หนวยท 5มารยาทในการพดการสนทนา

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

สาระสำาคญ การสนทนาเปนสวนหนงของการพด การสนทนามกมลกษณะ เปนการ

แลกเปลยนระหวางผพดกบผฟง การสนทนาอาจเปนระหวางคนสองคนหรอเปนก ลมใหญกวานน นกศกษาพงเรยนรมารยาทเกยวกบการพดและการสนทนาใน

หวขอทจะไดกลาวตอไปน เนอหา

1. ความหมายและความสำาคญของการพด2. ประเภทของการพด3. ลกษณะการพดทด4. มารยาทในการพด5. การใชนำาเสยงในการพด6. การใชภาษาในการพด7. ความหมายและหลกการสนทนา8. หลกการแนะนำาตว9. ลกษณะของคสนทนาทด10. มารยาทในการสนทนา11. การสนทนาในทประชม12. การพดโทรศพท13. สรป

จดประสงคเชงพฤตกรรม เมอศกษาบทเรยนนแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายความหมายสำาคญของการพดการสนทนาได2. สามารถสนทนากบผอนไดอยางดความหมายและความสำาคญของการพด

การพดคอ การถายทอดความร ความคด ตลอดจนความรสกของผไปยงผฟงคำาพดจงมความสำาคญและถารจกใชใหถอยคำามพลงผลทเกดขนจะมดงน

1.  ดานการตดตอสอสาร การพดจะชวยใหคนเราสอสารกบผอนไดถกตอง  บอกเลาความรสก นกคด ความคดเหน    และแลกเปลยนใหผอนรบรซงกนและกน โดยเขาใจตรงกนประกอบกบการสงเกต สหนา ทาทาง  กรยาอาการ รวมทงสญลกษณตาง ๆ

2. ดานการเขาสมาคมและการสรางมนษยสมพนธ

3. ดานศาสนา ศาสนาเปนเรองของความเชอถอ ความศรทธาทเกดจากจตใจเฉพาะตวบคคลและยากทจะเปลยนแปลงซงกลายเปนพลงรวมกนในชมชนและสงคม

4.  ดานการปกครอง ทกชมชน สงคม การปกครองเปนสงจำาเปนทคนจำานวนหนงปกครองคนสวนใหญในสงคมใหยอมรบและปฏบตตามระเบยบ กฎเกณฑ และบรรทดฐานรวมกน

5. ดานพฒนาบคลกภาพ บคลกภาพเปนสงแรกททำาใหผพบเหนเกดความรสกทงทางบวกและลบ กลาวคอ ความรสกนยม ประทบใจ สนใจ หรอเกดความรสกตอตาน ไมชอบใจ

6. ดานการสงเสรมประชาธปไตย  ระบบเสรภาพและความเสมอภาคในบางอยาง การพดเปนสวนสำาคญสวนหนงทระบอบนยอมรบความคดเหนของสมาชกในสงคม

7. ดานการประกอบอาชพ ทกอาชพยอมมความพเศษของตนเอง  การพดกเปนเพราะตองพดสอสารในสายงานของตนเองและกบคนอน ๆ การพดทดคอตองรจกการประยกตใหดขน

8. ขอนสำาคญมากคอ ในดานการสอน การสอนคอการถายทอดวชาความรของตนใหผอน ซงเปนทงศลปะและศาสตร คนทจะสอนมศาสตรคอมความรอยแลว แตวธหรอเทคนคของการถายทอดเปนศลปะ  เพอใหผรบเกดความเขาใจทถกตองและแมนยำา

67

        ประเภทของการพด

1.     การพดอยางไมเปนทางการ เปนประเภทททกคนใชอยในชวตประจำาวนไมวาจะเปนคนในครอบครว เพอนบาน ในสถานททำางานกบผคนทคนเคย

2.     การพดอยางเปนทางการ ประเภททพดในทชมชนเนองจากโอกาสตาง ๆ โดยมวตถประสงค การพดแบบนตองมการเตรยมตว มแบบแผน มการฝกฝน

จำาแนกตามโอกาส

พดอยางเปนทางการ พดอยางไมเปนทางการ

จำาแน

กตาม

รปแบ

บจำา

แนกต

ามรป

แบบ

การพดระหวางบคคล การสมภาษณปจฉา – วสชนา

เทศนสองธรรมาสน ฯลฯ

การสนทนาการซกถาม

การพดในกลมการประชมคณะกรรมการ

การอภปรายโตะกลมการประชมกลม ฯลฯ

การเจรจาหารอกลมสนทนา หรอสภากาแฟ

ฯลฯ

การพดในทชมนมชนการปาฐกถา การบรรยาย

การกลาวสนทรพจนการอภปรายแบบตาง ๆ

การโตวาทการประกาศของพธกร ฯลฯ

การโฆษณาการพดหาเสยง

การแจงขาวการถกเถยงโตแยง

ฯลฯ

แผนภมแสดงการแบงประเภทของการพด

68

        ลกษณะการพดทด

1.    ตองมคำาจรงใจและสจรตใจในการพด ซงตรงกนขามกบการพดทโกหก ตลบแตลง เสยดส การพดทดม ลกษณะคอ คนพดมความซอสตยตอตนเองและไมพดในสงทขดตอความรสกและความคดเหนของตนเอง

2.    การพดทดคอมเนอหาสาระทเปนประโยชน ทำาใหคมคาทงแรงงานและเวลาทเสยไป

3.    ผฟงเกดความพงพอใจ โดยใชถอยคำาสขภาพ วาจาไพเราะใหเกยรตคนฟง ไมเหยยดหยามผอน ไม สบถสาบาน ไมประจบสอพลอ ไมสรรเสรญเยนยอเกนความเปนจรง

