfikowanychi niezidentyfikowanych zanieczyszczeƒ znajdujà-cych si´ w substancji czynnej lub w produkcieleczniczym;

72) protokó∏ walidacji — sporzàdzony w formiepisemnej plan okreÊlajàcy sposób prowadzeniawalidacji i definiujàcy kryteria akceptacji;

73) przep∏ukiwanie — opró˝nianie i oczyszczanie butliodbywajàce si´ za pomocà rozgazowania i pró˝nilub za pomocà rozgazowania, cz´Êciowego nape∏-nienia danym gazem, a nast´pnie ponownegorozgazowania;

74) przerabianie — poddanie produktu poÊredniegolub substancji czynnej, niespe∏niajàcych okreÊlo-nych norm lub wymagaƒ odpowiedniej specyfika-cji, jednemu lub kilku etapom procesu ró˝niàcegosi´ od ustalonego procesu wytwarzania (na przy-k∏ad rekrystalizacja przy u˝yciu innego rozpusz-czalnika), tak aby otrzymaç zadowalajàcà jakoÊçproduktu poÊredniego lub substancji czynnej;

75) powtórne przetwarzanie — poddanie ca∏oÊci lubcz´Êci serii produktu o nieodpowiedniej jakoÊcipochodzàcej z okreÊlonego etapu wytwarzania

jednej lub wielu dodatkowym operacjom techno-logicznym, tak aby przywróciç jej jakoÊç zgodnàz wymaganiami;

76) randomizacja — proces przydzielenia uczestnikówbadania do jednej z grup terapeutycznych (leczo-nej lub kontrolnej), z zastosowaniem doboru loso-wego do ustalenia przydzia∏u;

77) roboczy bank komórek — hodowl´ komórek po-chodzàcà z macierzystego banku komórek i prze-znaczonà do stosowania w przygotowywaniu pro-dukcyjnych hodowli komórkowych; roboczy bankkomórek jest zwykle przechowywany w tempera-turze minus 70 °C lub ni˝szej;

78) roÊlina lecznicza — roÊlin´, która w ca∏oÊci lubw cz´Êci stosowana jest do celów leczniczych;

79) roÊlina nieprzerobiona o w∏aÊciwoÊciach leczni-czych — Êwie˝à lub wysuszonà roÊlin´ leczniczàlub jej cz´Êç;

80) rozgazowanie — obni˝enie ciÊnienia do wartoÊciciÊnienia atmosferycznego;

81) rozpuszczalnik — nieorganiczny lub organicznyp∏yn stosowany jako noÊnik do przygotowaniaroztworów lub zawiesin;

82) roztwór macierzysty — ciek∏à pozosta∏oÊç po pro-cesach krystalizacji lub izolowania; roztwór macie-rzysty mo˝e zawieraç nieprzereagowane materia-∏y, produkty poÊrednie, pewnà iloÊç substancjiczynnej lub zanieczyszczenia; mo˝e on byç wyko-rzystywany do dalszego przerobu;

83) sk∏adniki krwi — sk∏adniki krwi o znaczeniu leczni-czym (krwinki czerwone, krwinki bia∏e, osocze,p∏ytki krwi), które mogà byç przygotowywane po-przez wirowanie, filtracj´ i zamra˝anie przy u˝yciukonwencjonalnej metodologii stosowanej w ban-kach krwi;

84) specyfikacja — wykaz badaƒ, odnoÊników do pro-cedur analitycznych oraz odpowiednich kryteriówakceptacji, wyra˝onych jako graniczne wartoÊciliczbowe, zakresy lub inne kryteria odpowiedniedla opisanego badania;

85) system — grup´ urzàdzeƒ przeznaczonych dowspólnego celu;

86) system komputerowy — sk∏adajàcy si´ z wielu ele-mentów sprz´t komputerowy (hardware) i zwiàza-ne z nim oprogramowanie (software); cz´Êci sk∏a-dowe systemu komputerowego sà zaprojektowanei po∏àczone w jednà funkcjonalnà ca∏oÊç dla wyko-nywania okreÊlonego zadania lub wielu zadaƒ;

87) system serii posiewowych — system, zgodniez którym kolejne serie produktu pochodzà z tej sa-mej hodowli macierzystej, na okreÊlonym pozio-mie pasa˝owania;

