1

หนวยท 12 ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตย

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร. ดลยภาค ปรชารชช วฒ Ph.D. (Comparative Politics), The University of Hong Kong Ph.D. Visiting Fellowship (Southeast Asian Studies), Cornell University ศศ.ม. (เอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา) จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศศ.บ. (รฐศาสตร) เกยรตนยมอนดบ 1 เหรยญทอง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ต าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ าสาขาเอเชยตะวนออกเฉยงใตศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร หนวยทเขยน หนวยท 12

2

แผนการสอนประจ าหนวย

ชดวชา ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตย หนวยท 12 ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตอนท 12.1 ปจจยทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 12.2 ระบอบการเมองและการพฒนาประชาธปไตยในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต 12.3 ปญหาการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แนวคด 1. ปจจยทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตสามารถแบงแยกยอยได หลายมต อาท ปจจยประวตศาสตร ปจจยสงคมวฒนธรรม ปจจยเศรษฐกจการพฒนา ปจจยชนชนน า และ ปจจยระหวางประเทศ แตละปจจยสามารถสนบสนนและขดขวางกระบวนการพฒนาประชาธปไตยใน เอเชยตะวนออกเฉยงใตได หากน าปจจยตางๆ มาวเคราะหผานกรณศกษาของประเทศตางๆ ในแตละหวง เวลา กพอไดขอสรปวาบางปจจยอาจมลกษณะเปนสาเหตทจ าเปนแตไมพอเพยงตอการพฒนา ประชาธปไตย ขณะทบางปจจยอาจสงผลตอความลาชาและการชะงกงนในกระบวนการพฒนา ประชาธปไตยและบางปจจยอาจไมแสดงความสมพนธเชงสาเหตและผลทเดนชดใดๆ ตอการพฒนา ประชาธปไตยในภมภาค 2. ระดบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตแบงออกไดหลายประเภทโดยใช เกณฑตางๆ เขามาพจารณาจดจ าแนก เชน ความสม าเสมอของการจดเลอกตงทบรสทธยตธรรมและการ ถวงดลอ านาจระหวางสถาบนการเมอง ในทน ผเขยนจดกลมรฐเอเชยอาคเนยในปจจบนออกเปนสามกลม หลก ไดแก 1. กลมประเทศทเปนประชาธปไตย (อนโดนเซย ฟลปปนส ตมอรตะวนออก) 2. กลมประเทศ กงประชาธปไตย (มาเลเซย สงคโปร กมพชา เมยนมา) และ 3. กลมประเทศทไมเปนประชาธปไตย (ไทย สมยการปกครองของคณะรกษาความสงบแหงชาต/คสช. บรไน ลาว เวยดนาม) โดยระดบการพฒนา ประชาธปไตยสามารถตอเรยงอนดบกนจากกลมประเทศทเปนประชาธปไตย ซงมระดบพฒนา ประชาธปไตยมากทสดมาสกลมประเทศทไมเปนประชาธปไตย ซงมระดบการพฒนาประชาธปไตยนอย ทสด

3 3. ปญหาการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมมากมายหลายประการ แตในทน ผ เขยนขอหยบยกเรองบทบาททหารกบการพฒนาประชาธปไตยและความขดแยงการเมองกบการพฒนา ประชาธปไตยมาเปนหวขอพจารณาหลก เหตผลส าคญเนองจากทหารมกเขามายงเกยวกบการเมองจนน า ไปสการกอรฐประหารและจดตงรฐบาลทหารซงสงผลเสยตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตยใน ภมภาค ขณะเดยวกน ความขดแยงการเมองทท าใหเกดปญหาเรองความมนคงรฐและเอกภาพชาตมกกอ ผลกระทบตอความราบรนบนเสนทางเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย ดงนน จงควรหนมาทบทวนวาใน บรบทเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเดนเรองบทบาทอ านาจทหารกบประเดนเรองความขดแยงการเมองม ความสมพนธอยางไรตอการพฒนาประชาธปไตย วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 12 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายและวเคราะหปจจยทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได 2. อธบายและวเคราะหระบอบการเมองรวมถงลกษณะการพฒนาประชาธปไตยของประเทศตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได 3. อธบายและวเคราะหปญหาการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได

กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 12 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 12.1-12.3 3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน 4. ศกษาจากสอประกอบอนๆ 5. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 12 สอการสอน 1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต 3. สอประกอบอนๆ

4

การประเมนผล 1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง 3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 12 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษา

เอกสารการสอนตอไป

5

ตอนท 12.1 ปจจยทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 12.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง 12.1.1 ปจจยประวตศาสตร 12.1.2 ปจจยสงคมวฒนธรรม 12.1.3 ปจจยเศรษฐกจการพฒนา 12.1.4 ปจจยชนชนน า 12.1.5 ปจจยระหวางประเทศ

แนวคด 1. ปจจยประวตศาสตรเกยวพนกบพลวตความเปลยนแปลงและความสบเนอง จนสงผลตอ กระบวนการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเดนวเคราะหส าคญ ไดแก การยอนกลบ ไปมองมรดกประวตศาสตรในยคตางๆ เชน ยคอาณานคมและยคเรยกรองเอกราชวามผลอยางไรตอ เสนทางพฒนาประชาธปไตย หรอการพจารณาจดหกเหประวตศาสตรวาสงผลสะเทอนอยางไรตอการ พฒนาประชาธปไตย 2. ปจจยสงคมวฒนธรรม เชน คตความเชอและแนวทางการเมองการปกครองในอดตยอมมผลตอ โลกทศนและพฤตกรรมการเมองของผน าและประชาชนจนสงผลตอแบบแผนการเปลยนผานพฒนา ประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ขณะทโครงสรางชาตพนธทแตกตางซบซอนในบางประเทศ กลายเปนอปสรรคตอการสรางประชาธปไตย แตกพบวาในบางประเทศ การใชความรนแรงทางชาตพนธ ไดลดลงในชวงทรฐมการพฒนาประชาธปไตย 3. ปจจยเศรษฐกจการพฒนา อาท การเตบโตทางเศรษฐกจและการกอตวของชนชนกลางอาจเออ หนนตอการพฒนาประชาธปไตยในหลายประเทศ แตในเอเเชยตะวนออกเฉยงใต พบเหนกรณยอนแยง เพราะในบางรฐ การพฒนาเศรษฐกจกลบสรางเสถยรภาพใหกบระบอบอ านาจนยม ขณะเดยวกน รฐบาลท รวบอ านาจอาจขบเคลอนพฒนาประเทศไดโดยไมตองผานกระบวนการท าใหเปนประชาธปไตย 4. ปจจยชนชนน ามกมผลเดนชดตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยง ใต โดยเฉพาะวถการปกครองของชนชนน าสายอ านาจนยมทมกชะลอหรอขดขวางกระบวนการพฒนา ประชาธปไตย แตในอกแงมมหนง ชนชนน าอาจน าพลงอ านาจนยมเขามาหลอมรวมกบพลงประชาธปไตย

6 จนท าใหเกดการเปลยนผานประชาธปไตยในลกษณะทชนชนน าทปกครองรฐมากอนหนายงสามารถ รกษาผลประโยชนทางการเมองเอาไวได 5. ปจจยระหวางประเทศสามารถสงเสรมทงกระบวนการพฒนาประชาธปไตยและการครอง อ านาจของรฐบาลอ านาจนยมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงนเพราะบทบาทของประเทศมหาอ านาจ เชน สหรฐอเมรกาและจน รวมถงบทบาทขององคการระหวางประเทศทมกแสดงใหเหนทงแรงกดดนทกระตน ใหเกดการพฒนาประชาธปไตยและการคลายแรงกดดน ตลอดจนภาวะนงเฉยหรอแมกระทงการสนบสนน การครองอ านาจของรฐบาลเผดจการ ขณะเดยวกน ลกษณะปฏสมพนธระหวางรฐในเอเชยตะวนออกเฉยง ใตทเนนไมแทรกแซงกจการภายในกไมท าใหเกดแรงกระตนทหนกหนวงใดๆ ตอการเปลยนผานพฒนา ประชาธปไตยในภมภาค วตถประสงค เมอศกษาตอนท 12.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายปจจยประวตศาสตรทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได

2. อธบายปจจยสงคมวฒนธรรมทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได

3. อธบายปจจยเศรษฐกจการพฒนาทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได

4. อธบายปจจยชนชนน าทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได

5. อธบายปจจยระหวางประเทศทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตได

7

ความน า เอเชยตะวนออกเฉยงใตเปรยบประดจดงสนามทดลองหรอหองปฏบตการประชาธปไตย เพราะพบเหนทงปจจยตวแปรทสงผลตอความกาวหนาและความถดถอยของกระบวนการพฒนาประชาธปไตย1 จากกรณดงกลาว ปจจยตวแปรในมตตางๆ อาจมพลงตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย แตในทางกลบกนอาจสงผลตอการกอตวของระบอบอ านาจนยมซงท าใหเกดความลาชาหรอชะงกงนในการพฒนาประชาธปไตย ถงแมวาปจจยตางๆ ยอมมความเกยวพนเชอมโยงกนจนยากทจะแยกจากกนไดเดดขาด แตในทน ผเขยนขอจดแบงปจจยทสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนหาสวนหลก ไดแก 1. ปจจยประวตศาสตร 2. ปจจยสงคมวฒนธรรม 3. ปจจยเศรษฐกจการพฒนา 4. ปจจยชนชนน า และ 5. ปจจยระหวางประเทศ โดยแตละปจจยสามารถสนบสนนหรอขดขวางการพฒนาประชาธปไตยได หรอบางปจจยอาจมลกษณะเปนปจจยทจ าเปนแตไมพอเพยงตอการพฒนาประชาธปไตย ภาวะทปจจยตางๆ สามารถสงเสรมหรอแมกระทงขดขวางท าลายลางกระบวนการประชาธปไตย จงท าใหเอเชยตะวนออกเฉยงใตกลายเปนหนวยการเมองทเตมไปดวยเรองราวแหงความส าเรจและความลมเหลวของการพฒนาประชาธปไตย

เรองท 12.1.1 ปจจยประวตศาสตร ปจจยประวตศาสตรสงผลตอรปแบบระบอบการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงรวมถงเรองเสนทางพฒนาประชาธปไตย ในแงววฒนาการการเมอง มรดกประวตศาสตร (Historical Legacy) ในแตละยคสมยสามารถสงผานความสบเนองทมอทธพลตอวถพฒนาประชาธปไตยในระยะตอมา อาท สถาบนการเมองในยคอาณานคมหรอในยคสงครามโลกครงทสองทถกผปกครองรฐดงมาใชหลงจากทรฐตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดรบเอกราช จนท าใหการพฒนาประชาธปไตยถกขบเคลอนดวยสถาบนการเมองทถอก าเนดขนมากอนหนา ในฟลปปนสยคหลงเอกราช โครงสรางการเมองการปกครองไดถกปรบแตงใหเขากบเงอนไขเฉพาะของประเทศ หากแตสะทอนมรดกอาณานคมจากรฐเมองแม กลาวคอ ฟลปปนสใชระบอบประชาธปไตยแบบประธานาธบด (Presidential Democracy) ตามอยางสหรฐอเมรกา สหรฐไดเขามามสวนรวมปลกฝงการปกครองแบบประชาธปไตยใหกบฟลปปนสในสมยอาณานคม ขณะเดยวกน การดงโครงสรางสถาบนการเมอง เชน รปแบบสภานตบญญตและรปแบบคณะรฐมนตรตามสหรฐอเมรกามาใช (หากแตปรบใหเขากบบรบทฟลปปนส) ยอมสอดคลองกบสภาวะทฟลปปนสพงไดรบเอกราชมาหมาดๆ จงจ าเปนตองดงสถาบนการเมองทคนชนเขามาใชปกครองรฐใหรวดเรวทนทวงท2

1 Aurel Croissant, “Southeast Asia: A Laboratory for Transformation Research,” http://www.digital-development-debates.org/issue-07-transition--state--southeast-asia-a-laboratory-for-transformation-research.html (accessed 27 October 2018).

2 Lucian W. Pye, Southeast Asia's Political System (Englewood Cliffs: Prentice Hall, 1974), 68.

8 สวนในอนโดนเซย การตกอยใตการยดครองของทหารญปนและการตอสกบเนเธอรแลนดมผลตอเสนทางประชาธปไตย กลาวคอ สภาวะแวดลอมทงในชวงอาณานคมและสงครามโลกครงทสองไดกระตนใหเกดกระบวนการกอตวและพฒนาการของขบวนการชาตนยม กองทพสมยใหม หรอแมกระทงพรรคคอมมวนสต จนกลมอ านาจเหลานเขามาควบคมภมทศนการเมองอนโดนเซยยคหลงเอกราช ทวา การใหความส าคญกบเสถยรภาพและเอกภาพรฐทถกกระตนจากสถานการณสงครามและการเรยกรองเอกราชกอนหนา ไดท าใหผน าชาตนยมอยางประธานาธบดซการโนใชแนวทางประชาธปไตยชน า (Guided Democracy) ซงมการรวบอ านาจเอาไวทตวประธานาธบดในระดบสงโดยอางวาเปนความจ าเปนเพอพทกษความมนคงและพฒนารฐในยคหลงเอกราช จนเมอซการโนเรมกระชบสมพนธภาพทางการเมองกบพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยแนบแนนขน กองทพ (ทหวาดระแวงภยคกคามคอมมวนสตเปนทนเดมอยแลว) จงตดสนใจโคนลมรฐบาลซการโนและสรางระบอบอ านาจนยมใตการปกครองของนายพลซฮารโตทขนเถลงต าแหนงประธานาธบดคนใหมและปกครองอนโดนเซยมายาวนานถงสามสบสองป3 กรณดงกลาว ชใหเหนวาพฒนาการและสภาวะแวดลอมทางประวตศาสตรกอนหนา สงผลตอเสนทางประชาธปไตยอนโดนเซยในระยะตอมา ซงมลกษณะชะลอตวและถกครอบง าดวยพลงอ านาจนยมทสวนหนงเปนผลผลตจากมรดกประวตศาสตร ในบางรฐ ตวแปรประวตศาสตรมกมพลงตอทงกระบวนการกอรปรฐ (State Formation) และกระบวนการพฒนาประชาธปไตย โดยในบางครง ล าดบการพฒนาของสองกระบวนการทมความกาวหนาแตกตางกนหรอภาวะทมการพฒนาประชาธปไตยเกดขนฉบพลน ทงๆ ทยงสรางรฐไมแลวเสรจ อาจท าใหเกดการชะงกงนบนเสนทางพฒนาประชาธปไตยได ในเมยนมานบตงแตไดรบเอกราชจากองกฤษเมอป ค.ศ. 1948 ประชาธปไตยรฐสภาแบบองกฤษถกน ามาปรบใช หากแตกระบวนการสรางรฐทเกดขนกอนหนากลบยงไมเสรจสมบรณในทางประวตศาสตร นนคอ การออกแบบสหพนธรฐ (Federation) ในหวงป ค.ศ. 1947 เพอใหเกดการแบงสรรอ านาจทรพยากรทเทยงธรรมระหวางหนวยดนแดนตางๆ รวมถงการกระจายอ านาจเพอใหชนชาตพนธไดมโอกาสบรหารปกครองพนทตน กระนน การออกแบบสหพนธรฐในเมยนมาทไมไดรบการพฒนาใหอยในระดบทนาพอใจเพอตอบสนองความตองการทแตกตางหลากหลายของกลมอ านาจชาตพนธไดท าใหกลมชาตพนธทยอยจดตงกองก าลงตดอาวธจนท าสงครามรบพงกบกองทพรฐบาลเมยนมา ผลกระทบทตามมาจากกระบวนการสรางรฐทตกคางไมแลวเสรจคอการชะงกงนของการพฒนาประชาธปไตยอนเปนผลจากการท าสงครามกลางเมองเพอเรยกรองสหพนธรฐ ในระหวางชวงทมการขยายตวของการสรบนน กองทพเมยนมาไดสะสมก าลงอ านาจเพอควบคมความสงบเรยบรอยภายในรฐมากขนจนสบโอกาสกอรฐประหารลมลางรฐบาลประชาธปไตยส าเรจเมอป ค.ศ. 1962 ในเหตการณครงนน ผน าทหารเชอวารฐบาลประชาธปไตยมความหละหลวมในการรกษาความมนคงรฐและเรมมททารอมชอมตอขอเรยกรองของกลมชาตพนธทเนนใหลดอ านาจปกครองสวนกลางลงจนอาจสงผลใหประเทศชาตตองลมสลาย ดงนน กองทพจงคดวาการท ารฐประหารเพอกระชบอ านาจคอวธการเดยวทจะท าใหรฐไดรบการพยง

3 Helen Louise Hunter, Sukarno and the Indonesian Coup: The Untold Story (Westport: Praeger Security International, 2007).

9 รกษาเอาไว4 กรณดงกลาวแสดงใหเหนวากระบวนการพฒนาประชาธปไตยทกอตวขนในชวงทเมยนมายงสรางรฐไมเสรจหรอไมสามารถออกแบบรฐใหเปนทนาพอใจส าหรบคนหลายกลมจนท าใหประเทศกาวสยคสงครามกลางเมอง ท าใหเกดการชะงกงนบนเสนทางพฒนาประชาธปไตยหรอแมกระทงการพงทลายลงของระบอบประชาธปไตยทตองตกอยใตอ านาจอทธพลของกองทพ (ทเนนการสรางรฐผานสงคราม)5 มานานอกหลายสบป ในประวตศาสตรการเมองเอเชยอาคเนยชวงตอมา นารายน กาเนชาและคณะ (Narayan Ganesa et al.)6 เสนอกรอบวเคราะหผานจดหกเหประวตศาสตร (Historic Turning Point) หรอระยะรอยตอส าคญ (Conjuncture / Critical Juncture) ซงมลกษณะเปนจดเวลาหรอหวงเวลาทรองรบการผนกบรรจบเขาหากนของแรงรกกระทบตางๆจนขยายผลพฒนามาเปน “มหเหตการณ” (Macro Event) หรอเหตการณชดใหญ เชน การปฏวตประชาธปไตยโดยกลมประชาชนเพอลมลางผปกครองเผดจการ แรงระเบดของเหตการณชดใหญมกกอกระทบตอชวตการเมองหรอโครงสรางเศรษฐกจสงคมในวงกวางจนท าใหเกดความเปลยนแปลงทสงผลสะทอนตอวถพฒนาประชาธปไตย7 ในกรณฟลปปนส การลกฮอของพลงประชาชนในป ค.ศ. 1986 ถอเปนจดเปลยนประวตศาสตรทท าใหระบอบเผดจการมารกอสสลายตวลงพรอมเบกทางไปสการพฒนาประชาธปไตยทน าโดยรฐบาลนางคอราซอน อากโน (Corazón Aquino) ความไมพอใจของมวลชนตอการปกครองแบบรวบอ านาจในสมยมารกอสไดกระตนผลกดนใหประชาชนตดสนใจออกมาเคลอนไหวลมลางมารกอสจนมพลงมากพอตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย8

สวนเมยนมา การลกฮอเรยกรองประชาธปไตยของประชาชนในป ค.ศ.1988 นบเปนหวเลยวหวตอส าคญทสงผลตอการเปลยนแปลงการเมอง เศรษฐกจและสงคม ถงแมวากลมผประทวงจะถกปราบปรามลงและการเรยกรองประชาธปไตยจะลมเหลวพรอมถกแทนทดวยระบอบเผดจการทหารทปกครองรฐเมยนมาตอไปอกเกนกวายสบป หากแตเหตการณครงน ไดน ามาซงความเปลยนแปลงหลากหลายแงมม เชน การแทนทแบบรวดเรวของระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมดวยระบบเศรษฐกจทเปนทนนยมมากขน หรอ การเปลยนแปลงอยางชาๆ ของผน าทหารเมยนมาทแมจะปกครองรฐดวยระบอบเผดจการหากแตกประกาศขนตอนพฒนาประชาธปไตยในป ค.ศ. 2003 เพอเปลยนผานระบอบการเมองใหเปนประชาธปไตยมากขน (โดยภาพทรงจ าจากแรงระเบดของการเรยกรองประชาธปไตยในป ค.ศ. 1988 อาจมผลใหชนชนน าทหารเหนวาการพฒนาประชาธปไตยเปนสงทหลกเลยงไมได

4 รายละเอยดในสวนนโปรดด Dulyapak Preecharush, “Federalism and State Formation in Myanmar,” https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/federalism-and-state-formation-in-myanmar.html (accessed 26 October 2018); Sai Aung Tun, History of the Shan State: From Its Origin to 1962 (Chiang Mai: Silkworm Books, 2009); San Aung, The Struggle for Unity (Yangon: Nilar Press, 1973); Saw Myat Sandy, Problems of Democratic Transitions in Multi-Ethnic States: Comparison between the Former Yugoslavia and Present Days Myanmar (Stuttgart: ibidem-Verlag, 2012).

5 การวเคราะหประวตศาสตรของทหารเมยนมาในฐานะผสรางรฐผานสงคราม โปรดด Mary P. Callahan, Making Enemies: War and State Building in Burma (Ithaca: Cornell University Press, 2005).

6 Narayan Ganesa et al., Conjunctures and Continuities in Southeast Asian Politics (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2013).

7 Narayan Ganesa, “Conjunctures and Continuities in Southeast Asian Politics,” in Narayan Ganesa et al., Conjunctures and Continuities,1-8.

8 Ibid.,10-11.

10 จนตองยอมรบการพฒนาประชาธปไตยในอนาคตไมทางใดกทางหนง)9 สวนในกรณอนโดนเซย การลมสลายของระบอบซฮารโตเมอป ค.ศ. 1998 เกดจากการผนกรวมของแรงกระทบทหลากหลาย เชน การสะสมความไมพอใจของประชาชนทมตอการปกครองระยะยาวของซฮารโต โดยมวกฤตเศรษฐกจภายในภมภาคเปนตวกระตนส าคญ หลงเหตการณน การเมองอนโดนเซยไดเคลอนตวเขาสยคเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยมากขน จงนบวา การพงทลายของโครงสรางปกครองใตยคซฮารโตชวยสรางความเปลยนแปลงใหมๆใหกบชวตการเมองของคนอนโดนเซย10 ปจจยประวตศาสตรในแตละยคสามารถสงพลงออกมากอแรงกระทบตอวถประชาธปไตยในยคถดมาไดเปนทอดๆ โดยเฉพาะภาวะทผปกครองรฐในอดตไดทงสงตกคางทางประวตศาสตรเอาไวจนสงผลตอวถการพฒนาการเมองในระยะตอมาหรอการทผกมอ านาจรฐยงหวนระลกถงประวตศาสตรในอดตทเคยสรางแรงบนดาลใจหรอหลอหลอมระบบคดทางการเมองของตน ตวอยางส าคญเชน รฐประหารในไทยเมอป ค.ศ. 1947 (พ.ศ.2490) ทเกดขนจากความรวมมอระหวางกลมทหารและกลมอนรกษนยม-กษตรยนยม โดยท าใหฐานอ านาจเกาของกลมนายปรด พนมยงค ถกโคนลมกวาดลางลงและถอเปนจดหกเหประวตศาสตรทท าใหพระราชวงศ ขนนางเกา ไดรบการฟนฟอ านาจขนมาพรอมสรางแนวรวมพนธมตรกบกลมทหาร11 ขณะเดยวกน รฐประหารป ค.ศ. 1947 ไดกลายเปนตวอยางของรฐประหารครงตอๆ มา แตสงทส าคญกวานน คอ รฐประหารไดชวยสรางฐานอ านาจทแขงแกรงขนในการสนบสนนนายทหารหนมรนนายพน เชน สฤษด ธนะรชต ถนอม กตตขจร และประภาส จารเสถยร ซงตอมาไดน าไปความรงเรองของพลงเผดจการทเรมตงแตป ค.ศ. 1958 (พ.ศ. 2501)12 สงนแสดงใหเหนวารฐประหารในยคกอนหนาไดสรางอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตยทถกแทรกแซงแทนทดวยพลงอ านาจนยม ยคเรองอ านาจของจอมพลสฤษดทเคยใชการเมองแบบรวบอ านาจเขาปกครองพฒนาประเทศจนเกดคณลกษณะเฉพาะ เชน การใชมาตรการเดดขาดรนแรงเพอใหเกดความสงบเรยบรอยขนในบานเมอง นบเปนแมแบบหรอเปนทกลาวถงในหมผน าทหารไทยรนถดมาและกอาจสงผลใหพลงอ านาจนยมทสบเนองมาจากยคสฤษดสามารถแทรกตวเขามาขดขวางการพฒนาประชาธปไตยไทยในระยะตอมาได ทงนเนองจากระบอบการเมองแบบจอมพลสฤษดซงสบทอดโดยจอมพลถนอม กตตขจร มลกษณะตรงขามกบระบอบประชาธปไตย เพราะใชโครงสรางการเมองแบบปด มการแบงแยกทชดเจนระหวางผปกครองกบประชาชน รวมถงเนนการปกครองบรหารรฐทขนกบผน ามากกวาการใชเสยงขางมากตดสนขบเคลอนนโยบายในระบบประชาธปไตย13 ในอกทางหนง ประวตศาสตรทงในอดตและปจจบนยอมมผลตอเสนทางประชาธปไตยในอนาคต เชน

9 ด Tin Maung Maung Than, “The 1988 Uprising in Myanmar: Historical Conjuncture or Praetorian Redux?,” in Narayan Ganesa et al., Conjunctures and Continuities, 67-102.

10 Narayan Ganesa, Conjunctures and Continuities, 18-19. 11 ณฐพล ใจจรง, "รฐประหาร พ.ศ. 2490,”

http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3_%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2490 (สบคนเมอ 25 ตลาคม 2561).

12 ลขต ธรเวคน, ววฒนาการการเมองการปกครองไทย, พมพครงท 7 แกไขเพมเตม (กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542), 158.

13 เรองเดยวกน.,173.

11 กระบวนการรางรฐธรรมนญและออกแบบสถาบนการเมองในยครฐบาลพลเอกประยทธ จนทรโอชา ทแมมการเลอกตงเกดขนจรงในวนท 24 มนาคม ค.ศ. 2019 (พ.ศ. 2562) หากแตมรดกระบอบการเมองในยคนยอมสงผลตอวถพฒนาประชาธปในภายหนาซงท าใหตวแทนทมาจากกลมกองทพและคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ยงสามารถมบทบาทการเมองตอไปในชวงเปลยนผานประชาธปไตย หรอเมอพจารณาดทาทของพลเอกอภรชต คงสมพงษ ผบญชาการทหารบกคนใหม ทออกมาแสดงทาทการเมองในลกษณะทไมปฏเสธแนวโนมการท ารฐประหารหากมความสบสนวนวายจลาจลเกดขนในบานเมองระหวางการเปลยนสประชาธปไตย กจะเหนภาพประทบทางประวตศาสตร (Historical Imprint) ทฝงรากลกอยในระบบคดของผน าทหารไทย โดยพลเอกอภรชตเปนบตรชายของพลเอกสนทร คงสมพงษ ซงเคยเปนหนงในคณะรฐประหารลมอ านาจรฐบาลชาตชาย ชณหะวณและด ารงต าแหนงประธานคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ทาทของพลเอกอภรชตทมกชนชมหวนระลกถงแนวยทธศาสตรการเมองของบดาในอดต ไดแสดงใหเหนถงมรดกประวตศาสตรทไดรบการสบสานสงผานจนอาจสรางความไมราบรนตอเสนทางเปลยนสประชาธปไตยไทยในอนาคต ซงนบเปนเรองบทบาททหารกบการเปลยนผานประชาธปไตยทตองจบตาดตอไปเปนระยะ

กจกรรม 12.1.1

ปจจยประวตศาสตรสงผลตอระบบการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางไร จงอธบายมาพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม

ปจจยประวตศาสตรสามารถสงผานความสบเนองทางการเมองจากยคหนงไปยงอกยคหนง เชน การเลอกใชระบบประธานาธบดตามแบบสหรฐอเมรกาซงสะทอนมรดกประวตศาสตรในยคอาณานคม ขณะเดยวกน จดหกเหทางประวตศาสตรยงสรางแรงสะเทอนตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย เชน การลมสลายของระบอบซฮารโตทน าไปสการเปลยนผานสประชาธปไตยในเวลาตอมา นอกจากนน ววฒนาการทางประวตศาสตรยงสามารถเคลอนตวเปนทอดๆ จนสงผลตอลกษณะประชาธปไตยในแตละหวงเวลา อาท รฐประหารในไทยเมอ ค.ศ. 1947 ทสงผลตอการสะสมอ านาจของกลมนายทหารจนน าไปสการกอตวของระบอบเผดจการสฤษด หากแตมรดกการปกครองในยคสฤษดกไดเถายทอดพลงอ านาจนยมใหแกระบอบการเมองไทยในยคตอมา

เรองท 12.1.2 ปจจยสงคมวฒนธรรม

สภาพสงคมวฒนธรรมยอมมผลตอการพฒนาประชาธปไตยในแงทวาคานยม ความเชอ ประเพณหรอการกระท าทางสงคมทเชอมตอรอยเรยงผคนเขาหากนผานรปแบบวฒนธรรมสามารถก าหนดทศนคตทางการเมองของผน าและประชาชนจนสงผลตอคณภาพประชาธปไตย14 ส าหรบรฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มกพบเหนทศนคต

14 โปรดด เกงกจ กตเรยงลาภ, “วฒนธรรมในการวเคราะหการเมองเปรยบเทยบ,” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ

12 การเมองของผน าทมรากฐานมาจากคานยมและประเพณการปกครองอนเกาแก ในอนโดนเซยยคหลงเอกราช ประธานาธบดซการโนเคยเนนย าเรอง “กอตอง รอยอง” (gotong royong) ซงมรากศพมาจากภาษาชวา มความหมายวาการลงแขกหรอการรวมแรงรวมใจชวยเหลอกน15 หลกวถแบบกอตอง รอยอง ถกน ามาปรบใชกบการเมองการปกครองทมงเนนไปทการสรางความเหนพองตองกนของคกรณทงนเพอแกปญหาความแตกแยกของกลมการเมองแยกยอย ซงถอเปนแนวประเพณทไมขดแยงหรอสวนทางกบหลกประชาธปไตย16 แตอยางไรกตาม รากเหงาวฒนธรรมของสงคมอนโดนเซยโบราณ เชน การมล าดบชนปกครองทชดเจนและการรวบอ านาจไวทผน าเพอส าแดงก าลงบารมอนโออานบเปนลกษณะส าคญของการเมองการปกครองยคซการโน ซงเตมไปดวยพลงอ านาจนยมทเขามากดทบชะลอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย โดยเฉพาะการทซการโนยกยองตนเองวาเปนบดาทรดทสดวาอนโดนเซยควรถกปกครองบรหารอยางไรและการพยายามรวบอ านาจรฐมาไวทซการโนโดยไมปลอยใหมการขดขวางรบกวนจากสถาบนการเมองอนจนคกคามตอฐานอ านาจฝายตน17 สวนกรณมาเลเซย ในการประชมรฐสภาเมอป ค.ศ. 1996 นายกรฐมนตรมหาเธรเคยชแจงวาตามประเพณมลายนน ถอเปนการไมสภาพและเปนการทรยศหกหลงหากบคคลใดทมต าแหนงอยในคณะกรรมการหรอในคณะผปกครองคอยแสดงทาทคกคามทาทายตอหวหนาซงเปนเจานายของบคคลเหลานน แตทวา หลกประเพณทมหาเธรหยบยกขนมานยอมสวนทางกบหลกประชาธปไตยทเนนไปทความเทาเทยมกน ตลอดจนการแสดงความคดเหนทเปดกวางมเหตมผลโดยไมเกยงวาบคคลทถกวจารณจะเปนเจานายหรอผบงคบบญชา ซงกคลายๆ กบกรณวฒนธรรมชวา โดยเฉพาะทางแถบสราการตาและยอกยาการตาทใหความส าคญกบความกตญญรคณคนและการเคารพนบนอบผใหญจนกลายเปนคานยมทควรไดรบการถนอมรกษาถงแมวาสงเหลานจะขดแยงกบคานยมอน เชน วฒนธรรมแหงความเทาเทยมกนตามหลกประชาธปไตย18 ในสงคโปร พบวาคานยมแบบขงจอจากจนยงคงมอทธพลตอระบบความเชอของผน าและประชาชน อาท การทประชาชนพงเคารพนบถอเชอฟงผปกครองทมคณธรรมจนท าใหเกดลกษณะพเศษขนในระบอบการเมองสงคโปร กลาวคอ ผปกครองตองน าพาประเทศบนหลกแหงคณธรรมและจรยธรรมอนดงามหากแตการรวบอ านาจไวทผปกครองและการควบคมเสรภาพประชาชนมใหวพากษวจารณรฐบาลกแสดงใหเหนถงพลงอ านาจนยมทสงผลตอเสนทางพฒนาประชาธปไตยสงคโปร สวนกรณเมยนมา ผน าทหารมกคนชนกบการระดมเกณฑแรงงานแบบกดขโดยใชก าลงเขาบบบงคบใหประชาชนอทศตนเพอสรางถนนหนทางหรอโครงสรางพนฐานตางๆ ซงมประชาชนมนอยทไมไดรบคาจางหรอไดรบในอตราทต าพรอมถกกดดนลงโทษอยางรนแรง จนดประหนงวา ผน ารฐบาลทหารเมยนมาอาจมองประชาชนในฐานะไพรฟาขาแผนดนในยคโบราณมากกวาพลเมองทมสทธเสรภาพและไดรบการคมครองตามหลกกฏหมาย ดงนน ทศนคตในเรองแรงงานบงคบตามประเพณจงขดฝนกบหลกพลเมองในระบอบประชาธปไตย19

(นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560), 13. 15 สมภาษณ ผศ.ดร. อรอนงค ทพยพมล, สมภาษณโดย ดลยภาค ปรชารชช, กรงเทพฯ, 16 มถนายน 2561. 16 Michael R.J.Vatikiotis, Political Change in Southeast Asia: Trimming the Banyan Tree (London: Routledge, 1996), 42. 17 Ibid., 43. 18 Ibid., 31. 19 Ibid.

13 ในงานเขยนเรอง “Civic Culture” ของกาเบรยล อลมอนด (Gabriel A. Almond) และซดนย เวอรบา (Sidney Verba) ถอกนวาเปนงานบกเบกการศกษาเรองวฒนธรรมการเมอง20 ไดแสดงขอมลดานวฒนธรรมการเมองในสหรฐอเมรกา องกฤษ เยอรมน อตาลและเมกซโก โดยทงสองคนจดแบงวฒนธรรมการเมองออกเปนสามประเภท คอ 1. วฒนธรรมการเมองแบบดงเดม (Parochial Political Culture) ซงเปนลกษณะสงคมแบบโบราณทประชาชนขาดการรบรเรองความเปลยนแปลงทางการเมองและไมกระตอรอรนทจะมสวนรวมในกระบวนการทางการเมองการปกครอง 2. วฒนธรรมการเมองแบบไพรฟา (Subject Political Culture) ทประชาชนรบรความเปนไปของการเมองแตไมมสวนรวมทางการเมองหรอปลอยใหผน าผกขาดอ านาจในการตดสนใจการเมอง และ 3. วฒนธรรมการเมองแบบมสวนรวม (Participant Political Culture) ซงถอปนวฒนธรรมทเปนรากฐานส าคญของระบอบประชาธปไตย โดยพลเมองมงเนนเขามามสวนรวมทางการเมองอยางแขงขนกระฉบกระเฉง และมบทบาทในการสะทอนความคดเหนตอนโยบายรฐบาลและการปฏบตของระบบราชการ ตวชวดอยางหนง คอ การออกไปใชสทธเลอกตงอยางสม าเสมอ21 หากน าหลกเกณฑวเคราะหของอลมอนตและเวอรบาเขามาส ารวจวฒนธรรมการเมองเอเชยอาคเนย อาจพบเหนรปแบบทศนคตและคานยมการเมองของประชาชนทไมสามารถกระตนผลกดนใหเกดการพฒนาประชาธปไตยแบบรวดเรวภายในภมภาคได ตวอยางส าคญเชน ในประเทศไทย พบเหนประชาชนในเขตเมองหรอทอาศยอยในตางประเทศบางกลมทสนใจอยากเขามามสวนรวมทางการเมองและวพากวจารณนโยบายของรฐบาล หากแตกยอมมประชาชนบางกลมทไดรบรความเปลยนแปลงทางสงคมการเมองแตไมกระตอรอรนทจะมสวนรวมทางการเมองหรอไมไปใชสทธเลอกตง สวนในเขตลกตามปาเขาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบเหนกลมชนบางสวนทยงคงรกษาประเพณวฒนธรรมดงเดมเอาไวพรอมถกตดขาดจากชมชนภายนอกจนขาดการรบรเรองการเมองและไมมสวนรวมในกระบวนการทางการเมอง กระนนกตาม ดวยการเปลยนผานจากสงคมดงเดมเขาสสงคมสมยใหมพรอมการควบแนนเชอมโยงบรณาการในยคโลกาภวฒน จงท าใหวฒนธรรมการเมองแบบดงเดมถกแปลงรปววฒนเขาสวฒนธรรมการเมองแบบไพรฟาซงพบเหนไดในบางเขตภมศาสตรสงคม เชน ชมชนชนเผาบนทสงในลาว ในท านองเดยวกน วฒนธรรมการเมองแบบไพรฟาอาจเคลอนตวเขาไปผสมผสานกบวฒนธรรมการเมองแบบมสวนรวม หรอในประเทศหนงๆ ยอมมทงกลมประชาชนทนยม ทงวฒนธรรมการเมองแบบไพรฟากบแบบมสวนรวมหากแตกมการปรบเปลยนไปตามกาลเทศะและบรบทแวดลอมอนๆ จนท าใหเกดรปโฉมวฒนธรรมการเมองทดลนไหลไมสามารถแยกประเภทไดแบบเดดขาดสมบรณหรอชชดไดแนนอนวาในรฐหนงๆมความโดดเดนของวฒนธรรมการเมองประเภทไหนกนแน กระนนกตาม หากประเมนคราวๆในภาพรวมแลว พอกลาวไดวา วฒนธรรมการเมองแบบมสวนรวมยงมไดฝงรากลกหรอเตบโตเบงบานจนแพรกระจายไปทวเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในอกทางหนง วฒนธรรมการเมองของประชาชนอาจถกบงคบก ากบโดยวฒนธรรมการเมองของผปกครองจนท าใหเกดลกษณะประชาธปไตยแบบอ านาจนยม เชน ในกมพชาทพบเหนประชาชนมนอยทออกมามสวนรวมใชสทธเลอกตงสม าเสมอแตกไมกลาวจารณการท างานของรฐบาลหรอระบบราชการแบบรนแรง

20 Gabriel Almond and Sidney Verba, The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations (Princeton: Princeton University Press, 1963).

21 เกงกจ กตเรยงลาภ, “วฒนธรรมในการวเคราะหการเมองเปรยบเทยบ,” 20-21.

14 โจงแจงซงสะทอนกลนอายของวฒนธรรมการเมองแบบไพรฟา พรอมกนนนรฐบาลฮนเซนยงใชกลยทธแบบอ านาจนยม อาท การขมขผสมครจากพรรคการเมองอนหรอการผกขาดชองทางสอสารการเมองกบประชาชนแตเพยงฝายเดยวจนท าใหรฐบาลชนะเลอกตงทกครงไป22 ดงนน เมอน าวฒนธรรมการเมองจากฝงประชาชนและฝงผ น ามาวเคราะหประเมนรวมกน จงพอพดไดวากมพชาไมแสดงใหเหนถงความกาวหนาทโดดเดนนกในการพฒนาประชาธปไตย โครงสรางสงคมชาตพนธในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดสรางปญหาทนาสนใจตอการวเคราะหการพฒนาประชาธปไตยเชนกน โดยเฉพาะความตงเครยดและการใชความรนแรงทางชาตพนธทอาจคกคามการท างานของสถาบนประชาธปไตย ยกตวอยางเชน การแบงแยกดนแดนทางตอนใตของไทยทความรนแรงหรอการกอก าเรบโจมตสถานทราชการของกลมเคลอนไหวกอความไมสงบสามารถสงผลใหรฐบาลประชาธปไตยทมาจากการเลอกตงตดสนใจใชมาตรการกาวราวรนแรงเพอควบคมจดระเบยบพนท ดงเหนไดจากแนวนโยบายปกครองของรฐบาลทกษณทมตอสามจงหวดภาคใตซงพบเหนการละเมดสทธมนษยชนและการใชก าลงทหารต ารวจเขาจดการกบกลมผตองสงสยจนท าใหเกดการคกคามอตลกษณศาสนาวฒนธรรมของคนทองถน การจดการความขดแยงลกษณะนท าใหเกดค าถามตามมาในแงทวาประชาธปไตยสามารถยตความขดแยงทางชาตพนธวฒนธรรมไดจรงหรอไมและในทางกลบกนความขดแยงวฒนธรรมสงผลตอความไมราบรนบนเสนทางประชาธปไตยใชหรอไม ปรศนาเชนน นบเปนเรองละเอยดออนทตองสบสวนผานกรณศกษาทหลากหลายรอบดานเพอหาขอสรปทแนชดกนอกท แตกระนน ในรฐทเตมไปดวยสงคมทแตกแยกราวลก (Deeply Divided Society) หรอ เตมไปดวยหนวยดนแดนประชากรทสลบซบซอน23 กลบพบวาความขดแยงชาตพนธวฒนธรรมถอเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตย หากแตคณคาแบบประชาธปไตยกกลบมความจ าเปนตอการบรรเทาหรอระงบความขดแยงเชนกน24 ในเมยนมายคหลงเอกราช การท าสงครามกลางเมองระหวางรฐบาลกลางกบกองก าลงตดอาวธชนชาตพนธน ามาสการกอรฐประหารและการพงทลายลงของประชาธปไตย แตเมอมการเปลยนผานประชาธปไตยและปฏรปการเมองครงใหญเมอป ค.ศ. 2011 กลบพบวากลมอ านาจตางๆในเมยนมาไดยอมรบคณคาหรอเคารพในหลกการประชาธปไตยมากขน โดยบรรยากาศเปดกวางในยคพฒนาประชาธปไตยชวยออหนนใหเกดการเบงบานของการเจรจาสนตภาพตลอดจนกระบวนการปรองดองแหงชาตซงครอบคลมกลมอ านาจทมภมหลงทางสงคมชาตพนธทแตกตางหลากหลาย สวนกรณอนโดนเซย การพยายามเจรจาสนตภาพเพอแกปญหาการเมองเชงอตลกษณชาตพนธกพบเหนความกาวหนาในชวงทอนโดนเซยเรมมการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยนบตงแตการลมของระบอบซฮารโต เชน การตงเขตปกครองพเศษในจงหวดอาเจะหเพอรองรบความแตกตางหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมของประชากรในพนท

22 Sebastian Strangio, Hun Sen's Cambodia (New Haven: Yale University Press, 2014). 23 Adrian Guelke, Politics in Deeply Divided Societies (Cambridge: Polity Press, 2012).

24 Donald L. Horowitz, “Democracy in Divided Societies,” Journal of Democracy, 4, no. 4 (1993): 18-38.

15 กจกรรม 12.1.2 ปจจยสงคมวฒนธรรมสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางไร จงอธบายและยกตวอยางมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ปจจยทางสงคมวฒนธรรม อาท คานยม ความเชอ ประเพณหรอการกระท าทางสงคมทเชอมตอรอยเรยงผคนเขาหากนผานรปแบบวฒนธรรมสามารถก าหนดทศนคตทางการเมองของผน าและประชาชนจนสงผลตอคณภาพประชาธปไตย ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มกพบเหนทศนคตทางการเมองของผน าทมรากฐานมาจากคานยมและประเพณการปกครองอนเกาแก เชน หลกวถกอตอง รอยอง ในอนโดนเซย ถกน ามาปรบใชกบการเมองการปกครองทมงเนนไปทการสรางความเหนพองตองกนของคกรณซงไมขดยงหรอสวนทางกบหลกประชาธปไตย แตรากเหงาวฒนธรรม เชน การมล าดบชนปกครองทชดเจนและการรวบอ านาจไวทผน าในสมยซการโน เปนพลงอ านาจนยมทกดทบชะลอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย ขณะทคานยมแบบขงจอจากจนมอทธพลตอระบบความเชอของผน าและประชาชนในสงคโปร เกดเปนแบบแผนทประชาชนตองเคารพนบถอเชอฟงผปกครองทมคณธรรม โดยการรวมอ านาจไวทผปกครองและการควบคมเสรภาพประชาชนมใหวพากษวจารณรฐบาลกแสดงใหเหนถงพลงอ านาจนยมทสงผลตอเสนทางพฒนาประชาธปไตยสงคโปร

เรองท 12.1.3 ปจจยเศรษฐกจการพฒนา

กระบวนการท างานของการพฒนาเศรษฐกจสงผลตอการพฒนาประชาธปไตย หากแตในทางทฤษฏกลบพบมมมองททงสนบสนนและโตแยงขอเสนอดงกลาว ฉะนนแลว การวเคราะหความสมพนธระหวางเศรษฐกจกบประชาธปไตยในเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต จงตองกระท าอยางรอบคอบระมดระวงและควรอยใตกรอบถกเถยงเชงวชาการตามทกลาวไป เซมร มารตน ลปเซต (Seymour Martin Lipset) ชใหเหนวาการพฒนาเศรษฐกจสงผลใหเกดการเพมขนของรายไดและการศกษา พรอมท าใหคนระดบลางมความมงคงทางเศรษฐกจและไดรบการศกษาทสงขน ผลทตามมาคอคนกลมนมแนวคดการเมองทเปดกวาง25 ขณะเดยวกน การพฒนาเศรษฐกจยงน าไปสการกอตวของชนชนกลางทมปรมาณมากขน ซงสอดรบกบขอคนพบของแบรรงตน มวร (Barrington Moore)ทสรปแบบรวบรดไดวาการด ารงอยของชนชนกลางเปนเงอนไงส าคญของการเปลยนเปนประชาธปไตย26 ในท านองเดยวกน

25 Seymour Martin Lipset, "Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy," American Political Science Review, 52, no.1 (1959): 75; ชยวฒน มานศรสข, “การเปลยนสประชาธปไตยเปรยบเทยบ,” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ (นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560), 33; นธ เนองจ านงค, “การพฒนาทางการเมองและการเปลยนสประชาธปไตย,” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ (นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560), 23.

26 Barrington Moore, The Social Origins of Dictatorship and Democracy (Boston: Beacon Press, 1996).

16 ดทรช รสเชเมเยอร และคณะ (Dietrich Rueschemeyer et al.) อธบายวาการพฒนาของทนนยมมความสมพนธกบประชาธปไตยเพราะน าไปสการเปลยนรปโครงสรางชนชน โดยเฉพาะภาวะทชนชนเจาทดนเสอมพลงลงจนไมสามารถควบคมรฐได ขณะทชนชนอนๆ เชน ชนชนกลางและชนชนแรงงาน กลายเปนกลมคนทมความเขมแขงขน27 แตอยางไรกตาม แมชนชนสองประเภทหลง จะไมมจดยนทตอตานประชาธปไตยแบบเดนชด หากแตกมไดหมายความวาชนชนกลางและชนชนแรงงานในทกประเทศจะสนบสนนประชาธปไตย28 ตอกรณดงกลาว งานของอดม เปรเชวอรสก และคณะ (Adam Przeworski et al.)โตแยงวาการพฒนาเศรษฐกจไมจ าเปนตองน าไปสการพฒนาประชาธปไตยเสมอไป พรอมชใหเหนตวอยางของรฐเผดจการอ านาจนยมทแมจะมระดบการพฒนาเศรษฐกจทสง แตยงสามารถปกครองรฐไดอยางมประสทธภาพ ทงยงแสดงใหเหนวาหากประเทศใดมระดบรายไดประชาชาตตอหวสงกวา 7,000 ดอลลารสหรฐตอคนตอป ประเทศนนจะมเสถยรภาพทางการเมอง ไมวาจะใชรปแบบการปกครองประชาธปไตยหรอเผดจการอ านาจนยมกตาม29 นอกจากนน นกวชาการบางทานยงสรปวาการเกดขนของประชาธปไตยไมไดเปนผลพลอยได (by-product) ของการพฒนาเศรษฐกจ โดยประชาธปไตยสามารถรเรมขนทระดบใดของการพฒนากได หากแตเมอประเทศกลายเปนประชาธปไตยแลว โอกาสทประชาธปไตยจะอยรอดยอมพบเหนไดในประเทศทมความเจรญมงคงทางเศรษฐกจสง ดงนน ระดบการพฒนาเศรษฐกจจงไมไดสมพนธกบการเปลยนเปนประชาธปไตยอยางเดนชด แตมความสมพนธกบโอกาสความอยรอดของประชาธปไตยมากกวา30 ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบเจอกรณศกษาทชใหเหนวาการพฒนาเศรษฐกจมผลตอการพฒนาประชาธปไตย หากแตกพบลกษณะทการพฒนาเศรษฐกจไมมผลแนชดตอการพฒนาประชาธปไตยเชนกน ในฟลปปนส การเตบโตของเศรษฐกจทนนยมสงผลใหชนชนลางมความมนคงทางเศรษฐกจและไดรบการศกษาสงขน รวมถงท าใหเกดการขยายตวของชนชนกลาง ถงแมจะมชนชนกลางบางสวนทเขาไปอยในอาณาจกรพวกพองธรกจของมารกอส แตกมชนชนกลางมนอยทรวมเดนขบวนลมลางระบอบมารกอสจนสงผลใหเกดการเปลยนเปนประชาธปไตยในทสด สวนการพฒนาเศรษฐกจไทยสงผลใหเกดการขยายตวของกลมนกธรกจและพวกชนชนกลาง ชวงทประชาชนออกมาตอตานอ านาจของพลเอกสจนดา คราประยร ในเหตการณพฤษภาทมฬเมอป ค.ศ. 1992 (พ.ศ. 2535) พบเหนการชมนมทผประทวงใชโทรศพทมอถอสอสารปลกระดมตอตานพลงเผดจการ ผ ชมนมสวนใหญมาจากชนชนกลางในเขตตวเมองและนกธรกจหรอบคคลวยท างานซงถอเปนผลผลตของการพฒนาเศรษฐกจทนนยมในยคกอนหนาพรอมมผลตอการคดคานอ านาจสจนดาจนน าไปสการเปลยนเปนประชาธปไตยในเวลาตอมา31 แตอยางไรกตาม ในสงคโปร การพฒนาเศรษฐกจกลบสงผลตอเสถยรภาพของรฐบาล

27 Dietrich Rueschemeyer et al., Capitalist Development and Democracy (Chicago: University of Chicago Press, 1992). 28 ชยวฒน มานศรสข, “การเปลยนสประชาธปไตยเปรยบเทยบ,” 40. 29 นธ เนองจ านงค, “การพฒนาทางการเมองและการเปลยนสประชาธปไตย,” 24. 30 ชยวฒน มานศรสข, “การเปลยนสประชาธปไตยเปรยบเทยบ,” 36; Adam Przeworski and Fernando Limongi, “Modernization:

Theories and Facts,” World Politics, 49, no. 2 (1997): 155-183. 31 William Case, Politics in Southeast Asia: Democracy or Less (Richmond: Curzon Press, 2002), 11-13.