            มารยาทในการพด

1.     คดใหรอบคอบกอนพด คอพจารณาถอยคำาความเหมาะสมกบผฟงสมควรหรอไม

2.     อารมณ ควรใชใหถกกาลเทศะ ไมควรพดเรองงานรนเรงกบผทกำาลงเจบปวยหรอสญผเปนทรก

3.     ไมควรพดกระทบหรอเสยดสผฟง แมวาอาจเปนเพยงเจตนา เพอหยอกลอกตาม

4.     ควรมความตงใจพด

5.     ควรเตรยมเนอหาใหพรอม

6.     ตองรบฟงความคดเหนของผอนดวย

69

7.     ขณะพดไมยกตนขมทาน

8.     ควรพดใหเหมาะกบเวลา

9.     พยายามแสดงออกดวยบคลกภาพทด

10.     ควรรจกการกลาวขนตนและการลงทาย เชน ขอบคณ หรอขณะพดมเสยงปรบมอ

11.     ไมผกขาดการพดเพยงผเดยว การพดตองเปดโอกาสใหผอนพดดวย

                การใชนำาเสยงในการพด

1.     ตองมเสยงดงพอสมควร

2.     ทวงทำานองของเสยงตองมระดบทแตกตางกน

3.     ตองเปนเสยงแทของผพดทเปนธรรมชาต

4.     เสยงทพดตองเหมาะสมกบโอกาส ปรมาณ อารมณและองคประกอบผฟง ตลอดจน

5.     เสยงจะตองออกไดถกตอง ชดเจน

                การใชภาษาในการพด

70

1.    เลอกใชคำางาย ๆ เขาใจไดแจมแจงชดเจน ประโยคไมควรยาวนก เพราะการใชประโยคยดยาว และวกวนทำาใหผฟงงนงง ตามไมทนและอาจผดพลาดจดสำาคญของเรอง

2.    การใชสำานวนโวหาร ไมควรใชสำานวนมากเกนไป หรอลาสมยนานโบราณมากไป หรอสำานวนทเปนภาษาพดแตไมควร เขยน จงควรใชสำานวนโวหารนนใหถองแทเสยกอนเพราะถาใชผดพลาดจะทำาใหเกดความเสยหายกบผพดและงานนนได

3.    เลอกระดบคำาพดใหเหมาะสมกบผฟงและโอกาส 

4.   ไมใชถอยคำาทไมสภาพ ขอนเปนขอทพงระวงมากทสด คอ คำาแสลง คำากำากวม คำาเกนจรง คำาหยาบคายคำาลอเลยนตาง ๆ แมบางครงจะชวยใหบรรยากาศในการพดครกครน หรอเปนกนเองมากขน แตกพงระวงตองเลอกใชใหด

                ความหมายและหลกการสนทนา

                การสนทนา คอ การแลกเปลยนความคดเหนในสงทมความสนใจรวมกน ความคดเหนนนอาจจะเหนพองตองกน คลอยตามกนหรออาจขดแยงกนกได การสนทนาอาจเปนคน 2 คนหรออาจมจำานวนเปนกลม ยงมจำานวนคนมากขนยอมมเรองราวตาง ๆ มากขนดวย เพราะแตละคนยอมมความรกนกคดสวนตวของตน โดยเฉพาะถาเปนการสนทนาอยางไมเปนทางการในระหวางเพอนฝง

                หลกสำาคญในการสนทนา ทพงระลกและปฏบตกคอ การสนทนาตองเนไปเพอสรางมตรภาพและเพอประโยชนในการแสดงและรบฟงความคดเหนซงกนและกนมใชเพอเอาชนะหรอเพอแสดงความเดนเหนอผอน

                    การเรมการสนทนา

                การสนทนาตองพจารณาวาผทเราสนทนาดวยมความสนทสนมใกลชดกนมากนอยเพยงใด   จงจะสนทนาในหวขอทควรยกเปนประเดน  เปนเรองท

71

ไมใชเรองลกซงทตองการรเปนพเศษและไมใชเปนเรองทอาจนำาไปสความขดแยงไดงาย

                การสนทนาพงระวงไมละลาบละลวงในเรองสวนตว ททำาใหคสนทนาออดอดใจโดยเฉพาะคนทเพงรจกกนใหมๆ เวลาถามอะไรถาเขาลงเล  หรอทาทไมอยากตอบไมควรรกเราหรอถามซำาขอสำาคญตองพยายามระวงตว คดกอนพด  คดกอนถาม  ไมควรพดเรอยๆ  โดยไมไดคด  เพราะอาจเปนปญหาใหญตามมาภายหลง

                    หลกการแนะนำาตว

            1. ถาผรวมสนทนาไมรจกกนมากอน  ตองแนะนำาผนอยใหรจกผใหญ

             2. แนะนำาผชายใหรจกผหญง  ไมควรเยาแหยในเรองสวนตวผแนะนำาตองมหลกวาตองพยายามทจะทำาใหทงสองฝายเกดความรสกทดตอกน

            3.ถาไมมผแนะนำาตว  แตตองแนะนำาตวเอง  กใชหลกเกณฑเดยวกน  คอ  บอกชอ  นามสกล  ททำางาน ใหชดเจน  ถาผทเราจะสนทนาดวยมอาวโสกวา  กควรทำาความเคารพไดโดยไมใหมากหรอนอยเกนไป

ลกษณะการสนทนาทด

การสนทนาเปนเครองมอในการสรางมนษยสมพนธและชวยทำาใหเกดความเขาใจระหวางคสนทนา ปรยา หรญประดษฐ (๒๕๓๒ : ๓๙-๔๐) ไดใหขอเสนอแนะในการเปนคสนทนาทด สรปไดดงน

๑. มคณสมบตของการเปนนกฟงทด การสนทนาตองใชวาจาไพเราะ คำาวา คะ ครบ ขอบคณ ขอโทษ จำาเปนตองใชใหเหมาะกบโอกาส เมอพดกบผใหญตองคำานงถงความสภาพเสมอ

๒. พดแตเรองททำาใหคสนทนาหรอผอยในกลมสบายใจ และเรองทไมเปนผลเสยกบใคร การออกความเหนเกยวกบเรองสวนตวของผอน ตองระมดระวงโดย ควรพดในลกษณะทเปนกลาง ถาจะชมผใดไมควรพดจนเกนจรงเพราะจะทำาใหผไดรบคำาชมกระดาก

72

๓. เมอมขอขดแยงในระหวางการสนทนา ตองพยายามไกลเกลยไมใหเกดความราวฉานหรอความหมองใจขนได โดยการเปลยนหวขอสนทนาไปสเรองทไม ตงเครยด

๔. อยาขดคอคสนทนา เพราะจะเกดความไมเปนมตร และไมควรจะขามไปพดเรองอนในขณะทคสนทนากำาลงเพลดเพลนเกยวกบเรองเดม เพราะจะกลายเปนการเปลยนเรองโดยไรมารยาท คสนทนาอาจนอยใจได