88) system skomputeryzowany — proces lub opera-cj´ zintegrowane z systemem komputerowym;

89) system zapewnienia ja∏owoÊci — ogó∏ dzia∏aƒ ma-jàcych na celu zapewnienie ja∏owoÊci produktów;


90) Êluza powietrzna — zamkni´tà przestrzeƒ z dwoj-giem lub wi´kszà liczbà drzwi, z których tylko jed-ne mogà byç otwarte, znajdujàcà si´ mi´dzydwoma lub wi´kszà liczbà pomieszczeƒ o ró˝-nych klasach czystoÊci, w celu kontrolowaniaprzep∏ywu powietrza mi´dzy tymi pomieszcze-niami; Êluza jest tak skonstruowana, ˝e mo˝e s∏u-˝yç zarówno do przemieszczania si´ personelu,jak i do przemieszczania materia∏ów;

91) walidacja — udokumentowany program dajàcywysoki stopieƒ pewnoÊci, ˝e okreÊlony proces,metoda lub system b´dzie w sposób powtarzal-ny prowadziç do otrzymania wyników spe∏niajà-cych okreÊlone kryteria akceptacji;

92) walidacja czyszczenia — udokumentowany do-wód, ˝e zatwierdzona procedura czyszczenia za-pewnia, ˝e urzàdzenie nadaje si´ do przetwarza-nia produktów leczniczych;

93) walidacja powtórna — wykonanie ponownej wa-lidacji po up∏ywie czasu okreÊlonego w protokolewalidacyjnym lub po wprowadzeniu zmian w ce-lu zapewnienia, ˝e zmiany w procesie lub w urzà-dzeniach wprowadzone zgodnie z proceduramikontroli zmian nie majà negatywnego wp∏ywu naw∏aÊciwoÊci procesu i jakoÊç produktu;

94) walidacja procesu — udokumentowany dowód,˝e proces prowadzony w ustalonym zakresie pa-rametrów przebiega skutecznie i w sposób po-wtarzalny i umo˝liwia wytwarzanie produktuleczniczego spe∏niajàcego ustalone wymaganiaspecyfikacji i kryteria jakoÊciowe;

95) walidacja prospektywna — walidacj´ przeprowa-dzonà przed rozpoczćiem rutynowego wytwa-rzania produktów przeznaczonych do sprzeda˝y;

96) walidacja retrospektywna — walidacj´ procesuwytwarzania produktu, który znajduje si´w sprzeda˝y, przeprowadzanà w oparciu o zebra-ne dane dotyczàce produkcji, badania i kontroliserii;

97) walidacja równoczesna — walidacj´ przeprowa-dzanà podczas rutynowego wytwarzania produk-tów przeznaczonych do sprzeda˝y;

98) wiàzka butli — zestaw butli umocowanych razemw ramie oraz po∏àczonych rurociàgiem panelurozdzielczego, transportowany i u˝ywany jakoca∏oÊç;

99) wydajnoÊç oczekiwana — przewidywanà iloÊçmateria∏u wytworzonego w ka˝dym, odpowied-nim etapie produkcji lub procent teoretycznejwydajnoÊci wyznaczony dla tego etapu, na pod-stawie uprzednio uzyskanych danych laborato-ryjnych, danych z produkcji serii pilota˝owychlub wczeÊniej realizowanych rutynowych pro-dukcji;

100) wydajnoÊç teoretyczna — iloÊç materia∏u, którazosta∏aby wytworzona w ka˝dym odpowiednimetapie produkcji z danej iloÊci materia∏u wyjÊcio-wego, je˝eli etap ten przebiega∏by bez ˝adnychstrat i b∏´dów;

101) wzorzec pierwotny — substancj´, której to˝-samoÊç i wysoki stopieƒ czystoÊci wykazano nadrodze szczegó∏owych badaƒ analitycznych; mo-˝e on byç uzyskany z oficjalnie rozpoznawanegoêród∏a lub przygotowany na drodze syntezy lubuzyskany z istniejàcego materia∏u produkcyjne-go charakteryzujàcego si´ wysokà czystoÊcià lubotrzymany na drodze oczyszczenia (puryfikacji)istniejàcego materia∏u produkcyjnego;