17 อ านาจนยม โดยเฉพาะคะแนนนยมของพรรคกจประชา (People's Action Party / PAP) ทประสบความส าเรจในการสรางความเจรญใหกบประเทศ ขณะทตามตวเลขสถตเมอป ค.ศ. 2017 บรไนมระดบรายไดประชาชาตตอหวสงถง 50,440 ดอลลารสหรฐตอคนตอป ซงสะทอนถงความมงคงทางเศรษฐกจทมผลตอความมนคงของระบอบเผดจการ32 สวนในลาวและเวยดนาม การพฒนาเศรษฐกจมผลตอความมนคงของรฐบาลเผดจการเชนกน โดยทงๆทเกดการปรบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยมมากขนจนชวยกระตนสงเสรมใหประชาชนมการศกษาและโลกทศนทกวางไกลขน หากแตกไมไดชวยผลตชนชนกลางหรอชนชนลางทเปนฐานก าลงพอเพยงตอการเปลยนผานประชาธปไตย มหน าซ า ชาวนาในชนบทหรอแรงงานในโรงงานตามรฐเหลานยงเปนฐานอ านาจหลกทชวยค ายนระบอบเผดจการคอมมวนสตรซงมลกษณะการเมองการปกครองทสวนทางกบประชาธปไตย สวนในฟลปปนส เมอยอนไปหายคมารกอส จะพบวาการเตบโตเศรษฐกจถอเปนยทธศาสตรการเมองทส าคญของรฐบาลมารกอสพรอมชวยค ายนอ านาจมารกอสไดในชวงระยะเวลาหนง ขณะทรฐไทยหลงการลมของรฐบาลทกษณ ชนวตร กลบแสดงใหเหนวามชนชนกลางจ านวนมนอยทไมไดออกมาสงเสรมการพฒนาประชาธปไตยอยางจรงจง โดยการชมนมประทวงของกลมการเมองบางฝายทประกอบดวยนกธรกจ ชนชนกลาง หรอแมกระทงชนชนลางบางสวน (แมจะตงใจหรอไมตงใจทจะโคนลมระบอบประชาธปไตยกตาม) ไดน าพาใหกองทพเขามาท ารฐประหารจนท าใหไทยตกอยใตระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตยนนเอง ปรศนาเกยวกบพลงเศรษฐกจททงมผลกระทบและไมมผลกระทบตอพลงประชาธปไตย โดยเฉพาะเรองชนชนกลาง อาจสามารถวเคราะหใหลมลกขนผานขอถกเถยงเชงวชาการ กลาวคอ ในรฐบาลอ านาจนยมทางแถบเอเชยทมลกษณะเปนรฐทมงเนนการพฒนา (Developmental State) อาจมคณลกษณะพเศษบางประการ นนคอ มการพฒนาเศรษฐกจทรวดเรวจนกอใหเกดการขยายตวของชนชนกลาง หากแตรฐบาลมกผกขาดอ านาจในการวางแผนด าเนนยทธศาสตรพฒนาประเทศ สวนชนชนกลางกเปนผลผลตของระบบการศกษาโดยรฐและเปนกลมทไดรบผลประโยชนจากรฐเผดจการ เชน ภาวะทตองกลายเปนผพงพงใตเครอขายอปถมภและการแจกจายทรพยากรทถกผกขาดโดยรฐ การอปถมภทางเศรษฐกจโดยรฐกอใหเกดวฒนธรรมการพงพงและความกงวลใจของชนชนกลางในแงของความไมมนคงปลอดภยหากเกดความขดแยงทรนแรงกบรฐบาลซงยอมสงผลใหชนชนกลางมความคดแบบยอมรบค าสงหรอมความภกดตอผน าทสามารถปกปองคมครองพวกเขาได33 นอกจากนน มารค ทอมปสน (Mark Thompson) มองวาชนชนกลางในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและในเอเชยแปซฟกมประสบการณเตบโตขนมาใตยคระบอบเผดจการและถกกลอมเกลาใตแนวคดทสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจทมประสทธภาพหากแตมลกษณะเปนเศรษฐกจทกระจกตวอยแตในบางพนทหรอตกอยใตก าลงผกขาดของชนชนปกครอง ดงนน ชนชนกลางจงเปนกลมคนจ านวนนอยทขยบฐานชนชนผานระบบการศกษาและการพฒนาโดยรฐเผดจการ จากกรณดงกลาว คนกลมนจงมแนวโนมทจะยอมรบหรอไมตอตานเผดจการมากนก โดยถงแมคนกลมนจะเคยรวมขบวนการเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตย หากแตกอยภายใตเงอนไขเฉพาะตราบเทาทการพฒนาประชาธปไตยไมกอแรงกระทบตอผลประโยชนและสทธประโยชนของพวกเขา ลกษณะเชนน จงชใหเหนวาการด ารงอยของชน

32 เปดประตสอาเซยน, “Brunei (บรไน),” https://sites.google.com/site/asean22423/brunei (สบคนเมอ25 ตลาคม 2561). 33 ชยวฒน มานศรสข, “การเปลยนสประชาธปไตยเปรยบเทยบ,” 42.

18 ชนกลางอาจน าไปสประชาธปไตยหรอไมกได34 หรอปจจยชนชนกลางทกอตวขนจากการพฒนาเศรษฐกจยอมไมมน าหนกเพยงพอตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนนเอง ปจจยเศรษฐกจการพฒนายงมลกษณะปลกยอยอนๆ ทนาสนใจ การกระจายรายไดทไมเทาเทยมกนหรอการกระจกความร ารวยเอาไวทกลมผน าและทงความยากจนใหประชาชนแบกรบภาระอาจสงผลใหเกดการรวมพลงมวลชนเพอสรางอ านาจตอรองกบชนชนน าหรอน าไปสการเรยกรองประชาธปไตยทเนนย าเรองความเทาเทยมกนทางเศรษฐกจ แตในบางรฐของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเชน กมพชา กลบไมพบเหนแรงเคลอนไหวทโดดเดนของประชาชนในประเดนดงกลาวทงๆ ทกลมผน ารฐบาลพรอมเครอขายพวกพองวงศวานตางมวถชวตและฐานะทางเศรษฐกจการเงนทแตกตางจากประชาชนกมพชาทวไปอยางมาก ในอกทางหนง รฐบาลในบางรฐอาจวางแผนยทธศาสตรการพฒนาในระดบประเทศและระดบทองถนแตกตางกนจนท าใหเกดรปแบบการเมองทมความจ าเพาะเจาะจงในบางพนท เชน รฐบาลนายบรรหาร ศลปอาชา ททมเทโครงการพฒนาทางเศรษฐกจจ านวนมากใหกบจงหวดสพรรณบรซงเปนบานเกดและเปนฐานคะแนนเสยงส าคญของนายบรรหาร การอดฉดเมดเงนจ านวนมากเพอสรางถนนหนทาง พฒนาโรงเรยนหรอกระตนภาคเศรษฐกจการเกษตรในทองทงยานสพรรณสงผลใหคนทองถนตดสนใจทมคะแนนเสยงสนบสนนตวแทนของพรรคชาตไทยในการเลอกตงแทบทกครง35 จงกลาวไดวา มรดกการพฒนายคบรรหารทเนนสรางความเจรญใหสพรรณบรไดสงผลตอรปแบบประชาธปไตยทมลกษณะจ าเพาะในบางพนท แตไมมผลเดนชดตอการเปลยนแปลงวถพฒนาประชาธปไตยในภาพรวมระดบประเทศนนเอง นอกจากนน ขณะทความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมผลตอการพฒนาประชาธปไตยในบางรฐหรอกลบชวยสรางเสถยรภาพใหกบรฐบาลอ านาจนยม หากแตในตมอรตะวนออก กลบพบเหนปรศนาส าคญ นนคอ ทงๆทรฐเตมไปดวยปญหาความยากจนและมการพฒนาเศรษฐกจอยในระดบต า แตตมอรตะวนออกกลบมระดบการพฒนาประชาธปไตยทสงกวาเพอนบานหลายๆรฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จงนบเปนกรณศกษาทชวยใหเกดการพจารณาใครครวญกอนจะรบสรปแบบหนกแนนวาการพฒนาเศรษฐกจมผลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

กจกรรม 12.1.3 ปจจยเศรษฐกจการพฒนาสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางไร จงอธบายมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ขอถกเถยงเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจกบการพฒนาประชาธปไตยมทงอธบายวาระดบการพฒนาเศรษฐกจสนบสนนการพฒนาประชาธปไตย เชน การพฒนาในไทย น าไปสการเกดขนของชนชนกลางทกลายเปนพลงส าคญในการตอตานรฐบาลของพลเอกสจนดา คราประยร จนเกดเปนเหตการณพฤษภาทมฬ พ.ศ. 2535 และ

34 เรองเดยวกน., 43. 35 เกงกจ กตเรยงลาภ, “วฒนธรรมในการวเคราะหการเมองเปรยบเทยบ,” 51; Yoshinori Nishizaki, Political Authority and

Provincial Identity in Thailand: The Making of Banhan-Buri (Ithaca: Cornell University Press, 2011).

19 การพฒนาเศรษฐกจมผลตอการรกษาเสถยรภาพของรฐบาลอ านาจนยม เชน สงคโปร บรไน เวยดนาม และลาว ในประเทศเหลาน ชนชนกลางทเพมจ านวนมากขนไมไดเปนฐานก าลงของการเปลยนผานประชาธปไตย

เรองท 12.1.4 ปจจยชนชนน า ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเปลยนสประชาธปไตยยอมขนอยกบการตดสนใจและพลงอ านาจตอรองการเมองของชนชนน า (Elites) ทมลกษณะเปนคนกลมนอยททรงอภสทธและสงสถตอยบนยอดสงสดของโครงสรางแบงชนเชงอ านาจภายในรฐและสงคม36 ถงแมวาการเปลยนสประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะไดรบแรงกระทบจากกลมพลงทหลากหลาย อาท การเขามาของสหประชาชาตทสงผลตอกระบวนการสนตภาพและการเปลยนผานประชาธปไตยในกมพชาและตมอรตะวนออก หรอการลกฮอของพลงประชาชนเพอโคนลมระบอบเผดจการมารกอสในฟลปปนส หากแตความเขมแขงเหนยวแนนของชนชนน ามกสงผลเดนชดตอรปแบบเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในภมภาค ซงมกครอบคลมทงเรองการพฒนาประชาธปไตยแบบคอยเปนคอยไปเพอใหอ านาจผลประโยชนของชนชนน าทปกครองรฐมายาวนานไดรบการคมครองสบไปหรอแมกระทงการรวมก าลงของชนชนน าจนสามารถท าลายลางมวลชนทเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตยไดส าเรจ พดอกแงคอชนชนน าทปกครองรฐเอเชยตะวนออกเฉยงใตสวนใหญมกมแนวโนมตอตานการพฒนาประชาธปไตยทรวดเรวหากแตกลมคนเหลานมกมก าลงเหนยวแนนพอทจะควบคมจงหวะพฒนาประชาธปไตยมใหเคลอนตวฉบไวเกนไปหรอในบางครงกมอ านาจทแขงแกรงจนคว าหรอลมลางกระบวนการพฒนาประชาธปไตยเพอรกษาการคงอยของระบอบอ านาจนยมได โดยเมอพดถงกลมชนชนน าในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมกหมายถงคนกลมนอยทปกครองรฐผานวถการเมองอ านาจนยมซงมทงกลมทหาร กลมนกการเมองและกลมราชวงศ ดงนน การเมองประชาธปไตยในภมภาคจงไดรบอทธพลจากปจจยเรองชนชนน าซงสวนใหญจะพงเปาไปทการวเคราะหยทธศาสตรการเมองของพวกชนชนน า วลเลยม เคส (William Case) ผเชยวชาญการเมองเปรยบเทยบ ไดศกษาความเหนยวแนนของชนชนน าในฐานะปจจยส าคญทสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เคส ไดสอบสวนขอวเคราะหของนกรฐศาสตรคนอนๆ ทศกษาเรองชนชนน านยม (Elitism) มากอนหนา เชน แฮโรลด เคราช (Harold Crouch) และ เจมส โมรล (James Morley) พรอมยกตวอยางความเหนยวแนนของชนชนน าในภมภาคอาเซยน เชน ในสงคโปรทสามารถหลกเลยงการพฒนาประชาธปไตยไดบางสวน สาเหตหนงมาจากชนชนน าแหงพรรคกจประชาทรวมตวกนอยางมเอกภาพนบตงแตการกอรปพรรคในหวงทศวรรษ 1950 โดยสภาพไรความขดแยงหรอไรซงรอยปรแยกในหมชนชนน าในพรรคกจประชาไดเปดโอกาสทนอยมากตอการปรากฏตวของกลมฝายคานทเขมแขง37 สวนชนชนน าในระเบยบใหม (New Order) ของอนโดนเซย กเตมเปยมไปดวยความเหนยวแนนจนท าใหชนชนน าสามารถ

36 Tom Bottomore, Elites and Society (London: C.A. Watts, 1964). 37 William Case. Politics in Southeast Asia, 20; Harold Crouch and James Morley, “The Dynamics of Political Change,” in

Driven by Growth: Political Change in the Asia-Pacific Region, ed. James Morley (Armonk: M.E. Sharpe, 1993), 313-354.

20 หลกเลยงพลงประชาธปไตยไดเกนสามทศวรรษ38 นอกจากนน พวกชนชนน ายงเนนสรางสตรการเมองเพอปกครองรฐระยะยาวผานพลงอ านาจนยม เชน การสถาปนาโครงสรางรฐแบบบรรษททใชแนวทางบรหารแบบพอปกครองลก (Paternalistic, Corporatist Structure) ของพวกชนชนน าในรฐสงคโปรเพอเรยกคะแนนสนบสนนจากแรงงานและลกจางบรษท39 หรอการตงกลมกรรมการควบคมการเมองพหชมชนชาตพนธ (Multicommunal Political Directorate) ของบรรดาชนชนน าในมาเลเซยเพอเกบรกษาความจงรกภกดจากกลมชาตพนธทแตกตางหลากหลายโดยดงใหกลายมาเปนฐานก าลงหลกของกลมผน าทกมรฐบาล40 เพราะฉะนน จงพอไดขอสรปคราวๆวา การเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยจะสามารถกอรปขนได กตอเมอพบเหนรอยปรแยกหรอภาวะขาดความเหนยวแนนและสมรรถนะหรอยทธศาสตรบรหารจดการรฐทตกต าลงในหมชนชนน าเทานนจงจะสามารถเปดโอกาสใหกลมพลงสงคมอนเตบโตขนมาแขงขนกบชนชนน าได41 หากแตชนน าเองกสามารถตโตถวงดลคนไดหากมการกอบกความเหนยวแนนในกลมตนขนมาซงยอมชะลอความรวดเรวในการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย จากกรณดงกลาว การเปลยนสประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอาจคลายคลงกบกรณยโรปใตและละตนอเมรกาในแงทวาการเปลยนผานจะเกดขนไมไดเลยหากไมเกดการแบงแยกขวอ านาจภายในตวระบอบเผดจการเอง โดยเฉพาะ รอยแตกแยกระหวางพวกอ านาจสายออน (Soft-liners) ทมกมแนวคดทกาวหนาขนและเนนการปฏรปประนประนอมกบฝายคานและพวกอ านาจสายแขง (Hard-liners) ทมกมแนวคดอนรกษนยมพรอมเนนการใชก าลงตอกรกบฝายเรยกรองประชาธปไตย หากพวกสายออนเลงเหนวาความชอบธรรมทางการเมองผานการเลอกตงยอมมประโยชนทงในแงการเกบรกษาอ านาจรฐและการไดการยอมรบจากสงคม กจะเกดกระบวนการผลกดนใหชนชนน าบางสวนยอมตกลงเจรจากบกลมมวลชนหรอชนชนน ากลมอนจนท าใหเกดการเปลยนผานประชาธปไตยในเวลาตอมา42 ดงนน จงไมมการเปลยนผานประชาธปไตยทถกผลกกระตนไดเตมๆจากพลงฝายคานทตอตานระบอบเผดจการซงเปนระบอบการเมองทยงคงเกบรกษาความเหนยวแนนในหมชนชนน าไว รวมถงมวถการใชก าลงเพอปราบปรามคปฏปกษทางการเมองไดตลอดเวลา43 ตวแปรดานชนชนน า ทงในแงความสมพนธระหวางชนชนน าเอง (Inter-Elite Relations) และ ความสมพนธระหวางชนชนน ากบมวลชน (Elite-Mass Relations) มผลตอทศทางระบอบการเมองในภมภาค โดยเฉพาะชยชนะระหวางการพฒนาประชาธปไตยกบการคงอยของเผดจการ วลเลยม เคส เสนอใหมองทงความเหนยวแนนในหมชนชนน าและทศคตของมวลชนทไดรบอทธพลจากปจจยบรบทแวดลอมตางๆ (เชนการพฒนาเศรษฐกจและการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรม) จนท าใหมวลชนเลอกทจะนงสงบสมยอมตออ านาจผปกครองหรอเลอกทจะเคลอนไหวมสวนรวมในกระบวนการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย44 เคสไดน าเอาประเดนแรกท

38 William Case. Politics in Southeast Asia, 20. 39 Ibid., 21. 40 Ibid. 41 Ibid. 42 Guillermo O' Donnell and Philippe Schmitter, “Tentative Conclusions about Uncertain Democracies,” in Transitions from

Authoritarian Rule, eds. Guillermo O' Donnell et al. (Baltimore: John Hopkins University Press, 1986), Part 4, 1-78. 43 William Case, Politics in Southeast Asia, 23. 44 Ibid., 24.

21 แบงออกเปนความเหนยวแนนเกาะตดกนในกลมชนชนน าและภาวะปรแยกแตกสามคคของชนชนน าเขามาผสมผสานกบประเดนทสองซงไดแกความเงยบสงบเฉอยชาของสงคมกบความกระตอรอรนมสวนรวมของสงคม การรวมตวเขาหากนของมตเหลานท าใหเกดผลลพธการเมองทพอเปนไปไดอยสประการ คอ 1. หากชนชนน ามเอกภาพและมวลชนนงเงยบไมตอตานผปกครอง กจะท าใหเกดระบอบอ านาจนยมทมเสถยรภาพ 2. หากชนชนน าขาดเอกภาพแตมวลชนกลบนงเฉย จะท าใหระบอบอ านาจนยมยงคงอยไดแตขาดเสถยรภาพ 3. หากชนชนน ามความเหนยวแนนแตสงคมเองกกระฉบกระเฉงกระตอรอรนทจะพฒนาประชาธปไตย ผลลพธทไดคอการผสมผสานระหวางประชาธปไตยกบอ านาจนยมซงเคสมองวามแนวโนมทจะท าใหเกดประชาธปไตยทมเสถยรภาพ และ 4. หากสงคมมพลงพงสงขนแตชนชนน าขาดเอกภาพ ผลลพธทไดคอประชาธปไตยทไรเสถยรภาพ (เพราะชนชนน าไมมฐานเหนยวแนนในการพฒนาประชาธปไตยรวมกบมวลชน - เพมโดยผเขยน)45 หากน าเกณฑวเคราะหของเคสเขามาตรวจสอบกบกรณศกษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะพบแบบแผนและผลลพธการเมองทแตกตางหลากหลาย ยกตวอยางเชน การปกครองทยาวนานของคณะผน าทหารเมยนมาซงสะทอนใหเหนภาวะเหนยวแนนของชนชนน าและภาวะเฉอยชาของมวลชนสวนใหญในประเทศจนท าใหระบอบเผดจการมความมนคง สวนการเปลยนแปลงการปกครองไทย ค.ศ. 1932 (พ.ศ. 2475) กสอถงการขาดเอกภาพในกลมชนชนน าพรอมๆ กบการขาดความกระฉบกระเฉงกระตนรอรนในการพฒนาประชาธปไตยแบบจรงจงในหมมวลชน จนท าใหพลงอ านาจนยมทแมจะขาดเสถยรภาพแตสามารถหวนกลบเขามาคกคามพลงประชาธปไตยไดเปนระยะ ในขณะทการเมองมาเลเซยหวงปลายทศวรรษ 1990 (สมยนายกรฐมนตรมหาเธร) พบเหนกลมประชาสงคมทสามารถสรางแรงกดดนตอการพฒนาประชาธปไตยไดมากขน หากแตกลมชนชนน ายงรกษาความเหนยวแนนพรอมตอตานกระแสการเปลยนแปลงไดจนท าใหเกดระบอบการเมองทมเสถยรภาพผานการผสานผสานระหวางพลงประชาธปไตยกบอ านาจนยม แตขณะเดยวกน การลมเผดจการมารกอสในป ค.ศ. 1986 เหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 (พ.ศ.2516) และ เหตการณพฤษภาทมฬ ค.ศ. 1992 (พ.ศ.2535) ในไทย ตลอดจนการเสอมถอยพงทลายลงของระบอบซฮารโตในหวงป ค.ศ. 1998 ในอนโดนเซยไดสะทอนใหเหนถงพลงเคลอนไหวทสงเดนจากฟากประชาชนและการขาดความเหนยวแนนในกลมชนชนน าจนเปดทางไปสการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย หากแตตอมา ยงคงเกดภาวะทประชาธปไตยขาดเสถยรภาพในบางชวงจงหวะเวลาอย46 ความทาทายทสรางแรงสนสะเทอนตอเสนทางประชาธปไตยในเอเชยอาคเนย คงหนไมพนเรองพลงอ านาจตอรองและการตดสนใจเปลยนผานระบอบการเมองของชนชนน า แดน สเลเตอร (Dan Slater) นกรฐศาสตรจากมหาวทยาลยมชแกน (University of Michigan) ไดตงขอสงเกตไววาในรฐทเตมไปดวยการเมองทวาดวยการตอสทะเลาะววาท (Contentious Politics) ทครอบคลมทงเรองการประทวงจลาจลในเขตเมองหลวง การท าสงครามจรยทธในเขตชนบท หรอ ความขดแยงศาสนาวฒนธรรมระหวางชมชนทรนแรงราวลก อาจมเงอนไขเฉพาะทกระตนใหเกดภาวะคงทนของระบอบเผดจการทสรางอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตย นนคอ เมอใดกตามทเกดแรงตอตานโคนลมอ านาจของชนชนน าทปกครองรฐอยในขณะนน โดยเปนแรงตอตานทสงผลกระทบตอทงความอยรอดของชนชนปกครองและตออธปไตยแหงรฐและกอผลคกคามจนท าใหชนชนน าทคมรฐบาลตกอยใน

45 Ibid. 46 Ibid., 25.

22 สภาพหลงชนฝาจนไมมทางเลอกอนนอกจากตองโหมก าลงทงหมดเขาตอบโตโรมรนกบฝายปฏปกษ ซงอาจมทงการใชก าลงทหารเขาบดขยมวลชนหรอการตกลงเจรจาแลกเปลยนผลประโยชนกบชนชนน ากลมอนเพอสรางแนวรวมพนธมตรส าหรบตโตปราบปรามฝายตอตาน จนเมอชนชนน าทครองรฐอยสามารถปกปองฐานอ านาจไดส าเรจพรอมขจดศตรทางการเมองออกไป กจะท าใหพลงอ านาจนยมสามารถยนหยดคงทนอยได สเลเดอรมองวา ลกษณะแบบนมกพบเหนไดในบางรฐของเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ความแขงแกรงของระบอบอ านาจนยมในมาลายาใตภาวะฉกเฉนระหวางชวงกอนและหลงไดรบเอกราช47 ในอกแงมมหนง เจฟฟร วนเทอร (Jeffrey Winters) เสนอใหมองยทธศาสตรการครองอ านาจของพวกคณาธปไตย (Oligarchy) ซงหมายถงคณะบคคลทใชความมงคงและอ านาจทางวตถจนส าเรจในการปกครองรฐ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเมองคณาธปไตยอาจแบงไดหลายชนด เชน คณาธปไตยทตกอยใตแนวคด ลกษณะนสยและทวงท านองการใชอ านาจของผน าสงสดในรฐ เชน มารกอสในฟลปปนสและซฮารโตในอนโดนเซย ในรฐเหลาน กลมบคคลจ านวนนอยใตการน าของมารกอสและซฮารโตมกมกองก าลงตดอาวธและฐานการเงนจนครองรฐและตอสกบฝายตอตานคณาธปไตยได แตในสงคโปร กลมบคคลทควบคมรฐกลบไรซงกลมมาเฟยตดอาวธหากแตไดใชหลกนตรฐ (Rule of Law) และการบรหารราชการแผนดนทโปรงใสเขาปกครองประเทศ จนท าใหสงคโปรทแมจะไมใชรฐประชาธปไตยเตมใบหากแตกเปนรฐทเนนหนกไปทการเคารพกฏหมายและการจดการปกครองทด (Good Governance) จนท าใหระบอบคณาธปไตยสามารถด ารงอยไดยาวนาน ซงผดกบฟลปปนสและอนโดนเซยทคณาธปไตยไดเสอมคลายลงไปหลงการลมสลายของระบอบมารกอสและซฮารโต หากแตตอมากเรมเหนการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยทกาวหนาขนในประเทศเหลาน48 ปจจยชนชนน านบวามอทธพลตอการเปลยนผานระบอบการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะการด าเนนกลยทธของชนชนน าเพอขดขวางหรอชะลอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย หากแตกไมไดหมายความวา ชนชนน าจะเปนปฏปกษกบพลงประชาธปไตยไปเสยทงหมด ในบางครง ชนชนน าอาจพยายามผสานหลอมรวมเอาทงพลงประชาธปไตยกบพลงเผดจการเพอสรางระบอบการเมองใหมททงแขงแกรงและมความชอบธรรมมากขน ยกตวอยางเชน สงคโปรทชนชนน าจะเขาสอ านาจผานการเลอกตงเพยงอยางเดยว หากแตจะไมเปดโอกาสใหมการวพากษวจารณรฐบาลหรอปลอยใหพรรคฝายคานมความเขมแขงในสภาจนเปนอนตรายตอความมนคงรฐบาล สวนในอนโดนเซยหลงยคลมของระบอบซฮารโต ไดเกดการเจรจาตอรองแลกเปลยนผลประโยชนระหวางรฐบาลพลเรอนกบกองทพจนท าใหทหารทยอยถอนตวกลบเขากรมกองซงเปนสญญาณเชงบวกทพอบงบอกไดถงความกาวหนาในการพฒนาประชาธปไตย ฉะนนแลว ชนชนน าเอเชยตะวนออกเฉยงใตนบเปนตวแปรทกอผลกระทบตอทศทางการพฒนาประชาธปไตยในหลากหลายแงมม

47 โปรดด Dan Slater, Ordering Power: Contentious Politics and Authoritarian Leviathans in Southeast Asia (Cambridge: Cambridge University Press, 2011).

48 โปรดด Jeffrey A. Winters, “Oligarchs and Oligarchy in Southeast Asia,” in Routledge Handbook of Southeast Asian Politics, ed. Richard Robison (London and New York: Routledge, 2012), 53-67.

23 กจกรรม 12.1.4 ปจจยชนชนน าสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางไร จงอธบายมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเปลยนผานไปสประชาธปไตยจะกอรปไดกตอเมอเกดรอยปรแยกหรอภาวะขาดความเหนยวแนนและสมรรถนะหรอยทธศาสตรบรหารจดการภาครฐทตกต าลงในหมชนชนน า สงเหลานจะสามารถเปดโอกาสใหกลมพลงทางสงคมอนๆ เตบโตขนมาแขงขนกบชนชนน าได แตหากชนชนน าสามารถสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนขนมาได กจะสงผลใหเกดการชะลอความรวดเรวของการเปลยนผานสประชาธปไตย

เรองท 12.1.5 ปจจยระหวางประเทศ

ปจจยระหวางประเทศนบเปนปจจยททงสงเสรมและท าใหกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเกดลาชา สบเนองจากบทบาททาทของมหาอ านาจและองคการระหวางประเทศ ตลอดจนปฏสมพนธระหวางรฐภายในภมภาคยอมมทงแรงกดดนสนบสนนใหเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยกบแรงหลอเลยงปกปองใหระบอบเผดจการในบางรฐสามารถยนหยดอยได สหรฐอเมรกานบเปนประเทศทมบทบาทแขงขนตอการพฒนาประชาธปไตยโลก ดงเหนไดจากการประกาศระเบยบโลกใหมยคหลงสงครามเยนซงเนนไปทการพทกษสทธมนษยชนและการพฒนาประชาธปไตย ตวอยางเดนชดคอแรงกดดนของรฐบาลสหรฐทพยายามตอตานประณามระบอบทหารเมยนมาใตการน าของพลเอกอาวโสตานฉวยทใชพลงเผดจการเขาควบคมประชาชนหรอทาทสหรฐทไมยอมรบผลเลอกตงรอบลาสดของกมพชา (ชวงเดอนกรกฏาคม ค.ศ. 2018) ซงรฐบาลสหรฐมองวาเปนการแขงขนทไมบรสทธยตธรรมตามหลกประชาธปไตยเสร กระนนกตาม ทาทของสหรฐอาจแปรเปลยนไปตามผลประโยชนทางการเมองระหวางประเทศ โดยเฉพาะเอเชยตะวนออกเฉยงใตซงสหรฐมองวาเปนเขตอทธพลทสหรฐจ าเปนตองขยายก าลงเพอเขาแขงขนถวงดลกบจน49 จากนยส าคญเชงยทธศาสตร สหรฐไดปรบคลายทาทตอรฐบาลทหารไทยจากทเคยกดดนรฐไทยอยางหนกหนวงในชวงทพลเอกประยทธ จนทรโอชา ท ารฐประหารใหมๆ (เพอใหเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยทรวดเรวฉบไว) ไปสการลดแรงกดดนลงและหนมารอมชอมผอนผนกบรฐบาลไทย ทงนเหตผลหนงอาจเปนเพราะแนวโนมทรฐบาลไทยเรกระชบสมพนธกบจนมากขนพรอมมโครงการรวมมอทางยทธศาสตรและเศรษฐกจกบจนทหลากหลายจนเรมคกคามตออทธพลสหรฐในไทยและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในอกมมหนง หากยอนพนจประวตศาสตรการทต อาจตงขอสงเกตไดวา แมในภาพรวมสหรฐมแนวนโยบายทสนบสนนรฐบาลประชาธปไตย แตหากชงน าหนกเทยบเคยงกบผลประโยชนทางภมรฐศาสตรแลว สหรฐกลบเลอกทจะสงเสรมรฐบาลเผดจการในบางรฐหรอในบางชวงเวลาทงนเพราะความเขมแขงของรฐบาล

49 German Development Institute (DIE), Statehood and Governance in Southeast Asia, Briefing Paper, 1 (2008), 3-4.

24 เผดจการอาจสามารถประกนผลประโยชนระยะยาวใหกบสหรฐได เชน การสนบสนนการครองอ านาจของจอมพลสฤษดในไทยเพอสรางพนธมตรยทธศาสตรทเหนยวแนนส าหรบท าสงครามกบรฐปฏปกษในอนโดจนยคสงครามเยน50 ส าหรบมมมองทาทของจน พบวา เมยนมา ไทย และรฐอนโดจนซงไดแกเวยดนาม ลาวและกมพชา ถอเปนจดยทธศาสตรส าคญในการแผอทธพลลงใตเพอเจาะตลาดการคาและวางแนวควบคมทงเขตพนทวปเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตลอดจนมหาสมทรอนเดยและมหาสมทรแปซฟก จนยนหยดในนโยบายไมแทรกแซงกจการภายในพรอมสงเสรมสานสมพนธกบรฐบาลอ านาจนยมโดยไมสรางแรงกดดนใดๆ ทเออหนนตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย กรณทนาสนใจ คอ การคงความสมพนธในระดบปกตหรอการเพมขนาดกจกรรมการทตกบรฐบาลทหารไทย การเปนกลมสหายทใชระบอบคอมมวนสตทคลายคลงกนกบลาวและเวยดนาม (แมจนจะมความขดแยงเขตแดนกบเวยดนามในเรองทะเลจนใตกตามท) การออกมายอมรบผลเลอกตงรอบลาสดทถกผกขาดโดยพรรครฐบาลกมพชาของสมเดจฮนเซนโดยจนประกาศวาเปนกจการภายในของกมพชา จงไมขอแทรกแซงกดดน และการทจนเคยปกปองอดตรฐบาลทหารเมยนมาผานการวโต (Veto) เพอไมใหคณะมนตรความมนคงถาวรแหงสหประชาชาตใชก าลงเขาลมลางรฐบาลทหารและสถาปนาระบอบประชาธปไตยขนในเมยนมา ขณะเดยวกน กลมผน าในบางประเทศของเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ลาวและเวยดนาม กใชตวแบบการพฒนาทคลายคลงกบจน โดยเฉพาะ ภาวะทรฐเผดจการแบบรวบอ านาจสามารถพฒนาประเทศใหเจรญขนไดโดยไมตองผานกระบวนการพฒนาประชาธปไตย51 ในแงองคการระหวางประเทศ สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยน (Association of Southeast Asian Nations / ASEAN) ถอเปนองคกรภมภาคทใชนโยบายไมแทรกแซงกจการภายในและเคารพความแตกตางหลากหลายของระบอบการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใต52 ดงเหนไดจากลาว เวยดนาม บรไนและไทยหลงรฐประหาร ค.ศ. 2014 ซงใชระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตย หากแตกสามารถสานสมพนธทางการทตหรอไดรบเกยรตจากรฐสมาชกอนของอาเซยนตามปกตโดยไมมแรงกดดนประชาธปไตยทถาโถมรนแรงใดๆจากทางอาเซยน นอกจากนน เมอพจารณารฐสมาชกอาเซยนดงเดม เชน ไทย ฟลปปนส และอนโดนเซย ซงตดสนใจรบสมาชกใหมเขามารวมกลมในองคกรอาเซยน กพบวาทงๆทไทย ฟลปปนสและอนโดนเซยมพฒนาการประชาธปไตยทโดดเดนในหวงเวลาดงกลาว หากแตไดยอมรบกลมประเทศใหมเขามาเปนสมาชกอาเซยน ซงไดแก เวยดนาม เมยนมา ลาว และ กมพชา ทลวนแลวแตมระบอบการเมองแบบเผดจการหรอเปนประชาธปไตยทตกอยใตก าลงอ านาจนยมทงสน จงท าใหอาเซยนกลายเปนองคกรภมภาคทไมมพลงทเขมแขงโดดเดนนกตอการเปลยน

50 โปรดด Phimmasone Michael Rattanasengchanh, “Thailand's Second Triumvirate: Sarit Thanarat and the Military, King Bhumibol Adulyadej and the Monarchy and the United States 1957-1963,” (Master's thesis, International Studies, University of Washington, 2012).

51 งานทชวยปพนฐานการวเคราะหเกยวกบทาทและนโยบายตางประเทศจนตอรฐเอเชยอาคเนย โปรดด Amitav Acharya, “Seeking Security in the Dragon's Shadow: China and Southeast Asia in the Emerging Asian Order,” RSIS Working Paper, 44 (Singapore: Nanyang Technological University, 2003).

52 Robin Ramcharan, “ASEAN and Non-Interference: A Principle Maintained,” Contemporary Southeast Asia, 22, no.1 (2000): 60-88.

25 ผานพฒนาประชาธปไตยในภมภาค แตอยางไรกตาม เมอหนมาพจารณาสหประชาชาต (United Nations / UN) หรอสหภาพยโรป (European Union / EU) กลบพบเหนทาททแขงแขนกระฉบกระเฉงกวาในเรองการตอตานรฐบาลเผดจการและการเปลยนสประชาธปไตย หากแตพลงขององคกรเหลานกไมพอเพยงตอการท าลายคณลกษณะแบบอ านาจนยมและปลกฝงประชาธปไตยเสรขนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในกรณกมพชา สหประชาชาตไดเขามามบทบาทยตสงครามกลางเมองและการเปลยนผานประชาธปไตยทงในชวงลงนามขอตกลงสนตภาพเมอป ค.ศ. 1991 และการก ากบใหมการเลอกตงแบบประชาธปไตยในป ค.ศ. 199353 หากแตเมอดทพฒนาการการเมองกมพชาระยะยาว อาจพอตงขอสงเกตไดวาในชวงเปลยนผานประเทศหวงตนทศวรรษ 1990 นน สหประชาชาตประสบความส าเรจในเรองสงครามกลางเมองซงสามารถหยดชะงดลงถาวร แตถอวาไมส าเรจในเรองการพฒนาประชาธปไตย เพราะพบเหนพลงอ านาจนยมของระบอบฮนเซนทกอตวสงเดนจนท าใหกมพชายงไมมประชาธปไตยเตมใบมาจนถงทกวนน กลาวอกแงหนง แมจะมปจจยหลายประการทสงผลตอลกษณะระบอบการเมองกมพชา แตอาจมองไดวาบทบาทสหประชาชาตถอเปนปจจยทจ าเปนแตไมพอเพยงตอการพฒนาประชาธปไตยในกมพชานนเอง สวนกรณสหภาพยโรป พบเหนการกดดนรฐบาลทไมไดมาจากการเลอกตงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางตอเนอง54 เชน ทาทสหภาพยโรปทประกาศคว าบาตรอดตผน าทหารเมยนมาในฐานะผละเมดสทธมนษยชนและขดขวางการพฒนาประชาธปไตย (รวมถงการกดดนจากสหภาพยโรปทมตอรฐบาลทหารไทยและรฐบาลฮนเซนของกมพชาในปจจบน) กระนน ยงมไดขอสรปทแนชดวาสหภาพยโรปมก าลงมากนอยแคไหนในการกดดนรฐบาลเผดจการใหเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย เชน การทรฐบาลทหารเมยนมาสามารถคงระบอบเผดจการเอาไวทงๆทมแรงผลกดนโจมตจากสหภาพยโรป หากแตทายทสดกลมผน าทหารเมยนมากตดสนใจเปลยนผานระบอบการเมองใหเปนประชาธปไตยมากขน แตยงชชดไมไดวาทหารเมยนมาตดสนใจเปลยนสประชาธปไตยเพราะปจจยภายในหรอปจจยภายนอกมากกวากน และในแงปจจยระหวางประเทศ กยงระบไมไดวาสหภาพยโรปมผลตอการเปลยนผานระบอบการเมองเมยนมามากนอยเพยงไร ในมตความสมพนธระหวางรฐในเอเชยอาคเนย รฐทก าลงอยในชวงพฒนาประชาธปไตยมกตดสนใจไมแทรกแซงกจการภายในจนไมกอแรงกดดนหรอกระตนใหเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในรฐทถกปกครองดวยระบอบเผดจการ จากขอสงเกตดงกลาว จงไมเหนสมพนธภาพทเดนชดใดๆ ทพอยนยนไดวาปฏสมพนธระหวางรฐมอทธพลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตวอยางทนาสนใจ ไดแก อนโดนเซยและฟลปปนสซงเปนรฐทมการพฒนาประชาธปไตยทโดดเดน หากแตรฐบาลทงสองประเทศกลบไมแสดงทาทกดดนหรอด าเนนนโยบายสงเสรมประชาธปไตยในลาว เวยดนาม บรไนและไทยหลงรฐประหาร ค.ศ. 2014 อาจมเพยงแคบางกรณเชนเหตการณทหนงสอพมพจาการตาโพสต (Jakarta Post) ของอนโดนเซยเผยแพรบทวเคราะหคดคานการเปนประธานอาเซยนของไทยในป ค.ศ. 2019 เนองจากไทยปกครองดวยรฐบาลทหารทไม

53 Janet E. Heininger, Peacekeeping in Transition: The United Nations in Cambodia (Verlag: Brookings Institution, 1994). 54 รายละเอยดเรองทาทสหภาพยโรปตอรฐในเอเชยอาคเนย โปรดด Saniel Novotny and Clara Portela (eds.), EU-ASEAN

Relations in the 21st Century. Strategic Partnership in the Making (Houndmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2012).

26 ไดมาจากการเลอกตง55 แตถงอยางนนกตาม ประเดนดงกลาวกลบคลายตวลง ทงนเพราะหลกปฏบตในการใหรฐสมาชกด ารงต าแหนงประธานอาเซยนยดหลกหมนเวยนตามตวอกษรภาษาองกฤษทน าหนาชอแตละประเทศบวกกบความพรอมของรฐประธานในการจดประชมและเสรมสรางกจกรรมทางการทตในหมรฐสมาชก ซงถอเปนหลกธรรมเนยมทไมไดเกยวของกบเรองระบอบการเมองหรอเรองการพฒนาประชาธปไตยแตอยางใด56 หรอส าหรบกรณความสมพนธระหวางไทยกบเมยนมา กพบวาทงๆทนางออง ซาน ซจ ชนะเลอกตงถลมทลายในป ค.ศ. 2015 บวกกบชวประวตการเมองทเคยเคลอนไหวตอตานเผดจการและพฒนาประชาธปไตยมาอยางตอเนอง หากแตเมอนางออง ซาน ซจ สามารถจดตงรฐบาลไดส าเรจ กไมพบเหนนโยบายตางประเทศของรฐบาลเมยนมาทเขาไปแทรกแซงกดดนรฐบาลพลเอกประยทธ จนทรโอชาในแงการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย กระนน หากยอนทวนประวตศาสตรการทตทผานมา อาจพบขอสงเกตบางอยาง เชน รฐบาลพรรคประชาธปตยทน าโดยนายชวน หลกภย ไดเคยแสดงทาทสงเสรมการพฒนาประชาธปไตยในเมยนมา แตส าหรบรฐบาลพรรคไทยรกไทยทน าโดยนายทกษณ ชนวตร กลบไมมนโยบายกดดนการเมองตอรฐบาลทหารเมยนมาแตอยางใด โดยรฐบาลทกษณกลบมองวาผลประโยชนการคาการลงทนในเมยนมามความส าคญมากกวาการเปลยนสประชาธปไตย และหากไทยกดดนแทรกแซงการเมองเมยนมามากเกนไป จะท าใหไทยเสยโอกาสในการท าธรกจสานสมพนธกบรฐเมยนมา57 จากตวอยางทยกมา จงพอสรปไดวา รฐตางๆในภมภาคอาเซยนมกไมใชประเดนเรองการพฒนาประชาธปไตยมาเปนสาระหลกของการด าเนนนโยบายตางประเทศหรอการมปฏสมพนธระหวางรฐเพอนบาน จะมยกเวนเพยงบางกรณ หากแตกไมทรงพลงพอทจะสรางแรงกดดนหรอโนมนาวใหรฐบาลเผดจการตดสนใจเปลยนผานประชาธปไตยได อยางไรกตาม ในอกแงมมหนง กระแสประชาธปไตยในยคโลกาภวฒนทถกเผยแพรเชอมโยงดวยระบบสอสารและโลกโซเชยลมเดยทรวดเรวทนสมยพรอมแทรกซมเขาไปในชวตประจ าวนของผคนทวโลกในวงกวาง นบเปนตวแปรทมอทธพลตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมากขนเรอยๆ อาท ขาวการลกฮอประทวงของประชาชนเพอโคนลมรฐบาลอ านาจนยมในโลกอาหรบเมอป ค.ศ. 2010 ทท าใหกลมนยมประชาธปไตยในเวยดนามเขาระดมมวลชนเพอออกมาแสดงพลงตอตานรฐบาลเผดจการมากขน (แมจะถกปราบปรามจากรฐบาลในทายทสด) หรอขาวการเลอกตงทหมนเวยนขนมาในแตละชวง เชน การเลอกตงในเมยนมาและมาเลเซย กไดสรางมมเปรยบเทยบหรอแรงบนดาลใจใหแกคนบางกลมในสงคมไทย โดยเฉพาะเยาวชนหนมสาวหรอคนรนใหม ทอยากเหนการเลอกตงหรอการผลดใบของผน าทมคณลกษณะแบบประชาธปไตยมากขน หรอ ภาวะทคนรนใหมในสงคโปรทมกไมคอยจดจ าซมซบความส าเรจในการบรหารประเทศของผน ายค

55 ประชาไท, "จาการตาโพสต' เรยกรอง 'อาเซยน' สกดกนไมใหผน าเผดจการไทยเปนประธานปถดไป,” https://prachatai.com/journal/2018/08/78121, (สบคนวนท 21 ตลาคม 2561).

56 มตชน, "นกวชาการมองไทยพรอมนงปธ.อาเซยน ชรฐประหารขดขวางปชต แตสมพนธอาเซยนยงชนมน," https://www.matichon.co.th/politics/news_1078898, (สบคนวนท 21 ตลาคม 2561).

57 ดเพมเตมใน Pavin Chachavalpongpun, “The New Thailand-Myanmar Axis,” https://thediplomat.com/2014/07/the-new-thailand-myanmar-axis (accessed 21 October 2018); Pavin Chachavalpongpun, Reinventing Thailand: Thaksin and His Foreign Policy (Singapore: Institute of Southeast Asian studies, 2010).