๕. อยาผกขาดการสนทนาแตผเดยว ในขณะเดยวกนกไมควรทำาตวเปนเพยงผรบฟงเฉย ๆ ควรซกถามหรอพดโตตอบในชวงทเหมาะสมเพอแสดงวาเปนผฟงทด และสนใจเรองทกำาลงสนทนาอย

๖. ถาตองฟงเรองทไมสบอารมณ ควรฟงอยางสงบอยาลกหนมาเฉย ๆ๗. การสนทนาไมควรนนทาผอน เพราะอาจทำาใหคสนทนาไมไววางใจ ไม

ควรถามซอกแซกในเรองสวนตวของผทเรมรจกเพราะจะทำาใหเกดความอดอด ไมควรซบซบหรอใชภาษาถนหรอใชภาษาเฉพาะกลมกบคนใดคนหนงในวงสนทนา

๘. มมารยาทสภาพ มสหนาทยมแยมแจมใสเปนมตรในระหวางทสนทนากน เพราะการสนทนาเปนการผอนคลาย ในขณะเดยวกนกไมควรเสแสรงเปนคน ปากหวาน แตไมจรงใจเพราะจะไมไดรบความเชอถอในทสด

๙. การแนะนำาผทไมรจกกนใหสนทนากนมหลกดงน ถาหากเปนการ แนะนำาระหวางสตรกบบรษทมความทดเทยมกน ควรแนะนำาบรษใหรจกกบสตร ถาเปนเพศเดยวกนแตเปนผอาวโสกบผออนอาวโส ใหกลาวแนะนำาผอาวโสกอน ถารนราว คราวเดยวกนแนะนำาใครกอนกได

จากขอแนะนำาดงกลาวอาจสรปไดวา คสนทนาทดควรจกตองมคณสมบตทสำาคญ คอ การเปนนกฟงทด มความรรอบตวและมปฏภาณไหวพรบ มความจรงใจและ ไมควรพดใหคสนทนาสะเทอนใจ มมารยาททด มความสภาพออนโยนทแสดงออกทง คำาพดและกรยามารยาท

                ลกษณะของคสนทนาทด

           ลกษณะของคสนทนาทด  5  ประการ  คอ

73

            1. ใหความสนใจแกคสนทนาอยางจรงจง อยางไรกตามพงระวงกรยาดวย ควรใหสอดคลองตองกน

            2. มความจรงใจ ไมเสแสรง ชมเชย ชนชมจนเกนจรง

            3. ควรมความรรอบตว มปฏภาณ ไหวพรบด คณสมบตเหลาน คอ ความฉลาดซงหลายคนมจากสตปญญา

            4. มความเขาใจ และเหนใจผอน เปนคณสมบตทรใจเขา ใจเรา การสนทนาจะไมพาดพงใหคสนทนากระเทอนใจ

            5. มศลปะในการแสดงความเหนขดแยง เปนศลปะทตองอาศยปฏภาณและการฝกฝนทจะแสดงความขดแยงอยางนมนวล ทำาใหผอนยอมรบฟง ไมวาจะเหนดวยหรอไมกตาม

                       การจบการสนทนา

                การจลการสนทนาควรจบดวยความนมนวล เชนเดยวกบการเรมตน  เพอสรางความรสกทดตอกนตอไป  ไมควรจบการสนทนาอยางกระทนหน  เพราะอาจทำาใหคสนทนาไมสบายใจวาไดทำาอะไรผดพลาดหรอพดใหเราเกดความไมสบายใจขน  เชนเดยวกน  ไมควรใชเวลาสนทนาเนนนานเกนไปจนนารำาคาญและนาเบอหนาย  จนทำาใหเขารสกไมอยากสนทนาดวยครงตอๆ ไป

                        มารยาทในการสนทนา

1. อยาเปนผพดมาก พดเทาทจำาเปน แตตองเปนผฟงใหมาก

2.  อยาเลาเรองสวนตวของตนจนเกนไป คนฟงจะเบอ

3.  อยาอวดอำานาจของตนในครอบครวใหคนอนฟง

4.  อยาบนถงเคราะหกรรม หรอความทกขยากใดๆ ของตนใหผอนฟงอยางพรำาเพรอ

5.  อยารำาพงรำาพน หรอแสดงฐานะวาตนยากจนอยเสมอ

6.  ขณะเดยวกนกอยาแสดงตนโออวดความรำารวย อวดมง อวดม

74

7.  อยานนทาคนในครอบครวของตนใหคนอนฟง

8.  อยาบนไมชอบคนโนนไมชอบคนน ไมถกกบตนใหคนฟงไปทว

9.  อยาเอาความลบของผอนมาเปดเผย หรอลอเลยนเลน

10.  อยากลาวคำาหยาบคาย หรอใชวาจาไมสภาพ

11. ในวงการสนทนายอมมความคดเหนทขดแยงกนบาง ควรรอใหผพดจบเรองเสยกอนแลวจงแสดงความคดเหน

12. อยาสงเสยงจนดงเกนไป เพราะจะรบกวนผฟงคนอน

13. ขณะพดอยาพดไปหวเราะไป หรอรองไหไปพดไป

14. อยาพดจาทหยอกลอจนเกนสมควร เพราะจะทำาใหเกดความบาดหมางใจ

15. อยาตงใจโตเถยงอยางเอาชนะ

16. ไมลบหลดหมนบพการ

                        การสนทนาในทประชม

                การสนทนาในเวลาไปในงานอนเปนทประชมชนหรอมแขกมากนน  จะตองพดในเรองเกยวกบวทยากร โดยขนอยกบกาลเทศะทดความเหมาะสมวาอะไรควรอะไรไมควร หลกในการสนทนาทสำาคญ  คอ  ไมควรสนทนาในเรองทกวางไกลตวไมรจบหาขอยตลำาบาก

                การถกเถยงโตคารมในเรองการเมองการปกครอง  ในทางศาสนาควรหลกเลยงเพราะหาขอยตไมได  การเลาหรอพรรณนาถงความเจบไข  และอาการปวยทละเอยดมากเกนไป  การเลาถงความสญเสย  ความตาย  เหลานไมควรอยในการสนทนา  ถาจำาเปนตองควรเลาสนๆ ถงเนอหาเทานน