102) wzorzec wtórny — substancj´ o ustalonej jakoÊcii czystoÊci, wykazanej przez porównanie dowzorca pierwotnego, u˝ywanà jako wzorzecw rutynowych analizach laboratoryjnych;

103) zabezpieczenie — dzia∏anie majàce na celu ogra-niczenie wyst´powania czynnika biologicznegolub innego na okreÊlonym obszarze;

104) zabezpieczenie pierwotne — zabezpieczenie,które zapobiega wydostawaniu si´ czynnikabiologicznego do najbli˝szego Êrodowiska pra-cy; obejmuje ono stosowanie zamkni´tych po-jemników lub biologicznych boksów bezpie-czeƒstwa oraz odpowiednich procedur opera-cyjnych;

105) zabezpieczenie wtórne — zabezpieczenie, którezapobiega wydostawaniu si´ czynnika biologicz-nego do Êrodowiska zewn´trznego lub innychobszarów pracy;

106) zaka˝enie — zanieczyszczenie ˝ywymi, obcymiczynnikami biologicznymi prowadzàce do ich na-mna˝ania si´;

107) zamówienie — zlecenie przetwarzania, opakowa-nia lub dostarczenia okreÊlonej iloÊci opakowaƒbadanego produktu leczniczego;

108) zanieczyszczanie — niepo˝àdane wprowadzeniezanieczyszczeƒ o charakterze chemicznym lubmikrobiologicznym albo cia∏a obcego w trakciewytwarzania, pobierania prób, pakowania lubprzepakowywania, sk∏adowania lub transportu;

109) zanieczyszczenie — niepo˝àdanà substancj´znajdujàcà si´ w materiale lub produkcie;

110) zanieczyszczenie krzy˝owe — zanieczyszczeniemateria∏u lub produktu innym materia∏em lubproduktem;

111) zaÊlepianie — procedur´ uzyskania Êlepej próby,w której jedna lub wićej stron badania kliniczne-go utrzymywana jest w nieÊwiadomoÊci co dozastosowanego leczenia;

112) zawór — urzàdzenie do otwierania i zamykaniazbiorników;

113) zawór przeciwzwrotny — zawór pozwalajàcy naprzep∏yw wy∏àcznie w jednym kierunku;

114) zawór zwrotny utrzymujàcy ciÊnienie resztkowe— zawór zwrotny, który utrzymuje okreÊlone ciÊ-nienie (od oko∏o 3 do 5 barów powy˝ej ciÊnieniaatmosferycznego) w celu zapobie˝enia zanie-czyszczeniu podczas u˝ywania pojemnika;


115) zbiornik — stacjonarny pojemnik do przechowy-wania gazów skroplonych lub kriogenicznych;

116) zbiornik ciÊnieniowy — naczynie kriogeniczne,zbiornik, cystern´, butl´, wiàzk´ butli lub inneopakowanie majàce bezpoÊredni kontakt z ga-zem medycznym;

117) zwrot — ka˝de odes∏anie do wytwórcy lub dys-trybutora produktu, który mo˝e byç podejrzanyo wad´ jakoÊciowà;

118) zwalnianie parametryczne — zwalnianie do ob-rotu, które na podstawie informacji zebranychpodczas procesu wytwarzania, a tak˝e stwierdzo-nej zgodnoÊci ze specyficznymi wymaganiamiDobrej Praktyki Wytwarzania dotyczàcymi zwal-niania parametrycznego, zapewnia, ˝e produktma zamierzonà jakoÊç.

§ 3. Stosowanie Dobrej Praktyki Wytwarzania wy-maga przestrzegania nast´pujàcych szczegó∏owychzasad:

1) do przygotowania banku komórek roboczych sto-suje si´ okreÊlonà iloÊç zbiorników z macierzyste-go banku komórek; system banku komórek pod-dawany jest walidacji pod wzgl´dem stopnia pa-sa˝owania lub liczby podwojeƒ populacji ponadt´, która uzyskiwana jest podczas rutynowej pro-dukcji;

2) w obszarze kontrolowanym stopieƒ zastosowanejkontroli powinien uwzgl´dniaç charakter organi-zmu bioràcego udzia∏ w procesie; wymaganiaminimalne to utrzymywanie podciÊnienia w sto-sunku do bezpoÊredniego otoczenia zewn´trzne-go oraz umo˝liwianie skutecznego usuwania nie-wielkich iloÊci czàstek zanieczyszczajàcych ob-szar;