27 เกาทครองอ านาจตอเนองยาวนาน หากแตเรมโหยหาวถการเมองใหมตามกระแสโลกทใหประชาชนไดมสทธเสรภาพในการวพากษรฐบาลหรอเขามามสวนรวมทางการเมองมากขน58 ความเปลยนแปลงดงกลาว แสดงใหเหนวาปจจยระหวางประเทศทแมจะไมสงผลโดดเดนนกตอการกดดนรฐบาลอ านาจนยมใหเกดการเปลยนผานประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตหากแตกไดกอผลกระทบตอทาทหรอแนวความคดของประชาชนบางกลมซงอาจมผลตอการพฒนาประชาธปไตยในภายภาคหนา กจกรรม 12.1.5 ปจจยระหวางประเทศสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางไร จงอธบายมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ปจจยระหวางประเทศปรากฏในรปแบบตางๆ ประเทศมหาอ านาจอยางสหรฐอเมรกา ในชวงหลงสงครามเยน แสดงบทบาทกดดนใหเกดการพทกษสทธมนษยชนและการพฒนาประชาธปไตย ขณะทจนแสดงจดยนไมแทรกแซงกจการภายในพรอมทงสานสมพนธกบรฐบาลอ านาจนยมโดยไมสรางแรงกดดนใดๆ ทเออหนนตอการเปลยนผานสประชาธปไตย สวนองคการระหวางประเทศอยางองคการสหประชาชาต และสหภาพยโรปแสดงจดยนตอตานรฐบาลเผดจการและสนบสนนการเปลยนสประชาธปไตย แตมพลงไมเพยงพอตอการท าลายคณลกษณะแบบอ านาจนยมและปลกฝงประชาธปไตยเสรในภมภาคน ขณะทอาเซยนยดถอนโยบายไมแทรกแซงกจการภายในและการเคารพความแตกตางหลากหลายของระบอบการเมอง จงท าใหขาดพลงในการสนบสนนการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในภมภาค

58 ผเขยนจะน าเสนอขอมลสถานการณการเมองลาสดในประเทศตางๆอกทในเนอหาของตอนท 12.2 วาดวยระบอบการเมองและการพฒนาประชาธปไตยในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต

28

ตอนท 12.2 ระบอบการเมองและการพฒนาประชาธปไตยในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 12.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง

12.2.1 กลมประเทศทเปนประชาธปไตย 12.2.2 กลมประเทศกงประชาธปไตย 12.2.3 กลมประเทศทไมเปนประชาธปไตย

แนวคด 1. กลมประเทศทเปนประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตปจจบนประกอบดวยอนโดนเซย ฟลปปนสและตมอรตะวนออก ทงอนโดนเซยและฟลปปนสใชระบอบประชาธปไตยแบบ ประธานาธบด สวนตมอรตะวนออกใชประชาธปไตยแบบกงประธานาธบด กลมประเทศดงกลาว ไดเคลอนตวพนการเปลยนเปนประชาธปไตยไปแลวแตยงไมสามารถเขาสภาวะการสราง ประชาธปไตยใหเขมแขงเปนปกแผนไดเพราะยงประสบปญหาการเมองบางประการอย 2. กลมประเทศกงประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตปจจบนประกอบดวยมาเลเซย สงคโปร กมพชา และเมยนมา รฐเหลานมคณลกษณะทงประชาธปไตยและเผดจการผสมกนไป หากแตม จดเดนทแตกตางกน เชน มาเลเซยทเปนประชาธปไตยอ านาจนยมผานการเลอกตงแตมแนวโนม ไปสการแขงขนทเสรมากขน ขณะทสงคโปรและกมพชาเปนประชาธปไตยอ านาจนยมทพรรค รฐบาลยงปกครองรฐไดสบเนองยาวนาน สวนเมยนมาเขาสภาวะทเปนประชาธปไตยมากขน หากแตกองทพยงมบทบาทอทธพลทางการเมองตอไป 3.กลมประเทศทไมเปนประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตปจจบนประกอบดวยไทย (นบแต รฐประหารโดยพลเอกประยทธ จนทรโอชา) บรไน ลาวและเวยดนาม รฐบาลในรฐเหลานมกรวบ อ านาจปกครองประเทศและยงไมปลอยใหมการเลอกตงตามหลกประชาธปไตย ส าหรบไทยม ลกษณะเปนอ านาจนยมโดยกองทพ บรไนเปนอ านาจนยมโดยกษตรย ลาวและเวยดนามเปน อ านาจนยมคอมมวนสต

29 วตถประสงค เมอศกษาตอนท 12.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายและวเคราะหระบบการเมองและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยของกลมประเทศทเปนประชาธปไตยได 2. อธบายและวเคราะหระบบการเมองและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยของกลมประเทศกงประชาธปไตยได 3. อธบายและวเคราะหระบบการเมองและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยของกลมประเทศทไมเปนประชาธปไตยได

30 ความน า

ระบอบการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใตสามารถแบงออกไดหลายประเภทซงสะทอนถงระดบการพฒนาประชาธปไตยภายในภมภาค อนโดนเซย ฟลปปนส ตมอรตะวนออก และไทยกอนรฐประหาร ค.ศ. 2014 (พ.ศ.2557) อาจถกจดใหอยในกลมประเทศประชาธไตยเสร (Liberal Democracy)59 ทมการเลอกตงทบรสทธยตธรรมและมการเคารพสทธเสรภาพของพลเมอง ส าหรบสงคโปร กมพชาและมาเลเซยจดเปนกลมประเทศประชาธปไตยแบบไมเสร (Illiberal Democracy)60 ซงตกอยใตพรรคการเมองทครองอ านาจอยางโดดเดนตอเนองหรอมการเลอกตงสม าเสมอหากแตพรรครฐบาลมกผกขาดอ านาจจนไมเปดโอกาสใหมการแขงขนอยางเสร สวนเมยนมาทผานมาตกอยใตระบอบอ านาจนยมทหารกอนจะมการเปลยนผานการเมองครงใหญในป ค.ศ. 2011 ขณะทบรไนเปนอ านาจนยมแบบกษตรย แตลาวและเวยดนาม เปนอ านาจนยมใตพรรคคอมมวนสต61

ในอกทางหนง ระบอบการเมองเอเชยตะวนออกเฉยงใต อาจถกจดแบงไดเปนสามพวกหลก กลมแรกคอกลมประเทศประชาธปไตยแบบบกพรอง (Defective Democracy) ซงไดแก อนโดนเซย ฟลปปนสและตมอรตะวนออก62 ในรฐเหลาน พบเหนการเลอกตงทสม าเสมอบรสทธยตธรรม รวมถงประชาชนมกมเสรภาพและกาวเขามามสวนรวมทางการเมอง หากแตพบปญหาการพฒนาประชาธปไตยบางประการ เชน การใชความรนแรงชวงเลอกตงในบางพนท หรอ อทธพลของระบบอปถมภในการเมองทองถน กลมทสอง คอ รฐทตกอยใตอ านาจนยมผานการเลอกตง (Electoral Authoritarianism) ซงครอบคลมสงคโปร กมพชา มาเลเซย และเมยนมาในหวงปจจบน63 ในสงคโปร กมพชา มาเลเซย สถาบนประชาธปไตยปรากฏรวมกบวถอ านาจนยม การเลอกตงเปนชองทางหลกในการเขาถงอ านาจรฐ หากแตพรรครฐบาลมกควบคมฐานทรพยากรการเมองจนกมความไดเปรยบเหนอพรรคคแขงและสามารถปกครองรฐตดตอกนหลายชวงสมย สวนในเมยนมา ผน าประเทศทมาจากการเลอกตงจ าเปนตองแบงสรรอ านาจรวมกบกองทพเพอปกครองประเทศตามกรอบรฐธรรมนญซงมลกษณะประชาธปไตยผสมอ านาจนยม ส าหรบกลมสดทาย คอ รฐเผดจการหรอรฐอ านาจนยมแบบปด (Closed Autocracies) ไดแก บรไน ลาว เวยดนามและไทยนบแตรฐประหาร ค.ศ. 201464 ซงผน าในรฐเหลานมกรวบอ านาจทางการเมองการปกครอง

อยางไรกตาม เพอใหสะดวกตอการท าความเขาใจในมตประชาธปไตยเอเชยอาคเนย ผเขยนขอเสนอชอเรยกและการจดกลมใหม โดยแบงออกเปนสามกลมหลก ไดแก

59 Sorpong Peou, “The Limits and Potential of Liberal Democratization in Southeast Asia,” Journal of Current Southeast Asian Affairs, 33, no. 3 (2014): 32.

60 Ibid. 61 Ibid. 62 Aurel Croissant and Philip Lorenz, Comparative Politics of Southeast Asia: An Introduction to Governments and Political

Regimes (Gewerbestrasse: Springer, 2018), 10. 63 Ibid., 9. 64 Ibid., 10.

31 1. กลมประเทศทเปนประชาธปไตย (Democratic Countries) ไดแก อนโดนเซย ฟลปปนส และตมอรตะวนออก

2. กลมประเทศกงประชาธปไตย (Semi-Democratic Countries) ไดแก มาเลเซย สงคโปร กมพชา และเมยนมา

3. กลมประเทศทไมเปนประชาธปไตย (Non-Democratic Countries) ไดแก ไทย (นบแตรฐประหารโดยพลเอกประยทธ จนทรโอชา) บรไน ลาว และเวยดนาม

การจดประเภทดงกลาว แมจะไดผลลพธของการจดกลมระบอบการเมองบางสวนทคลายคลงกบการจ าแนกออกเปนกลมประชาธปไตยบกพรอง กลมอ านาจนยมเลอกตง และกลมอ านาจนยมปด แตผเขยนเชอวาการจดแบงและการตงชอกลมตามทเสนอไปจะท าใหเกดภาพทชดเจนขนในแงการวเคราะหเนอหาเกยวกบการพฒนาประชาธปไตย โดยกลมแรกถอเปนรฐทมระดบการพฒนาประชาธปไตยทกาวหนาทสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ขณะทกลมทสองจดเปนรฐทมการพฒนาประชาธปไตยระดบปานกลางเพราะตกอยใตการผสมผสานระหวางองคประกอบของประชาธปไตยกบอ านาจนยม สวนกลมสดทายปนรฐทมการพฒนาประชาธปไตยในระดบต าทสด ผเขยนไดลองใชเกณฑเปรยบเทยบบางอยาง เชน การถวงดลอ านาจระหวางสถาบนบรหาร นตบญญตและตลาการ ลกษณะการเลอกตงและความถในการหมนเวยนเปลยนแปลงขวรฐบาล ตลอดจน การแทรกแซงการเมองของทหารหรอกลมอ านาจทไมไดมาจากการเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย ซงท าใหเกดภาพเหมอนและภาพตางของระบอบการเมองทงทอยในกลมประเภทเดยวกนกบทอยคนละพวกกน อาท การถวงดลอ านาจของสถาบนการเมองตามหลกประชาธปไตยพนฐานบวกกบขอมลพลวตการเมองอนๆ เชน บทบาทภาคประชาสงคมและองคกรอสระ ไดท าใหอนโดนเซย ฟลปปนสและตมอรตะวนออกมระดบการพฒนาประชาธปไตยทสงกวาประเทศอนในภมภาค จนถกแยกประเภทออกมาเปนรฐประชาธปไตยไดเดนชด

ขณะทผลเลอกตงพรอมกบการเปลยนขวรฐบาลลาสดท าใหประเทศกงประชาธปไตยกงเผดจการอยางมาเลเซยอาจมความกาวหนาในระดบพฒนาประชาธปไตยมากกวาสงคโปรและกมพชาทพรรครฐบาลยงผกขาดอ านาจน าในสนามเลอกตงและไมมวแววทพรรคการเมองอนจะชนะเลอกตงและเปนผน าจดตงรฐบาล สวนกรณเมยนมา ทแมจะไดรฐบาลพลเรอนใหมทมาจากการเลอกตง หากแตการคงอ านาจกองทพในโครงการสรางเมองการปกครอง กสงผลใหเมยนมาประสบปญหาการพฒนาประชาธปไตยอย สวนไทยนบแตรฐประหารโดยกองทพเมอป ค.ศ. 2014 พรอมดวยบรไน ลาวและเวยดนาม ซงมลกษณะการปกครองแบบรวบอ านาจ กเปนทแนชดวาใชระบอบการเมองแบบไมเปนประชาธปไตย (ในกรณของไทยทแมจะพงจดใหมการเลอกตงเมอเดอนมนาคมทผานมา หากแตกยงไมมการเปลยนผานรฐบาลทชดเจนและกองทพยงคงมบทบาทในชวงเปลยนสประชาธปไตยตอไปอกซกระยะ) ถดจากน ผเขยนจะขอวเคราะหอธบายและน าเสนอขอมลเชงลกเกยวกบกลมประเทศทงทเปนประชาธปไตย กงประชาธปไตยและไมเปนประชาธปไตย ซงมรายละเอยดทนาสนใจดงน

32 เรองท 12.2.1

กลมประเทศทเปนประชาธปไตย (Democratic Countries)

อนโดนเซย ฟลปปนสและตมอรตะวนออก ถอเปนกลมประเทศทมระบอบการเมองทโนมเอยงไปทางประชาธปไตยเสร (Liberal Democracy) มากเปนอนดบตนๆ ของเอเชยตะวนออกเฉยงใต กลาวคอ มกมการเลอกตงทเทยงตรงยตธรรมเสร มการแขงขนระหวางพรรคการเมองจ านวนหลายพรรค มการคมครองสทธเสรภาพทางการเมองของประชาชน ตลอดจนมการตรวจสอบถวงดลอ านาจกนระหวางสถาบนการเมองตางๆ โดยพบเหนลกษณะประชาธปไตยททงเหมอนและแตกตางกนในกลมประเทศเหลาน อนโดนเซยและฟลปปนสใชระบบประชาธปไตยแบบประธานาธบด คอ อ านาจนตบญญตและอ านาจบรหารแยกออกจากกน ประธานาธบดเปนประมขแหงรฐและหวหนาฝายบรหาร รวมถงไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชน สวนตมอรตะวนออกใชประชาธปไตยแบบกงประธานาธบด มประธานาธบดเปนประมขรฐแตมนายกรฐมนตรเปนหวหนาฝายบรหาร ส าหรบประชาธปไตยในอนโดนเซย มจดเดนอยตรงทววฒนาการการเมองทสะทอนบทบาททเพมขนของสถาบนนตบญญตและองคกรอสระในการเขาไปถวงดลตรวจสอบฝายบรหาร ตลอดจนการหมนเวยนผน ารฐบาลทมาจากพรรคการเมองทแตกตางหลากหลาย สวนฟลปปนส ชใหเหนถงการถวงดลระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหาร และ การมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจเชงนโยบายทส าคญของรฐ หากแตกมปญหาวฒนธรรมการเมองผานระบบอปถมภ ในขณะทกรณตมอรตะวนออกแสดงถงการตรวจสอบถวงดลกนระหวางสถาบนการเมองและการพยายามไกลเกลยรอมชอมอ านาจระหวางพรรคการเมองเพอใหเกดการเปลยนถายรฐบาลแบบสนต ปจจบน ทงสามรฐไดเคลอนตวจากการเปลยนสประชาธปไตย (Democratic Transition) ซงเรมตงแตการลมสลายของระบอบซฮารโตในอนโดนเซย การสลายตวของระบอบมารกอสในฟลปปนสและการเปลยนแปลงการเมองในตมอรตะวนออกหลงไดรบเอกราชจากอนโดนเซย ไปสการท าใหเปนประชาธปไตยทกาวหนามากขน หากแตกยงมสามารถจะมงสการท าประชาธปไตยใหเปนปกแผน (Democratic Consolidation) ไดส าเรจ65 ตวชวดส าคญ ประกอบดวย การเลอกตงบรสทธยตธรรมทจดเปนประจ าสม าเสมอ การมรฐธรรมนญทประกนสทธเสรภาพทางการเมองของพลเมอง และ การพยายามสรางภาวะโปรงใสตรวจสอบไดทางการปกครอง หากแตวฒนธรรมการเมองแบบประชาธปไตยกลบยงไมถกเผยแพรใหซมซาบจนเปนทยอมรบของรฐและสงคมในวงกวาง กอปรกบพบเหนการพยายามรวบอ านาจการเมองของผน าบางคนหรอการตกคางของวฒนธรรมการเมองทขดขวางความเจรญกาวหนาของประชาธปไตยในกลมประเทศเหลานอย อนโดนเซย อนโดนเซยเคยตกอยใตระบอบอ านาจนยม โดยเฉพาะในยคระเบยบใหมของนายพลซฮารโต แตหลงการลมสลายของยคซฮารโตในป ค.ศ. 1998 ไดเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย ดงเหนไดจากการทยอยถอนตวกลบเขากรมกองของกองทพและการกอรปของระบบตรวจสอบถวงดลระหวางสถาบนการเมองตางๆ จนท าใหนก

65 Sorpong Peou. “The Limits and Potential,” 19.

33 รฐศาสตรบางคนประเมนไววาอนโดนเซยนาจะเปนรฐทมประชาธปไตยทแขงแกรงและมเสถยรภาพมากทสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต66 ถงแมวาอนโดนเซยจะประสบปญหาดานการเมองอยบาง อาท การฉอราษฏรบงหลวงในกลมนกการเมอง การใชความรนแรงในสนามเลอกตงทองถนบางแหง และการทคนบางกลมเรมแสดงความไมพอใจตออทธพลหรอพฤตกรรมของนกการเมองจนเรมโหยหาอยากยอนกลบไปหายคปกครองอ านาจนยมเดมในอดต หากแตวา ประชาธปไตยยงคงยนหยดและไดรบการปกปองรกษาจากมหาชนอนโดนเซยสบไป67 รากฐานระบอบการเมองการปกครองอนโดนเซยมาจากหลกปญจสลา (Pancasila) หรอหลกหาประการทเกดขนในชวงป ค.ศ. 1945 กอนหนาทอนโดนเซยจะประกาศเอกราชแบบเปนทางการ ซการโน ผน าขบวนการชาตนยมไดเสนอหลกการนเพอใชประสานความขดแยงทางความคดของกลมการเมองทแตกตางหลากหลายและเพอใหเปนฐานแหงการรวมรฐรวมชาต หลกปญจสลาประกอบดวย 1. เชอในพระเจาองคเดยว 2. การเปนมนษยทมอารยะและเทยงธรรม 3. เอกภาพของอนโดนเซย 4. ประชาธปไตยเหนพองตองกนผานตวแทน และ 5. สงคมทมความเปนธรรมตอประชาชนทงหมด68 จากสารตถะดงกลาว บางหวขอในหลกปญจสลาจงชวยปพนฐานประชาธปไตยใหแกรฐและสงคมอนโดนเซย หลกปญจสลาไดกลายเปนอดมการณชาตและถกถายโอนใหเขาไปเปนรากฐานหลกของรฐธรรมนญฉบบป ค.ศ. 1945 ทชวยวางรปแบบรฐและโครงสรางสถาบนการเมองใหแกอนโดนเซยจนถงทกวนน รฐธรรมนญไดผานการปรบปรงแกไขตามชวงสมย จนสะทอนความกาวหนาของการพฒนาประชาธปไตยบางแงมม โดยเฉพาะการปฏรปแกไขรฐธรรมนญหลงยคลมของระบอบซฮารโต ประธานาธบดซฮารโต เคยตความวาประชาธปไตยอนโดนเซยควรมลกษณะเปนประชาธปไตยปญจสลาโดยพยายามแปลงคณคาหลกปญจสลาใหลอรบกบหลกอ านาจนยม เชน การเคารพไวซงความเปนอนหนงอนเดยวกนของชาตทตองสอดคลองกบหลกการรวบอ านาจและการสรางระเบยบวนยขนภายในรฐ หากแตการตความของซฮารโตไดท าใหหลกปญจสลาเลอมความนาเชอถอลง จนเมอผานพนยคซฮารโตไป กลมการเมองในอนโดนเซยจงเรมหนมาตความสกดเนอหาประชาธปไตยทแฝงตวอยในหลกปญจสลากนใหม ซงสะทอนถงความกาวหนาบางประการในการพฒนาประชาธปไตย69 การปรบเปลยนโครงสรางสถาบนการเมองบางอยางสะทอนถงพลวตประชาธปไตยในอนโดนเซย สภาทปรกษาประชาชน (People's Consultative Assembly) มาจากการเลอกตงทวไปประกอบดวยสมาชกสภาผแทนประชาชนและสมาชกสภาผแทนระดบภมภาค หากแตกอนหนาน สภาทปรกษาประชาชนเปนสถาบนหลกทเปนตวแทนการใชอ านาจอธปไตยแหงรฐทเตมไปดวยสภาผแทนประชาชน ตวแทนภมภาคและตวแทนกลมกอลคาร (Golka – Golongan Karya) ทเปนมวลชนภาครฐและเปนฐานอ านาจส าคญของระบอบซฮารโต แตระยะตอมา

66 Aurel Croissant and Philip Lorenz, Comparative Politics of Southeast Asia, 103; Marcus Mietzner, “Indonesia's Democratic Stagnation: Anti-Reformist Elites and Resilient Civil Society,” Democratization, 19, no. 2 (2012): 209-229.

67 Marcus Mietzner, Reinventing Asian Populism: Jokowi's Rise, Democracy, and Political Contestation in Indonesia (Honolulu: East-West Center, 2015b).

68 อรอนงค ทพยพมล, "สาธารณรฐอนโดนเซย,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 12-13.

69 โปรดดรายละเอยดเพมเตมใน Timothy Lindsey (ed.), Indonesia: Law and Society (Annandale: The Federation Press, 2008).

34 อ านาจหนาทของสภาทปรกษาประชาชนถกปรบเปลยนลดทอนลง เชน อ านาจในการเลอกและแตงตงประธานาธบดกบรองประธานาธบด ไดถกปรบเปลยนโดยใหทงประธานาธบดและรองประธานาธบดไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชนไมใชจากสภาทปรกษาประชาชนอกตอไป70 ส าหรบสภาผแทนประชาชน (People's Representative Council / DPR) ถอเปนสถาบนนตบญญตทสมาชกประกอบดวยพรรคการเมองทไดรบคะแนนเสยงจากประชาชนในการเลอกตงทวไป มอ านาจรางกฏหมาย อนมตงบประมาณและก ากบดแลการท างานของรฐบาล อาท ตรวจสอบควบคมการปฏบตตามพระราชบญญตและการบรหารงบประมาณแผนดนของรฐบาล นอกจากนน สภาผแทนประชาชนยงมสทธรองขอใหผมอ านาจรฐ เชน ประธานาธบด รฐมนตรกระทรวงตางๆ ตลาการ และ ขารฐการพลเรอน ชวยใหขอมลหรอชแจงในเรองใดเรองหนงทไมชอบมาพากลเกยวกบการใชอ านาจหนาทในทางการเมองการปกครอง ซงถาการรองขอนไมไดรบการตอบสนอง จะมการเรยกตวบคคลเหลานนดวยวธการบงคบตามกรอบกฏหมาย แตถาหากกระบวนการเรยกตวยงไมไดรบการสนองโดยปราศจากเหตผลอนชอบธรรม ผทถกเรยกกจะถกควบคมตวเปนเวลายาวนานทสด 15 วน71 กรณดงกลาว สะทอนใหเหนถงอ านาจฝายนตบญญตในการเขาไปตรวจสอบถวงดลฝายบรหารหรอสถาบนการเมองอนๆตามหลกประชาธปไตย ตอมาในป ค.ศ. 2004 ไดเกดสถาบนนตบญญตเพมขนใหม นนคอ สภาผแทนระดบภมภาค (Regional Representative Council / DPD) เพอทดแทนผแทนภมภาคและองคกรสงคม-กลมอาชพทเคยมอยแตเดมซงมาจากการแตงตง ทงน สภาผแทนระดบภมภาคสามารถรวมอภปรายรางกฏหมายเกยวกบการบรหารปกครองในจงหวดตางๆ รวมทงเสนอขอแนะน าตอสภาประชาชนในเรองรางงบประมาณเกยวกบรายไดและรางกฏหมายทเกยวกบภาษอากร การศกษาและศาสนาได72 ซงสะทอนพลวตความกาวหนาในเรองการพฒนาประชาธปไตยกบการกระจายอ านาจสวนภมภาค อนโดนเซยยงมการจดตงองคกรอสระทปฏบตหนาทโดยปราศจากการแทรกแซงครอบง าจากรฐบาล ลกษณะดงกลาว ชใหเหนถงความกาวหนาของการพฒนาประชาธปไตย คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนสงสดมหนาทตรวจสอบบรหารจดการและรบผดชอบเกยวกบการเงนของแผนดน สมาชกคณะกรรมการมาจากการคดเลอกโดยสภาผแทนประชาชนผานความเหนชอบจากสภาผแทนระดบภมภาคและแตงตงโดยประธานาธบด สวนคณะกรรมการสทธมนษยชนกอตงขนในป ค.ศ. 1993 เปนองคกรระดบชาตมหนาทเผยแพรความร ความเขาใจและชวยเหลอคมครองสทธเสรภาพของประชาชน แนวปฏบตของคณะกรรมการสทธมนษยชนคอตองใชแนวทฤษฏตามหลกปญจสลา รฐธรรมนญป ค.ศ. 1945 และตามกฏหมายอนทเกยวของเพอคมครองสทธเสรภาพประชาชนอยางเทาเทยมกนและไมเลอกปฏบตในทกๆดาน73 นอกจากนน อนโดนเซย ยงมคณะกรรมการการเลอกตงทวไป คณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนผด ารงต าแหนงทางการเมองและคณะกรรมการปราบปรามการทจรตแหงชาต74 ซงองคกรตางๆเหลานมลกษณะการท างานทคอนขางอสระและสามารถตรวจสอบควบคมรฐบาลใหพยายามบรหารงานอยางโปรงใสและควรค านงถงสทธเสรภาพขนพนฐานของประชาชนใหมากขน

70 อรอนงค ทพยพมล, อางแลว., 15-16. 71 เรองเดยวกน., 23-24. 72 เรองเดยวกน., 25-26. 73 เรองเดยวกน., 39-40. 74 เรองเดยวกน., 40.

35 อนโดนเซยจดอยในชวงพฒนาประชาธปไตยทกาวหนามาเปนระยะ พรรคกอลคารซงเปนพรรคการเมองทใหญทสดในอนโดนเซยและเคยไดรบสนบสนนจากกองทพบกสมยประธานาธบดซการโนรวมถงเคยเปนพรรครฐบาลทครองอ านาจมาตอเนองยาวนานในสมยซฮารโต กลบพายแพการเลอกตงใหกบพรรคคแขง ซงถงแมกอลคารยงเปนพรรคทมบทบาทเดนในการเมองอนโดนเซยปจจบน หากแตอทธพลของกอลคารทลดลงชวยแสดงใหเหนถงความกาวหนาในการหมนเวยนพรรครฐบาลและการเปลยนภมทศนการเมองจากระบบพรรคการเมองเดนเดยวเขาสระบบพหพรรคมากขน ในการเลอกตงเมอป ค.ศ. 2004 พรรคประชาธปไตย (Partai Demokrat – PD) ซงน าโดยซซโล บมบง ยโดโยโน (Susilo Bambang Yudhoyono) ไดรบชยชนะ หากแตไมมเสยงขางมากในสภาจนตองรวมมอกบพรรคอนเพอจดตงรฐบาลผสม สวนการเลอกตงในป ค.ศ. 2014 นายปราโบโว ซเบยนโต (Prabowo Subianto) อดตผบญชาการกองก าลงพเศษและบตรเขยซฮารโตเขาสมครชงชยต าแหนงประธานาธบดในฐานะตวแทนพรรคขบวนการอนโดนเซยยงใหญ (Gerindra) หากแตตองพายแพแกพรรคประชาธปไตยอนโดนเซยแหงการตอส (Partia Demokrasi Indonesia Perjuangan / PDI-P) ซงมนายโจโก วโดโด (Joko Widodo) อดตนายกเทศมนตรแหงสราการตาและผวาการกรงจาการตา เปนผสมครทาชง ชยชนะของโจโก วโดโด สวนหนงอาจมาจากฐานคะแนนของพรรคประชาธปไตยอนโดนเซยแหงการตอสทมอยกวางขวางผานการกอตงของนางเมกาวต ซการโนปตร (Megawati Sukarnoputri) อดตประธานาธบดหญงอนโดนเซยและบตรสาวของอดตประธานาธบดซการโน ตลอดจนอดมการณของพรรคทเนนทงการพฒนาประชาธปไตยและการยดหลกปญจสลา แตอยางไรกตาม ชยชนะของวโดโด กสะทอนถงความนยมของชาวอนโดนเซยทมตอผสมครทเรยบงาย สมถะ และเนนการบรหารพฒนาสวนกลางและทองถนทโปรงใสตรวจสอบได มากกวาผสมครทมาจากฐานกองทพและเชอมโยงกบระบอบการเมองเกาอยางนายปราโบโว75 นอกจากนน พลวตการเลอกตงอนโดนเซยยงสะทอนถงการหมนเวยนชนชนน าในลกษณะทพรรคการเมองหลากหลายพรรคสามารถกาวเขามาเปนแกนน ารฐบาลสลบสบเปลยนกนไปซงเปนตวบงชอยางหนงของกระบวนการพฒนาประชาธปไตย ฟลปปนส ฟลปปนสถอเปนประเทศทมการพฒนาประชาธปไตยทโดดเดน สหรฐอเมรกาไดเขามามบทบาทปพนฐานการเมองการปกครอง แบบประชาธปไตยใหกบรฐและสงคมฟลปปนส ซงถงแมวาฟลปปนสจะเคยตกอยใตรมการเมองอ านาจนยมในสมยประธานาธบดเฟอรดนาน มารกอส (Ferdinand Marcos) หากแตการลกฮอของพลงประชาชน (People Power) เพอโคนลมมารกอสในป ค.ศ. 1986 ถอเปนปรากฏการณส าคญทแสดงใหเหนถงการเปลยนสประชาธไตยในเขตเอเชยและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในปจจบน ฟลปปนสใชการเมองการปกครองประชาธปไตยแบบประธานาธบด (Presidential Democracy) ทตงอยบนหลกการถวงดลอ านาจ ประธานาธบดเปนทงประมขแหงรฐและหวหนาฝายบรหาร หากแตประธานาธบดไมสามารถยบสภาไดและตองฟงค าแนะน าจากรฐสภาในบางประเดนทสมพนธกบเรองการบรหารรฐ ในอกแงมมหนง รฐธรรมนญฟลปปนสไดประกนสทธ

75 ส าหรบเนอหาเกยวกบพลวตเลอกตงอนโดนเซยพรอมชยชนะและคะแนนนยมของโจโก วโดโด โปรดด Marcus Mietzner, Reinventing Asian Populism.

36 เสรภาพขนพนฐานแกประชาชนและถอวารฐธรรมนญคอกฏหมายแมททกคนตองเรยนรปฏบตตาม76 รฐธรรมนญฟลปปนสฉบบป ค.ศ. 1987 ยงใหสทธเสรภาพแกองคกรภาคประชาชนและองคกรทมใชรฐในการเขารวมกบรฐบาลเพอก าหนดตดสนใจนโยบายสาธารณะทส าคญของประเทศ ฉะนน ประเดนหลกทเกยวโยงกบผลประโยชนชาตหรอการพฒนาการเมอง เชน การใหทหารตางชาตเชาฐานทพ การก าหนดพนทใหมส าหรบเขตปกครองตนเองมสลมภาคใต หรอ การยกฐานะเทศบาลใหเปนเมองทมประชากรหนาแนนและขนตรงตอรฐบาลทมะนลา จะตองผานกระบวนการท าประชาพจารณหรอประชามตกอน77 ซงสะทอนใหเหนบทบาทภาคประชาชนในการพฒนาประชาธปไตย ส าหรบโครงสรางสถาบนการเมอง เชน สถาบนบรหารและนตบญญต ประธานาธบดไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชนทวประเทศ มวาระด ารงต าแหนง 6 ป และไมสามารถลงสมครรบเลอกตงตดตอกนไดอก ประธานาธบดตองสงกดพรรคการเมองระดบชาต และมรองประธานาธบดทไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชนเชนกน หากแตไมจ าเปนตองมาจากพรรคการเมองเดยวกนกบประธานาธบด78 การด ารงต าแหนงของประธานาธบดตองผานการรบรองจากรฐสภา โดยประธานาธบดจะมอ านาจหนาท เชน การควบคมฝายบรหาร ซงไดแกกระทรวงและกรมตางๆ การประกาศสภาวะฉกเฉน การด ารงฐานะผบญชาการทหารสงสด ตลอดจนการดแลและใหค าปรกษาแกองคกรปกครองสวนทองถน ในสวนสถาบนนตบญญต ฟลปปนสใชระบบสภาค (Bicameral System) ซงประกอบดวย สภาสง (วฒสภา) และ สภาลาง (สภาผแทนราษฏร) สภาสง มจ านวน 24 ทนง เลอกตงโดยตรงจากประชาชน มวาระการด ารงต าแหนง 6 ป แตสามารถคงต าแหนงตดตอกนไดสองสมย หากไดรบเลอกตงอก เนองจากสภาสงมาจากการเลอกตงสงกดพรรคการเมองระดบชาต จงตองแสดงผลงานใหประจกษตอประชาชน เชน การยกรางกฏหมาย หรอ การเปนผรเรมปฏรปกฏหมายในดานตางๆ สวนสภาลาง ไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชน แบงออกเปนสองประเภท คอ สมาชกทไดรบเลอกตงมาจากเขตเลอกตง (เขตเดยวเบอรเดยว) กบสมาชกทไดรบเลอกมาจากกลมตวแทนทางสงคม เชน กลมเกษตรกร กลมสตร กลมผสงอาย กลมเยาวชน กลมแรงงานและกลมชาตพนธทองถน สมาชกสภาลางแบบแบงเขตมจ านวนไมเกน 250 ทนง ซงขนอยกบการแบงเขตในแตละครง สมาชกสภาลางมอ านาจหนาท เชน ออกกฏหมายและใหความเหนชอบในการประกาศใชกฏหมาย นอกจากนน รฐสภาฟลปปนสยงสามารถท าหนาทเปนทปรกษาใหแกประธานาธบดในบางประเดนส าคญได อาท การตงกระทรวงและหนวยงานของรฐบาล การก าหนดงบประมาณด าเนนการของรฐบาล และการสรางกฏและกระบวนการเพอใหหนวยงานรฐน าไปปฏบต79 จากขอมลทน าแสดงมา จงพบเหนลกษณะประชาธปไตยทนาสนใจในฟลปปนส เชน การทรฐสภาและประธานาธบดตองมาจากการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน ตลอดจนการประสานถวงดลกนระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหาร หรอแมกระทงการทประธานาธบดซงไดรบเลอกตงจากประชาชนด ารงฐานะเปนผบญชาการทหารสงสดทสะทอนใหเหนถงพลงอ านาจพลเรอนทมอยเหนอกองทพ โดย

76 สดา สอนศร, "สาธารณรฐฟลปปนส,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 11.

77 เรองเดยวกน., 89-90. 78 เรองเดยวกน., 25-26. 79 เรองเดยวกน., 14-16.

37 แงมมเหลาน ไดชวยบงชการพฒนาประชาธปไตยในฟลปปนสไดบางมต ส าหรบพรรคการเมองนนถอวามบทบาทส าคญตอการพฒนาประชาธปไตยฟลปปนส เนองจากเปนสถาบนการเมองทเกดขนมาตงแตป ค.ศ. 1900 ในชวงทสหรฐอเมรกาเขาครอบครองและไดมการพฒนาเปลยนแปลงมาเรอยๆ80 อยางไรกตาม วฒนธรรมการเมองบางอยางกสงผลตอการชะงกงนหรอความลาชาในการพฒนาประชาธปไตยฟลปปนส คารล แลนเดอ (Carl Lande) ไดกลาววา พรรคการเมองฟลปปนสตกอยใตระบบอปถมภ เชน หากผใดมทดนมาก ผนนจะมอทธพลมากและจะเปนผปกปองเลยงดผใตอปถมภ ขณะเดยวกน ผใตอปถมภจะตอบแทนบญคณอยางไมมทสนสด ความผกพนแบบอปถมภน มกท าใหผร ารวยหรอเจาของทดนจดตงพรรคการเมองโดยมผใตอปถมภเปนฐานคะแนนเสยงสนบสนนหลก81 แนววเคราะหน อาจเหมาะกบการเมองทองถนในฟลปปนส82 ในกรณทหากผน าหมบานคนใดมทดนท ากนมากกจะมกองก าลงสวนตวและเครอขายผใตอปถมภคอยปกปองฐานคะแนนเสยงในทองถน สดา สอนศร ไดอธบายเพมเตมวาคานยมทยดถอกนมาตงแตอดตมอทธพลตอลกษณะประชาธปไตยในฟลปปนส เชน ประเพณอปถมภทครอบคลมทงพธเกด พธแตงงานและพธศพ ตลอดจนการสงเสรมหนาทการงานและการศกษา โดยถอเปนปจจยทสงผลใหผใตอปถมภจงรกภกดตอผอปถมภและมผลตอการเลอกตงแตละครงโดยเฉพาะในเขตทองถน83 นอกจากนน สงคมฟลปปนสยงใหความส าคญกบความกตญญรคณคนตลอดจนวงศตระกลหรอครอบครวทสบเชอสายมาดวยกน ดงนน คานยมทสอดรบกบระบบอปถมภจงท าใหพรรคการเมองทองถนฟลปปนสทตกอยใตฐานอ านาจของเจาพอหรอเจาทดนสามารถชนะการเลอกตงไดตอเนองยาวนานซงประชาชนในทองถนมกเลอกผน าผานความสมพนธแบบอปถมภมากกวาสาระของนโยบายพรรคการเมอง ปจจบน ฟลปปนสมประธานาธบดทมาจากนกการเมองทองถน นนคอ โรดรโก โรอา ดเตอรเต/ดแตรเต (Rodrigo Roa Duterte) นายดเตอรเตทมพนเพจากเกาะมนดาเนา ครอบครวของดเตอรเตเปนแบบฉบบของเจาพอทองถนซงเตบโตรงเรองขนมาผานการเมองแบบอปถมภ นายดเตอรเตไดรบเลอกตงเปนนายกเทศมนตรเมองดาเวาหลายสมย ดาเวาถอเปนเมองทเตมไปดวยความรนแรงจากปญหาอาชญากรรม การกอการรายและการแบงแยกดนแดน หากแตนายดเตอรเตไดใชความรนแรงเขาปราบปรามกลมทฝาฝนกระท าผดกฏหมายจนสามารสรางความสงบเรยบรอยขนในดาเวาไดอยางรวดเรว จนเมอดเตอรเตด ารงต าแหนงประธานาธบดชวงหกเดอนแรก มรายงานขาววา มคนเสยชวตไปแลวหกพนกวาคนจากนโยบายท าสงครามยาเสพตดและปราบปรามอาชญากรรมของรฐบาลฟลปปนส อยางไรกตาม แมจะเปนการใชความรนแรงทขาดความโปรงใสในการตรวจสอบพยานหลกฐาน หากแตกแสดงถงการเอาจรงเอาจรงตอปญหานซงทผานมาผน าการเมองเดมของฟลปปนสมกเพกเฉยตอปญหาดงกลาว84

80 เรองเดยวกน., 39. 81 Carl Lande, Leaders, Factions and Parties: The Structure of Philippines Politics (New Haven: Southeast Asian Studies, Yale

University, 1964). 82 สดา สอนศร, อางแลว., 40. 83 เรองเดยวกน., 49. 84 โปรดด ปรด บญชอ, "โรดรโก ดแตรเต ฉายา 'Duterte Harry' ผน าฟลปปนสสไตลจาโหด 'Dirty Harry',”

https://thaipublica.org/2017/06/pridi50/ (สบคนวนท 25 ตลาคม 2561).

38 การขนมามอ านาจของดเตอรเต สะทอนปรศนาทนาขบคดในกระบวนการพฒนาประชาธปไตย กลาวคอ แมจะไดผน าประเทศสงสดทไมไดมาจากสวนกลาง หากแตกพบเหนการพยายามรวบอ านาจของประธานาธบดเพอใชความรนแรงตอกลมทกระท าผดกฏหมายในระดบทวประเทศ จนดเหมอนวาในสมยดเตอรเต ประธานาธบดจะเรมมอ านาจมากกวารฐสภาจนอาจกระทบตอหลกการถวงดลอ านาจในบางมต แตกระนน ประธานาธบดดเตอรเตกประกาศแนวคดการเปลยนฟลปปนสจากระบบรฐเดยว (Unitary System) มาเปนระบบสหพนธรฐ (Federal System) เพอใหเกดการกระจายอ านาจและการแบงสรรทรพยากรทเทยงธรรมระหวางดนแดนตางๆ ซงเผยใหเหนคณลกษณะทางการปกครองบางประการทสอดรบสมพนธกบหลกประชาธปไตย แตขณะเดยวกน การพยายามใชอ านาจแบบเดดขาดรวดเรวและการน าประสบการณของการใชความรนแรงในทองถนเขามาบรหารประเทศ กดจะขดฝนกบวฒนธรรมการเมองแบบประชาธปไตยเชนกน จากกรณดงกลาว การพฒนาประชาธปไตยในสมยประธานาธบดดเตอรเตจงมกลนอายแบบอ านาจนยมเขามาผสมเจอปนดวยบางสวน85 ตมอรตะวนออก ตมอรตะวนออก หรอ ตมอร-เลสเต (Timor-Leste) คอ รฐทเคยถกปกครองโดยโปรตเกสและอนโดนเซย หากแตไดปลดแอกเอกราชพรอมเคลอนตวเขาหาประชาธปไตยแบบเสร (Liberal Democracy) มากขนเรอยๆ การเปลยนสประชาธปไตยในตมอรตะวนออกเรมตนในชวงป ค.ศ. 2001 ถง 2002 เมอมการเลอกสภารางรฐธรรมนญเพอก าหนดขนตอนการพฒนาประชาธปไตย ปจจบน ตมอรตะวนออกใชระบบประชาธปไตยทมการจดเลอกตงเปนประจ าสม าเสมอหากแตไมมพรรคการเมองใดททรงก าลงเดดขาดในการครองอ านาจน าทางการเมอง พรอมกนนน การเลอกตงประธานาธบด และสภานตบญญต รวมถงการเลอกตงผแทนทองถนมกมลกษณะบรสทธยตธรรม ขณะทการเปลยนถายอ านาจการเมองจากรฐบาลหนงไปสอกรฐบาลหนงกเปนไปอยางสนต86 กระนนกด แมตมอรตะวนออกจะผานพนชวงเปลยนผานประชาธปไตย (Democratic Transition)ไปแลว หากแตยงเดนหนาไมถงขนการท าประชาธปไตยใหเปนปกแผน (Democratic Consolidation) โดยพบอปสรรคบางประการ อาท เสรภาพในการชมนมและเดนขบวนเพอแสดงขอเรยกรองทางการเมองทยงถกควบคมเขมงวดเพอปองกนไมใหพลเมองตงค าถามใดๆเกยวกบระเบยบรฐธรรมนญหรอหมนประมาทตอผน าทางการเมอง รวมถง การคงอยของวฒนธรรมทผ มอ านาจไมตองรบโทษผดซงคงมใหเหนอยในสงคมการเมองตมอรตะวนออก87 ตมอรตะวนออกใชระบอบประชาธปไตยแบบกงประธานาธบด (Semi-Presidential Democracy)88

85 ส าหรบบทวเคราะหเพมเตมเกยวกบบทบาทการเมองของประธานาธบดดเตอรเตกบการเปลยนแปลงทางการเมองการปกครอง รวมถงประวตศาสตรและวฒนธรรมในฟลปปนส โปรด Nicole Curato (ed.), A Duterte Reader: Critical Essays on Rodrigo Duterte's Early Presidency (Ithaca: Cornell University Press, 2017).

86 Sorpong Peou. “The Limits and Potential,” 30. 87 Ibid. 88 Lydia M. Beuman, Political Institutions in East Timor: Semi-Presidentialism and Democratization (Abingdon: Routledge,

39 ประธานาธบดท าหนาทเปนประมขแหงรฐ ผปกปองเอกราชและเอกภาพ รวมถงเปนผบญชาการทหารสงสด ประธานาธบดด ารงต าแหนงหาป แตสามารถถกถอดถอนออกจากต าแหนงโดยอาศยอ านาจของศาลฏกา เชน ในกรณกออาชญกรรมและใชอ านาจหนาทนอกเหนอจากขอบญญตในรฐธรรมนญ ประธานาธบดจะแตงตงนายกรฐมนตรตามขอเสนอแนะของพรรคการเมองหรอกลมพนธมตรทไดเสยงขางมากในรฐสภาแหงชาต โดยนายกรฐมนตรคอหวหนารฐบาลและตองท างานประสานถวงดลกบรฐสภา เชน คณะรฐบาลสามารถรเรมการรางพระราชบญญต สวนรฐสภาคอองคกรทมอ านาจหนาทอนมตพระราชบญญต รฐสภาของตมอรตะวนออกใชระบบสภาเดยว (Unicameral System) โดยสมาชกทงหมด 65 ทนงมาจากการเลอกตงแบบสดสวน(Proportional System) เพอเปดโอกาสใหผแทนทไดคะแนนเสยงลดหลนรองลงมาจากผทไดรบคะแนนเสยงสงสดในเขตเลอกตงหนงๆสามารถเขาไปมทนงในสภาได ซงมระยะเวลาด ารงต าแหนงทงสนหาป การแกไขรฐธรรมนญและการจดท างบประมาณแผนดนตกอยใตอ านาจของรฐสภา พรอมกนนน รฐสภายงมอ านาจคดคานประธานาธบดในกรณทประธานาธบดใชอ านาจหนาททอยนอกเหนอขอบเขตรฐธรรมนญ89 จากกรณดงกลาว จงพบเหนการตรวจสอบถวงดลอ านาจระหวางฝายบรหาร นตบญญตและตลาการในตมอรตะวนออก รวมถง ลกษณะแบบกงประธานาธบด ทมต าแหนงประธานาธบดเปนประมขรฐ (หากแตกมอ านาจบรหารบางสวน) และ นายกรฐมนตรเปนหวหนารฐบาล แตอยางไรกตาม มกพบเหนปญหาการเมองบางประการในตมอรตะวนออก เชน ความขดแยงและการเผชญหนาในกระบวนการบรหารประเทศระหวางประธานาธบดกบนายกรฐมนตรซงในบางครงอาจมาจากขวอ านาจทแตกตางกน90 ซงถอเปนปญหาทพบเหนไดทวไปในระบอบการเมองแบบกงประธานาธบด ตมอรตะวนออกถอเปนประเทศทมววฒนาการของพรรคการเมองทสอดคลองกบวถประชาธปไตย พรรคเฟรตลน (FRETILIN) หรอ แนวรวมปฏวตเพอเอกราชตมอรตะวนออก จดเปนพรรคฝายซายทมรากฐานการตอสทยาวนานโดยเรมจากการเคลอนไหวตอตานอ านาจโปรตเกสไปจนถงการตอสเพอขบอทธพลอนโดนเซยออกนอกประเทศ แตอยางไรกตาม ระบบพรรคการเมองตมอรตะวนออกไดเรมแปรเปลยนจากภาวะทพรรคเฟรตลนเคยครองอ านาจโดดเดนทางการเมองไปเปนระบบสองขวอ านาจทน าโดยพรรคเฟรตลนกบพรรคสภาแหงชาตเพอการฟนฟตมอร หรอพรรคซเอนอารท (CNRT) พรอมดวยกลมพนธมตรทฝกใฝซเอนอารท ในการเลอกตงเมอป ค.ศ. 2012 ทงสองพรรคไดรบคะแนนเลอกตงรวมกนคดเปนรอยละ 84 ของคะแนนเสยงทงหมด แมในบางครง ไดเกดการเผชญหนาหรอความขดแยงทางการเมองระหวางสองคาย แตการเมองตมอรตะวนออกกลบไมไดถกแยกขวจนท าใหประชาธปไตยตกอยใตภาวะไรเสถยรภาพมากนก ในป ค.ศ. 2015 พรรคการเมองส าคญสพรรคไดตกลงสรางสตรรฐบาลผสมทพยายามแบงโควตารฐมนตรใหมาจากทกพรรคการเมองภายใตการน าของนายกรฐมนตรมาเรย เดอ อาเราโจ (Maria de Arau'jo) จากพรรคเฟรตลน ถงแมการเลอกตงในชวงตอมาจะแสดงใหเหนถงการสนสดของสตรรฐบาลผสม พรอมกบการเขามาจดตงรฐบาลทน าโดยพรรคเฟรตลน หากแตกไมพบเหนการครอบง าทางการเมองแตเพยงฝายเดยวจากกลมเฟรตลน (เนองจากไดคะแนนเสยงไมมากนกในสภา) กอปรกลบไมพบเหนการตอสคดคานทรนแรงใดๆจากพรรคซเอนอารททมตอพรรคเฟรตลน หากแตในทางกลบกนนน ซเอนอารทซงท า

2016). 89 Aurel Croissant and Philip Lorenz. Comparative Politics of Southeast Asia, 339-342. 90 Ibid., 343.