75

                ดงนน  เหนไดวาหลกการสนทนาเปนเรองทใชในชวตของคนทกคนและถาเราปฏบตเปนประจำากจะกลายเปนความเคยชนทไมรสกยงยากหรอลำาบากใจทจะตดตอคบหาสมาคมกบผอนเลย

                                               การพดโทรศพท

                1. ในกรณทเราเปนฝายโทรศพทตดตอ ควรเจงหมายเลขทตองการตดตอ เพอตรวจสอบใหแนใจวาตรงกบหมายเลขทเราจะตดตอหรอไม ถาถกตองจงบอกชอ ผทเราตองการจะขอพดดวยอยางชดเจน

                2. ถาเราเปนฝายรบโทรศพท ควรแจงหมายเลขของเราใหทราบพรอมกบถามวาเขาตองการพดกบใคร และรบจดการตดตอใหทนท

                3. มหลายครงทโทรศพทเขามาผดหมายเลข แตอาจอยในบรเวณเดยวกน ซงสวนใหญจะเปนหนวยราชการ หรอองคกร บรษท ถาสามารถตดตอใหได บอกใหเขาถอสายรอ เราจะโอนให

                4. การใชโทรศพทควรพดเฉพาะทจำาเปนและไมใชเวลานานเกนสมควร เพราะอาจมผอนตองการใชสายในขณะนน

                5. ถาตองการตดบทสนทนาทางโทรศพท ควรใชวธบอกอยางตรงไปตรงมาแตนมนวล

                6. ในสมยกอนจะมความเชอกนวาผนอย หรอเดกกวาไมควรโทรศพทนดหมายผใหญ แตปจจบนเวลาเปนสงมคา และการเดนทางไปมาลำาบาก การตดตอทางโทรศพทเปนสงอำานวยความสะดวกอยางยง ดงนนผใหญจงมกอนโลมใหมการตดตอนดหมายทางโทรศพท

76

                กรณทผนอยตดตอไปหาผใหญจงตองคำานงถงการใชถอยคำาทเหมาะสม  ในการสนทนาใชนำาเสยงทนมนวลและนาฟง  ไมควรพดหวนๆ  หรอเรยกรองเอาฝายเดยว  ตองนกถงเวลาและโอกาส หรอความสะดวกของผฟงดวยแนวปฏบตในการพดโทรศพท

การพดโทรศพททดมแนวปฏบตกวาง ๆ ดงน1. ผโทรศพทตดตอไป เมอมผรบโทรศพทควรปฏบต ดงน 1.1 ทกทายดวยคำาวา สวสด“ ” พรอมแจงหมายเลขโทรศพทท

ตองการตดตอ เพอตรวจสอบใหแนใจวาถกตอง จากนนจงบอกชอผพดโทรศพท หรอชอหนวยงานของผพดโทรศพท

1.2 บอกชอผทเราตองการจะพดดวยใหชดเจน 1.3 ถาตองการขอความชวยเหลอจากผรบใหตามตวผทเราตองการจะพดดวย หรอฝากขอความถงผทไมอย ตองพดใหสภาพและขอบคณทนท ไมควรรอไวขอบคณภายหลง

1.4 การฝากขอความไวกบผรบ ควรสอบถามกอนวาผรบฝากขอความเปนใครมหนาทอะไร เพอหากมปญหาในการสอสารจะดวยเหตใดกตามสามารถอางองหรอสอบถามกบผรบฝากขอความได

1.5 การพดโทรศพท ไมวาจะเปนโทรศพทสาธารณะหรอทใดกตามควรรกษามารยาทดวยการไมใชนานเกนสมควร เพราะอาจจะมผมธระจำาเปนตองการใชอย

1.6 การตดตอโทรศพทผดหมายเลข ควรกลาวคำาขอโทษอยางสภาพ2. ผรบโทรศพท มารยาทในการเปนผรบโทรศพททดควรปฏบต ดงน

2.1 เมอรบโทรศพทควรเรมตนทกทายดวยคำาวา สวสด พรอมกบ“ ”แจงหมายเลขโทรศพทของตน หรอบอกชอผรบโทรศพท กรณเปนหนวยงานควรบอกชอหนวยงานของผรบโทรศพทใหทราบ และควรถามวาตองการตดตอกบใครดวยความสภาพ มนำาเสยงนมนวล

2.2 ถาผตดตอมาตองการพดกบผอน ควรรบตดตอใหทนท หากการตดตอตองใชเวลานาน ควรบอกใหผตดตอมาทราบเสยกอน หรอบอกใหโทรศพทตดตอมาอกครงหนงในระยะเวลาเทาไร

77

2.3 กรณทผทตองการจะตดตอดวยไมอย และผตดตอมาตองการฝากขอความไว ควรใชวธจดใหชดเจน ไมควรใชวธจำาเปนอนขาด หรอมฉะนนควรสอบถามชอของผทโทรศพทตดตอมาพรอมหมายเลขทจะโทรศพทกลบไปภายหลง

2.4 ถาตองการตดบทสนทนาทางโทรศพท ควรบอกอยางตรงไปตรงมาแตนมนวล เชน ขอโทษครบ มอะไรอกไหมครบ พอดมคนเขามาตดตอ“งาน(หรองานกำาลงยง)ครบ หากมอะไรกโทรมาใหมนะครบ สวสดครบ” 

                     สรป

                มารยาทในการพดสนทนามตงแตเรมทำาความรจก เนอหาคำาพดในการพด การเปนคสนทนาทด หลกมารยาทตาง ๆ รวมทงการสนทนาระยะสน ๆ คอ การพดโทรศพท เปนมารยาทอยางหนงในการสมาคมตดตอกบผอนซงมการเรยนร ฝกฝนไดเพอทจะอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