3) ochrona poÊrednia wymaga pomieszczeƒ z odpo-wiednio zaprojektowanà instalacjà wentylacyjnà,Êluzami powietrznymi lub sterylizatorami wypro-wadzanych materia∏ów, albo obydwoma tymiurzàdzeniami, a tak˝e stosowania bezpiecznychprocedur operacyjnych;

4) obcià˝enie biologiczne nie powinno byç uwa˝aneza zanieczyszczenie, chyba ˝e przekroczona zosta-∏a dopuszczalna iloÊç drobnoustrojów lub zosta∏ywykryte okreÊlone, przypadkowe drobnoustroje;

5) protokó∏ walidacji okreÊla przyk∏adowo urzàdze-nia produkcyjne, krytyczne parametry procesui krytyczne zakresy operacyjne, charakterystyk´produktu, sposób pobierania prób, konieczne dozebrania dane z badaƒ, iloÊç przebiegów procesuwalidacyjnego i akceptowalne wyniki badaƒ;

6) specyfikacja jest zbiorem wymagaƒ, które powi-nien spe∏niaç materia∏, ˝eby jego jakoÊç zosta∏auznana za akceptowalnà, a sam materia∏ móg∏ byçdopuszczony do u˝ycia zgodnego z jego przezna-czeniem; zgodnoÊç ze specyfikacjà oznacza, ˝emateria∏ poddany badaniom zgodnie z wykazemprocedur analitycznych spe∏nia okreÊlone dla tychprocedur kryteria akceptacji;

7) dla potrzeb systemu serii posiewowych powinnybyç prowadzone zapisy dotyczàce pochodzeniai historii pasa˝u z hodowli macierzystej i posiewo-wej serii roboczej; dla produkcji rutynowej posie-wowa seria robocza jest przygotowywana z ho-dowli macierzystej; produkt koƒcowy pochodziz posiewowej serii roboczej i nie jest poddawanywi´kszej iloÊci pasa˝y z hodowli macierzystej ni˝szczepionka, której podczas badaƒ klinicznych zo-sta∏a udowodniona skutecznoÊç i efektywnoÊçw stopniu zadowalajàcym;

8) system zapewnienia ja∏owoÊci dla produktów ste-rylizowanych koƒcowo obejmuje zwykle nast´pu-jàce zagadnienia:

a) projekt produktu,

b) znajomoÊç i, jeÊli to mo˝liwe, ograniczenie za-nieczyszczeƒ mikrobiologicznych materia∏ówwyjÊciowych i materia∏ów pomocniczych pro-cesu (na przyk∏ad gazów, smarów),

c) kontrol´ zanieczyszczeƒ w procesie wytwarza-nia w celu uniknićia przedostania si´ i namna-˝ania mikroorganizmów w produkcie, co osiàgasi´ zwykle poprzez czyszczenie i sanityzacj´ po-wierzchni majàcych kontakt z produktem,przeciwdzia∏anie zanieczyszczeniom przenoszo-nym przez powietrze osiàgane dzi´ki prowadze-niu procesu w pomieszczeniach czystych, prze-strzeganiu limitów czasowych trwania proce-sów oraz — je˝eli jest to konieczne — przestrze-ganiu etapów filtracji,

d) zapobieganie pomieszaniu produktów ja∏owychi nieja∏owych,

e) zachowanie w∏aÊciwoÊci produktu,

f) proces sterylizacji,

g) System Zapewnienia JakoÊci, w sk∏ad któregowchodzi w szczególnoÊci: kontrola zmian, szko-lenia, pisemne procedury, kontrola przy zwal-nianiu, planowana konserwacja zapobiegaw-cza, analiza b∏´dów, zapobieganie ludzkim b∏´-dom, walidacja, kalibracja;

9) zabezpieczenie wtórne obejmuje stosowanie po-mieszczeƒ ze specjalnie zaprojektowanym syste-mem wentylacji, które posiadajà Êluzy powietrznelub sterylizatory s∏u˝àce do wyja∏awiania wycho-dzàcego materia∏u, a tak˝e stosowanie odpowied-nich procedur operacyjnych; zabezpieczenie wtór-ne mo˝e w wielu przypadkach zwi´kszaç skutecz-noÊç zabezpieczenia pierwotnego;