40 หนาทเปนพรรคฝายคานไดแสดงเจตนารมณเพอรวมมอกบรฐบาลในการแกไขปญหาเชงนโยบายทส าคญของประเทศ91 จากกรณดงกลาว ถงแมวาระบบพรรคการเมองตมอรตะวนออกจะเผชญกบจดอบหรอความไมราบรนทางการเมองในบางแงมมบาง โดยเฉพาะ การพยายามตอรองไกลเกลยอ านาจระหวางกลมการเมองจนเกดความลาชาในการจดตงรฐบาล หากแตการเปลยนถายรฐบาลผานกระบวนการเลอกตงกเปนไปอยางสนต ซงท าใหการพฒนาประชาธปไตยสามารถเคลอนตวตอไปได กจกรรม 12.2.1 จงอธบายลกษณะของการพฒนาประชาธปไตยในกลมประเทศทเปนประชาธปไตยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเทศทมความโนมเอยงไปทางประชาธปไตย ประกอบไปดวย อนโดนเซย ฟลปปนส และตมอรตะวนออก เปนประเทศทมการเลอกตงทเทนงตรง ยตธรรมเสร มการแขงขนระหวางพรรคการเมองจ านวนหลายพรรค มการคมครองสทธเสรภาพทางการเมองของประชาชน ตลอดจนมการตรวจสอบถวงดลอ านาจกนระหวางสถาบนการเมองตางๆ แตแมวาประเทศเหลานจะประสบความส าเรจในการเปลยนผานสประชาธปไตย มสถาบนการเมองทเปนประชาธปไตย แตกตองเผชญกบปญหาตางๆ อาท ปญหาการทวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยยงไมถกเผยแพรซมซาบจนเปนทยอมรบของรฐและสงคมในวงกวาง ซงเปนอปสรรคตอการท าใหประชาธปไตยเปนปกแผน (democratic consolidation) เรองท 12.2.2

กลมประเทศกงประชาธปไตย (Semi-Democratic Countries)

มาเลเซย สงคโปร กมพชาและเมยนมาปจจบน มระบอบการเมองแบบกงประชาธปไตยกงเผดจการ ซงบางครงอาจเรยกวาระบอบลกผสม (Hybrid Regime) ทมองคประกอบของประชาธปไตยกบอ านาจนยมผสานเจอปนกนไป ระบอบลกผสมหรอระบอบพนทางมกเกดขนในชวงเปลยนผานประชาธปไตยใหมๆ โดยเฉพาะจากรฐทปรบเปลยนจากระบอบอ านาจนยมเขาสระบอบประชาธปไตย จงท าใหตองมคณลกษณะแบบอ านาจนยมตกคางหลงเหลออย เชน การพยายามรวบอ านาจของผปกครอง ตลอดจนการคงอภสทธใหแกสถาบนการเมองหรอกลมชนชนน าทเคยทรงก าลงอทธพลในระบอบเกา อาท กองทพ และ กลมอนรกษนยม แตขณะเดยวกน ในรฐทมการพฒนาประชาธปไตยมาคอนขางยาวนาน กอาจมคณลกษณะของระบอบลกผสมอย ดงเหนไดจากการทผน าประเทศจดใหมการเลอกตงสม าเสมอ หากแตกปดกนเสรภาพในการแสดงความเหนตางทางการเมองหรอการวพากษวจารณรฐบาลซงสะทอนการคงอยของวถการเมองแบบอ านาจนยมนนเอง92 ในอกทางหนง กลมรฐกง

91 Ibid., 352: IPAC, Timor-Leste after Xanana Gusmao (Jakarta: Institute for Policy Analysis of Conflict, 2014). 92 ค าอธบายและมมวเคราะหเชงลกเกยวกบ Hybrid Regime โปรดด Mikael Wigell, “Mapping 'Hybrid Regimes': Regime Types

41 ประชาธปไตยอาจถกนยามวามระบอบการเมองแบบอ านาจนยมประชาธปไตย (Democratic Authoritarianism) ทผน าประเทศมกสรางฐานอ านาจทแขงแกรงจนสามารถรวบก าลงปกครองรฐไดตอเนอง โดยจะเขาสอ านาจผานการเลอกตงเทานน หากแตพรรครฐบาลมกชนะพรรคคแขงจนครองเสยงขางมากในสภาและท าใหการหมนเวยนเปลยนแปลงรฐบาลอยในระดบต า หรอพดอกแงคอ การเลอกตงมกถกใชเปนเครองมอของผน าเพอสรางความชอบธรรมทางการเมอง เพราะเปนทแนชดวาในทกๆการเลอกตง พรรครฐบาลยอมควาชยชนะเหนอคแขงเนองจากทรพยากรการเมองมหาศาลไดถกผกขาดควบคมไวทพรรครฐบาล93 นอกจากนน ระบอบกงประชาธปไตยน อาจถกพจารณาวามลกษณะเปนประชาธปไตยแบบไมเสร (Illiberal Democracy) ซงหมายถงการมรฐบาลทมาจากการเลอกตง หากแตสทธพลเมองของประชาชนมกถกจ ากด ละเมด คกคามหรอไมไดรบความคมครอง รวมถงมกมการปดกนควบคมสอมวลชนและท าใหการแสดงความเหนทางการเมองของประชาชนตกอยใตวงควบคมอยางเขมงวดของรฐบาล โดยในประเทศประชาธปไตยไมเสร การเลอกตงมกขาดภาวะอสระโปรงใส ทงนเพราะพรรครฐบาลมกใชยทธศาสตรยทธวธการเมองแบบอ านาจนยม เชน การขมขผสมครจากพรรคอนหรอการครอบง าสอมวลชนจนท าใหไมมพรรคการเมองใดทสามารถจะแขงขนตอกรกบพรรครฐบาลไดตามวถประชาธปไตยเสร94 จากกรณดงกลาว มาเลเซย สงคโปรและกมพชา จงถกจดประเภทใหเปนทงประชาธปไตยแบบไมเสร อ านาจนยมประชาธปไตยหรอระบอบการเมองลกผสม หากแตรปแบบเฉพาะทางการเมองหรอระดบการพฒนาประชาธปไตยในรฐเหลาน ยอมมความแตกตางกนบางประการ เชน ในกรณมาเลเซยทอาจเรยกไดวาโนมเอยงเขาสระบอบอ านาจนยมเชงแขงขน (Competitive Authoritarianism) เหนไดจากการทพรรคแนวรวมรฐบาลทแมจะครองอ านาจปกครองรฐมาตอเนองยาวนานหากแตผลคะแนนเลอกตงในบางครง อาท การเลอกตงในป ค.ศ. 2008 กลบพบวาพรรคฝายคานสามารถท าคะแนนตตนสสพรรครฐบาล หรอผลเลอกตงลาสดในป ค.ศ. 2018 ทกลมพนธมตรฝายคานสามารถควาชยชนะเลอกตงและจดตงรฐบาลใหมส าเรจ สวนสงคโปรและกมพชา มความโนมเอยงไปทางระบอบอ านาจนยมเลอกตงแบบผกขาด (Hegemonic Electoral Authoritarianism)ทพรรครฐบาลชนะเลอกตงถลมทลายตดตอกนหลายสมยจนท าใหไรคแขงตามหลกประชาธปไตยเสรพรอมสงเสรมใหเกดภาวะครองอ านาจน าทางการเมองของกลมผน า95 กระนนกด แมจะมการปดกนการแขงขนหรอไมมการตรวจสอบถวงดลอ านาจระหวางสถาบนการเมองทเดนชดในสงคโปรและกมพชา ทงนเพราะพรรครฐบาลครองเสยงสวนใหญในสภาและมอ านาจเหนอองคกรการเมองตางๆภายในรฐ หากแตสงคโปรกลบมการบรหารราชการแผนดนทโปรงใสกวากมพชาหรอรบแรงกดดนประณามจากนานาชาตทนอยกวากมพชาในแงคณภาพประชาธปไตย สวนกรณเมยนมา ไดแปลงรป

and Concepts in Comparative Politics,” Democratization, 15, no. 2 (2008): 230-250. 93 ค าอธบายและมมวเคราะหเชงลกเกยวกบ Democratic Authoritarianism โปรดด Dawn Brancati, “Democratic Authoritarianism:

Origin and Effects,” Annual Review of Political Science, 17, no, 1 (2014): 313-326. 94 ค าอธบายและมมวเคราะหเชงลกเกยวกบ Illiberal Democracy โปรด Fareed Zakaria, The Future of Freedom: Illiberal

Democracy at Home and Abroad (New York: W.W. Norton & Company, 2003). 95 ส าหรบงานทใหภาพวเคราะหชดเจนเกยวกบระบอบอ านาจนยมประเภทตางๆ โดยเฉพาะอ านาจนยมประชาธปไตยในคราบ

ระบอบลกผสม โปรดด Larry Diamond, “Thinking about Hybrid Regimes.” Journal of Democracy, 13, no. 2 (2002): 21-35. และ Steven Levitsky and Lucan A. Way, Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War (Cambridge: Cambridge University Press, 2010).

42 เปลยนรางจากเผดจการทหารมาสระบอบการเมองลกผสมทฝายนตบญญตมทมาจากการเลอกตง แตกองทพยงสามารถแทรกตวเขาไปในโครงสรางนตบญญตและกลไกการเมองการปกครองได ขณะเดยวกน แมเมยนมาชวงปฏรปเปลยนผานประชาธปไตยครงใหม จะแสดงใหเหนถงคณลกษณะบางอยางของประชาธปไตยแบบไมเสร เชน การเลอกตงทไมบรสทธยตธรรมและถกผกขาดโดยพรรคการเมองทเปนตวแทนระบอบอ านาจเกาในชวงปลายป ค.ศ. 2010 หากแตชยชนะของนางออง ซาน ซจ ในการเลอกตงทมลกษณะเสรและแขงขนกนมากขนในปลายป ค.ศ. 2015 ซงสงผลใหเกดการเปลยนขวรฐบาลใหม กท าใหเมยนมาเรมมองคประกอบบางอยางทแตกตางจากกลมประชาธปไตยแบบไมเสรหรอรฐอ านาจนยมเลอกตงแบบผกขาดอยางสงคโปรและกมพชา กระนนกด ดวยการทอภสทธกองทพยงคงไดรบการคมกนจากรฐธรรมนญ กอปรกบอ านาจหนาทและอทธพลของทหารเมยนมาในการเมองการปกครองหลากหลายมต จงท าใหเมยนมายงเปนรฐกงเผดจการกงประชาธปไตยทอาจมพฒนาการประชาธปไตยทไลเลยสสหรอไลตามหลงมาเลเซย สงคโปรและกมพชาอย มาเลเซย มาเลเซยมระบอบการเมองแบบกงประชาธปไตยกงอ านาจนยม กลาวคอ มการเลอกตงเปนประจ าสม าเสมอหากแตกลมพนธมตรพรรคการเมองฝายรฐบาลทเรยกกนวากลมแนวรวมแหงชาต (Barisan Nasional / BN) ซงมพรรคอมโนหรอพรรคองคการเอกภาพแหงชาตมลาย (United Malays National Organization / UMNO) เปนแกนน า มกควาชยชนะในศกเลอกตงและสามารถครองอ านาจน าทางการเมองการปกครองมาคอนขางตอเนองยาวนาน กระนนกตาม แมการเลอกตงหลายๆครงทผานมา พรรคแนวรวมรฐบาลจะมพลงเพยงพอตอการรกษาฐานเสยงในสภา หากแตกลมพนธมตรฝายคานกเรมคอยๆสะสมก าลงและคะแนนนยมทางการเมองจนในทสดสามารถโคนลมพรรครฐบาลชดเกาไดส าเรจ ขณะเดยวกน ถงแมวารฐธรรมนญมาเลเซยฉบบปจจบน จะรบรองสทธเสรภาพพลเมองในการแสดงออกดวยค าพด การชมนมและกอตงสมาคม96 หากแตทผานมา รฐบาลมกพยายามควบคมการเคลอนไหววพากษวจารณการเมองของประชาชนอย เชน การจ ากดพนทขอบเขตรวมกลมของภาคประชาสงคมทตอตานรฐบาล97 หรอการทกลมผน าในพรรคอมโนเขาไปถอหนหรอเปนผแบงปนผลประโยชนรายใหญในหนงสอพมพชนน าของประเทศ98 จากลกษณะดงกลาว จงมการเรยกขานระบอบการเมองมาเลเซยวาเปนทงประชาธปไตยแบบไมเสร อ านาจนยมประชาธปไตยหรออ านาจนยมทผานการเลอกตง กระนนกตาม การเปลยนแปลงการเมองลาสดทพรรคฝายคานสามารถคว าพรรคอมโนและกลมแนวรวมแหงชาตได กท าใหมาเลเซยเรมเขาขายระบอบอ านาจนยมทมการแขงขนตามหลกประชาธปไตยมากขน ในแงคณลกษณะเชงลกของระบอบกงประชาธปไตยในมาเลเซย อาจพอมความเปนไปไดอยบางทจะกลาววาประชาธปไตยอ านาจนยมในมาเลเซยพอสมพนธกบรปแบบสหพนธรฐรวมศนย (Centralized Federation) ซง

96 จรญ มะลลม, “สหพนธรฐมาเลเซย,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 8.

97 Aurel Croissant and Philip Lorenz, Comparative Politics of Southeast Asia, 166. 98 Ibid., 168-169.

43 สะทอนการจดหนวยปกครองทหลากหลายมากกวาระบบรฐเดยว (Unitary State) หากแตมการมอบอ านาจใหสวนกลางมก าลงเหนอกวาสวนมลรฐ ฉะนน พรรคอมโนซงเปนพรรคการเมองทมบทบาทมากทสดและเปนแกนน าจดตงรฐบาลในสวนกลางจงมกมพลงการเมองการปกครองทสงเดนในโครงสรางรฐ อ านาจนตบญญตในสหพนธรฐมาเลเซยประกอบดวยวฒสภาทมสมาชก 70 คน โดย 44 คนมาจากการแตงตงของนายกรฐมนตรในขณะทสมาชกอก 26 คน ไดรบเลอกจากสภานตบญญตแหงมลรฐทง 13 แหง (มลรฐละ 2 คน) สวนสมาชกสภาผแทนราษฏรมาจากเขตเลอกตงทงหมด 222 คน ระยะเวลาการด ารงต าแหนงของแตละสภา คอ 5 ป ส าหรบนายกรฐมนตรมาจากพรรคการเมองทครองเสยงขางมากในสภาผแทนราษฏรและท าหนาทควบคมบรหารประเทศโดยมการแบงอ านาจหนาทระหวางรฐบาลกลางกบรฐบาลมลรฐ รฐบาลกลางมหนาทหลก เชน การปองกนประเทศ ความมนคงภายใน การระหวางประเทศ การคมนาคม การพฒนาอตสาหกรรม สวนรฐบาลมลรฐ มหนาทครอบคลมเรองการเกษตร ปาไม การประมง ฯลฯ อยางไรกตาม หากมความไมลงตวในการแบงขอบเขตหนาทระหวางรฐบาลทงสองระดบตามกรอบกฏหมาย รฐบาลกลางหรอรฐบาลสหพนธรฐยอมมอ านาจเหนอกวารฐบาลมลรฐ นอกจากนน ในเชงกรอบนโยบายบรหารราชการแผนดน การด าเนนแผนพฒนาพนทของรฐบาลมลรฐตองลอรบและไมขดกบแผนนโยบายสวนกลาง99 ดงนนโครงสรางสหพนธรฐรวมศนยทมการตดแบงอ านาจปกครองใหแกสวนมลรฐหากแตกมการรวมศนยไวทสวนกลาง จงมความเชอมโยงบางประการกบลกษณะการเมองแบบกงประชาธปไตยกงอ านาจนยมในมาเลเซย อยางไรกตาม การพฒนาประชาธปไตยในมาเลเซยยอมสมพนธกบประเดนอนนอกเหนอจากเรองสหพนธรฐ หนงในขอพจารณาหลกคอพนฐานสงคมวฒนธรรมมาเลเซยทมรปแบบเฉพาะ มาเลเซยเปนรฐพหสงคมทการกอตวของพรรคการเมองมความเกยวโยงกบโครงสรางชาตพนธทหลากหลาย ในฝงรฐบาล มการรวมตวกนของพรรคยอยทสรางขนมาเปน พรรคแนวรวมแหงชาต (Barisan Nasional / BN) ทประกอบดวยสามพรรคหลกทมาจากคาบสมทรมลาย ไดแก พรรคอมโน พรรคสมาคมชาวจนมาเลเซย (Malaysian Chinese Association / MCA) และพรรคสภาอนเดยมาเลเซย (Malaysia Indian Congress / MIC) ซงถอเปนพรรคสงกดเชอชาต หากแตมการผอนปรนประนประนอมกนเพอรวมพลงพฒนาประเทศพรอมประสบความส าเรจในการครองอ านาจรฐตลอดพฒนาการทางการเมองของมาเลเซยสมยใหม ทวา พรรคอมโน กคอตวแทนผลประโยชนชาวมลายซงเปนประชากรหลกของประเทศซงท าใหพรรคอมโมมฐานคะแนนเสยงทเหนอกวาพรรคการเมองชาตพนธอน ดงนน พรรคอมโนจงกลายเปนแกนน าหลกในกลมพนธมตรแนวรวมแหงชาต กระนนกตาม ในแนวรวมแหงชาต ยงมการควบรวมพรรคสมาชกทมาจากกลมเชอชาตหรอเขตภมศาสตรอน เชน พรรคเชอชาตดายค ซาราวก (Party Bangsa Dayak Sarawak / PBDS) เปนตน สวนในฟากฝายคานจะประกอบดวยพรรคการเมองส าคญ อาท พรรคยตธรรมประชาชน (Parti Keadilan Rakyat / PKR) พรรคกจประชาธปไตย (Democratic Action Party / DAP) และพรรคอสลามมาเลเซย (Parti Se-Islam Malaysia / PAS)100 ซง

99 ลกษณะสหพนธรฐรวมศนยในมาเลเซย โปรดด Huat. W.C. and Chin. J., “Malaysia: Centralized Federalism in an Electoral One-Party State,” in Varieties of Federal Governance: Major Contemporary Models, ed. R Saxena (New Delhi: Foundation Books, 2011).

100 จรญ มะลลม, “สหพนธรฐมาเลเซย,” 25-27.

44 สะทอนอดมการณการเมองและศาสนาทแตกตางหลากหลาย หากแตในประวตศาสตรการเมองทผานๆมา พลงการเมองของกลมฝายคานมกตกเปนรองแนวรวมแหงชาตจนท าใหฝายคานไมมก าลงมากนกในการดลอ านาจกบพรรครฐบาล จงท าใหพรรคอมโนและแนวรวมแหงชาตสามารถครองอ านาจน าในโครงสรางรฐมาเลเซย ผลกระทบทตามมา คอ การพฒนาประชาธปไตยไมกาวหนารวดเรวเทาทควร เพราะพรรคฝายคานขาดพลงตอรองในสภาและพรรครฐบาลสามารถกมก าลงปกครองรฐแบบตอเนองจนท าใหการหมนเวยนชนชนน าหรอการเปลยนยายฐานอ านาจรฐบาลแหงชาตอยในระดบต า อยางไรกตาม การเลอกตงทวไปเมอวนท 9 พฤษภาคม ค.ศ. 2018 ถอเปนจดหกเหของการพฒนาประชาธปไตยมาเลเซย ซงนบเปนครงแรกในประวตศาสตร 60 ป ตงแตไดรบเอกราชจากองกฤษทพรรคอมโนและแนวรวมรฐบาลแหงชาตไมสามารถกวาดทนงขางมากในรฐสภาได101 การเลอกตงครงนเปนการขบเคยวกนระหวางแนวรวมแหงชาตทน าโดยนายกรฐมนตรนาจป ราซก (Najib Razak) ทมขอกลาวหาทจรตคอรปชน กบ พรรคพนธมตรแหงความหวง (Pakatan Harapan / PH) ทเปนพรรคแนวรวมฝายคาน ซงน าโดยอดตนายกรฐมนตรมหาเธร โมฮมหมด โดยมหาเธรเคยเปนผน าปกครองมาเลเซยยาวนานถง 22 ป และเปนแกนน าส าคญของแนวรวมแหงชาต หากแตไดตดสนใจรวมมอกบฝายคานเพอโคนรฐบาลพรรคอมโนของนาจป ราซก ในชวงเลอกตง กรรมการเลอกตงมาเลเซยถกวจารณอยางหนกเนองจากก าหนดจดวนเลอกตงเปนวนพธแทนทจะจดเลอกตงในชวงสดสปดาห นอกจากนน ในวนเลอกตง ขนตอนการลงคะแนนในหนวยเลอกตงยงเปนไปอยางลาชา ท าใหมผเขาแถวรอใชสทธเลอกตงยาวเหยยด และจนถงเวลาปดหบเลอกตง มรายงานจากสนามเลอกตงหลายแหงทยงคงมประชาชนรอใชสทธเลอกตงหากแตไมไดรบอนญาตจากเจาหนาทใหลงคะแนนเสยง102 กระนนกตาม ทงๆ ทมการพยายามใชยทธวธการเมองของฝายรฐบาลเพอตดก าลงฝายคานและลดภาวะเสรโปรงใสของกระบวนการเลอกตง พรรคพนธมตรแหงความหวงกลบควาชยชนะในศกเลอกตงพรอมสงผลใหมหาเธรหวนกลบมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรอกหนงสมย ซงถอเปนการสนสดชวงครองอ านาจทตอเนองยาวนานของรฐบาลแนวรวมแหงชาต ส าหรบสาเหตทท าใหกลมแนวรวมแหงชาตพายแพการเลอกตงอาจมาจากหลายตวแปร เชน กรณขาวทจรตของนาจป ราซก ทสงผลใหประชาชนจ านวนมากโดยเฉพาะชนชนกลางชาวมลายทมการศกษา เสอมความนยมในพรรครฐบาล ขณะเดยวกน ความเหนยวแนนของพรรครฐบาลทลดนอยลงกมผลตอการแขงขนกบแนวรวมฝายคาน ทงการทชาวมาเลเซยเชอสายจนบางสวนไมไดสนบสนนพรรคแนวรวมแหงชาตมากนกและการทอดตแกนน าพรรคอมโน เชน นายมหยดดน ยสซน อดตรองนายกรฐมนตรและนายซาฟอ อปดล อดตรฐมนตรกระทรวงพฒนาชนบท ถกขบออกจากพรรค นอกจากน การทพรรครฐบาลเสยคะแนนบางสวนไปใหกบพรรคอสลามแหงมาเลเซย (PAS) ในรฐกลนตนและในบางเขตเลอกตงของกลมมลรฐทางเหนอ รวมถงการทคนรนหนมสาวทเพงมาใชสทธเลอกตงครงแรกตดสนใจไมสนบสนนพรรคอมโนและแนวรวมแหงชาตเทาทควร กนบเปนอกหนงตวแปรส าคญท

101 Sebastian Dettman, “The Malaysia election results were a surprise. Here are 4 things to know,” https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/05/15/the-malaysian-election-results-were-a-surprise-here-are-4-things-to-know/?noredirect=on&utm_term=.599875bc5400 (Accessed 26 October 2018).

102 ประชาไท, "นบคะแนนเลอกตงมาเลเซย 2018 ฝายคานแซงชนะรฐบาล-รฐมนตรสอบตกแลว 6 ราย,” https://prachatai.com/journal/2018/05/76826, (สบคนเมอ 26 ตลาคม 2561).

45 มผลตอการพายแพของนายนาจป ราซก แตอยางไรกตาม ความนยมในตวมหาเธร ทยงคงมอยสง ถอเปนจดหกเหหลกทสามารถชวยดงคะแนนชาวมาเลเซยหลายกลมใหเขามาเตมพลงใหพนธมตรฝายคาน เชน ประชากรอาวโสและคนชนบททหนมาลงคะแนนเสยงใหมหาเธรจนสามารถโคนลมรฐบาลนาจป ราซก ไดในทสด103 มาเลเซยปจจบนก าลงอยในชวงเปลยนผานการเมอง กลาวคอ การครองอ านาจของกลมพนธมตรแนวรวมแหงชาตทยาวนาน ไดถกแทนทดวยกลมพนธมตรฝายคานซงถอเปนการเปลยนถายขวอ านาจใหมของรฐบาลแหงชาตทมนยส าคญ กระนนกตาม มหาเธร ซงเถลงต าแหนงนายกรฐมนตรใหมกเคยเปนผน าทรวบอ านาจปกครองมาเลเซยมายาวนานผานการเมองแบบกงประชาธปไตยพรอมมฐานก าลงเดมมาจากพรรคอมโน ฉะนนแลว จงนบวาเรวเกนไปหากสรปวามาเลเซยมความกาวหนาทโดดเดนมากในแงกระบวนการพฒนาประชาธปไตยหลงการเลอกตงในป ค.ศ. 2018 แตทวา ปรากฏการณดงกลาวกสงผลใหพลงอ านาจนยมทเคยผกขาดระเบยบการเมองมาเลเซยอยางสบเนองยาวนานเรมแปลงรปเปลยนรางไปสพลงอ านาจนยมทมการแขงขนระหวางกลมการเมองทสสใกลเคยงกนมากขนจนสงผลใหเกดการหมนเวยนชนชนน าและเกดการเปลยนขวรฐบาลแหงชาตทสะทอนถงความกาวหนาบางประการของการพฒนาประชาธปไตยนนเอง สงคโปร สงคโปรมระบอบการเมองลกผสม104 กลาวคอ มทงคณลกษณะแบบประชาธปไตยและอ านาจนยมผสมเจอปนกนไป จนท าใหนกวชาการเรยกขานระบอบการเมองสงคโปรวาเปนทงอ านาจนยมผานการเลอกตง105 หรอ ประชาธปไตยทจ ากด หรอ ประชาธปไตยทถกควบคม106 จดเดนของการเมองสงคโปรคอใชระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา แตมการปรบเปลยนรปลกษณใหเขากบสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคมวฒนธรรมของประเทศ จนท าใหเกดวถอ านาจนยมควบคไปกบวถประชาธปไตย เชน จดใหมการเลอกตงเปนประจ าสม าเสมอ หากแตพรรคกจประชากครองอ านาจน าทางการเมองการปกครองมาสบเนองยาวนาน การหลอมรวมพลงระหวางระบอบลกผสมกบรากฐานรฐและสงคมสงคโปร สงผลใหการเมองสงคโปรประกอบดวยสามคณลกษณะหลก ไดแก 1. เคารพแนวทางเรองประชาคมนยม (Communitarian Approach) ซงปจเจกบคคลมไดเปนหวใจของประชาธปไตย แตมความส าคญในฐานะสวนหนงของสงคมเทานน ทงนสทธผลประโยชนของประชาคมหรอสวนรวมยอมส าคญเหนอกวาสทธผลประโยชนของปจเจกบคคล 2. ยอมรบนบถอผมอ านาจหนาทและการปกครองตามล าดบชน โดย

103 ฐตวชร เสถยรทพย, พ.อ., “เลอกตงในมาเลเซย: ไววางใจ-เชอมมน-สนตสข,” เอกสารประกอบการสมมนา "รอบบานไทย: ไววางใจ เชอมน สนตสข”. กรมขาวทหารบก กองบญชาการกองทพบก, 1 สงหาคม 2561.

104 โครน เฟองเกษม, “สาธารณรฐสงคโปร,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 5, 53.

105 Aurel Croissant and Philip Lorenz, Comparative Politics of Southeast Asia, 8; Andreas Schedler, “The New Institutionalism in the Study of Authoritarian Regimes,” Totalitarianism and Democracy, 6, no. 2 (2009): 323-340.

106 Heng Hiang Khng, “Economic Development and Political Change: The Democratization Process in Singapore,” in Democratization in Southeast and East Asia, ed. Anek Laothamatas (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1997), 114-115.

46 ผน าทชาญฉลาดรอบรมคณธรรมยอมมความชอบธรรมในการปกครองบรหารรฐและจะตองไดรบการเคารพเชอฟงจากประชาชน และ 3. การยอมรบใหพรรคการเมองเดนเดยวทมประสทธภาพครองอ านาจรฐแบบตอเนองยาวนาน107 พรอมสนบสนนใหองคกรฝายบรหารมอ านาจสงสดโดยสามารถควบคมฝายนตบญญตและฝายตลาการจนท าใหไมมการถวงดลคานอ านาจระหวางสถาบนการเมองมากนก ทงนเนองจากอ านาจรฐตกอยใตพลงของรฐบาลทมาจากพรรคกจประชาซงประสบความส าเรจในการสรางระบบครองความเปนเจาในประวตศาสตรการเมองของประเทศ ระบบรฐสภาสงคโปรเปนรปแบบสภาเดยวประกอบดวยสมาชกสวนใหญทมาจากการเลอกตงและบางสวนทมาจากการแตงตง108 สาเหตทใชระบบสภาเดยว ไมเลอกระบบสภาคอาจมาจากเหตผลบางประการ เชน สงคโปรมประชากรและพนทนอย จงไมจ าเปนตองมตวแทนชมชนมาจากเขตเลอกตงแยกยอยจ านวนมาก กอปรกบสภาเดยวจะท าใหเกดความกระชบมเอกภาพและไมท าใหโครงสรางอ านาจรฐเกดความยงยากซบซอน สงคโปรจดการเลอกตงทวไปสม าเสมอทก 5 ป นบตงแตกอตงสาธารณรฐสงคโปรในป ค.ศ. 1965 หากแตพรรคกจประชาชนะเลอกตงทกครงโดยไดทนงในสภาไปครองเกอบทงหมดและไมมพรรคฝายคานททรงพลงมากพอในการดลกบพรรคกจประชา ดงนน ถงแมวารฐสภาจะมอ านาจหนาทในการบญญตกฏหมาย ควบคมการเงนการคลงและตรวจสอบความรบผดชอบของคณะรฐมนตร109 กกลบไมพบลกษณะการตรวจสอบถวงดลระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหารอยางแทจรง เพราะพรรครฐบาลครองทนงในสภาเกอบทงหมดและสมาชกพรรคยดถอระเบยบวนยของพรรคอยางเครงครดโดยมกลงคะแนนเสยงสนบสนนรฐบาลตลอดเวลา จนแมวาบางครงจะไมเหนดวยกบมตพรรคแตกเพยงแตงดออกเสยงเทานน สวนในแงกระบวนการบญญตกฏหมาย รางกฏหมายสวนใหญมกมาจากการรเรมของรฐบาลและขารฐการระดบสงมากกวามาจากสภาชกพรรคฝายคาน ขณะทสมาชกพรรคกจประชากไมคอยอภปรายวพากษวจารณรางกฏหมาย นโยบายสาธารณะและการด าเนนงานของรฐบาลนก จงกลาวไดวา รฐสภาสงคโปรมบทบาทในการรบรองความถกตองชอบธรรมของรฐบาลมากกวาแสดงบทบาทควบคมถวงดลรฐบาล110 นายกรฐมนตรถอเปนบคคลทมอ านาจมากทสดในการบรหารประเทศ มาจากหวหนาพรรคการเมองทชนะการเลอกตงและมทนงในรฐสภามากทสด นนคอ พรรคกจประชา การทผน าสงคโปรทงนายลกวน ยว นายโกะ จก ตง และนายล เซยน ลง สามารถครองอ านาจไดยาวนาน อาจเนองจาก ทงสามเปนหวหนาพรรคกจประชาสบตอกนและถอเปนผน าทมขดความสามารถสงในการบรหารราชการแผนดนใตระบอบการเมองทมนคงมเสถยรภาพและเพอปองกนปญหาฉอราษฏรบงหลวงรวมถงการร ารวยผดปกตของผน าฝายบรหาร จงมขอก าหนดใหนายกรฐมนตรและรฐมนตรทกคน ตองไมมต าแหนงอนใดนอกวงรฐบาลทไดรบคาตอบแทน รบผลประโยชนหรอก าไรเชงพาณชย โดยทกคนตองแสดงบญชทรพยสนและรายไดอนๆนอกเหนอจากต าแหนงในรฐบาลเพอแสดงความโปรงใสตอสาธารณชน111 พรอมกนนน คณะรฐมนตรสงคโปรถอเปนนกการเมองทไดรบเงนเดอนและคาตอบแทน

107 โครน เฟองเกษม, “สาธารณรฐสงคโปร,” 52. 108 เรองเดยวกน., 9. 109 เรองเดยวกน., 11. 110 เรองเดยวกน., 14. 111 รายละเอยดเพมเตม โปรดด โครน เฟองเกษม, สงคโปรภายใตสามผน า (กรงเทพฯ: บรษทโรงพมพเดอนตลา จ ากด, 2554).

47 ในอตราทสงทสดในโลก จากขอมลในป ค.ศ.2011 นายกรฐมนตรล เซยน ลง มเงนเดอนถงปละ 3.8 ลานดอลลารสงคโปร (มากกวา 90 ลานบาท)112 แนวทางดงกลาว ถอเปนการจดสรรคาตอบแทนใหเหมาะสมกบอ านาจหนาทและความรความสามารถของคณะรฐมนตรรวมถงเพอปองกนไมใหนกการเมองใชชองทางอนนอกสายงานรฐบาลในการแสวงหาผลประโยชนสวนตวจนน ามาสปญหาออฉาวเรองคอรปชน แรงจงใจน ท าใหรฐบาลสงคโปรพงจดสนใจไปทมตการบรหารรฐกจไดเตมทและท าใหววฒนาการประชาธปไตยสามารถหลอมรวมเขากบหลกธรรมาภบาลหรอการจดการปกครองบานเมองทด (Good Governance) ได จากกรณดงกลาว แมวารฐบาลสงคโปรจะรวบอ านาจบรหารไวทผน าพรรคกจประชา หากแตไมพบปญหาฉอราษฏรบงหลวงจากนกการเมองทมาจากการเลอกตงในระดบทรนแรง สงคโปรยงมต าแหนงประธานาธบด ท าหนาทเปนศนยรวมจตใจและความจงรกภกดแหงชาตและสามารถใชอ านาจบรหารบางสวน เชน ประกาศภาวะฉกเฉน ใชสทธยบย งในเรองงบประมาณของรฐ และคดเลอกแตงตงเจาหนาททหารและพลเรอน กระนน การใชดลยพนจของประธานาธบดจะตองกระท าตามค าแนะน าของนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรเปนส าคญ113 โดยนายกรฐมนตรมกอยากไดประธานาธบดทสนบสนนนโยบายของพรรคกจประชาและสามารถท างานรวมกบรฐบาลอยางสอดคลองกน นายโกก จก ตง ยงมความเหนวาประธานาธบดควรใชอ านาจในฐานะประมขประเทศ (Custodial Power) มากกวาอ านาจดานบรหาร (Executive Power)114 ดงนน แมสงคโปรจะมประธานาธบดทมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน แตผเลอกตงสวนใหญยงคงตองการประธานาธบดทท างานรวมกบรฐบาลได กอปรกบพลงอ านาจบรหารของนายกรฐมนตรและการครองเสยงขางมากในสภาแบบตอเนองของพรรคกจประชา ท าใหประธานาธบดไมสามารถแยกตวออกจากอทธพลของนายกรฐมนตรและพรรครฐบาลได นอกจากนน นายกรฐมนตรยงมอ านาจควบคมฝายตลาการ ดงเหนไดจากบคลากรในองคกรตลาการทมาจากการแตงตงโดยประธานาธบดทฟงค าแนะน าจากนายกรฐมนตรอกทหนง ดงนน ฝายบรหารจงมอ านาจเตมทในการแตงตงโยกยายหรอปลดผพพากษาระดบตางๆออกจากต าแหนง จากโครงสรางอ านาจทน าแสดงมา ฝายบรหารทมพลงครอบง าฝายนตบญญตและตลาการ บวกกบก าลงอ านาจทสงเดนของนายกรฐมนตร จงท าใหยงไมมการคานอ านาจอยางแทจรงระหวางสถาบนการเมองตามระบอบประชาธปไตยในสงคโปร ส าหรบแนวโนมการพฒนาประชาธปไตยในสงคโปร พบวาพรรคกจประชาสามารถครองอ านาจน าทางการเมองตอไป หากแตตองปรบตวและทบทวนแนวทางปกครองใหสอดคลองกบขอเรยกรองของประชาชนมากขน ในการเลอกตงทผานๆมา พบวา พรรคกจประชาไดใชระบอบการเมองอ านาจนยมควบคกบกลยทธการเลอกตงทเหนอกวาพรรคคแขง เชน การแสวงหาการสนบสนนจากสอมวลชนใหชวยเขยนรายงานขาวทเปนประโยชนตอพรรคกจประชามากกวาพรรคฝายคาน การใชวธรณรงคหาเสยงทขมขหรอชกจงใหผใชสทธเลอกตงเกรงกลวตอผลกระทบเชงลบหากพรรคกจประชาไมชนะเลอกตง ยกตวอยางเชน ในการเลอกตงป ค.ศ. 1997 นาย

112 โครน เฟองเกษม, “สาธารณรฐสงคโปร,” 22-23. 113 เรองเดยวกน., 18. 114 Lee Lai To, “Singapore in 1999: Molding the City-State to Meet Challenges of the 21st Century,” Asian Survey, 40, no.1

(2000): 81.

48 โกะจก ตง เคยหาเสยงโดยขวาหากพรรคไดคะแนนนอย จะท าใหนายกรฐมนตรบรหารประเทศไดยากขน ซงจะสงผลเสยหายตอประชาชนสงคโปรเอง115 หรอการทพรรคมกสญญาใหคณใหโทษกบผทเลอกและไมเลอกพรรคกจประชาโดยจะปรบปรงพฒนาโครงการทอยอาศยในเขตทเลอกพรรคมากกวาในเขตทไมเลอกพรรค แตอยางไรกตาม นบตงแตการเลอกตงทวประเทศเมอป ค.ศ. 2011 ไดเกดกระแสเรยกรองจากประชาชนจนท าใหนายกรฐมนตรล เซยน ลง หนมาปรบปรงยทธศาสตรการเมองบางสวนเพอเพมคะแนนนยมใหกบพรรครฐบาล เชน การทชนชนกลางและคนหนมสาวรนใหมบางสวนเรมโหยหาชวตทมเสรภาพ ตลอดจนการมสวนรวมทางการเมองและการเพมบทบาทของพรรคฝายคานในสภา โดยผทลงคะแนนเสยงทมอายตงแต 20-44 ป มกขาดความรบรหรอความสนใจในผลงานอนยงใหญของผน าพรรคกจประชาในอดต อกทงยงมองวาการครองความเปนจาวของพรรคเปนสภาวะการเมองทแปลกประหลาด116และไมสอดรบกบหลกประชาธปไตยเสร จากกระแสดงกลาว อาจพอประเมนไดวา แมพลงอ านาจนยมจะทรงก าลงในระบอบการเมองสงคโปรอย หากแตกพอพบเหนความกาวหนาในการพฒนาประชาธปไตยบางมตซงมนยส าคญตอการปรบตวของผน าพรรคกจประชาในปจจบนและอนาคต กมพชา กมพชาใชระบอบการเมองแบบกงประชาธปไตยกงอ านาจนยม พรรคประชาชนกมพชา (Cambodian People's Party / CPP) สามารถครองอ านาจน าทางการเมองและชนะเลอกตงถลมทลายเปนเวลาตอเนองตดตอกน พรอมกนนน นายกรฐมนตรฮนเซนยงไดรวบอ านาจปกครองประเทศและขยายฐานเครอขายการเมองครอบคลมรฐและสงคมกมพชาในวงกวาง ขณะเดยวกน มรดกจากสงครามกลางเมองและการตอสประหตประหารระหวางกลมการเมองในพฒนาการประวตศาสตร ยงสงผลใหประชาชนสวนใหญสนบสนนเสถยรภาพของระบอบการเมองเพอค าประกนความมนคงรฐโดยเนนไปทการมรฐบาลเดยวทมเอกภาพจนท าใหรฐบาลฮนเซนสามารถรกษาฐานอ านาจอทธพลสบไป117 เพราะฉะนน แมกมพชาจะจดเลอกตงสม าเสมอและมการกอตวของพรรคการเมองและพลงสงคมทมงเนนไปทการพฒนาประชาธปไตยบางสวน แตคณลกษณะแบบอ านาจนยมยงคงกมก าลงโดดเดนในภมทศนการเมองกมพชา นายกรฐมนตรและฝายบรหารนบวามอ านาจมากในกระบวนการนตบญญต ตามขนตอนตรากฎหมายของกมพชา แมรฐธรรมนญก าหนดใหสภาแหงชาตและวฒสภาเปนองคกรในการตราพระราชบญญตทเปนไปตามหลกประชาธปไตยพนฐานทตองใหองคกรทเปนตวแทนประชาชนแสดงออกซงเจตจ านงทวไปของมหาชนผานการตรากฏหมายขนใชบงคบ แตในทางปฏบตแลว คณะรฐมนตรคอองคกรผรเรมกระบวนการตราพระราชบญญต สวนรฐสภาเปนองคกรผมอ านาจลงมตใหความเหนชอบ ในกมพชา พระราชบญญตเกอบทกฉบบทเสนอใหสภาพจารณามกถกรเรมโดยคณะรฐมนตร ซงแมจะมปรากฏใหเหนอยบางครงวาสมาชกสภาไดเสนอราง

115 โครน เฟองเกษม, “สาธารณรฐสงคโปร,” 39. 116 เรองเดยวกน., 40-41. 117 ดเพมเตมใน Joakim Ojendal and Mona Lilja (eds.), Beyond Democracy in Cambodia: Political Reconstruction in a Post-

Conflict Society (Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies, 2009).

49 พระราชบญญตเขาสการพจารณาของสภา แตสมาชกเหลานนกเปนสมาชกทสงกดพรรคการเมองรฐบาล ซงรางกฏหมายทเสนอเขาไปกมเนอหาทเปนไปตามแผนนโยบายของรฐบาล นอกจากนน เมอรางพระราชบญญตเขาสการพจารณาของสภา แทบไมพบเหนวารฐสภาไดแกไขเพมเตมรางพระราชบญญตเหลานน โดยสมาชกมกลงมตใหความเหนชอบรางพระราชบญญตทคณะรฐมนตรยนเสนอมาโดยไมมการแกไขเปลยนแปลงใดๆ118 เพราะฉะนน องคกรหลกในกระบวนการนตบญญตกมพชา กคอ ฝายบรหาร หรอพดอกแงคอฝายบรหารมอ านาจเหนอฝายนตบญญตจนไมมการตรวจสอบถวงดลตามหลกประชาธปไตยทแทจรงในกมพชา นายกรฐมนตรกมพชามพลงอ านาจทสงเดนในโครงสรางรฐ กลาวคอ นายกรฐมนตรเปนหวหนารฐบาลทประสานกจกรรมการบรหารงานของรฐบาลในทกเรอง สามารถลงนามแตงตง โยกยาย ปลด รฐมนตรและสมาชกในรฐบาล รวมถงขาราชการระดบสงอนๆ พรอมเสนอชอขาราชการพลเรอนและขาราชการทหารระดบสงเพอใหกษตรยทรงลงพระปรมาภไธยแตงตง ซงครอบคลมต าแหนงหนาทส าคญ อาท ทปรกษานายกรฐมนตร ผวาการธนาคารแหงชาต เลขาธการคณะรฐมนตร ปลดกระทรวง ผวาราชการจงหวด เอกอครราชทต ผบญชาการเหลาทพและนายทหารยศนายพล119 ขณะเดยวกน รฐธรรมนญยงใหอ านาจนายกรฐมนตรในการยบสภาโดยตกลงรวมกนกบประธานสภาแหงชาต เรยกประชมรฐสภาประจ าป และเขารวมเปนกรรมการราชบลลงกเพอคดเลอกบคคลทจะมาด ารงต าแหนงขนเปนพระมหากษตรย 120 จากกรณดงกลาว นายกรฐมนตรฮนเซนและพรรคประชาชนกมพชาจงเปนแกนกลางหลกในการควบคมแผอทธพลเขาปกคลมเหนอสถาบนหรอต าแหนงการเมองการปกครองทส าคญทงหมดในประเทศ ถงแมวากระแสพฒนาประชาธปไตยจะกอตวขนในกลมคนหนมสาวและภาคประชาสงคมบางสวนเพอพยายามลดภาวะครองอ านาจน าของระบอบฮนเซน หากแตกยงมอาจจะตอสถวงดลกบพลงอ านาจนยมของฝายรฐบาลได ทงนนายกรฐมนตรฮนเซนและพวกพองวงศวานไดสรางแนวเครอขายการเมองขนาดใหญเพอเขายดกมโครงสรางรฐและสงคมในทกระดบ ยกตวอยางเชน การใหบตรชายบตรสาว คมต าแหนงส าคญทงในสวนกองทพ พรรครฐบาลและสอมวลชน ตลอดจนบรษทธรกจชนน าอกหลายแหง ในอกทางหนง พรรคประชาชนกมพชายงมกลมสมาชกและแนวรวมกระจายตวแทรกซมไปทวพนทชนบทโดยไตระดบตงแตจงหวดไปจนถงหมบาน121 ขอบเขตความเขมขนของระบอบฮนเซนทแผคลมไปทวภมทศนการเมองกมพชาท าใหกลมประชาสงคมและพรรคการเมองทฝกใฝการพฒนาประชาธปไตย มสามารถฝงตวหรอตอสในวงพนทฐานเสยงของพรรคประชาชนกมพชาได จนท าใหพลงประชาธปไตยอาจมระดบทต ากวาพลงอ านาจนยมนนเอง ตวชวดส าคญทแสดงถงลกษณะระบอบอ านาจนยมเลอกตงแบบผกขาด คอการเลอกตงทวไปเมอวนท 29

118 ปยบตร แสงกนกกล, "ราชอาณาจกรกมพชา,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 40.

119 เรองเดยวกน., 44. 120 เรองเดยวกน., 43. 121 Aurel Croissant and Philip Lorenz, Comparative Politics of Southeast Asia, 58-63; Tariq H. Niazi, Deconcentration and

Decentralization Reforms in Cambodian Recommendations for an Institutional Framework (Manila: Asian Development Bank, 2011).

50 กรกฏาคม ค.ศ. 2018 ทพรรครฐบาลฮนเซนควาชยชนะเลอกตงถลมทลาย ในชวงเวลาดงกลาว พรรคประชาชนกมพชาสงผสมครครบ 25 จงหวด ขณะทพรรคการเมองทเหลออก 19 พรรค ไดสงผสมครตามเขตเลอกตงในจงหวดตางๆแตกตางกนออกไป เชน พรรครศมเขมราทสงผสมครแขงขนเพยง 7 จงหวด พรรคเยาวชนกมพชา สงผสมครเขาไปใน 10 จงหวด หากแตพรรคประชาธปไตยมลฐานและพรรคฟนซนเปค (FUNCINPEC) สงผสมครครบทกจงหวด หลงปดหบเลอกตง กรรมการเลอกตงกมพชาแถลงวา มผไปใชสทธออกเสยงทวประเทศ คดเปนรอยละ 82.17 จากจ านวนผลงทะเบยนใชสทธเลอกตง 8.3 ลานคน โดยสถานการณเลอกตงเปนไปอยางสงบเรยบรอยและพรรคประชาชนกมพชาชนะเลอกตงพรอมกวาดทนงในสภาไดเกอบทงหมด ชยชนะครงนตอกย าการครองอ านาจทย งยนยาวนานของระบอบฮนเซน ขณะทนายสม รงส แกนน าฝายคานทเคลอนไหวตอตานการกมอ านาจของฮนเซน ซงอยระหวางลภยการเมองในฝรงเศส เรยกรองใหจดการประทวงโดยสงบสนตเพอคดคานผลเลอกตงในกมพชา นายสม รงส เหนวาชยชนะครงนของพรรครฐบาลเปนเรองทนาละอายและไมใชการแขงขนทบรสทธยตธรรม เนองจากพรรครฐบาลกมกลไกการเลอกตงและแผอทธพลเขาไปในสงคมกมพชาอยางตอเนองกวางขวาง จนพรรคการเมองอนๆ หมดพลงทจะเขาแขงขนตอสกบพรรคประชาชนกมพชา122 นอกจากนนแลว รฐบาลสหรฐอเมรกาและกลมสหภาพยโรป ไดวจารณการเลอกตงครงนวาไมเปดกวางและไมเปนธรรม ทงนท าเนยบประธานาธบดสหรฐระบวาสหรฐก าลงอยระหวางการพจารณาคว าบาตรกมพชารวมถงเพมรายชอเจาหนาทรฐระดบสงกมพชาบางทานเขาไปในรายชอตองหามการออกวซาเพอเดนทางเขาสหรฐ ขณะทกลมสหภาพยโรป กมแผนคว าบาตรเศรษฐกจกมพชาเชนกน ทวา ทางการจนไดถอหลกไมแทรกแซงกจการภายในและยอมรบผลเลอกตงในกมพชา123 จากกรณดงกลาว ถงแมวาพลงอ านาจนยมยงคงยนหยดแขงแกรงมนคงในกมพชา หากแตกลมนยมประชาธปไตยทเคลอนไหวอยนอกประเทศและทาทของรฐตะวนตกบางรฐกเรมแสดงพลงกดดนตอรฐบาลฮนเซนเพอใหเกดกระบวนการพฒนาประชาธปไตยทกาวหนามากขน เมยนมา เมยนมาก าลงอยในชวงเปลยนผานการเมองโดยใชระบอบลกผสม กลาวคอ วถการเมองตกอยใตองคประกอบของประชาธปไตยกบอ านาจนยมผสมปนเปกนไป การเปลยนผานประชาธปไตยลาสดถกก าหนดออกแบบโดยชนชนน าทหารทครองอ านาจปกครองเมยนมาผานระบอบเผดจการมาตอเนองยาวนาน ซงถอเปนวถเปลยนผานจากบนลงลาง (Top-Down Transition) ทกระบวนการพฒนาประชาธปไตยถกผลกดนดวยพลงปฏรปการเมอง (Political Reform) ของกลมชนชนน าแบบทละขนทละตอน พลเอกอาวโสตานฉวย อดตผน าสงสดของรฐบาลทหารในชวงกอนเปลยนสประชาธปไตยในปจจบน เคยเรยกขานระบอบการเมองใหมของเมยนมาวา

122 Hannah Ellis-Petersen, “Cambodia: Hun Sen re-elected in Landslide Victory after Brutal Crackdown,” https://www.theguardian.com/world/2018/jul/29/cambodia-hun-sen-re-elected-in-landslide-victory-after-brutal-crackdown (Accessed 26 October 2018).

123 ญาณวภา เอยมศลา, "ผลการเลอกตงกมพชา: ความทาทายและแนวโนม,” เอกสารประกอบการสมมนา "รอบบานไทย: ไววางใจ เชอมน สนตสข”. กรมขาวทหารบก กองบญชาการกองทพบก, 1 สงหาคม 2561.