ความหมายของการพด           

         การพด คอกระบวนการในการสอสารอยางหนงของมนษย

เปนการสอสารความคดจากคนหนงไปยงอกคนหนงหรอไปยงคนอก

กลมหนง เพอตองการแสดงออกถงอารมณและความรสก โดยใช

ภาษา ถอยคำา นำาเสยง อากปกรยาทาทางเปนสอ เพอใหผฟงรบร

และเกดการตอบสนอง

ความสำาคญของการพด

มนษยใชการพดเปนเครองมอในการสอสารใหเกดความเขาใจซง

กนและกน ชวยในการแสวงหาความร สรางมนษยสมพนธ ชวยทำาให

เกดความรวมมอรวมใจกนทำางาน ชวยสรางมตร และอาจสรางศตร

78

อาจทำาใหผพด ไดรบหรอไมไดรบสงทตนตองการ มความสำาคญมากทง

ในชวตประจำาวน ในครอบครว ในการทำางาน ในกจการงานตาง ๆ

เพราะคำาพดอาศยเสยงเปนสอ ระดบความสงตำาของเสยงทำาใหเกด

อารมณตาง ๆ กน ถาผพดรจกใช กจะสามารถโนมนาวใจใหผฟงตาม

ความประสงคของผพดไดงาย สหนาและทาทางของผพดกเปนสวน

ประกอบสำาคญททำาใหเกดความ เขาใจงายขน เกดผลเรวกวาการสอสาร

ชนดอนๆ    คนเราจงควรม ปยวาจา เพราะคำาพดทด ยอมเปน“ ”

เครองผกมตร ยอมชวยสรางความเขาใจ สรางศรทธา สานประโยชน

ในสงคมสวนรวมลวนตองอาศยการพดเพอโนมนาวใหเหนความสำาคญ

การใหความรวมมอ เพอผลแหงความเจรญกาวหนาทงสวนตวและสวน

รวม ดงนนถาจะพด ตอง พดเปน จงจะประสบความสำาเรจในการพด“ ”

สดสวนความสำาคญในการพด

            1. เนอหาสาระในการพด ตองมลกษณะ นาสนใจ ม

ประโยชน มคณคาควรแกการฟง มความสำาคญถงรอยละ 50

            2. บคลกภาพทวไป ไดแก รปรางหนาตา การแตงกาย

การปรากฏกาย การใชทาทาง การใชมอ การใชสายตา มความสำาคญ

รอยละ 10

            3. ศลปะการแสดงออก หรอศลปะการถายทอด หมาย

ถงการเรยงลำาดบเนอหา   การยกตวอยาง การอปมาอปมย การแทรก

79

อารมณขน การเนนเสยง การเนนจงหวะจะโคนในการพด ตลอดจนการ

สรางความเปนกนเองกบผฟง

“หลกและศลปะการพดเบองตน

องคประกอบของการพด

องคประกอบของการพด

คณสมบตของนกพดทด

1. ผพด2. ผฟง3. เรองทพด (สาร

4. เครองมอทใชในการสอสาร (สอ)

5. ผลจากการ

พด

1.    เปนนกฟงทด2.    ศกษาหาความรอย

เสมอ ๆ3.    ยอมรบฟงคำาวจารณ

ของผอน4.    เปนตวของตวเอง ไม

เลยนแบบใคร5.   มความสขในการ

ถายทอดความรใหผอน

หวใจของการพด ม 3 อยาง คอ

         1. บคลกภาพ หมายถง การแตงกาย กรยาอาการตาง ๆ

ซงจะมสวนชวยใหการพดนาด นาฟง นานบถอ นาเชอถอ

         2. เนอเรอง ตองมการเตรยมมาเปนอยางด ตองพดในเรอง

ทร สงใดไมร ทำาใหรกอนแลวจงพด“ ”

         3. กลวธการเสนอเรอง เปนการใชศลปะของการพด พด

อยางไรจงจะทำาใหเรองยากกลายเปนเรองงาย คนฟงไมเบอ ไดความร

80

ตรงตามทผพดตองการในเวลาอนรวดเรว แตละคนจะมกลวธในการ

เสนอเรองทแตกตางกนไป

ในการพดแตละครง ผพด มความสำาคญเปนอนดบหนง เพราะเปน“ ”

ผก ำาหวใจผฟงไวในมอ ถ าพดดวยอารมณสนกสนาน ผฟงจะ

สนกสนานตาม พดดวยอารมณเศราสรอย ผฟงจะพลอยหดหเศรา

ซมตามไปดวย ถาพดดวยความเรารอน เรงระดม ผฟงจะพลอย

เรารอน ขงขงตามไปดวย อยางไรกตามถงแมจะพดด แตเนอหาสาระ

ไมนาสนใจ ไมเหมาะกบบรรยากาศและสภาพแวดลอม แมผพดจะพด

ดและผฟงจะตงใจและใหความรวมมออยางด การพดนนอาจลมเหลว

ได

มารยาทในการพดในทสาธารณะ

1.    การแตงกายตองสภาพเรยบรอย เหมาะสมแกโอกาสและสถานท

2.    ควรมาถงสถานทพดใหตรงตามเวลา หรอ กอนเวลาเลกนอย

3.   ไมแสดงกรยาไมสมควรหนาทประชม

4.    ใชคำาพดใหเกยรตผฟง

5.   ไมพาดพงถงเรองสวนตวของบคคลอนในทประชม

6.    ละเวนการพดหยาบโลน หรอตลกคะนอง

7.    ไมควรพดเกนเวลาทกำาหนด

81

การเตรยมตวพด

1.  กำาหนดจดมงหมายในการพด            2.  วเคราะหผฟง            3.  กำาหนดขอบเขตของเรองทจะพด            4.  รวบรวมเนอหาทจะพด            5.  ทำาเคาโครงลำาดบเรองทจะพด            6.  เตรยมวธการใชภาษา            7.  ซกซอมการพด

ในการพดแตละครง ตองวเคราะหสงตอไปน

            1. วเคราะหผฟง ผฟงจะแตกตางกนในเรอง วย เพศ ระดบการศกษา ศาสนาและ ความเชอ ฐานะ และอาชพ ความสนใจ            2. วเคราะหโอกาสทพด เวลาทกำาหนดใหพด            3. วเคราะห เทศะ คอ สถานท เชน สถานทเลก ๆ แคบ ๆ ใกลถนน ฯลฯ

หลกในการเลอกเรองทจะพด             1. คำานงถงจดประสงคในการพดแตละครง             2. คำานงถงกาลเทศะ พดในโอกาสใด ในฐานะอะไร             3. คำานงถงผฟง พดใหใครฟง ความแตกตางของผฟงในเรอง วย สถานภาพทางสงคม อาย              4. คำานงถงเรองทพด วาตองพดเรองทตนถนด แตเปนประโยชนตอผฟง และผฟงสนใจ