10) w zaÊlepianiu pojedynczo Êlepa próba zwykle od-nosi si´ do uczestnika, a podwójnie Êlepa próbazwykle odnosi si´ do uczestnika, badacza, osobymonitorujàcej, a w przypadku potrójnie Êlepejpróby — do osoby analizujàcej dane; w odniesie-niu do badanego produktu leczniczego zaÊlepia-nie mo˝e oznaczaç zamaskowanie to˝samoÊciproduktu zgodnie z instrukcjami sponsora; odÊle-pienie oznacza ujawnienie to˝samoÊci produktuzaÊlepionego.


§ 4. 1. W odniesieniu do importowanych produk-tów leczniczych oraz badanych produktów leczni-czych, importer zapewnia, ˝e sprowadzane produktyzosta∏y wytworzone zgodnie z wymaganiami, które sàco najmniej równowa˝ne z wymaganiami DobrejPraktyki Wytwarzania obowiàzujàcymi w paƒstwachcz∏onkowskich Unii Europejskiej lub paƒstwach cz∏on-kowskich Europejskiego Porozumienia o WolnymHandlu (EFTA) — stronach umowy o Europejskim Ob-szarze Gospodarczym.

2. Importer produktu leczniczego zapewnia, ˝eprodukty lecznicze zosta∏y wytworzone przez podmio-ty do tego uprawnione. Importer badanych produk-tów leczniczych zapewnia, ˝e produkty te zosta∏y wy-tworzone przez wytwórc´, który uzyska∏ pozytywnàopini´ o warunkach wytwarzania wydanà przez G∏ów-nego Inspektora Farmaceutycznego.

§ 5. Wytwórca dokonuje regularnego przeglàdustosowanych przez siebie metod wytwarzania,uwzgl´dniajàc post´p naukowy i techniczny oraz po-st´p w pracach badawczo-rozwojowych nad produk-tem leczniczym. W przypadku koniecznoÊci wprowa-dzenia zmian do dokumentacji stanowiàcej podstaw´do dopuszczenia produktu leczniczego do obrotu lubdokumentacji stanowiàcej podstaw´ wydania pozwo-lenia na prowadzenie badania klinicznego powinienbyç z∏o˝ony wniosek do ministra w∏aÊciwego do sprawzdrowia za poÊrednictwem Prezesa Urz´du RejestracjiProduktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Pro-duktów Biobójczych o wprowadzenie takiej zmiany.

§ 6. Wytwórca zapewnia stosowanie skutecznegoSystemu Zapewnienia JakoÊci w wytwarzaniu pro-duktów leczniczych.

§ 7. 1. Wytwórca zapewnia w ka˝dym miejscu wy-twarzania zespó∏ kompetentnych, wykszta∏conychi wyszkolonych pracowników umo˝liwiajàcych za-pewnienie jakoÊci przy wytwarzaniu produktów lecz-niczych.

2. Zakres obowiàzków i odpowiedzialnoÊci orazuprawnienia kierownictwa, w tym osób wykwalifikowa-nych odpowiedzialnych za wprowadzanie i stosowanieDobrej Praktyki Wytwarzania, okreÊla si´ w formiepisemnej. Zale˝noÊci s∏u˝bowe powinny byç okreÊ-lone w schemacie organizacyjnym przedsi´biorstwa.

3. Schemat organizacyjny przedsi´biorstwa i za-kresy obowiàzków i odpowiedzialnoÊci powinny byçzatwierdzone zgodnie z procedurami wewn´trznymiwytwórcy.

4. Pracownicy muszà odbyç szkolenie wst´pneoraz ustawiczne szkolenia uzupe∏niajàce i dokszta∏ca-jàce, których skutecznoÊç powinna byç weryfikowana.Szkolenia muszà obejmowaç teori´ i praktyk´ w za-kresie funkcjonowania Systemu Zapewnienia JakoÊcioraz Dobrej Praktyki Wytwarzania.

5. Wytwórca zapewnia opracowanie i przestrzega-nie programów zachowania higieny, odpowiednichdo rodzaju dzia∏alnoÊci produkcyjnej i zakresu wytwa-rzania. Programy zachowania higieny obejmujàw szczególnoÊci procedury dotyczàce kontroli zdro-wia, higieny i odzie˝y roboczej pracowników.