51 "ประชาธปไตยแบบมระเบยบวนยทก าลงจะเบงบาน (Discipline-flourishing Democracy)” โดยคณะผน าจะอนญาตใหมการเปดกวางพฒนาประชาธปไตยมากขน แตตองใหกองทพทรงบทบาทเปนผจดระเบยบการเมองเพอใหเกดความสงบเรยบรอยบนเสนทางเปลยนสประชาธปไตย124 กลาวอกแงคอใหพลงอ านาจนยมเขาถวงดลกบพลงประชาธปไตยเพอใหการพฒนาการเมองสามารถเดนทางควบคไปกบเสถยรภาพการเมองหรอใหรฐบาลพลเรอนกบกองทพไดประนประนอมประสานผลประโยชนกนจนไมกอใหเกดการเปลยนแปลงแบบรวดเรวฉบพลนหรอไมเกดการตอสท าลายลางขวอ านาจตรงขามทรนแรงเขมขนในลกษณะทจะเปนอนตรายตอเอกภาพชาต125 ลกษณะกงประชาธปไตยกงเผดจการของเมยนมาสามารถวเคราะหไดผานเนอหารฐธรรมนญและโครงสรางสถาบนการเมองการปกครอง ในรฐธรรมนญฉบบปจจบน ไดวางหลกความสมพนธระหวางรฐกบพลเมอง (State-Civil Relations) โดยรฐหรอสหภาพตองมหนาทสงเสรมพฒนาสงคมหลากหลายรปแบบ เชน สงเสรมความสามคคของชนชาตตางๆ พฒนาการศกษา รวมถงออกกฏหมายคมครองสทธแรงงานและชาวนา แตขณะเดยวกน พลเมองทงหมดทอาศยอยในรฐ จะตองพทกษรกษาไวไมใหสหภาพตองแตกแยก มใหเอกภาพชาตตองถกท าลายและผดงรกษาอธปไตยใหมนคง แมพลเมองเมยนมาจะมเสรภาพในการประกอบอาชพและนบถอศาสนา แตถาเมอใดกตามทประเทศชาตตกอยในภาวะจลาจลและสถานการณฉกเฉนหรอถกรกรานจากกองก าลงตางชาต พลเมองทกคนตองรบใชชาตโดยตองเขามาเปนสวนหนงของกองก าลงแหงชาตภายใตการพจารณาควบคมของผบญชาการทหารสงสด นอกจากนน ขณะทประชาชนเมยนมาตองสงเสรมความกาวหนาของระบอบประชาธปไตยแบบมระเบยบวนย พรอมธ ารงเชดชไวซงหลกแหงความยตธรรม เสรภาพและความเสมอภาคภายใตรมสหภาพ แตพลเมองเมยนมากตองสงเสรมใหกองทพมบทบาทน าในการเมองระดบชาตดวยเชนกน126 โครงสรางรฐสภาเมยนมาแบงออกเปนสามสวนหลก ไดแก 1. รฐสภาแหงชาตหรอรฐสภาแหงสหภาพ (Pyidaungsu Hluttaw) ซงประกอบดวยสภาประชาชนหรอสภาผแทนราษฏร (Pyithu Hluttaw) และสภาชนชาต (Amyotha Hluttaw) 2. รฐสภาประจ ามลรฐ (State and Region Hluttaw) ครอบคลมรฐและภาคทง 14 แหง เชน รฐฉาน รฐกะเหรยง ภาคยางกง ภาคมณฑะเลย ฯลฯ และ 3. สภาหรอหนวยนตบญญตประจ ามณฑลบรหารปกครอง

124 รายละเอยดเกยวกบการเมองการปกครองเมยนมาในชวงเปลยนผานประชาธปไตย โดยเฉพาะบทบาททหารกบโครงสรางระบอบการเมองลกผสม โปรดด Renaud Egreteau, Caretaking Democratization: The Military and Political Change in Myanmar (London: C. Hurst & Co. Ltd, 2016). สวนงานตพมพของรฐบาลทหารเมยนมาทกลาวถงระบอบประชาธปไตยแบบมระเบยบวนย พรอมโครงสรางสถาบนทถกออกแบบไวส าหรบการเปลยนผานประชาธปไตยในระยะตอมา โปรด Soe Mya Kyaw, The Structure, Legislative Structure and Essence of Future State (Nay Pyi Taw: Ministry of Information and Printing & Publishing Enterprise, 2007).

125 ส าหรบขอถกเถยงน โปรดด Michael Aung-Thwin and Maitrii Aung-Thwin, A History of Myanmar since Ancient Times: Traditions and Transformation (London: Reaktion Book Ltd., 2012), 283-284.

126 ดลยภาค ปรชารชช, "สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 10. ดรฐธรรมนญฉบบปจจบนของเมยนมา (ค.ศ.2008) หมวดหนง หนา 3-12 ซงวาดวยเรองหลกการพนฐานแหงรฐ รวมถงหมวด 11 ทวาดวยการประกาศสภาวะฉกเฉน

52 ตนเอง (Self-Administered Division) ส าหรบกลมชาตพนธวา และเขตบรหารปกครองตนเอง (Self-Administered Zones) ส าหรบกลมชาตพนธปะโอ ปะหลอง ดะน โกกางและนาคะ การกอรปของสถาบนนตบญญตทคอนขางละเอยดซบซอนสะทอนถงการเปดกวางประชาธปไตยและการออกแบบรฐสภาใหสอดรบกบโครงสรางพหชาตพนธทหลากหลายในเมยนมา หากแตวารฐธรรมนญไดค ายนอ านาจใหกองทพสามารถแทรกตวเขาไปอยในโครงสรางสภาทงสามสวนได ทงนเพอถวงดลตอรองกบพลเรอนในกระบวนการนตบญญต โดยเฉพาะในประเดนทเกยวของกบผลประโยชนความมนคงชาตและอภสทธของกองทพ ตวอยางส าคญ คอ การเลอกตงเพอใหสมาชกพรรคการเมองไดเขาไปครองทนงในรฐสภาแหงชาตซงตองกนสดสวนรอยละ 25 ใหทหารเมยนมาเขาไปมทนงในสภา จากกรณดงกลาว จ านวนสมาชกรฐสภาแหงสหภาพทมอยท งสนไมเกน 664 ทนง ไดแบงออกเปนสมาชกสภาประชาชนหรอสมาชกสภาผแทนราษฏรทมทนงไมเกน 440 ทนง ซงตองมสมาชกพลเรอนทมาจากเขตเลอกตงทวประเทศไมเกน 330 ทนง และตองมสมาชกทหารทมาจากการคดเลอกเสนอชอของผบญชาการทหารสงสดไมเกน 110 ทนง สวนสมาชกสภาชนชาต 224 ทนง ประกอบดวยสมาชกพลเรอนทมาจากการเลอกตงในรฐและภาคทง 14 แหง จ านวนทงสน 168 ทนง (แตละรฐและภาคมโควตาเลอกตงผแทน 12 ทนงเทากนหมด นนคอ 14 คณ 12 เทากบ 168) สวนอก 56 ทนงมาจากสมาชกทหารทไดรบคดเลอกเสนอชอจากผบญชาการทหารสงสด127 ดงนน โครงสรางนตบญญตจงพอบงชใหเหนถงการผสมผสานคานก าลงกนระหวางสมาชกพลเรอนกบกองทพหรอระหวางพลงประชาธปไตยกบอ านาจนยม ในโครงสรางรฐบาลซงแบงเปนรฐบาลระดบสหภาพกบรฐบาลระดบมลรฐ (รฐชาตพนธ 7 แหงและภาคพมาแท 7 แหง) พบวา กองทพสามารถแทรกตวเขาไปกมอ านาจบางสวนในการบรหารราชการแผนดน ยกตวอยางเชน ในคณะรฐบาลสหภาพ รฐมนตรประจ ากระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทยและกระทรวงกจการชายแดนจะตองถกคดเลอกโดยผบญชาการทหารสงสด สวนคณะรฐบาลในรฐและภาคทง 14 แหง ตองกนโควตาในแผนกงานดานความมนคงใหกบกองทพเมยนมา ฉะนน แมทหารเมยนมาจะแปลงบทบาทจากผปกครองบรหารประเทศโดยตรงในสมยรฐบาลทหารมาสสภาวะทยอมคลายวงอ านาจลงเพอใหพลเรอนเขาควบคมกจการนโยบายสาธารณะและระเบยบบรหารรฐกจไดมากขน หากแตทหารกยงกมพลงในกระทรวงหรอแผนกงานดานการเมองความมนคงทส าคญสบไป ในอกแงมมหนง ความขดแยงและการปะทะทางทหารทยงหลงเหลออยในปจจบน ไดสงผลตอการธ ารงรกษาบทบาทของกองทพทเขาสกดการพฒนาประชาธปไตยไมใหขยายตวในอตราจงหวะทรวดเรวเกนไป ในพนททเตมไปดวยการสรบ เชน รฐฉาน รฐคะฉน หรอ ในพนททเตมไปดวยความขดแยงศาสนาชาตพนธทรนแรงราวลก เชน รฐยะไข ทหารเมยนมาทเขาเปดยทธการสงครามหรอตอสกวาดลางกลมปฏปกษตางสามารถครองอ านาจอทธพลทโดดเดนในวงการเมองตอไป สวนในสภาความมนคงและกลาโหมแหงชาต (National Defense and Security Council / NDSC) ทประกอบดวยคณะรฐบคคล 11 ทาน กองทพยงสามารถกมพลงตอรองถวงดลกบพลเรอนไดอย กลาวคอ สมาชก 6 ทานในหนวยงานดงกลาวถอเปนตวแทนของพลงกองทพ ไดแก ผบญชาการทหารสงสด รองผบญชาการทหารสงสด รองประธานาธบดหนงทาน (เมยนมามต าแหนงรองประธานาธบดสองทาน โดยกองทพมสทธเสนอชอรองประธานาธบดไดหนงทาน) รฐมนตรกลาโหม รฐมนตรมหาดไทย และรฐมนตรกจการชายแดน (ทงสามต าแหนง

127 รายละเอยดโครงสรางนตบญญตเมยนมาในปจจบน โปรดด ดลยภาค ปรชารชช, "สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร,” 13-24.

53 ถกคดเลอกโดย ผบ.สส. แหงกองทพเมยนมา) สวนอก 5 ทานเปนตวแทนพลงพลเรอน ไดแก ประธานาธบด รองประธานาธบดหนงทาน ประธานสภาประชาชน ประธานสภาชนชาต และ รฐมนตรตางประเทศ สภาความมนคงและกลาโหมแหงชาต มอ านาจหนาทส าคญ เชน การพจารณาวาความขดแยงรนแรงในระดบใดจงจะสามารถยกระดบใหเปนสภาวะฉกเฉนได การแตงตงผบญชาการทหารสงสดแหงกองทพเมยนมาใหมอ านาจบรหารปกครองสหภาพหรอพนทเฉพาะหากประธานาธบดตดสนใจถายโอนอ านาจใหทหารเขามาสรางความสงบเรยบรอยจดระเบยบบานเมองทวประเทศหรอเฉพาะพนท และการพจารณาขยายเวลาบรหารควบคมของ ผบ.สส. ชวงสถานการณฉกเฉน ในกรณทไมสามารถน าพาประเทศหรอพนทเฉพาะกลบคนสภาวะปกตในหวงเวลาทก าหนดได หรอพดอกแงคอสภาดงกลาวมพลงในการก าหนดยทธศาสตรการเมองความมนคงชนส าคญของประเทศ พรอมเปนองคกรทเปลยนผานอ านาจจากพลเรอนไปสทหารและจากทหารกลบไปสพลเรอนในหวงทเกดความระส าระสายแหงรฐ เพราะฉะนน อตราตอรองของกองทพทมมากกวาพลเรอนจงชวยตอกย าขดก าลงของทหารในโครงสรางรฐเมยนมาได128 ส าหรบในแงพลวตทางการเมอง เมยนมาก าลงอยในชวงแหงการดลอ านาจระหวางกองทพกบพลเรอนซงนบเปนประเดนทาทายทตงอยระหวางเสนทางการเปลยนผานประชาธปไตย ในสมยรฐบาลพรรคพฒนาและสมานฉนทแหงชาต (Union Solidarity and Development Party / USDP) ทงประธานาธบดเตงเสงหรอผน าในคณะรฐบาลสวนใหญลวนมาจากนายทหารในรฐบาลชดเกาทตดสนใจแปลงรปเปลยนรางมาเปนนกการเมองพลเรอน จงท าใหกลมผน าทเปนทหารหรอทเคยเปนทหารมากอนเขาไปกมกลไกก าหนดนโยบายสาธารณะและการบรหารรฐเมยนมา ตอมาเมอนางออง ซาน ซจ ชนะเลอกตงถลมทลายเมอชวงปลายป ค.ศ. 2015 พรรคสนนบาตแหงชาตเพอประชาธปไตย (National League for Democracy / NLD) สามารถครองเสยงขางมากในสภาและจดตงรฐบาลไดส าเรจ ซงมผลใหกลมอ านาจสายพลเรอนเขาไปคมกลไกปกครองรฐ กระนนกตาม นางออง ซาน ซจ ชนะเลอกตงใตกรอบรฐธรรมนญฉบบป ค.ศ. 2008 ซงถกออกแบบพฒนาขนโดยอดตรฐบาลทหารพรอมชวยค ายนอ านาจใหทหารเมยนมาสามารถทรงบทบาทการเมองตอไป จากขอจ ากดดงกลาว ผชนะศกเลอกตงจงตองตอรองประนประนอมกบทงรฐบาลพรรคพฒนาและสมานฉนทแหงชาตและกบกลมผน าในกองทพเมยนมา เพอใหการเปลยนผานรฐบาลเปนไปดวยความราบรนและตกอยใตกรอบรฐธรรมนญ ผลลพธทตามมา คอ พรรคสนนบาตแหงชาตเพอประชาธปไตย หรอพรรค NLD สามารถตงรฐบาลขนบรหารประเทศไดหากแตยงมอาจหกโคนหรอลดอ านาจอทธพลของกองทพลงแบบรวดเรวฉบพลน129 ในปจจบน พบเหนตวอยางของการใชยทธศาสตรถวงดลอ านาจของแตละฝายซงมผลตอเสนทางการพฒนาประชาธปไตย จากมาตราท 59 (f) ของรฐธรรมนญฉบบปจจบน ไดระบใหบคคลทมพอแม คสมรส บตร หรอ คสมรสของบตรเปนพลเมองหรอคนในบงคบตางชาต ไมสามารถด ารงต าแหนงเปนประธานาธบดหรอรองประธานาธบดได ฉะนน พรรค NLD จงเลอกนายตนจอซงเปนเพอนสนทของนางซจ ขนเปนประธานาธบดแทน หากแตในทางปฏบตแลวถอวานายตนจอตองรบฟงค าแนะน าจากนางซจ ซงเปนหวหนาพรรคและเปนผมอ านาจ

128 ดรฐธรรมนญเมยนมาปจจบน โดยเฉพาะสวนทวาดวยองคกรฝายบรหารและสภาความมนคงและกลาโหมแหงชาต. 129 ขอมลเชงลกในประเดนน โปรดด Kyaw Sein and Nicholas Farrelly, Myanmar's Evolving Relations: The NLD in Government (Stockholm: Institute for Security and Development Policy (ISDP), 2016.

54 บารมมากทสดในสภาและในรฐบาลชดใหม (ตอมานายวนมน ประธานสภาประชาชนจากพรรค NLD ไดขนด ารงต าแหนงประธานาธบดแทนนายตนจอ) ขณะเดยวกน พรรค NLD ยงคดคนต าแหนงมนตรแหงรฐ (State Counsellor) ใหแกนางซจซงท าหนาทคลายคลงกบนายกรฐมนตรรวมถงทปรกษาทงฝายบรหารและนตบญญต จากยทธศาสตรการเมองดงกลาว รฐบาลพลเรอนและนางซจ จงสามารถขยายอ านาจเขาไปควบคมกลไกรฐและถวงดลกบกองทพไดมากขน กระนนกตาม สถานการณสงครามและความไมสงบในรฐชาตพนธ โดยเฉพาะการปะทะทางทหารในรฐฉานและรฐคะฉน หรอ ความขดแยงเรองชาวมสลมและชาวโรฮงญาในรฐยะไข กลบสงผลใหผ บญชาการทหารสงสด รองผบญชาการทหารสงสดและแมทพภาคในพนททเกยวของ มพลงอ านาจอทธพลในการตอรองถวงดลกบพลเรอนตอไป130 ในอนาคต จงนาพจารณาตอวาการดลอ านาจระหวางกองทพกบพลเรอนจะมพลวตเปลยนแปลงไปในทศทางใด แตถงแมจะมความขดแยงแขงขนกนอยระหวางสองขวอ านาจหลก ลกษณะระบอบการเมองลกผสมทมปรากฏในรฐธรรมนญ กยงคงก ากบควบคมเสนทางพฒนาการเมองของเมยนมาเพอใหพลงทหารกบพลเรอนหรอพลงเผดจการกบประชาธปไตยสามารถดลก าลงตอรองกนไดอยโดยไมตองผานการปฏวตเพอลมลางฐานก าลงกองทพแบบรนแรงถอนรากถอนโคนหรอไมตองผานการรฐประหารจากกองทพเพอยดอ านาจคนจากพลเรอนและพาประเทศกลบไปสเผดจการทหารเหมอนในอดต ทวา ดวยธรรมชาตการเปลยนผาน (ทอาจมความไมราบรนหรออปสรรคบางอยางกอตวเกดขนได) และความขดแยงทรนแรงราวลกในประเทศ อาท มรดกตกทอดจากสงครามกลางเมอง กนบเปนความทาทายหนงทอาจกระตนใหเกดเหตไมคาดฝนขนจนสรางแรงสะเทอนตอการเปลยนรปโฉมของระบอบการเมองเมยนมา ซงถอเปนประเดนทตองจบตาเฝาระวงกนตอไป กจกรรม 12.2.2 จงอธบายลกษณะของการพฒนาประชาธปไตยในกลมประเทศกงประชาธปไตยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเทศทมการปกครองแบบกงประชาธปไตยหรอทเรยกวาระบอบลกผสม ประกอบไปดวย มาเลเซย สงคโปร กมพชา และเมยนมา เปนประเทศทมระบบการเมองทมองคประกอบของประชาธปไตยกบอ านาจนยมผสมเจอปนกนไป ประเทศเหลานมการจดการเลอกตงสม าเสมอ หากแตมการปดกนเสรภาพในการแสดงความคดเหนทางการเมองและการวพากษวจารณรฐบาล ผน าในประเทศเหลานมกประสบความส าเรจในการสรางฐานอ านาจปกครองประเทศไดอยางตอเนองผานการเลอกตงซงถกใชเปนเครองมอสรางความชอบธรรมใหแกผน า โดยทพรรครฐบาลไดชยชนะอยางตอเนองและไมเกดการหมนเวยนเปลยนแปลงรฐบาล ขณะเดยวกน กมการละเมดหรอคกคามสทธเสรภาพของประชาชน มการปดกนสอ และมการควบคมการแสดงความเหนทางการเมองอยางเขมงวดโดยรฐบาล

130 Ibid.

55 เรองท 12.2.3

กลมประเทศทไมเปนประชาธปไตย (Non-Democratic Countries)

ไทย (ในชวงการปกครองของพลเอกประยทธ) บรไน ลาวและเวยดนามปจจบน จดอยในกลมรฐทไมเปนประชาธปไตยหรอรฐทใชระบอบการเมองแบบเผดจการหรอเปนอ านาจนยมนนเอง ส าหรบไทยจดเปนรฐอ านาจนยมทปกครองโดยผน าทหาร สวนบรไนใชระบอบอ านาจนยมกษตรย ขณะทลาวและเวยดนาม เปนเผดจการคอมมวนสต จดรวมของระบอบการเมองในรฐเหลาน คอ ขอบกพรองในเรองการเลอกตง กลาวคอ ถงแมบางรฐอาจจดใหมการเลอกตงขนหากแตผน ากยงคงควบคมกระบวนการเปลยนสประชาธปไตยไดอย เชนกรณของไทย หรอถงแมจะจดการเลอกตงไดบางกมกเปนไปในลกษณะทจ ากดมาก เชนบรไนทไมมการเลอกตงระดบชาตเลยแตจดใหมการเลอกตงทองถนไดหากแตกตองผานการพจารณารบรองจากกษตรยอกทหนง หรออาจพบเหนการเลอกตงขนในรฐเหลาน หากแตไมถอวาเปนการเลอกตงแบบปกตทวไปตามหลกประชาธปไตย เชนกรณลาวและเวยดนามทการเลอกสมาชกสภาแหงชาตมลกษณะเปนการเลอกผแทนทถกผกขาดควบคมโดยพรรคคอมมวนสตเสยมากกวา นนคอ พรรครฐบาลจะคดเลอกกลนกรองผสมครของพรรคเองเพอเสนอชน าใหประชาชนตดสนใจลงคะแนน ซงท าใหผสมครรบเลอกในนามพรรครฐบาลยอมมโอกาสทชดเจนอยแลวในการไดเขาไปท าหนาทในสภาโดยไมตองผานการแขงขนตามกฏกตกาประชาธปไตย ขณะเดยวกน การแสดงความเหนวพากษวจารณรฐบาลอยางรนแรงโดยกลมประชาชนและสอมวลชน ตลอดจนการจดกจกรรมสาธารณะจ านวนมากเพอแสดงขอเรยกรองทางการเมองในกลมประเทศเหลาน ยอมถกตรวจสอบจากผปกครองซงมกมองวาการใหเสรภาพประชาธปไตยแกปจเจกชนทมากเกนไปอาจเปนอนตรายตอเสถยรภาพและความมนคงรฐ นอกจากนน เมอพจารณาโครงสรางสถาบนการเมอง กมกไมพบการตรวจสอบถวงดลคานอ านาจกนระหวางสถาบนนตบญญต บรหาร และ ตลาการ ตามหลกประชาธปไตยพนฐาน โดยพบแตการรวบอ านาจการเมองการปกครองเอาไวทกลมทหาร กษตรยและพรรคคอมมวนสตแตเพยงฝายเดยว ซงสะทอนถงพลงอ านาจนยมทมอยเหนอพลงประชาธปไตย อนง แมจะมการประทวงเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตยโดยกลมมวลชนทมงโคนลมการครองอ านาจของรฐบาลในรฐเหลาน หากแต (ในบางรฐ เชน ลาว เวยดนาม) กมกเปนไปในลกษณะทเบาบางหรอถกตโตปราบปรามจากคณะผปกครอง ลกษณะเชนน สวนหนงสะทอนใหเหนถงเสถยรภาพและภาวะคงทนแขงแกรงของระบอบเผดจการในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไทย หากจะพจารณาไปทการแขงขนทเปดกวางหลากลายในสนามเลอกตง ตลอดจนการเคารพในสทธทางการเมองและเสรภาพพลเมอง รฐไทยกอนหนารฐประหารในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2014 (พ.ศ.2557) จดเปนประเทศทมระดบการพฒนาประชาธปไตยทกาวหนาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต131 (เมอเทยบกบหลายๆรฐในชวงเวลาเดยวกน เชน กมพชา สงคโปร ลาว เวยดนาม ฯลฯ) แตอยางไรกตาม ในประวตศาสตรการเมองทผานๆ มา

131 Sorpong Peou, “The Limits and Potential,” 32.

56 ความพยายามท าใหเปนประชาธปไตยของไทยนบแตการเปลยนแปลงการเมองเมอป ค.ศ. 1932 (พ.ศ.2475) รวมถงหลงเหตการณ 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 (พ.ศ.2516) และหลงเหตการณเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 1992 (พ.ศ.2535) ทน าไปสการรางรฐธรรมนญฉบบปฏรปการเมองป ค.ศ. 1997 (พ.ศ.2540) จนกระทงภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญป ค.ศ. 2007 (พ.ศ.2550) กลบตองประสบปญหา “การเปลยนผานทไมตงมน” และกตองออกจากกระบวนการเปลยนผานประชาธปไตยอนเนองมาจากการรฐประหารในทสด ซงท าใหรฐไทยไมสามารถสรางประชาธปไตยไดส าเรจ132 ดงนน ประเทศไทยจงประสบปญหาการท าประชาธปไตยใหตงมนหรอการท าประชาธปไตยใหเปนปกแผน (Democratic Consolidation) โดยการรฐประหารทผานๆ มา สงผลใหไทยตองออกจากกระบวนการพฒนาประชาธปไตย อนง การท ารฐประหารตลอดจนการรวบอ านาจของพลเอก ประยทธ จนทรโอชา ตงแตป ค.ศ. 2014 ไดกอผลใหสภาพการเมองไทยตกอยใตระบอบทไมเปนประชาธปไตยซงน าโดยคณะรกษาความสงบแหงชาตหรอ คสช. ทมแกนอ านาจหลกประกอบดวยผน าจากกองทพบก กองทพเรอ กองทพอากาศและกองก าลงต ารวจแหงชาต โดยมพลเอก ประยทธ อดตผบญชาการทหารบก เปนผกมอ านาจรฐสงสด ถงแมวาการปกครองไทยใตพลงคณะรกษาความสงบแหงชาต จะไมมการควบคมกลอมเกลาหรอแมกระทงการปราบปรามประชาชนในลกษณะทเขมงวดรนแรงเทยบเทากบระบอบเผดจการในบางประเทศ เชน เกาหลเหนอ หรอเมยนมาในสมยรฐบาลทหาร หากแตการปกครองรฐไทยของ คสช. ทยาวนานเกนสป และการทสงคมไทยถกก ากบควบคมจากกองทพในบางแงมม ลวนสงผลใหการเมองไทยปจจบนถกจดประเภทใหเขาไปอยในหมวดหมของระบอบอ านาจนยมมากกวาระบอบประชาธปไตย จากกรณดงกลาว การวเคราะหลกษณะการครองอ านาจของ คสช. จงชวยบงชไดวารฐไทยในหวงเวลาดงกลาวมลกษณะของความเปนอ านาจนยมมากกวาประชาธปไตย การครองอ านาจของ คสช. มความแตกตางจากรฐประหารหลายครงกอนหนาน เนองจากกองทพไมไดเขามายดอ านาจและมบทบาททางการเมองเพยงระยะสนๆ กอนจะคนอ านาจประชาชนผานระบบเลอกตง หากแตกลบมลกษณะของการท ารฐประหารทมงควบคมอ านาจรฐในระยะเวลาทคอนขางยาวนาน พรอมกบมการพยายามสนบสนนใหทหารเขากมอ านาจปกครองหรอก าหนดนโยบายสาธารณะของประเทศ หลงรฐประหารในป ค.ศ. 2014 บคลากรของกองทพไดเขาไปใชอ านาจอธปไตยทเคยเปนของปวงชนแทบทงหมดและยาวนานกวาสมยรฐบาลทมาจากการเลอกตงปกต เชน ต าแหนงรฐมนตรกระทรวงตางๆ ทตองมาจากการพจารณาคดเลอกของหวหนา คสช. ขณะเดยวกน สภานตบญญตแหงชาต (สนช.) ทเขามาท าหนาทแทนสมาชกสภาผแทนราษฏรในระบบปกต สมาชกทงหมดลวนมาจากการคดเลอกโดยพลเอกประยทธ หวหนา คสช. โดย สนช. ไดกลายมาเปนองคกรทท าหนาทออกกฏหมาย พจารณาสนธสญญาทเกยวพนกบตางประเทศและใหความเหนชอบในการด ารงต าแหนงของบคคลบางต าแหนง ซงไมมฝายคานคอยท าหนาทตรวจสอบในสภา133 ดงนน ประชาชนจงไมมสวนรวมในกระบวนการนตบญญตเพราะ สนช. มาจากการพจารณาของหวหนา คสช. และขณะเดยวกน ไมพบเหนการถวงดลคานอ านาจตามหลกประชาธปไตยเพราะอ านาจรฐทงหมดถกรวมศนยไวทพลเอกประยทธและ คสช. ลกษณะส าคญของการบรหารรฐของ คสช. คอ การใชวธคดหรอหลกปฏบตแบบทหารเขามาจดการปญหา

132 จภาภรณ ด าจนทร, ประชาธปไตยทไมตงมน (กรงเทพฯ: มตชน, 2562), 307. 133 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, "หนงปหลงการรฐประหาร 2557 'กระบวนการยตธรรมลายพรางภายใต คสช',” ,

https://tlhr2014.wordpress.com/2015/06/04/1yraftercoup (สบคนเมอ 26 ตลาคม 2561).

57 ความขดแยงทางการเมอง โดยกองทพอางตววาเปนคนกลางทตดสนใจเขามายดอ านาจเพอแกไขความขดแยงและการขาดความสามคคของคนในชาต ทงนกเพอสรางความสงบเรยบรอยและจดระเบยบขนในบานเมอง จากกรอบคดแบบทหาร จงท าใหการแสดงออกทางการเมองแบบสงบสนตซงเปนสทธเสรของพลเมองในระบอบประชาธปไตย กลายเปนเรองทกระทบตอความมนคงรฐ ในท านองเดยวกน การแสดงความคดเหนวพากษวจารณผ ทครองอ านาจรฐ กมกถก คสช. ตความวาเปนเรองของความสบสนวนวายไรระเบยบหรอการยยงปลกปนปลกระดมทจะกอความเสยหายตอประเทศ134 กระนนกตาม แนวปฏบตทางการปกครองของ คสช. กไมไดรบการตอตานคดคานจากประชาชนสวนใหญของประเทศ ทงนเนองจากคนไทยหลายสวนอาจตองการอยากเหนความสงบนงของสงคมเพอถนอมเอกภาพชาตในชวงระยะทประเทศเขาเผชญกบเหตการณขดแยงในบานเมองมาคอนขางตอเนองยาวนาน ประกอบกบ คสช. ไมไดใชการปราบปรามกลมคนทเหนตางอยางรนแรงตามแบบฉบบของเผดจการทหารทวไป หากแตใชวธตกเตอนวากลาวหรอควบคมตวสอบปากค ากลมเปาหมายเพยงระยะสน แลวจงปลอยตวกลบไปด าเนนชวตตามปกต จงท าใหไมเกดแรงตานจากมวลชนมากนก แตอยางไรกตาม เมอหนมาพจารณามตการเมองการปกครองในดานอนๆ พบวาพลเอกประยทธและ คสช. ไดขยายอ านาจและแผอทธพลของกองทพแทรกซมเขาไปในโครงสรางรฐและสงคมมากขนเรอยๆ จนสงผลตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยแบบรวดเรว คสช. ไดจดตงกองก าลงรกษาความสงบเรยบรอย (กกล.รส.) โครงสรางของ กกล.รส. น คอแบบจ าลองของโครงสรางกองทพภาค โดยมผบญชาการทหารบก เปน ผบ.กกล.รส. มแมทพภาคและผบญชาการมณฑลทหารบกตางๆ เปนผกมอ านาจในสวนงานหรอพนทความรบผดชอบของ กกล.รส. อนง ในแงโครงสราง กกล.รส. ยงถอเปนสวนราชการทขนตรงตอ คสช. ในฐานะสวนงานระดบปฏบตการโดยมคสช.คอยควบคมในระดบนโยบาย ผลทตามมา คอ กองทพภาคและมณฑลทหารบกใตกรอบ กกล.รส. ไดกลายมาเปนกลมก าลงหลกทเขามามบทบาทในการใชอ านาจของ คสช. ครอบคลมพนทยทธศาสตรส าคญทวประเทศ ตงแตการตดตามตวบคคลทเหนตางทางการเมอง เพอเรยกตวเขามาสอบสวนพดคยหรอควบคมตวไวในคายทหาร ตลอดจนการจบตากจกรรมสาธารณะ การแจงความด าเนนคดกบผแสดงออกทางการเมอง และ การประสานกบหนวยงานราชการในแตละพนทโดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตกฏอยการศก ค.ศ. 1914 (พ.ศ. 2457) ซงประกาศใชทวประเทศหลงรฐประหารตอเนองกวาสบเดอนเศษ135 กฏหมายฉบบนใหอ านาจเจาหนาททหารอยางกวางขวาง ท าใหทหารมอ านาจควบคมตวบคคลไมเกนเจดวนและเขาตรวจคนสถานททตองสงสยโดยไมตองมหมายศาล ในยคปกครองของ คสช. ไดมการรางและลงประชามตรบรองรฐธรรมนญฉบบป ค.ศ. 2017 (พ.ศ. 2560) รฐธรรมนญไดก าหนดใหสมาชกวฒสภามทมาจากสองวาระ กลาวคอ ในวาระแรกพระมหากษตรยจะทรงแตงตงสมาชกวฒสภาจ านวน 250 คน ตามค าแนะน าของ คสช. และรฐธรรมนญยงไดก าหนดใหผด ารงต าแหนงปลดกระทรวงกลาโหม ผบญชาการทหารสงสด และผบญชาการทงสามเหลาทพ เปนสมาชกวฒสภาโดย

134 เรองเดยวกน. 135 มประกาศเลกกฏอยการศก วนท 1 เมษายน 2558 แตมการใชค าสงหวหนา คสช. ท 3/2558 ซงใหอ านาจเจาหนาททหารใน

ลกษณะทใกลเคยงกบกฏอยการศกแทน

58 ต าแหนง136 ซงท าใหทหารจะยงเขาไปมอทธพลในโครงสรางวฒสภาสบไปในอนาคต (แมประเทศไทยจะเขาสการเปลยนผานประชาธปไตยไปซกระยะหนงแลวกตาม) สวนวฒสภาในวาระสองมขนหลงจากวฒสภาชดแรกเรมหมดวาระลง รฐธรรมนญก าหนดใหมาจากการสรรหาและเลอกกนเองจากบรรดาบคคลในสาขาอาชพตางๆ ตามทก าหนดไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการไดมาซงสมาชกวฒสภา137 รฐธรรมนญยงก าหนดใหคณะรฐมนตรหลงการเลอกตง ตองแถลงนโยบายบรหารราชการแผนดนตอรฐสภาและบรหารประเทศใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาต138 โดยแผนยทธศาสตรชาตจดเปนแผนขนตอนการพฒนาประเทศไทยทถกจดท าขนโดยคณะกรรมการยทธศาสตรชาตทกฏหมายก าหนดใหปลดกระทรวงกลาโหม ผบญชาการทหารสงสด ผ บญชาการทหารบก ผบญชาการทหารเรอและผบญชาการทหารอากาศเปนกรรมการยทธศาสตรชาตโดยต าแหนง นอกจากนน รฐธรรมนญไดมอบอ านาจใหวฒสภาคอยตดตาม เสนอแนะและเรงรดใหคณะรฐมนตรด าเนนการหรอบรหารปกครองรฐตามแผนยทธศาสตรชาตและแผนปฏรปประเทศ139 ซงลกษณะเชนน ท าใหผบญชาการเหลาทพและตวแทนทมาจากการแตงตงของ คสช. มบทบาททางการเมองตอไป เมอวนท 24 มนาคม ค.ศ. 2019 (พ.ศ.2562) ไดมการเลอกตงทวประเทศไทย โดยพรรคพลงประชารฐซงหนนพลเอกประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตรคนตอไปในชวงเปลยนผานประชาธปไตย มคะแนนเสยงและจ านวนประเมนของทนงสมาชกสภาผแทนราษฏรทพงไดรบ ไลเลยสสกบพรรคเพอไทย จนท าใหทงสองพรรคและกลมแนวรวมพรรคการเมองพนธมตร ตางแขงขนกนรวบรวมเสยงจดตงรฐบาล หากแตกมแนวโนมทเปนรฐบาลผสม เพราะไมมพรรคการเมองใดครองเสยงขางมากแบบเดดขาดในสภา กระนนกตาม (ในชวงทผเขยนก าลงเขยนงานชนนอยนน) รฐบาล คสช. ยงคงบรหารปกครองประเทศตอไปจนกวาจะมการจดตงรฐบาลใหม นอกจากนน ระหวางเสนทางเปลยนสประชาธปไตยในครงลาสดน ดเหมอนวาไดเกดความขดแยงทางการเมองทเดนชดควบคกนไป เชน การทมกลมพรรคการเมองบางพรรคออกมารณรงคใหมการยกเลกการเกณฑทหารและตดลดงบประมาณกองทพรวมถงใหประชาชนเลอกขางวาจะอยฝายประชาธปไตยหรออยฝายสบทอดอ านาจเผดจการ หรอ การทกลมพรรคการเมองและนกศกษาออกมารณรงคลงชอถอดถอนคณะกรรมการการเลอกตง ดวยเชอวาการนบคะแนนเลอกตงครงนเปนไปอยางไมโปรงใสเทยงธรรม จากสถานการณดงกลาว พลเอกอภรชต คงสมพงษ ผ บญชาการทหารบก ไดเรมออกมาสงสญญาณเตอนกลมการเมองอยเปนระยะเพอใหหยดการโจมตกองทพและใหประชาชนชวยกนรกษาความเหนยวแนนของเอกภาพชาตเอาไว เพราะฉะนน เสนทางการเปลยนสประชาธปไตยไทยในอนาคตจงอาจไมราบรนนกและทหารอาจยงคงมบทบาททางการเมองสบตอไป (อยางนอยกอกซกระยะ) จนท าใหยงไมสามารถจดประเภทรฐไทยใหเขาไปอยในกลมระบอบกงประชาธปไตยทชดเจนได หรอกลาวอกแง คอ รฐไทยตอนนและในอนาคตอนใกลก าลงอยในชวงพลวตไตอนดบขนลงระหวางการเคลอนยายสณฐานจากรฐอ านาจนยมเขาสรฐแบบกงประชาธปไตยมากขนเรอยๆหรอแมกระทงจากรฐกงประชาธปไตยถอยคนสรฐอ านาจนยม

136 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560 บทเฉพาะกาล มาตรา 269 137 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 107 138 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 162 และมาตรา 164 139 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 270

59 บรไน บรไนดารสซาลามมระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตย กลาวคอใชระบอบราชาธปไตยทองคสลตานหรอพระราชาธบดทรงปกครองประเทศทงในฐานะประมขแหงรฐและหวหนาคณะรฐบาล องคสลตานทรงมพระราชอ านาจครอบคลมฝายบรหาร นตบญญต ตลาการ รวมถงกองทพ ตวอยางส าคญ คอ การทผพพากษาทกคนตองไดรบแตงตงจากองคสลตานหรอการทองคสลตานทรงรงต าแหนงจอมทพ รฐมนตรกลาโหม และรฐมนตรการคลง (ในบางชวงสมย) องคสลตานทรงมพระราชอ านาจสมบรณและทรงรวมศนยอ านาจเพอบรหารจดการรฐผานสถาบนการเมองหาสวนหลก ไดแก สภาองคมนตร สภาราชบลลงก สภาศาสนา สภาคณะรฐมนตรและสภานตบญญต ตามรฐธรรมนญ สภาองคมนตรท าหนาทถวายค าแนะน ากษตรยเกยวกบการใชพระราชอ านาจแกไขหรอยกเลกขอก าหนดในรฐธรรมนญ รวมถงการมอบเครองราชอสรยาภรณใหแกบรรดาขาราชการและขาราชบรพาร สภาราชบลลงกจะถวายค าแนะน าเกยวกบการสบทอดราชสมบต สภาศาสนาท าหนาทใหค าปรกษาองคสลตานเกยวกบศาสนาอสลาม สวนสภาคณะรฐมนตรจะถวายค าแนะน าในเรองการบรหารปกครองรฐ140 ในขณะทสภานตบญญตมหนาทเพยงแคใหค าปรกษากษตรยในเรองกฎหมายและกระบวนการนตบญญต จากกรณดงกลาว บรไนจงเปนรฐเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทสามารถรกษาระบอบสมบรณาสทธราชยเอาไวไดอยางเหนยวแนน ซงท าใหองคกษตรยกลายเปนจดหลอมรวมอ านาจสงสดภายในรฐและสงคม รฐบาลราชาธปไตยบรไนมก าลงเตมทในการควบคมสอและภาคประชาสงคม โดยถงแมวาประชาชนจะเขาถงวทย โทรทศนและอนเตอรเนทไดกวางขวาง แตรฐบาลกสามารถควบคมครอบง าสอไดหลากหลายชองทาง เชน หนงสอพมพและนตยสารทจ าเปนตองไดรบอนมตและตออายการด าเนนกจการจากกระทรวงมหาดไทยในทกๆหนงป141 หรอการทองคกรทมสมาชกมากกวาสบคนขนไปตองลงทะเบยนกบรฐบาลโดยรฐบาลมอ านาจหนาทและดลยพนจในการเพกถอนยบสลายองคกร นอกจากนน รฐบาลบรไนยงสงหามไมใหขาราชการเขาไปพวพนกบกลมสหภาพแรงงาน กอปรกบลกจางสวนใหญในอตสาหกรรมน ามนและบรษทกอสราง มกเปนชาวตางประเทศทถอวซาชวคราว142 ดงนน การรวมตวของฝงชนขนาดใหญเพอประทวงหนดหยดงานหรอการเคลอนไหวเรยกรองกดดนรฐบาลจากขาราชการและประชาชน จงเปนสงทพบเหนไดยากในสงคมการเมองบรไน ถงแมบรไนจะตกอยใตระบอบการเมองเผดจการ หากแตกพบเหนการด าเนนกลยทธการเมองของผน าทเกยวเนองกบประชาธปไตยในบางแงมม บรไนไมมการเลอกตงระดบชาตมาตงแตป ค.ศ. 1962 หากแตมพรรคการเมองทถกรบรองสถานภาพแบบถกตองตามกฎหมาย อาท พรรคพฒนาแหงชาต (National Development Party) ทใหปฏญาณวาจะสนบสนนการครองอ านาจขององคสลตาน143 แตกจกรรมตางๆของพรรคกไมเปนทรบรในหม

140 จรญ มะลลม, "บรไนดารสซาลาม,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 13-15.

141 Aurel Croissant and Philip Lorenz, Comparative Politics of Southeast Asia, 28. 142 Ibid. 143 จรญ มะลลม, "บรไนดารสซาลาม,” 19.

60 สาธารณชนมากนกเนองจากมกถกตรวจสอบควบคมจากฝายรฐบาลและจากสภาพความเปนจรงทวาองคสลตานทรงไมอนญาตใหมการเลอกตงระดบชาต แตจะทรงอนญาตใหปจเจกบคคลสามารถลงสมครเลอกตงระดบทองถนได144 จากกรณดงกลาว พรรคการเมองในบรไนจงไมมพลงอ านาจทแขงแกรงพอในกระบวนการเลอกตงและพฒนาประชาธปไตย จนดเหมอนวา พรรคการเมองถกจดตงขนเพอเบยงเบนแรงกดดนนานาชาตทมตอระบอบราชาธปไตยเสยมากกวา145 โดยพบวา พรรคพฒนาแหงชาตทมยทธศาสตรไมเปนปฏปกษตอกษตรยยงสามารถด ารงรกษาความเปนพรรคสบตอไปได ซงผดกบพรรคประชาธปไตยแหงชาตบรไน (National Democratic Party of Brunei) ทเคยวพากษการท างานของรฐบาลบรไนแบบเปดเผยโจงแจงจนตองถกยตบทบาททางการเมองในทสด สวนในระดบการเมองทองถน เชน การชงต าแหนงหวหนาหมบาน รฐบรไนอนญาตใหคนในทองทสามารถเสนอชอบคคลทสมควรขนมาด ารงต าแหนงหวหนาหมบานพรอมจดใหมการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน เมอชนะการเลอกตงแลว หวหนาหมบานจะถกเสนอชอเขากระทรวงมหาดไทยและทลเกลาใหองคสลตานทรงมพระราชวนจฉย หากพระองคทรงเหนชอบกจะไดรบแตงตงขนเปนหวหนาหมบาน แตหากไมทรงเหนชอบ การเลอกตงกจะถกจดขนมาใหม146 นอกจากน ในหนวยปกครองทองถนบรไนมกมการจดประชมปรกษาหารอเกยวกบการพฒนาชมชน โดยอนญาตใหมการแสดงความคดเหนแลกเปลยนมมมอง ซงในบรบทสงคมการเมองบรไน เรยกวงประชมแบบนวารากหญาประชาธปไตย147 ดงนน บรไนจงมคณลกษณะแบบประชาธปไตยอยบางในเรองของการเลอกตงและการบรหารงานทองถน หากแตทกสงทกอยางตองไดรบการคดกรองควบคมอนมตจากกระทรวงมหาดไทยและองคสลตาน กอปรกบพรรคการเมองไมสามารถรณรงคหาเสยงสงผสมครเขาแขงขนในสนามทองถนได จงไมถอวาเปนกระบวนการพฒนาประชาธปไตยทเปดกวางเสรอยางแทจรง ลาว ลาวมระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตย กลาวคอ ใชระบบพรรคการเมองเดยว (One-Party System) ทเปนพรรครฐบาลทมอ านาจผกขาดการเมองการปกครองและการบรหารรฐกจแตเพยงฝายเดยว แมวาเหตการณพงทลายของสหภาพโซเวยตและคายสงคมนยมคอมมวนสตในยโรปตะวนออกจะไดสรางความตนตระหนกใหแกผน าลาวพอสมควรและกอใหเกดความเปลยนแปลงทมนยส าคญบางประการ เชน การเปดกวางเสรทางเศรษฐกจ หากแตการปฏรปการเมองเพอเดนหนาสกระบวนการพฒนาประชาธปไตยกลบหยดนง จนท าใหลาวยงใชระบอบการเมองแบบเผดจการบนรากฐานของลทธมารก-เลนน เชนเดม148 แมรฐธรรมนญลาวปจจบน ไดก าหนดเรองสทธ

144 Aurel Croissant and Philip Lorenz. Comparative Politics of Southeast Asia, 25. 145 Ibid. 146 จรญ มะลลม, "บรไนดารสซาลาม,” 24. 147 เรองเดยวกน., 21. 148 ตรเนตร สาระพงษ, "สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม

(กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 95. สวนรายละเอยดเชงลกเกยวกบการปฏรปเศรษฐกจการเมองลาว โปรด Martin Stuart Fox, “Politics and Reform in the Lao People's Democratic Republic,” Asia

61 และความเสมอภาคของประชาชน ครอบคลมทงภาวะเสมอภาคของพลเมองใตกรอบกฏหมายโดยไมจ าแนกเพศ ฐานะสงคม ระดบการศกษา การนบถอศาสนาและชาตพนธ ตลอดจนก าหนดใหการเลอกตงเปนสทธของคนทมอายครบ 18 ปบรบรณ กระนนกตาม รฐธรรมนญไดใหอ านาจแกพรรคประชาชนปฏวตลาวเปนสถาบนการเมองการปกครองสงสดซงมอ านาจควบคมนโยบายการพฒนาประเทศ ชน าระบบความคดและแนะแนววถการด าเนนชวตของพลเมองทงหมดภายในรฐ สวนการลงสมครรบเลอกตงสมาชกสภาแหงชาต กฏหมายอนญาตใหผสมครของพรรคประชาชนปฏวตลาวเพยงพรรคเดยวเทานนในการลงสมคร ยกเวนแตกรณผสมครอสระทสามารถลงสมครรบเลอกตงได แตอยางไรกตาม สมาชกสภาแหงชาตสวนใหญลวนประกอบดวยสมาชกพรรคประชาชนปฏวตลาว149 นอกจากนน การเลอกตงลาวยงมลกษณะคลายคลงกบการเลอกสมาชกใตการควบคมก ากบดแลของพรรคเพอใหเขาไปท าหนาทในสภาแหงชาตตามธรรมเนยมทางการเมอง ดงนน จงมอาจกลาวไดวาการเลอกตงลาวมลกษณะบรสทธยตธรรมหรอเขาขายการเลอกตงปกตทวไปในระบอบประชาธปไตย บนคง เพชรดาวฮง นกวชาการดานนตศาสตรและรฐศาสตร จากมหาวทยาลยแหงชาตลาว อธบายวาอ านาจปกครองรฐลาวจะแยกไปตามองคกรตางๆ คอ สภาแหงชาตท าหนาทเปนฝายนตบญญต ประธานประเทศและรฐบาลท าหนาทฝายบรหาร สวนอ านาจตลาการมศาลประชาชนและอยการประชาชนเปนผใชอ านาจ ทวา เมอพเคราะหสารตถะของรฐธรรมนญและกฏหมายฉบบตางๆ รวมถงแนวปฏบตทางการเมอง พบวาพรรคประชาชนปฏวตผกขาดอ านาจสงสดในการคดสรรเจาหนาทรฐเขาไปในโครงสรางการเมองการปกครอง ดวยเหตนอ านาจรฐทงหมดจงถกยดโยงไวทพรรคประชาชนปฏวตลาว150 หรอกลาวอกนยหนงกคอ อ านาจนตบญญต อ านาจบรหารและอ านาจตลาการ แมดผวเผนจะเรมถกแบงแยกออกจากกน แตทกสงทกอยางลวนตกอยใตการน าพาของพรรคประชาชนปฏวต ซงหลกการนสอดคลองกบหลกการของพรรคทตองการเปน "พรรคก าอ านาจ” ทพรรคคอมมวนสตจะกมก าลงสงสดเหนอสถาบนการเมองการปกครองทงหมด จงท าใหตามสภาพความเปนจรงแลว ยงไมมการแยกอ านาจจากกนอยางเดดขาดเปนอสระตอกนตามหลกประชาธปไตยในระบบการเมองลาว151 การกมอ านาจของพรรคประชาชนปฏวตไดลดทอนพลงประชาธปไตยในลาว พรรคจะเขาไปแทรกซมควบคมทงรฐบาล สภา ขารฐการ และองคกรมวลชน การออกกฏหมายและนโยบายมกเปนไปตามแนวทางความตองการของพรรคมากกวาความตองการของประชาชน ขณะทองคกรมวลชนทไดรบอนญาตใหจดตงขนลวนแตตองมความเกยวโยงสมพนธกบพรรค เชน แนวลาวสรางชาต (Lao Front for National Construction: LFNC) ซงถกจดตงขนเพอเสรมอ านาจการเมองการบรหารของพรรคโดยแนวรวมดงกลาวจะท าหนาทปลกระดมผลกดนและสงเสรมมวลชนใหรวมมอกบพรรคเพอสรางเอกภาพสามคคภายในชาต ขณะเดยวกน พรรคประชาชนปฏวตยงควบคมก าลงทหารและต ารวจ และจะมคนของพรรค (Party Cell) เขาไปแทรกตวสรางเครอขายอยในทกสถาบน

Research Centre Working Paper 126 (Perth: Murdoch University, 2005). 149 เรองเดยวกน., 95-96. 150 บญคง เพชรดาวฮง, ความรพนฐานเกยวกบรฐธรรมนญ (นครหลวงเวยงจนทน: คณะนตศาสตรและรฐศาสตร มหาวทยาลย

แหงชาต, 2552). 151 ตรเนตร สาระพงษ, "สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว,” 97.