การเตรยมเนอเรอง              เรองทเราจะพดไดดคอ เรองทเรารด ในการเตรยมเนอ“ ”เรองตองคำานงถงวา อะไรทรแลวบาง อะไรทยงไมร ใหทำาโดยการแสวงหาความรเพมเตม เชน โดยการ อาน ฟงขาว สมภาษณ สนทนา ทศนศกษา  การเรยงลำาดบเนอเรองตองเตรยมดงน              1. ทกทายผฟง              2. พดความนำา

82

              3. เนอเรอง              4. สรปจบ

การทกทายผฟง ตองเตรยมการปฏสนถาร หรอ การทกทายใหเหมาะสมกบผฟง และโอกาสทพดดวย วาผฟงมใครบาง ใครมฐานะหรอ ตำาแหนงทสงทสด ณ ทนน โอกาสทพดเปนทางการหรอไมเปนทางการ ในกรณทผฟงมสถานภาพทางสงคมหลากหลาย มทงผหญงและผชาย อาจใชคำาทกทายรวม ๆ วา ทานผมเกยรต แบงไดดงน“ ”

             1. งานพธการตาง ๆ จะเรยกเฉพาะ ตำาแหนง หรอ“ ” ยศ ของผมารวมพธ สรรพนามใชค ำาวา ขาพเจา ไมใชค ำาท“ ” “ ”

แสดงความสนทสนม เชน ทรก“ , ทเคารพ, ทนบถอ ไมนยมใช”             2. การพดไมเปนพธการ อาจใชคำาเรยก ยศ หรอ “ ” “ตำาแหนง ทางหนาทการงาน หรอ คำาเรยกเครอญาต หรอ คำาแสดง”ความสนทสนม แสดงวาเปนฝายเดยวกบผฟงโดยใชสรรพนามเหลานแทนผฟง เชน พนอง“ , เรา, พวกเรา, คณ ๆ, เพอน ๆ และใชคำา”แสดงความสนทสนม เชน ท รก“ , ทเคารพ, ทน บถ อ ฯลฯ” สรรพนามแทนตวเอง ใช กระผม“ , ผม, ดฉน

ก า ร พ ด ค ว า ม น ำา คอคำาพดตอนเรมแรกหรอทเรยกวา อารมภบท มความ“ ”สำาคญมาก ถอเปนยทธศาสตรทสำาคญของการพด การเรมตนทดถอเปนชยชนะทสำาคญของการพด อยาปลอยใหสวนทสำาคญทสดนเปนไปตามยถากรรม เพราะจะทำาใหผฟงหมดศรทธาตงแตประโยคแรก ความนำาในการพดทไมเหมาะสม ควรหลกเลยง คอ

     การออกตว ขออภย ขอโทษ คำานำาทยาวเกนไป  คำานำาทไมตรงกบเนอเรอง  

83

2. การดำาเนนเรอง

               พดไปตามลำาดบเวลาหรอเหตการณ อยาพดวกไปวนมาจนจบตนชนปลายไมถก               ดำาเนนเรองแบบกลาวถงสถานท จากทใกลตวไปทไกลตว จากตะวนออกไปสตะวนตก จากลางไปสบน              ดำาเนนเรองแบบใหคำาจำากดความ ชใหเหนหรอเขาใจแจมชดถงความหมายของคำาในเรองแบบแยกแยะแบงเปนหมวดหม เชน แบงคนเปน 2 - 3 พวก  คนดและคนไมด               แบบเหตและผล คอกลาวถงเหตและแสดงผลอนเกดจากเหตนน ๆ

การสรปจบ               การสรปจบความสำาคญมากพอ ๆ กบการขนตน การสรปจบจะตองมความหมายชดเจน กะทดรด ไมเลอนลอย ไมเยนเยอ และสมพนธกบเนอเรองและหวขอ คำาทผพดมกใช และถอวาเปนการสรปทลมเหลว มดงน               ขอจบ ขอยต เชน ทพดมากสมควรแกเวลาแลว ขอ“ยตลงเพยงเทาน”               ไมมากกนอย เชน ทกลาวมาทงหมดน หวงวาผฟง“คงจะไดรบประโยชน ไมมากกนอย”               ขออภย ขอโทษ เชน ผมตองขอโทษถาหากวาพด“อะไรผดพลาดไปบาง หวงวาคงใหอภยผมนะครบ ขอบคณ เชน ขอ” “ขอบพระคณทานผฟงทกทานทใหเกยรตนงฟงผมพดตงแตตนจนจบ”

           การสรปจบทไดผล อาจใชวธดงตอไปน จบดวยคำากลาว หรอสภาษต จบดวยคำานยามสน ๆ จบดวยอาการวงวอน ขอรอง ชกชวน การสรปจบตองมความหมายชดเจน ไมเลอนลอย มความสมพนธกบเนอเรองและหวขอ มความกะทดรด ไมเยนเยอ

84

การเตรยมตวพดใหยดหลกดงน  "ขนตนใหตนเตน ตอนกลางให

กลมกลน ตอนจบใหจบใจ"

(ทนวฒน มฤคพทกษ, พดได-พดเปน)

การฝกพด อาจฝกคนเดยว หรอฝกใหผอนฟงกได ม 3 วธ คอ              1. ฝกพดโดยวธธรรมชาต คอ มโอกาสใหแสดงการพด จะตองพดทนท              2. ฝกโดยการอานจากตำารา คอ ศกษาตำาราทเกยวกบวชาการพด แลวพยายามฝกตามหลกการพดนน ๆ                3.  ฝกโดยใหผอนแนะนำา

ในการพดแตละครง ผพดจะตองเตรยมตวใหด เตรยมพรอมทงเนอเรองทจะพดและบคลกภาพ สรางความเชอมนใหกบตวเอง เดนใหสงาและปรากฏตวอยางกระตอรอรน พดใหเสยงดง ชดเจน แตงกายใหสภาพ เรยบรอย เหมาะกบกาลเทศะ แสดงสหนาใหสดชน แจมใส มชวตชวา เพราะผฟงจะไดสนใจ และเกดความศรทธาเปนเบองตน ใชทาทางประกอบการพดใหเหมาะสม เมอพดไป ๆ ผฟงจะแสดงออกมาใหปรากฏวา ตงใจหรอไมตงใจฟง สนใจหรอไมสนใจฟง ผพดตองรจกสงเกตผฟง แลวปรบปรงเนอหาเสยใหม เชน อาจเลานทานแทรก หรอมมขตลกมาเสนอ แตตองระมดระวงไมใหเปนหยาบโลน เพอชวยผอนคลายความเครยดของผฟง