§ 8. 1. Pomieszczenia i urzàdzenia, w których wy-twarza si´ produkty lecznicze, powinny byç rozmiesz-czone, zaprojektowane, zbudowane, zainstalowanei konserwowane odpowiednio do wykonywanychoperacji, do których sà przeznaczone.

2. Rozmieszczenie, budowa i dzia∏anie urzàdzeƒoraz rozmieszczenie i konstrukcja pomieszczeƒ muszàuwzgl´dniaç koniecznoÊç ograniczenia do minimumryzyka pope∏niania pomy∏ek oraz umo˝liwiaç skutecz-ne czyszczenie i konserwacj´, w celu uniknićia zanie-czyszczeƒ, w tym zanieczyszczeƒ krzy˝owych oraz ja-kiegokolwiek niepo˝àdanego wp∏ywu na jakoÊç pro-duktów.

3. Pomieszczenia i urzàdzenia przeznaczone dowykonywania operacji wytwarzania, które majà istot-ny wp∏yw na jakoÊç produktów, podlegajà odpowied-niej kwalifikacji i walidacji.

§ 9. 1. Wytwórca ustanawia i stosuje system doku-mentacji obejmujàcy specyfikacje, receptury, instruk-cje wytwarzania i pakowania oraz procedury i zapisydotyczàce wykonywania ró˝nych operacji zwiàzanychz wytwarzaniem. Dokumenty te muszà byç w jasnysposób sformu∏owane, wolne od b∏´dów i aktualizo-wane.

2. Dokumentacja, o której mowa w ust. 1, powin-na obejmowaç mo˝liwe do udost´pnienia, uprzednioprzygotowane, ogólne procedury dotyczàce operacjii warunków wytwarzania oraz specyficzne dokumentydotyczàce ka˝dej serii, tak aby umo˝liwiaç przeÊledze-nie historii wytwarzania ka˝dej serii produktu leczni-czego oraz zmian wprowadzanych podczas rozwojubadanego produktu leczniczego.

3. Dokumenty dotyczàce wytwarzania poszczegól-nych serii produktów leczniczych przechowuje si´ conajmniej przez rok po up∏ywie terminu wa˝noÊci serii,której dotyczà, ale nie krócej ni˝ przez pi´ç lat od dniazwolnienia serii do obrotu.

4. Dokumenty dotyczàce wytwarzania poszczegól-nych serii badanych produktów leczniczych przecho-wuje si´ co najmniej przez pi´ç lat po zakoƒczeniualbo formalnym przerwaniu ostatniego badaniaklinicznego, do którego u˝yto danà seri´.

5. W przypadku stosowania systemów elektronicz-nych, techniki fotograficznej lub innych systemówprzetwarzania danych, wytwórca musi zwalidowaç tesystemy, udowadniajàc, ˝e wszystkie zarejestrowanedane b´dà prawid∏owo przechowywane przez wyma-gany czas i udost´pniane w∏aÊciwym organom naka˝de ˝àdanie.

6. Dane przechowywane w systemach, o którychmowa w ust. 5, powinny byç ∏atwo dost´pne w czytel-nej formie, chronione przed utratà lub zniszczeniem,w szczególnoÊci poprzez wykonanie kopii lub prze-tworzenie w innym systemie przechowywania da-nych, przy czym powinna byç zachowana mo˝liwoÊçodtworzenia historii przetwarzania danych.

§ 10. 1. Operacje produkcyjne muszà byç przepro-wadzane zgodnie z uprzednio opracowanymi instruk-cjami i procedurami oraz zgodnie z wymaganiami


okreÊlonymi w za∏àczniku do rozporzàdzenia. W celuskutecznej kontroli procesu muszà byç zapewnionew∏aÊciwe i wystarczajàce Êrodki techniczne i organiza-cyjne. Wszystkie odchylenia od ustalonego przebieguprocesu oraz wady produktu muszà byç udokumento-wane, a ich przyczyny dok∏adnie wyjaÊnione.