62 การเมองและในทกระดบของหนวยโครงสรางการปกครองลาว เชน ในระดบแขวงและในระดบหมบาน152 ผลทตามมา คอ พลงของระบอบเผดจการสามารถเขาไปสมานตวเกาะตดกบโครงสรางรฐและสงคมไดแนบสนท จนท าใหการเคลอนไหวของกลมการเมองทตอตานพรรคหรอตองการจะเหนการเปลยนผานประชาธปไตย ถกตรวจสอบปราบปรามจากพรรคไดงาย จากการครองอ านาจทยาวนานของรฐบาลพรรคประชาชนปฏวต กลมการเมองทประกอบดวยปญญาชน นกการเมองและประชาชนบางสวน ไดรวมตวกนกอตงขบวนการเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตยขน หากแตยงไมมพลงตอสทสงเดนพอ กอปรกบถกพลงอ านาจของพรรคประชาชนปฏวตควบคมกดปราบอยเปนระยะ ตวอยางเดนชด คอ สนนบาตสหภาพเพอประชาธปไตยในลาว (The United League for Democracy / ULDL) ซงเปนองคกรประชาสงคมทไมแสวงหาผลก าไร มฐานปฏบตการอยในกรงวอชงตน ดซ สหรฐอเมรกา กลมดงกลาวพยายามรวบรวมสมาชกทงในเขตสหรฐอเมรกา เอเชยตะวนออกเฉยงใตและลาว โดยมจดมงหมายหลกเพอน าเสนอขอมลขาวสารและประณามรฐบาลลาวในเรองการละเมดสทธมนษยชน การกกขงนกโทษการเมองและการขดขวางกระบวนการพฒนาประชาธปไตย กจกรรมทโดดเดนของกลม คอ การพยายามเรยกรองความเปนธรรมทางการเมองใหกบอดตนกศกษาลาวทเคยเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตยอยางสงบสนตในกรงเวยงจนทน หากแตถกทางการลาวใชก าลงเขาปราบปรามชวงเดอนตลาคม ค.ศ. 1999 นอกจากนนทางกลมยงเรยกรองใหรฐบาลลาวยตการกกขงใชความรนแรงตอผลภยชาวมงทถกสงกลบมาจากไทย กระนนกตาม รฐบาลลาวกประสบความส าเรจในการตอสกบกระแสโจมตจากกลมสนนบาตสหภาพเพอประชาธปไตย153 ซงท าใหการเปลยนสประชาธปไตยในลาวกลายเปนเรองทไมสามารถเกดขนไดจรงในอนาคตอนใกล เวยดนาม เวยดนามมระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตยโดยจดเปนรฐทมพรรคการเมองเพยงพรรคเดยว คอ พรรคคอมมวนสตเวยดนามซงเปนพรรคตามแบบฉบบมารกซ-เลนน หากแตไดผสมเขากบความเปนเวยดนามดวยการใชแนวคดการเมองของทานโฮ จ มนห มาเปนรากฐานอดมการณ พรรคคอมมวนสตเวยดนามไดด าเนนงานการเมองในลกษณะประชาธปไตยแบบรวมศนย (Democratic Centralism) ซงในบรบทเวยดนาม หลกการและแนวคดนสะทอนถงลกษณะทกลไกการบรหารของพรรคในทกระดบจะไดรบการจดตงขนผานการเลอกตงและการด าเนนงานบนหลกการเปนผน ารวม (Collective Leadership) โดยสวนนอยตองเคารพสวนใหญ ผใตบงคบบญชาตองเคารพผมต าแหนงสงกวา ปจเจกชนตองเคารพองคกรและองคกรตางๆภายในพรรคตองเคารพทประชมสมชชา

152 เรองเดยวกน., 81. 153 Global Nonviolent Action Database, “Laotians Campaign for Democracy and the Release of Political Prisoners, 1999-

2003,” https://nvdatabase.swarthmore.edu/content/laotians-campaign-democracy-and-release-political-prisoners-1999-2003 (Accessed 25 October 2018); Nouamkham Khamphilavong, “Lao Students Movement for Democracy,” http://www.angelfire.com/hero2/lsmfd/Profile.html (Accessed 25 October 2018).

63 ใหญและคณะกรรมการกลางของพรรค154 หรอพดอกนยหนง คอ ประชาชนใชอ านาจผานการเลอกผแทนเขาไปในสภาแหงชาต โดยจะมการเลอกตงทวไปในเวยดนามทก 5 ป ยกเวนในภาวะฉกเฉนหรอภาวะสงคราม หากแตการเลอกตงในเวยดนามไมไดตงอยบนฐานของการแขงขนเนองจากมเพยงแคพรรคคอมมวนสตเวยดนามเทานนทสามารถสงผสมครรบเลอกตงได และแมวานบตงแตป ค.ศ. 1992 ททางการเวยดนามอนญาตใหผสมครอสระลงสมครเลอกตงได แตผสมครอสระเหลานนจ าเปนตองไดรบความเหนชอบจากพรรคคอมมวนสตแหงเวยดนามกอน155 ฉะนน การเลอกตงเวยดนามจงไมเขาขายการเลอกตงทบรสทธยตธรรมตามระบอบประชาธปไตยทวไป พรรคคอมมวนสตถอเปนแกนกลางสงสดในการควบคมสถาบนการเมองการปกครองทงหมดภายในรฐ ทงสถาบนนตบญญต บรหารและตลาการ พรอมสงตวแทนเครอขายพรรคเขาไปบรหารกจการรฐครอบคลมหนวยปกครองทกระดบตงแตสวนกลางไปจนถงสวนภมภาคและทองถน นอกจากนน พรรคยงท างานประสานรวมกบองคกรมวลชนอนๆ เชน สหภาพแรงงาน ซงมลกษณะเปน "แขน ขา” ของพรรค156 (ศรประภา 36) ทสงออกอ านาจอทธพลเขาไปในโครงสรางรฐและสงคมเวยดนามอยางเหนยวแนน จากแบบแผนดงกลาว กลไกการเมองการปกครองเวยดนามจงถกผกขาดรวมศนยไวทพรรคคอมมวนสตแตเพยงฝายเดยว จนกลาวไดวา เวยดนามคอรฐรวมศนยทใชระบบ "รฐพรรค” หรอ "Party State” ทสถาบนการเมองการปกครองตงแตระดบชาตไปจนถงระดบหนวยทเลกทสดในการบรหารราชการ ตลอดจนแนวคดการเมองและวถการด ารงชวตของประชาชนโดยรวม มสามารถจะด ารงอยไดอยางอสระแยกขาดออกจากอทธพลครอบง าของพรรคคอมมวนสต157 ผลทตามมา คอ กระบวนการพฒนาประชาธปไตยอยในระดบต าและการเปลยนผานการเมองลวนแตตองอาศยการตดสนใจของกลมผน าระดบสงในพรรคคอมมวนสตเวยดนาม แมทผานมา รฐธรรมนญเวยดนามไดระบเรองสทธมนษยชนและสทธขนพนฐานของพลเมอง หากแตการใชสทธตองมาพรอมหนาทเสมอและสทธเสรภาพยอมมขอบเขตจ ากด โดยค านงถงเรองความมนคงและความสงบเรยบรอยของบานเมองเปนหลก ในมาตราท 67 ของรฐธรรมนญซงผานการรบรองเมอป ค.ศ. 1980 ไดประกนสทธเสรภาพของประชาชน แตกถกก ากบไวทนทดวยประโยคทวา "ไมมใครสามารถใชเสรภาพประชาธปไตยในทางทผด ในลกษณะทละเมดหรอขดกบผลประโยชนของรฐและประชาชนได”158 สวนมาตราท 51 ของรฐธรรมนญฉบบป ค.ศ. 1992 ระบไววา สทธของพลเมองไมอาจแยกขาดจากหนาทได โดยขณะทรฐรบรองสทธพลเมอง พลเมองตองท าหนาททมตอรฐและสงคมเชนกน159 ในปจจบน แมเวยดนามจะมการเปดกวางทางสงคมวฒนธรรมและเศรษฐกจเพอใหสอดคลองกบทนนยมและโลภาภวฒนมากขน กระนน รฐและพรรคยงกมอ านาจหลกในการควบคมตรวจสอบสทธเสรภาพของประชาชนอยตอไป

154 ศรประภา เพชรมศร, "สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม,” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม (กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 31-32.

155 เรองเดยวกน., 15. 156 เรองเดยวกน., 36. 157 แนวคดเรองรฐพรรค โปรดด Maria Csanadi, Party-States and Their Legacies in Post-Communist Transformation

(Cheltenham: Edward Elgar Publisher, 1997). 158 ศรประภา เพชรมศร, "สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม,” 8. 159 เรองเดยวกน., 9.

64 ส าหรบแนวโนมการเปลยนผานประชาธปไตย ไดมความพยายามของกลมหวกาวหนาทงภายในและนอกพรรคทเรยกรองใหเวยดนามมระบบการเมองแบบหลายพรรคเพอลดการผกขาดอ านาจของพรรคคอมมวนสต หากแตไดรบการปฏเสธและถกตความวาเปนกจกรรมทตอตานพรรคพรอมเปนอนตรายตอเสถยรภาพรฐ นอกจากนน กลมหวกาวหนายงมจ านวนนอยและมอ านาจตอรองทหางไกลจากกลมอนรกษนยมอย ในอกมมหนง ผน าในแผงอ านาจของพรรค เชน กรมการเมองและคณะกรรมการกลาง อาจแบงออกคราวๆ ไดเปนกลมทสนบสนนการปฏรปเศรษฐกจ ซงถอเปนขวผลกดนแผนปฏรปและพยายามลดบทบาทรฐในการพฒนาประเทศลงบางสวนโดยเนนไปทการเพมบทบาทของภาคเอกชนแทน กบ พวกทเนนปองกนประเทศและรกษาความมนคงซงสวนใหญเปนผน าทมภมหลงเปนทหารหรอมหาดไทย-ความมนคงภายใน กลมนตองการใหมการปฏรปแบบชาๆ คอยเปนคอยไป โดยมองวาการเปลยนแปลงทรวดเรวยอมกระทบตอเสถยรภาพและความปรองดองของประเทศ160 แตอยางไรกตาม ทงสองกลมนยงรกษาเอกภาพภายในพรรคเอาไวอยางเหนยวแนนและมกเนนแตเรองการปฏรปเศรษฐกจหรอการพฒนาประเทศมากกวาการเปลยนสประชาธปไตย หรอไมไดเนนความสมพนธระหวางระดบการพฒนาประชาธปไตยกบระดบการพฒนาเศรษฐกจเปนพเศษ อนทจรง กลมผน าระดบสงในเวยดนามยงคงมองวาระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตยกสามารถพฒนาประเทศใหเจรญรงเรองไดและการเตบโตทางเศรษฐกจกน ามาซงคะแนนนยมและเสถยรภาพของพรรคคอมมวนสตเวยดนามซงสามารถตโตกระแสการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยไดเชนกน161 สวนในแงการเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตยภายนอกพรรค พบเหนการรวมตวกนของกลมปญญาชน นกการเมองและประชาชนบางสวนโดยมฐานเคลอนไหวหลกอยทสหรฐอเมรกา กลมดงกลาวมเปาหมายคอการมงใหเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในเวยดนาม หากแตพลงการตอสและแนวรวมสนบสนน ยงตกเปนรองฝายรฐบาลอยมาก ในชวงตนป ค.ศ. 2011 ทางกลมชาวเวยดนามผเรยกรองประชาธปไตยไดใชชองทางผานโซเชยลมเดยปลกระดมใหมการเดนขบวนประทวงตอตานโจมตรฐบาลเวยดนาม ซงไดรบแรงบนดาลใจมาจากคลนปฏวตประชาธปไตยอาหรบ (Arab Spring) เชน การเคลอนมวลชนเพอโคนอ านาจผน าในตนเซย อยปต ลเบย เยเมน ฯลฯ แตอยางไรกตาม แกนน าไดถกทางการเวยดนามเขาจบกมตว ขณะทการเดนขบวนแบบประปรายของฝงชนในกรงโฮ จ มนห ซต และ ดานง กแผวเบาลงและถกปราบปรามจากทางการเวยดนามในทสด162 ดงนน การเปลยนสประชาธปไตยในเวยดนามจงเปนเรองทมสามารถเกดขนไดในปจจบนและอนาคตอนใกล

160 เรองเดยวกน., 39. 161 ดเพมเตมใน Jonathan D. London. (ed.), Politics in Contemporary Vietnam: Party, State, and Authority Relations

(Houndmills and New York: Palgrave Macmillan, 2014). 162 Nguyen Hung, “Government Crackdown as Calls to Rise Up are heard in Vietnam,” http://www.asianews.it/news-

en/Government-crackdown-as-calls-to-rise-up-are-heard-in-Vietnam-20906.html (accessed 27 October 2018).

65 กจกรรม 12.2.3 จงอธบายลกษณะของการพฒนาประชาธปไตยในกลมประเทศทไมเปนประชาธปไตยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาพอสงเขป แนวตอบกจกรรม ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเทศทไมเปนประชาธปไตย ประกอบดวย บรไน ลาว เวยดนาม และไทย (ภายใตชวงการปกครองของพลเอกประยทธ จนทรโอชา) ซงมระบอบการปกครองแตกตางกนไป กลาวคอ บรไน เปนระบอบอ านาจนยกษตรย ลาวและเวยดนาม เปนเผดจการคอมมวนสต และไทยเปนรฐอ านาจนยมทปกครองโดยผน าทหาร อยางไรกตาม ระดบการควบคมของรฐบาลในประเทศเหลานตอสงคมมความแตกตางกนไป ในบรไน ไมมการเลอกตงระดบชาต มแตการเลอกตงระดบทองถนทตองผานการรบรองจากกษตรยอกทหนง กรณของลาวและเวยดนาม มการเลอกตงสมาชกสภาแหงชาตทควบคมโดยพรรคคอมมวนสต ในประเทศกลมน ไมมการตรวจสอบถวงดลอ านาจระหวางสถาบนนตบญญต บรหาร และตลาการ ตามหลกการประชาธปไตยพนฐาน มการควบคมการด าเนนกจกรรมสาธารณะเพอแสดงขอเรยกรองทางการเมอง

66

ตอนท 12.3 ปญหาการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 12.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

1. บทบาททหารกบการพฒนาประชาธปไตย 2. ความขดแยงทางการเมองกบการพฒนาประชาธปไตย

แนวคด

1. การเขามายงเกยวกบการเมองของทหารในกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตสงผลตอการ ชะลอตวของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยหรอแมกระทงการพงทลายลงของประชาธปไตย บทบาท ทหารในทางการเมองสามารถไลระดบตงแตทหารผถวงดลไกลเกลยทเขามาแทรกแซงการพฒนา ประชาธปไตยในระดบเบาทสด ไปจนถงทหารผพทกษทเขามาปกครองรฐระยะสนในชวงสถานการณ ฉกเฉนและทหารผปกครองทบรหารควบคมรฐระยะยาวโดยทหารประเภทนถอวาท าการแทรกแซง กระบวนการพฒนาประชาธปไตย ในระดบทรนแรงทสด ส าหรบเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบเหนกรณ ศกษาของทหารทงสามประเภทในรฐตางๆ เชน ไทย เมยนมาและอนโดนเซย นอกจากนน ในสวน ทฤษฏเพมเตม การใชแนวคดเรองความสมพนธทหารกบพลเรอนหรอการด าเนนยทธศาสตรของ รฐบาลพลเรอนทพยายามลดบทบาทกองทพในทางการเมองลง กนบวาเปนประโยชนตอการวเคราะหเรอง ทหารกบปญหาพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 2. ในบางรฐของเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน เมยนมา ไทยและกมพชา ขนตอนพฒนา ประชาธปไตยอาจเดนทางไปพรอมกบกระบวนการสรางรฐสรางชาตทยงไมเสรจสนสมบรณในทาง ประวตศาสตรหรอพรอมกบสภาพเงอนไขสงคมทเตมไปดวยความแตกแยกเปราะบางราวลกจนท าให ประเดนเรองเอกภาพชาตและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมองกลายเปนอปสรรคตอการพฒนา ประชาธปไตย นอกจากนน ในบางรฐของเอเชยตะวนออกเฉยงใตทแมจะไมพบความสมพนธเชงเหตและ ผลทชดเจนเกยวกบการมประชาธปไตยกบการลดระดบความขดแยง เชน สงครามกลางเมองและการกวาด ลางทางชาตพนธ หากแตความเปลยนแปลงการเมองในบางประเทศกเรมแสดงใหเหนวาความขดแยงท รนแรงไดถกลดทอนบรรเทาลงไดในชวงทรฐมการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย

67

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 12.3 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายและวเคราะหการเขามายงเกยวกบการเมองของกองทพทสมพนธกบปญหากระบวนการพฒนา ประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 2. อธบายความหมายของความขดแยงทางการเมองและวเคราะหความเชอมโยงระหวางปญหาความขดแยง การเมองกบปญหากระบวนการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ความน า การพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดเผชญกบปญหาอปสรรคนานาประการ ไมวาจะเปนเรองของวฒนธรรมการเมองทใหความส าคญกบระบบอปถมภและการขาดความกระตอรอรนมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในบางประเทศ หรอการทนกการเมองและรฐบาลทมาจากการเลอกตงในบางรฐขาดหลกธรรมาภบาล (Good Governance) โดยเฉพาะการบรหารจดการบานเมองทโปรงใสตรวจสอบไดจนประสบปญหาเรองทจรตคอรปชนและถกโคนลมอ านาจในทสด หรอภาวะทรฐบาลพลเรอนใชการเลอกตงเปนชองทางเขาสอ านาจหากแตใชยทธศาสตรยทธวธการเมองทขดฝนกบหลกประชาธปไตยทงนกเพอเขาท าลายคแขงและครองอ านาจน าทางการเมองจนท าใหเกดการเลอกตงทไมบรสทธยตธรรมหรอท าใหประชาธปไตยมลกษณะไมเสร แตอยางไรกตาม ผเขยนเหนวามปญหาแหลมคมชนดหนงซงฝงรากลกอยในพฒนาการการเมองตะวนออกเฉยงใต นนคอ การกอรฐประหารและแทรกแซงการเมองแบบรนแรงของกองทพซงท าใหเกดความลาชาหรอการชะงกงนในกระบวนการพฒนาประชาธปไตย ถงแมปญหานจะไมไดเกดขนในทกรฐของเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน มาเลเซยและสงคโปรทกองทพพงเปาไปทภารกจปองกนประเทศมากกวาการเมองภายใน หรอลาวและเวยดนามหลงประสบความส าเรจในการปฏวตคอมมวนสตซงกองทพถอเปนสวนหนงหรอตกอยใตการควบคมของพรรคคอมมวนสตอยางใกลชด หากแตในบางรฐ เชน ไทยและเมยนมา การเขามายงเกยวกบการเมองของทหารจดวามความสมพนธอยางเดนชดตอการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย ขณะเดยวกน หากยอนดววฒนาประวตศาสตรทผานมา มกพบเหนการตงรฐบาลทหารหรอการททหารสามารถกดดนตอรองกบรฐบาลพลเรอนไดหรอแมกระทงโคนลมท าลายลางรฐบาลประชาธปไตยในหลายๆประเทศของเอเชยตะวนออกเฉยงใต จากกรณดงกลาว จงท าใหการวเคราะหบทบาททหารกบประชาธปไตยกลายเปนประเดนส าคญทจะละเลยเสยมไดโดยเฉพาะในบรบทการเมองภมภาคซงพบเหนการเขามายงเกยวการเมองของทหารอยบอยครง ในอกแงมมหนง ส าหรบสงคมการเมองเอเชยตะวนออกเฉยงใตแลว การพฒนาประชาธปไตยมกเดนทางควบคไปกบความรนแรงทางการเมองหรอความขดแยงชาตพนธ หรอประชาธปไตยอาจถกตตราจากผปกครองรฐหรอประชาชนบางกลมวาเปนตนตอแหงความสบสนวนวายไรระเบยบเพราะท าใหเกดความแตกตางหลากหลายหรอการแขงขนโตเถยงจนบานเมองตองขาดเอกภาพ ฉะนน จงเปนเรองทนาสนใจมนอยหากจะน าขอถกเถยงเกยวกบสมพนธภาพระหวาง

68 ประชาธปไตยกบความขดแยงทางการเมองในเชงทฤษฏเขามาอภปรายสอบสวนพรอมน ากรณศกษาจากรฐเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาอธบายเสรมหรอวางน าหนกเพมเตมเพอตอบค าถามทวาประชาธปไตยมผลตอการระงบความขดแยงทางการเมองหรอไมหรอวาในทางกลบกนประชาธปไตยอาจกระตนใหเกดความขดแยงทางการเมอง ซงนบเปนประเดนใหญทกระทบตอสารตถะและคณคาของระบอบประชาธปไตยโดยรวม ตวอยางเดนชด คอ เมยนมา กมพชา และไทย ทเสนทางพฒนาประชาธปไตยเคลอนตวควบคไปกบความรนแรงทางการเมองและปญหาเรองเอกภาพชาต จากเหตผลทชแจงมา ในเนอหาสวนน ผเขยนจงขอหยบยกสองปญหาหลกทเปนอปสรรคทาทายตอกระบวนการประชาธปไตยตะวนออกเฉยงใต ซงไดแก 1. บทบาททหารกบการพฒนาประชาธปไตย และ 2. ความขดแยงการเมองกบการพฒนาประชาธปไตย โดยมประเดนน าเสนอดงตอไปน เรองท 12.3.1

บทบาททหารกบการพฒนาประชาธปไตย

ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต สวนหนงเกยวของสมพนธกบอ านาจอทธพลและระดบการแทรกแซงการเมองของกองทพ ตวอยางเชน การครองอ านาจทยาวนานของระบอบเผดจการทหารเมยนมา นบแตครงรฐประหารโดยนายพลเนวนเมอป ค.ศ. 1962 จนถงชวงกอนปฏรปการเมองครงใหญโดยรฐบาลกงพลเรอนในป ค.ศ. 2011 ซงท าใหเมยนมายคนนมการพฒนาประชาธปไตยอยในระดบต า หรอ ความถของการกอรฐประหารโดยทหารไทยซงอบตขนเปนระยะในหนาประวตศาสตรจนสงผลตอความถดถอยของกระบวนการพฒนาประชาธปไตย กระนนกตาม ส าหรบววฒนาการการเมองในบางประเทศ เชน อนโดนเซย ทหารหนมายอมรบความเหนอกวาของพลเรอนมากขน พรอมตดสนใจลดบทบาททางการเมองลงจนท าใหเกดความกาวหนาในการพฒนาประชาธปไตย จากกรณดงกลาว เอเชยตะวนออกเฉยงใตจงเปนภมภาคทมความแตกตางหลากหลายในระดบการเขามาแทรกแซงการเมองของทหารซงสมพนธกบแนวโนมการเปลยนผานและพฒนาประชาธปไตย ส าหรบเนอหาในสวนน ผเขยนจะน าเสนอกรอบแนวคดเกยวกบบทบาททหารกบการเมองและความสมพนธทหาร-พลเรอน (Civil-Military Relations) ซงเกยวโยงกบวถพฒนาประชาธปไตย พรอมยกตวอยางกรณศกษาในภมภาคประกอบกนไปเพอใหเหนภาพคมชดทงในเชงแนวคดทฤษฏและรายละเอยดปลกยอยของแตละประเทศ ในแวดวงวชาการดานรฐศาสตรการทหาร การแทรกแซง การครอบง า การท ารฐประหารและการปกครองโดยรฐบาลทหาร มใชปรากฏการณทแปลกใหมแตอยางใด โดยเฉพาะในกลมรฐทดอยพฒนาและก าลงพฒนาทงหลายทางแถบเอเชย แอฟรกาและละตนอเมรกาซงมกประสบปญหาความไรเสถยรภาพทางการเมอง การท าสงครามกลางเมอง การแยงชงอ านาจของกลมการเมองตางๆทรนแรงเขมขนตลอดจนความออนแอหละหลวมของรฐบาลพลเรอนในการบรหารประเทศจนทหารสามารถใชเปนขออางยดอ านาจโดยมกอางวาเพอเปนการรกษาไวซง

69 เอกภาพและความสงบเรยบรอยของบานเมอง163 ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทหารมกออกมาแทรกแซงครอบง าการเมองหรอท ารฐประหารในชวงทเกดความร าส าระสายแหงรฐ ตวอยางส าคญ ไดแก การกอรฐประหารในเวยงจนทนของกองแล วระสาน เมอป ค.ศ. 1960 เพอลมรฐบาลฝายขวาและผลกดนใหเจาสวรรณภมาไดเปนนายกรฐมนตรอกครงจนสงผลตอการกลบขนมาครองอ านาจของกลมการเมองสายกลาง และ การทนายพลลอนนอลท ารฐประหารลมรฐบาลเจานโรดม สหน ในป ค.ศ. 1970 พรอมสถาปนาระบอบเผดจการทหารและแตงตงตวเองขนเปนประธานาธบดและประมขแหงรฐ สวนในเมยนมายคหลงเอกราช ไดประสบปญหาความไรเสถยรภาพทางการเมองและการแพรระบาดของสงครามกลางเมองจนท าใหกองทพเรมเขามามบทบาทครอบง าการเมองมากขนจนในทสดไดกอรฐประหารโคนลมรฐบาลประชาธปไตยเมอป ค.ศ. 1962 และสถาปนาระบอบเผดจการทหารเขาปกครองประเทศกวา 26 ป ส าหรบปจจยทสงผลใหทหารยดอ านาจรฐบาลพลเรอนไดส าเรจ มกไดแก ปจจยภายในองคกรทหารเอง เชน การททหารถอครองอาวธททรงอานภาพพรอมมทกษะความช านาญในยทธศาสตรยทธวธการใชก าลงและ ภาวะทคอนขางมเอกภาพเปนอนหนงอนเดยวกนของสถาบนทหารจนท าใหเกดความกระชบรวดเรวในปฏบตการยดอ านาจ บวกกบ ปจจยดานสภาพแวดลอม เชน ความขดแยงแตกแยกทางสงคมการเมอง ตลอดจน ปญหาการทจรตคอรปชนและการขาดความโปรงใสในการบรหารปกครองของรฐบาลพลเรอนซงมกเปดชองใหกองทพมจงหวะสรางความชอบธรรมในการยดอ านาจ การประกอบรวมตวเขาหากนของปจจยดานสภาพแวดลอมกบปจจยดานองคกรเหลานท าใหกองทพตดสนใจเขาแทรกแซงการเมองจนประสบความส าเรจในการกอรฐประหารและสามารถโคนลมรฐบาลทมาจากวถการเมองประชาธปไตยไดส าเรจ164 ตวอยางเดนชด คอ การท ารฐประหารของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ททหารไทยไดอาศยชองวางจากปญหาเรองทจรตคอรปชนของรฐบาลทมาจากการเลอกตงบวกกบความขดแยงแตกแยกของสงคมการเมองเปนตวผลกดนใหกองทพท ารฐประหาร โดยในกระบวนการยดอ านาจ พบเหนทงการเคลอนก าลงทช านาญรวดเรวของหนวยรบเพอยดกมจดยทธศาสตรส าคญในเมองหลวงรวมถงความมเอกภาพเปนอนหนงอนเดยวกนของกลมผน าทหารและก าลงพลทปฏบตการจนท าใหพลเอกประยทธ จนทรโอชา โคนลมรฐบาลยงลกษณและรวบอ านาจการปกครองมาไวทตวพลเอกประยทธและคณะรกษาความสงบแหงชาตไดส าเรจ ส าหรบขอถกเถยงทฤษฏทลมลกขนเกยวกบบทบาททหารกบการพฒนาประชาธปไตย พบวา การแทรกแซงการเมองของทหารสามารถแบงออกไดหลายระดบ เรมตงแตระดบเบา ระดบกลาง ไปจนถงระดบหนก โดยระดบการเขามายงเกยวกบการเมองของทหารยอมมผลตอระดบการพฒนาประชาธปไตยกลาวคอการแทรกแซงการเมองของทหารทเขมขนทสดยอมสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในระดบทต าทสด นกรฐศาสตรไดแบงบทบาทการเมองของกองทพออกเปน 3 ระดบใหญๆ ซงสมพนธกบระดบการพฒนาประชาธปไตย ไดแก 1. ทหารในฐานะ "ผถวงดลไกลเกลย” (ระดบเบาทสด) 2. ทหารในฐานะ "ผพทกษ” (ระดบกลาง) และ 3. ทหารในฐานะ

163 กนลา สขพานช-ขนทปราบ, “การเมองในกลมประเทศเผดจการทหาร,” ใน เอกสารการสอนชดวชาระบบการเมองเปรยบเทยบ (นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2528), 950.

164 โปรดด Samuel Edward Finer, The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics (New York: Praeger, 1962); Samuel P. Huntington, Political Order in Changing Societies (New Haven: Yale University Press, 1968).

70 ผปกครอง (ระดบทรนแรงทสด)165 ในกรณทหารผถวงดลไกลเกลย จะเหนวา ผน าทหารไมไดเขามามบทบาทปกครองประเทศโดยตรง แตอาจเขาแทรกแซงการเมองโดยใชอ านาจยบย งการตดสนใจของรฐบาลเพอไมใหผน าพลเรอนมอ านาจสทธขาดในการบรหารปกครองรฐแตเพยงฝายเดยว166 จากกรณดงกลาว กระบวนการพฒนาประชาธปไตยอาจลาชาหรออ านาจรฐบาลทมาจากการเลอกตงอาจถกบนทอนลงบาง เพราะทหารมบทบาทเปนกลมกดดนทมอทธพลทางการเมอง เชน การตอรองโนมนาวใหรฐบาลพลเรอนยอมออนขอท าตามขอเรยกรองของกองทพซงมกเกยวของกบเรองงบประมาณกองทพและผลประโยชนของกลมผน าทหาร อยางไรกตาม การแทรกแซงการเมองของทหารประเภทนอาจไมสงผลรายแรงตอภาวะถดถอยพงทลายของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยนก ทงนเนองจากทหารมวตถประสงคหลกเพยงแคเปนผไกลเกลยถวงดล นนคอ การรกษาไวซงสถานภาพเดม (Status Quo) โดยพยายามสรางสภาวะดลแหงอ านาจใหเกดขนระหวางกลมการเมองตางๆ ในลกษณะทชนชนน าทหารสามารถมบทบาทตอรองกบผน าพลเรอนไมใหด าเนนนโยบายการเมองทกอใหเกดภยคกคามจนสงผลกระทบอยางใหญหลวงตอผลประโยชนกองทพ ในประวตศาสตรการเมองฟลปปนสสมยใหม ทหารมกด ารงตนเปนผไกลเกลยถวงดล กลาวคอทหารมกลงเลใจทจะกอรฐประหารโคนลมรฐบาลประชาธปไตยและไมมแผนยทธศาสตรปกครองประเทศระยะยาว167 หากแตทหารจะแสดงบทบาทเปนผตอรองถวงดลเพอรกษาผลประโยชนของกองทพ กรณศกษาส าคญ คอ การทกองทพรวมสนบสนนการขนสอ านาจของประธานาธบดกลอเรย มาคาปากล อารโรโย จนกองทพสามารถไกลเกลยตอรองกบรฐบาลพลเรอนในเรองงบประมาณกองทพและการคมกนผลประโยชนทางเศรษฐกจการเมองของกลมผน าทหาร168 สวนในรฐไทย ทหารเคยมฐานะเปนผถวงดลหลายชวงสมย เชน การตอรองโนมนาวใหรฐบาลทกษณ ชนวตร คมครองผลประโยชนของกองทพโดยเฉพาะการไมลดงบประมาณกระทรวงกลาโหมในสดสวนทมากจนเกนไป กระนนกด การแทรกแซงคกคามกองทพในรายประเดนอนๆ อาท การเพมอ านาจใหแกกองก าลงต ารวจหรอการใหพวกพองทจงรกภกดตอรฐบาลพลเรอนเขาถอครองต าแหนงระดบสงในกองทพ ไดคอยๆกระตนใหกองทพเพมระดบแทรกแซงการเมองจนกอรฐประหารลมรฐบาลพรรคไทยรกไทยในเวลาตอมา สวนรฐอนโดนเซยหลงการพงทลายของระบอบซฮารโต กองทพเรมคอยๆลดระดบการแทรกแซงการเมองลงตามล าดบจนกลายสภาพเปนทหารผไกลเกลยทคอยเจรจาถวงดลกบรฐบาลพลเรอนตามหวงจงหวะเวลาทเหมาะสม จนสรางภาวะสมดลระหวางทหารกบพลเรอน ซงการธ ารงอ านาจอทธพลกองทพไวบางสวน ไมไดสงผลกระทบรายแรงตอภาวะถดถอยของกระบวนการพฒนาประชาธปไตย169

165 กนลา สขพานช-ขนทปราบ, “การเมองในกลมประเทศเผดจการทหาร,” 962-975. 166 เรองเดยวกน., 964-967. 167 โปรดดเพมเตมใน Alfred W. McCoy, Closer Than Brothers: Manhood at the Philippines Military Academy (New Haven:

Yale University Press, 1999). 168 Paul D. Hutchcroft, “The Arroyo Imbroglio in the Philippines,” Journal of Democracy, 19, no. 1 (2008), 141-155. 169 โปรดดเพมเตมใน Sukardi Rinakit, The Indonesian Military after the New Order (Copenhagen: Nordic Institute of Asian

Studies, 2005).

71 ในกรณทหารผพทกษ พบวา ทหารจะกอรฐประหารยดอ านาจจากรฐบาลพลเรอนแลวสถาปนาอ านาจปกครองรฐโดยตรง หากแตเนนเฉพาะแคการปฏรปแกไขปญหามากกวาการท าลายลมลางระบอบเกาอยางเตมทรนแรง ทหารจะครองอ านาจเพยงชวงระยะเวลาหนงเทานนแลวจงคอยถายโอนอ านาจกลบคนสพลเรอนเมอเหนวาสามารถควบคมสถานการณไดแนนอนแลว โดยอาจมการประกาศแผนขนตอนพฒนาการเมองและจดใหมการเลอกตงเพอน าไปสการเปลยนผานประชาธปไตย บทบาททหารผพทกษนนสวนใหญมงเนนไปทการสรางความเปนระเบยบเรยบรอยและเสถยรภาพทางการเมองโดยผน าทหารเหนวาไมมทางเลอกอนเหลออยอกแลวในการแกไขปญหาของบานเมอง จงตองตดสนใจยดอ านาจปกครองประเทศ แตกระนนกตาม ทหารอาจลงเลใจทจะเขามาปกครองรฐระยะยาวเนองจากหวาดกลวตอปญหาซบซอนทางเศรษฐกจ การเมองและสงคมนานาประการ รวมถงอาจหวนเกรงตอพลงเคลอนไหวของกลมเรยกรองประชาธปไตยทไมพอใจการกอรฐประหารของกองทพ170 ดงนน ถงแมวาทหารผพทกษจะมพลงแทรกแซงการเมองหรอสกดกนกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในระดบทสงกวาทหารผไกลเกลย หากแตฐานะผพทกษกมขอบเขตจ ากดบางประการ เชน การไมจดตงรฐบาลทหาร แตจะตงคณะรฐบาลพลเรอนทผน าทหารไววางใจขนปกครองประเทศแทนโดยมกองทพชกใยควบคมอยเบองหลง หรออาจสถาปนารฐบาลเผดจการทหารขน แตไมมเปาหมายปกครองรฐระยะยาว ในเมยนมายคหลงเอกราช รฐบาลประชาธปไตยของนายกรฐมนตรอน ตองเผชญกบปญหาสงครามกลางเมองและความแตกแยกทางสงคมการเมองอยางรนแรง จนกองทพตดสนใจแทรกแซงการเมองมากขนเรอยๆเพอรกษาความสงบเรยบรอยแหงรฐ ผลทตามมา คอ การจดตงรฐบาลรกษาการณทน าโดยนายพลเนวน ระหวางชวงป ค.ศ. 1958 จนถง ค.ศ. 1960 แตอยางไรกตาม ทหารเมยนมากยงไมมแผนยทธศาสตรทจะปกครองรฐระยะยาว จงแสดงบทบาทเปนเพยงแคผพทกษรฐเพอสรางความมนคงเปนปกแผนใหกบประเทศ โดยรฐบาลรกษาการณไดจดใหมการเลอกตงเพอถายโอนอ านาจกลบคนสพลเรอน171 จนท าใหนายกรฐมนตรอนกลบเขามาบรหารประเทศบนฐานประชาธปไตยแบบรฐสภาไดอกครง ส าหรบประเทศไทย หลง พลเอก สนธ บญยรตกลน ท ารฐประหารลมรฐบาลทกษณในป ค.ศ. 2006 คณะมนตรความมนคงแหงชาต หรอ คมช. ไดเขาปกครองประเทศชวคราว หากแตในเวลาไลเลยกนพลเอกสนธไดทาบทามเชอเชญใหพลเอกสรยทธ จลานนท ขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร โดยสมาชกคณะรฐมนตรขณะนนมบางสวนทเปนนายทหารและหลายสวนทมาจากภาคพลเรอนซงตกอยใตวงควบคมของคณะมนตรความมนคงแหงชาตอกทหนง ตอมาจงไดจดใหมการเลอกตงจนนายสมคร สนทรเวช แหงพรรคพลงประชน (ซงแตกตวแปลงสภาพมาจากพรรคไทยรกไทย) ชนะเลอกตงและขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร หลงการเปลยนผานประชาธปไตย ผน าทหารไดประกาศยบภารกจของคณะมนตรความมนคงแหงชาตโดยใหเหตผลวาทผานมาทหารสามารถควบคมความสงบเรยบรอยของบานเมองเอาไวไดและขณะนประเทศไทยไดกลบคนสสภาวะปกตอยางสมบรณตามระบอบประชาธปไตยแลว กรณดงกลาวแสดงใหเหนบทบาททหารในฐานะผพทกษทตดสนใจเขาปกครองรฐในชวงระยะเวลาหนง หากแตกไมมวตถประสงคทจะท าลายลางระบอบการเมองเกาแบบรนแรงถอนรากถอนโคน ซงสามารถท าใหเกดการเปลยนผานประชาธปไตยในระยะตอมา ส าหรบทหารผปกครอง หมายถง ทหารไดกอรฐประหารขนและเขามามบทบาทบรหารปกครองรฐโดยตรง

170 กนลา สขพานช-ขนทปราบ, “การเมองในกลมประเทศเผดจการทหาร,” 968-970. 171 เรองเดยวกน., 971.

72 เตมพกด ทหารประเภทนไดตงเปาหมายเอาไววาจะผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงในระบอบการเมองและโครงสรางการปกครองทแตกตางจากสมยรฐบาลพลเรอนในหลากหลายมต จนท าใหผน าทหารตระหนกถงความจ าเปนทจะตองใชเวลายาวนานในการด าเนนภารกจการเมองใหบรรลผลส าเรจ เพราะฉะนน ทหารจงตองเขามาปกครองรฐและสงคมเปนการถาวร ลกษณะส าคญของทหารผปกครอง มกไดแก การประกาศแผนยทธศาสตรเพอเปลยนแปลงโครงสรางแหงอ านาจอยางรนแรง ทงการใชมาตรการลดรอนอ านาจทเปนรากเหงาดงเดมของรฐบาลชดเกา การท าลายลางฐานอ านาจของผน าพรรคการเมองทงในระดบชาตและระดบทองถน และ การจ ากดสทธเสรภาพของประชาชนอยางเขมงวดเพอปองกนมใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมองไดอยางเสรกวางขวาง172 ขอสงเกตอกประการหนงของทหารประเภทน คอ การจดตงรฐบาลเผดจการทมกองทพเปนฐานอ านาจหลกพรอมประกาศใชนโยบายทใหความส าคญเปนอยางมากตอเสถยรภาพและความเปนระเบยบเรยบรอยภายในบานเมอง รวมถงมกมการโจมตวถการเมองการปกครองแบบประชาธปไตยและเชดชวถการเมองการปกครองแบบอ านาจนยมแทน โดยทหารผปกครองมองวาประชาธปไตยทเตมไปดวยความแตกตางหลากหลายทางความคดมกน ามาสความสบสนวนวายไรระเบยบ หากแตการปกครองแบบทหารนนกลบน ามาซงเอกภาพและความสงบเรยบรอยภายในประเทศ นอกจากนน เพอเปนการลดปญหาความชอบธรรมทางการเมองในฐานะผปกครองทไมไดมาจากการเลอกตงตามหนทางประชาธปไตย ทหารผปกครองอาจน าเอาขนบธรรมเนยมประเพณและระเบยบปฏบตดงเดมในทางประวตศาสตรกลบเขามาใชอกครงเพอเปนการเพมภาพลกษณการเมองใหแกสถาบนทหาร เชน การกลาวอางถงวรกรรมอนดงามและการเสยสละของผน าทหารในการปกปองกอบกบานเมองตงแตอดต หรอ การยกยองมรดกเกาแกทางประวตศาสตรวฒนธรรมในฐานะสวนผสมหลกของระบอบการเมองแหงรฐ173 ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทหารเมยนมากบทหารไทย สะทอนตวอยางทโดดเดนทสดของทหารผปกครอง หลงรฐบาลอนกลบเขามาบรหารประเทศชวงป ค.ศ. 1960 เมยนมายงคงประสบปญหาเรองการทะเลาะเบาะแวงในหมนกการเมองตลอดจนมการเคลอนไหวเรยกรองสหพนธรฐ (Federal Movement) ทเขมขนมากขน ซงเชอมโยงกบการแบงแยกดนแดนขององคกรการเมองชนกลมนอยบางกลม จนทายทสด นายพลเนวนกอรฐประหารเมอป ค.ศ 1962 และทหารเมยนมาไดเขาปกครองรฐเปนระยะเวลายาวนานถง 26 ป โดยมการท าลายลางรากฐานระบอบประชาธปไตยในรฐบาลชดเกาและน าเอาระบอบเผดจการทหารใตอดมการณสงคมนยมวถพมาเขาเปนแกนหลกในการปกครองรฐ174 ตอมาไดเกดการลกฮอประชาชนเพอเรยกรองประชาธปไตยในป ค.ศ. 1988 จนบบบงคบใหเกดการเปลยนแปลงรฐบาล หากแตทายทสดแลว กองทพกประสบความส าเรจในการกระชบอ านาจปราบปราบการประทวงเดนขบวนของฝงชน พรอมสถาปนาระบอบเผดจการทหารเขาปกครองรฐเมยนมายาวนานอกกวา 20 ป ในชวงเวลานน ทหารผปกครองเมยนมาไดท าลายลางฐานอ านาจเกาของกลมการเมองคแขงพรอมจ ากดสทธเสรภาพประชาชนในวงกวาง พรอมกนนน รฐบาลทหารไดยอนกลบไปหามรดกประวตศาสตรเพอสรางความชอบธรรมทางการเมองใหแกกองทพ เชน การยอพระเกยรตวรกษตรยนกรบและวรกรรมของทหารเมยนมาเกยวกบการ

172 เรองเดยวกน., 970-975. 173 เรองเดยวกน., 990-995. 174 Sai Aung Tun, History of the Shan State: From Its Origin to 1962 (Chiang Mai: Silkworm Books, 2009).

73 ปกปองกอบกบานเมองในอดตทงนเพอใหประชาชนเกดความภาคภมใจในภารกจของกองทพ175 สวนกรณรฐไทย การเถลงอ านาจของจอมพลสฤษด ธนะรชน ในฐานะนายทหารผปกครอง ไดแสดงใหเหนถงการพยายามลมลางระบอบการเมองทตกทอดมาตงแตการเปลยนแปลงการปกครองในป ค.ศ. 1932 (พ.ศ.2475) พรอมกบการสถาปนาระบอบการเมองเผดจการพอขนอปถมภ (Despotic Paternalism) ซง ทกษ เฉลมเตยรณ มองวาเปนการใชลกษณะการปกครองแบบพอปกครองลกในสมยสโขทยเขามาสรางความชอบธรรมทางการเมองใหแกจอมพลสฤษดโดยอาศยฐานรากประวตศาสตรจารตดงเดมของสงคมไทยเขามาเปนเครองค าย นอ านาจทางการเมอง ตามกรอบคดดงกลาว ผปกครองควรมทงพระเดชและพระคณ กลาวคอ ตองเสยสละปกปองดแลคมครองคนไทยหากแตขณะเดยวกนกตองเดดขาดและสามารถลงโทษผกระท าผดอยางรนแรงเพอใหเกดความสงบเรยบรอยในบานเมอง จอมพลสฤษด มองวาระบอบประชาธปไตยทเนนการเลอกตงและระบบพรรคการเมองไมเหมาะกบสงคมไทยเพราะจะท าใหเกดความแตกแยกและความสบสนวนวายไรระเบยบ เพราะฉะนน จงตองเพมอ านาจใหแกรฐบาลและกองทพเพอเสรมสรางความมนคงทางการเมอง176 ระดบการแทรกแซงการเมองของทหารในประเภทตางๆยอมมความสมพนธตอระดบการพฒนาประชาธปไตย นกรฐศาสตรการทหารบางทาน ไดเนนย าถงเรอง "มาตรวดเสนาธปตย” หรอ "Scale of Pretorianism” ซงแสดงถงพลวตการไตระดบของบทบาทอทธพลกองทพในทางการเมองทอาจเคลอนยายจากทหารผปกครองแลวคอยคลายตวลงมาสทหารผพทกษและทหารผไกลเกลย หรออาจเพมความเขมขนจากวถแทรกแซงการเมองในระดบทเบาบางทสด177 นนคอ ทหารผไกลเกลย พงสการแทรกแซงขดขวางการพฒนาประชาธปไตยในระดบทรนแรงทสด นนคอ ทหารผปกครอง ตวอยางส าคญ คอ การลดระดบแทรกแซงการเมองของทหารอนโดนเซย เชนในสมยประธานาธบดซซโล บมบง ยโดโยโน ซงมความพยายามน ากองทพเขาสกระบวนการพฒนาประชาธปไตยมากขนโดยอาศยการแตงตงโยกยายเจาหนาททหารระดบสงใหเขามาอยใตวงควบคมของพลเรอน หรอ การปฏรประบบบรหารบงคบบญชาสวนภมภาคของกองทพเพอลดอทธพลกองทพในการแทรกตวเขาไปพวพนทบซอนกบองคกรปกครองรฐบาลพลเรอนตามเขตหมเกาะตางๆ178 โดยถงแมวาทหารอนโดนเซยจะยงคงครองอทธพลการเมองอยบางแตกระบวนการปฏรปดงกลาวไดสะทอนถงการลดระดบของทหารอนโดนเซยเขาสสถานะทหารผไกลเกลยถวงดล สวนกรณของเมยนมานบตงแตการปฏรปการเมองครงใหญเมอป ค.ศ. 2011 กองทพไดคลายตวจากทหารผปกครองโดยตรงเขาสทหารในฐานะผพทกษทอาจกาวเขามารกษาความสงบเรยบรอยในพนททมการประกาศสภาวะฉกเฉนแลวจงคอยถายโอนอ านาจกลบคนสรฐบาลพลเรอนเมอเหนวาทหารสามารถควบคมจดระเบยบสถานการณไดมนคงเรยบรอยแลวและในฐานะทหารผไกลเกลยถวงดล ซง

175 Benedict Rogers, Than Shwe: Unmasking Burma's Tyrant (Chiang Mai: Silkworm Books, 2010). 176 Thak Chaloemtiarana, Thailand: The Politics of Despotic Paternalism (Ithaca: Cornell University Press, 2007). 177 Eric A. Nordlinger, Soldiers in Politics: Military Coups and Governments (London: Prentice Hall, 1972); Renaud Egreteau

and Larry Jagan, Soldiers and Diplomacy in Burma: Understanding the Foreign Policies of the Burmese Praetorian State (Singapore: NUS Press, 2013); Renaud Egreteau, Caretaking Democratization: The Military and Political Change in Myanmar (London: C. Hurst & Co. (Publishers) Ltd, 2016.