ขอแนะนำา 10 ประการ ในการฝกฝนตนเองเปนนกพดทด 1. พดเรองทเรารดทสด          2. เตรยมตวใหพรอม ความพรอมทำาใหไมประหมา หรอถาเคยประหมามากกจะประหมานอยลง          3. สรางความเชอมนใหกบตนเอง บอกกบตวเองวา เรองน หวขอน“ สำาหรบทน ฉนรดทสด แลวพดไปเลย”          4. ถาทำาทงสามขอแลวยงไมหายประหมา มขอแนะนำาคอ

85

                       สดลมหายใจลก ๆ หรอดมนำาสกแกว                       บอกตวเองในใจวา วนนสตาย อยาบอกวา วนน“ ” “ตองตายแน ๆ”                       รวบรวมสตและกำาลงใจ พดเสยงดงตงแตคำาแรก หรอประโยคแรก แลวทกอยางจะดขน           5. แตงกายใหสะอาด เรยบรอย เหมาะสม          6. ปรากฏกายอยางกระตอรอรน ทำาตนใหสดชน กระปรกระเปรา แสดงถงความพรอม ความเตมใจท จะพด นอกจากจะทำาใหคนฟงรสกอยากฟงแลว ยงชวยโนมนำาจตใจของเราใหอยากพด อยากแสดงออกมาอกดวย          7. ใชกรยาทาทางประกอบการพดไปดวย อยายนนง ๆ และอยาใหมอเกะกะวนวาย ใชใหพอเหมาะและตรงกบเรองทพด กรยาทาทางตองใชเสรมการพด ไมใชขดขวางหรอทำาลายความสนใจในการพด จงพดจากความรสกท“จรงใจ แลวทาทาง มอไมของทานจะเปนไปเองตามธรรมชาต”          8. พยายามสบสายตากบผฟง การสบสายตาเปนวธหนงทจะดงความสนใจของผฟง ถาเรามองหนาผฟง ผฟงกจะมองเรา เวลาพดอยาหลบตาผฟง อยามองพน มองเพดาน มองตนฉบบ หรอมองขามผฟงออกไปขางนอก เมอใดการสอสารทางสายตาขาดหายไป การสอสารทางจตใจกขาดลง          9. ใชนำาเสยงใหเปนไปตามธรรมชาต คอ พดใหเหมอนกบการคยกน อยาดดเสยงใหผดไปจากธรรมชาต เสยงของนกพดทดมไดหมายความวา ตองหวาน กงวานไพเราะเหมอนเสยงนกรอง แตหมายความวาตองเปนเสยงทออกมาจากความรสกทจรงใจ เตมไปดวยพลง มชวตชวา สามารถตรงผพดเอาไวได ธรรมชาตของเสยงเราปรบปรงไมได แตบคลกภาพของเสยง“สามารถปรบปรงได ดงน”              พดใหเสยงดงฟงชด จงหวะการพดอยาใหชาหรอเรวเกนไป              จงหวะการพดอยาใหชาเกนไป จะทำาใหนาเบอ และอยารวหรอเรวเกนไป จะทำาใหฟงไมทน พดใหไดจงหวะพอด             อยาพดออ อา ทำาใหเสยเวลา เสยรสชาตของการพด ทำาใหผฟง–รำาคาญ เออ“ ..เสยเวลา อา เสยคน… ”              อยาพดเหมอนอานหนงสอ หรอทองจำา

86

             ใสความกระตอรอรนลงไปในนำาเสยง ใสอารมณ ความรสก อยาพดราบเรยบ ขณะพด ใชเสยงหนก เบา ใชเสยงสง ตำา มการเวนจงหวะ– –การพด การทอดเสยง การเวนจงหวะ การรวจงหวะการพด การหยดหายใจเลกนอยกอนหรอหลงคำาพดทสำาคญ ๆ            10. การพดทดตองมการยกตวอยางประกอบเพอใหเขาใจงายขน พยายามหาเรองสนกสนานมาสอดแทรก แตอยาใหตลกโปกฮาเสยจนขาดเนอหาสาระ ใหมลกษณะ ฟงสนก และ มสาระ บา“ ”

การพดแนะนำาตวเอง ตวอยาง

       ทานผมเกยรตทเคารพ ทานทราบไหมวา จงหวดทมคำาขวญวา "เมองลนจ สตรสวยสด สบปะรดหวานฉำา วฒนธรรมมนคง ดำารงประชาธปไตย" คอจงหวดอะไร ถาไมทราบผมจะบอกให คอจงหวดเชยงรายครบเปนจงหวดบานเกดเมองนอนของผม

        ผมเกดเมอวนท 10 กมภาพนธ พ.ศ.2500 ณ บานเลขท 11 หม1 ถนนพหลโยธน ตำาบลนางแล อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย คณพอชอนายเจรญ คณแมชอ นางบญผน มพนองรวมบดามารดาเดยวกน 6 คน เปนชาย 2 คน เปนหญง 4 คน ผมเปนคนท 2 มอาชพทำาไรสบปะรด ปจจบนผมรบราชการครระดบ 6 สงกดสำานกงานการประถมศกษาแหงชาต สอนอย โรงเรยนวดนางแล  ในอนาคต ผมตงความหวงเอาไววาจะลาออกจากราชการเพอลงสมครรบเลอกตงเปนผแทนราษฎร โดยผมตงใจวา หากไดเปนผแทนราษฎร ผมจะตองผลกดนใหรฐบาลขยายการศกษาในระดบมธยมศกษาไปถงทกตำาบลใหจงได ในการดำาเนนชวต ผมถออดมคตวา

เราทำาด       ความด       ไมหนหาง       ลขตทาง       เดนเอง        อยาเกรงกรง       ชวตม       คาลำา        หากทำาจรง        เราหยดนง        กคลาย       ตายทงเปน....