2. Wytwórca stosuje odpowiednie Êrodki technicz-ne lub organizacyjne zapobiegajàce zanieczyszcze-niom krzy˝owym i pomieszaniu produktów. W przy-padku badanych produktów leczniczych nale˝y zwró-ciç szczególnà uwag´ na post´powanie z produktempodczas i po wykonaniu jakichkolwiek operacji zwià-zanych z zakodowaniem produktu.

3. W przypadku produktów leczniczych wszystkienowe procesy oraz istotne zmiany w procesach wy-twarzania produktów leczniczych muszà byç zwalido-wane. Krytyczne etapy procesów wytwarzania muszàbyç regularnie rewalidowane.

4. W przypadku badanych produktów leczniczych,proces wytwarzania musi byç zwalidowany w mo˝li-wym zakresie, z uwzgl´dnieniem stanu badaƒ nauko-wych i prac rozwojowych dotyczàcych produktu. Wa-lidacji poddane powinny byç co najmniej krytyczneetapy procesu. Wszystkie etapy dotyczàce projekto-wania i rozwoju procesu wytwarzania muszà byçw pe∏ni udokumentowane.

§ 11. 1. Wytwórca ustanawia i stosuje system kon-troli jakoÊci zarzàdzany przez osob´ niezale˝nà od dzia-∏u produkcji i posiadajàcà odpowiednie kwalifikacje.

2. Osoba, o której mowa w ust. 1, musi mieç doswojej dyspozycji co najmniej jedno laboratoriumkontroli jakoÊci, z odpowiednim zespo∏em pracowni-ków i wyposa˝eniem umo˝liwiajàcym wykonywaniewszystkich niezb´dnych kontroli oraz badaƒ materia-∏ów wyjÊciowych, materia∏ów opakowaniowych, pro-duktów poÊrednich i produktów koƒcowych.

3. W przypadku produktów leczniczych, w tymproduktów importowanych, badania mo˝e przepro-wadziç laboratorium kontrolne przyjmujàce zleceniena podstawie umowy, o której mowa w art. 50 ustawyz dnia 6 wrzeÊnia 2001 r. — Prawo farmaceutyczne.

4. W przypadku badanych produktów leczniczychsponsor zapewnia, ˝e laboratorium kontrolne przyj-mujàce zlecenie wykona zlecone badania zgodniez dokumentacjà, na podstawie której zosta∏o wydanepozwolenie na przeprowadzenie badaƒ klinicznych.Je˝eli badane produkty lecznicze sà importowane,wykonanie analiz nie jest obowiàzkowe.

5. Podczas kontroli produktu koƒcowego przedzwolnieniem do obrotu lub do u˝ycia w badaniach kli-nicznych, system kontroli jakoÊci powinien uwzgl´d-niaç wyniki analiz oraz inne istotne informacje,w szczególnoÊci warunki produkcji i wyniki kontroliprocesu, ocen´ dokumentacji produkcyjnej oraz zgod-noÊç ze specyfikacjà produktu wraz z opakowaniemkoƒcowym.

6. Próby z ka˝dej serii koƒcowego produktu leczni-czego przechowuje si´ co najmniej przez rok po up∏y-wie terminu wa˝noÊci.

7. W przypadku badanych produktów leczniczychprzechowuje si´ próby produktu luzem o odpowied-niej wielkoÊci z ka˝dej serii produktu luzem oraz klu-czowych sk∏adników opakowania u˝ytych do zapako-wania ka˝dej serii produktu koƒcowego.

8. Próby, o których mowa w ust. 7, powinny byçprzechowywane co najmniej przez dwa lata po za-koƒczeniu lub formalnym przerwaniu ostatniego ba-dania klinicznego, do którego by∏a u˝yta dana seria,w zale˝noÊci od tego, który z tych terminów wypadapóêniej.

9. Próby materia∏ów u˝ywanych do produkcji,z wyjàtkiem rozpuszczalników, gazów i wody, prze-chowuje si´ co najmniej przez dwa lata od dnia zwol-nienia serii produktu do obrotu. Okres przechowywa-nia mo˝e byç skrócony, je˝eli okreÊlony w specyfikacjiokres trwa∏oÊci materia∏u jest krótszy.

10. W przypadku materia∏ów wyjÊciowych lub pro-duktów leczniczych wytwarzanych jednorazowo lubw ma∏ych iloÊciach, albo takich, których przechowy-wanie zwiàzane jest ze szczególnym ryzykiem, wy-twórca, za zgodà G∏ównego Inspektora Farmaceutycz-nego, mo˝e okreÊliç inne warunki pobierania i prze-chowywania prób.