178 Susilo Bambang Yudhoyono, Indonesia: The Challenge of Change (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2005).

74 หมายถงกลมทหารเมยนมาทเขาไปท าหนาทในรฐสภาทงในระดบสหภาพและระดบมลรฐซงกลมทหารเหลานจะตองเขาไปตอรองเจรจาไกลเกลยกบกลมนกการเมองพลเรอนตามกระบวนการนตบญญต แตในกรณทหารไทยนน อาจกลาวไดวา การท ารฐประหารของพลเอกประยทธ จนทรโอชา เมอป ค.ศ. 2014 ไดแสดงใหเหนถงการเพมระดบแทรกแซงการเมองของกองทพทไตอนดบจากทหารผถวงดลไกลเกลยในสมยรฐบาลยงลกษณ ชนวตร เขาสทหารผพทกษทเขามารกษาความสงบจดระเบยบบานเมองหลงกอรฐประหารใหมๆ จนในทสด ไดกาวเขาสทหารผปกครองโดยตรงผานกระบวนการรวบอ านาจของพลเอกประยทธและคณะรกษาความสงบแหงชาต ซงสงผลกระทบตอการลดระดบหรอการถดถอยของการพฒนาประชาธปไตย กระนนกตาม แมทหารจะกาวเขามาแทรกแซงการเมองจนไตระดบไปถงขนทรนแรงทสด แตการคลายตวของรฐบาลทหารหรอแมกระทงการพงทลายลงของระบอบเผดจการคณาธปไตย ยอมกอเกดขนไดโดยอาศยปจจยเงอนไขเฉพาะทสามารถกดกรอนความแขงแกรงของทหารผปกครองหรอกระตนการคลายตวของเผดจการจนชวยเบกทางไปสการเปลยนผานประชาธปไตยไดในทสด ส าหรบเงอนไขทพอเปนไปได อาท 1.การถกรฐประหารซอนจากทหารกลมอนซงทหารกลมใหมนอาจท าหนาทเปนเพยงแคทหารผพทกษในชวงระยะเวลาหนงจากนนจงคอยสงมอบอ านาจปกครองคนแกผน าพลเรอนหรออกทางหนงทหารทขนปกครองรฐใหมๆเหลานอาจถกรฐประหารซอนจากทหารกลมอนทกาวขนมาทาทายอ านาจแทน 2. เกดการลกฮอของพลงประชาชนเพอโคนลมกลมผน าทหาร เชน การเดนขบวนประทวงของกลมนกศกษา ผน าศาสนา และ ประชาชน ซงในบางกรณอาจไดรบแรงสนบสนนจากกลมการเมองทเปนปฏปกษกบทหารผปกครอง เชน จากทหารฝายตรงขามกบคณะทหารทก าลงครองอ านาจอยหรอแมกระทงจากมหาอ านาจทางการเมองโลก และ 3. ทหารอาจตระหนกถงความจ าเปนในการสถาปนาระบอบประชาธปไตยขนบางสวน หากแตกไดคดคนกลยทธเพอใหชนชนน าทหารยงสามารถมอ านาจอทธพลในโครงสรางรฐสบไป จงตดสนใจผอนคลายความเขมงวดของระบอบเผดจการลงหากแตยงรกษาลกษณะอ านาจนยมเอาไวอย เชน การรางรฐธรรมนญเพอคงอ านาจกองทพไวในระบอบการเมอง179 ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบเหนตวอยางการลมสลายของรฐบาลทหารหลากหลายรปแบบ ยกตวอยางเชน พลวตการท ารฐประหารของเวยดนามใตในยคสงครามเยน ซงพบเหนการกอรฐประหารของทหารกลมหนงเพอหกโคนท าลายลางอ านาจของผน าทหารทก าลงปกครองรฐอกกลมหนง หรอการกอรฐประหารของกองทพเพอลมรฐบาลเผดจการกงพลเรอนของโง ดนห เดยม (Ngo Dinh Diem) ซงมกลมผน าทหารทเปนขวอ านาจหลกในกองทพใหการสนบสนนอย โดยในกระบวนการโคนลมอ านาจ พบเหนการรวมพลงกนของกลมทหารฝายตรงขาม ตลอดจน กลมพระสงฆ กลมประชาชนและแมกระทงการสนบสนนจากสหรฐอเมรกา หากแตผลลพธทตามมากลบไมใชการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย แตคอการเขามาแทนทระบอบโง ดนห เดยม โดยรฐบาลเผดจการทหารชดใหม180 สวนกรณประเทศไทย การเคลอนไหวลกฮอของพลงประชาชนและกลมการเมองตางๆในชวงเดอน

179 กนลา สขพานช-ขนทปราบ. อางแลว., 996-1005; Talukder Maniruzzaman, Military Withdrawal from Politics: A Comparative Study (Dhaka: University Press Dhaka, 1988).

180 Edward Miller, Misalliance: Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam (Cambridge: Harvard University Press, 2013).

75 พฤษภาคม ค.ศ. 1992 (พ.ศ.2535) เพอขบไลการกมอ านาจของพลเอกสจนดา คราประยร สะทอนใหเหนถงการตอตานการสบทอดอ านาจของชนชนน าทหารจนน าไปสการพฒนาประชาธปไตยในเวลาตอมา สวนในเมยนมา แมรฐบาลทหารทน าโดยพลเอกอาวโสตานฉวย จะจดใหมการเลอกตงในชวงปลายป ค.ศ. 2010 จนน าไปสการเปลยนผานประชาธปไตยและการปฏรปการเมองครงใหญนบตงแตป ค.ศ. 2011 หากแตรฐธรรมนญเมยนมาซงผานการท าประชามตเมอป ค.ศ. 2008 กไดวางมาตรากฏระเบยบตางๆไวส าหรบค ายนอ านาจกองทพในทางการเมอง อาท การใหอ านาจแกผบญชาการทหารสงสดในการคดสรรรฐมนตรประจ ากระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทยและกระทรวงกจการชายแดน ซงถอเปนกลมกระทรวงทมบทบาทหลกในการด าเนนนโยบายการเมองการปกครองและความมนคงรฐ นอกเหนอจากมมวเคราะหเบองตนทวางจดเนนไปทพฤตกรรมทหารในทางการเมองแลว การฉายภาพปฏสมพนธระหวางทหารกบพลเรอนเพอประเมนขดก าลงหรอวดน าหนกพลงการเมองของทงสองฝายกนบวาเปนประโยชนตอการอธบายระดบการพฒนาประชาธปไตย กลาวคอ หากกองทพมพลงเหนอวาพลเรอนในการบรหารปกครองรฐหรอในรายประเดนอนๆทเกยวของสมพนธกน กเทากบวา เสนทางพฒนาประชาธปไตยอาจพบกบอปสรรค แตในทางกลบกน หากพลงพลเรอนมสงกวาทหาร กระบวนการพฒนาประชาธปไตยอาจกาวหนาขน ตอกรณดงลาว อเรล ครวซอง และคณะ (Aurel Croissant et al.)ไดวางกรอบวเคราะหพลงอ านาจทหารกบพลเรอนซงมผลตอเสนทางประชาธปไตย โดยแบงออกเปนหาปรมณฑลหลก ดงน181 1. การระดมชนชนน าเขาสแผงอ านาจการเมอง หมายถง กฏเกณฑกตกาและกระบวนการส าหรบการกะเกณฑคดเลอกชนชนน าใหเขาไปด ารงต าแหนงทางการเมอง โดยควรมการแขงขนทเปดกวางหลากหลาย ซงหากฝายหนงฝายใดกมสดสวนในการระดมชนชนน าไดสงกวา กยอมมผลตอความเขมขนขององคประกอบเผดจการหรอประชาธปไตยในระบอบการเมอง 2. การก าหนดนโยบายสาธารณะ หมายถง การมอ านาจหนาทในการก าหนดและน านโยบายสาธารณะไปปฏบตซงครอบคลมประเดนตางๆ อาท นโยบายมหาดไทย นโยบายเศรษฐกจ นโยบายตางประเทศ และนโยบายสวสดการสงคม ซงหากกองทพเขาไปมอทธพลหรอแสดงบทบาทในงานนโยบายสาธารณะเหนอกวาพลเรอน การพฒนาประชาธปไตยยอมอยในระดบต า 3. การควบคมความมนคงภายใน หมายถง การตดสนใจและด าเนนมาตรการเฉพาะในเรองทสมพนธกบการบงคบใชกฏหมายในชวงสถานการณฉกเฉน การปราบจลาจล การตอตานการกอความไมสงบและการกอการราย รวมถงการบรรเทาสาธารณภย ซงหากทหารสามารถครองบทบาทโดดเดนในเรองเหลาน อ านาจพลเรอนยอมถกแทรกแซงแทนทโดยฝายทหารจนท าใหกองทพสามารถกระชบอ านาจและเกดความคลองตวในการยดอ านาจพลเรอน 4. การปองกนประเทศ หมายถง การใหผน าพลเรอนสามารถเขามามสวนรวมกบผน าทหารในการก าหนดนโยบายปองกนประเทศ ตลอดจนเขามาตรวจสอบควบคมกจกรรมของกองทพ เชน การทมงบประมาณสงซออาวธยทโธปกรณจ านวนมาก ซงแมกองทพจะยงคงมอ านาจหนาทในการรางแผนนโยบายกลาโหมและยทธศาสตรความมนคงแหงชาต หากแตการเปดพนทใหผน าพลเรอนไดเขามารบรปญหาหรอมสวนรวมในการก ากบดแลกองทพ

181 Aurel Croissant et al., Democratization and Civilian Control in Asia (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2013), 26-36.

76 มากขน กยอมสงผลเชงบวกตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย 5. การบรหารองคกรทหาร หมายถง การใหอ านาจอสระแกกองทพในการปกครองตนเองในระดบหนง เชน การควบคมบงคบบญชา การก าหนดอตราก าลงพล การซอมรบ การศกษาในโรงเรยนทหารและการเลอนยศทางทหาร แตอยางไรกตาม หากเกดความขดแยงใดๆระหวางพลเรอนกบทหารหรอระหวางทหารกลมตางๆในรายประเดนเหลาน การยอมรบความเหนอกวาของพลเรอนในการวนจฉยตดสนชขาดยอมสงผลเชงบวกตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย จากทกลาวมาเบองตน ความกาวหนาและถดถอยของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยจงขนอยกบพลงทหารกบพลเรอนในปรมณฑลทงหาสวนหลกน ในแงพฒนาการการเมองในภมภาค ความเหนอกวาของพลเรอนในปรมณฑลตางๆหรอความเขมแขงของกองทพในการปองกนพนทสงวนเพอรกษาอทธพลทางการเมองยอมมพลวตขนลงไปตามยคสมย ในฟลปปนสชวงระหวางป ค.ศ. 1990 ถง ค.ศ. 2000 รฐบาลประชาธปไตยมพลงพอสมควรในการควบคมปฏสมพนธระหวางกองทพกบพลเรอน หากแตกพบระดบความเขมขนของอทธพลกองทพทแตกตางกนบางชวงเวลา เชน ในชวงทศวรรษ 1990 กองทพยอมเปดพนทใหพลเรอนมากขนในแงการระดมชนชนน าเขาสแผงอ านาจ การก าหนดนโยบายสาธารณะ การรกษาความมนคงภายในและการก าหนดแผนปองกนประเทศ ทวากองทพกยงสามารถรกษาพนทสงวนเอาไวส าหรบการบรหารองคกรทหารไดอยางเหนยวแนน กระนนกตาม ราวชวงทศวรรษ 2000 พบวากองทพไดลดพลงครอบง าในการบรหารองคกรทหารลงพรอมเปดทางใหรฐบาลพลเรอนกาวเขามามบทบาทมากขน ซงสะทอนถงความกาวหนาของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยฟลปปนส182 สวนกรณอนโดนเซยหลงการลมสลายของระบอบซฮารโตในป ค.ศ. 1998 พบวาในระยะแรกๆ กองทพยงมบทบาทครอบง าในสวนของการรกษาความมนคงภายใน การปองกนประเทศ การบรหารองคกรทหาร แตเมอเขาสชวงป ค.ศ. 2011 ซงตรงกบสมยประธานาธบดซซโล บมบง ยโดโยโน พบเหนการเปลยนแปลงอยางมนยส าคญ นนคอ กองทพไมมอทธพลทเขมขนใดๆเลยตอการระดมชนชนน าหรอการก าหนดนโยบายสาธารณะ ขณะทการรกษาความมนคงภายในตกเปนหนาทของต ารวจ สวนในแงการปองกนประเทศและการบรหารกองทพ พลเรอนไดกาวเขามามบทบาทเพมมากขน พฒนาการดงกลาวจงสะทอนความกาวหนาของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในอนโดนเซย183 ส าหรบประเทศไทยชวงตงแตการกอรฐประหารของคณะความมนคงแหงชาตเมอป ค.ศ. 2006 ทหารไทยไดเขายดกมปรมณฑลทงหาสวนหลก แตตอมา เมอมการเปลยนผานประชาธปไตย รฐบาลพลเรอนไดกาวเขามามพลงมากขนในการระดมกะเกณฑชนชนน าและการก าหนดนโยบายสาธารณะ สวนปรมณฑลทงสามสวนทเหลอนน กองทพยงกมก าลงไวเหนยวแนนหรออาจมการแบงอ านาจกบพลเรอนบางสวน184 จนลวงเลยสสมยการปกครองของพลเอกประยทธ จนทรโอชา ทผน าทหารขนมามบทบาทครอบง าทงในสวนของการคดเลอกชนชนน าเขาสโครงสรางบรหารทางการเมอง การก าหนดนโยบายสาธารณะ การรกษาความมนคงภายใน การปองกนประเทศและการบรหารกองทพ ซงนบวามผลโดยตรงตอความแขงแกรงของระบอบเผดจการและการพงทลายของระบอบประชาธปไตย โดยถงแม

182 Ibid.,136-155. 183 Ibid., 97-117. 184 Ibid.,156-174.

77 จะมการคลายวงควบคมของคณะรกษาความสงบเรยบรอยลงบางสวนในระยะตอมา แตกถอไดวาทหารไทยยงคงมก าลงเปนอยางมากตอการรกษาพนทสงวนใหกบกองทพและยดกมเขตอทธพลของพลเรอนจนสงผลตอความลาชาในกระบวนการพฒนาประชาธปไตย นอกเหนอจากเรองปรมณฑลอ านาจระหวางกองทพกบพลเรอน ยทธศาสตรยทธวธของผน าพลเรอนในการควบคมถวงดลกบกองทพกยอมสงผลตอระดบการพฒนาประชาธปไตยเชนกน ยทธศาสตรพลเรอนส าหรบกดดนทอนก าลงกองทพสามารถแบงออกไดหลายระดบ ไดแก 1. ยทธศาสตรระดบทเบาบางทสดซงมงเนนไปทยทธศาสตรตางตอบแทนและแลกเปลยนผลประโยชน อาท การสรางแรงจงใจใหทหารถอนตวออกจากการยงเกยวกบการเมองพรอมแสดงจงรกภกดตอรฐบาลประชาธปไตย ทวา รฐบาลพลเรอนกตองยอมเพมงบประมาณกลาโหมหรออนญาตใหกองทพยงคงมอภสทธทางการเมองบางประการหรอสามารถประกอบธรกจทางทหารสบไปได ยทธศาสตรระดบเบาน แมจะไมท าใหกองทพถกกดดนอยางรนแรงจนตอบโตพลเรอนขนานใหญจนถงขนกอรฐประหารท าลายรากฐานประชาธปไตย หากแตกท าใหการพฒนาประชาธปไตยไมกาวหนาเทาทควร เพราะกองทพยงคงมอภสทธและสามารถคงก าลงไวตอรองถวงดลกบพลเรอน185 ตวอยางเดนชด คอ รฐเมยนมาในยคเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยปจจบนซงแมพลเรอนจะมพลงอ านาจเพมมากขนในกระบวนการพฒนาประชาธปไตยหากแตกมกด าเนนยทธศาสตรระดบเบาเพอหลกเลยงแรงปะทะตอบโตจากกองทพ ขณะเดยวกน การคงอภสทธทางการเมองของทหารเมยนมาไวกท าใหกองทพยงคงรกษาฐานอ านาจในการตอรองถวงดลกบรฐบาลพลเรอนไดอย จนกลาวไดวา แมพรรคสนนบาตแหงชาตเพอประชาธปไตย หรอ NLD (National League for Democracy) จะชนะการเลอกตงถลมทลายในปลายป ค.ศ. 2015 แตผน าพลเรอนกตองยอมเจรจารอมชอมกบผน าทหารเพอใหกระบวนการเปลยนถายอ านาจเปนไปอยางราบรน186 และรฐบาลพลเรอนเองกยงไมมทรพยากรการเมองทพรอมสรรพในการบงคบใหกองทพถอนตวออกจากวงการเมองแบบฉบพลน ซงสงผลใหทหารเมยนมาสามารถสกดกนมใหกระบวนการพฒนาประชาธปไตยมอตราจงหวะทรวดเรวจนเกนไปนนเอง 2. ยทธศาสตรระดบปานกลางซงเนนสงเสรมแตงตงใหเจาหนาททหารทมสายสมพนธอนดกบผน าพลเรอนหรอผทมความจงรกภกดตอผน าพลเรอนเขามากมแผงอ านาจบรหารปกครองกองทพ พรอมกบสรางกระบวนการกลอมเกลาทางการเมองควบคกนไป เชน การจดฝกอบรมเรองประชาธปไตยใหแกบคลากรในกองทพ หรอ การโนมนาวใหหลกก าหนดยทธศาสตรความมนคงแหงชาตตองค านงถงแนวคดบทบาทของผน าทมาจากวถประชาธปไตยมากขน แตอยางไรกตาม แมยทธศาสตรประเภทนจะสงผลใหทหารไดเรยนรวถประชาธปไตยแบบคอยเปนคอยไป แตกอาจท าใหเกดการแบงคายแยกขวการเมองจนท าใหทหารถกลากเขาไปอยในวงการเมองจนขาดจรยธรรมในการมงเนนไปทภารกจปองกนประเทศเพยงอยางเดยวหรออาจท าใหเกดทหารกลมใหมทไมพอใจภาวะแตกแยกทางการเมองของกองทพจนตองตดสนใจท ารฐประหารตโตอทธพลรฐบาลพลเรอน187 กรณศกษา

185 Ibid., 45-51.

186 Kyaw Sein and Nicholas Farrelly, Myanmar's Evolving Relations. 187 Aurel Croissant et al., Democratization and Civilian Control in Asia, 49-50.

78 ส าคญ คอ ยทธศาสตรของนายกรฐมนตรทกษณ ชนวตร ทน านายทหารคนสนทระดบสงเขามาควบคมปกครองกองทพพรอมเรยกรองใหทหารหนมายอมรบอ านาจทเหนอกวาของรฐบาลทมาจากการเลอกตงจนท าใหเกดการแยกขวการเมองขนในกองทพ188และกระตนใหทหารสวนหนงซงน าโดยพลเอกสนธ บญยรตกลน หนมาสะสมพลงอ านาจจนกอรฐประหารลมรฐบาลทกษณส าเรจ แตอยางไรกตาม ในกมพชา กลบพบเหนการใชยทธศาสตรและผลลพธทางการเมองทแตกตางกนอยบาง กลาวคอ นายกรฐมนตรฮนเซนไดน าคนสนทใกลชดเขาไปควบคมเหลาทพตามชวงชนระดบตางๆ จนท าใหทหารถกลากเขาไปอยในวงการเมอง หากแตกไมพบการอบรมกลอมเกลาใหทหารหนมาตระหนกถงคณคาประชาธปไตยอยางเดนชดนกหรอไมมการบบบงคบใหทหารตองเกดการแยกพวกกบพลเรอนอยางโจงแจงรนแรง แตในทางกลบกน ฮนเซนไดใชกลยทธประสานเครอขายผานระบบอปถมภจนท าใหเกดการเกอกลผลประโยชนระหวางทหารกบพลเรอนทแนบแนนเปนเนอเดยวกนมากขน189 ผลทตามมาของการใชยทธศาสตรระดบปานกลางผสมผสานกบยทธศาสตรระดบเบาในบางแงมม ท าใหไมเกดการกอรฐประหารตโตจากทางกองทพและท าใหกองทพกมพชากลายเปนขมก าลงหลกในการค าจนเสถยรภาพของระบอบฮนเซนซงมลกษณะเปนกงประชาธปไตยกงอ านาจนยม 3. ยทธศาสตรระดบทเขมขนทสด หมายถงการด าเนนยทธศาสตรทแขงแกรงกระฉบกระเฉงและสรางบทลงโทษรนแรงตอกองทพ เชน การสรางกลไกเฝาตดตามควบคมพฤตกรรมการเมองของทหารทงภายในโครงสรางกองทพและนอกโครงสรางกองทพ โดยหากพบวามทหารกลมใดพยายามเขามาแทรกแซงการเมอง กจะมบทลงโทษขนรงแรง อาท การปลดออกจากราชการ นอกจากนน ยงรวมถงการปฏรปรฐธรรมนญโดยมการเขยนมาตราส าคญเพอจ ากดอ านาจกองทพในทางการเมอง กระนนกตาม ความส าเรจของยทธศาสตรประเภทนยอมขนอยกบพลงอ านาจและฐานทรพยากรการเมองของรฐบาลพลเรอน ซงไมใชเรองงายส าหรบรฐบาลทพงไดรบเลอกตงเขามาใหมๆ เนองจากยงไมมการระดมทรพยากรอยางพอเพยงในการปราบปรามลงโทษกองทพ190 ส าหรบเอเชยตะวนออกเฉยงใต มกไมคอยพบเหนการปรบใชยทธศาสตรขนน แตกอาจมในบางกรณ เชน รฐบาลฟลปปนสของนางคอรอซอน อาควโนซงตดสนใจปลดนายทหารระดบสงทเคยเกยวโยงหรอมผลประโยชนพวพนกบอดตประธานาธบดเฟอรดนาน มารกอส รวมถงมกระบวนการปฏรปรฐธรรมนญเพอท าใหความเหนอกวาของพลเรอนกลายเปนเรองทถกตองชอบธรรมตามกฎหมาย โดยแมการผลกดนใหยทธศาสตรชนดนบรรลผลทางการเมองจ าเปนตองใชทรพยากรจ านวนมาก หากแตรฐบาลอาควโน กสามารถอาศยพลงปฏวตประชาชนทพงสมฤทธผลในการโคนลมเผดจการมารกอสลงหมาดๆ เขามาเปนแรงหนนในการด าเนนยทธศาสตรอนแขงแกรงกระฉบกระเฉง ซงพบวาในชวงเวลาดงกลาว กระบวนการพฒนาประชาธปไตยฟลปปนสก าลงถกกระตนใหลกโชนทรงพลงพรอมไดรบแรงสนบสนนจากพลงประชาชนอยางเตมท จงนบเปนปจจยทหนนน าใหรฐบาลพลเรอนประสบความส าเรจในการใชยทธศาสตรขนรนแรงกดปราบตอสกบกลมกองทพจนน าไปสความกาวหนาของ

188 ดเพมเตมใน Duncan McCargo and Ukrist Pathmanand, The Thaksinization of Thailand (Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies, 2005).

189 ดเพมเตมใน Harish C. Metha, Strongman: The Extraordinary Life of Hun Sen: From Pagoda Boy to Prime Minister of Cambodia (Singapore: Marchall Cavendish International (Asia) Pte Ltd, 2013).

190 Aurel Croissant et al., Democratization and Civilian Control in Asia , 49-52.

79 กระบวนการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย191 กลาวอยางสรป บทบาทและลกษณะการแทรกแซงทางการเมองของทหารมผลกระทบตอเสนทางพฒนาประชาธปไตย ทงนแรงผลกดนจากปจจยเชงโครงสราง เชน การตอสแยงชงอ านาจของกลมการเมองตางๆหรอความลมเหลวของรฐบาลพลเรอนในการบรหารจดการรฐ บวกกบแรงผลกดนจากปจจยองคกรทหารเอง เชน ความพรอมดานสรรพก าลงของผน าทหารและก าลงพลในการยดอ านาจ ไดชวยเปดโอกาสใหทหารกาวเขามายงเกยวกบการเมองตงแตระดบเบาไปจนถงระดบหนก ดงเหนไดจากมาตรวดเสนาธปตยทเคลอนยายจากทหารผไกลเกลยถวงดล ไปหาทหารผพทกษและทหารผปกครองในทสด แตอยางไรกตาม ทหารกอาจคลายวงอ านาจลงแลวแปลงบทบาทจากทหารทแทรกแซงการเมองในระดบทเขมขนทสดไปสทหารทยงเกยวกบการเมองในระดบทเบาบางทสด ซงทงนอาจพจารณาไดจากความสมพนธทหาร-พลเรอนในปรมณฑลส าคญ เชน ในพนทก าหนดนโยบายสาธารณะหรอการรกษาความสงบเรยบรอยภายใน โดยหากพลเรอนมอ านาจมากกวาทหารในเรองเหลาน กนบเปนสญญานบวกทสงผลดตอการพฒนาประชาธปไตย ในขณะเดยวกน การใชยทธศาสตรของพลเรอนเพอควบคมกองทพทมทงระดบเบาไปจนถงระดบหนกทสด ยอมสรางแรงกระทบตอการลดบทบาททางการเมองของกองทพและการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยไดเชนกน ส าหรบบทบาททหารในการเมองเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ไทย เมยนมา อนโดนเซยและฟลปปนส กสามารถวเคราะหระดบการแทรกแซงการเมองของกองทพทสมพนธกบระดบการพฒนาประชาธปไตยไดตามกรอบแนวคดทไดสรปไปแลวเบองตน โดยในอนโดนเซยและฟลปปนส กลบพบเหนการถอนตวกลบเขากรมกองของกองทพ ซงสวนทางกบไทยและเมยนมาททหารยงทรงก าลงในวงการเมองอยหรออาจเตรยมคลายอ านาจลงบางหากแตกยงมอทธพลหรออาจหวนกลบเขามายงเกยวกบการเมองไดอกในอนาคต กจกรรม 12.3.1 จงยกตวอยางบางประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทสะทอนแงมมเกยวกบบทบาทของทหารกบการพฒนาประชาธปไตยและความขดแยงทางการเมองกบการพฒนาประชาธปไตย แนวตอบกจกรรม ในเมยนมา ทหารไดลดระดบจากทหารผปกครองไปสภาวะททหารสามารถเปนไดทงผพทกษและถวงดลไกลเกลย ซงแมกองทพจะยงคงรกษาอทะพลทางการเมองเอาไวได หากแตกถอวาเมยนมามความกาวหนาในการพฒนาประชาธปไตย สวนไทยในชวงกอน ระหวาง และหลงรฐประหารใน ค.ศ. 2014 ชใหเหนถงการเพมระดบการแทรกแซงการเมองของทหารทเรมจากผถวงดลไกลเกลย ไปสผพทกษรฐและผปกครองรฐซงมผลตอความถดถอยของกระบวนการพฒนาประชาธปไตย

191 Ibid., 142-144.

80 เรองท 12.3.2 ความขดแยงทางการเมองกบการพฒนาประชาธปไตย ความขดแยงทางการเมองมกเปนประเดนทาทายตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในลกษณะทวาความขดแยงในบางประเทศมกน ามาสความรนแรงจนกอเกดอนตรายตอเอกภาพชาตและเสถยรภาพแหงรฐ จากสภาพเงอนไขดงกลาว กลมการเมองททรงก าลงอ านาจตลอดจนประชากรสวนหนงภายในรฐนนๆ อาจมองประชาธปไตยวาเปนตนเหตของความรนแรงระส าระสายแหงรฐ เชน การเดนขบวนประทวงเพอเรยกรองประชาธปไตยซงอาจน ามาสภาวะจลาจลไรระเบยบ หรอ การมงเนนไปทการรอรบฟงความคดเหนของกลมการเมองหลายฝายทมกไมทนตอการจดระเบยบประเทศชวงสถานการณฉกเฉน จนทายทสดแลว กลมคนทไมเชอมนในระบอบประชาธปไตยเหลานอาจขาดความอดทนอดกลนตอการใชหลกประชาธปไตยเขาระงบความขดแยงการเมองแบบสนตวธหรออาจตดสนใจสนบสนนระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตยดวยเชอวาการรวมอ านาจไวทผน าเผดจการจะน ามาซงความรวดเรวในการสรางความสงบเรยบรอยเปนปกแผนภายในประเทศ ในอกแงมมหนง ถงแมวาประชาธปไตยบางรปแบบ จะสามารถผลตความรนแรงทางการเมองขนมาได เชน การยดเสยงขางมากจนละเลยความตองการของเสยงสวนนอยซงท าใหกลมทเสยเปรยบหนมาใชความรนแรงเพอตอบโตเสยงสวนใหญจนกลายเปนการตอสประหตประหารการเมองในวงกวางซงมผลตอเสถยรภาพของระบอบประชาธปไตยอกตอหนง แตทวา ประชาธปไตยบางรปแบบกสามารถสรางความเปนธรรมขนในสงคมไดพรอมเตมเปยมไปดวยคณคาเชงเหตผลทสามารถระงบความขดแยงระยะยาว เชน การมอบสทธการปกครองตนเองใหแกบางพนทโดยอนญาตใหประชาชนเลอกผแทนหรอผบรหารไดอยางอสระเสรหรอการใหชนกลมนอยไดรบการคมกนดานสทธมนษยชนและรบความเปนธรรมในการบรหารจดสรรทรพยากรทองถน เพราะฉะนน ความสมพนธระหวางประชาธปไตยกบความขดแยงทางการเมองจงเปนเรองทซบซอนและตองอาศยการพจารณาอยางถถวนเพอไมใหประชาธปไตยถกลดทอนคณคาในฐานะตนตอแหงความขดแยงทางการเมอง ส าหรบภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต กระบวนการพฒนาประชาธปไตยมกเผชญหนากบความขดแยงทรนแรงหลากหลายชนด เชน การเดนขบวนกอจลาจล การท าสงครามกลางเมอง และ การกวาดลางทางชาตพนธ ซงท าใหการพฒนาประชาธปไตยเกดอาการสะดดตดขดโดยอาจถกแทรกแซงผานการใชก าลงทางการเมองการทหารหรอแมกระทงถกแทนทดวยระบอบการเมองทไมเปนประชาธปไตย ตวอยางส าคญ คอ ความขดแยงและการใชความรนแรงทางการเมองในเมยนมา ไทย กมพชา และอนโดนเซยบางยคสมย ทกระตนใหเกดภาวะโกลาหลไรเสถยรภาพจนน ามาสการกอตวของระบอบเผดจการหรอระบอบกงอ านาจนยมซงน ามาสความถดถอยหรอแมกระทงการพงทลายของระบอบประชาธปไตย ในเนอหาสวนน ผเขยนจะน าเสนอกรอบแนวคดเกยวกบความขดแยงและความรนแรงทางการเมองซงเกยวโยงกบวถการพฒนาประชาธปไตย พรอมยกตวอยางกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตประกอบกนไปในแตละประเดนเพอใหเหนภาพชดทงในแงทฤษฏและรายละเอยดปลกยอยของแตละรฐ "ความขดแยง" ตรงกบภาษาองกฤษวา "Conflict” มาจากรากศพทภาษาละตนวา "Conflictus” หมายถง

81 "การปะทะชนกน" โดยในทางวชาการ ความขดแยงอาจถกนยามไดหลากหลายลกษณะ อาท รปแบบของคตรงขามระหวางฝายตางๆ และการขาดความเหนรวมกนของฝายตางๆ สวนความขดแยงทางการเมอง (Political Conflict) คอ จดยนทแตกตางกนในการตระหนกถงคานยมสงคมทเปนประเดนสาธารณะ ความขดแยงชนดนมกเกยวโยงกบความคดเหนทแตกตางกนอยางนอยสองดานทจะน ามาสการตดสนใจก าหนดทางเลอกทสมพนธกบกลมอ านาจหรอตวแสดงตางๆในพนททางการเมอง192 สวนความรนแรงทางการเมอง (Political Violence) หมายถง การใชก าลงโดยกลมใดกลมหนงโดยมเปาหมายหรอแรงจงใจเกยวกบการเมองเปนส าคญ ซงอาจแบงออกเปน ความรนแรงเชงโครงสรางทอธบายวาความรนแรงเกดจากความไมเปนธรรมและความไมเทาเทยมกนในรฐและสงคม กบความรนแรงทเนนกอใหเกดการบาดเจบทางกายภาพและจตภาพ นนคอ การกระท าทมงขมขคกคามท ารายรางกายหรอสภาพจตใจของบคคลหรอกลมบคคล193 จามล ซาลม (Jamil Salmi) ไดแบงความรนแรงทสมพนธกบความขดแยงออกเปนสองประเภทหลก ไดแก 1. ความรนแรงโดยการกดข (Repressive Violence) ทเกดขนในกรณทประชาชนบางกลมถกกดขอนเนองมาจากความขดแยงเกยวกบสทธทางการเมอง สทธของพลเมองและสทธทางเศรษฐกจ และ 2. ความรนแรงเชงแปลกแยก (Alienating Violence) ทแสดงใหเหนถงการใชความรนแรงตอกลมชนเผาตางเชอชาตหรอตอชนกลมนอยภายในรฐซงถอเปนการใชก าลงทสมพนธกบความขดแยงทางชาตพนธ (Ethnic Conflict)194 นอกจากนน ความรนแรงทางการเมอง ยงหมายถงการกระท ารวมหม (Collective Action) ทเกยวโยงกบการใชก าลงท าลายลางกลมปรปกษเพอทจะบรรลเปาหมายทางการเมอง โดยสามารถแสดงออกไดหลายแบบ เชน 1. การกอจลาจล (Riot) ทปจเจกบคคลหรอกลมคนเขารวมเดนขบวนประทวงโดยมลกษณะของการใชความรนแรงและเปนการแสดงออกทไมมการจดตงองคกรอยางเปนระบบ 2. การท าสงครามกลางเมอง (Civil War) ซงเปนสงครามทเกดขนระหวางกลมทมการจดตงองคกรภายในรฐเดยวกนโดยฝายหนงมเปาหมายทจะควบคมยดครองดนแดน ไมวาจะเปนการแยกดนแดนจดตงรฐอสระหรอการเรยกรองกดดนใหเกดการเปลยนแปลงนโยบายการปกครองของรฐบาลทงในระดบทวประเทศหรอในระดบภมภาค/ทองถนซงจะมผลตอพนทการเมองหรอเขตอทธพลของฝายตน และ 3. การกวาดลางชาตพนธ (Ethnic Cleansing) ทเนนไปทการใชก าลงเขาบงคบขบไลกลมชาตพนธหนงๆใหพนออกไปจากพนท ซงถอเปนวธการหนงของการท าลายลางเผาพนธ195 ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบเหนความขดแยงและความรนแรงทางการเมองในหลายประเทศ196 ส าหรบเมยนมา ปญหาความไมเทาเทยมกนระหวางคนกลมใหญกบคนกลมนอยเชนในเรองการแบงสรรแจกจายทรพยากรทางเศรษฐกจและการเมอง คอบอเกดหลกของการใชความรนแรง ไมวาจะเปน กรณของชาวโรฮงญาทถกปดกน

192 วรวลญช โรจนพล, “ความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง,” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ (นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560), 5-6.

193 เรองเดยวกน., 9-10. 194 Jamil Salmi, Violence and Democratic Society: New Approaches to Human Rights (London: Zed Nook, 1993). 195 Stathis Kalyvas, The Logics of Violence in Civil War (New York: Cambridge University Press, 2006). 196 งานวเคราะหเกยวกบความขดแยงในเอเชยอาคเนย โปรดด Mikio Oishi (ed.), Contemporary Conflicts in Southeast Asia:

Towards a New ASEAN Way of Conflict Management (Singapore: Springer, 2016).

82 เรองสทธพลเมองอยางเดนชดหรอกรณทกองก าลงรฐบาลทหารเมยนมาในอดตเปดปฏบตการกดขจโจมคกคามชนกลมนอยหลายเผาซงมทงการใชความรนแรงทางการเมองการทหารตลอดจนการกดขเอารดเอาเปรยบทางเศรษฐกจและการดดกลนครอบง าทางวฒนธรรม สวนในอนโดนเซยและฟลปปนส ความขดแยงทซบซอนระหวางศนยกลางทเกาะชวากบดนแดนชายขอบอยางอาเจะหหรอระหวางเกาะลซอนกบมนดาเนา สงผลใหมการใชความรนแรงทงจากสวนกลางทเขาไปกดปราบฝายตรงขามและทงจากกลมผกอความไมสงบในเขตชายขอบทเขาไปตอบโตหรอไลรกสวนกลางซงเปนปญหาทกระทบตอเอกภาพชาตและเสถยรภาพแหงรฐ ในขณะเดยวกน การกอจลาจล การท าสงครามกลางเมองหรอแมกระทงการกวาดลางทางชาตพนธ ยงเปนสงทพบเหนไดในการเมองเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเดนขบวนประทวงตอตานรฐบาลทกษณ รฐบาลสมคร รฐบาลสมชาย รฐบาลอภสทธและรฐบาลยงลกษณ โดยแกนน าและประชาชนกลมตางๆ ไดปรากฏการใชความรนแรงทงทเกดจากฝายตอตานรฐบาล ฝายรฐบาล หรอแมกระทง ฝายมอทสาม จนท าใหมผเสยชวตจ านวนหนงพรอมสงผลใหเกดภาวะจลาจลไรระเบยบขนในรฐไทย สวนในเมยนมา สงครามกลางเมองไดเคยแพรระบาดกระจายตวไปตามทองทตางๆ ทวประเทศ โดยมการจดตงกองก าลงตดอาวธชาตพนธเพอเรยกรองอ านาจปกครองตนเองหรอแมกระทงการแบงแยกดนแดนออกจากสหภาพ ขณะทสถานการณในรฐยะไข มการเปดปฏบตการกวาดลางทางชาตพนธซงมงเนนไปทการใชก าลงเขาขบไลพวกโรฮงญาออกไปจากแผนดนยะไข ความขดแยงและความรนแรงทางการเมองมความเกยวโยงกบการพฒนาประชาธปไตยในบางแงมม ยกตวอยางเชน ในชวงระหวางรณรงคหาเสยงอาจเกดการใชความรนแรงระหวางกลมปรปกษทางการเมองหรอชวงภายหลงเลอกตงทกลมทพายแพอาจจะกอความรนแรงเพอโตแยงผลเลอกตง ซงสถานการณอาจถงขนรนแรงหากในรฐหรอสงคมนนๆ เตมไปดวยความเกลยดชดและการสรางความหวาดกลวระหวางกลมการเมองตางๆอยกอนแลว หรอ การทกลมการเมองหนงๆ ตองการเรยกรองประชาธปไตยเพอลมลางการผกขาดอ านาจของระบอบเผดจการหรอเพอสรางความเปนธรรมในการจดสรรทรพยากรการเมองระหวางชนกลมใหญกบชนกลมนอย โดยเมอใดกตามทความตองการของกลมดงกลาวไมไดรบการเหลยวแลตอบสนอง กจะมการใชความรนแรงเพอตอสหกโคนฝายตรงขาม เชน การกอสงครามกลางเมองและการลกฮอปฏวตประชาธปไตยซงยอมสงผลสะเทอนตอความมนคงรฐ197 จากกรณดงกลาว ประชาธปไตยจงถกตความวามความสมพนธเชอมโยงกบความรนแรงในบางมต ไมวาจะเปนการกอความรนแรงเพอใหไดมาซงระบอบประชาธปไตยหรอการทกระบวนการพฒนาประชาธปไตยถกเชอมตอกบปญหาความไรเสถยรภาพแหงรฐทเตมไปดวยปมขดแยงทรนแรงเประบางจนท าใหเกดความเขาใจทคลาดเคลอนเกยวกบคณคาของประชาธปไตยหรอกอใหเกดความไมราบรนบนเสนทางประชาธปไตย ในจงหวดอาเจะหของอนโดนเซย การแขงขนแยงชงฐานเสยงทเขมขนระหวางพรรคอาเจะห (Partai Aceh: PA) กบพรรคแผนดนอาเจะห (Partai Nanggroe Aceh : PNA) กอใหเกดความรนแรงทางการเมองอยเปนระยะ โดยเฉพาะในชวงหลงศกเลอกตงเมอป ค.ศ. 2014 ซงมทงการขมขท ารายผสมครตลอดจนการเผาท าลายบานเรอนและเขนฆาผบรสทธ พรรคอาเจะหไดพฒนามาจากขบวนการเคลอนไหวเรยกรองเอกราช หรอทรจกกนดในนาม ขบวนการอาเจะหเสร (Gerakan Aceh Merdeka: GAM) ซงผน าพรรคสวนใหญมาจากแกนน าระดบสงโดยเฉพาะ

197 Jack L. Snyder, From Voting to Violence: Democratization and Nationalist Conflict (New York: W.W. Norton & Company, 2000).

83 ผน าฝายทหารและฝายการเมองในขบวนการดงกลาว จนกระทงเกดการแตกแยกในประเดนการสงผสมครเขาชงต าแหนงผวาการอาเจะหในศกเลอกตงป ค.ศ. 2012 แกนน าสวนหนงจงหนไปจดตงพรรคการเมองใหมซงรจกกนในปจจบนวาพรรคแผนดนอาเจะห198 เพราะฉะนน การเลอกตงเมอป ค.ศ. 2014 จงอยในชวงคกรนของพลงขดแยงระหวางสองพรรคการเมองหลกจนน าไปสการใชความรนแรงทางการเมองซงกระทบตอความราบรนของกระบวนการพฒนาประชาธปไตยอาเจะห ในประเทศไทยตอนทเกดการลกฮอของนกศกษาและประชาชนครงใหญเพอโคนลมรฐบาลเผดจการชวง 14 ตลาคม ค.ศ. 1973 ทถงแมจะมการเจรจาไกลเกลยระหวางฝายประทวงเรยกรองประชาธปไตยกบฝายรฐบาลทหาร แตดวยภาวะตงเครยดทเกดจากการตรงก าลงเผชญหนาระหวางเจาหนาททหาร ต ารวจ กบมวลชนทรวมตวกนเปนจ านวนมากจนไมอาจควบคมดแลไดทงหมด กท าใหเกดการใชก าลงเขาปะทะกนจนลกลามบานปลายไปสขนจลาจล หากแตการเคลอนขบวนของฝงชนเพอตอตานรฐบาลเผดจการกท าใหเกดการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยในเวลาตอมา ซงผดกบเมยนมาชวงการลกฮอเรยกรองประชาธปไตยในป ค.ศ. 1988 ทมการกอตวของความรนแรงและภาวะจลาจล หากแตฝายกองทพกสามารถปราบปรามกลมนกศกษาประชาชน โดยกลมผน าทหารไดออกมาโจมตฝายทเรยกรองประชาธปไตยวาเปนตวการของความโกลาหลไรระเบยบจนเกอบท าใหรฐตองลมสลาย เพราะฉะนน การรวบอ านาจไวทผน าทหารจงมความจ าเปนส าหรบการสรางเอกภาพชาตและจดระเบยบบานเมองของเมยนมา199 ส าหรบขอถกเถยงเชงลกเกยวกบสมพนธภาพระหวางประชาธปไตยกบความรนแรง อาจมองไดวา ถงแมฝายเผดจการมกจะกลาวโทษประชาธปไตยวามความเชอมโยงกบการกอเหตรนแรงและภาวะจลาจล แตเมอพจารณาไปทตวหลกการประชาธปไตยแลว พบวา ความรนแรงเปนเรองทไมสอดคลองกบคณคาประชาธปไตยในแงทวาการใชก าลงบบบงคบทางกายภาพเปนสงทไมสามารถยอมรบไดเพราะขดฝนกบคณคาเชงศลธรรมทถอวาพลเมองทกคนมสทธขนพนฐานทเทาเทยมกนและควรเคารพไวซงสทธความปลอดภยในรางกายและจตใจของปจเจกบคคล200 พอล คอลลเออร (Paul Collier) ไดตงขอสงเกตเกยวกบปญหาเรองประชาธปไตยกบความรนแรงโดยเสนอวามเหตผลพนฐานทท าใหความรนแรงทางการเมองสามารถลดลงไดดวยการใชระบอบการปกครองประชาธปไตย โดยรฐบาลทมสภาพแวดลอมเปนประชาธปไตยจะมความเหมาะสมในการพฒนาหลกความชอบธรรมส าหรบการบรหารประเทศไดมากกวารฐบาลเผดจการ ทงนเนองจากการเลอกตงจะเปดโอกาสใหมการปรบปรงนโยบายของรฐบาลและลดสงทท าใหเกดความรนแรงในการตอตานรฐบาลไดบางสวน ซงพลเมองสามารถตกลงสรางกฏเกณฑบางอยางรวมกนเพอใหการสงมอบสทธปกครองไปสรฐบาลใหมทมาจากการเลอกตงเปนไปอยางสงบสนต แตอยางไรกตาม คอลลเออรพบวาขอถกเถยงนอาจเกดผลชดเจนในกลมประเทศทร ารวยแตกอาจไมเกดผลแบบเดยวกนกบกลมประเทศยากจนทมปญหาความเหลอมล าทางเศรษฐกจสงคมทรนแรงราวลกหรอเตมไปดวยการขาดจรยธรรมของนกการเมองในการจดการปกครองบานเมองทโปรงใสเปนธรรม201

198 พฒนาการการเมองในอาเจะหและอนโดนเซยโดยเฉพาะชวงกอนป ค.ศ. 2012 ทงในแงมมการเมองชาตพนธและการเลอกตง โปรดด Ben Hillman. ,“Ethnic Politics and Local Political Parties in Indonesia,” Asian Ethnicity, 13, no. 4 (2012), 419-440.

199 ด Tin Maung Maung Than. (2011). op.cit. 200 วรวลญช โรจนพล, “ความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง,” 11. 201 ดเพมเตมใน Paul Collier, Wars, Guns and Votes: Democracy in Dangerous Places (London: The Bodley Head, 2009) .

84 สวนในแงรปแบบประชาธปไตย พบวา ประชาธปไตยบางรปแบบสามารถผลตความรนแรงขนมาได โดยเฉพาะประชาธปไตยแบบเสยงขางมาก (Majoritarian Democracy) ซงค านงถงการใชเสยงสวนใหญจนท าใหโครงสรางพลเรอนในระบอบประชาธปไตยแบงออกเปนสองฝายและท าใหคนกลมนอยรสกคบของใจเนองจากมสทธอ านาจหรอมพนทแสดงออกทางการเมองทนอยกวาคนกลมใหญ นอกจากนน สบเนองจากปญหาพนฐานในเรองวฒนธรรมประชากรรวมไปถงปจจยแวดลอมอนๆในบางประเทศ กท าใหประชาธปไตยถกเขาใจวาเสยงสวนใหญสามารถใชเปนกฏเกณฑทสามารถผลตความรนแรงตอเสยงสวนนอยได ซง ไมเคล มาน (Michael Mann) เรยกปรากฏการณแบบนวา "ดานมดของประชาธปไตย” ทคนกลมหนงซงอางวาเปนเสยงสวนใหญปฏเสธสทธพลเมองหรอการเรยกรองผลประโยชนของกลมอนๆทเปนเสยงสวนนอย ผลกระทบทตามมา คอ คนกลมนอยอาจตดสนใจกอความรนแรง เชน การกอจลาจล การท าสงครามกลางเมอง สงครามกองโจร และ การกอการราย เพอตอสกดดนคนกลมใหญจนน ามาสปญหาเรองเอกภาพชาตและเสถยรภาพรฐ202 ในอกมมหนง เออเรน ไลพารท (Arend Lijphart) ไดเสนอตวแบบประชาธปไตยแบบแบงอ านาจถวเฉลย (Consociational Democracy) เพอแกขอบกพรองของประชาธปไตยเสยงสวนใหญ โดยประชาธปไตยชนดนจะมงเนนไปทการออกแบบระบบเลอกตงและสถาบนการเมองอนเพอใหเกดการแบงปนไกลเกลยอ านาจทเปนธรรมขนระหวางคนกลมนอยกบคนกลมใหญ อาท การใชระบบเลอกตงผแทนแบบสดสวน (Proportional System) เพอใหพรรคการเมองของคนกลมนอยทพายแพการเลอกตงสามารถเขาไปกมทนงในสภาไดตามสดสวนคะแนนทวางตวลดหลนกนลงไปซงถอเปนระบบเลอกตงทแตกตางจากระบบเสยงสวนใหญแบบผชนะกนรวบทงหมด (Winner takes all) ทมพบเหนกนอยในระบบประชาธปไตยเสยงขางมาก กลาวคอ พรรคทควาชยชนะตามเขตเลอกตงตางๆจะไดทนงในสภาแตเพยงฝายเดยว สวนพรรคทพายแพ ซงแมจะมคะแนนตดตามไลหลงฝายทชนะเพยงเลกนอย กจะถกตดสทธจนไมมโอกาสเขาไปแสดงขอเรยกรองทางการเมองในสภา203 จากกรณดงกลาว ประชาธปไตยจงมหลายรปแบบและสามารถถกออกแบบปรบปรงพฒนาใหสามารถแกไขปญหาความขดแยงและความรนแรงทางการเมองได ซงกขนอยกบโครงสรางพนฐานทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมวฒนธรรมของแตละประเทศ ส าหรบสงคมการเมองไทย การครองเสยงขางมากในสภาของรฐบาลทกษณและพรรคไทยรกไทย สงผลใหเกดการวพากษวจารณคณคาของระบอบประชาธปไตยในวงกวาง โดยขณะทนายกรฐมนตรทกษณ มกกลาวอางอยเสมอวาฝายตนเปนตวแทนของระบอบประชาธปไตยเนองจากไดรบเลอกตงมาจากเสยงขางมากของประชาชน หากแตฝายทไมพอใจนายกรฐมนตรทกษณมกโจมตประเดนดงกลาววาเปนเรองของเผดจการเสยงขางมากในสภา ผลกระทบทตามมา คอ พรรคการเมองทเปนเสยงสวนนอยไมสามารถคดคานหรอตอสถวงดลกบรฐบาลทกษณในโครงสรางสภาไดจนท าใหเกดแรงเคลอนไหวนอกสภาผานรปแบบการประทวงบนทองถนนเพอตอตานพลงประชาธปไตยแบบเสยงขางมาก กอปรกบรฐบาลทกษณไดเผชญกบปญหาทจรตคอรปชนอยางรนแรงจนขาดความโปรงใสในการจดการปกครองบานเมอง ซงแรงบรรจบกนของปญหาเหลานท าใหเกดความขดแยงการเมองทราว

202 Michael Mann, The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing (Cambridge: Cambridge University Press, 2004); วรวลญช โรจนพล, “ความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง,”.