ขอพงหลกเลยงในการขนตน ทนวฒน มฤคพทกษ เสนอแนะไดวา

87

1. อยาออกตว เชน กอนอนผมตองขอออกตวเสยกอน ผมไมไดเตรยมตวมาเลยวนน เพงไดรบเชญสวนหนาเพยง 3 วน กเลยหาเวลาตรยมไมไดแตจำาเปนตองมาพด เพราะไดรบปากไวแลว...(เปนการดถกผฟงอยางรายแรงและไมไดเกยรตผเชญ ดวย)

2. อยาขออภย เชน ผมตองขออภยทานทงหลาย เรองราวทจะพดอาจจะผดผลาดหรอกระทบกระเทอนผใดทนนฟงอย ผมเองกไมแนใจนกวาจะพดไดดหรอถกตองแคไหน...(ไมไดทำาใหเกดผลดรขนเลย ผพดแสดงความไมแมใจออกมากอนเชนน ฝกฟงกจะมแตเดนออกไป หรอทนฟงอยางเสยมไดเทานน)

3. อยาถอมตว เชน ผมรสกเปนเกยรตสงทไดรบเชญมาพดทานกลางปญญาชนอยางทานทงหลาบ แททจรงผมกไมใชคนมความรอะไรมากมายนก ประสบการณทางนกนอยเตมท แตเมอไดขอรองแกมบงการถอมตวเลกๆ นอยๆ พอใหอภย แมไมควรนำามาพาดหวเชนน จำาทำาให ผฟงลดศรทธาลงไปครงหนงทนท)

4. อยาออมคอม เชน ทานคงจะรจกถนนสายหนงในกรงเทพมหานคร เปนถนนทสวยงาม รมรนนาอภรมยมาก สองขางทางมตนไมสวยสดงดงาม ทำาความสดชนใหกบผคนทสญจรผานไปมา หาถนนสายอนมาเปรยบ เทยบยาก ถนนสานน...(ออนใจ กวาจะรวาเกดทไหนกเพลยเสยแลว ตองรวบรด เขาประเดนใหเรวกวาน)

หลกการขนตนมอยวา ตอง รวบรด ตรงประเดน เปนอารมณ ชวน(ชม)ใหตดตาม

การใชกรยาทาทาง   เปนทยอมรบแลววา กรยาทาทางเปนสวนประกอบทสำาคญยงอนหนงในการพด แบงออกเปนประเภทใหญๆ 4 ประการ คอ การแสดงสหนาการวางทา การเคลอนไหว และการแสดงทาทาง แตในการแสดงนนมทง 4 ประเภท ตองผสมกลมกลนกนไปทงหมด จะแยกเปนสวนสดออกตางหากจากกนไมได

88

             ก. การแสดงสหนา สวนสำาคญทสดของการแสดงสหนาไดแก ดวงตา ดวงตาเปนประตของหวใจทจะตดตอกบคนฟงโดยตรง เราชอบคนพดทพดกบเราโดยไมหลบตา ไมวาในการพดคยธรรมดาหรอบนเวท หากคนทพดกบเราคอยหลบตาหรอไมกลาสบตา เรามความไววางใจนอยลง การพดตอชมชน ถาผพดทคอยกมหนาดพน ถาอานทจดไวแหงนมองเพดานมองออกไปทางหนาตางหรอทอนไมมองไปยงผฟง มฉะนนจะทำาใหผฟงขาดความสนใจ             กลวธการมองทดนน ควรมองตรงไปยงผฟงคนใดคนหนงตรงกลางหองประชม แลวกวาดสายตาไปทางซายหรอขวาใหเปนไปตามจงหวะการพด ไมเสรจจนเกนไป ไมควรกวาดสายตาเหมอนพดลมทสายไป-มา แตใหมลกษณะเหมอนการถายรป คอ คอยๆ เจาะไปทละจด       การแสดงสหนาใหไดผลมหลกพงยดถอสองประการคอ1. อยาสำารวมตนจนเกนไป จนไมสามารถแสดงสหนาไดตามธรรมชาต2. อยาเตรยมการหรอซกซอมการแสดงสหนาใวลวงหนา ปลอยใหเปนไปตามจงหวะการพด หากพดโดยคดและรสกตามทพดจรงๆแลว สหนาจะแสดงออกมาตามทคดเหนหรอรสกเองตามธรรมชาต  ขอบกพรองในการแสดงสหนาทมกพบเหนกนอยเสมอ ไดแก 1. หนา ลกไก ความเครยดของประสาทมกขดขวางไมใหแสดงสหนาตามธรรมชาต หนาตาย อาจชวยในการเลนไพหรอโปกเกอรไดดมากแตไมชวยในการพด ยกเวนตลกหนาตายเทานน2. หนา เกก คอการตหนาแบบละคร โดยทำาหนาแสดงประกอบการพดเกนควร เปนการเรยกรองใหสนใจกบการแสดงสหนานนมากกวา 3. หนา หลกหลก เปนการระบายกำาลงงานทแออดอยใหออกมาทางสหนา เชน ยกคว หลวตา ขยบคาง ขยบแกม โดยไมเกยวเนองกบความคดอานทเสนอนน ตองปรบตวใหเหมาะสม           ข. การวางทา ไมมแบบของการยน หรอนงไวแนนอน แตมขอพงระวงอยวา อยายน หรอนงตวตรงแขงทแบบทหารเฝายาม หรออกแอนพงแอน ใหยนหรอนงตามสบาย แตกอยาใหถงขนาดตวหอ หรอทำาทาจะพงลมลงใหเทาหางจากกนประมาณ 6-12 นวและวางนำาหนกไวตรงอมเทาจะเปนทายนทสบาย            หากจะใหเหลอมลำากนกไมควรเกน 1 ฟตโดยวางนำาหนกตวไวทเทา

89

หลงแตระวงอยาใหถงขนาดตวเอยงเอนจนเหนไดชด แขนปลอยใหตกไปขางๆตวตามปกต เวนแตจะทำามอทำาไม บางทอาจยนมอไปจบแทนทยนพดอยาชะโงกตวไปพกนำาหนกบนแทนยนพดนนนานนก จะทำาใหไมมการทำามอทำาไมเลย ควรเปลยนการวางมอในทาตางๆ สลบกนไปตามสมควรตลอดการพด กรณเกดความประหมา มกรสกวามอไมมนใหญเกะกะจนเอาวางไวทไหนไมถก ควรหอยมอลงหรอไพลหลงบบกนไวแนน จะชวยใหคลายความประหมาลงได ขณะทยงประหมาอยอยาลวงมอไวในกระเปากางเกง เพราะจะเผลอสนขยกขยกอยในกระเปากางเกงเปนทาทไมงาม

***********************************

90