11. Przechowywane próby udost´pnia si´ orga-nom Paƒstwowej Inspekcji Farmaceutycznej na ich ˝à-danie.

§ 12. 1. Wytwórca produktów leczniczych rejestru-je i rozpatruje reklamacje oraz zapewnia stosowanieskutecznego systemu niezw∏ocznego wycofywaniaserii produktu z obrotu. Wytwórca powiadamiaG∏ównego Inspektora Farmaceutycznego o ka˝dejokolicznoÊci, która mo˝e byç powodem ograniczeƒw dostawach lub wycofania z obrotu serii produktuleczniczego, i wskazuje kraje, do których produkt zo-sta∏ wys∏any.

2. Wytwórca badanych produktów leczniczych wewspó∏pracy ze sponsorem ustanawia i stosuje systemrejestracji i rozpatrywania reklamacji oraz skutecznysystem niezw∏ocznego wycofywania badanego pro-duktu, który zosta∏ ju˝ dostarczony.

3. Wytwórca rejestruje ka˝dà reklamacj´ dotyczàcàwady produktu, wyjaÊnia przyczyn´ powstania wadyi informuje G∏ównego Inspektora Farmaceutycznegoi Prezesa Urz´du Rejestracji Produktów Leczniczych,Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczycho wszystkich wadach mogàcych byç przyczynà wyco-fania produktu lub decyzji o ograniczeniu dostaw.

4. W przypadku badanych produktów leczniczychmuszà byç zidentyfikowane wszystkie miejsca, w któ-rych prowadzono badania, i wskazane kraje, do któ-rych produkt zosta∏ wys∏any. W przypadku badanychproduktów leczniczych, które posiadajà pozwoleniena dopuszczenie do obrotu, wytwórca badanego pro-duktu leczniczego, we wspó∏pracy ze sponsorem, po-wiadamia podmiot odpowiedzialny o ka˝dej wadzieproduktu dopuszczonego do obrotu na podstawie te-go pozwolenia.


5. Sponsor wdra˝a procedur´ niezw∏ocznego od-Êlepienia produktów, koniecznà do niezw∏ocznegowycofania produktu w sposób, o którym mowaw ust. 2. Sponsor zapewni, ˝e procedura ujawni to˝-samoÊç zaÊlepionego produktu tylko w takim zakre-sie, w jakim jest to konieczne.

§ 13. 1. Wytwórca przeprowadza systematyczneinspekcje wewn´trzne, b´dàce cz´Êcià Systemu Za-pewnienia JakoÊci, majàce na celu sprawdzanie stop-nia wdro˝enia i przestrzegania wymagaƒ okreÊlonychw za∏àczniku do rozporzàdzenia oraz podejmuje nie-zb´dne dzia∏ania naprawcze.

2. Wytwórca przechowuje raporty z inspekcjiwewn´trznych oraz dokumentacj´ dotyczàcà wykona-nia zaleconych dzia∏aƒ naprawczych przez okres

i w sposób opisany w procedurach Systemu Zapew-nienia JakoÊci.

§ 14. W przypadku badanych produktów leczni-czych informacje umieszczane na etykietach powinnyzapewniç ochron´ uczestnika badania, zidentyfikowa-nie produktu i badania oraz u∏atwiç w∏aÊciwe u˝yciebadanego produktu leczniczego.

§ 15. Traci moc rozporzàdzenie Ministra Zdrowiaz dnia 2 paêdziernika 2006 r. w sprawie wymagaƒ Do-brej Praktyki Wytwarzania (Dz. U. Nr 194, poz. 1436).

§ 16. Rozporzàdzenie wchodzi w ˝ycie po up∏ywie14 dni od dnia og∏oszenia.

Minister Zdrowia: E. Kopacz


Za∏àcznik do rozporzàdzenia Ministra Zdrowiaz dnia 1 paêdziernika 2008 r. (poz. 1143)






















































































































































































Documents

1143 - Wydział Chemiczny · dane w Farmakopei Europejskiej lub Farmakopei Polskiej; 23) kalibracja — uruchomienie post´powania, które ustali w wyspecyfikowanych warunkach zwiàzek