203 ดเพมเตมใน Arend Lijphart, “Consociational Democracy,” World Politics, 21, no. 2 (1969), 207-225; Arend Lijphart. Democracy in Plural Societies: A Comparative Exploration (New Haven & London: Yale University Press, 1977), 207-225

85 ลกและน ามาสการใชความรนแรงทางการเมองของเสยงสวนนอยเพอประทวงโคนลมรฐบาลทกษณ จนในเวลาตอมา กองทพตดสนใจเคลอนก าลงยดอ านาจลมลางรฐบาลทกษณไดในทสด สวนอนโดนเซยชวงเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย ไดสะทอนใหเหนถงการพฒนาระบบเลอกตงแบบสดสวนจนท าใหเกดความกาวหนาในการลดทอนความขดแยงทางการเมองลง (ถงแมจะเกดความรนแรงหลงเหลออยบางในบางพนท) การเลอกตงแบบสดสวนท าใหพรรคการเมองทไดคะแนนเสยงเกนกวารอยละ 2.5 สามารถเขาไปครองทนงในสภาผแทนราษฏรไดตามสดสวนของคะแนนทไดรบ ซงท าใหเกดแนวโนมการกอตวของรฐบาลผสมเพอไมใหมการครอบง าโดยพรรคการเมองใหญเพยงพรรคเดยว ววฒนาการดงกลาวถกออกแบบสนบสนนอยางเดนชดหลงการลมสลายของระบอบซฮารโตเพอแกปญหาการผกขาดอ านาจของพรรคโกลคาร (Golkar) ซงเปนพรรการเมองเดนเดยวในยคระเบยบใหม โดยระบบเลอกตงแบบสดสวนใตกระบวนการพฒนาประชาธปไตยสงผลใหการเมองอนโดนเซยเกดการประนประนอมระหวางกลมขวการเมองจนท าใหมการตรวจสอบถวงดลกนมากขนพรอมเปดโอกาสใหมผแทนทหลากหลายตามความเปนจรงในสงคม เชน กลมคนทมชาตพนธ วฒนธรรม ฐานเศรษฐกจ หรอแมกระทงเรองเพศทแตกตางกน204 อยางไรกตาม ระบบเลอกตงแบบสดสวนกมไดถกน ามาใชเพอแกไขความขดแยงในบางประเทศ เนองจากอาจมการออกแบบสถาบนการเมองในลกษณะอนเพอเขามาระงบความขดแยงแทน ในมาเลเซยไดใชระบบเลอกตงแบบผชนะกนรวบทงหมดพรอมมวถการเมองแบบกงเผดจการกงประชาธปไตยโดยมพรรคอมโน (UMNO) ซงเปนตวแทนของกลมชาตนยมมลาย กมอ านาจหลกในการเมองการปกครอง กระนนกด แนวทางประนประนอมแบงปนอ านาจระหวางชาวมลาย ชาวจนและชาวอนเดยภายใตระบบพนธมตรพรรคแนวรวมแหงชาต (Barisan National) และการจดรปปกครองแบบสหพนธรฐ (Federation) ทประกอบดวยรฐบาลและรฐสภาทงในระดบกลางกบระดบมลรฐ ไดชวยสรางความเปนธรรมในสงคมและลดระดบความรนแรงทางการเมองลงไดบางสวน จนท าใหรฐพหสงคมมาเลเซยซงแมจะไมใชระบบเลอกตงแบบสดสวนหรอมระดบพฒนาประชาธปไตยทตามหลงอนโดนเซย กสามารถใชปจจยตวแปรอนเขามาบรรเทาความขดแยงของการเมองชาตพนธทซบซอนได205 กระนนกตาม ในบางสงคมทเตมไปดวยความแตกตางหลากหลายทางเชอชาตรวมถงมการแพรระบาดของกลมตดอาวธ กระบวนการพฒนาประชาธปไตยอาจถกทาทายหรอถกท าใหชะลอตวดวยความรนแรงจากสงครามกลางเมองหรอการกวาดลางทางชาตพนธ หากแตประเดนนกลบเตมไปดวยขอสนบสนนและขอโตแยงในเวลาเดยวกน ตามตรรกะพนฐาน ประเทศประชาธปไตยซงมการคมครองสทธขนพนฐานนาจะมแนวโนมในการเกดสงครามกลางเมองทนอยกวาประเทศเผดจการ เนองจากประเทศทเปนประชาธปไตยไมนาจะเลอกปฏบตตอชนกลมนอยหรอถงมกอาจมในระดบทต ากวารฐเผดจการ หากแตงานวจยของ เจมส เฟยรอน (James D. Fearon) และ เดวด เลทน (David D. Laitin) กลบไมพบความสมพนธระหวางระบอบการปกครองกบการเกดสงครามกลางเมองแตอยางใด ในทางตรงขาม เฟยรอนและเลทน พบวา ความขดแยงทมกองก าลงตดอาวธ จะปะทขนกตอเมอม

204 พลวตเลอกตงในแงมมทหลากหลายของอนโดนเซย โปรดด Edward Aspinall and Mada Sukmajati (eds.), Electoral Dynamics in Indonesia: Money Politics, Patronage and Clientelism at the Grassroots (Singapore: NUS Press, 2016).

205 โปรดด Johan Saravanamuttu, Power Sharing in a Divided Nation: Mediated Communalism and New Politics in Six Decades of Malaysia's Elections (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2017).

86 เงอนไขอนทสกงอมเสยมากกวา เชน ความออนแอไรสมรรถนะของรฐบาลกลางในการตอบโตขบวนการกอความไมสงบ หรอ ภาวะไรเสถยรภาพของการเมองระดบชาตทเปดชองใหฝายตอตานรฐบาลมจงหวะโอกาสในการกอสงครามกลางเมอง206 แตถงอยางนนกตาม งานวจยของชารลส ทลล (Charles Tilly) ชใหเหนวาเงอนไขของการสบโอกาสในการเกดสงครามกลางเมองจะผนแปรไปตามเงอนไขของระบอบการเมองการปกครอง โดยระบอบประชาธปไตยสามารถบรรเทาความรนแรงของสงครามกลางเมองไดมากกวาระบอบเผดจการ ทงนเพราะถงแมจะมเงอนไขอนทสกงอมและองคกรฝายตอตานมความพรอมในการท าสงคราม แตถากลมตอตานพบทางเลอกอน เชน การเปดโอกาสใหมสวนรวมในการบรหารดนแดนหรอใหอสระชนกลมนอยในการเลอกผแทน กลมกอความไมสงบอาจตดสนใจเลอกชองทางดงกลาวแทนการใชความรนแรงกเปนได เพราะฉะนน ตามมมมองของทลล ในระบอบประชาธปไตย ลกษณะของความขดแยงมกเปนไปในแนวทางสนตวธมากกวาในระบอบเผดจการ เพราะการมสถาบนทเปนตวแทนของประชาชนจะท าใหความรนแรงทางการเมองถกแปลงใหเขามาอยในรปของกระบวนการทางการเมองทมความชอบธรรมขน ในขณะทระบอบเผดจการมกเคยชนกบการทผปกครองใชความรนแรงเขาปราบปราบฝายตรงขาม จนมกกระตนใหเกดการรบพงระหวางกลมการเมองหรอกลมชาตพนธซงท าใหกลมทถกกดปราบหนมาจบอาวธขนตอสผานรปแบบสงครามกลางเมองหรอการปฏวต207 สวนในเรองการกวาดลางทางชาตพนธ รฐทเตมไปดวยประวตการรบพงของกลมชาตพนธตางๆหรอมการปะทะกนระหวางพลงชาตนยมชนกลมใหญกบพลงชาตนยมชนกลมนอย มกมความเปนไปไดทจะเกดการกวาดลางทางชาตพนธขนานใหญ แตถาหากรฐดงกลาวก าลงอยในชวงการพฒนาประชาธปไตย รฐบาลหรอประชากรกลมทกมอ านาจรฐอาจจะกวาดไลชมชนคปรปกษในระดบทรนแรงนอยกวาในชวงทรฐเคยตกอยใตระบอบเผดจการหรอระบอบอ านาจนยม หรอพดอกแงคอ ถงแมวารฐทอยในชวงพฒนาประชาธปไตยจะมการกวาดลางทางชาตพนธหลงเหลออย หากแตกอาจลดพลงในการใชกองทหารเขากวาดลางผลกดนฝายตรงขามแบบเขมขนโจงแจงหรออาจเลอกใชวธการอนทแสดงออกถงความรนแรงทลดนอยลง208 ในฟลปปนส ไมพบความสมพนธทเดนชดระหวางประชาธปไตยกบสงครามกลางเมองและการกอความไมสงบ ทงนเนองจากชาวพนเมองบนเกาะมนดาเนา เชน ชาวลมาดและชาวโมโร ตางด ารงชวตดวยความยากจนทหย งรากลกและยงถกกองทพกบกองก าลงกงทหารของฟลปปนสใชความรนแรงเขากดปราบโจมต ขณะทกลมตดอาวธในพนทกใชความรนแรงเขากอการรายและสรบตอบโตสวนกลางจนเกดการปะทตวของสงครามกลางเมอง ความรนแรงไดกอตวอยเปนระยะทงๆ ทฟลปปนสมความกาวหนาในการพฒนาประชาธปไตยมากกวาหลายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต สาเหตของความรนแรง อาจมาจากนโยบายและยทธศาสตรของรฐบาลประชาธปไตยและกองทพในแตละชวงสมย รวมถงความรนแรงเชงโครงสรางทเกยวพนกบความเหลอมล าทาง

206 James D. Fearon and David Laitin, “Ethnicity, Insurgency, and Civil War,” American Political Science Review, 97, no. 1 (2003): 75-90.

207 Charles Tilly, From Mobilization to Revolution (New York: McGraw-Hill, 1978); วรวลญช โรจนพล, “ความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง,” 21, 86.

208 Clotilde Pegorier, Ethnic Cleansing: A Legal Qualification (London: Routledge, 2013); Michael Mann. (2004). op.cit.

87 เศรษฐกจหรอความแตกตางทางศาสนาวฒนธรรมระหวางศนยกลางกบชายขอบ209 ซงนาจะถอเปนปจจยทกอกระทบตอการใชความรนแรงในพนทมากกวาประเดนเรองรฐบาลประชาธปไตย แตอยางไรกตาม ในอนโดนเซย สงครามกลางเมอง ไดคอยๆคลายตวลง โดยในยคระบอบซฮารโต รฐบาลและกองทพไดใชความรนแรงเขาปราบปรามกลมผกอความไมสงบจนเกดผเสยชวตจ านวนมาก เชนในอาเจะห ซลาเวส อเรยนจายารตะวนตกและตมอรตะวนออก หากแตกระบวนการพฒนาประชาธปไตยหลงการลมสลายของระบอบซฮารโต ไดชวยเออประโยชนตอความพยายามบรหารจดการความรนแรงแบบสนตวธมากขน ไมวาจะเปนการลงประชามตของชาวตมอรตะวนออก ซงแมจะจบลงดวยการแยกประเทศเปนเอกราชและมการใชความรนแรงของกองทพอนโดนเซยเพอขมขปราบปรามชาวตมอรตะวนออกในชวงแรกๆของการประกาศเอกราช หากแตกถอเปนกระบวนการแกไขขอขดแยงแบบสนตวธและไมพบการใชความรนแรงทางทหารของอนโดนเซยตอตมอรเลสเตในระยะตอมา หรอ กระบวนการเจรจาสนตภาพระหวางรฐบาลอนโดนเซยกบกลมกอความไมสงบในอาเจะห ทถงแมจะมการกอความรนแรงหลงเหลออย หากแตความรนแรง โดยเฉพาะการสรบทางการทหาร ไดลดระดบลงในชวงทอนโดนเซยมความกาวหนาในการพฒนาประชาธปไตย210 ส าหรบเมยนมา การเปลยนผานประชาธปไตยนบแตป ค.ศ. 2011 ไดสรางบรรยากาศของการเจรจาสนตภาพทดมอสระเสรมากกวาสมยใตการปกครองของรฐบาลทหาร จนท าใหรฐบาล กองทพและกลมตดอาวธชาตพนธหนมาเจรจาตอรองทางการเมองมากขนเพอสถาปนาระบบสหพนธรฐประชาธปไตย ซงเชอวาจะเปนรปแบบการเมองการปกครองทสามารถแกไขความขดแยงและความรนแรงทางการเมองไดอยางย งยน ในปจจบน แมรฐเมยนมาจะมการกวาดลางชาตพนธ เชน การขบไลชาวโรฮงญาจ านวนมากออกจากรฐยะไขหรอการรบพงทางทหารประปรายระหวางกองทพกบกลมตดอาวธหรอระหวางกลมตดอาวธชาตพนธตางๆ หากแตกพบเหนการเลอกใชวธการทดละมนละมอมหรอมความรนแรงทลดนอยลงจนท าใหสงครามกลางเมองหรอการกวาดลางชาตพนธเรมคลายตวลงบางหรอถกเชอมโยงเขากบวถประชาธปไตยมากขนเมอเทยบกบสมยรฐบาลเผดจการทหาร211 ยกตวอยางเชน การจดตงคณะกรรมการท างานสนตภาพหรอคณะกรรมการสรางความปรองดองและแกไขขอขดแยงในยะไข รวมถงการยกหลกการเรองประชาธปไตยและสนตวธของนางอองซาน ซจ เพออธบายตอชมชนนานาชาตเกยวกบทาทของรฐบาลเมยนมาในการแกปญหารฐยะไข โดยถงแมจะมการกอเหตรนแรงระหวางชมชนตางศาสนาชาตพนธหลงเหลออย หรอ กองทพเมยนมายงคงเปดปฏบตการกดกนกวาดลางชาวโรฮงญาตอไป หากแตความกาวหนาของการใชวธจดการความขดแยงทดละเอยดซบซอนขนและมขนมตอนมากกวาการใชก าลง

209 สมชย เยนสบาย, “ความขดแยงทางการเมองและความรนแรงในมมมองเชงเปรยบเทยบ,” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ (นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560), 18-19.

210 อยางไรกตาม มงานศกษาบางชนทแสดงใหเหนความขดแยงในประเดนอนๆ เชนเรอง Communal Violence ทกลบขยายตวเพมขนในยคทอนโดนเซยมการเปลยนไปสประชาธปไตย ฉะนน จงยงไมมขอสรปทชขาดสมบรณในขอถกเถยงทวาประชาธปไตยสามารถน าไปสการลดลงของความขดแยงได เพราะถงแมความขดแยงบางชนดจะลดความรนแรงลง แตกอาจมความรนแรงแบบใหมปรากฏรปขน ส าหรบงานเกยวกบอนโดนเซยในประเดนถกเถยงดงกลาว โปรดด Gerry Van Klinken, Communal Violence and Democratization in Indonesia: Small Town Wars (London and New York: Routledge, 2007).

211 ดเพมเตมใน Aung Naing Oo, Pathway to Peace: An Insider's Account of the Myanmar Peace Process (Yangon: Mizzima Media Group, 2016.

88 เขาขจดท าลายฝายปฏปกษเพยงอยางเดยว กไดรบการสงเสรมพฒนาบางสวนในชวงเปลยนผานพฒนาประชาธปไตย (แมจะยงคงไมสามารถขจดปมขดแยงไดชะงดกตามท) เสนทางเปลยนสประชาธปไตยยงผกตดยดโยงกบเรองเอกภาพชาต ซงบางประเทศอาจตองเผชญกบความขดแยงทางการเมองทรนแรงยาวนานกอนทกลมชนชนน าหรอประชาชนจะตดสนใจยอมรบหลกการประชาธปไตย ดงควารต รสเทาว (Dankwart Rustow) ไดเสนอขนตอนการเปลยนสประชาธปไตยโดยแบงออกเปนสขนหลก ในขนแรกจะมงเนนไปทความกลมกลนและการสรางเอกภาพเปนปกแผนภายในชาต (National Unity) ซงหมายถงการทพลเมองสวนใหญของประเทศทก าลงเปลยนสประชาธปไตยตองไมมขอสงสยใดๆเกยวกบการเปนสมาชกของชมชนการเมอง หรอพดอกแง คอ การยอมรบอตลกษณชาตในฐานะจดหลอมรวมความเปนหนงเดยวของประเทศ แตอยางไรกตาม หากเอกภาพชาตถกสงสยหรอถกตงค าถามจากกลมการเมองหรอกลมประชาชนภายในรฐ ววฒนาการการเมองจะเคลอนตวเขาสขนทสองซงเตมไปดวยความขดแยงทางการเมองและการแยกขวประชนอ านาจของขวการเมองฝายตางๆ รสเทาวเรยกขนตอนนวาขนเตรยมการ ซงแมแตละรฐอาจเผชญกบความขดแยงในกรอบเวลาทแตกตางกน แตกถอเปนชวงเตรยมการทจะท าใหตวแสดงทางการเมองเรยนรจดบกพรองของความขดแยงในอดต จนเกดความตระหนกรบรในหมชนชนน าถงการมอยของความหลากหลายทามกลางเอกภาพชาต ภาวะดงกลาว ท าใหชนชนน าเหนความจ าเปนทจะตองออกแบบโครงสรางสถาบนแบบประชาธปไตยเพอใหสอดคลองกบความแตกตางหลากหลายในสงคมหากแตกไมท าใหความแตกตางลกลามบานปลายกลายเปนความรนแรงทางการเมอง การเจรจาตกลงประนประนอมระหวางชนชนน าทเปนตวแทนของกลมคขดแยงจะคอยๆขยายผลไปสตวแสดงการเมองในระดบอนๆ ไมวาจะเปนนกการเมองหรอประชาชนทวไป ซงในทสดจะน าไปสขนตอนสดทาย นนคอ การปลกฝงเสรมสรางความคนเคยเกยวกบประชาธปไตยพรอมพฒนาหลกประชาธปไตยใหกลายเปนวถปฏบตและวฒนธรรมการเมองทแผซานครอบคลมไปทกสวนภาคของสงคมจนท าใหเกดพลงศรทธาในการเมองแบบประชาธปไตยมากขน212 นบตงแตไดรบเอกราชจากฝรงเศสเมอป ค.ศ. 1954 กมพชาไดเผชญกบปญหาเรองเอกภาพชาตและการแยกขวตอสทางการเมองจนน ามาสสงครามกลางเมองและความลาชาในการพฒนาประชาธปไตย ความมนคงและเสถยรภาพแหงรฐถกทาทายขดขวางดวยความรนแรงทางการเมอง ซงประกอบดวยกลมการเมองภายในประเทศ เชน ฝายอนรกษนยมอยางนายพลลอน นอล และฝายทเอนเอยงไปทางสงคมนยมอยางเขยว สมพนและเอยง สาร เรอยมาจนกระทงถงการใชก าลงสรบระหวางรฐบาลเขมรแดงทน าโดยพอล พต กบ รฐบาลทน าโดยนายเฮง สมรน ขณะเดยวกน สงครามกลางเมองกมพชายงถกแทรกแซงจากมหาอ านาจและรฐเพอนบาน เชน สหภาพโซเวยต สหรฐอเมรกา จน เวยดนามเหนอและเวยดนามใต แตตอมาสหประชาชาตไดเขามาสถาปนาสนตภาพจนน ามาสการยตการสรบและจดใหมการเลอกตงขนซงท าใหเจานโรดมรณฤทธและฮน เซน รวมครองอ านาจน าในชวงเปลยนผานประชาธปไตย213 กระนนกตาม ฮน เซน ไดประสบความส าเรจในการรวบอ านาจทางการเมองและใชลกษณะอ านาจนยมเขาปกครองรฐจนท าใหเกดความลาชาในการพฒนาประชาธปไตย จากกรณดงกลาว การเบงบานของ

212 โปรดด Dunkwart Rustow, “Transitions to Democracy: Toward a Dynamic Model,” Comparative Politics, 2, no. 3 (1970), 350-361; นธ เนองจ านงค, “การพฒนาทางการเมองและการเปลยนสประชาธปไตย,” 44-45.

213 สมชย เยนสบาย, “ความขดแยงทางการเมองและความรนแรงในมมมองเชงเปรยบเทยบ,” 38-40.

89 ประชาธปไตยกมพชาจงมไดราบรนเนองจากประเทศตองประสบปญหาเรองเอกภาพชาตและความขดแยงการเมองมายาวนาน ซงแมจะเกดการเปลยนผานประชาธปไตยหากแตกเกดพลงอ านาจนยมบนเสนทางประชาธปไตย ฉะนน ตามกรอบวเคราะหของรสเทาว การพฒนาประชาธปไตยกมพชาจงอยก ากงระหวางชวงผานพนขนเตรยมการไปจนถงชวงทชนชนน าหนมาเจรจาตอรองประนประนอมกนเพอใหเกดการเปลยนผานประชาธปไตย หากแตกตองเผชญกบปญหาการผกขาดอ านาจของฮน เซน พรอมๆกบความยากล าบากในการปลกฝงประชาธปไตยใหกลายเปนวฒนธรรมการเมองททงชนชนน าและประชาชนในวงกวางมความเคารพเลอมใสศรทธา โดยชวงกอนเลอกตงในปลายเดอนกรกฏาคม ค.ศ. 2018 นายกรฐมนตรฮน เซน ไดประกาศยบพรรคสงเคราะหชาต (CNPP – Cambodia National Rescue Party) ซงเปนพรรคการเมองคแขง โดยใหเหตผลวาพรรคดงกลาวเปนอนตรายตอเอกภาพและความมนคงชาตเนองจากพยายามตดตอรบความชวยเหลอจากตางประเทศเพอโคนลมรฐบาล214 เหตการณดงกลาวแสดงใหเหนถงการใชประเดนเรองเอกภาพชาตเขามาลดการแขงขนทเสรและยตธรรมตามวถประชาธปไตย สวนกรณรฐไทยในชวงความขดแยงทคกรนตงแตการขยายฐานอ านาจของขวการเมองทกษณ ชนวตร ไปจนถงการตอสการเมองระหวางกลมคนเสอเหลองกบคนเสอแดง เรอยมาจนถงการประทวงตอตานรฐบาลยงลกษณโดยมวลชนและกลมการเมองฝายตรงขาม ไดสะทอนใหเหนถงการแยกขวแบงคายทางการเมองททาทายตอเอกภาพชาตและเสถยรภาพแหงรฐ ซงท าใหกองทพกอรฐประหารโคนลมรฐบาลทมาจากการเลอกตงในป ค.ศ. 2006 และ ค.ศ. 2014 โดยใหเหตผลเรองการจดระเบยบบานเมองและการสรางความมนคงใหกบประเทศ ตามกรอบวเคราะหของรสเทาว ถอไดวา ประเดนเรองความสามคคเปนอนหนงอนเดยวกนของคนในชาตไดถกทาทายโดยความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง ซงท าใหการพฒนาประชาธปไตยรฐไทยยงตกอยในขนเตรยมการทกลมการเมองไดเรมเรยนรขอผดพลาดของการตอสและใชความรนแรงทางการเมองในอดต หากแตความขดแยงทางการเมองยงไมจางหายไปเสยทเดยวและอาจจะตองใชเวลาในการท าใหชนชนน าเหนถงความจ าเปนในการออกแบบโครงสรางสถาบนแบบประชาธปไตยในลกษณะทสอดคลองกบความแตกตางหลากหลายในสงคมหากแตกไมท าใหความแตกตางลกลามบานปลายกจนกลายเปนความรนแรงทางการเมอง และคงใชเวลาเพมขนกวาจะไปถงขนสดทายของเสนทางพฒนาประชาธปไตย นนคอ การท าใหชนชนน าและประชาชนทกกลมเหลามความรความเขาใจเรองประชาธปไตยอยางพอเพยงและเคารพประชาธปไตยในฐานะคานยมหลกหรอวฒนธรรมการเมองทเปนทยอมรบอยางกวางขวางภายในรฐและสงคมนนเอง กลาวโดยสรป เสนทางพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมความเกยวโยงสมพนธกบประเดนเรองความขดแยงทางการเมองจนท าใหเกดการถกเถยงอภปรายเกยวกบสารตถะและคณคาของประชาธปไตย ซงถงแมจะยงไมมค าตอบทเดดขาดแนชดวาประชาธปไตยคอตวแปรทมผลตอการระงบความขดแยง แตคงปฏเสธมไดวาตามหลกการพนฐานแลว ประชาธปไตยซงเนนเรองการเคารพสทธเสรภาพและการยอมรบความคดเหนทแตกตางหลากหลายยอมเออหนนตอการจดการความขดแยงแบบสนตวธ เพยงแตวาในหลายกรณ หลกการ

214 Prak Chan Thul and Amy Sawitta Lefevre, “Cambodia's Main Opposition Party dissolved by Supreme Court,” https://www.reuters.com/article/us-cambodia-politics/cambodias-main-opposition-party-dissolved-by-supreme-court-idUSKBN1DG1BO (accessed 27 October 2018).

90 ประชาธปไตยอาจถกเบยงเบนไปหรอประชาธปไตยบางชนดอาจถกปรบประยกตใชในลกษณะทไมสอดคลองกบพนฐานประวตศาสตรและสงคมวฒนธรรมในบางประเทศหรอประชาธปไตยกลบถกน าไปใชในกระบวนการตอสทางการเมองของคนบางกลมทอาจไมเขาใจแนวคดหรอคณคาประชาธปไตยอยางแทจรงจนดประหนงวาประชาธปไตยมความเกยวพนกบการกอเหตรนแรง ส าหรบรฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ขนตอนพฒนาประชาธปไตยอาจเดนทางไปพรอมกบกระบวนการสรางรฐสรางชาตทยงไมเสรจสนสมบรณในทางประวตศาสตรหรอพรอมกบสภาพเงอนไขสงคมทเตมไปดวยความแตกแยกเปราะบางราวลกจนท าใหประเดนเรองเอกภาพชาตและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมองกลายเปนอปสรรคส าคญตอความกาวหนารวดเรวของการพฒนาประชาธปไตย กระนนกตาม ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทแมจะไมพบความสมพนธเชงเหตและผลทชดเจนเกยวกบการมประชาธปไตยกบการลดระดบความขดแยงในบางรฐ หากแตความเปลยนแปลงทางการเมองในบางประเทศกเรมแสดงใหเหนวาความขดแยงรนแรงไดถกลดทอนบรรเทาลงบางในชวงทประเทศมการเปลยนผานพฒนาประชาธปไตยทมากขน กจกรรม 12.3.2 จงยกตวอยางบางประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทสะทอนแงมมเกยวกบความขดแยงทางการเมองกบการพฒนาประชาธปไตย แนวตอบกจกรรม กมพชาเปนรฐทเสนทางประชาธปไตยถกขดขวางหรอถกท าใหลาชาดวยปญหาเรองเอกภาพชาตและการแยกขวตอสทางการเมองจนน าไปสสงครามกลางเมอง ความมนคงและเสยรภาพแหงรฐถกทาทายโดยความรนแรงทางการเมอง แมวาในทายทสด ประเทศจะประสบความส าเรจในการเปลยนผานสประชาธปไตย แตกเผชญกบปญหาการรวบอ านาจทางการเมองของฮน เซน และความยากล าบากในการปลกฝงวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตย การประกาศยบพรรคสงเคราะหชาตชวงกอนการเลอกตงในปลายเดอนกรกฎาคม ค.ศ. 2018 ซงเปนพรรคการเมองคแขงของนายกรฐมนตรฮน เซน โดยอางวาเปนอนตรายตอเอกภาพและความมนคงแหงชาตแสดงใหเหนถงการใชประเดนเรองเอกภาพของชาตเขามาลดการแขงขนทเสรและยตธรรมตามวถประชาธปไตย ซงประชาชนสวนหนงสนบสนนรฐบาลทมนคงมเสถยรภาพเพอไมใหประเทศกลบไปสยคสงครามกลางเมองจนท าใหระบอบฮนเซนสามารถปกครองรฐไดยาวนาน

91

บรรณานกรม

กนลา สขพานช-ขนทปราบ. “การเมองในกลมประเทศเผดจการทหาร.” ใน เอกสารการสอนชดวชาระบบการเมองเปรยบเทยบ, 946-1007. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2528.

เกงกจ กตเรยงลาภ. “วฒนธรรมในการวเคราะหการเมองเปรยบเทยบ.” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ, 9 (1-57). นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560.

โครน เฟองเกษม. สงคโปรภายใตสามผน า. กรงเทพฯ: บรษทโรงพมพเดอนตลา จ ากด, 2554. โครน เฟองเกษม. "สาธารณรฐสงคโปร.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ:

ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557. จรญ มะลลม. "สหพนธรฐมาเลเซย.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ:

ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557. จรญ มะลลม. "บรไนดารสซาลาม.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ:

ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557. จภาภรณ ด าจนทร. ประชาธปไตยทไมตงมน. กรงเทพฯ: มตชน, 2562. ชยวฒน มานศรสข. “การเปลยนสประชาธปไตยเปรยบเทยบ.” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ,

12 (1-101). นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560. ญาณวภา เอยมศลา. "ผลการเลอกตงกมพชา: ความทาทายและแนวโนม.” ใน เอกสารประกอบการสมมนา "รอบบานไทย: ไววางใจ เชอมน สนตสข”. กรมขาวทหารบก กองบญชาการกองทพบก, 1 สงหาคม 2561.

ฐตวชร เสถยรทพย, พ.อ. "เลอกตงในมาเลเซย: ไววางใจ-เชอมมน-สนตสข.” ใน เอกสารประกอบการสมมนา "รอบบานไทย: ไววางใจ เชอมน สนตสข”. กรมขาวทหารบก กองบญชาการกองทพบก, 1 สงหาคม 2561.

ณฐพล ใจจรง. "รฐประหาร พ.ศ. 2490.” http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3_%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2490 (สบคนเมอวนท 25 ตลาคม 2561).

ดลยภาค ปรชารชช. "สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

ตรเนตร สาระพงษ. "สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

บญคง เพชรดาวฮง. ความรพนฐานเกยวกบรฐธรรมนญ. นครหลวงเวยงจนทน: คณะนตศาสตรและรฐศาสตร มหาวทยาลยแหงชาต, 2552.

เปดประตสอาเซยน. “Brunei (บรไน).” https://sites.google.com/site/asean22423/brunei (สบคนเมอวนท 25 ตลาคม 2561).

ประชาไท. “ 'จาการตาโพสต' เรยกรอง 'อาเซยน' สกดกนไมใหผน าเผดจการไทยเปนประธานปถดไป.”

92 https://prachatai.com/journal/2018/08/78121 (สบคนเมอวนท 21 ตลาคม 2561).

ประชาไท. "นบคะแนนเลอกตงมาเลเซย 2018 ฝายคานแซงชนะรฐบาล-รฐมนตรสอบตกแลว 6 ราย.” https://prachatai.com/journal/2018/05/76826 (สบคนเมอวนท 26 ตลาคม 2561).

ปรด บญชอ. "โรดรโก ดแตรเต ฉายา 'Duterte Harry' ผน าฟลปปนสสไตลจาโหด 'Dirty Harry'." https://thaipublica.org/2017/06/pridi50/ (สบคนเมอวนท 25 ตลาคม 2561).

ปยบตร แสงกนกกล. "ราชอาณาจกรกมพชา.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

นธ เนองจ านงค. “การพฒนาทางการเมองและการเปลยนสประชาธปไตย.” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ, 5 (1-57). นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560.

มตชน. "นกวชาการมองไทยพรอมนงปธ.อาเซยน ชรฐประหารขดขวางปชต. แตสมพนธอาเซยนยงชนมน.” https://www.matichon.co.th/politics/news_1078898 (สบคนเมอวนท 21 ตลาคม 2561).

ลขต ธรเวคน. ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. พมพครงท 7, แกไขและเพมเตม. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542.

วรวลญช โรจนพล. “ความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง.” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ, 8 (1-46). นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560.

ศรประภา เพชรมศร. "สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน. "หนงปหลงการรฐประหาร 2557 'กระบวนการยตธรรมลายพรางภายใต คสช'. "

https://tlhr2014.wordpress.com/2015/06/04/1yraftercoup (สบคนเมอวนท 26 ตลาคม 2561). สมชย เยนสบาย. “ความขดแยงทางการเมองและความรนแรงในมมมองเชงเปรยบเทยบ.” ใน เอกสารการสอนชดวชาการเมองเปรยบเทยบ, 13 (1-62). นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2560.

สดา สอนศร. "สาธารณรฐฟลปปนส.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

อรอนงค ทพยพมล. "สาธารณรฐอนโดนเซย.” ใน หนงสอชด สถาบนการเมองในประเทศอาเซยนบวกสาม. กรงเทพฯ: ศนยวจย ดเรก ชยนาม คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

Almond, Gabriel and Sidney Verba. The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations. Princeton: Princeton University Press,1963.

Amitav Acharya. “Seeking Security in the Dragon's Shadow: China and Southeast Asia in the Emerging Asian Order.” RSIS Working Paper, 44. Singapore: Nanyang Technological University, 2003.

Aspinall, Edward and Mada Sukmajati, eds. Electoral Dynamics in Indonesia: Money Politics, Patronage and Clientelism at the Grassroots. Singapore: NUS Press, 2016.

93 Aung Naing Oo. Pathway to Peace: An Insider's Account of the Myanmar Peace Process. Yangon: Mizzima Media Group, 2016.

Beuman, Lydia M. Political Institutions in East Timor: Semi-Presidentialism and Democratization. Abingdon: Routledge, 2016.

Bottomore, Tom. Elites and Society. London: C.A. Watts, 1964.

Brancati, Dawn. “Democratic Authoritarianism: Origin and Effects.” Annual Review of Political Science 17, no. 1 (2014): 313-326.

Callahan, Mary P. Making Enemies: War and State Building in Burma. Ithaca: Cornell University Press, 2005.

Case, William. Politics in Southeast Asia: Democracy or Less. Richmond : Curzon Press, 2002.

Collier, Paul. Wars, Guns and Votes: Democracy in Dangerous Places. London: The Bodley Head, 2009. Croissant, Aurel. “ Southeast Asia: A Laboratory for Transformation Research.” http://www.digital-

development-debates.org/issue-07-transition—state--southeast-asia-a-laboratory-for-transformation- research.html (accessed 27 October 2018).

Croissant, Aurel et al. Democratization and Civilian Control in Asia. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2013.

Croissant, Aurel and Paul Chambers. “Intra-Party Democracy in Thailand.” Journal of Political Science 18, no.2 (2010): 195-223.

Croissant, Aurel and Philip Lorenz. Comparative Politics of Southeast Asia: An Introduction to Governments and Political Regimes. Gewerbestrasse: Springer, 2018.

Crouch, Harold and James Morley. “The Dynamics of Political Change.” In Driven by Growth: Political Change in the Asia-Pacific Region, edited by James Morley. Armonk: M.E. Sharpe, 1993.

Csanadi, Maria. Party-States and Their Legacies in Post-Communist Transformation. Cheltenham: Edward Elgar Publisher, 1997.

Curato, Nicole, ed. A Duterte Reader: Critical Essays on Rodrigo Duterte's Early Presidency. Ithaca: Cornell University Press, 2017.

Dettman, Sebastian. “The Malaysia election results were a surprise. Here are 4 things to know.” https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/05/15/the-malaysian-election-results- were-a-surprise-here-are-4-things-to-know/?noredirect=on&utm_term=.599875bc5400 (accessed 26 October 2018).

94 Diamond, Larry. “Thinking about Hybrid Regimes.” Journal of Democracy 13, no. 2 (2002): 21-35.

Dulyapak Preecharush. “Federalism and State Formation in Myanmar.” https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/federalism-and-state-formation-in-myanmar.html (accessed 26 October 2018).

Egreteau, Renaud. Caretaking Democratization: The Military and Political Change in Myanmar. London: C. Hurst & Co. (Publishers) Ltd., 2016.

Egreteau, Renauld and Larry Jagan. Soldiers and Diplomacy in Burma: Understanding the Foreign Policies of the Burmese Praetorian State. Singapore: NUS Press, 2013.

Fearon, James D. and David Laitin. (2003). “Ethnicity, Insurgency, and Civil War.” American Political Science Review 97, no. 1 (2003): 75-90.

Finer, Samuel Edward. The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics. New York: Praeger, 1962.

Fox, Martin Stuart. “Politics and Reform in the Lao People's Democratic Republic.” Asia Research Centre Working Paper 126. Perth: Murdoch University, 2005.

German Development Institute (DIE). Statehood and Governance in Southeast Asia. Briefing Paper, 1, 2008.

Global Nonviolent Action Database. “Laotians Campaign for Democracy and the Release of Political Prisoners, 1999-2003.” https://nvdatabase.swarthmore.edu/content/laotians-campaign-democracy- and-release-political-prisoners-1999-2003 (accessed 25 October 2018).

Guelke, Adrian. Politics in Deeply Divided Societies. Cambridge: Polity Press, 2012.

Hillman, Ben. “Ethnic Politics and Local Political Parties in Indonesia.” Asian Ethnicity 13, no. 4 (2012): 419-440.

Horowitz, Donald L. “Democracy in Divided Societies.” Journal of Democracy 4, no. 4 (1993): 18-38.

Heininger, Janet E. Peacekeeping in Transition: The United Nations in Cambodia. Verlag: Brookings Institution, 1994.

Heng Hiang Khng. “Economic Development and Political Change: The Democratization Process in Singapore.” In Democratization in Southeast and East Asia, edited by Anek Laothamatas, 113-140. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1997.

Huat. W.C. and Chin. J. “Malaysia: Centralized Federalism in an Electoral One-Party State.” In Varieties of Federal Governance: Major Contemporary Models, edited by R Saxena, 208-231. New Delhi: Foundation Books, 2011.

Hunter, Helen Louise. Sukarno and the Indonesian Coup: The Untold Story. Westport: Praeger Security

95 International, 2007.

Huntington, Samuel P. Political Order in Changing Societies. New Haven: Yale University Press, 1968. Hutchcroft, Paul D. “The Arroyo Imbroglio in the Philippines.” Journal of Democracy 19, no.1 (2008): 141- 155. IPAC. Timor-Leste after Xanana Gusmao. Jakarta: Institute for Policy Analysis of Conflict, 2014.

Johan Saravanamuttu. Power Sharing in a Divided Nation: Mediated Communalism and New Politics in Six Decades of Malaysia's Elections. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2017.

Kalyvas, Stathis. The Logics of Violence in Civil War. New York: Cambridge University Press, 2006. Klinken, Gerry Van. Communal Violence and Democratization in Indonesia: Small Town Wars. London and

New York: Routledge, 2007. Kyaw Sein and Nicholas Farrelly. Myanmar's Evolving Relations: The NLD in Government. Stockholm: Institute for Security and Development Policy (ISDP), 2016.

Lande, Carl. Leaders, Factions and Parties: The Structure of Philippines Politics. New Haven: Southeast Asian Studies, Yale University, 1964.

Lee Lai To. “Singapore in 1999: Molding the City-State to Meet Challenges of the 21st Century.” Asian Survey 40, no.1 (2000): 78-86.

Lee Morgenbesser. Behind the Facade: Elections under Authoritarianism in Southeast Asia. Albany: Sunny Press, 2016.

Levitsky, Steven and Lucan A. Way. Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War . Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Lijphart, Arend. “Consociational Democracy.” World Politics 21, no. 2 (1969): 207-225.

Lijphart, Arend. Democracy in Plural Societies: A Comparative Exploration. New Haven & London: Yale University Press, 1977.

Lindsey, Timothy, ed. Indonesia: Law and Society. Annandale : The Federation Press, 2008.

Lipset, Seymour Martin. "Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy." American Political Science Review 52, no. 1 (1959): 69-105.

London, Jonathan D., ed. Politics in Contemporary Vietnam: Party, State, and Authority Relations. Houndmills and New York: Palgrave Macmillan, 2014.

Mann, Michael. The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.

96 McCargo, Duncan and Ukrist Pathmanand. The Thaksinization of Thailand. Copenhagen: Nordic Institute of

Asian Studies, 2005. McCoy, Alfred W. Closer Than Brothers: Manhood at the Philippines Military Academy. New Haven: Yale

University Press, 1999. Metha, Harish C. Strongman: The Extraordinary Life of Hun Sen: From Pagoda Boy to Prime Minister of

Cambodia. Singapore: Marchall Cavendish International (Asia) Pte Ltd., 2013. Michael Aung-Thwin and Maitrii Aung-Thwin. A History of Myanmar since Ancient Times: Traditions and Transformation. London: Reaktion Book Ltd., 2012.

Mietzner, Marcus. “Indonesia's Democratic Stagnation: Anti-Reformist Elites and Resilient Civil Society.” Democratization 19, no. 2 (2012): 209-229.

______________. Reinventing Asian Populism: Jokowi's Rise, Democracy, and Political Contestation in Indonesia. Honolulu: East-West Center, 2015b.

Miller, Edward. Misalliance: Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam. Cambridge: Harvard University Press, 2013.

Moore, Barrington. The Social Origins of Dictatorship and Democracy. Boston: Beacon Press, 1996.

Narayan Ganesa et al. Conjunctures and Continuities in Southeast Asian Politics. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2013.

Nguyen Hung. “Government Crackdown as Calls to Rise Up are heard in Vietnam.” http://www.asianews.it/news-en/Government-crackdown-as-calls-to-rise-up-are-heard-in-Vietnam- 20906.html (accessed 27 October 2018).

Nordlinger, Eric A. Soldiers in Politics: Military Coups and Governments. London: Prentice Hall, 1972.

Nouamkham Khamphilavong. “Lao Students Movement for Democracy.” http://www.angelfire.com/hero2/lsmfd/Profile.html (accessed 25 October 2018).

Novotny, Saniel and Clara Portela, eds. EU-ASEAN Relations in the 21st Century. Strategic Partnership in the Making. Houndmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2012.

O' Donnell, Guillermo and Philippe Schmitter. “Tentative Conclusions about Uncertain Democracies.” In Transitions from Authoritarian Rule, edited by Guillermo O' Donnell et al. Baltimore: John Hopkins University Press, 1986.

Ojendal, Joakim and Mona Lilja, eds. Beyond Democracy in Cambodia: Political Reconstruction in a Post- Conflict Society. Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies, 2009.

97 Oishi, Mikio, ed. Contemporary Conflicts in Southeast Asia: Towards a New ASEAN Way of Conflict

Management. Singapore: Springer, 2016. Pavin Chachavalpongpun. “The New Thailand-Myanmar Axis.” https://thediplomat.com/2014/07/the-new-

thailand-myanmar-axis (accessed 21 October 2018).

____________________. Reinventing Thailand: Thaksin and His Foreign Policy. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2010.

Pegorier, Clotilde. Ethnic Cleansing: A Legal Qualification. London: Routledge, 2013.

Petersen, Hannah Ellis. “Cambodia: Hun Sen re-elected in Landslide Victory after Brutal Crackdown.” https://www.theguardian.com/world/2018/jul/29/cambodia-hun-sen-re-elected-in-landslide-victory- after-brutal-crackdown (accessed 26 October 2018).

Phimmasone Michael Rattanasengchanh. “Thailand's Second Triumvirate: Sarit Thanarat and the Military, King Bhumibol Adulyadej and the Monarchy and the United States. 1957-1963.” Master's thesis (International Studies), University of Washington, 2012.

Prak Chan Thul and Amy Sawitta Lefevre. “Cambodia's Main Opposition Party dissolved by Supreme Court.”https://www.reuters.com/article/us-cambodia-politics/cambodias-main-opposition-party- dissolved-by-supreme-court-idUSKBN1DG1BO (accessed 27 October 2018).

Przeworski, Adam and Fernando Limongi. “Modernization: Theories and Facts.” World Politics 49, no. 2 (1997): 155-183.

Pye, Lucian W. Southeast Asia's Political System. Englewood Cliffs: Prentice Hall, 1974.

Ramcharan, Robin. “ASEAN and Non-Interference: A Principle Maintained.” Contemporary Southeast Asia 22, no. 1 (2000): 60-88.

Rogers, Benedict. Than Shwe: Unmasking Burma's Tyrant. Chiang Mai: Silkworm Books, 2010. Rueschemeyer, Dietrich et al. Capitalist Development and Democracy. Chicago: University of Chicago

Press, 1992.

Rustow, Dunkwart. “Transitions to Democracy: Toward a Dynamic Model.” Comparative Politics 2, no. 3 (1970): 350-361.

Sai Aung Tun. History of the Shan State: From Its Origin to 1962. Chiang Mai: Silkworm Books, 2009. Salmi, Jamil. Violence and Democratic Society: New Approaches to Human Rights. London: Zed Nook,

1993.

98 San Aung. The Struggle for Unity. Yangon: Nilar Press, 1973. Saw Myat Sandy. Problems of Democratic Transitions in Multi-Ethnic States: Comparison between the

Former Yugoslavia and Present Days Myanmar. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2012. Schedler, Andreas . “The New Institutionalism in the Study of Authoritarian Regimes.” Totalitarianism and

Democracy 6, no. 2 (2009): 323-340. Slater, Dan. Ordering Power: Contentious Politics and Authoritarian Leviathans in Southeast Asia. Cambridge:

Cambridge University Press, 2011.

Soe Mya Kyaw. The Structure, Legislative Structure and Essence of Future State. Nay Pyi Taw: Ministry of Information and Printing & Publishing Enterprise, 2007.

Sorpong Peou. “The Limits and Potential of Liberal Democratization in Southeast Asia.” Journal of Current Southeast Asian Affairs 33, no. 3 (2014): 19-47.

Snyder, Jack L. From Voting to Violence: Democratization and Nationalist Conflict. New York: W.W. Norton & Company, 2000.

Strangio, Sebastian. Hun Sen's Cambodia. New Haven: Yale University Press, 2014. Sukardi Rinakit. The Indonesian Military after the New Order. Copenhagen: Nordic Institute of Asian

Studies,2005. Susilo Bambang Yudhoyono. Indonesia: The Challenge of Change. Singapore: Institute of Southeast Asian

Studies, 2005. Talukder Maniruzzaman. Military Withdrawal from Politics: A Comparative Study. Dhaka: University Press

Dhaka, 1988. Tariq H. Niazi. Deconcentration and Decentralization Reforms in Cambodian Recommendations for an

Institutional Framework. Manila: Asian Development Bank, 2011. Thak Chaloemtiarana. Thailand: The Politics of Despotic Paternalism. Ithaca: Cornell University Press,

2007. Tilly, Charles . From Mobilization to Revolution. New York: McGraw-Hill, 1978.

Tin Maung Maung Than. “The 1988 Uprising in Myanmar: Historical Conjuncture or Praetorian Redux?” In Conjunctures and Continuities in Southeast Asian Politics, edited by Narayan Ganesa et al., 67-102. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2013.

Vatikiotis, Michael R.J. Political Change in Southeast Asia: Trimming the Banyan Tree. London: Routledge, 1996.

Wigell, Mikael. “Mapping 'Hybrid Regimes': Regime Types and Concepts in Comparative Politics.”

99 Democratization, 15, no. 2 (2008): 230-250.

Winters, Jeffrey A. “Oligarchs and Oligarchy in Southeast Asia.” In Routledge Handbook of Southeast Asian Politics, edited by Richard Robison. London and New York: Routledge, 2012.

Wood, Alan T. Asian Democracy in World History. New York and London: Routledge, 2004.

Yoshinori Nishizaki. Political Authority and Provincial Identity in Thailand: The Making of Banhan-Buri. Ithaca: Cornell University Press, 2011.

Zakaria, Fareed. The Future of Freedom: Illiberal Democracy at Home and Abroad. New York: W.W. Norton & Company, 2003.